การอนรกษ (conservation)

การอนรกษ หมายถง การรกษาไวใหนานทสด และสามารถนามาใชใหเปน

ประโยชนมากทสด

การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (natural resources and environmental conservation) หมายถง การใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางฉลาดโดยใชใหนอย ยาวนาน

และเกดประโยชนตอมหาชนสงสด จาเปนตองมการพฒนาทรพยากรและ

สงแวดลอมอยางตอเนองเพอรนตอไปไดใชอยางยงยน

สงทควรอนรกษ

1 ทรพยากรธรรมชาต ไดแก ปาไม ทงหญา สตวปา นา ดน มนษย และพนทธรรมชาตตาง ๆ

2 ธรรมชาตทควรอนรกษ หมายถง ธรรมชาตทมคณคาทางวทยาการและสนทรยภาพทเกยวของเปนสณฐานทสาคญทางธรณวทยาและภมศาสตรอนเปนเอกลกษณหรอสญลกษณของทองถนนน ๆ มลกษณะพเศษเฉพาะ

• เกาะและแกง

• ภเขา ถา นาตกและนาพรอน

• ทะเลสาบ หนองและบง

• หาดทราย และหาดหน

• แหลงทมซากดกดาบรรพ (พชและสตว) สสานหอย 75 ลานป

• สณฐานอน ๆ ทมความสาคญทางธรณ สณฐานวทยา และภมลกษณะวรรณนา เชน เขาพงกน แพะเมองผ

3 สงแวดลอมทมนษยสรางขน ไดแก โบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ และระบบสงคมตาง ๆ

ความจาเปนทตองมการอนรกษ

1. เพอธารงไวซงปจจยสาคญของระบบสงแวดลอมทมอทธพลตอมนษยและสตว และระบบสนบสนนการดารงชวต เปนการปรบปรงปองกนพนทเพอการเพาะปลก การหมนเวยนแรธาตอาหารพช ตลอดจนการรกษานาใหสะอาด

2. เพอสงวนรกษาการกระจายของชาตพนธ ซงขนกบโครงการขยายพนธตาง ๆ ทจาเปนตอการปรบปรง การปองกนธญพช สตวเลยง และจลนทรยตาง ๆ รวมทงสงประดษฐทางวทยาศาสตรเทคโนโลยตลอดจนการคมครองอตสาหกรรม นานาชาตทใชทรพยากรทมชวตเปนวตถดบ

3. เพอเปนหลกประกนในการใชพนธพชสตว และระบบนเวศเพอประโยชนในการยงชพตามความเหมาะสม

4. เพอสงวนรกษา โบราณสถาน โบราณวตถ ศลปกรรม ซงเปนมรดกลาคาไวไปยงอนชนรนหลงรวมทงระบบสงแวดลอมอน ๆ ทมนษยสรางขน

ปญหาททาใหการอนรกษตดขด

1. ทรพยากรธรรมชาต ทมความจาเปนในการยงชพและการพฒนา

2. ความตองการทจะกาหนดวธปฏบตทถกตองเพอปองกน และแกปญหา

การอนรกษทสาคญ

3. สมรรถภาพของการอนรกษทวประเทศและระหวางประเทศยงขาดจาก

การจดการและประสานงานทด

4. โบราณสถาน ศลปวฒนธรรม ไดถกทาลายอยางมาก จากการกระทา

ของมนษย จากการพฒนาตาง ๆ

หลกการอนรกษ

1. การเผยแพรประชาสมพนธ เพราะการแกปญหาสงแวดลอมจรง ๆ

นนมใชการหยดการขยายตวทางเศรษฐกจ หรอการปฏเสธเทคโนโลย

แตความสาคญนนอยทการเปลยนทศนคตของคนเพอใหเขาสามารถ

เปลยนพฤตกรรมไปในทศทางสงเสรมคณภาพสงแวดลอม โดยอาศย

วธการทก ๆ ชนด รวมทงการเผยแพรประชาสมพนธเพอใหเขาถงตว

ประชาชนใหมากทสด

หลกการอนรกษ

2. การปรบปรงคณภาพ เปนวธการตรงทชวยแกปญหาการขาดแคลน

ทรพยากรและภาวะแวดลอมเสอมโทรม

หลกการอนรกษ

3. การลดอตราการเสอมสญ มนษยบรโภคทรพยากรกนอยางฟ มเฟอย

และไมใชใหอยในขอบเขตจากด มทศนคตตอการบรโภคในลกษณะ

ทวาสามารถบรโภคไดสงสดจะทาใหมความสขทสด ทศนคตเชนนจะทา

ใหปาไมถกทาลาย เชน การตดหนงตนแทนทใชประโยชนจากตนไมทก

สวน แตกลบใชประโยชนเฉพาะสวนทเปนตนเทานน สวนทเหลอ เชน

กง ใบ หรอ สวนอน โดยเฉพาะสวนทเปนตอมกจะถกทงไป อนทจรง

แลวสวนเหลานสามารถทจะนามาใชประโยชนไดทงนน ไมควรทงขวาง

เปนตน

หลกการอนรกษ

4. การนากลบมาใชประโยชนใหม การผลตวสดเครองใชตางๆ ยอมม

สวนเปนเศษเรยกกนวาเศษวสด เชน เหลก อลมเนยม สงกะส ทองแดง

ตะกว พลาสตก กระดาษ สงเหลานสามารถทจะนามาใชประโยชนได

ใหมอก โดยเกบรวบรวมแลวนาเอาไปหลอมใหม

หลกการอนรกษ

5. การใชสงทดแทน ทรพยากรทใชประโยชนไดดในอดตเรมหมดลง

เนองจากความตองการเกยวกบการบรโภคทสง ดงนนจงจาเปนท

จะตองศกษา เพอหาลทางนาทรพยากรอน ทมคณภาพเหมอนกน หรอ

คลายคลงกนมาทาหนาทในงานประเภทเดยวกน

หลกการอนรกษ

6. การใชสงทมคณภาพรองลงมา ทรพยากรชนดเดยวกนอาจมคณภาพแตกตาง

กน เชน พนธไมในปาซงมมากมายมคณภาพแตกตางกน บางชนดมเนอไมแขง

เมอนามาแปรรปกจะไดไมทมความแขงแรงทนทานตอสภาพดนฟาอากาศ มนษย

จงนยมเลอกไมเหลานมาใชประโยชนกอน นานเขาไมเหลานหมดลง ดงนน

แนวทางหนงของการแกปญหากคอ การใชไมทมคณภาพรองลงมา โดยการนา

ไมทมคณภาพรองลงมาไปอาบนายา เพอรกษาคณภาพของไมใหทนทาน ปองกน

ปลวก มอด เชอรา ทาใหมคณภาพเทยบเทากบไมเนอแขง ในบางประเทศจะ

ออกเปนกฏหมายบงคบวาไมทจะนามากอสรางจะตองอาบนายา

หลกการอนรกษ

7. การสารวจหาทรพยากรใหม ๆ ปจจบนถงแมวาจะมการคนหา

ทรพยากรมาใชกนมากมายแลวกตาม แตทรพยากรในธรรมชาตนน

ยงมอยอกมากมาย ซงเชอกนวาถาหากมการสารวจกนอยางจรงจงก

นาจะพบทรพยากรทสามารถนาใชประโยชนในการดารงชพของ

มนษยอยอกมาก

หลกการอนรกษ

8. การปองกน จะเปนวธการจดการโดยตรงเกยวกบการปองกนไมให

ทรพยากรธรรมชาตทมอยในสงแวดลอมรอยหรอรวดเรวเกนไป หรอ

ปองกนมลพษหรอวตถเปนพษไมใหแปดเปอนสงแวดลอมทมนษย

อาศย รวมทงโบราณสถานโบราณวตถ

แนวคดและทฤษฎเกยวกบการพฒนาและอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

• ปา 3 อยาง ปาไม 3 อยางเปนแนวคดของการผสมผสานความตองการในการอนรกษและฟนฟทรพยากรปาไม ควบคไปกบความตองการดานเศรษฐกจและ

สงคม กลาวคอ เพอปองกนมใหเกษตรกรเขาบกรกทาลายปาไม เพอนามาใช

ประโยชน

• จงควรใหดาเนนการปลกปา 3 อยาง เพอประโยชน 4 อยาง ปาสาหรบไมใชสอย ปาสาหรบเปนไมผล และปาสาหรบเปนเชอเพลง ปาหรอสวนปา

เหลานนอกจากเปนการเกอกลและอานวยประโยชน 3 อยางนนแลว ปาไมไมวาจะเปนชนดใดกจะอานวยประโยชนในการอนรกษดนและนา และคงความชม

ชนเอาไว อนเปนการอานวยประโยชน อยางท 4 ซงเปนผลพลอยได

ทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

น าดน

ปาไม

อยด กนด การพฒนาทย งยน ประเทศชาตมนคง

คน เกษตรกร

ความสอดคลองกบภมสงคม

การบรหารจดการ

เศรษฐกจ

มอาชพ มรายได

สงคม

พงพาตนเอง

พอมพอกน ครอบครวเขมแขง

แนวคดการพฒนาเพอพงตนเองของเกษตรกรและทฤษฎใหม

โครงการหลวง

เพอแกปญหาสงคม

ทฤษฎการบรหารจดการทดนเพอการเกษตร แนวคดการบรหารจดการ

น าเพอการเกษตร

ทฤษฎการจดการพนทเสอมโทรม

ทฤษฎหญาแฝก

ทฤษฎการแกลงดน

ทฤษฎกาจดน าเสย

ทฤษฎการพฒนาพนทตนน าลาธาร ทฤษฎปาชายเลนและการจดการทรพยากรชายฝง

ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนฯ

- การปรบปรงดน

พศ.๒๕๒๒ อดต

พศ.๒๕๔๙ ปจจบน

ศนยศกษาการพฒนาอาวคงกระเบนฯ

- การจดการทรพยากรชายฝง: ปาชายเลน

อดต

ปจจบน

ศนยศกษาการพฒนาพกลทองฯ

-การแกลงดน

- ดนพร

ศนยศกษาการพฒนาหวยทรายฯ

- การแกปญหาดน - ปาไม

ศนยศกษาการพฒนาภพานฯ

-การแกปญหาดนเคม

-การพฒนาอาชพ

ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครฯ

การอนรกษทรพยากรปาไม

ฝายตนนาลาธาร

“โลกอยได

เราอยรอด

ถาพอเพยง”

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระราชทาน

มคาหลก ( Key Word ) อย 3 คา คอ

“ ทาอะไร ให พอประมาณ

ทาอะไร ดวย เหตผล

ทาอะไร ใหมภมคมกนตลอดเวลา

และการกระทาทกอยางตองตงอยบนฐานของความร จรยธรรม

และคณธรรม ”

สรปปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

พอประมาณ

มเหตผล มภมคมกนใน

ตวทด

เงอนไขความร

(รอบร รอบคอบ ระมดระวง)

เงอนไขคณธรรม

(ซอสตย สจรต ขยน อดทน แบงปน)

ชวต / เศรษฐกจ / สงคม / สมดล / มนคง / ยงยน

ทางสายกลาง

ตวอยางนกอนรกษ

ตวอยางนกอนรกษ

• สบ นาคะเสถยร นกสเพอการอนรกษสงแวดลอม

“สงไหนทผมจะชวยเหลอสงคมได ผมจะชวย

ทผมตองตะโกน เพราะผมอยากเหนสงคมมนดขน

ผมอยากเหนคนทมโอกาส สละโอกาสใหกบคนทไมมโอกาสบาง”

อนสญญาดานการอนรกษทเกยวของกบประเทศไทย• อนสญญาวาดวยการคาระหวางประเทศซงชนดพนธสตวปาและ

พชปาทใกลจะสญพนธ

(The Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora: CITES)

• อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ

(Convention on Biological Diversity :CBD)• อนสญญาวาดวยการคมครองมรดกทางวฒนธรรมและธรรมชาต

ของโลก

( Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage)

CITES

องคกรทเกยวของ

• คณะกรรมการสงวนและคมครองสตวปาแหงชาต

ประธาน : รมต.กระทรวงเกษตรและสหกรณ

เลขานการ : อธบดกรมปาไม

• คณะกรรมการพนธพช

ประธาน : ปลด กระทรวงเกษตรและสหกรณ

เลขานการ : ผ อานวยการกองควบคมพชและวสดการเกษตร

• คณะกรรมการไซเตสประจาประเทศไทยแตงตงโดย กระทรวงเกษตรและสหกรณ(กรมปาไมรบผดชอบสตวปา กรมวชาการเกษตรรบผดชอบพชปา กรมประมง

รบผดชอบสตวนา)

พนธกรณทสาคญ และโครงการ/กจกรรมทไดดาเนนการไปแลว

1. ภาคตองจดตงคณะงานทางานฝายปฏบตการและคณะทางาน ฝาย

วทยาการประจาประเทศเพอควบคม

การคาสตวปา พชปา

2.ภาคตองมมาตรการในการบงคบใชอนสญญามใหมการคาสตวปาพชปา

ผดระเบยบอนสญญาฯ โดยม

มาตรการลงโทษผ คา ผครอบครอง

รบของกลาง และสงของกลางกลบ

แหลงกาเนดกรณทราบถนกาเนด

• แตงตงคณะกรรมการไซเตสประจา

ประเทศไทย

• แตงตงคณะกรรมการสงวนและ

คมครองสตวปาแหงชาต

• แตงตงคณะกรรมการพนธพช

• ตรา พ.ร.บ. สงวนและคมครองสตว

ปา พ.ศ.2535 • ตรา พ.ร.บ. พนธพช (ฉบบท 2) ซง

สภานตบญญตแหงชาตมมตผาน

เปนกฎหมายเมอ วนท13 มนาคม

2535

พนธกรณทสาคญ และโครงการ/กจกรรมทได

ดาเนนการไปแลว

3. ภาคตองตงดานตรวจสตวปา พชปาระหวางประเทศเพอควบคม และ

ตรวจสอบการคาสตวปา พชปาและ

การขนสงทปลอดภยตามระเบยบ

อนสญญาฯ

4. ภาคตองจดสงรายงานประจาปเกยวกบสถตการคาสตวปา พชปา

ของประเทศตนแกสานกเลขาธการไซ

เตส

• จดตงดานตรวจสตวปาและกาหนด

เขต ดาน ตรวจสตวปาในทองท

จงหวดตางๆ 10 ดาน (กรมปาไม)

• มอบหมายใหดานกกกนสตวนา ทา

หนาท ตรวจสอบการนาเขาสตวนา

ในอนสญญา 6 ดาน (กรมประมง)

พนธกรณทสาคญ และโครงการ/กจกรรมทได

ดาเนนการไปแลว

5. ภาคมสทธเสนอเปลยนแปลงชนด

พนธในบญช Appendix I-II-III ใหประเทศภาครวมพจารณา

• ใหพนกงานเจาหนาทดานตรวจพชท

ปฏบต ดานตรวจพชตามประกาศ

กษ. เรอง กาหนดดานตรวจพช

จานวน 26 ดาน ทวประเทศ (กรม

วชาการเกษตร)

• คณะกรรมการไซเตสประจาประเทศ

ไทย ไดดาเนนการจดสงรายงานเปน

ประจาทกป

CBDองคกรทเกยวของ

• คณะอนกรรมการอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพแหงชาต แตงตง

โดยคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต

ประธาน : ปลดกระทรวงเกษตรฯ

เลขาฯ : รองเลขาธการ สผ.

• คณะทางานดานความหลากหลายทางชวภาพของ กรมประมง กรมปาไม กรม

วชาการเกษตร

• คณะอนกรรมการจดตงสถาบนทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทาง

ชวภาพ กระทรวงเกษตรและสหกรณ

• คณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาต

(อยระหวางการจดตง)

• ศนยความหลากหลายทางชวภาพแหงชาต (อยระหวางการจดตง)

พนธกรณทสาคญ และโครงการ/กจกรรมทไดดาเนนการไปแลว

พนธกรณทสาคญมาตราท 6 : มาตรการทวไปสาหรบการ

อนรกษ และการใชประโยชนอยางยงยน

( a ) จดทากลยทธ แผนการหรอโปรแกรมระดบชาต เพอการอนรกษและการใช

ประโยชนความหลากหลายทางชวภาพ

อยางยงยน

โครงการ/กจกรรมสาคญทเกยวของ ซงได

ดาเนนการไปแลว

• การจดทา "นโยบาย มาตรการ และแผนการอนรกษและใชประโยชน ความ

หลากหลายทางชวภาพ อยางยงยน" โดย

คณะทางานจดทารายงาน สถานภาพความ

หลากหลายทางชวภาพ ในประเทศไทย

ภายใตคณะอนกรรมการอนสญญา วาดวย

ความหลากหลายทางชวภาพ (ผานความ

เหนชอบจากคณะรฐมนตร วนท 15 ก.ค.

2540)

พนธกรณทสาคญ และโครงการ/กจกรรมทได

ดาเนนการไปแลว

พนธกรณทสาคญ

มาตราท 8 : การอนรกษในถนทอยอาศยตามธรรมชาต

( a ) จดตงระบบพนทคมครองหรอพนทซงตองการมาตรการพเศษ สาหรบอนรกษ

ความหลากหลายทางชวภาพ

( h ) ปองกนการนาเขาชนดพนธตางถน ควบคมหรอกาจดชนดพนธตางถน ซง

คกคาม ระบบนเวศ ถนทอยอาศย หรอชนด

พนธอน

โครงการ/กจกรรมสาคญทเกยวของ ซงได

ดาเนนการไปแลว• ประกาศจดตงอทยานแหงชาตไปแลว 81

แหง (เปาหมาย 119 แหง) เขตรกษาพนธ

สตวปา 38 แหง (เปาหมาย 42 แหง) เขต

หามลาสตวปา 48 แหง พนท ลมนาชน 1 และพนทอนรกษปาชายเลน

• โครงการฟนฟระบบนเวศหญาทะเล ปาชาย

เลนปาบก ปะการง เตา ทะเล พะยน ฯลฯ

พนธกรณทสาคญ และโครงการ/กจกรรมทได

ดาเนนการไปแลวพนธกรณทสาคญ

( j ) ใหความเคารพ สงวนรกษา และรกษาไวซงภมปญญา ประดษฐกรรม และการถอ

ปฏบตของชมชนพนเมองและ ทองถน และ

สนบสนนการแบงปนอยางเทาเทยม ซง

ผลประโยชนอนเกดจากการใชประโยชนภม

ปญญา ประดษฐกรรม และการถอปฏบต

นนๆ

โครงการ/กจกรรมสาคญทเกยวของ ซงได

ดาเนนการไปแลว

• ยกราง "แนวทางสาหรบการควบคมและปองกนการสญเสย ความหลากหลายทาง

ชวภาพ เนองจากการแพรระบาดของชนด

พนธตางถน" โดยคณะทางานชวนทรยตาง

ถนในประเทศไทยภายใต คณะอนกรรรม

การอนสญญาวาดวยความหลากหลายทาง

ชวภาพ

• โครงการพฒนาปาชมชน (กรมปาไม) เรม

ดาเนนการ ตงแตป 2530 • โครงการปาวฒนธรรม (สผ.) ดาเนนการท

จ.มหาสารคราม จ.สรนทร

( 2538-2539 )

อนสญญาวาดวยการคมครองมรดกทางวฒนธรรมและ

ธรรมชาตของโลก องคกรทเกยวของ

• คณะกรรมการแหงชาตวาดวยอนสญญาคมครองมรดกโลก

ประธาน : ศ.ดร.อดล วเชยรเจรญ

เลขานการ : สานกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม

• คณะกรรมการแหงชาตวาดวยการคมครองมรดกทางวฒนธรรมและธรรมชาตของโลก

ประธาน : ศ.ดร.อดล วเชยรเจรญ

เลขานการ : สานกงานเลขาธการคณะกรรมการแหงชาตวาดวยการศกษาฯ และสานกงานฯ

• คณะกรรมการอนรกษผนปาตะวนตก

ประธาน : รองอธบดกรมปาไมเลขานการ : ผ อานวยการสวนอนรกษสตวปา

พนธกรณทสาคญ และโครงการ/กจกรรมทได

ดาเนนการไปแลว

พนธกรณทสาคญ

1. จดทาแผนแมบทการจดการมรดกทางวฒนธรรม และธรรมชาต ทคานงถงการ

อนรกษทมประสทธภาพ พรอมไปกบการใช

ประโยชนอยางเหมาะสมของชมชน

2. เสาะแสวงหา และศกษาวเคราะหแหลงมรดกทาง วฒนธรรมและทางธรรมชาตทม

ความสาคญและมคณคาโดดเดน ทตงอย

ในประเทศของตน เพอนาเสนอใหประกาศ

เปนแหลงมรดกโลก

โครงการ/กจกรรมสาคญทเกยวของ ซงได

ดาเนนการไปแลว

• แผนปฏบตการแหลงมรดกโลกทาง

ธรรมชาตของประเทศไทย

• แผนแมบทเขตรกษาพนธสตวปาหวยขา

แขง พ.ศ. 2533-2537 • แผนแมบทเขตรกษาพนธสตวปาทงใหญ

นเรศวร พ.ศ. 2535-2537

พนธกรณทสาคญ และโครงการ/กจกรรมทได

ดาเนนการไปแลวพนธกรณทสาคญ

3. ยอมรบเปนหนาทความรบผดชอบในการดแล คมครองและอนรกษ แหลงมรดกโลก

ทางวฒนธรรมและทางธรรมชาตทตงอยใน

ประเทศของตน

4. กาหนดมาตรการทเหมาะสมดานกฎหมายวทยาศาสตร เทคโนโลย บรหารและการเงน

เพอการคมครองและอนรกษแหลงมรดก

โลก ในประเทศของตน

โครงการ/กจกรรมสาคญทเกยวของ ซงได

ดาเนนการไปแลว

• ปรบปรงแหลงมรดกฯ ทไดนาเสนอตอ

คณะกรรมการมรดกโลก เพอใหเปนไปตาม

เงอนไขของคณะกรรมการฯ จนไดรบ

ประกาศบรรจ ในบญชรายชอแหลงมรดก

โลก ป พ.ศ. 2534 จานวน 3 แหลง เปน

แหลงมรดกทางธรรมชาต 1 แหลง คอ เขตรกษาพนธสตวปาทงใหญ-หวยขาแขง

มรดกทางวฒนธรรมอก 2 แหลง

(ป 2534) และอก 1 แหลงในปถดมา

พนธกรณทสาคญ และโครงการ/กจกรรมทได

ดาเนนการไปแลวพนธกรณทสาคญ

5. ละเวนการดาเนนการใดโดยเจตนาทจะทาลายมรดกโลกทางวฒนธรรม และทาง

ธรรมชาต ทตงอยในประเทศภาคอนๆ ทง

โดยทางตรงและทางออม

6. สนบสนนเงนชวยเหลอใหกบกองทนมรดกโลก ในรปของเงนอดหนนบงคบ

(Compulsory Contribution)

โครงการ/กจกรรมสาคญทเกยวของ ซงได

ดาเนนการไปแลว

• จายเงนอดหนนบงคบแกกองทนมรดกโลก

1% ของเงนอดหนนทมอบใหงบประมาณประจาของยเนสโก (กระทรวงศกษาธการ)