ประสบการณการเคลอนยายของนกศกษาตางชาตในประเทศไทย

นวพร สโนดน

งานวจยชนนน าเสนอปจจยทดงดดใหนกศกษาตางชาตมาศกษาตอในสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย ผานเรองราวทถายทอดโดยนกศกษาตางชาตจากมหาวทยาลยตางๆในทวทกภมภาคของประเทศ โดยมงศกษาประเดนทนาสนใจทท าใหนกศกษากลมนเลอกประเทศไทยเปนจดหมายปลายทางในการศกษาตอ เนองจากจ านวนของงานวจยทมงศกษาประสบการณของนกศกษาตางชาตในประเทศทไมใชเจาของภาษาองกฤษซงไดกลายเปนศนยกลางการศกษาทเกดขนใหมอยางประเทศไทยนนมจ านวนนอยมาก ผลการวจยพบวาความพรอมดานทนการศกษา การประชาสมพนธตอแบบปากตอปาก และความใกลชดทางภมศาสตรและวฒนธรรมกบประเทศบานเกดนนกลายเปนปจจยดงดดส าคญ ปจจยส าคญอนๆมทงวฒนธรรมไทย และคนไทย ตลอดจนโอกาสในการพฒนาภาษาองกฤษทดกวาการศกษาตอในประเทศบานเกด วธการการสมภาษณทใชกบนกศกษาตางชาตกลมนทมาจากหลากหลายวฒนธรรม จากทงประเทศก าลงพฒนาและประเทศทพฒนาแลว ชวยใหผวจยเขาใจประเดนบางอยางทไมไดคาดการณไวกอน รวมไปถงขอมลเรองการสนบสนนดานการวจยอยางเตมทในบางสาขาวชา และประเดนทวาความสมพนธเฉพาะบคคลไดปรากฏขนในแวดวงวชาการในมหาวทยาลยในประเทศไทย

ค าส าคญ: นกศกษาตางชาต การเคลอนยาย เขาประเทศ มหาวทยาลย อดมศกษา ประเทศไทย

บทน า การพฒนาสความเปนนานาชาตถอวามสวนส าคญอยางยงใหประเทศไทยบรรลเปาประสงคในการเปนศนยกลางการศกษาในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต และตงแตทศวรรษท 1990 เปนตนมา การพฒนาสความเปนนานาชาตไดกลายเปนวาระส าคญของการอดมศกษาไทย Knight (2015) น าเสนอนยามของการพฒนาสความเปนนานาชาตวาเปน ‘กระบวนการของการบรณาการมตทางนานาชาต มตระหวางวฒนธรรม หรอมตของโลก เขากบวตถประสงค หนาท และการจดการศกษาหลงจากระดบมธยมศกษา’ ในบรบทของประเทศไทย การตดสนใจทเกยวเนองกบการอดมศกษาไทยมกจะเปนเรองของผน าระดบสงในระดบอดมศกษากลมเลก ๆ ซงอางองรปแบบการศกษาจากฝงตะวนตก และขอค าปรกษาจากผเชยวชาญจากตางชาต โดยเฉพาะผเชยวชาญจากฝงตะวนตก เนองจากคนไทยมองการพฒนาสความเปนนานาชาตวาเปนปรากฏการณจากฝงตะวนตก ซงประเทศก าลงพฒนาอยางประเทศไทยรบมาปฏบตเพยงอยางเดยว ในชวงสองทศวรรษทผานมา ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

(สกอ.) ไดขอค าปรกษาเรองการก าหนดแนวทางดานการพฒนาการอดมศกษาของไทยสความเปนนานาชาต จากผเชยวชาญจากฟลไบรท (Fulbright) ประเทศสหรฐอเมรกา ภายใตแผนความรวมมอระหวางม ลน ธการศกษาไทย -อเมรกน (Thai-US Educational Foundation) และส าน กงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) และจากผเชยวชาญจากสหภาพยโรป (EU) ภายใตโครงการสนบสนนการรวมหารอดานนโยบายระหวางประเทศไทยและสหภาพยโรป (Thailand-EU Policy Dialogues Support Facility) ซงสอดคลองกบขอมลในการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของวา การพฒนาสความเปนนานาชาตนนถกมองวาเปนแนวคดตะวนตก และแสดงนยวาประเทศไทยเขาใจการพฒนาสความเปนนานาชาตอยางไร Lao (2015) แยงวา การพฒนาสความเปนนานาชาตในประเทศไทยนนจ าเปนตองท าความเขาใจ ‘… ควบคไปกบพฒนาการทางประวตศาสตรของรฐไทยเพอจะเออกบตวแบบจากยโรปและอเมรกา’ (Lao, 2015: 73) ผมสวนไดสวนเสยในระดบปฏบตการ รวมถงอาจารยและนกศกษา มกจะไมเขาใจกลยทธดานการพฒนาสความเปนนานาชาตของสถาบนการศกษาทตนสงกดอย ไมมความรสกวาเปนสวนหนงของแผนพฒนา และไมมพนธสญญารวมกน อยางไรกตาม เมอไมนานมาน สกอ. สนบสนนใหมหาวทยาลยในประเทศไทยก าหนดนยามและสรางแนวปฏบตเรองการพฒนาสความเปนนานาชาตของตวเองขนมา ซงตอบสนองตอบรบท พนธกจ และวสยทศนในแตละภมภาคไดดกวา แมวามหาวทยาลยในประเทศไทยจะตองใชเวลานานหลายปกวาจะรวมคานยมทองถนและวสยทศนเขากบแผนและแนวปฏบตเรองการพฒนาสความเปนนานาชาตได แตมมมองทมใหเหนมากขนจากประชาคมอดมศกษาในสวนอน ๆ ของโลก เชนในประเทศไทย แทนทจะเปนจากฝงตะวนตก อาจจะสงผลใหภมทศนของการพฒนาสความเปนนานาชาตเปลยนแปลงไปกเปนได โดยจะท าใหการพฒนาสความเปนนานาชาตเปลยนจากการเปนปรากฏการณจากฝงตะวนตกและแนวคดจกรวรรดนยมตะวนตกแบบใหมเปนปรากฏการณของโลกแทน ตามท De Wit (2013) ไดเสนอ เปนปรากฏการณท Elspeth Jones และ Hans De Wit ไดอางถงวาเปน โลกาภวตนแหงการพฒนาสความเปนนานาชาต (De Wit, 2018) ในป 2018 ส านกยทธศาสตรอดมศกษาตางประเทศ ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) ซงเปนหนวยงานหลกของประเทศทรบผดชอบเรองการสงเสรมการพฒนาสความเปนนานาชาตของการ อดมศ กษ าไท ย ได ให ค าน ย ามของ ‘การพ ฒ นาส ค วาม เป นนาน าชาต ’ ว า เป น ‘กระบวนการพฒนาผานพนธกจทบรณาการใหบคลากรและนกศกษาทกระดบมคณภาพทจะอยและปรบตวในสงคมโลกทความผนผวนไดอยางมความหมาย เทาทน และมวฒนธรรม’ (ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา, 2018: 57) นยามทถกก าหนดขนมาใหมนสะทอนใหเหนถงการมองการพฒนาสความเปนนานาชาตทเปลยนจากการเปนเปาหมายในตวมนเอง เปนกระบวนการทน าไปสคณภาพทางการศกษาและวจยเพอประโยชนแกอาจารยและนกศกษา นยามของพฒนาสความเปนนานาชาตในบรบทของไทยนนมความเบดเสรจชดเจน อยางไรกตาม ในความเปนจรงแลว ความเขาใจผดประการหนงของมหาวทยาลยในประเทศไทยจ านวนมากคอ คณะตาง ๆ ในสงกดมความเปน

นานาชาตอยแลว ดวยมนกศกษาตางชาตจากหลากหลายประเทศเขามาศกษา (ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา, ibid) จ านวนของนกศกษาตางชาตทเขาศกษาในประเทศไทยมกจะถกใชเปนตววดการพฒนาสความเปนนานาชาตของการอดมศกษาไทย และมหาวทยาลยจ านวนมากพยายามเพมจ านวนของนกศกษาตางชาตท เขาศกษามาโดยตลอด (Lao, 2015; Rujiprak, 2016) การเคลอนยายเปนเพยงมตหนงในหกมตการพฒนาสความเปนนานาชาตของการอดมศกษาไทยซงถกน ามาใชมากทสด (Teichler, 2017) แตยงคงเปนมตทไดรบความส าคญเปนอนดบแรก ๆ ในสวนของการพฒนาสความเปนนานาชาต (Knight, 2012) มตอน ๆ ไดแก การถายโอนความรขามพรมแดน ความรวมมอและการสอสารระหวางประเทศ ความคลายคลงกนระหวางประเทศ (การหลอมรวม โลกาภวตน การท าใหเปนยโรป ฯลฯ) และชอเสยงในระดบนานาชาต อยางไรกตาม การเคลอนยายมกถกมองวาเปนคณลกษณะของการพฒนาสความเปนนานาชาต และบางครงถกใชแทนค าวา ‘การพฒนาสความเปนนานาชาต’ อยางไมถกตอง (Knight, ibid.: 21) มหาวทยาลยทวโลกจ านวนมากตความ ‘การพฒนาสความเปนนานาชาต’ อยางแคบ ๆ วาเปนเรองของจ านวนนกศกษาตางชาต และพยายามรบนกศกษาชาวตางชาตเพอเปนชองทางในการสรางชอเสยงทางวชาการและท าใหอนดบโลกสงขน ไมเวนแมแตประเทศไทย การเคลอนยายของนกศกษาถอเปนแนวคดรเรมในระดบนานาชาตทน ามาใชกบสถาบนการศกษาในประเทศไทยมากทสด

ประเทศไทยไดตงเปาในการรบนกศกษาชาวตางชาตจ านวน 100,000 คน (Sinhaneti, 2011) แตในความเปนจรง การพฒนาสความเปนนานาชาตของการอดมศกษาของไทยยงไมเปนทรจกในระดบภมภาคหรอระดบโลก มขอมลบนทกไววาจ านวนของนกศกษาตางชาตในมหาวทยาลยในประเทศไทยเพมขนเรอยๆในป 2008 จาก 16,000 คน เปน 20,000 คน ในป 2011 (OHEC, 2011) แตลดลงเหลอ 18,000 คนในป 2013 ในทางกลบกน ประเทศอน ๆ ในภมภาคอยางสงคโปร และมาเลเซย มจ านวนนกศกษาตางชาตเพมขนถงสองหรอสามเทาภายในหนงทศวรรษ โดยในป 2014 สงคโปรรบนกศกษาตางชาตจ านวน 52,959 คน จาก 120 ประเทศ และมาเลเซยมนกศกษาตางชาตจ านวน 63,625 คน จาก 160 ประเทศ (Do and Pham, 2016) ขณะทขอมลลาสดของจ านวนนกศกษาตางชาตในประเทศไทยในป 2016 ถกรวบรวมไวนานตงแตในป 2013 มาเลเซยมจ านวนนกศกษาตางชาตเพยง 22,000 คน ในป 2005 แตก าลงจะกลายเปนประเทศทมบทบาทส าคญอยางมากในการศกษานานาชาต และไดประกาศชดวาจะเปนประเทศชนน าทางการศกษาทใหญทสดอนดบหกของโลกใหไดภายในป 2020 โดยตงเปาจ านวนนกศกษาตางชาตไวท 200,000 คน (ibid) เหนไดชดวาการแขงขนของตลาดนกศกษาตางชาตในระดบโลกก าลงทวความรนแรงขน อกทงมประเทศคแขงใหม ๆ เกดขนในภมภาค รวมไปถงเวยดนาม และอปทานในรปแบบใหมไดถกสรางขน จงจ าเปนอยางยงทมหาวทยาลยในประเทศไทยตองเขาใจปจจยตาง ๆ ทมผลใหนกศกษาตางชาตเดนทางเขามาศกษาตอในประเทศ ตลอดจนปจจยทเสรมสรางประสบการณดานการศกษาทมคณภาพของนกศกษากลมนอยางถองแท เพอจะไดตอบสนองความตองการของตลาดไดชดเจนมากขน และชวยใหประเทศไทยบรรลเปาประสงคในการเปนศนยกลาง

การศกษาในระดบภมภาค ตลอดจนกลบมายนหยดอยางแขงแกรงอกครงในตลาดการแขงขนดานการรบนกศกษาในระดบโลก

งานวจยชนนยงเปนการตอบรบตอรายงานพเศษเรองนโยบายและยทธศาสตรการพฒนาการอดมศกษาของไทยสความเปนนานาชาต ซงไดรบเงนสนบสนนจากสหภาพยโรป รวมกบส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) ในรายงานฉบบน McDermott (2013) เสนอแนะใหประเทศไทยสรางแบรนดใหกบการอดมศกษาไทย โดยระบยทธศาสตรเรองการผลกดนการเคลอนยายของนกศกษาตางชาตเขาประเทศใหชดเจน แตจนถงทกวนน งานวจยทศกษานกศกษาตางชาตในสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย โดยเฉพาะในสวนของประสบการณตรงในการใชชวตในประเทศไทยและศกษาในสถาบนอดมศกษาของไทยนน ยงมจ านวนจ ากด หากประเทศไทยก าลงสรรหายทธศาสตรเพอผลกดนการเคลอนยายของนกศกษาตางชาตเขาประเทศ เราจะทราบไดอยางไรวายทธศาสตรใดใชไดผลกบนกศกษาและอาจารยตางชาต ยทธศาสตรใดใชไมไดผล ดวยเหตน จ าเปนทจะตองมงานวจยองตามพนทซงมงศกษาประสบการณตรงของนกศกษาตางชาตทถกมองขามความส าคญในการพฒนาแผนเพอจะพฒนาการอดมศกษาไทยสความเปนนานาชาตมาโดยตลอด นกศกษาตางชาตเปนผรบนโยบายและแนวปฏบตเรองการเคลอนยายของนกศกษาตางชาตเขาประเทศโดยตรง มมมองและประสบการณของนกศกษากลมนจงควรคาแกการศกษาเปนอยางยง

จากการส ารวจ ผวจยทราบเพยงวามวทยานพนธ (Nilphan, 2005) ซงถายทอดประสบการณของนกศกษาตางชาตในมหาวทยาลยในประเทศไทย และประสบการณเหลานนไมไดรบการน าเสนอในแงมมทด อกทงขอมลทงหมดไดจากกลมตวอยางขนาดเลกของนกศกษาตางชาตทศกษาในโครงการนานาชาตจ านวน 3 โครงการในมหาวทยาลยในกรงเทพฯ ขณะทการศกษาอกชนโดย Rhein (2018) เนนเรองประเดนการปรบตวของนกศกษาตางชาตจากสองประเทศ คอ ญปนและเกาหล โดยการศกษาชนหลงนถายทอดประสบการณทขดแยงกนของนกศกษาชาวญปนและชาวเกาหล ซงรวมถงความใสใจจากชมชนเจาบานทมมากเกนจ าเปน และปญหาในการสรางมตรภาพกบคนในชมชน ดวยเหตน งานวจยชนนจงไดขยายหวขอวจยโดยรวมเอานกศกษาตางชาตจากหลากหลายวฒนธรรม ซงก าลงศกษาในภมภาคตางๆในประเทศไทย เพอพยายามแกไขชองวางทเกดขนในวรรณกรรม

ทายสดน งานวจยชนนจะเสนอขอวพากษส าคญตอทฤษฎตางๆในปจจบนทวาดวยการเคลอนยายทางวชาการซงมงศกษาแตบรบทของประเทศทพฒนาแลวเปนหลก โดยพยายามสรางองคความรใหเกดขนในบรบทของการศกษานานาชาต งานวจยเกยวกบประสบการณของนกศกษาตางชาตไดท าขนในหลายประเทศในชวงไมกปทผานมา โดยน าเสนอมมมองทหลากหลายเกยวกบประสบการณการเคลอนยายของนกศกษาตางชาตในระดบอดมศกษา งานวจยจ านวนมากในชวงทศวรรษท 1990 และชวงตนสหสวรรษท 2000 เปนงานวจยขนาดใหญเชงปรมาณทใชการส ารวจ (ด Bochner et al., 1977; Ho, Holmes and Cooper, 2004; Merrick, 2004) ซงแตกตางจากงานวจยในปจจบนทเปนงานวจยเช งคณภาพ หรอใชวธการแบบผสมผสาน (ด Jackson, 2008; Lee and Rice, 2007;

Montgomery, 2010) วรรณกรรมทมอยเกยวกบเรองการศกษานานาชาตมกใหความส าคญกบประเทศเจาของภาษาองกฤษ และมองขามประสบการณของนกศกษาตางชาตในประเทศก าลงพฒนา (Ahmad & Buchanan, 2016) ซงพอจะเขาใจได เนองจากประเทศเจาของภาษาองกฤษจ านวน 5 ประเทศ ไดแก สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร แคนาดา ออสเตรย และนวซแลนด รบนกศกษาตางชาตจากทวโลกเกอบรอยละ 50 (Shields, 2013) อยางไรกตาม อตราการเตบโตของการรบนกศกษาตางชาตเขาศกษาในประเทศทไมใชเจาของภาษาองกฤษอยางเชน จน อนเดย และเกาหลใตนน เพมสงขนมากในชวงไมกปทผานมา (รอยละ 30.1, 47.4 และ 60.7 ตามล าดบ) ระหวางป 2002 ถงป 2007 ซงทงหางอตราการเตบโตของจ านวนนกศกษาตางชาตทรบเขาศกษาในสหรฐอเมรกาและ สหราชอาณาจกรไปไกลมาก (0.8% และ 9.2%) (Shields and Edwards, 2010) ปรากฏการณนชใหเหนวา ขอไดเปรยบของประเทศทเคยเปนจดหมายหลกในการศกษาตอนนอาจมนอยลง และความสนใจในการท าวจยเรองการเคลอนยายของนกศกษาตางชาตเขาประเทศนนอาจเบนไปสกลมประเทศทไมไดเปนเจาของภาษาองกฤษแทน งานวจยชนนจะเพมองคความรใหกบวรรณกรรมทยงขาดขอมลทเกยวของกบมมมองและประสบการณของนกศกษาตางชาตทศกษาอยในประเทศตางๆในเอเชย โดยเฉพาะอยางยงประเทศไทยซงไดกลายเปนศนยกลางการศกษาแหงใหมในระดบภมภาค งานวจยชนนยงไดรวบรวมประสบการณของนกศกษาจากประเทศทพฒนาแลวเอาไว เชนแคนาดา ฝรงเศส เยอรมน สหราชอาณาจกร และสหรฐอเมรกา และมสวนชวยเตมเตมชองวางในวรรณกรรมปจจบนทมงถายทอดประสบการณของนกศกษาเอเชยในประเทศทใชภาษาองกฤษเปนส าคญ นอกจากนยงบอกเลาประสบการณของนกศกษาตางชาตทมาจากประเทศทไมคอยเปนทรจกในบรบทของการศกษานานาชาต รวมถงประเทศกมพชา อยปต ลาว เมยนมาร ปากสถาน แอฟรกาใต ซดาน และยกนดาดวย เพอบรรลวตถประสงคทตงไวน ผวจยมงศกษาความจรงในหลากหลายมตของนกศกษาตางชาตในมหาวทยาลยในประเทศไทย โดยใชวธการศกษาเชงชาตพนธวรรณา นกศกษากลมนมาจากหลากหลายวฒนธรรม และการศกษาประสบการณนกศกษากลมนอาจจะมสวนท าใหนโยบายและแนวปฏบตดานการพฒนาการอดมศกษาไทยสความเปนนานาชาตเหนผลอยางแทจรงกเปนได งานวจยชนนมวตถประสงคหลกเพอสรางความเขาใจทดขนในเรองปรากฏการณทเปลยนไปในเรองของความทาทาย และศกยภาพในการรบนกศกษาตางชาตใหไดจ านวนเพมมากขน ตลอดจนการเสรมสรางประสบการณการเรยนการสอนในมหาวทยาลยในประเทศไทย เรองราวทถายทอดโดยนกศกษาตางชาตในงานวจยชนน มทงเรองราวของนกศกษาทศกษาในเมองใหญ ไปจนถงนกศกษาทใชชวตในจงหวดเลก ๆ ในภมภาคตาง ๆ ของประเทศไทย โดยมงเนนประเดนส าคญสองประการคอปจจยทสงผลใหนกศกษากลมนเลอกศกษาในประเทศไทย และในแตละภมภาคของประเทศไทย และประสบการณการศกษาในมหาวทยาลยในประเทศไทย

การเคลอนยายของนกศกษาตางชาตเขาประเทศในสถาบนอดมศกษาของประเทศไทย ขอมลเรองสถตและรปแบบของการเคลอนยายของนกศกษาตางชาต โดยเฉพาะการเคลอนยายเขาประเทศยงมไมชดเจนพอ สถตลาสดทเกยวเนองกบนกศกษาตางชาตคอขอมลทเกบรวบนรวมไวในป 2013 โดยส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) กระทรวงศกษาธการ ขอมลจากเอกสารของรฐบาลชนน ระบวามนกศกษาตางชาตจ านวน 18,184 คนจาก 139 ประเทศ เขาศกษาตอในมหาวทยาลยในประเทศไทยในป 2013 (สกอ, 2016) โดยรอยละ 68.98 เปนนกศกษาทมาดวยทนสวนตว ในขณะทมนกศกษาทไดทนจากหนวยงานในประเทศไทยและตางประเทศ จ านวน 3,083 คน และ 1,064 คนตามล าดบ (ibid) นกศกษาตางชาตสวนใหญ (รอยละ 62.64) ศกษาในระดบปรญญาตร (สกอ, 2016) จ านวนของนกศกษาตางชาตทงหมดในเอกสารของ สกอ. ยงรวมถงนกศกษาชาวตางชาตทไมมขอมลเรองประเทศบานเกดจ านวน 85 คน และนกศกษาทเปนชนกลมนอยในประทศไทยอกจ านวน 44 คน งานวจยชนนมงศกษาขอมลเฉพาะของนกศกษาตางชาตทมขอมลประเทศบานเกดระบไว และผวจยตงใจไมใชขอมลของนกศกษาทเปนชนกลมนอยในประเทศไทยจ านวน 44 คน เนองจากนกศกษากลมนไมถอเปนนกศกษาตางชาตทเคลอนยายเขาประเทศ อกทงเกดและอาศยอย ในประเทศไทย แตไรสญชาต และไมไดถอบตรประชนหรอหนงสอเดนทางของประเทศไทยเพอใชในการเดนทางหรอศกษาตอตางประเทศ นกศกษากลมนจงไมไดเลอกทจะศกษาในประเทศไทย

ในสวนของขอมลนกศกษาตางชาตในประเทศไทย นกศกษาจากประเทศจน เมยนมาร ลาว เวยดนาม และกมพชา คอนกศกษาตางชาตทศกษาตอในประเทศไทยเปนจ านวนสงสดหาอนดบแรก ตามภาพประกอบ 1 สวนจ านวนของนกศกษาตางชาตจ าแนกตามภมล าเนาเดมแสดงไวในภาพประกอบ 2

ภาพประกอบ 1: ประเทศทมจ านวนของนกศกษาตางชาตทศกษาตอในมหาวทยาลยในประเทศไทยสงสดหาอนดบแรก ในป 2005, 2009 และ 2013

ภาพประกอบ 2: จ านวนของนกศกษาตางชาตทศกษาตอในประเทศไทย จ าแนกจากภมล าเนา

เดม ป 2013 ในป 2013 สาขาวชาในประเทศไทยทนกศกษาตางชาตเลอกมากทสดคอสาขาวชาธรกจ

(ประมาณรอยละ 20.59) ตามมาดวยสาขาวชาภาษาไทย (ประมาณรอยละ 10.86) ภาษาองกฤษ (รอยละ 7.4) การโรงแรมและการทองเทยว (รอยละ 6.24) และพทธศาสนา (รอยละ 2.47) ภาพประกอบ 3 แสดงขอมลเรองสาขาวชาในป 2013 เมอเทยบกบขอมลในป 2005 และ 2009 สาขาวชาตางๆทไดรบความนยมจากนกศกษาตางชาตแทบจะไมเปลยนแปลงตลอดระยะเวลา 10 ปทผานมา

ภาพประกอบ 3: สาขาทนกศกษาตางชาตเลอกศกษาตอในประทศไทยสงสดหาอนดบแรก ในป

2005, 2009 และ 2013

ระบยบวธวจย งานวจยชนนใชวธวจยเชงคณภาพเนองจากวธดงกลาวชวยใหผวจยเขาใจประสบการณของนกศกษาตางชาตและปญหาทอดมศกษาของไทยก าลงเผชญอยในปจจบนอยางลกซง ในสวนทเกยวเนองกบการพฒนาประสบการณการเคลอนยายของนกศกษาตางชาต ผวจยเลอกใชการสมภาษณแบบ Narrative เนองจากไมตองการใหแนวคดทเขาใจกนกอนหนา เปนตวก าหนดกรอบงานวจยชนน และอาจชน าผลการวจยอยางไมสมเหตสมผล นอกจากน การสมภาษณแบบ Narrative เปนวธทเหมาะสมอยางยงในการสอบถามผคนจากวฒนธรรมทแตกตางกน และอาจมโลกทศนทแตกตางจากผวจยอยางสนเชง (Trahar, 2011) วธนใหความส าคญกบคณคาความหมายของผคนจากการบอกเลาประสบการณ และพยายามสรางความเขาใจอยางลกซงตอความซบซอนของชวตมนษย (Trahar, 2014: 220) เปนวธทตงอยในหลกทางปรชญาวาดวยเรองของการประกอบสรางความจรง และสะทอนความเชอเรองโลกแหงความจรงเชงซอนและการประกอบสรางทางสงคมของความจรงเหลานน การสมภาษณในงานวจยชนนมวตถประสงคของการสมภาษณเพอใหเรองราวไดถกถายทอดโดยนกศกษาตางชาตผซงเปนปจจยส าคญ

ประการหนงในการพฒนาอดมศกษาไทยสความเปนนานาชาต แตในขณะเดยวกนอาจถกมองขามความส าคญหรอถกท าใหแปลกแยก

ผเขารวมการวจยไดรบเชญใหมาบอกเลาประสบการณของการเปนนกศกษาตางชาตในประเทศไทย วธการในการสมภาษณใชรปแบบการสมภาษณแบบไมมโครงสราง และใชค าถามปลายเปด หรออาจเรยกวาเปนบทสนทนาแบบ ‘เปด’ ทผสมภาษณไมไดเตรยมชดค าถามลวงหนาในการสมภาษณ และผวจยแทบจะไมมวาระค าถาม นอกเสยจากฟงเรองราวทนกศกษาตองการจะแบงปน เนองจากจดมงหมายของการสมภาษณแบบนคอการไดรบมมมองของผเขารวมวจย โดยไมได ‘ชน า’ (Morse, 2012) แตใหโอกาสในการ ‘เขาใจความซบซอนของเรองราวทอาจจะไมไดรบการบอกเลา’ (Kim, 2016: 165) ทกษะในการสมภาษณ ความใสใจ ความเขาใจปญหา และสามารถในการตอบรบของผวจย มความส าคญยงในการไดมาซงค าตอบจากผสมภาษณ อนจะเปนขอมลวจยทมความส าคญมาก ดวยเหตน กอนการเกบขอมลสมภาษณ ผวจยไดเขารบการอบรมพเศษเรองการสมภาษณแบบ Narrative จากผเชยวชาญในเรองน โดยผวจยตองท าตามขนตอนการสมภาษณ ตามทแสดงไวในตาราง 1 เพอใหบทสมภาษณทงหมดเปนไปในทศทางเดยวกน

Phases Rules Preparation 1. Initiation 2. Main narration 3. Questioning phase 4. Concluding talk

Exploring the field Formulating exmanent questions Formulating initial topic for narration Using visual aids No interruption Only non-verbal encouragement to continue story-telling Only ‘What happened then?’ No opinion and attitude questions No arguing on contradictions No-why-questions Exmanent into immanent questions Stop recording Why-questions allowed Memory protocol immediately after interview

Source: Jovchelovitch & Bauer (2007)

ตารางท 1: กระบวนการการสมภาษณแบบ Narrative

ผวจยใชวธการสมตวอยางแบบเจาะจง (Snowball Sampling) และการสมตวอยางแบบลกโซ (Snowball Sampling) สวนใหญจะขอความชวยเหลอจากอาจารยทสอนในมหาวทยาลยในภมภาคตางๆของประเทศไทย โดยผวจยอาศยอยภมภาคนนและท างานในมหาวทยาลยนนเชนกน ความคนเคยกบสภาพแวดลอมเปนสงยนยนวาผวจยมความเขาใจบรบท ผเขารวมการวจยประกอบดวยนกศกษาตางชาตจ านวน 20 คน จากประเทศกมพชา แคนาดา จน อยปต ฝรงเศส เยอรมน อนเดย อนโดนเซย ญปน ลาว มยนมาร ปากสถาน แอฟรกาใต ซดาน ฟลปปนส สหราชอาณาจกร สหรฐอเมรกา ตรก ยกนดา และเวยดนาม ซงศกษาเตมเวลาในมหาวทยาลยตามภมภาคตางๆในประเทศไทย ขอมลอนๆเพมเตมทเกยวของกบภมภาคทศกษา เพศ อาย ระดบ และสาขาวชาทศกษา แสดงไวในภาพประกอบ 4 สวนนามแฝงทใชในการสมภาษณ ผเขารบการสมภาษณเปนผเลอกเอง

ภาพประกอบ 4: นกศกษาตางชาตในโครงการวจยน ผวจยใชการสมภาษณรายบคคลแบบ Narrative เปนภาษาองกฤษ ระยะเวลาประมาณ 60 –

90 นาทตอคน สวนนกศกษาสามคนจากกมพชา ลาว และเวยดนาม ผวจยสมภาษณเปนภาษาไทย

เนองจากทงสามคนมความสามารถในการใชภาษาไทยใกลเคยงกบเจาของภาษา อกทงยงรสกสะดวกใจ

ในการบอกเลาประสบการณเปนภาษาไทย ระหวางการสมภาษณ ผวจยไดจดรายละเอยดและ

บนทกเสยงการสมภาษณ หลงจากนนถอดบทสมภาษณและวเคราะหขอมลสมภาษณ ทงนประเดน

ส าคญคอผวจยไมไดมงเปรยบเทยบประสบการณของนกศกษาตางชาตทเลอกศกษาในสาขาทแตกตาง

กน หรอเปรยบเทยบระหวางนกศกษาชายและหญง หรอศกษาความแตกตางทชดเจนในเรอง

ประสบการณของนกศกษาจากตะวนตกและจากเอเชยหรอแอฟรกา งานวจยชนนใชวธการวเคราะห

แกนสาระ (Thematic Analysis) (Rapley & Silverman, 2011) และใชมาตรฐาน SPQR ในการ

รายงานผลงานวจยเชงคณภาพ (O’Brien et al., 2014) ผวจยเครองบนทกเสยงการสมภาษณและถอด

บทสมภาษณแบบค าตอค า อกทงด าเนนการอภปรายหวขอหลกทเกดขนเพมเตมในชวงการสมภาษณ

และถอดรหสขอมล ผวจยใชโปรแกรมวเคราะหขอมลเชงคณภาพ NVivo (QSR International Pty

Ltd. Version 11, 2017) ชวยในการจดและวเคราะหขอมล นอกจากนยงใชฟงกชน Query ในการ

ส ารวจขอมล

ผลการวจย: ปจจยใดทดงดดหรอจงใจใหนกศกษาตางชาตมาศกษาตอในประเทศไทย ปจจยดงดดทมอทธพลส าคญสามประการไดแก ทนการศกษา การประชาสมพนธแบบปากตอปาก และความใกลชดทางภมศาสตรและทางวฒนธรรม ความพรอมดานทนการศกษา ปจจยดงดดทมอทธพลส าคญประการแรกทไดจากการเกบขอมลคอความพรอมดานทนการศกษา นกศกษาจ านวนเจดคน (จากกมพชา อนเดย อนโดนเซย ลาว เมยนมาร ปากสถาน และฟลปปนส) ทเขารบการสมภาษณ เลอกศกษาตอในประเทศไทยดวยเหตผลเรองความพรอมดานทนการศกษา มหาวทยาลยบางแหงในประเทศไทยไดใชปจจยขอนดงดดนกศกษาตางชาต และประสบความส าเรจในการใชยทธศาสตรนดงนกศกษาชาวตางชาตเขามาศกษาตอในสถาบนการศกษาของตนเพมมากขน นอกจากนยงมทนการศกษาจากแหลงอนๆ เชนทนการศกษาจากประเทศบานเกด ทนการศกษาอา เซ ย น (ASEAN Scholarship) ท น ภ ม ภ าค ล ม น า โข ง (Greater Mekong Subregion/ GMS Scholarship) ทนสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร (HRH Princess Sirindhorn Scholarship) ซงลวนเปนทนทมอบใหกบนกศกษาตางชาตท เขามาศกษาตอในประเทศไทย ดงรายละเอยดจากการสมภาษณบางสวนตอไปน

‘และหลงจบปรญญาตร ฉนกหาทนเรยนตอ เพราะรสกวาไปเรยนตอตางประเทศใชเงนเยอะมาก ฉนเลยหาทนและสมครไปหลายประเทศ เชน จน อตาล และอกหลายท จๆกมอะไรโฆษณาขนมาในโซเชยลมเดยของฉน เปนโฆษณาทนจาก [มหาวทยาลยในประเทศไทยทเธอ

เรยนอยตอนน] ฉนสมครทนไปและลมไปเลย และหลงจากสมครทนไปหลายๆมหาวทยาลย ฉนไดตอบรบจากจน แมแตมหาวทยาลยในประเทศฉนดวย ฉนไดทนจากจน อตาล และอกบางประเทศ แตรไหม ประเทศพวกนนใหทนฉนแคครงเดยว แตทอตาล ฉนมโอกาสไดทนเตมจ านวน แตโอกาสแค 80% พวกเขาบอกวาจะใหทนฉนแน ดแลวฉนเลยเลอกอตาลเพราะเปนประเทศทมวฒนธรรม ศลปะ และประวตศาสตรทงดงาม แลวฉนกเรยนสถาปตย อตาลเลยเปนททดทสดทจะไปเรยนตอดานประวตศาสตรและสถาปตยกรรม ฉนเลยท าเรองวซา แตตอนนนฉนกไดรบอเมลจาก [มหาวทยาลยในประเทศไทยทเธอเรยนอยตอนน] ทบอกไปกอนหนาน ฉนสมครทนแลวกลมไปเลย แลวฉนกไดรบอเมลแจงวา "ยนดดวย คณไดรบทนจาก [มหาวทยาลยในประเทศไทยทเธอเรยนอยตอนน] และเปนทนเตมจ านวนดวย ตอนนนฉนกคดวาไปอตาลกด แตประเทศไทยกมวฒนธรรมทงดงามเชนกน ตอนนนเลยมสองตวเลอก อตาลและไทย จะเลอกทไหน ฉนเปนคนตดสนใจเองทงสน แตพอแมฉนกพดวาทไทย เขาใหทนเตมจ านวนแลว ทอตาล โอกาสไดทนเตมจ านวนแค 80% พวกเขาไมแนใจวาจะไดทนหรอเปลา ขนอยกบวซาและเรองอนๆ ปจจยอนๆ คดไปคดมา ฉนเลยเลอกประเทศไทยเพราะพอแมบอกวาควรจะเลอกทน’

(ฟา, ปากสถาน)

อยางไรกตาม นกศกษาทเรยนดวยทนสวนตวมองวาขอดของการเรยนในระดบอดมศกษาในประเทศไทยคอคาเลาเรยนไมแพงเมอเทยบกบมหาวทยาลยในประเทศตวเอง ดงปรากฏในบทสมภาษณตอไปน

'ผมเลอก [ชอมหาวทยาลยในประเทศไทย] เพราะเหตผลส าคญสองอยาง อยางแรก ทนราคาถกทสดแลว'

(แมต, สหราชอาณาจกร)

‘คาเลาเรยนสมเหตสมผลมาก ผมหมายถงวาผมมนใจวาใครๆกรวาเรยนทน [ประเทศไทย] คาใชจายเทาไร จรงๆแลวคนอเมรกนสวนใหญไมมปรญญาหรอก แคจ านวนนอยเทานนทมเพราะเรยนทนนแพงมาก จรงๆแลวบอกเลยวาการมาเมองไทยและเรยนตอทนเปนการลงทนทคมคาทสดในชวตของผมเลย เปนอยางนนจรงๆ ไมตองใชเงนมากแตสงทผมไดมานนชวยท าใหชวตผมดขนเยอะ ถาผมยงอยในอเมรกา ตอนนผมคงยงท างานอยในอหรอรานซอมรถแน แตกไมไดเลวรายอะไร แคตอนนผมไดท าอะไรทผมชอบมากกวา ผมมภรรยาและลกๆใหดแล ผมใชชวตไดสบายเลย’

(โนแมด, สหรฐอเมรกา)

ประการ สดทาย มหาวทยาลยในประเทศไทยจ านวนมากใชระบบอตราคาเรยนแบบคงท ท าให

นกศกษาไทยและตางชาตเสยคาเรยนในอตราทเทากน ซงตางจากมหาวทยาลยสวนใหญในฝงตะวนตกทนกศกษาตางชาตตองเสยคาเรยนในอตราทสงกวานกศกษาของประเทศนนๆ

‘คาเรยนนส าหรบสามป เทอมละ 30,000, 35,000 บาทตอเทอม ฉนเสยเทากบนกศกษาไทย ฉนไมตองจายอะไรเพม’

(ลซา, แอฟรกาใต)

ลซาไดบอกเหตผลเพมเตมเรองคาเรยนทไมแพงวา: ‘พวกเขาบอกเราท [มหาวทยาลยทเธอเคยเรยน] วาโครงการปรญญาโทและปรญญาเอกไมท าเงนเลย แตพวกเขาเอาเงนจาก อม แหลงอนอยางโครงการปรญญาตรมาชวย ฉนคดวาพวกเขาเลยอยากใหคนมาเรยนตอทนนเยอะๆ เปนอะไรทดมาก’

ประเดนนสอดรบกบนโยบายของมหาวทยาลยบางแหงและเรองราวทแบงปนจากอาจารยชาวไทยวามหาวทยาลยจ านวนมากไดตงโครงการปรญญาโทและเอก เพอสรางชอเสยงในดานวชาการ โดยมเปาหมายเพอเพมโอกาสแขงขนในการจดอนดบในระดบนานาชาต การหารายไดจงไมใชประเดนส าคญของโครงการเหลาน การประชาสมพนธตอแบบปากตอปาก หรอเครอขายสงคมสวนตวในประเทศไทย เรองเลาทถายทอดโดยนกศกษาตางชาตระบวาการประชาสมพนธตอแบบปากตอปมบทบาทส าคญใหพวกเขาตดสนใจเดนทางมาศกษาตอในประเทศไทย ในงานวจยชนน นกศกษาสวนใหญ (14 จาก 20 คน) รจกคนทอยในประเทศไทย ซงบางสวนคอคนทมาจากประเทศบานเกดเดยวกน และใหค าแนะน าตลอดจนความชวยเหลอ ทงกอนและเมอเดนทางมาถงประเทศไทย:

‘ทนมคนจากเมองทผมอย ... มากจรงๆ พวกเขาเรยนอยท มหาวทยาลยสงขลานครนทร นเรศวร จฬาลงกรณมหาวทยาลย มหดล บางครงเราไดขอมลจากเพอนทเรยนอยในประเทศไทย เรากรอกใบสมครแลวกสงมาทน’

(ปตร, อนโดนเซย)

‘ครงนน อม กไมเชง ออ แปบนง หลายปมาแลวทฉน [เวนชวงยาว] ใช! อกสองสามประเทศ ฉนตดตอกบมหาวทยาลยอนๆบางแหง จากแอฟรกาและยโรปอยางละสองสามท แตเหนมย ฉนไมรจกใครจากประเทศเหลานนเลย แตฉนมเพอนอยทน ฉนเพงมา แตเขากชวยเหลอฉนเปนอยางด เขาเปนคนมารบฉนทสนามบน ไปสงทคณะฯ แลวชวยฉนเรองสมครเรยนดวย’

(เฟยซ, ตรก)

‘เพอนผมคนนงกเรยนปรญญาเอกทประเทศไทย พอผมไดแชตคยกบเขา เขาแนะน าผมวาถาอยากเรยนมหาวทยาลยดๆ บรรยากาศทเออตอการเรยน เจอแตคนมน าใจ ใหมาประเทศไทย ผมประทบใจประเทศใจมาก อกเหตผลนงคอเรองครอบครว พวกเขาอยากใหผมอยใกลๆ ผมกเลยตองอยในเอเชย นนคอเหตผลหลกทผมเลอกประเทศไทย’

(อารยน, อนเดย) ความใกลชดทางภมศาสตรและทางวฒนธรรม ขอมลยงแสดงใหเหนวานกศกษาจ านวนมากเลอกประเทศไทยเปนจดหมายปลายทางส าหรบศกษาตอดวยเหตผลเรองต าแหนงทตงและความใกลชดทางวฒนธรรม โดยเฉพาะกบนกศกษาทมวฒภาวะและนกศกษาจากทวปเอเชย เนองจากครอบครวมบทบาทส าคญตอการตดสนใจศกษาตอ ดงจะเหนไดจากเรองเลาตอไปน

‘ผมมสองตวลอก อนแรกคอเบลเยยม และอกอนคอประเทศไทย ผมตดสนใจเลอกประเทศทใกลอนเดย ผมเลยเลอกประเทศไทย ผมเลยมาเรยนทน ครอบครวคนอนเดยทกคนจะใกลชดกนมาก พวกเขาอยากใหทกคนอยดวยกน ผมจากบานเกดไปเรยนตอ ททผมเรยนอยไกลจากบานเกดสกหกถงเจดชวโมงได ผมกลบมาเยยมทบานเดอนละสองครง ไมไดมาทกสปดาห ผมอยไกลจากบาน ตอนเรยนจบโท ผมกอยากเรยนตอเอก แตครอบครวกไมอยากจะใหผมไปนก ผมเลยบอกพวกเขาวา “งนผมขอไปเรยนททกลบมาเยยมบานงายๆละกน” ผมจะไดรสกเหมอนกลบบานไดทกเมอ

(อารยน, อนเดย) ‘เหตผลหนงของฉน กคอพอ ตอนนพอฉนอายมากและไมสบาย ฉนอยากใชเวลาอยกบทานกอนจะสายเกนไป แตเหนมย เราไมไดเหมอนพวกตะวนตก ทพออายครบ 18 กออกจากบาน

แลวกไมสนใจพอแม เอาแตหางาน โนนน แตพวกเราใกลชดกนมาก เราไมไดยายออกจากบานเรวขนาดนน ครอบครวฉนไมใหลกๆออกจากบานกอนจะแตงงานหรอก’

(เฟยซ, ตรก)

นกศกษาจากประเทศลาวเลอกศกษาในระดบปรญญาเอกในหมาวทยาลยทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทยแมวาจะไดรบทนเตมจ านวนจากมหาวทยาลยในประเทศจนกตาม ดวยเหตผลเรองความใกลชดทางภาษาและวฒนธรรมระหวางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทยและประเทศลาว นอกจากน เขายงบอกดวยวาสภาพอากาศในประเทศไทยและประเทศลาวมความคลายคลงกน ตางจากประเทศจนทอากาศจะหนาวเกนไปในฤดหนาว

‘เรามครอบครว อยากจะกลบบานกกลบไมไดงายๆ [พดถงตอนเรยนทจน] ทางนมขอดทเรารจกอาจารย รจกสภาพแวดลอม รจกระบบการศกษาตอนทเรามาเรยนป.โท แลวกคดวาควรท าแบบนงายกวาไหมถาเราจะเลอกแบบนกจะไดเปรยบกวาการทจะไปเรยนทนน ในไทยเรากเลอกอกนะ…เราเลอกมาตงแตป.โทแลว เพราะมนใกล ใกลสถานท ใกลบานภาคอสานดวยหลายๆ อยาง มนอาจจะไมตองปรบตวเยอะ ถาเราเลอกกรงเทพอาจจะตองปรบตวสงกวา คอ อาจารยขนสอน อาจารยยงพดลาวใหเราเขาใจได ถาเราท าหนามนๆ งงๆ อาจารยกจะพดภาษาลาว เพราะอาจารยเคยไปท าวจยทลาวมาเยอะ อาจารยกจะรวาคนลาวจะเขาใจยาก ค าศพทแบบน’ (พสตคม, ลาว)

นกศกษาบางคนเลอกเรยนสาขาเฉพาะทางในมหาวทยาลยในภมภาคของประเทศไทย แทนท

จะเรยนในมหาวทยาลยในกรงเทพฯซงอาจจะมชอเสยงหรอมอนดบทดกวา ทงนดวยเหตผลเดยวกน ดงจะเหนไดจากกรณของนกศกษาชาวฝรงเศสทสมภาษณ เขาเลอกเรยนตอในระดบปรญญาเอกในประเทศไทย ในมหาวทยาลยทใกลกบททภรรยาและลกๆของเขาอาศยอย จะไดมเวลาดแลครอบครว ‘เพราะเปนโครงการนานาชาต และเพราะจะไดอยใกลครอบครวทกาฬสนธ และกเพราะคงไมมใครถงตายทไมไดขลกตวอยแตในออฟฟศทงวนทงคนหรอก คณกรวาครอบครวตองมากอนเสมอ ครอบครวส าคญส าหรบผมมาก’ (ราอล/ ฝรงเศส)

สวนกรณของนกศกษาชาวจนและซดานนนกลบตางจากขางตน ทงคเลอกศกษาตอในประเทศไทย แทนทไปศกษาตอทสงคโปร และมาเลเซยตามล าดบ เนองจากสองประเทศนมความคลายคลงกน

ทางภาษาหรอวฒนธรรมกบประเทศบานเกดของตน ซงพวกเขามองวาเปนอปสรรคในการเรยนรภาษาและวฒนธรรมใหมๆ

‘พอแมผมอยากใหผมอยตางประเทศฝกภาษา ถาผมอยสงคโปร ทนนคนจนอยเยอะ ผมหมายถงวาถาผมอยทนน ผมกไมจ าเปนตองพดภาษาองกฤษ ผกพดแตจน นนคออกเหตผลทพอและแมผมอยากใหมาเรยนเมองไทย เพราะอยางแรกเลย ผมจะไดเรยนภาษาไทย และสอง ผมจะไดฝกภาษาองกฤษไปดวย ถาคณพดไดหลายภาษา กจะชวยใหคณไดงานดๆ’

(ซน, จน) ‘ตอนนนผมไมรจกคนไทยหรอก จรงๆคอผมก าลงหาทางเรยนรวฒนธรรมใหมๆเพราะผมเปนมสลม แลว [คนมาเลย] พวกเขากเปนมสลมอยแลว ทนนคนซดานและคนอาหรบกเยอะ ผมเลยเปลยนใจ ตอนนนผมอยมาเลเซย แตผมเปลยนใจมาเรยนตอทไทยแทน’ (อารมน, ซดาน)

ยงมปจจยดงดดอนๆทจงใจใหนกศกษาตางชาตศกษาตอในประเทศไทย ดงจะเหนจากเรองเลาจากนกศกษาตางชาตคนอนๆ ตวอยางเชนขอไดเปรยบเรองการเรยนรเรองความรวมมอทางภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตทเรมปรากฏชดขน และโอกาสทเพมมากขนในการใชภาษาองกฤษแทนภาษาของประเทศบานเกด

‘… มนมประชาคมอนใหมชออาเซยนใชมย ทกประเทศในอาเซยน และมความเชอมโยงทางเศรษฐกจส าหรบทกประเทศในอาเซยน และนน … ผมคดวามนคอประชาคมอนใหม และจนกมความสมพนธทดมากๆกบประเทศในอาเซยน บางทประเทศเหลานอาจจะเปดโอกาสใหคนรนใหมรบรและไดงานท ามากขน และประชาคมนก าลงเตบโต และในอนาคต กจะแขงแกรงมากขนเหมอนประชาคมยโรป จรงๆแลว ผมกคดดวยวาประชาคมนจะเปดชองทางทางการเงนทเหนผลกบทกๆคนดวย’ (ซน, จน) ‘ผมเรยนและท างานในอเมรกามาหกป ผมเจอเหตการณ 9/11 มากบตว ผมเคยตองอยกบสภาพเศรษฐกจของอเมรกา และการเปลยนนโยบายเรองการอพยพเขาเมอง ท าใหมความเขมงวดกบชาวตางชาตมากขน ผมเลยตดสนใจกลบไปญปน ผมไมคอยพอใจเทาไรเพราะผมอยากใชทกษะภาษาองกฤษ แตภาษาองกฤษไมจ าเปนทญปนเลย นคอเหตผลหนงทผมมา

ประเทศไทย … คนญปนไมพดภาษาองกฤษเลย เรองความสามารถในการพดภาษาองกฤษ ผมวาคนไทยเกงกวาคนญปน จรงๆผมโอเคตรงนเลย และถาคดวาภาษาองกฤษไมใชภาษาแมดวยแลว คนไทยพดภาษาองกฤษไดเกงมากๆ’ (โกโบร, ญปน)

‘เราไมพดภาษาองกฤษ เราพดแคภาษาอาหรบ และรฐบาลกอยมา 25 ปแลว กอนหนานนในประเทศผม คนพดภาษาองกฤษได แตตอนน คนเอาแตสนใจภาษาอาหรบ ถาจะใหผมเรยนภาษาองกฤษในประเทศผม คงจะยาก เพราะพวกเขาไมพดภาษาองกฤษกน’

(อารมน, ซดาน) นกศกษาชาวเวยดนามยงเนนย าวาหลงจากเรยนทประเทศไทยไดหนงป เขาไมไดแคพดภาษาไทยไดเทานน แตภาษาองกฤษของเขากพฒนาดขนมาก เพราะเขาเรยนในโครงการนานาชาต และไดสอสารกบเพอนตางชาตคนอนๆในมหาวทยาลยเปนภาษาองกฤษ ทกๆวน เขาคยกบเพอนชาวอยปตทรวมหอพกเดยวกนเปนภาษาองกฤษ แมวาพวกเขาทงคก าลงเรยนภาษาไทยและสอสารกนเปนภาษาไทยไดแลวกตาม

มมมองและประสบการณของนกศกษาตางชาตในมหาวทยาลยในประเทศไทยมอะไรบาง

จากการเกบขอมลสมภาษณพบวาประเดนเชงบวกมสองประการคอ ‘ความสมพนธ’ และ ‘การสนบสนนดานการวจย’ และประเดนเชงลบมสองประการคอ ‘ก าแพงทางภาษา’ และ ‘ระบบราชการ’

ความสมพนธ ดเหมอนวานอกเหนอจากความสมพนธแบบไมเปนทางการแลว ความสมพนธเฉพาะบคคลเกดขนในแวดวงวชาการหรอการศกษาในประเทศไทยเชนกน และความสมพนธเชนนนไดรบการมองในแงบวก ดงเชนกรณของนกศกษาชาวอยปตทเคยมประสบการณในเรองของความสมพนธระหวางผสอนกบผเรยนในอยปต ซงเนนเรองความอาวโสและเปนทางการมากกวา

‘ในอยปต พอทกคนเขามาในหอง ผมวาความสมพนธระหวางครกบนกเรยนไมสดนก เหมอนหมอกบคนไข อาจารยแคสอน และเอาการบานไปตรวจ แคนน ... แตทน คอเราเขาไปหา ไปคยกบอาจารยเรองอะไรกได แลวครกบเดกกมความสมพนธทดตอกนมาก เราชวนครไปกนขาวขางนอกได ทนโอเคเลย แตผมวาในอยปต ไมมอยางน'

(รอน, อยปต)

เรองนกสอดคลองกบสงทนกศกษาชาวอนเดยไดเลาเชนกน:

‘ใหผมเปรยบเทยบการศกษาไทยกบอนเดย ผมวาทประเทศไทยไมเครยดเทา ความสมพนธระหวางอาจารย เจาหนาทกบนกศกษานนดมากๆ’

(อารยน, อนเดย) นอกจากน ยงมขอมลเรองการบรณาการดานความสมพนธระหวางนกศกษาตางชาต กบ

นกศกษาไทย และในบางกรณ กบคนในพนท แมจะมความแตกตางดานวฒนธรรม ดงจะเหนไดจากเรองเลาตอไปน:

‘ผมมเพอนเยอะ คนไทยรจกผมเยอะ บางครง พวกเขาโทรหาผมหรอสงขอความหาผมวา “หวดด ชวยดประโยคภาษาองกฤษนใหท” ผมกตอบวา “ไดเลยเพอน สบายมาก เดยวดให” คนไทยสวนมากทผมรจกเปนคนนารก และสวนใหญทอสานทผมอยน ชอบท างานทบาน กนขาวเทยงพรอมกน ผมไมคบฝรงดวยกน ไมรส ผมมแตเพอนคนไทย แตบางครงผมกไปเทยวกบเพอนดวย อยางเพอนผมคนนง ผมยมรถเขาได เราเปนเพอนสนทกน ผมเลยยมรถเขา ผมขบรถไปกลบขอนแกน โอเคเลย ถาผมตองมเพอนฝรงจรง ผมคงอยกบพวกเขาไมไดหรอก เพราะเราคงจะเอาแตพดแตเรองประเทศของเรา ผมไมอยากรเรองพวกนนหรอก’ (เทด, เยอรมน)

‘ฉนชอบทองเทยว ฉนไปพษณโลก สกลนคร และอกมากมายหลายท ชวงทฉนวาง เพอนคนไทยชอบชวนฉนไปเทยว ไปจงหวดนนหาวน จงหวดโนนอกสามวน’ (เฮฟเวน เซนต, ฟลปปนส) ‘จรงๆนะ ผมมองวาคนไทยชอบชวยเหลอผอน เวลาผมตองการความชวยเหลอ พวกเขายนดชวย เพอนผมบางคนทผมขอใหชวยกพดภาษาองกฤษไมได บางครงถาเขายง กไมไดชวย แตปกตเพอนๆกจะชวยผมตลอด’ (อารมน, ซดาน)

ความสมพนธทเกดขนเฉพาะบคคลยงรวมไปถงความชวยเหลอเพมเตมจากอาจารยชาวไทยเพออ านวยความสะดวกในเรองตางๆใหกบนกศกษาตางชาตโดยเฉพาะ มหาวทยาลยไมไดมสวนเกยวของกบความชวยเหลอเหลาน อกทงความสมพนธในรปของความชวยเหลอทพฒนาการเรยนการสอนนไมไดเปนตว

วดในเชงการประกนคณภาพเชนกน อยางไรกตาม นกศกษาตางชาตกลบประทบใจทไดรบความชวยเหลอน ดงจะเหนไดชดจากเรองเลาตอไปน

ครส: ครงหนงผมเคยเรยนวชานงเพราะผมตองออกแบบ ผมเลอกเรยนวชาตางๆได ผมเลยเลอกลงวชาหนงของปรญญาตร ผมรวาวชานนาจะสอนเปนภาษาไทยแตผมกเลอกเรยน และอาจารยกเตรยมใหผมเปนภาษาองกฤษ ผสมภาษณ: อาจารยอานต าราเปนภาษาองกฤษให หรอเขาเตรยมเอกสารวชานเปนภาษาองกฤษใหคณโดยเฉพาะ ครส: ไมๆ ไมไดเตรยมใหผม แตเตรยมใหเฉพาะผมคนเดยว ผมคดวาเขาปรบมาจากฉบบภาษาไทย และแปลใหผมอานคนเดยว คอผมเรยนรวมกบนกศกษาไทยทงหอง อยาลมวาโปรแกรมนนสอนเปนภาษาไทยนะ (ครส, ยกนดา)

สดทาย ความสมพนธทดยงขยายไปสระดบสถาบน ดงตวอยางตอไปน ผมกญาตดกบบณฑตวทยาลยนะ เจาหนาททนนเอาใจใสแทบจะตลอด

(ราอล, ฝรงเศส)

การสนบสนนดานการวจย จากการสมภาษณพบวา นกศกษาตางชาตบางคนไดใหความส าคญเรองการสนบสนนดานการวจยทไดรบจากมหาวทยาลยทตนก าลงศกษาอย เชนสงอ านวยความสะดวกดานการวจย เครอขายวจยระดบนานาชาต และทนวจยส าหรบฝกอบรมหรอเขารวมประชมวชาการในตางประเทศ ซงสวนทางกบความเชอของนกศกษาไทยสวนใหญทวาการสนบสนนดานการวจยคอจดออนส าคญประการหนงของมหาวทยาลยในประเทศไทย

‘ทวามหาวทยาลยแหงนอยในอนดบทสงในเรองของผลงานตพมพในระดบนานาชาตนน ฉนวาเปนเรองส าคญมาก เพราะปจจยนนท าใหคะแนนการประกนคณภาพของทนสงขนดวย และยงแสดงใหเหนวาทนมความรวมมอกบมหาวทยาลยในตางประเทศดวย ฉนเลยไดประโยชนไปดวย เรยนทนสองป ฉนจะไดไปศกษาดงานตางประเทศถงสามครง ฉนไปทรปเดยว แตไดไปฮองกง เรามความรวมมอกบมหาวทยาลยฮองกง กบหลายมหาวทยาลยในองกฤษและอเมรกา

และยงมความรวมมอกบผเขยนต าราคนหนง … คนทฉนเคยไดอานเพอเอาไปท าวจยดวย ฉนวาเปนความรวมมอในรปแบบทอนเตอรมากๆ และฉนวานเปนขอไดเปรยบขอหนงของทเลยละ ใช เราไดไปฮองกง ฉนไดไปฮองกง ปตอมา พวกเขาไปเกาหลและสงคโปรโนนนกน แตฉนไมไดไป อม พวกเขาไปฮองกง และเราไดไปเยยมมหาวทยาลยฮองกง Hong Kong Baptist University และ Technical College … Hong Kong College และมอกททไดไปเยยมชม และตลอดสวน เราไดไปตงสแหง ฉนไดเจอ Hyland แลวฉนกไดเจออกคน ใครนะ ทเปนเพอนของ Hyland นะ [หวเราะ] แตเอาเหอะ เขาเลนเรอง Independent Learning และเขากอยทนนดวย เราไดเจอเขา พดจรงๆ ดมากๆเลยทเราไดไปพดคยกน ไปดคณะ ดมหาวทยาลย และเรากไดเจอคนในวงการและไดสนทนากบเขาดวย ดมากๆ ออกกนคนละคร ง เราจาย 10,000 มหาวทยาลยออกใหอก 10,000 หรออะไรประมาณนนแหละ เราเลยไมตองออกเองเยอะ 10,000 กบหาวน รวมคาเครองบน คาท พก คอนขางคมเลย รวมหมดทกอยาง และมหาวทยาลยออกใหสวนหนงดวย’

(ลซา, แอฟรกาใต)

‘สมมตเราตองการหนงสอนแตมหาลยไมมเพยงแตเราเอาชอหนงสอไปให เขากจดซอใหเราใหมได…มหาลยใหเราดใจภมใจ คอ เปดอนเตอรเนตใหเราเขาฐานขอมล ฐานวารสารของดๆ ของโลก ดใจเขาเขาใจ เขาถงขอมลได มหาลยนอ านวยความสะดวกเรองการศกษาเตมทเลย การทเราขอทนวจยเรากได อนนกดใจนะอาจารย ปกตกไดจากทน GMS แลว เราขอทนวจยกไดอก ถาเราท าธสส เราขอใหมกไดเพมอก แตกมเงอนไข ในการสรปนนนโนนใหเขาทมนยากกวา มทนใหไปน าเสนออกดวย ชวยคาเครองบนอะไรได อะไรกด กโอเค’ (พสตคม, ลาว) ‘แลบทผมวจยอยเปนแลบเทคโนโลยชวภาพ สงอ านวยความสะดวกดานการวจยทเหนไดชดเลยกคอแลบนเอง ตอนผมมาเปนนกวจยทน แลบมอปกรณทครบครนทนสมยมาก ผชวยทประจ าอยกดมากๆ ใจดมากและยนดชวยเหลอทกเรอง เมอคณตองการความชวยเหลอหรอเรองใดๆ พวกเขาเตมใจชวย ผมประทบใจมากๆ’ (อารยน, อนเดย)

นกศกษาตางชาตบางคนดจะประทบใจเรองคณภาพการเรยนการสอนของโครงการและมาตรฐานดานการวจยทมหาวทยาลยในประเทศไทยทตนศกษาอย:

‘แลบวจยทางบรรพชวนวทยาดมาก มเปเปอรใหหาเยอะ ผมวาในสวนของจ านวนผลงานตพมพ เปเปอรสงอ านวยความสะดวกดานวจยอยางแรกกวาได เราคอทหนงเรองการวจยดานบรรพชวนวทยา’ (ราอล, ฝรงเศส)

‘ใช ฉนรสกวาเรองวจยทนจะคอนขางเขมขนกวาในประเทศฉน … มวชานงชอ Research Methodology อะไรประมาณนน วชาน เขาสอนเราท าวจย ฉนเลยไดรวธการท าวจยจากทน แลวฉนกรวาเรองวจยทนจะอยในระดบสงกวาทประเทศฉน ฉนเลยบอกเพอนๆ คนทเคยถามฉนวา ‘เธอแนใจแลวเหรอวาจะมาเรยนทประเทศไทย’ แลวฉนกเลยตอบไปวา ‘ใช ฉนมาเรยนทนและฉนไดอะไรเยอะเลย วจยทนเขาใชไดเลย ฉนดใจทมาเรยนทน’ ฉนบอกพวกเขาไปวาฉนดใจมากทไดมาเรยนทน ฉนมประสบการณดๆกบคนไทยดวยเชนกน ไมใชแคในเร องของวฒนธรรม แตในเรองวชาการดวย’ (ฟา, ปากสถาน)

‘อาจารยฉนพยายามดนใหฉนตพมพในวารสาร PASAA ฉนวาวารสารนคอเบอรหนง คณไดเครดต มหาวทยาลยกไดเครดตดานประกนคณภาพไปเตมๆ มหาวทยาลยเลยพยายามผลกดน และผลกดนใหตพมพในวารสารนานาชาตดวย พวกเขาเขมงวดมากเรองการตพมพ เรองวารสารทจะตพมพ และพวกเขากใหเราไปน าเสนอผลงาน ตองพยายามรกษามาตรฐานทดไปเรอยๆ ยากอย ตอนแรกฉนกคดวาคงจะงายๆสบายๆกวาน อม ฉนคอนขางเครยดเลยแหละเพราะฉนเชอมาตลอดวาคงจะงายๆ แบบวาไมมใครตก [หวเราะ] โดยเฉพาะตอนฉนไดเปเปอรชนแรกคน ฉนได 65 จาก 100 ส าหรบฉนแลว ถอวาไมด ฉนเครยดมาก เลยไปพบอาจารยแลวถามวา ‘ท าไมฉนไดแคน’ และเขากอธบายฉน ‘โนน น นน’ ฉนเลยแบบตองพยายามท าใหดกวาน เปเปอรชนแรก ฉนเลยท าไดแยมาก แลวฉนกคดไดวานคงไมใชเรองเลกๆแลวนะ นคอโปรแกรมอนเตอรของจรง อาจารยทสอนเราเปนชาวตางชาต เรามนกศกษามากมายจากพมา จากลาว จากทตางๆ ญปน นกศกษาตางชาตทนเยอะใชไดเลย’ (ลซา, แอฟรกาใต)

ก าแพงทางภาษา มหาวทยาลยบางแหงในประเทศไทยประกาศตวเองเปนมหาวทยาลยในระดบ ‘นานาชาต’ แตนโยบายทเกยวเนองกบการใชภาษาองกฤษกลบไมสะทอนความเปนนานาชาต ดงจะเหนไดจากประสบการณของนกศกษาตางชาตบางคน

‘คณอาจจะพอร แตส าหรบนกศกษาปรญญาตรปหนง ตอนนมแบบฟอรมทงภาษาไทยและภาษาองกฤษแลว ซงผมไมเหนวาจะจ าเปนเพราะนกศกษาตางชาตจ านวนมากไมไดมาเรยนปรญญาตร แตตอนนเรมจะเหนปรญญาโท และปรญญาเอก คอในกระบวนการของความเปนนานาชาต สวนตวผมคดวาในคณะวทยาศาสตรและส านกทะเบยน พวกเขาเรมจากกนพระมด บางทมนคงนาจะไดผลหรออยางไรผมไมร แลวมนกคอยๆขนไปขางบน แตส าหรบผมแลว อยทนมาสป มนเปนกระบวนการทคอนขางชา ผมยงไม เหนเวบลงทะเบยนออนไลนเปนภาษาองกฤษ แถมลมบอย และลงทะเบยนออนไลนอะไรกไมได เพราะอะไรๆกใชไมได’

(ราอล, ฝรงเศส) โครงการนานาชาตบางโครงการรบนกศกษาไทยทไมรภาษาองกฤษ ท าใหบางครงอาจารยตองบรรยายเปนภาษาไทย ซงนกศกษาตางชาตมองประเดนนในแงลบ

‘อาจารยบางทานบางครงกสอนเปนภาษาไทย ไมไดสอนเปนภาษาองกฤษทงหมด และอกอยางทผมไมชอบเลยกคอในสาขา International Business ท [มหาวทยาลยทเขาศกษาอย] เมอเทยบกบทอนแลว ทนรบนกศกษาทพดภาษาองกฤษไมได แลวกไดแตบอกเพอนวา ท าไมพวกนายถงไมพยายามฝกภาษาองกฤษ พวกนายเปนนกศกษาในโครงการนานาชาตนะ พวกเขาฟงไมออก คยภาษาองกฤษกบผมไมได เขยนไดอยางเดยว โอเค พวกเขาเขยนได ฟงออก แตพดไมได ผมบอกไปวาเดกไทยจากคณะอนๆ อยางพวกเอกองกฤษ เกงกวาพวกเขาอก แตปญหาคอเมอมคนมาสมคร พวกเขากรบนกศกษาทไมสามารถสอสารเปนภาษาองกฤษได น นปญหาใหญเลยนะ คณกแคขามพวกเขาไปส สอนทกอยางเปนภาษาองกฤษส ยกตวอยางอยางคลาสเรา มนกศกษา 90 คน แตผมวาทวทยาลยนานาชาตทขอนแกน จ านวนนาจะซก 20 หรอ 15 ได แตทกคนพดภาษาองกฤษได แตทนรบเดกเยอะมากทงผมและเพอนๆอกไมมากทพดภาษาองกฤษได กบทเหลอทพดไมได ลองใหผมพดองกฤษดวย พวกเขากไมเขาใจ’

(รอน, อยปต)

ระบบราชการ ปณธานของการอดมศกษาไทยคอการพฒนาสความเปนนานาชาต อยางไรกตาม ระบบราชการและการบรหารกลบไมไดสะทอนถงความเปนนานาชาต แมจะมการเตบโตของสถาบนการศกษาและโครงการนานาชาตในประเทศ ดงจะเหนไดจากประสบการณของนกศกษาตางชาตบางคน

‘อยางกบอะไรเมอศตวรรษกอนเลย ผมไมเคยเหนอะไรแบบนมากอน โอเค อยางแรกเลย คณตองใชไอใบทเขาเรยกวาใบเทยบวฒ กอนจะเขามหาวทยาลย เพอทจะยนยนวาคณจบระดบ ม.

ปลาย ถง ม.6 ของไทยกเหมอนกนใชมย เอามาแสดงวามผลสอบเหมอนกบของไทย นแหละ จดเรมของปญหา ตรงหนวยงานทตองไปเอาใบนน ไมมใครพดภาษาองกฤษหรอภาษาอนๆเลย พดไทยลวนๆ ผมกไมเขาใจ กถาเดกไทยไมตองใชใบนแลว ท าไมถงไมเอาคนพดภาษาองกฤาไดไปอยตรงนน โอเคนขอแรก ขอทสอง พวกเขาเหมอนจะไมรบทราบระบบการศกษาจากทใดเลย ถาไมใชของไทย พวกเขาเขาใจระบบอเมรกาเพราะเหมอนกบของไทย ทนคณใช GPA คณมทรานสครปตจากมธยมปลายใชมย แตในยโรป เราไมมอะไรแบบน ไมม GPA ไมมทรานสครปต ไมมการสอบ คณเรมตอน 12 และกมสอบตอน 16 แคนน จบ กระทรวงศกษาทนกไมเขาใจเรองน เอาแตถามอยนนแหละวา ‘ทรานสครปตอยไหน’ ‘ท าไมไมม GPA’ แลวพวกเขากสงจดหมายไปขอทโรงเรยนในองกฤษ ไปขอ เขาหาใหไมไดหรอก โรงเรยนทองกฤษเขาไมเกบผลสอบไวเพราะโรงเรยนไมไดจดสอบ รฐบาลเปนคนจดสอบ’

(แมต, สหราชอาณาจกร)

‘ขอเสยอนนงทผมเจอกคอตอนผมมาเรยนทนครงแรก ดเหมอนอะไรกเละเทะไปหมด เละไมเปนทา ผมไมอยากลงรายละเอยดหรอกนะวาเละแคไหน แตตอนนนการบรหารจดการวนวายมากๆ ผมรสกเควง แตพอเปลยนผบรหาร อะไรทมหาวทยาลยกดดขน ดขนมาก แตโดยรวม เรองการเรยนการสอนดมาก แตการบรหารจดการแยในหลายๆสวน บางสวนกโอเค แตประสบการณดานการเรยนการสอนทไดจากอาจารยทนถอวาดเลยแหละ’

(โนแมด, สหรฐอเมรกา)

‘ทกครงทผมตองลงทะเบยน หมายถงเมอสามถงสปกอน และตงแตมบณฑตวทยาลยคณะวทยาศาสตร ผมวามคนเคยบอกผมวามนโยบายมาแลวสาม อาจจะถงส คอกฎเปลยนตลอด และกฎทบงคบผมไมใชกฎทบณฑตวทยาลยใชตอนน แตดเหมอนจะเปนอนเดยวกบของผบรหาร พอผมไปถามบณฑตวทยาลย ผมกญาตดกบทนนนะ เจาหนาททนนเอาใจใสแทบจะตลอด แตพวกเขาดเหมอนจะงงๆ แลวพอเราไมเคลยรเรองระเบยบ เขาจะอธบายใหนกศกษาตางชาตอยางเราทภาษาไทยยงงๆปลาๆไดยงไง คอจะอธบายสงทนกศกษาตองท าใหเขาใจชดเจน นนคอเรองใหญเลย ผมเลยอยากจะบอกวามนเปนเรองของการบรหารจดการ แลวมนกเกดขนบอยมาก ผมใชเวลาหลายปเลยกวาจะเขาใจระบบการลงทะเบยน และเทอมทแลวคอเตมๆ คนทนนรสกวาผมเหมอนไมรจะท ายงไง และทางฝายบรหารจดการกไมกลารบเรองจากผมเพราะพวกเขาอธบายใหผมเขาใจไมได หรอไมกไมรวาผมควรจะท ายงไง ผมเจอสถานการณทท าอะไรไมถกแบบนตลอดทผมกบพวกเขาเอาแตมองหนากน ผมถาม ‘ผมหาลงกไมเจอ’ เขาถามกลบ ‘คณไปไหนมา’ กไปส านกทะเบยนไง ผมกท าเหมอนกบทนกศกษาทกคนตองท า รบบรการเดยวกน ตามระเบยบเดยวกนกบนกศกษาไทย ถอเปนเรองปกต แลวพวกเขากกลบไม

สอสารอะไร ใช แตปญหาคอเราไมใชภาษาเดยวกนสอสารไง มสองสามครง ผมเคยถกขอใหท าจดหมาย จดหมายราชการทมรปแบบเฉพาะ ทนกศกษาปรญญาเอกเขาท ากนในประเทศไทย แตผมท าไมเปน พอผมเจออะไรแบบนเขา และมคนมาแนะน ามาบอก พวกเขากไมมอะไรจะบอกเพราะพวกเขาพดประมาณวา ‘กมนเปนกฎ’ ทนตองท าตามกฎ คณตองท าตามระเบยบบรหารจดการ บางครง ผมเลยตองสงถงสองสามครง และในทสดกไดเจอนกศกษาไทยทยนดชวยด าเนนการใหผม’ (ราอล, ฝรงเศส)

ประสบการณตรงของนกศกษาตางชาตในประเทศไทยสอดคลองกบสงท Lao (2015) ไดอธบายไวเรองการพฒนาอดมศกษาไทยสความเปนนานาชาต นนคอมความยอนแยงกนระหวางการอาแขนรบความทนสมยกบวาทกรรมของประเพณนยมทไมมวนหมดไป ซงเปนความทาทายหลกในการพฒนาการอดมศกษาในประเทศไทย ผก าหนดนโยบายอาจจะตนเตนกบกระบวนการการพฒนาสความเปนนานาชาต แตกลบยงคงบชาคานยมและระบบวฒนธรรมไทยแบบเดม และเลอกท จะหยบยมแนวปฏบตจากฝงตะวนตกมาเปนเพยงสวนหนงของวาระนโยบายในระดบทใหญขน (ibid) การอภปรายผล: หลายประเดนจากการวเคราะหขางตนท าใหเกดการอภปรายผลเพมเตมในสวนของวรรณกรรมทเกยวของ ประการแรก ‘ความสมพนธ’ เปนหวขอทส าคญหวขอหนงจากประสบการณทนกศกษาตางชาตไดถายทอดในงานวจยชนน ซงกลบตรงกนขามกบงานวจยลกษณะเดยวกนทศกษาโดย Nilphan (2005) และ Rhein (2018) ทนกศกษาตางชาตเลาวาตนใชชวตอยางโดดเดยวและไมมเพอนเปนคนไทย โดยเฉพาะเพอนรวมหองชาวไทย ท าใหนกศกษากลมนนไมสามารถบรณาการมตทางนานาชาตและมตระหวางวฒนธรรมเขากบกระบวนการการเรยนรและประสบการณทไดรบ ทงน มหาวทยาลยทนกศกษากลมนศกษาอยในแตละภมภาคในประเทศไทยสรางประสบการณทแตกตางกนออกไป บรบททงานวจยของทง Nilphan และ Rhein ศกษาคอ ในเมองใหญทผคนวนวายเรองการใชชวต และดจะไมมเวลาสนใจและใสใจผ อน ในขณะทงานวจยชนนพบวา ความสมพนธทแนนแฟนระหวางนกศกษาตางชาตกบคนไทยเกดขนในบรบทภายนอกเมองหลวง ทมหาวทยาลยในตางจงหวด โดยเฉพาะในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ นกศกษาชาวตางชาตมความสมพนธทแนนแฟนกบอาจารยและนกศกษาชาวไทย นอกจากน นกศกษาตางชาตบางคนยงสรางความมตรภาพใหเกดขนกบคนในทองถนทอยนอกรวมหาวทยาลยดวย โดยการเรยนรภาษาถนและวฒนธรรมทองถนเพมเตม และพบวาประสบการณนนนาประทบใจและชวยใหตนมความสขในการใชชวตและศกษาในประเทศไทย ก าแพงทางภาษาดจะเปนปจจยส าคญทมผลตอการรบรเรองความสมพนธของนกศกษาตางชาต ผลการวจยชนนสนบสนนแนวความคดทน าเสนอโดย Merrick (2004) และ Montgomery (2010) ทวา นกศกษา

ตางชาตทรและเขาใจภาษาของประเทศทตนไปศกษาอยมากกวานกศกษาคนอนจะมความพรอมและมความสขในการใชชวตในมหาวทยาลยมากกวา

ประการทสอง ปจจยทดงดดบางประการของการอดมศกษาไทยถกสะทอนผานเรองราวทถายทอดโดยนกศกษาตางชาตในงานวจยชนน ปจจยเหลานสอดคลองกบปจจยดงดดและปจจยผลกดนทน าเสนอในงานวจยของ Mazzarol และ Soutar’s (2002) ซงผลการวจยไดมาจากงานวจยทไดศกษาในประเทศออสเตรเลย จน อนเดย อนโดนเซย และไตหวน ปจจยทงานวจยชนนพบรวมกบงานวจยชนอน ๆ รวมถงความใกลชดทางภมศาสตร วชาทไมไดเปดสอนในประเทศบานเกด ค าแนะน าจากครอบครวและเพอนหรอการอางถงแบบปากตอปาก และประเดนเรองคาใชจาย อยางไรกตาม ชอเสยงของมหาวทยาลยซงเปนปจจยดงดดปจจยหนงของสถาบนการศกษาในระดบอดมศกษาทวโลกทน าเสนอในงานวจยของ Mazzaril และ Soutar (ibid.) ไมไดปรากฏในงานวจยชนนในฐานะปจจยดงดดทมผลส าคญตอมหาวทยาลยในประเทศไทย ท าใหเกดขอเสนอแนะจากการวจยวา ประเดนหลกทมหาวทยาลยในประเทศไทยตองพจารณาคอ การสรางชอเสยงในเรองการบรการการศกษาทมคณภาพ แมวา ‘การแขงขนเพออนดบโลก’ อาจจะเปนเปาหมายระยะยาวของการอดมศกษาไทย แตประสบการณตางๆทไดรบการถายทอดในงานวจยชนน เชน การสนบสนนดานวจยอยางเตมท และเครอขายความรวมมอของมหาวทยาลยไทยกบสถาบนการศกษาตางชาตอน ๆ อาจจะเปนแหลงขอมลททรงคณคาใหมหาวทยาลยไทยเรมประชาสมพนธการอดมศกษาไทยให เปนทรจก นอกจากน ความสมพนธระหวางอาจารยและนกศกษาในประเทศไทย ทงในและนอกรวมหาวทยาลย และหลงจบการศกษา ซงไดรบการถายทอดประสบการณทดจากนกศกษาตางชาต อาจจะเปนประสบการณเฉพาะทการอดมศกษาไทยสามารถมอบใหกบนกศกษาตางชาตได นกศกษาตางชาตในสวนอน ๆ ของโลก รวมถงประเทศตาง ๆ ในทวปเอเชยอยางจน มกจะเลาวาปฏสมพนธระหวางนกศกษากบคณะทเรยนอยนนมไมมากพอ (Wen et al., 2018) ขอมลดงกลาวอาจน ามาใชเพอดงดดนกศกษาทอาจเขามาศกษาในอนาคต และควรจะสบคนเปนภาษาองกฤษไดในระบบออนไลน ชวงเวลาทผวจยท างานวจยชนนอย รฐบาลไทยไมไดจดเตรยมแหลงขอมลออนไลนเหลานเหมอนประเทศชนน าดานการศกษาอน ๆ เชน สหรฐอเมรกาและออสเตรเลย โดยประเทศสหรฐอเมรกาไดจดท าแหลงขอมลผานเวบไซต https://educationausa.state.gov ซงไดรบการอธบายวาเปน ‘... เครอขายทประชาสมพนธการอดมศกษาของสหรฐอเมรกาใหนกศกษาจากทวโลก โดยใหขอมลทถกตอง ครบถวน และเปนปจจบนในเรองโอกาสในการศกษาตอในสถาบนอดมศกษาของสหรฐอเมรกา’ สวนประเทศออสเตรเลยไดจ ด เ ต ร ย ม แ ห ล ง ข อ ม ล ใ ห น ก ศ ก ษ า ต า ง ช า ต ท จ ะ ม า ศ ก ษ า ต อ ผ า น เ ว บ ไ ซ ต https://internationaleducation.gov.au ในประเทศไทย มเวบไซตอสระทไมใชของรฐบาล จ านวนสองเวบไซต ไดแก www.studyinthailand.org และ www.academicmigrationtothailand.co.th โดยเวบไซตทสองมแหลงขอมลทรวบรวมประสบการณของนกศกษาตางชาตในประเทศไทย ในขณะทเวบไซตแรกไดระบวตถประสงคในการจดท าเวบไซตไววา ‘... เพอแนะน าใหรจกหลกสตรนานาชาตท

ไดรบการรบรองในมหาวทยาลยและวทยาลยในประเทศไทยทจดการเรยนการสอนเปนภาษาองกฤษ ตลอดจนทกแงมมเกยวกบการเรยนและการใชชวตของนกศกษาตางชาต ’ อยางไรกตาม ยงไมมความพยายามใด ๆ จากหนวยงานระดบชาตในการจดท าขอมลปจจบนทเกยวกบประสบการณและโอกาสของนกศกษาตางชาตในการศกษาทมหาวทยาลยในประเทศไทยผานระบบออนไลน จ านวนของนกศกษาตางชาตทมอยมากหรออทยานการเรยนรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยอาจไมเพยงพอทจะท าใหประเทศไทยบรรลเปาประสงคในการเปนศนยกลางการศกษาในระดบภมภาค แตจะตองใชความพยายามในระดบชาตทจะสรางผมสวนรวมกลมใหญทงในประเทศและตางประเทศในสวนของการสรางรายไดและ soft power การสรางภาคสวนการศกษาในระดบอดมศกษาในประเทศใหทนสมย ขดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจ ความตองการแรงงานทไดรบการฝกฝน และความตองการทจะพฒนาความรและระบบเศรษฐกจฐานบรการ นอกจากน มหาวทยาลยไทยควรจะมอบบทบาทการเปนทตประชาสมพนธเรองอดมศกษาในประเทศไทยใหกบนกศกษาตางชาตในประเทศไทยทเรยนจบและเดนทางกลบประเทศ โดยสรางเครอขายตดตอระหวางประชาคมนกศกษาตางชาตและนกศกษาในประเทศ ทงกอน ระหวาง และหลงจากใชชวตนกศกษาตางชาตในประเทศไทย เนองจากนกศกษากลมนมศกยภาพในการเปนบคคลทสามารถใหขอมลเรองการศกษาตอในประเทศไทยไดในอนาคต และสรางกระแสความนยมในการศกษาตอในหมนกศกษาตางชาตใหปรากฏชด ผานสอสงคมออนไลนหรอการประชาสมพนธตอแบบปากตอปาก ซงถอเปนปจจยดงดดประการหนงทส าคญยง ในสวนของประเดนเรองคาใชจาย มหาวทยาลยในประเทศไทยจ านวนมากตระหนกถงบทบาทของทนการศกษาในฐานะปจจยดงดดส าคญอกประการหนงทจงใจใหนกศกษาตางชาตเขาศกษาตอในสถาบนของตน ดงจะเหนไดจากขอมลเรองทนสนบสนนการศกษาทมอบใหนกศกษาตางชาตซงระบไวในหนงสอแนะน าหรอเวบไซตของมหาวทยาลย อยางไรกตาม บางมหาวทยาลยกลบประเมนความส าคญของขอมลเรองนไวในระดบทต าเกนไป และเสยโอกาสในการดงดดนสตตางชาตใหเขามาศกษาตอมากขน

ประการสดทาย งานวจยชนนอาจน าเสนอเรองราวในมมลกเชงคณภาพของนกศกษาตางชาตในประเทศไทย แตกมขอจ ากดหลายประการ รวมไปถงจ านวนของนกศกษาตางชาตทเขารวมการวจยทคอนขางนอย ซงสวนใหญก าลงศกษาในมหาวทยาลยของรฐ งานวจยในอนาคตนาจะไดกลมตวอยางของนกศกษาทกวางมากขน รวมไปถงนกศกษาตางชาตทก าลงศกษาในมหาวทยาลยเอกชน นอกจากน การเพมขอมลยอนหลงระยะยาวของนกศกษาตางชาตทเดนทางกลบประเทศไปแลวคงจะเปนประโยขนตอการวจยไมนอย องคประกอบทจ าเปนตองพจารณาในงานวจยในอนาคตอาจจะเปนเรองของวธการทมหาวทยาลยในประเทศไทยจะน าสงทนกศกษาไทยไดรบจากการรบนกศกษาตางชาตเขามา ในเรองของสมรรถนะทางภาษาและระหวางวฒนธรรม ตลอดจนจนโลกทศน ไปพฒนาใหเกดประโยชนสงสด

บทสรป: ประเทศไทยมชอเสยงในฐานะเปนจดหมายปลายทางของการทองเทยวทไดรบความนยมมากทสดแหงหนงของโลก แตยงไมอาจเปนจดหมายปลายทางยอดนยมในการศกษาตอได การขาดแหลงขอมลเรองการอดมศกษาในบางประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตในปจจบนท าใหประเทศไทยไดรบประโยชน เนองจากสงนเปนแรงขบเคลอนส าคญใหนกศกษาตางชาตเขามาศกษาตอในประเทศไทยตลอดหนงทศวรรษทผานมา อยางไรกตาม สถานการณเชนนจะอยไมนาน และหากรฐบาลไทยมวาระทจะเพมอตราการเคลอนยายของนกศกษาตางชาตเขาประเทศ ทงในเชงปรมาณและคณภาพแลว จงจ าเปนตองมการสรางแบรนดใหกบการอดมศกษาของไทย ตามท McDermott (2013) ไดเสนอไว ตลอดมานน ความพยายามในการพฒนาการอดมศกษาของประเทศไทยสความเปนนานาชาต ไมไดเปนความรวมมอกนของมหาวทยาลยทงหมด หากแตเปนการปฏบตทเกดขนแยกสวนเฉพาะสถาบน โดยไมไดรบความชวยเหลอจากรฐบาลไทยอยางเตมรปแบบ เปนระบบ บรณาการ และเปนระเบยบแบบแผน (McBride, 2012) ผลการวจยไดระบวามหาวทยาลยในประเทศไทยจ าเปนตองวเคราะหและเขาใจถงสงทตองเรงจดการในสวนของนโยบาย แนวปฏบต การบรหารจดการท เกยวเนองกบการใชภาษาองกฤษ เพอทจะพฒนาตวเองใหขนานไปกบสถานะของการเปนมหาวทยาลยในระดบนานาชาตตามทไดอวดอางไว เนองจากจดออนในดานนก าลงเปนตวฉดรงความพยายามในการสรางประสบการณของการเคลอนยายของนกศกษาชาวตางชาตทมคณภาพอยางแทจร ง รฐบาลไทยและมหาวทยาลยในประเทศไทยจ าเปนตองรวมกนพฒนายทธศาสตรในการสรางสงแวดลอมทางการเรยนรทเออประโยชนใหกบทงนกศกษาไทยและตางชาต ผลการวจยไดเสนอแนะแนวทางวา กลยทธทไดจากการประเมนในเชงคณภาพ ไมใชกลยทธในเชงปรมาณทตงเปาในการรบนกศกษาตางชาตจ านวน 100,000 คน ซงองการก าหนดตวเลขเพยงอยางเดยวจากทท าอยในปจจบน จะชวยใหสถาบนอดมศกษาทวประเทศไทยเปนทดงดดนกศกษาตางชาตมากขน และสรางประสบการณทนาประทบใจใหกบนกศกษากลมนเมอเขาศกษาในสถาบนการศกษาในประเทศไทย ทามกลางการแขงขนทเพมมากขนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต จ าเปนอยางยงทมหาวทยาลยในประเทศไทยตองเขาใจปจจยตางๆทมผลใหนกศกษาตางชาตเลอกและตดสนใจศกษาตอในประเทศไทยอยางถองแท และสงผลใหทศนวสยของไทยในการเปนจดหมายปลายทางดานการศกษาของโลก โดยเฉพาะประเทศเพอนบานในทวปเอเชยนน มความชดเจนยงขน กตตกรรมประกาศ: ผวจยขอขอบคณ British Academy และส านกงานกองทนสนบสนนวจย (สกว.) ทใหการสนบสนนทนวจยผานทน Newton Advanced Fellowship ระหวางการท าวจยชนน นอกจากน ขอขอบคณนกศกษาตางชาตในมหาวทยาลยทวประเทศไทยและผทตดตอใหนกศกษาตางชาตมาสมภาษณ ซงเขารวมการวจยครงน เนองจากประเดนทางจรยธรรม ท าใหผวจยไมสามารถระบชอเปนรายคนได แต

บคคลเหลานนทราบด งานวจยชนนจะส าเรจลลวงไมไดหากไมไดรบความชวยเหลอจากบคคลทกลาวมาขางตนทงหมดน References: Ahmad, S.Z. and F. R. Buchanan. (2016), “Choices of destination for transnational higher

education: “pull” factors in an Asia Pacific market”, Educational Studies, Vol. 42 No. 2, pp. 163-180.

Bochner, S., B. M. McLeod and A. Lin (1977), “Friendship patterns of overseas students: A functional model”, International Journal of Psychology, 12(4), pp. 277-294.

De Wit, H. (2013), “Reconsidering the Concept of Internationalization”, International Higher Education, 70, pp. 6-7.

De Wit, H. (2018), “Internationalisation of HE – Successes and failures”, University World News, 31 August 2018.

Do, T. T. and D.N. Pham. (2016), “Challenges of student mobility in Southeast Asia”, Higher Education in Southeast Asia and Beyond, The Head Foundation, July 2016, Issue 01, pp. 13-15.

Jackson, J. (2008), Language, Identity and Study Abroad: Sociocultural Perspectives, Equinox, London, UK.

Jovchelovitch, S. and Bauer, M.W. (2000), “Narrative interviewing”, in Bauer, M. W. and Gaskell, G., (eds.), Qualitative Researching with Text, Image and Sound: a Practical Handbook. SAGE, London, UK, pp. 57-74.

Ho, E., P. Holmes and J. Cooper (2004), Review and Evaluation of International Literature on Managing Cultural Diversity in the Classroom. Report prepared for the Ministry of Education, New Zealand. University of Waikato, NZ.

Kim, J. (2016), Understanding Narrative Inquiry, Sage, London. Knight, J. (2003), “Updating the definition of internationalization”, International Higher

Education, Volume 3, pp. 2-3. Knight, J. (2011), “Education Hubs: a fad, a brand, an innovation?”, Journal of Studies in

International Education, Vol. 15(3), pp. 221-240. Knight, J. (2012), “Student Mobility and Internationalization: trends and tribulations”,

Research in Comparative and International Education, Volume 7 Number 1 2012, pp. 20-33.

Lao, R. (2015), A Critical Study of Thailand’s Higher Education Reforms: the Culture of Borrowing, Routledge, Abingdon.

Mazzarol, T. and Souter, G.N. (2002), “‘Push-pull’ factors influencing international student destination choice”, The International Journal of Educational Management, Vol. 16, pp. 82-90.

Merrick, B. (2004), Broadening Our Horizons: International Students in UK Universities and Colleges, UKCOSA, London.

McBride, K. A. (2012), Thai perspectives on the internationalization of higher education in Thailand: A mixed methods analysis and three mini-case studies, PhD Thesis, University of Minnesota.

McDermott, D. (2013), Report on Higher Education Internationalisation Policy and Strategy, Office of the Higher Education Commission, Bangkok, Thailand.

Montgomery, C. (2010), Understanding the International Student Experience, Palgrave Macmillan, London.

Morse, J. (2012), “The implications of interview type and structure in mixed-method designs”, in Gubrium, J., Holstein, J., Marvasti, A. & McKinney, K. (Eds.), The SAGE handbook of interview research: The complexity of the craft, Sage, Thousand Oaks, CA, pp. 193-204.

Nilphan, P. (2005), Internationalising Thai Higher Education: Examining Policy Implementation, PhD Thesis, University of Leeds.

Office of the Higher Education Commission. (2011), A survey on current status of international students studying in public and private higher education institutions in Thailand in 2011, Ministry of Education, Bangkok, Thailand.

Office of the Higher Education Commission. (2016), A survey on current status of international students studying in public and private higher education institutions in Thailand in 2013, Ministry of Education, Bangkok, Thailand.

Office of the Higher Education Commission. (2018), Preliminary Guidelines on Internationalization (IZN): Fulfilling the Quality of Global Citizenship, Ministry of Education, Bangkok, Thailand.

Rhein, D. (2018), “Sociocultural adjustment and coping strategies of Korean and Japanese students in a Thai international college”, International Journal of Asia Pacific Studies, Vol 14 No. 1, pp. 57–78

Rujiprak, V. (2016), “Cultural and psychological adjustment of international students in Thailand”, International Journal of Behavioral Science, Vol 11 No. 2, pp. 127–142.

Shields, R. A. (2013), “Globalization and international student mobility: A network analysis”, Comparative Education Review, Vol. 57 No. 4, pp. 609-636.

Shields, R. A. & Edwards, R. (2010), “Student mobility and emerging hubs in global higher education”, in Portnoi, L., Rust, V., and Bagley, S. (Eds.), Higher Education, Policy and the Global Competition Phenomenon, Palgrave Macmillan, New York, pp. 235-248.

Sinhaneti, K. (2011), “Emerging trends of Thai higher education and case study of Shinawatra University in coping with global challenges”, US-China Education Review, Vol. 3, pp. 370-381.

Teichler, U. (2017), “Internationalisation Trends in Higher Education and the Changing Role of International Student Mobility”, Journal of international Mobility, Vol. 5(1), pp. 177-216.

Trahar, S. (2011), Developing Cultural Capability in International Higher Education: A Narrative Inquiry, Routledge, Abingdon.

Trahar, S. (2014), “‘This is Malaysia. You have to follow the custom here’: narratives of the student and academic experience in international higher education in Malaysia”, Journal of Education for Teaching: International research and pedagogy, Vol. 40 No. 3, pp. 217-231.

UNESCO. (2013), The International Mobility of Students in Asia and the Pacific. Bangkok, Thailand.

Wen W., Hu, D. and Hao, J. (2018), “International students’ experiences in China: Does the planned reverse mobility work?”, International Journal of Educational Development, Vol. 61, pp. 204-212.