บทบาทในการส่งเสริมการเข้าถึงยารักษาโรคในกลุ่มประเทศสมาชิก ...connexion.mfu.ac.th/assets/uploads/ejournal/Vol.7... ·

MFU Connexion, 7(1) || page 179

บทบาทในการสงเสรมการเขาถงยารกษาโรคในกลมประเทศสมาชก ของสมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต

The Roles of Drug Promotion in Member States of Association of Southeast Asian Nations

สมพร รจกตตองศธร1 และกรชผกา บญเฟอง2 Somporn Rujikittioangsuthon and Kritpaka Boonfueng

บทคดยอ จากการศกษาพบวา การประชมระดบรฐมนตรสาธารณสขอาเซยนรอบตางๆ ท

ผานมา มไดใหความส าคญกบการสงเสรมการเขาถงยารกษาโรคของประชาชนในประเทศสมาชกเทาทควร ถงแมวาทประชมจะไดย าในพนธสญญาทใหประชาชนในประเทศสมาชกอาเซยนเขาถงยารกษาโรคและวคซนทจ าเปนทงหลายในราคาทสามารถจายไดกตาม แตกเปนการเขาถงยารกษาโรคโดยการจายเงนตามสภาพเศรษฐกจของประชาชนในประเทศนนๆ กยงไมครอบคลมถงประชาชนในทกระดบ ทงทยารกษาโรคเปนสงจ าเปนพนฐานในการด ารงชวต ซงอาเซยนกมไดมบทบาททชดเจนในการน าภารกจตามพนธสญญาไปปฏบตใหเปนรปธรรมโดยการสงเสรมใหประชาชนทกระดบของประเทศสมาชกเขาถงยารกษาโรค

ค าส าคญ: สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต / สงเสรมการเขาถงยารกษาโรค / ประเทศสมาชกอาเซยน

1 Lecturer of Social Studies Program, Faculty of Education, Phuket Rajabhat University, Phuket, Thailand 2 Director of Law Development and Intellectual Property Management, Biodiversity-Based Economy

Development Office (Public Organization), Bangkok, Thailand * Corresponding author E-mail: [email protected]


Abstract The results showed that the previous meeting of ASEAN Health ministers

did not devote enough attentions to promote an accessibility of medicines to people in member countries even though reaffirm our commitments to access quality and affordable essential medicines and vaccines, but pay for access that under private economic situation in country does not cover people at all level although the medicine is essential of life, ASEAN roles is not clear for enforcement that commitment for people at all level to access medicine.

Keywords: Association of Southeast Asian Nations / Drug Promoting / ASEAN Member States

บทน า หลงจากทสมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Association of

Southeast Asian Nations) หรอทรจกกนในนาม “อาเซยน (ASEAN)” ไดจดตงขนใน พ.ศ.2510 โดยมเปาหมายในการรวมกนเปนหนงเดยวของประเทศสมาชกในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยทอาเซยนไดแสดงออกซงบทบาทอนหลากหลายในเวทโลก เพอชวยปกปองผลประโยชนและสรางอ านาจตอรองกบนอกภมภาค รวมตลอดทงยงมบทบาทในการแสดงออกซงการเปนคนกลางหรอองคกรกลางในการแกปญหาความขดแยงตางๆ ทเกดขนในภมภาคดงกรณความขดแยงดานพรมแดนระหวางไทย-กมพชา ทอาเซยนไดเขามาเปนผสงเกตการณดวยการเขาไปในพนทเพอปองกนมใหมการปะทะกน (Center for ASEAN Studies, n.d.) อยางไรกตาม ในเรองของสงคมนนอาเซยนพยายามด าเนนงานอยางหนกหนวงเพอใหประเทศสมาชกเกดการพฒนา หนงในปญหาหลายดานทอาเซยนพยายามแกไขคอ การสงเสรมใหประชาชนทกระดบ


ในประเทศสมาชกมสขภาพทดดวยการเขาถงการบรการดานสาธารณสขขนพนฐานจากรฐ โดยเฉพาะการสงเสรมใหประชาชนเขาถงยารกษาโรค อาเซยนไดมการประชมกนในเวทระดบตางๆ เพอหาขอสรปและมตรวมกนในการสงเสรมใหประชาชนในประเทศสมาชกเขาถงยารกษาโรคทจ าเปน แตอาเซยนเองกไมไดแสดงออกซงบทบาทนนอยางแขงขน ทงทในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมการอพยพเคลอนยายกนเปนจ านวนมากทงคนและสตว ยอมเปนธรรมดาอยนนเองทจะตองเกดโรคระบาดไดอยางงายและรวดเรว ประกอบกบประเทศในภมภาคนมเทคโนโลยทยงไมกาวหนาพอทจะตรวจจบเชอโรครายแรงไดอยางทนทวงท และสงคมมวฒนธรรมและความเชอทหลากหลาย จนในทสดไดเกดเหตการณโรคไขหวดนกระบาดไปทวภมภาค ซงอาเซยนไดแสดงบทบาทใหเหนอยางชดเจนตอการปองปรามโรคระบาดดงกลาวทไมประสบความส าเรจนก โดยเฉพาะยารกษาโรคไขหวดนกทมอยอยางจ ากดและราคาแพง ประชาชนทวไปทตดเชอไมสามารถเขาถงยารกษาไดเลย สงผลใหเกดการเสยชวตเปนจ านวนมาก

บทความนจะกลาวถงบทบาทของอาเซยนตอการสงเสรมการเขาถงยารกษาโรคในกลมประเทศสมาชก ตลอดทงเสนอแนะแนวทางแกไขใหประชาชนเขาถงยารกษาโรคไดอยางทวถง อนจะท าใหเกดความมนคงทางดานประชาคมสงคม-วฒนธรรมอาเซยนยงขน

ความเปนมาของอาเซยน (ASEAN) ไทยเปนประเทศหนงในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Southeast Asia) ทไดม

การเรงพฒนาเทคโนโลยในทกดาน เพอพฒนาประเทศใหทนสมย และใหประชาชนมความสะดวกสบายมากยงขน หนงในหลายวธของการพฒนาประเทศใหเจรญรดหนาคอการรวมมอกนของประชาชนภายในประเทศเพอการด าเนนกจกรรมตางๆ ท


กอใหเกดประโยชนตอสงคม นอกเหนอจากการรวมมอกนภายในประเทศแลว การรวมมอระหวางประเทศกมความส าคญไมนอยไปกวากน เพราะการรวมมอระหวางประเทศยอมกอใหเกดการแลกเปลยนทางดานตางๆ เชน สงคม วฒนธรรม การคา การบรการ เทคโนโลย และหรอการเมองการปกครอง เปนตน อนจะกอใหเกดประโยชนกบประเทศทไดรวมมอกนในการพฒนาสงคมใหมความเจรญมากยงขน ดวยเหตนจงท าใหประเทศตางๆ ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไดแก ประเทศมาเลเซย อนโดนเซย ไทย สงคโปร และฟลปปนส รวมกนลงนามใน “ปฏญญาอาเซยน (ASEAN Declaration)” หรอทรจกกนโดยทวไปวา “ปฏญญากรงเทพ (Bangkok Declaration 1967)” เมอวนท 8 สงหาคม พ.ศ.2510 (Department of ASEAN Affairs, n.d., p. 4) อนเปนเอกสารส าคญในการกอตง “สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Association of Southeast Asian Nations)” หรอเรยกโดยยอวา “อาเซยน (ASEAN)” (Trasuwan, 2012, p. 18) เพอใหเกดการรวมมอกนในการสรางความมนคงในภมภาค พฒนาเศรษฐกจการคาใหแขงแกรงและมความเสร พฒนาสงคมและสงเสรมวฒนธรรมใหดยงขน ตอมาประเทศบรไน เวยดนาม ลาว เมยนมา และกมพชา ไดเขารวมเปนสมาชกตามล าดบ (Asian Development Bank Institute, 2014, xxii) รวมสมาชกทงหมดของอาเซยนในปจจบนมทงสน 10 ประเทศ

ในเดอนตลาคม พ.ศ.2546 ไดมการประชมสดยอดอาเซยน ณ ประเทศอนโดนเซย ซงผ น าอาเซยนไดรวมลงนามในปฏญญาวาดวยความรวมมออาเซยน เรยกวา “ขอตกลงบาหล 2 (Bali Concord II)” เหนชอบใหจดตง “ประชาคมอาเซยน (ASEAN Community)” หมายความวา ใหอาเซยนรวมตวกนเปนชมชนหรอประชาคมเดยวกนใหแลวเสรจภายในป พ.ศ.2563 (ค.ศ.2020) แตตอมาไดมการตกลงรวมกนลดระยะเวลาในการจดตงใหแลวเสรจในป พ.ศ.2558 (ค.ศ.2015) ตามปฏญญาชะอ า หวหน วาดวยแผนงานการจดตงประชาคมอาเซยน (ค.ศ.2009-2015) จากผลของการรวมลงนามใน


ขอตกลงบาหล 2 ดงกลาวไดกอใหเกดเสาหลกส าคญของประชาคมอาเซยน 3 เสาหลก (Trasuwan, 2012, p. 28; Ramkhamhaeng University Library, 2012; ASEAN Secretariat, 2009, pp. 1-2) ไดแก

1. ประชาคมการเมองและความมนคงแหงอาเซยน (ASEAN Political-Security Community: APSC)

ความมนคงและเสถยรภาพทางการเมองเปนพนฐานส าคญในการพฒนาดานอนๆ ประชาคมการเมองและความมนคงแหงอาเซยนจงเปนเสาหลกความรวมมอหนงในสามเสาหลกทเนนการรวมตวของอาเซยนเพอเสรมสรางและธ ารงไวซงสนตภาพ และความมนคงในภมภาค เพอใหประเทศสมาชกอาเซยนอยดวยกนอยางสนตสข ปราศจากภยคกคามทกรปแบบ โดยเฉพาะภยคกคามดานยาเสพตด และภยคกคามดานอาชญากรรมขามชาต ทงยงสามารถแกไขปญหาและความขดแยงโดยสนตวธ มเปาหมายรวมกนในการสราง “สงคมประชาธปไตย” เพอความมนคงรวมกนในภมภาค (Chantraniph , 2014, p. 11) ประชาคมการเมองและความมนคงแหงอาเซยนมเปาหมายหลก 3 ประการ (Phophueksanand, 2013, pp. 60-61) ดงน

1) สรางประชาคมใหมคานยมรวมกนในเรองของการเคารพความหลากหลายของแนวคดและสงเสรมใหประชาชนเปนศนยกลางของนโยบายและกจกรรมภายใตเสาประชาคมการเมองและความมนคง

2) ใหอาเซยนสามารถเผชญกบภยคกคามความมนคงในรปแบบเดมและรปแบบใหมและสงเสรมความมนคงของมนษย

3) ใหอาเซยนมปฏสมพนธทแนนแฟนและสรางสรรคกบประชาคมโลก โดยอาเซยนมบทบาทเปนผ น าในภมภาค และชวยสงเสรมความมนคงของภมภาค นอกจากการมเสถยรภาพทางการเมองของภมภาคแลว ผลลพธประการส าคญทจะเกดขนจากการจดตงประชาคมการเมองและความมนคงอาเซยนคอ การทประเทศ


สมาชกอาเซยนจดใหมกลไกและเครองมอทครอบคลมและมประสทธภาพในการแกไขปญหาทเกยวกบความมนคงตางๆ ไมวาจะเปนปญหาความขดแยงดานการเมองระหวางรฐสมาชกดวยกนเอง ซงจะตองแกไขโดยสนตวธหรอรวมมอกนแกไขปญหาภยคกคามรปแบบใหมทประเทศใดประเทศหนงไมสามารถแกไขปญหาไดโดยล าพง เชน ปญหาการกอการราย การคายาเสพตด อาชญากรรมขามชาต และหรอปญหาโจรสลด เปนตน

2. ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC) ผลของการลงนามในปฏญญาเซบ (Cebu Declaration)3 ทมการรนระยะเวลาการ

รวมเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยนใหเรวขนกวาเดมจากป พ.ศ.2563 เปนภายในป พ.ศ.2558 และไดลงนามรบรอง ASEAN Blueprint รวมกน โดยมองคประกอบทส าคญ 4 เรอง (Pitsuwan, 2013, pp. 87-89) ไดแก

1) การเปนตลาดและฐานการผลตเดยว (Single Market and Production Base) ซงจะน าไปสการใชกฎระเบยบการคาในประเทศสมาชกทงหมดใหเปนไปอยางเดยวกน (Harmonization of Rule and Regulations) ทงในดานมาตรฐาน คณภาพ ราคา อตราภาษ รวมถงกฎระเบยบในการซอขาย การขจดมาตรการและขอกดกนตางๆ โดยใหมการเคลอนยายสนคา บรการ การลงทน และแรงงานมฝมออยางเสร และใหมการเคลอนยายเงนทนไดเสรมากขน

3 Cebu Declaration ในการประชมสดยอดอาเซยนครงท 13 ระหวางวนท 19-22

พฤศจกายน พ.ศ.2550 ณ ประเทศสงคโปร ผน าอาเซยนไดลงนามรวมกนในปฏญญาเซบ วาดวยการเรงรดการจดตงประชาคมอาเซยนในป พ.ศ.2550 และไดมการออกเอกสารแผนงานการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน และตารางการด าเนนกจกรรมตางๆ ซงตอมาเปนแผนแมบททประเทศสมาชกน าไปปรบเพอเตรยมพรอมกบการรวมเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน


2) การสรางอาเซยนใหมขดความสามารถในการแขงขนสง (Competitive Economic Region) โดยการรวมมอกนในดานตางๆ ทงดาน e-ASEAN (การเปดเสรภาคบรการสาขาโทรคมนาคมและคอมพวเตอร) นโยบายภาษ นโยบายการแขงขนทเปนธรรม สทธในทรพยสนทางปญญา การคมครองผบรโภค และการพฒนาโครงสรางพนฐาน

3) การพฒนาเศรษฐกจใหมความเสมอภาค (Equitable Economic Development) โดยเสรมสรางขดความสามารถของประเทศสมาชกผานโครงการตางๆ เชน โครงการรเรมเพอการรวมกลมของอาเซยน (Initiative for ASEAN Integration: IAI) โครงการเพอลดชองวางระหวางสมาชกเกาและใหม เปนตน และสนบสนนการพฒนาธรกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) ในภมภาค

4) บรณาการเศรษฐกจอาเซยนกบเศรษฐกจโลก (Integration into the Global Economy) โดยการปรบและประสานนโยบายเศรษฐกจ สรางเครอขายการผลตและจ าหนาย และท าเขตการคาเสร (Free Trade Agreement: FTA) กบประเทศนอกอาเซยน

อยางไรกตาม ในการประชมสดยอดอาเซยนทผานมาหลายครง ทประชมไดเรยกรองใหสมาชกทกประเทศเตรยมการใหการเคลอนยายเงนทน สนคา ทรพยากร และแรงงานระหวางประเทศเปนไปอยางสะดวกราบรน เชน ตองปรบกฎหมายใหคนในภมภาคอาเซยนยายถนฐานไดสะดวกขน ตองลดภาษเพอใหแขงขนกนไดง ายขน เปนตน นอกจากนยงมการท ามาตรฐานเพอควบคมคณภาพสนคา เชน ไดมความพยายามท าใหยารกษาโรคเปนสนคาทผลตทเดยวขายไดทง 10 ประเทศ กตองเรมจากท ามาตรฐานยารกษาโรคใหนาเชอถอเปนทยอมรบรวมกน


3. ประชาคมสงคม-วฒนธรรมอาเซยน (ASEAN Socio-Cultural Community: ASCC)

ประชาคมสงคม-วฒนธรรมเปนเสาหลกทส าคญของการสรางประชาคมอาเซยน เพราะนอกจากจะรวมมอกนเรองการรกษาความมนคงและการพฒนาทางเศรษฐกจแลวกตองมความรวมมอกนทางดานสงคมและวฒนธรรมดวย เพราะถงแมวาจะสามารถรกษาเสถยรภาพและความมนคงในภมภาคได แตคนตองถกรดรอนสทธเสรภาพหรอเศรษฐกจเตบโตเปนไปตามทตองการได แตชองวางระหวางชนชนกวางขน ในไมชาเสถยรภาพหรอความเจรญทางเศรษฐกจกคงถกสนคลอนและลมครนลงมา เพราะฉะนนจงตองพฒนาคนทงองครวม ใหคนมความเขาใจในความแตกตางและยอมรบกนและกนได ซงทงหมดนคอเรองความมนคงของมนษย (Human Security) นนเอง (Pitsuwan, 2013, p. 128)

ประชาคมสงคม-วฒนธรรมอาเซยนมเปาหมายใหอาเซยนเปนประชาคมทมประชาชนเปนศนยกลาง สงคมทเอออาทรและแบงปน ประชากรอาเซยนมสภาพความเปนอยทดและมการพฒนาในทกดาน เพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชน สงเสรมการใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน รวมทงสงเสรมอตลกษณของอาเซยน โดยม แผนปฏบตการดานสงคมและวฒนธรรมอาเซยนระบอยในแผนปฏบตการเวยงจนทน4

4 แผนปฏบตการเวยงจนทน (Vientiane Action Programme: VAP) เปนแผนการปฏบตการ 6 ป

(พ.ศ.2547-2553) ตอจากแผนปฏบตการฮานอย ในแผนปฏบตการเวยงจนทนกลาวเฉพาะทเกยวของกบประชาคมสงคม-วฒนธรรมอาเซยน มการก าหนดกลยทธส าคญไว 4 ดาน ไดแก

1) การสรางสงคมแหงการเอออาทร (Building a Community of Caring Society)

2) การจดการผลกระทบจากการรวมกลมทางเศรษฐกจ (Managing the Social Impact of Economic Integration)

3) การสงเสรมความยงยนของสงแวดลอม (Promoting Environmental Sustainability)

4) การสงเสรมเอกลกษณของอาเซยน (Promoting an ASEAN Identity)


(Vientiane Action Programme: VAP) (Klubdee, 2015) ประกอบดวยความรวมมอใน 6 ดาน (Chairat, 2014, p. 50) ดงน

1) การพฒนามนษย (Human Development) 2) การคมครองและสวสดการสงคม (Social Welfare and Protection) 3) สทธและความยตธรรมทางสงคม (Social Justice and Rights) 4) ความยงยนดานสงแวดลอม (Environmental Sustainability) 5) การสรางอตลกษณอาเซยน (Building and ASEAN Identity) 6) การลดชองวางทางการพฒนา (Narrowing the Development Gap)

จะเหนไดวา วตถประสงคส าคญของการจดตงสมาคมอาเซยนเพอตองการรวมภมภาคอาเซยนใหเปนหนงเดยว โดยแบงแยกกนด าเนนงานตามบทบาทหนาทผานสามเสาหลก เพอใหภมภาคอาเซยนมความมนคง มงคง ทงทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม อนกอใหเกดการอยรวมกนอยางสงบสขและสนต แตขณะเดยวกนอาเซยนกลบมไดแสดงออกซงบทบาทในการท าใหสงคมของประเทศสมาชกทงหลายเกดความมนคงนก โดยเฉพาะความมนคงในการมสขภาพทด กลาวคอ มไดมการสงเสรมใหประชาชนทกระดบเขาถงการบรการดานสาธารณสขพนฐาน โดยเฉพาะยารกษาโรคทมราคาแพงและมอยอยางจ ากด อาเซยนกมไดแสดงทาทอยางจรงจงทจะเขามาชวยเหลอในการสงเสรมใหประชาชนในทกระดบเขาถงยารกษาโรคและวคซนทจ าเปนตองไดรบ เพอสงเสรมใหมสขภาพทดขน มแตเพยงรวมประชมปรกษาหารอในระดบตางๆ เพอแสดงใหเหนถงความใสใจและความกงวลตอประเทศสมาชก โดยมไดเปนผ น าในการสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนเขาถงยารกษาโรคอยางทวถง ซงหวขอตอไปจะไดกลาวถงบทบาทของอาเซยนในการสงเสรมการเขาถงยารกษาโรคในประเทศสมาชก


บทบาทของอาเซยนในการสงเสรมการเขาถงยารกษาโรคในประเทศสมาชก ดวยความหลากหลายดานการเมอง สงคม และวฒนธรรม ท าใหอาเซยนตองม

การจดตงองคกรตางๆ ขนมากมาย เพอใหการบรหารงานและขบเคลอนการรวมเปนหนงเดยวไดอยางมประสทธภาพ โดยเฉพาะดานการสาธารณสข อนเปนสงจ าเปนพนฐานทมนษยทกคนตองเขาถง จงไดมการจดตงองคกรระดบรฐมนตรขนภายใตชอวา “ทประชมรฐมนตรสาธารณสขอาเซยน (ASEAN Health Minister Meeting: AHMM)” โดยมทประชมเจาหนาทอาวโสดานการพฒนาสาธารณสข (Senior Officials Meeting on Health Development: SOMHD) เปนผ สนบสนนการท างาน ซงอยภายใตการดแลของประชาคมสงคม-วฒนธรรมอาเซยน5 อนเปนเสาหลกตนท 3 ในการพฒนาสงคมและวฒนธรรมใหมความเจรญขน ซงการสาธารณสขถอเปนสงส าคญทตองไดรบการสงเสรมใหประเทศสมาชกตองจดบรการใหแกประชาชนอยางเพยงพอ ซงค าวา “สาธารณสข (Public Health)” ในทนหมายความรวมถงการไดรบบรการเกยวกบการสาธารณสขโดยทวไป เชน การรกษาพยาบาลโดยแพทยผ เชยวชาญ การไดรบยารกษาโรคในปรมาณทเพยงพอ เหมาะสม และถกตองตอโรค เปนตน และยงหมายความถงการบรหารจดการเกยวกบบคลากรทางดานการสาธารณสขอกดวย ถอวาครอบคลมทกอยางทเกยวกบการดแลและจดการสขภาพทงปวงของประชาชน

การขจดโรคระบาดรวมอย ในเปาหมายพฒนาแหงสหสวรรษ และเปนองคประกอบส าคญขอหนงของความมนคงของมนษย องคประกอบขอนชอวา “ความมนคงทมชวต (Biosecurity)” อาเซยนตงอยในเขตทนกวชาการโรคตดตอเรยกวา “เรมตนจากศนย (Ground Zero)” ของการระบาดของโรคครงใหม โรคทระบาดขนนนไมเพยงแตคราชวตมนษยเทานน แตยงท าใหความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการ

5 ด ขอ 9 วาดวยคณะมนตรอาเซยน, และภาคผนวก 1 แหงกฎบตรอาเซยน


พฒนาลดลงอกดวย โดยเฉพาะอยางยงเชอโรคมผลกระทบตอทงผหญงและผชายในวยเจรญพนธ การปองกน การตดตามตรวจสอบ และการรกษาลวนเปนภาระหนกของโครงสรางพ นฐานดานการสาธารณสข ย งมการเคลอนยายของประชากรภายในประเทศหรอระหวางประเทศมากขนกยงท าใหการสกดโรคท าไดยากยงขน เพราะเหตทเชอโรคนนไมมเขตแดน และอาเซยนกแสวงหาแนวทางเชงรกในการหาวธสกดกนโรคตดตอใหไดเชนกน (Weatherbee, 2013, pp. 395-396) ตวอยางของโรคระบาดทเกดขนในอาเซยนและเกดความสญเสยอยางมหาศาล เชน

1. ความลมเหลวของอาเซยนในการแกไขปญหาโรคซาส (SARS) ในป พ.ศ.2546 เปนปทภมภาคเกดความย าแยโดยการคกคามตอชวตจากการ

แพรระบาดของโรคตดตอทางลมหายใจทเปนอนตรายอยางยง (Acute Respiratory Syndrome: SARS) ทขยายตวเปนวงกวางมาจากประเทศจนสเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในทสดเดอนเมษายน พ.ศ.2546 ทประชมสดยอดอาเซยนไดมการกลาวถงการแพรระบาดของโรคดงกลาว ซงหวหนารฐบาลทมาประชมไดรบมอบใหดแลจดการเรองนในระดบภมภาค แตงานหลกๆ ในการตอสกบโรคระบาดนเปนหนาทของเจาหนาทดานสาธารณสขของแตละประเทศ การประสานงานตดตอกนเปนความรบผดชอบของรฐมนตรสาธารณสขของอาเซยน+36 สวนองคการอนามยโลก (World Health Organization: WHO) เปนหนวยงานในการประสานงานกบนานาชาตอกระดบหนง ตอมาในเดอนมถนายน พ.ศ.2546 รฐมนตรสาธารณสขอาเซยนไดประกาศใหอาเซยนปลอดโรคซาส โดยกลาววาเปนภมภาคแรกทจดการปราบโรคซาสได บทเรยนส าคญทไดจากโรคระบาดซาส คอ การจดการกบโรคระบาดฉบพลนนนสงส าคญคอความ

6 กรอบความรวมมอระหวางประเทศสมาชกอาเซยนกบประเทศนอกกลม 3 ประเทศ

คอ ประเทศจน เกาหลใต และญป น


โปรงใส ซงประเทศจนไดปกปดโรคซาสทเกดขน ท าใหการชวยเหลอแกไขขององคการอนามยโลกตองลาชาออกไป (Weatherbee, 2013, p. 396) สะทอนใหเหนถงอาเซยนไมไดใหความรวมมอกบการเขาถงยาอยางจรงจงตอโรคดงกลาว ทงทประเทศจนไดมการลงนามบนทกความเขาใจวาดวยความรวมมอดานสาธารณสขในคราวการประชมรฐมนตรสาธารณสขอาเซยน-จน ครงท 4 เมอเดอนมถนายน 2555

2. ความลมเหลวของอาเซยนในการแกไขปญหาโรคหวดนก (Avian Flu) ตงแตป พ.ศ.2547 เปนตนมา โรคระบาดใหมคกคามประชากรและเศรษฐกจของ

เอเชยและขยายไปทว โดยเฉพาะอยางยง เชอ H5N1 ซงเปนเชอไขหวดนก บางครงเรยกวา “Highly Pathogenic Avian Influenza: HPAI” เรมตนมาจากการระบาดในเขตจ ากดและระบาดไปกบสตวปก ลกลามระบาดจากสตวไปสคน มอตราการสญเสยชวตสง จนถงวนท 31 ธนวาคม พ.ศ.2550 ประเทศอนโดนเซย เวยดนาม และไทย มรายงาน ยนยนผตดเชอแลวเปนจ านวนมาก โดยอนโดนเซย ตดเชอ 116 ราย เสยชวต 95 ราย เวยดนาม ตดเชอ 101 ราย เสยชวต 47 ราย และประเทศไทย ตดเชอ 25 ราย เสยชวต 17 ราย ทงน ผ ตดเชอไดเพมปรมาณขนเรอยๆ โดยเฉพาะอนโดนเซย ในรายงานของเดอนพฤษภาคม พ.ศ.2551 มผ เสยชวตสงถง 127 ราย สวนประเทศพมามรายงานวาพบผตดเชอเพยงรายเดยวจนนาสงสยถงความโปรงใสของประเทศพมา เนองจากประเทศพมาไมไดมการสงตวอยางเชอไขหวดนกไปตรวจสอบยงศนยปฏบตการขององคการอนามยโลกทตงอย ในฮองกง แตกลบตรวจสอบโดยหองปฏบตการหลกของกรมปศสตวในกรงยางก ง ทไดรบการชวยเหลอจากองคการสหประชาชาต และชาวญป น ซงอางวาจะสามารถคนพบเชอไขหวดนกไดอยางรวดเรวหากมการระบาดเกดขน อยางไรกตามทผานมาไดเกดความสงสยและความวตกกงวลจากหลายฝายวาอาจจะมการแพรระบาดของไขหวดนกในพนทหางไกลในพมาแลว เชนเดยวกนกบในประเทศเพอนบานอนๆ เชน ไทย เวยดนาม และกมพชา แตไมมการ


รายงาน ท าใหเกรงวาพมาจะเปนแหลงเพาะตวของเชอไวรส H5N1 (Manager Online, 2005) ในขณะเดยวกนทางการพมารายงานวาไดฆาท าลายสตวปกไปมากกวา 400,000 ตว นบตงแตทพบไขหวดนกระบาดในเดอนมนาคม พ.ศ.2548 พรอมทงอางวารฐบาล โดยกรมปศสตวและสตวแพทยพมา (Livestock Breeding and Veterinary Department: LBVD) ไดออกหนงสอยนยนตอสาธารณะถงกรณการระบาดของโรคไขหวดนกในประเทศในชวงทผานมาวา ปจจบนทางการสามารถควบคมการแพรของเชอโรคไวไดแลว ผานหนงสอพมพของทางการ “นวไลทออฟเมยนมา (New Light of Myanmar)” ทงนพมาซงปกครองดวยระบอบเผดจการโดยคณะทหาร ตกเปนทตองสงสยมานานวาอาจจะเปนแหลงเพาะพนธแหลงใหญของเชอไวรส H5N1 ซงเปนสาเหตของไขหวดนก ทงนเนองจากเปนประเทศปดทอยอยางโดดเดยว การคมนาคม ไมสะดวก ท าใหหลายฝายยงวตกวาจะไมมการรายงานเมอเกดการแพรระบาดของโรคนขนมา (Manager Online, 2006)

อยางไรกตาม วธเดยวทใชรกษาไขหวดนกนกมยาทามฟล (Tamiflu) ซงประเทศญป นผลตเกบไวทประเทศสงคโปรใหแกอาเซยน สาเหตทประเทศญป นผลตยาดงกลาวใหเนองจาก ประเทศญป นไดมความสมพนธอนดกบอาเซยนผานการลงนามใน Tokyo Declaration for the Dynamic and Enduring ASEAN-Japan Partnership in the New Millennium และในการประชมสดยอดอาเซยน-ญป น (ASEAN-Japan Summit) ครงท 14 เมอวนท 14 พฤศจกายน พ.ศ.2554 ทบาหล อาเซยน และญป นไดรบรองแผนปฏบตการอาเซยน-ญป น ส าหรบป 2554-2558 เพอก าหนดทศทางความ

รวมมอระหวางสองฝาย7 ซงดานสาธารณสขนน ญป นใหความส าคญกบการสงเสรม

7 ญป นเปนประเทศคเจรจาแรกทไดจดตงคณะผแทนถาวรญป นประจ าอาเซยนทกรงจาการตา

เมอวนท 26 พฤษภาคม พ.ศ.2554


หลกประกนสขภาพถวนหนา (Universal Health Coverage-UHC) ในภมภาค โดยเนนความรวมมอเรองการประกนสงคม การถายทอดเทคโนโลย และการฝกอบรมบคลากรดานสาธารณสข รวมทงการใหความชวยเหลอแกอาเซยนในการส ารองยาทามฟล (Tamiflu) และ Personal Protective Equipment (PPE) (ด าเนนการเสรจสนแลวเมอเดอนกนยายน พ.ศ.2556) (Division of Relations with Partners and International Organization, Department of ASEAN Affairs, 2015)

สวนอนโดนเซยกลบไมยอมสงตวอยางของยาไปใหกบนานาชาตท าการวจยหากไมไดรบการรบรองวาจะไมน าไปแสวงหาก าไรทางการคาในอนาคตทจะผลตออกมาจ าหนายตอไป ส าหรบประเทศอนโดนเซยนนมผตดเชอโรคไขหวดนกเปนจ านวนมาก เปนประเทศหนงทสถานการณโรคไขหวดนกมความรนแรงอยางตอเนอง จนกระทงอาเซยนโดยฝายเลขาธการอาเซยนไดออกมายอมรบถงความกงวลตอสถานการณ โรคไขหวดนกในประเทศอนโดนเซยซงยงขาดประสทธภาพในการควบคมโรคดงกลาว ทงยงเปนประเทศทนาเปนหวง เนองจากมประชาชนในชนบทจ านวนมากทขาดความร ขาดบคลากรผ เชยวชาญ และรฐบาลกขาดงบประมาณทจะมาจดสรรใหคาชดเชยแก ผ เลยงไก จงท าใหขาดความรวมมอจากชาวบานทตองการคาชดเชย และนคอปญหาทรฐบาลอนโดนเซยเผชญอย (Siamhealth, 2006) แตอนโดนเซยกลบใหความสนใจในประเดนของการคาอนเกดจากการวจยตอยอดตวยารกษาโรคไขหวดนก จนละเลยความส าคญของชวตและความรายแรงของโรคทเกดขนในประเทศ ในขณะเดยวกนอาเซยนกมไดมมาตรการใดๆ ตอทาทของประเทศอนโดนเซย จนท าใหผ ตดเชอโรคไขหวดนกในประเทศอนโดนเซยเสยชวตจ านวนมากเปนอนดบหนงของโลก ดงกลาวน แสดงใหเหนถงความลมเหลวงของอาเซยนในการสงเสรมการเขาถงยารกษาโรคของ ผตดเชอไขหวดนกในประเทศอนโดนเซยเปนอยางยง


ความทาทายของระบบสาธารณสขในอาเซยนมความสามารถในระดบทจ ากดอยมาก ทจะตอกรกบโรคระบาดเชนนยงตองพงพาความรวมมอและความชวยเหลอจากนานาประเทศ รฐบาลของประเทศสมาชกทไดรบผลจากโรคระบาดนรวมกบองคการอนามยโลกและชาตทไดรบเงนชวยเหลอ จดตงกลไกเฝาระวง และจดการกบไขหวดนกทระบาดทงในระดบชาต และในระดบภมภาค องคการอนามยโลกม “Regional Influenza Preparedness Plan” (2006-2008) และฝายอาเซยนกเตรยม “Regional Framework for Control and Eradication of Highly Pathogenic Avian Influenza” (2006-2008) ซงในการประชมประเทศผ ใหความชวยเหลอระหวางเดอนมกราคม พ.ศ.2549 และเดอนธนวาคม พ.ศ.2550 ตกลงใหเงนชวยเหลอสามพนลานเหรยญสหรฐฯ แกประเทศทประสบกบโรคไขหวดนกทงหลาย (Weatherbee, 2013, pp. 397-398) เพอใชเปนทนในการจดซอยารกษาโรคและวสดอปกรณอนจ าเปนแกการขจดโรค และวสดอปกรณทจ าเปนตอการท าวจยและพฒนายารกษาโรคไขหวดนก ซงการท าวจยและพฒนาดงกลาวจะท าใหยามราคาถกลงและประชาชนสามารถเขาถงยาไดอยางทวถง อนเปนการขจดโรคไขหวดนกใหหมดไปตามเปาประสงคของการประชมทไดมมตตกลงดงกลาว

3. ความลมเหลวของอาเซยนในการแกไขปญหาโรคเอดส (HIV/AIDS) เอเชยใตกบเอเชยตะวนออกเฉยงใตจดเปนภมภาคทใหญเปนอนดบสองทมโรค

เอดสระบาด รองจากแอฟรกาดานซาฮารายอย (Sub-Saharan Africa) เอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนเขตทมโรคนระบาดอยางรนแรง มประชาชนถง 1.6 ลานคน ทตดเชอเอดส หนงในสามของผตดเชอเอดสเปนสภาพสตร กลมอายตงแต 15-49 ป โดยมอตราสงสดมาจากการตดตอผานยาเสพตดทใชฉดเขารางกายโดยการใชเขมฉดรวมกน และจากการมเพศสมพนธทขาดการปองกน จ านวนทมรายงานผ ปวยสงสดนนอยในประเทศไทย จ านวน 580,000 ราย ในพมา จ านวน 339,000 ราย และในอนโดนเซย


จ านวน 193,000 ราย อนโดนเซยมผ ตดโรคเอดสรายใหมเกดขนมากทสด โครงการ The United Nations HIV/AIDS Program (UNAID) ก าหนดวาการแพรขยายของโรคน เปนการคกคามยงใหญทสดตอการพฒนาและตอความมนคงทเผชญหนาประเทศตางๆ ในอาเซยน ไดมการจดตง ASEAN Task Force on AIDS (ATFOA) เพอใหประสานงานดานนโยบายเกยวกบโรคเอดสขนในป พ.ศ.2536 ไดมการสรางโครงการหลายรปแบบหลายภาคสวนขนมา และในป พ.ศ.2549-2554 ไดมการเชอมโครงการตางๆ เขากบบรรดาขาราชการ นกวทยาศาสตร องคกรภาคประชาสงคม (NGOs) และกลมประเทศทใหความชวยเหลอในความพยายามรวมกนก าหนดยทธศาสตรเพอการปองกน การดแลรกษา และการรกษาผตดโรคเอดส

ปญหาส าคญอยทการรกษาไมใหเชอไวรสลกลามมากขน ซงจะเสยคาใชจายแพงมาก การรกษาดงกลาวจะเสยคาใชจายอยระหวาง 10,000-15,000 เหรยญสหรฐฯ ตอปตอคน ความจ าเปนในการสกดกน HIV/AIDS นกลายเปนปญหาเรองยาทตองขนทะเบยนใหไดรบการรบรองตามกฎหมายทก าหนดไวอนเปนแนวปฏบตของประเทศทางตะวนตก ขอนท าใหเกดปญหาส าคญเรองทรพยสนทางปญญาระหวางประเทศ ประเทศไทยเปนประเทศน าในเรองน ในป พ.ศ.2550 ไดบงคบใหตองจดทะเบยนสทธบตรยา HIV/AIDS ซงมสองตวยาทอยภายใตการผลตของบรษทยาสญชาตอเมรกน โดยฝายไทยขวาจะยกเลกการขนทะเบยนยารกษาโรคมะเรง และยารกษาโรคหวใจ ถาหากไมยอมลดราคายารกษาโรคลงมา ในทสดประเทศไทยกไดบงคบใชสทธเหนอสทธบตรยารกษาโรคเอดสจ านวน 2 รายการ8 (Positioning, 2007) สงผลให

8 การบงคบใชสทธเหนอสทธบตรยารกษาโรคเอดสจ านวน 2 รายการ ไดแก (1) ยารกษา

โรคเอดสชอเอฟาวเรนซ (Efavirenz) ภายใตเครองหมายการคา Stocrin (2) ยารกษาโรคเอดสสตรผสมระหวางโลพนาเวยรและรโทนาเวยร (Lopinavir & Ritonavir) ภายใตเครองหมายการคา Kaletra


อตสาหกรรมผลตยาวงเตนเจรจาจนรฐบาลสหรฐอเมรกา และสภาคองเกรสใหออกมาตรการตอตานประเทศไทยท “ขโมย” ทรพยสนทางปญญา ประเทศไทยถกสหรฐอเมรกา ขนบญชประเภทท “ตองจบตาดเปนการเรงดวนพเศษ (Priority Watch List)” ซงความกงวลของภาคอตสาหกรรมผลตยากคอเกรงวากรณดงกลาวจะท าใหประเทศไทยเปนตวอยางใหประเทศอนๆ ท าตาม (Weatherbee, 2013, pp. 398-399)

ดงน ถงแมวาอาเซยนจะเหนถงความส าคญของปญหาโรคเอดสทเกดขนในภมภาค และไดมความรวมมอกบประเทศสมาชกจดท าแผนการด าเนนการและแบงความรบผดชอบในบทบาทน าในเรองตางๆ ตามความถนดและความสนใจไปตามแตละประเทศสมาชกอาเซยน ดงน (Klubdee, 2015)

1) ประเทศบรไน พฒนาขอความรณรงคของอาเซยน โอกาสวนรณรงคปองกนโรคเอดส

2) ประเทศกมพชา การดแลรกษาผ ปวยวณโรคและเอชไอว 3) ประเทศมาเลเซย การด าเนนงานตามขอแนะน าขององคการอนามยโลกใน

ดานการรกษาผตดเชอเอชไอวในผ ใหญและเดก และการจดท าเอกสารแนวปฏบตทดของประเทศสมาชก

4) ประเทศฟลปปนส ความรวมมอระหวางกระทรวงแรงงานและกระทรวงตางประเทศในการแกไขปญหาในกลมแรงงานเคลอนยาย

5) ประเทศสงคโปร การพฒนาศกยภาพบคลากรกระทรวงสาธารณสขและกระทรวงอนๆ เพอใหเขาใจการใชขอมลเชงประจกษในการวางแผนโครงการ

6) ประเทศไทย การพฒนาการเขาถงยาตานไวรส โดยผานการแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางประเทศสมาชก และการใชประโยชนจากความรวมมอในระนาบของการพฒนาทเทาเทยมกน (South-South Collaboration) เพอพฒนากจกรรมการ


ปองกนเอชไอวและเอดส ตามสภาพปญหาของแตละประเทศ เชน การประเมนความตองการแลกเปลยนประสบการณ การจดการฝกอบรมใหแกประเทศสมาชก เปนตน

นอกจากน การผลกดนใหอาเซยนปลอดจากโรคเอดสหรอเอดสเปนศนย (ASEAN Cities Getting to Zero) ซงมเปาหมายส าคญ 3 ประการ หรอ 3 ศนย คอ (1) การลดอตราการตดเชอ HIV ใหมใหเปนศนย (2) การลดอตราการเสยชวตจากอาการโรคเอดสใหเปนศนย และ (3) การลดการเลอกปฏบตตอผตดเชอหรอไดรบผลกระทบจากเชอ HIV ใหเปนศนย ภายในป พ.ศ.2559 โดยไทยเปนประเทศทมบทบาทเปนอยางมากในโครงการน ซงจะเปนสวนส าคญทจะชวยหยดยงปญหา HIV และเอดสในภมภาคอาเซยน (Klubdee, 2015) กระนนกตามการทประเทศไทยเปนตวอยางของการบงคบใชสทธเหนอสทธบตรยาดวยเหตผลหลกคอ ตองการใหประชาชนเขาถงยารกษาโรคอยางทวถง ซงประเทศอนทเปนสมาชกอาเซยนกนงเฉย ไมไดสนบสนนประเทศไทยในกรณดงกลาว ประกอบทงอาเซยนกมไดแสดงทาททเปนการชวยเหลอหรอสนบสนนการบงคบใชสทธหรอสทธบตรยารกษาโรคเอดสนน สงผลใหการเขาถงยาของอาเซยนยงไมดขน

จะเหนไดวา “ยารกษาโรค” เปนหนงในปจจยสพนฐานในการด ารงชวตของมนษย การสงเสรมใหเขาถงยารกษาโรคจงเปนสงจ าเปนททกประเทศตองด าเนนการ เพอใหประชาชนมสขภาพรางกายทแขงแรงและยนยาว ซงการรวมตวเปนประชาคมอาเซยนดงกลาวกเพอตองการใหประเทศสมาชกไดรวมมอกนพฒนาภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตใหกาวหนาขนในทกๆ ดาน แตจากการประชมในรอบตางๆ ของอาเซยน ไดเนนความส าคญไปทางดานการคาการลงทน และการเปดเสรดานบรการตางๆ ทจะกอใหเกดรายไดกบประเทศชาต และเมอไดพจารณาถงการประชมระดบรฐมนตร


สาธารณสขอาเซยนรอบตางๆ ทผานมา9 (Association of Southeast Asia Nations, n.d.) จะเหนไดวามไดใหความส าคญกบการสงเสรมการเขาถงยารกษาโรคของประชาชนในประเทศสมาชกเทาทควร กลาวคอ การประชมระดบรฐมนตรสาธารณสขอาเซยน ครงท 13 (13th ASEAN Health Minister Meeting) ไดมการยอมรบรวมกนในการพฒนาและสนบสนนกลไกการท างานดานสขภาพเพอใหเกดประสทธภาพสงสด พรอมทงไดยอมรบแผนสขภาพ 5 ป ทมง (1) สงเสรมวถการด ารงชวตทมสขภาพด (2) ตอบสนองตออนตราทงหลายและภยคกคามทเกดขนใหม (3) เสรมสรางระบบสขภาพและการเขาถงการดแล และ (4) ความมนคงปลอดภยดานอาหาร (ASEAN, 2017) ในขณะทการประชมระดบรฐมนตรสาธารณสขอาเซยน+จน ครงท 6 (6th ASEAN-CHINA Health Minister Meeting) ไดมการตกลงกนในภาพกวางเกยวกบการสนบสนนการใชเทคโนโลยในการดแลสขภาพ และการเชอมตอระหวางเทคโนโลยนนกบสขภาพทจะมาบรรจบกนเปนเทคโนโลยสขภาพ พฒนาทรพยากรมนษยดานสาธารณสข การแพทยดงเดมและแบบผสมผสานใหมประสทธภาพ รวมตลอดทงความมนคงปลอดภยทางอาหาร (ASEAN, 2017) และส าหรบการประชมระดบรฐมนตรสาธารณสขอาเซยน+3 (จน ญป น และเกาหลใต) ครงท 7 (7th ASEAN Plus Three Health Minister Meeting: APTHMM) ทจดขนระหวางวนท 6-7 กนยายน พ.ศ.2560 (ค.ศ.2017) ณ กรงบนดารเซอรเบอกาวน ประเทศบรไน ดารสซาลาม ไดย าถง พนธสญญาตามก าหนดการ ค.ศ.2030 ส าหรบการพฒนาสาธารณสขมลฐานอยาง

9 การประชมระดบรฐมนตรสาธารณสขอาเซยน ครงท 13 (13th ASEAN Health Minister

Meeting), การประชมระดบรฐมนตรสาธารณสขอาเซยน+จน ครงท 6 (6th ASEAN-CHINA Health Minister Meeting) และการประชมระดบรฐมนตรสาธารณสขอาเซยน+3 (จน ญป น และเกาหลใต) ครงท 7 (7th ASEAN Plus Three Health Minister Meeting: APTHMM) ทจดขนระหวางวนท 6-7 กนยายน พ.ศ.2560 (ค.ศ.2017) ณ กรงบนดารเซอรเบอกาวน ประเทศบรไน ดารสซาลาม


ยงยนทใหทกคนเขาถงการบรการดแลสขภาพขนพนฐาน และเขาถงยารกษาโรคและวคซนทจ าเปนทงหลายในราคาทสามารถจายได (ASEAN, 2017) จะเหนไดวา ถงแมวาในการประชมระดบรฐมนตรสาธารณสขอาเซยน+3 (จน ญป น และเกาหลใต) ครงท 7 จะไดมการยนยนหรอย าในพนธสญญาตามก าหนดการ ค.ศ.2030 ทใหประชาชนในประเทศสมาชกอาเซยนเขาถงยารกษาโรคและวคซนทจ าเปนทงหลายในราคาทสามารถจายไดกตาม แตกเปนการเขาถงยารกษาโรคโดยการจายเงนตามสภาพเศรษฐกจของประชาชนในประเทศนนๆ ซงกยงไมครอบคลมถงประชาชนในทกระดบ กลาวคอ ผมความมนคงทางเศรษฐกจยอมเขาถงยารกษาโรคไดอยางหลากหลาย ในขณะทผทมรายไดนอยไมมความมนคงทางเศรษฐกจกยงคงเขาถงยารกษาโรคไดอยางจ ากด ทงทยารกษาโรคเปนสงจ าเปนในการด ารงชวต ซงอาเซยนกมไดมบทบาททชดเจนนกในการน าภารกจตามพนธสญญานนไปปฏบตใหเปนรปธรรมโดยการสงเสรมใหประชาชนทกระดบของประเทศสมาชกเขาถงยารกษาโรค

นอกจากนนถงแมวาจะไดมการประชมระดบคณะทงท างาน/ผ เชยวชาญในดานตางๆ อก 10 ดาน10 (Office on International Cooperation, Department of Disease

10 การประชมคณะท างาน/ผ เชยวชาญดานการสาธารณสขทง 10 ดาน ไดแก (1) ดานโรคตดตอ

(ASEAN Experts Group on Communicable Diseases: AEGCD) (2) ดานความปลอดภยของอาหาร (ASEAN Experts Group on Food Safety: AEGFS) (3) ดานความรวมมอในเทคนคเกยวกบยา (ASEAN Working Group on Technical Cooperation in Pharmaceuticals: AWGTCP) (4) ดานการเตรยมความพรอมและรบมอเกยวกบโรคระบาด (ASEAN Technical Working Group on Pandemic Preparedness and Response: ATWGPPR) (5) ดานการควบคมยาสบ (ASEAN Focal Points on Tobacco Control: AFPTC) (6) ดานโรคเอดส (ASEAN Task Force on AIDS: ATOF) (7) ดานสขภาพจต (ASEAN Task Force on Mental Health: AMT) (8) ดานสขภาพแมและเดก (ASEAN Task Force on Maternal and Child Health: ATFMCH) (9) ดานโรคไมตดตอ (ASEAN Task Force on Non-communicable Diseases: ATFNCD) และ (10) ดานการแพทยดงเดม (ASEAN Task Force on Traditional Medicine: ATFTM)


Control, 2013, p. 6) ดวยกตาม คงมการหารอและตกลงกนในประเดนของการสรางความมนใจในการสงเสรมใหประชาชนของประเทศสมาชกเขาถงบรการสาธารณสข ขนพนฐาน เชนนยอมแสดงใหเหนถงความประสบผลส าเรจทยงไมสมประสงคแหงการตงองคกรระดบรฐมนตรสาธารณสขอาเซยนในการด าเนนงานภายใตหลก 5 ประการ ของประชาคมสงคม-วฒนธรรมอาเซยน (ASEAN Division IV, Department of ASEAN Affairs, 2012, pp. 1-2) ไดแก

1. การสงเสรมความปลอดภยและความมนคงทางอาหาร 2. การเขาถงการดแลสขภาพและสงเสรมการด ารงชวตทมสขภาพสมบรณ 3. การเพมศกยภาพในการควบคมโรคตดตอ 4. การรบประกนอาเซยนทปลอดยาเสพตด 5. การสรางรฐทพรอมรบกบภยพบตและประชาคมทปลอดภยยงขน

ประกอบกบจดประสงคหลกของการรวมตวอาเซยนเพอตองการพฒนาภมภาคใหดขน และสรางอ านาจตอรองดานตางๆ ในการรกษาประโยชนของภมภาคในเวทระหวางประเทศอนๆ นอกภมภาค และนอกจากน เหตผลใหญประการส าคญของการทประชาชนไมอาจเขาถงยารกษาโรคไดอยางทวถงเนองจาก

1. การใหยารกษาโรคไดรบการคมครองตามกฎหมายสทธบตร เหตทเปนเชนนนเพราะรฐตองการใหผ ประดษฐคดคนยารกษาโรคไดรบความคมครองตามกฎหมายสทธบตรของประเทศนนๆ และใหสทธผทรงสทธบตรยารกษาโรคแตเพยง ผ เดยว (Executive Rights) ในอนทจะหวงไวซงการใช จ าหนาย ผลต เสนอขาย น าเขา และหรออนญาตใหผ อนใชสทธในสทธบตรของตน (License) กได11 โดยปราศจาก

11 ดรายละเอยดใน พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522, มาตรา 36 มาตรา 38 และ

มาตรา 39


ผแขงขนในตลาด (Brougher, 2014, p. 116) ภายใตระยะเวลาของการคมครองสทธบตรในประเทศนนๆ12 เพอสรางแรงจงใจใหเกดการประดษฐคดคนยารกษาโรคใหมๆ (Hemmarajata, 2005, p. 150) อนเปนการพฒนาอตสาหกรรมภายในประเทศ และเปนการกระตนใหเกดการคาระหวางประเทศ (Drugs Circumstance Column, 2009, p. 19) จงสงผลใหไมมองคกรใดหรอผหนงผ ใดใชสทธผลตยารกษาโรคทไดรบความคมครองตามกฎหมายสทธบตรแลวได (เวนแตจะไดมการบงคบใชสทธเหนอสทธบตรยา (Compulsory License)13 (Nippaya, 2005, pp. 93-94; Kaunpoth, 2007, pp. 13-14) ท าใหผทรงสทธบตรยาเกดการผกขาดตลาดยารกษาโรคทไดรบสทธบตรงายขน (Kaunpoth, 2001, p. 347) และหากยารกษาโรคนนเปนยารกษาโรคทจ าเปนและส าคญ เชน ยารกษาโรคภมค มกนเสอมหรอโรคเอดส (Acquired Immunodeficiency Syndrome: AIDS) ยารกษาโรคมาลาเรย ยารกษาโรคไขเลอดออก และหรอยารกษาโรคไขหวดนก เปนตน ยอมไมอาจหายาอนมาทดแทนได ซงอาจเกดจากการขาดแคลนยาหรอราคายาแพงเกนความสามารถทผ ปวยจะจายไหว สงผลใหผ ปวยเขาไมถงยารกษาโรคดงกลาว

2. เทคโนโลยการผลตยา ค าวา “เทคโนโลย ” ในทน มอยดวยกนสองความหมาย ในความหมายแรกหมายถง ตวเทคโนโลยทางอตสาหกรรมยาทแตละประเทศมประจ าอย เชน วสด อปกรณ เครองมอตางๆ ทมนษยสรางขนเพอใชในกระบวนการผลตยา เรมตงแตขนการวจยและพฒนา (Research and Development: R&D) ไปจนถงขนผลตออกมาเปนตวยาส าเรจรป (Final Product) ทพรอมใชงาน

12 ประเทศไทยมอายการคมครองสทธบตร 20 ป, มาตรา 35 แหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522

13 ดรายละเอยดใน พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522, มาตรา 46 มาตรา 47 มาตรา 51 และมาตรา 52


เปนตน สวนในความหมายทสองหมายความถง ความรความช านาญดานเทคโนโลย (Know-how) (Lerttasanee, editor, 2001, pp. 3-4) อนเปนปจจยส าคญทแสดงออกผานบคลากรดานยารกษาโรคและดานอนๆ ทเกยวของ เชน นกวทยาศาสตร เภสชกร เปนตน ซงเปนทรพยากรมนษยทส าคญทจะท าใหเกดการสรางสรรคยารกษาโรคใหมๆ ออกสสงคมในปรมาณทเพยงพอ มราคาถกทประชาชนสามารถเขาถงได อยางไรกตามประเทศสมาชกทก าลงพฒนาทงหลายยอมมเทคโนโลยการผลตยาทไมเทากน จงตองมการน าเขายารกษาโรคจากตางประเทศหรอตางภมภาคในราคาทสงและมอยอยางจ ากด สงผลใหประชาชนของประเทศสมาชกอาเซยนเขาถงยารกษาโรคไดยากยงขน

อยางไรกตาม ประเทศสมาชกอาเซยนสามารถสงเสรมการเขาถงยารกษาโรคของประชาชนภายในประเทศไดดวย 2 วธใหญๆ (Kaunpoth, 2001, p. 382) คอ

1. การท าวจยและพฒนาขนเองภายในประเทศ 2. การไดรบการถายทอดเทคโนโลยจากตางประเทศ

ทง 2 วธดงกลาว ตางมทงขอดและขอเสย (Rujikittioangsuthon, 2010, pp. 1-2) คอ การสงเสรมการเขาถงยารกษาโรคดวยการผลตยาโดยวธท าวจยและพฒนาขนเองภายในประเทศนนมขอเสยทตองใชระยะเวลานาน และงบประมาณเปนอยางมาก ประกอบกบบคลากรทท าการวจยและพฒนาตองมความร ความเชยวชาญ และความสามารถทสง เพอใหผลวจยทไดออกมามคณภาพ เปนทนาเชอถอและมความเหมาะสม สามารถน าผลวจยทไดรบไปใชในการผลตและพฒนายารกษาโรคภายในประเทศไดอยางยงยนตอไป แตผลดของการท าวจยและพฒนาขนเองภายในประเทศนน ท าใหประเทศผ ท าวจยและพฒนาไดรบเทคโนโลยและความรเกยวกบยารกษาโรคทตนไดวจยและพฒนาขนอยางแทจรง และสามารถผลตยารกษาโรคไดในราคาต า สอดคลองกบโรคทเกดขนและความตองการของประชาชนในประเทศไดอยางทวถงและยงยน ในทางตรงกนขามเมอเปรยบเทยบกบการไดรบการถายทอด


เทคโนโลยจากตางประเทศ จะเหนไดวา การไดรบการถายทอดเทคโนโลยจากตางประเทศทเกยวกบยารกษาโรคมขอดทใชระยะเวลาเรวกวา แตขอเสยนนกลบตองสญเสยเงนตราระหวางประเทศเปนจ านวนมาก เพอน าเขาเทคโนโลยและยารกษาโรคจากประเทศทเปนผ ถายทอดสประเทศผ รบการถายทอด ตลอดทงคาบ ารงรกษาเครองจกรตางๆ และคาน าเขาผ เชยวชาญจากตางประเทศเพอฝกและอบรม ประกอบกบประเทศทรบการถายทอดนนมกจะไมไดรบความร (Know-how) ของเทคโนโลยนนๆ อยางแทจรง และเทคโนโลยทไดรบมานนกมกจะเปนเทคโนโลยทไมนยมใชกนแลว สงผลใหประเทศผ รบการถายทอดเทคโนโลยหรอน าเขายารกษาโรคไมไดรบความรดานการผลตยารกษาโรคหรอเทคโนโลยการผลตยารกษาโรคแตอยางใด และยารกษาโรคทไดน าเขามากมกมราคาทสง มปรมาณจ ากด ท าใหประชาชนเขาไมถงยารกษาโรค ดงนนการไดมาซงเทคโนโลยเกยวกบยารกษาโรคอยางแทจรงกคอ การพฒนาขนเองภายในประเทศโดยการท าวจยและพฒนา ทจะสามารถผลตยารกษาโรคขนใชเองภายในประเทศไดอยางยงยน

อยางไรกตาม อาเซยนควรก าหนดใหประเทศสมาชกมนโยบายในการสงเสรมใหประชาชนเขาถงยารกษาโรคดวยการก าหนดเปนวาระหลกของอาเซยนหรอใหความชวยเหลอ สนบสนน สงเสรมเทคโนโลยทงหลายทเกยวของกบการวจยและพฒนา บคลากร และการผลตยารกษาโรค ใหมความทนสมย เหมาะสม และทนตอโรคทเกดขนในภมภาค

สรปและขอเสนอแนะ ดงไดกลาวแลววา “ยารกษาโรค” เปนหนงในปจจยสพนฐานของมนษยทมสทธ

เขาถงยารกษาโรคอนเปนหวใจส าคญของ “สทธในชวต” ซงเปนสทธทครอบคลมอยางกวางขวางไมเฉพาะสทธทจะไดรบการปกปองจากการถกขมเหงรงแกตางๆ เทานน


แตหมายรวมถงสทธในการด ารงอยในสงคมอยางปกตสขดวย (Phetprasert, 2000, pp. 107-108)

อาเซยนในฐานะทเปนองคกรกลางในการประสานประโยชนของประเทศสมาชกเพอสรางความมนคงทางสงคมใหมขนในภมภาคและสรางอ านาจตอรองกบประเทศมหาอ านาจและองคกรระหวางประเทศตางภมภาค ตองมบทบาทในการขบเคลอนนโยบายดานสาธารณสข เนองจาก (1) การบรการดานสขภาพทมอยและเขาถงงายนนอาจสะทอนถงความเขาใจของผก าหนดนโยบายตอความตองการบรการดงกลาวเทาทมความพรอมใหบรการ (2) ความจ าเปนดานสขภาพสวนมากตองการยอมรบจากสงคมประชาธปไตยทอาจจะไมไดก าหนดไวส าหรบเรองดงกลาวหรอยอมรบจากบรการดานสขภาพทมอย ดวยเหตน ขอจ ากดเหลานน ความสามารถทจะรบได และการตอบสนองตอความจ าเปนดานสขภาพและความตองการของสงคมผ บรโภค (Mpofu, 2015, p. 3) ดงนน อาเซยนตองขบเคลอนและสงเสรมการเขาถงยารกษาโรคของประชาชนในภมภาคมากกวาทเปนอย เพอใหประชาชนมสขภาพทดดวยการน ามตทไดจากการการประชมระดบรฐมนตรสาธารณสขอาเซยน+3 (จน ญป น และเกาหลใต) ครงท 7 ทตองการใหประชาชนในประเทศสมาชกเขาถงยารกษาโรคทจ าเปนไปปฏบตใหเปนรปธรรมโดยเรวทสด พรอมทงจดตงหนวยงานทท าหนาทวจยและพฒนายารกษาโรคขนในภมภาค ทงสนบสนนใหมการรวมมอกนท างานวจยและพฒนา โดยการผลตนกวทยาศาสตรดานยารกษาโรคขน หรอขอความรวมมอจากประเทศสมาชกในการสงนกวทยาศาสตรดานยารกษาโรคใหเขามารวมกนท าวจยและพฒนายารกษาโรคในหนวยงานทไดจดตงขนเปนการเฉพาะ อนจะท าใหเกดการพฒนาทรพยากรมนษยดานสาธารณสข การแพทยดงเดมและการแพทยผสมผสานมประสทธภาพ ตามทไดตกลงกนในการประชมระดบรฐมนตรสาธารณสขอาเซยน+จน ครงท 6


วธการดงกลาวยอมท าใหอาเซยนโดยองคกรรฐมนตรสาธารณสขอาเซยนมบทบาทในการสงเสรมใหประชาชนของประเทศสมาชกเขาถงยาไดอยางทวถง อนเปนการสงเสรมและสนบสนนใหประชาคมสงคม-วฒนธรรมอาเซยนมความแขงแกรงขน ประชาชนเขาถงยารกษาโรคอยางทวถงและมสขภาพทดขน ทงยงเปนการรกษาไวซงสทธในชวตและรางกาย อนเปนสทธมนษยชนตามธรรมชาตของมนษยทด ารงชวตอยไดดวยชวปจจย ไดแก อาหาร ทอย เสอผา อากาศ ยารกษาโรค เปนตน (Ditapichai, 2006, p. 29) ซงเปนสทธขนพนฐานของทกคน ดงน อาเซยนควรมบทบาทในการสงเสรมการเขาถงยารกษาโรคของประชาชนอยางทวถง ใหสมดงเจตนารมณแหงการจดตงอาเซยนเพอรวมเปนหนงในการสรางความมนคงทกดานใหเกดขนในภมภาค

References ASEAN. (2017, September 13) Joint Statement of the 6th ASEAN China Health

Ministers Meeting, Available: http://asean.org/joint-statement-6th-asean-china-health-ministers-meeting/ [24 March 2015]

ASEAN. (2017, September 13) Joint Statement of the 7th ASEAN Plus Three Health Ministers Meeting, Available: http://asean.org/joint-statement-of-the-7th-asean-plus-three-health-ministers-meeting/ [24 March 2015]

ASEAN. (2017, September 13) Joint Statement of the 13th ASEAN Health Ministers Meeting, Available: http://asean.org/joint-statement-of-the-13th-asean-health-ministers-meeting/ [24 March 2015]


ASEAN Division IV, Department of ASEAN Affairs. (2012, August) ASEAN health cooperation (ความรวมมออาเซยนดานสาธารณสข), Available: http://www.mfa.go.th/asean/contents/files/asean-media-center-20121218-100202-097122.pdf [24 March 2015] (in Thai)

ASEAN Secretariat. (2009) Roadmap for ASEAN community 2009-2015, Jakarta: ASEAN Secretariat.

Asian Development Bank Institute. (2014) ASEAN 2030 toward a borderless economic community, Tokyo, Japan: Asian Development Bank Institute (ADBI).

Association of Southeast Asia Nations. (n.d.) ASEAN Health Minister Meeting (AHMM): 12th ASEAN Health Minister Meeting, Available: http://www.asean.org/news/item/11th-asean-health-ministers-meeting-2 [24 March 2015]

Brougher, J. T. (2014) Intellectual property and health technologies: Balancing innovation and the public’s health, New York: Springer.

Center for ASEAN Studies, Thammasat University. (n.d.) The Role of ASEAN to Resolve Thai-Cambodia Problem (บทบาทของอาเซยนในการแกปญหาไทย-กมพชา), Available: http://www.castu.org/CAS-TU/index.php/ th/publications-2/castu-blog-2/215-2014-8 [24 March 2015] (in Thai)

Chairat, S. (2014) ASEAN study (อาเซยนศกษา), Bangkok: SE-Education. (in Thai)

Chantraniph, P. (2014) ASEAN security (ความมนคงอาเซยน), Bangkok: A. S. Technic Printing. (in Thai)


Department of ASEAN Affairs, Ministry of Foreign Affairs of the Kingdom of Thailand. (2015, May 21) The ASEAN declaration (Bangkok declaration), Available: http://www.mfa.go.th/asean/contents/files/ other-20130527-162937-870593.pdf [17 March 2017]

Department of ASEAN Affairs, Ministry of Foreign Affairs of the Kingdom of Thailand. (n.d.) ASEAN mini book, Bangkok: Department of ASEAN Affairs. (in Thai)

Ditapichai, J. (2006) On the way of human rights (บนหนทางสทธมนษยชน), Bangkok: Institute of Public Policy Studies. (in Thai)

Division of Relations with Partners and International Organization, Department of ASEAN Affairs. (2015) Partnership ASEAN-Japan (ความสมพนธอาเซยน-ญป น), Available: http://www.mfa.go.th/asean/contents/files/ partnership-20150119-165853-597758.pdf (in Thai) [20 March 2018]

Drugs Circumstance Column. (2009, July) 7 strategies crisis survived drug system (7 ยทธศาสตร ทางรอดวกฤตระบบยา), The Medicine Journal, vol. 10, no. 132, pp. 19-22. (in Thai)

Hemmarajata, C. (2005) Fundamental of intellectual property law (ลกษณะของกฎหมายทรพยสนทางปญญา), 5th edition, Bangkok: Nititham Publishing. (in Thai)

Kaunpoth, J. (2001) Patent: Philosophy and analysis (สทธบตร: แนวความคดและบทวเคราะห), 2nd edition, Bangkok: Nititham Publishing. (in Thai)


Kaunpoth, J. (2007) The measure of compulsory licensing on issues of medicine access: Consideration of law and international agreement (มาตรการบงคบใชสทธกบปญหาการเขาถงยา: ขอพจารณาดานกฎหมายและความตกลงระหวางประเทศ), Bangkok: Faculty of Economic, Thammasat University. (in Thai)

Klubdee, S. (2015, April 2) Plan for establish ASEAN socio-cultural community (แผนการจดตงประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน), Available: http://www.aseanthai.net/ewt_news.php?nid=2168&filename=index (in Thai) [3 March 2016]

Klubdee, S. (2015, July 10) The situation of HIV/AIDS in ASEAN socio-cultural community (สถานการณ HIV/AIDS ในประชาสงคมและวฒนธรรมอาเซยน), Available: http://www.aseanthai.net/ewt_news.php?nid =3906& filename=index (in Thai) [21 March 2018]

Lerttasanee, W. (ed.). (2001) Technology transfer: Basic concepts (การถายทอดเทคโนโลย: แนวคดพนฐาน), Bangkok: Thailand Institute scientific and Technological Research. (in Thai)

Manager Online. (2005, October 17) Myanmar Insist not have spread out SARs (พมายนกรานไมมไขหวดนกระบาดในประเทศ), Available: http://www.manager.co.th/IndoChina/ViewNews.aspx?NewsID= 9480000143157&TabID=1& (in Thai) [20 March 2018]


Manager Online. (2006, April 17) SARs in Myanmar showing over 100 cases for month (หวดนกพมาแรงขามเดอนโผลกวา 100 ครง), Available: http://www.manager.co.th/Around/ViewNews.aspx?NewsID= 9490000048263 (in Thai) [20 March 2018]

Mpofu, E. (ed.). (2015) Community-oriented health services: Practices across disciplines, New York: Springer.

Nippaya, S. (2005) Patent and access to medicine (สทธบตรกบการเขาถงยา), Bangkok: Faculty of Economic, Thammasat University. (in Thai)

Office on International Cooperation, Department of Disease Control. (2013) Annual Report 2012 (รายงานประจ าป 2555), Bangkok: Office on International Cooperation. (in Thai)

Phetprasert, N. (ed.). (2000) Political economics (for community) special edition: Business and human rights (เศรษฐศาสตรการเมอง (เพอชมชน) ฉบบพเศษ: ธรกจกบสทธมนษยชน), Bangkok: Chulalongkorn University. (in Thai)

Phophueksanand, N. (2014) ASEAN studies (อาเซยนศกษา), Bangkok: McGraw-Hill. (in Thai)

Pitsuwan, S. (2013) Competitive advantage in knowing ASEAN (อาเซยน รไว ไดเปรยบแน), 5th edition, Bangkok: Amarin. (in Thai)

Positioning. (2007, March 8) Compulsory licensing of pharmaceutical patent: For promoting drugs to patient… in low price (มาตรการบงคบใชสทธเหนอสทธบตรยา: เออประโยชนผปวยเขาถงยา...ในราคาถก), Available: http://positioningmag.com/33407 (in Thai) [15 March 2017]


Ramkhamhaeng University Library. (2012, September 4) ASEAN community (ประชาคมอาเซยน), Available: http://www.lib.ru.ac.th/journal2/ประชาคมอาเซยน-asean-community/ (in Thai) [24 March 2015]

Rujikittioangsuthon, S. (2010) The legal issues of pharmaceutical patent: Case study on licensing agreement (ปญหากฎหมายเกยวกบสทธบตรยา: กรณศกษาการท าสญญาอนญาตใหใชสทธ), Master’s thesis in Law, Mae Fah Luang University, Chiang Rai. (in Thai)

Siamhealth. (2006, March 22) SARs creep in human, 98 animals has contagious (หวดนกคบใกลคน สตว 98 ชนดตดเชอ), Available: https://www.siamhealth.net/public_html/Disease/infectious/avian/news/ mati22032549.html (in Thai) [20 March 2018]

Trasuwan, S. (ed.). (2012) The Association of Southeast Asian Nations (รอบรประชาคมอาเซยน), Bangkok: Genesis Mediacom. (in Thai)

Weatherbee, D. E. (2013) International relations in Southeast Asia: The struggle for autonomy (อาเซยน ความสมพนธระหวางประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต) (Translated by Kiatichai Pongpanich), Bangkok: Saengdao Publishing. (in Thai)

Documents

บทบาทในการส่งเสริมการเข้าถึงยารักษาโรคในกลุ่มประเทศสมาชิก ...connexion.mfu.ac.th/assets/uploads/ejournal/Vol.7... ·