AB Sürecinde Türkiye’de AB Sürecinde Türkiye’de Bölgesel Farklılıklar ve Bölgesel Farklılıklar ve

UyumUyum

27 üyeli AB’nin %4’ü büyüklüğünde bir 27 üyeli AB’nin %4’ü büyüklüğünde bir ekonomi..ekonomi..

Önemli ve gelişen bir ekonomi..Önemli ve gelişen bir ekonomi..

Son yıllardaki büyüme trendi, Türkiye’nin Son yıllardaki büyüme trendi, Türkiye’nin dinamik bir ekonomisi olduğunun dinamik bir ekonomisi olduğunun göstergelerinden biridir. göstergelerinden biridir.

Türkiye, 80 Milyonluk bir nüfusa sahiptir. Türkiye, 80 Milyonluk bir nüfusa sahiptir. Almanya’nın nüfusundan az, ancak diğer tüm üye Almanya’nın nüfusundan az, ancak diğer tüm üye ülkelerin nüfuslarından fazladır.ülkelerin nüfuslarından fazladır.

Nüfusun yılda yaklaşık 1.1 milyon artması Nüfusun yılda yaklaşık 1.1 milyon artması beklenmektedir.beklenmektedir.

Nüfusun artış hızının ise önümüzdeki 10 yıllarda Nüfusun artış hızının ise önümüzdeki 10 yıllarda azalacağı da öngörülmektedir. azalacağı da öngörülmektedir.

Türkiye’nin ekonomisinin üretim kapasitesi ve Türkiye’nin ekonomisinin üretim kapasitesi ve toplam yıllık üretim bakımından AB ülkeleri ile toplam yıllık üretim bakımından AB ülkeleri ile kıyaslandığı zaman küçüktür.kıyaslandığı zaman küçüktür.

Türkiye, istikrarsız, ancak dinamik bir ülkedir. Türkiye, istikrarsız, ancak dinamik bir ülkedir. Dinamik olmasının nedeni, hızlı bir büyümeye sahip Dinamik olmasının nedeni, hızlı bir büyümeye sahip

olmasıdır.olmasıdır.İstikrarsız olarak nitelendirilmesinin nedeni ise yıllara göre İstikrarsız olarak nitelendirilmesinin nedeni ise yıllara göre

büyüme hızının dalgalı bir seyir göstermesidir.büyüme hızının dalgalı bir seyir göstermesidir.

GSYİH’da Gelişmeler (1987 Fiyatları ile)GSYİH’da Gelişmeler (1987 Fiyatları ile)

GSYİH (1987 fiyatları ile)

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

160000

GSYİH’da Büyüme Hızı (Yıllık; 1987 Fiyatları ile)GSYİH’da Büyüme Hızı (Yıllık; 1987 Fiyatları ile)

% Değişim

-10-8-6-4-202468

1012

1968

1970

1972

1974

1976

1978

1980

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

Reel GSYİH Büyüme Oranı: Reel GSYİH Büyüme Oranı: Türkiye, Türkiye, AAB(15) ve AB(25) Karşılaştırması (1995 Fiyatları ile)B(15) ve AB(25) Karşılaştırması (1995 Fiyatları ile)

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

AB (25)AB (15)Türkiye

Satın Alma Gücü Paritesine Göre Kişi Baına GSYİH Satın Alma Gücü Paritesine Göre Kişi Baına GSYİH (1987 Fiyatları ile)(1987 Fiyatları ile)

SAGP'na Göre Kişi Başına GSYİH

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

8.000

9.000

Türkiye’de Gelir Dağılımı Türkiye’de Gelir Dağılımı

Lorenz EğrisiLorenz Eğrisi

Bölgesel sorunlarBölgesel sorunlar

Bölgesel olarak ciddi bir eşitsizlik söz konusudur.

Bu eşitsizliğin kaynaklarından biri, mevcut sektörel yapı ve bölgeler arasında insan kaynaklarının eşitsiz dağılımıdır.

NUTS 2 BölgeNUTS 2 Bölgellerieri

Ranking of Cities on Socioeconomic Ranking of Cities on Socioeconomic Development IndicatorsDevelopment Indicators

Nüfus payının en yüksek olduğu İBB İstanbul (%14). Nüfus Nüfus payının en yüksek olduğu İBB İstanbul (%14). Nüfus payının en düşük olduğu İBB ise Kastamonu’dur (%1.3)payının en düşük olduğu İBB ise Kastamonu’dur (%1.3)

Sosyoekonomik gelişmişlik sıralamasına göre en yüksek sırada Sosyoekonomik gelişmişlik sıralamasına göre en yüksek sırada yer alan beş İBB: İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Kocaeliyer alan beş İBB: İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Kocaeli• GSYİH’ya Katkı: %21.3, %7.6, %7.5, %5.2, %7.6GSYİH’ya Katkı: %21.3, %7.6, %7.5, %5.2, %7.6• KBGSYİH indeks: 143, 128, 150, 117, 191KBGSYİH indeks: 143, 128, 150, 117, 191• İstihdam oranı: %41.1, %38.8, %41.8, %48.9, %38.3İstihdam oranı: %41.1, %38.8, %41.8, %48.9, %38.3• İşgücüne katılım oranı: %46.9, %45.5, %48.8, %53.6, %43.5İşgücüne katılım oranı: %46.9, %45.5, %48.8, %53.6, %43.5• İşsizlik oranı: %12.3, %14.8, %14.3, %8.8, %12.0İşsizlik oranı: %12.3, %14.8, %14.3, %8.8, %12.0

Sosyoekonomik gelişmişlik sıralamasına göre en düşük sırada Sosyoekonomik gelişmişlik sıralamasına göre en düşük sırada yer alan beş İBB: Van, Ağrı, Mardin, Şanlı Urfa, Erzurumyer alan beş İBB: Van, Ağrı, Mardin, Şanlı Urfa, Erzurum• GSYİH’ya katkı: %1, %0.6, %1.2, %2.2, %1.0GSYİH’ya katkı: %1, %0.6, %1.2, %2.2, %1.0• KBGSYİH indeks: 35, 34, 46, 54, 50KBGSYİH indeks: 35, 34, 46, 54, 50• İstihdam oranı: %36.6, %45.3, %37.7, %34.9, %55.1İstihdam oranı: %36.6, %45.3, %37.7, %34.9, %55.1• İşgücüne katılım oranı: %41.1, %46.1, %40.2, %39.2, %57.5İşgücüne katılım oranı: %41.1, %46.1, %40.2, %39.2, %57.5• İşsizlik oranı: %11, %1.7, %6.1, %10.8, %4.1İşsizlik oranı: %11, %1.7, %6.1, %10.8, %4.1

Bölgesel Kişi Başı GSYİH, 2001 Bölgesel Kişi Başı GSYİH, 2001 (İBBS Düzey2 bölgeleri, seçilmiş ülkeler)(İBBS Düzey2 bölgeleri, seçilmiş ülkeler)

  Endeks

Kişi Başı GSYİH (PPP)

Çek Cumhuriyeti 100 €14.156

En zengin İİBB 2 bölgesi 224 €31.639

En yoksul İİBS 2 bölgesi 79 €11.186

Polonya 68 €9.644

En zengin İİBB 2 bölgesi 106 €15.033

En yoksul İİBS 2 bölgesi 48 €6.758

Macaristan 85 €12.017

En zengin İİBB 2 bölgesi 134 €18.993

En yoksul İİBS 2 bölgesi 56 €7.876

Romanya 40 €5.700

En zengin İİBB 2 bölgesi 85 €12.042

En yoksul İİBS 2 bölgesi 29 €4.088

Bulgaristan 43 €6.078

En zengin İİBB 2 bölgesi 60 €8.483

En yoksul İİBS 2 bölgesi 36 €5.071

Turkiye 40* €5.700*

En zengin İİBB 2 bölgesi 60* €8.510**

En yoksul İİBS 2 bölgesi 13* €1.891**

AB25’te Düzey 2 Bölgeleri İtibarıyla Kişi Başına GSYİH Endeksi, 2002AB25’te Düzey 2 Bölgeleri İtibarıyla Kişi Başına GSYİH Endeksi, 2002(Satın Alma Gücü Paritesine Göre, AB25=100)(Satın Alma Gücü Paritesine Göre, AB25=100)

En Gelişmiş 10 Bölge En Geri Kalmış 10 Bölge

1 Inner London (Birleşik Krallık) 315 1 Lubelskie (Polonya) 32

2 Bruxelles-Capitale (Belçika) 235 2 Podkarpackie (Polonya) 33

3 Lüksemburg 213 3 Warmińsko-Mazurskie (Polonya) 34

4 Hamburg (Almanya) 188 4 Podlaskie (Polonya) 35

5 Île de France (Fransa) 176 5 Świętokrzyskie (Polonya) 36

6 Wien (Avusturya) 173 6 Észak Magyaroszág (Macaristan) 37

7 Berkshire, Buckinghamshire & Oxfordshire (Birleşik Krallık)

162 7 Opolskie (Polonya) 37

8 Provincia Autonoma Bolzano (İtalya)

160 8 Eszag-Alföld (Macaristan) 38

9 Stockholm (İsveç) 158 9 Východné Slovensko (Slovakya) 39

10 Oberbayern (Almanya) 158 10 Letonya 39

TR42 (Kocaeli, Bolu, Sakarya, Yalova, Düzce)

53 TRB2 (Bitlis, Hakkari, Muş, Van) 10

Coğrafi Bolgelerin İçinde Yer Alan İllerin Sosyoekonomik Coğrafi Bolgelerin İçinde Yer Alan İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeyine Göre Sıralarının Ortalama Değerleri Gelişmişlik Düzeyine Göre Sıralarının Ortalama Değerleri

(81 il)(81 il)

0

10

20

30

40

50

60

70

Sosyoekonomik Gelişmişlik İndeksine Göre İllerSosyoekonomik Gelişmişlik İndeksine Göre İller

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

AD

AN

A

AFY

ON

AM

ASY

A

AN

TALY

A

AY

DIN

BİLEC

İK

BİTLİS

BU

RD

UR

ÇA

NA

KK

ALE

ÇO

RU

M

DİY

AR

BA

KIR

ELAZIĞ

ERZU

RU

M

GA

ZİAN

TEP

GÜ

MÜ

ŞHA

NE

HA

TAY

MER

SİN

İZMİR

KA

STAM

ON

U

KIR

KLA

RELİ

KO

CA

ELİ

KÜ

TAH

YA

MA

NİSA

MA

RD

İN

MU

Ş

NİĞ

DE

RİZE

SAM

SUN

SİNO

P

TEKİR

DA

Ğ

TRA

BZO

N

ŞAN

LIUR

FA

VA

N

ZON

GU

LDA

K

BA

YB

UR

T

KIR

IKK

ALE

ŞIRN

AK

AR

DA

HA

N

YA

LOV

A

KİLİS

DÜ

ZCE

Türkiye’de, bölgeler arasında; kişibaşına GSYİH, Türkiye’de, bölgeler arasında; kişibaşına GSYİH, işsizlik oranı, okuma yazma oranı gibi çeşitli sosyo-işsizlik oranı, okuma yazma oranı gibi çeşitli sosyo-ekonomik göstergeler açısından oldukça ciddi ölçüde ekonomik göstergeler açısından oldukça ciddi ölçüde gelişmişlik farklılıkları söz konusudur.gelişmişlik farklılıkları söz konusudur.

Bölgeler arası gelişmişlik farklılıkları, kaynakların Bölgeler arası gelişmişlik farklılıkları, kaynakların

yetersiz dağılımı ve etkin kullanımının eksikliği, uygun yetersiz dağılımı ve etkin kullanımının eksikliği, uygun olmayan topografik yapı, zor iklim koşulları, iç ve dış olmayan topografik yapı, zor iklim koşulları, iç ve dış pazarlara uzaklık, dağınık yerleşim yapısı ve yatırım pazarlara uzaklık, dağınık yerleşim yapısı ve yatırım eksikliği gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır.eksikliği gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır.

Göç, özellikle metropollerde olmak üzere, gelişmiş Göç, özellikle metropollerde olmak üzere, gelişmiş bölgelerde işsizlik, yeni alt yapı yatırımlarına ihtiyaç, bölgelerde işsizlik, yeni alt yapı yatırımlarına ihtiyaç, kaçak yapılaşma ve çevre gibi birçok sorunu kaçak yapılaşma ve çevre gibi birçok sorunu beraberinde getirmektedir.beraberinde getirmektedir.

Bunun yanı sıra bu farklılıkları belirleyen göstergeler ile yapılan Bunun yanı sıra bu farklılıkları belirleyen göstergeler ile yapılan yakınsama çalışmaları da çok olumlu sonuçlar vermemektedir.yakınsama çalışmaları da çok olumlu sonuçlar vermemektedir.

Türkiye’de bölgeler arasındaki gelişmişlik farklılıklarının Türkiye’de bölgeler arasındaki gelişmişlik farklılıklarının azaltılabilmesi başka bir ifade ile, ekonomik ve sosyal azaltılabilmesi başka bir ifade ile, ekonomik ve sosyal yakınsamanın sağlanabilmesinde, bölge-sektör temeline dayalı yakınsamanın sağlanabilmesinde, bölge-sektör temeline dayalı politikaları içeren bölgesel gelişme politikaları, önemli bir rolü politikaları içeren bölgesel gelişme politikaları, önemli bir rolü oynayabilir. oynayabilir.

Ekonomik faaliyetin bölgesel yığılmasına dayalı ortaya çıkan Ekonomik faaliyetin bölgesel yığılmasına dayalı ortaya çıkan içsel ve dışsal ölçeğe göre artan getirilerden yararlanmayı içsel ve dışsal ölçeğe göre artan getirilerden yararlanmayı sağlayacak olan bu politikalara girdi sağlayacak çeşitli sağlayacak olan bu politikalara girdi sağlayacak çeşitli çalışmalar bulunmaktadırçalışmalar bulunmaktadır

Kaynak: DPT, Bölgesel Gelişme Politikaları ve AB’ye Ekonomik ve Sosyal Uyum Özel Kaynak: DPT, Bölgesel Gelişme Politikaları ve AB’ye Ekonomik ve Sosyal Uyum Özel İhtisas Komistonu Raporu.İhtisas Komistonu Raporu.

Son 20 yıllık dönemde, önemli ölçüde iktisat politikalarında yaşanan değişimlerin bir sonucu olarak ülkemizde sanayinin mekanda dağılımına ilişkin aşağıda sıralanan başlıca dört eğilim karşımıza çıkmaktadır.• İstanbul, İzmir, Adana ve Ankara gibi geleneksel bölge

merkezlerinden, sanayinin, çevre illere yayılması ve bu merkezlerde hizmet sektörünün yükselişi,

• Geleneksel bölge merkezlerine komşu olan ard bölge illerde desantralize olan sanayinin yoğunlaşması,

• Kamu sanayi yatırımlarının yoğun olduğu illerde sanayi durgunluk veya gerileme,

• Anadolu’nun farklı bölgelerinde yer alan bazı illerin, içsel kaynaklara dayalı olarak ve belirli sektörlerde uzmanlaşarak yeni/yerel sanayi odağı olarak ortaya çıkmasıdır.

Sorunlar (ÖİK Raporu)Sorunlar (ÖİK Raporu)

Sorun Alanı 1: Bölgesel gelişme Sorun Alanı 1: Bölgesel gelişme politikalarının ve politika araçlarının kendi politikalarının ve politika araçlarının kendi aralarında ve ülkedeki diğer politikalarla etkin aralarında ve ülkedeki diğer politikalarla etkin bir bir koordinasyonkoordinasyon içinde bulunmaması. içinde bulunmaması.

Sorun Alanı 2: Mevcut bölgesel gelişme Sorun Alanı 2: Mevcut bölgesel gelişme politikalarının ve politika araçlarının çeşit ve politikalarının ve politika araçlarının çeşit ve içerik açısından, bölgelerin ihtiyaç ve içerik açısından, bölgelerin ihtiyaç ve kapasitelerine odaklanma, bölgelerin içsel kapasitelerine odaklanma, bölgelerin içsel potansiyellerini harekete geçirme, rekabet potansiyellerini harekete geçirme, rekabet güçlerini artırma ve bireylerin yaşam kalitesini güçlerini artırma ve bireylerin yaşam kalitesini yükseltme konusunda yükseltme konusunda yetersiz kalmasıyetersiz kalması..

Sorun Alanı 3: İnsan kaynaklarının, beşeri ve Sorun Alanı 3: İnsan kaynaklarının, beşeri ve sosyal sermayenin yetersizliği ve AB bölgesel sosyal sermayenin yetersizliği ve AB bölgesel gelişme politikaları uygulama aracı olan gelişme politikaları uygulama aracı olan yapısal fonların kullanımı bakımından yerelde yapısal fonların kullanımı bakımından yerelde ve merkezde planlama, programlama, proje ve merkezde planlama, programlama, proje uygulama, yönetme, izleme-değerlendirme ve uygulama, yönetme, izleme-değerlendirme ve mali konularda kurumsal mali konularda kurumsal kapasite eksikliğikapasite eksikliği

Sorun Alanı 4: Bölgelerde kaynak ve kapasite Sorun Alanı 4: Bölgelerde kaynak ve kapasite yetersizliği, kaynakların verimli yetersizliği, kaynakların verimli kullanılamaması ve bölgelere kullanılamaması ve bölgelere kaynak kaynak tahsisinin verimli ve sistematik biçimde tahsisinin verimli ve sistematik biçimde yapılamıyor olmasıyapılamıyor olması

Gelişme Eksenleri (ÖİK Raporu)Gelişme Eksenleri (ÖİK Raporu)

Istikrarlı bir ortamda sürdürülebilir büyümenin sağlanması, Istikrarlı bir ortamda sürdürülebilir büyümenin sağlanması, (Gelişme Ekseni –1)(Gelişme Ekseni –1)

Ekonomide rekabet gücünün artırılması, (Gelişme Ekseni –2)Ekonomide rekabet gücünün artırılması, (Gelişme Ekseni –2) İnsan kaynaklarının geliştirilmesi, (Gelişme Ekseni –3)İnsan kaynaklarının geliştirilmesi, (Gelişme Ekseni –3) Sosyal içermenin güçlendirilmesi, (Gelişme Ekseni –4)Sosyal içermenin güçlendirilmesi, (Gelişme Ekseni –4) Bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması, (Gelişme Ekseni –Bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması, (Gelişme Ekseni –

5)5) Kamuda iyi yönetişimin yaygınlaştırılması, (Gelişme Ekseni –Kamuda iyi yönetişimin yaygınlaştırılması, (Gelişme Ekseni –

6)6) Fiziki alt yapının iyileştirilmesi (Gelişme Ekseni –7)Fiziki alt yapının iyileştirilmesi (Gelişme Ekseni –7)

Bölgesel Gelişme Politikasına Yönelik Vizyon Bölgesel Gelişme Politikasına Yönelik Vizyon (ÖİK Raporu)(ÖİK Raporu)

Toplumsal sorumluluk, bütünsellik, çevreye Toplumsal sorumluluk, bütünsellik, çevreye duyarlılık, insan odaklılık anlayışı temelinde; ulusal duyarlılık, insan odaklılık anlayışı temelinde; ulusal ve uluslararası düzeydeki etkin işbirliği ve yerel ve uluslararası düzeydeki etkin işbirliği ve yerel dinamikler aracılığı ile hızlı yapısal değişimini dinamikler aracılığı ile hızlı yapısal değişimini sağlamış, rekabet gücünü sürdürülebilir hale getirmiş, sağlamış, rekabet gücünü sürdürülebilir hale getirmiş, bütün bölgelerinde yüksek yaşam kalitesine ulaşmış, bütün bölgelerinde yüksek yaşam kalitesine ulaşmış, ulusal politikalar ve stratejiler ile uyumlu olarak ulusal politikalar ve stratejiler ile uyumlu olarak AB’nin bölgesel gelişme araçlarını etkin kullanan AB’nin bölgesel gelişme araçlarını etkin kullanan altyapıyı oluşturarak topyekün kalkınmış bir Türkiye.altyapıyı oluşturarak topyekün kalkınmış bir Türkiye.

AB Destekli Bölgesel Kalkınma Planı Uygulamaları AB Destekli Bölgesel Kalkınma Planı Uygulamaları (Ön Ulusal Kalkınma Planında Belirlenmiş (Ön Ulusal Kalkınma Planında Belirlenmiş

Öncelikli Bölgeler)Öncelikli Bölgeler)

Hibe Programı Nedir?Hibe Programı Nedir?

AB-Türkiye Mali İşbirliği kapsamında AB-Türkiye Mali İşbirliği kapsamında yürütülen bölgesel kalkınma yürütülen bölgesel kalkınma programlarında belirlenen öncelik programlarında belirlenen öncelik alanlarında hibe programı uygulamasıyla alanlarında hibe programı uygulamasıyla projeler desteklenmektedir. projeler desteklenmektedir.

Bu çerçevede programların öncelik Bu çerçevede programların öncelik alanlarında belirlenecek şartlara uygun alanlarında belirlenecek şartlara uygun olarak hazırlanan projelerden yarışma olarak hazırlanan projelerden yarışma ortamında seçilecek başarılı projeler ortamında seçilecek başarılı projeler hibeden yararlandırılmaktadır.hibeden yararlandırılmaktadır.

DPT koordinasyonuDPT koordinasyonu

Kimler Başvurabilir Kimler Başvurabilir Finanse edilmesi talep edilen faaliyetlerin Finanse edilmesi talep edilen faaliyetlerin

ilgili bölgesel program kapsamındaki illerin ilgili bölgesel program kapsamındaki illerin sınırları içinde yürütülmesi koşuluyla, yerel sınırları içinde yürütülmesi koşuluyla, yerel yönetimler ile kar amacı gütmeyen kurum yönetimler ile kar amacı gütmeyen kurum ve kuruluşlar başvuruda ve kuruluşlar başvuruda bulunabilmektedir. Küçük ve Orta Ölçekli bulunabilmektedir. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin (KOBİ) ise doğrudan gelir İşletmelerin (KOBİ) ise doğrudan gelir artırıcı nitelikte olmayan faaliyetlerine hibe artırıcı nitelikte olmayan faaliyetlerine hibe verilebilmektedir.verilebilmektedir.

Ne Tür Projeler Destek Alabilir Ne Tür Projeler Destek Alabilir AB Mali İşbirliği kapsamında AB Mali İşbirliği kapsamında

yürütülen bölgesel kalkınma yürütülen bölgesel kalkınma programlarının hedeflerine ve programlarının hedeflerine ve belirlenen öncelik alanlarına uygun belirlenen öncelik alanlarına uygun olan ve her program için özel olarak olan ve her program için özel olarak hazırlanan başvuru rehberlerinde hazırlanan başvuru rehberlerinde belirtilen şartları taşıyan projeler hibe belirtilen şartları taşıyan projeler hibe ile desteklenmektedir.ile desteklenmektedir.

Bölgesel Kalkınma Planları Bölgesel Kalkınma Planları