AÇLIK, İŞTAH, TOKLUKAÇLIK, İŞTAH, TOKLUK

Prof.Dr. Meral Prof.Dr. Meral AŞÇIOĞLUAŞÇIOĞLU

Sağlık Slayt Arşivi: http://hastaneciyiz.blogspot.com

Açlık,tokluk ve iştah duyuları,Açlık,tokluk ve iştah duyuları,

besin alımı ile enerji tüketimi besin alımı ile enerji tüketimi arasında bir denge oluşturacak arasında bir denge oluşturacak şekilde beslenme davranışının şekilde beslenme davranışının gerçekleşmesini sağlar.gerçekleşmesini sağlar.

Besin alımı ve enerji tüketimi Besin alımı ve enerji tüketimi arasındaki dengeyi sağlayan arasındaki dengeyi sağlayan beslenme ile ilgili duyuların beslenme ile ilgili duyuların merkezleri hipotalamustadır.merkezleri hipotalamustadır.

Merkezler bu dengeyi sağlarken, Merkezler bu dengeyi sağlarken, gastrointestinal kanal ve gastrointestinal kanal ve karaciğerden çıkan nöral ve karaciğerden çıkan nöral ve hormonal mesajlar ile plazma glukoz hormonal mesajlar ile plazma glukoz düzeyi ve plazma serbest yağ asidi düzeyi ve plazma serbest yağ asidi düzeyi vb mesajların düzeyi vb mesajların koordinasyonuna göre bir beslenme koordinasyonuna göre bir beslenme davranışı gerçekleştirilir. davranışı gerçekleştirilir.

Beslenme ile ilgili merkezlerBeslenme ile ilgili merkezler

a.a. Açlık merkeziAçlık merkezi Lateral hipotalamusta Lateral hipotalamustab.b. Tokluk merkeziTokluk merkezi Ventromedial Ventromedial

hipotalamustahipotalamustac.c. Türe özgü besin seçiciliği ile ilgili Türe özgü besin seçiciliği ile ilgili

merkezmerkez AmigdaladaAmigdaladad.d. Mekanik aktiviteler ile ilgili merkezMekanik aktiviteler ile ilgili merkez

Beyin sapında (Çiğneme, yutma)Beyin sapında (Çiğneme, yutma)e.e. İştah merkeziİştah merkezi Anterior Anterior

hipotalamustahipotalamusta

Beslenme ile ilgili merkezler Beslenme ile ilgili merkezler karşılıklı koordineli olarak karşılıklı koordineli olarak çalışıp vücut ağırlığının oldukça çalışıp vücut ağırlığının oldukça dar sınırlar içinde sabit dar sınırlar içinde sabit tutulmasını sağlarlartutulmasını sağlarlar..

Açlık:Açlık: Kişinin şiddetli besin alma Kişinin şiddetli besin alma isteği duymasıdır.isteği duymasıdır.

Bu duyu; mideden kaynaklanan Bu duyu; mideden kaynaklanan açlık kasılmaları şeklindeki duyular açlık kasılmaları şeklindeki duyular ve farklı bir çok uyarıya bağlı olarak ve farklı bir çok uyarıya bağlı olarak beslenme ile ilgili merkezlerde beslenme ile ilgili merkezlerde oluşturulur.oluşturulur.

Besin alımının akut Besin alımının akut düzenlenmesinde rol alan uyarılardüzenlenmesinde rol alan uyarılar

1. Kan glikoz düzeyi (Glikostatik teori).1. Kan glikoz düzeyi (Glikostatik teori).

2. Kan aminoasit düzeyi (Aminostatik 2. Kan aminoasit düzeyi (Aminostatik teori). teori).

3. Kandaki yağ sindirim ürünlerinin 3. Kandaki yağ sindirim ürünlerinin düzeyi (lipostatik teori).düzeyi (lipostatik teori).

4. G.I. Dolgunluk, G.I’al hormonlar 4. G.I. Dolgunluk, G.I’al hormonlar (CCK).(CCK).

5. Çevre sıcaklığı5. Çevre sıcaklığı

6. Baş bölgesindeki çiğneme ve yutma 6. Baş bölgesindeki çiğneme ve yutma ile ilgili reseptörlerin uyarılma düzeyiile ilgili reseptörlerin uyarılma düzeyi

Besin alımının uzun süreli Besin alımının uzun süreli düzenlenmesinde rol alan uyarılardüzenlenmesinde rol alan uyarılar

1. Kandaki yağ sindirim ve metabolizma 1. Kandaki yağ sindirim ve metabolizma ürünlerinin düzeyi.ürünlerinin düzeyi.

2. Troid hormon düzeyleri.2. Troid hormon düzeyleri.

3. Insulin düzeyindeki bozukluklar.3. Insulin düzeyindeki bozukluklar.

4. Anormal psişik durumlar.4. Anormal psişik durumlar.

5. Zayıf düşüren hastalık sonrası 5. Zayıf düşüren hastalık sonrası nekahat.nekahat.

6. Kalıtsal yapı6. Kalıtsal yapı

Besin alımının düzenlenmesinde Besin alımının düzenlenmesinde rol alan nörotransmitterler:rol alan nörotransmitterler:

- Serotonin- Serotonin (besin alımını azaltır) (besin alımını azaltır)

- Katekolaminler- Katekolaminler (adrenalin, (adrenalin, noradrenalin, dopamin)noradrenalin, dopamin)

22 adrenerjik reseptör aktivasyonu adrenerjik reseptör aktivasyonu iştahı artırır.iştahı artırır.

adrenerjik ve dopaminerjik adrenerjik ve dopaminerjik reseptörlerin aktivasyonu iştahı reseptörlerin aktivasyonu iştahı azaltır. azaltır.

YEMEYİ ARTTIRAN, AÇLIK DUYUSU YEMEYİ ARTTIRAN, AÇLIK DUYUSU OLUŞTURAN FAKTÖRLEROLUŞTURAN FAKTÖRLER

• NORADRENALİN (NA)NORADRENALİN (NA)

• NÖROPEPTİD Y (NPY)NÖROPEPTİD Y (NPY)

• GALANİNGALANİN

• OPİYOİD PEPTİDLER OPİYOİD PEPTİDLER GİBİ GİBİ NÖROMEDİYATÖRLERNÖROMEDİYATÖRLER

• BÜYÜME HORMONU BÜYÜME HORMONU SALIVERİCİ SALIVERİCİ HORMON(GHRH)HORMON(GHRH)

• GHRELİNGHRELİN

• OREKSİNLEROREKSİNLER

• NA, NA, HİPOTALAMUSTAKİ HİPOTALAMUSTAKİ ALFA 2 ADRENERJİK ALFA 2 ADRENERJİK RESEPTÖRLERRESEPTÖRLER

• NPY, HİPOTALAMUSTA NPY, HİPOTALAMUSTA VE YEME İLE İLGİLİ VE YEME İLE İLGİLİ BEYİN SAPI BEYİN SAPI ÇEKİRDEKLERİNDEKİ ÇEKİRDEKLERİNDEKİ AKSON UÇLARINDA AKSON UÇLARINDA

• NA VE NPY, DAHA ÇOK NA VE NPY, DAHA ÇOK KARBONHİDRATLI KARBONHİDRATLI BESİNLERİN BESİNLERİN YENİLMESİNDE YENİLMESİNDE ARACILIK EDERARACILIK EDER

YEMEYİ AZALTAN, TOKLUK DUYUSU YEMEYİ AZALTAN, TOKLUK DUYUSU OLUŞTURAN FAKTÖRLEROLUŞTURAN FAKTÖRLER

• SEROTONİN VE DOPAMİN GİBİ SSS SEROTONİN VE DOPAMİN GİBİ SSS NÖROTRANSMİTTERLERİNÖROTRANSMİTTERLERİ

• HEM GASTROİNTESTİNAL HORMON HEM DE SSS HEM GASTROİNTESTİNAL HORMON HEM DE SSS NÖROMEDİYATÖRÜ İŞLEVİ YAPAN KOLESİSTOKİNİN NÖROMEDİYATÖRÜ İŞLEVİ YAPAN KOLESİSTOKİNİN (CCK) VE BOMBEZİN(GRP)(CCK) VE BOMBEZİN(GRP)

• SSS’ DE NÖROMEDİYATÖR İŞLEVİ YAPAN SSS’ DE NÖROMEDİYATÖR İŞLEVİ YAPAN KORTİKOTROPİN SALIVERİCİ HORMON (CRH)KORTİKOTROPİN SALIVERİCİ HORMON (CRH)

• PANKREAS HORMONLARI OLAN İNSÜLİN, PANKREAS HORMONLARI OLAN İNSÜLİN, GLUKAGON,AMİLİN , GLUKAGON-BENZERİ PEPTİD 1 GLUKAGON,AMİLİN , GLUKAGON-BENZERİ PEPTİD 1 (GLP-1)(GLP-1)

• HORMON İŞLEVİ YAPAN DÖRT DOYMA FAKTÖRÜ HORMON İŞLEVİ YAPAN DÖRT DOYMA FAKTÖRÜ (LEPTİN, ADİPOSİN,AGUTİ PROTEİNİ VE SATİETİN)(LEPTİN, ADİPOSİN,AGUTİ PROTEİNİ VE SATİETİN)

• NORADRENALİN ALFA 1 RESEPTÖRLERİ ÜZERİNDENNORADRENALİN ALFA 1 RESEPTÖRLERİ ÜZERİNDEN

• ALFA-MELANOSİT STİMÜLE EDİCİ HORMON ALFA-MELANOSİT STİMÜLE EDİCİ HORMON

LEPTİNİN ROLÜLEPTİNİN ROLÜ

HİPOTALAMUSU ETKİLEYEREK BESİN ALIMINI HİPOTALAMUSU ETKİLEYEREK BESİN ALIMINI

BASKILARBASKILAR AYNI ZAMANDA ENERJİ TÜKETİMİNİ ARTTIRIR AYNI ZAMANDA ENERJİ TÜKETİMİNİ ARTTIRIR NPY’NİN EKSPRESYONUNU AZALTMASININ NPY’NİN EKSPRESYONUNU AZALTMASININ

ETKİSİ VARDIRETKİSİ VARDIRLEPTİNİN PLAZMA DÜZEYİ YAĞ DOKUSU HACMİ LEPTİNİN PLAZMA DÜZEYİ YAĞ DOKUSU HACMİ

İLE KORELASYON GÖSTERMEKTE İLE KORELASYON GÖSTERMEKTE

LEPTİNİN ROLÜ-2LEPTİNİN ROLÜ-2

• LEPTİN YOKLUĞU OLAN FARELERDE OBESİTE , LEPTİN YOKLUĞU OLAN FARELERDE OBESİTE , ENERJİ KULLANIMINDA AZALMA VE HİPERFAJİ ENERJİ KULLANIMINDA AZALMA VE HİPERFAJİ GÖRÜLMEKTEDİRGÖRÜLMEKTEDİR

• OBES İNSANLARDA KANDA LEPTİN DÜZEYİ OBES İNSANLARDA KANDA LEPTİN DÜZEYİ YÜKSELMİŞTİR . YÜKSELMİŞTİR . SEBEBİNİ TARTIŞINIZ.SEBEBİNİ TARTIŞINIZ.

• LEPTİN HASSASİYETİNDE AZALMA LEPTİN HASSASİYETİNDE AZALMA TANIMLANMIŞTIRTANIMLANMIŞTIR

Anoreksia nevroza:Anoreksia nevroza: Hipotalamik Hipotalamik beslenme merkezi anormalliklerinde beslenme merkezi anormalliklerinde veya psikolojik nedenlere bağlı veya psikolojik nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan şiddetli olarak ortaya çıkan şiddetli iştahsızlık.iştahsızlık.

Afaji:Afaji: Açlık merkezindeki bir lezyona Açlık merkezindeki bir lezyona veya ventromedial merkezin sürekli veya ventromedial merkezin sürekli uyarılmasına bağlı olarak gelişen uyarılmasına bağlı olarak gelişen tokluk hissi sonunda oluşabilir, besin tokluk hissi sonunda oluşabilir, besin alımının durdurulmasıdır.(Yutma alımının durdurulmasıdır.(Yutma felci de afajiye neden olabilir.)felci de afajiye neden olabilir.)

Hiperfaji:Hiperfaji: Aşırı beslenme. Aşırı beslenme.

Açlığın vücuttaki besin depolarına etkisiAçlığın vücuttaki besin depolarına etkisi

• Karbonhidrat depoları enerji gereksiniminin Karbonhidrat depoları enerji gereksiniminin ortalama 12 saatlik bir kısmını karşılar.ortalama 12 saatlik bir kısmını karşılar.

• Açlıkta yağlar en önemli enerji Açlıkta yağlar en önemli enerji kaynağıdırlar, vücuttaki tüm yağ depoları kaynağıdırlar, vücuttaki tüm yağ depoları boşalıncaya kadar boşalmaları kesintisiz boşalıncaya kadar boşalmaları kesintisiz devam eder. Yağların metabolizma ürünü devam eder. Yağların metabolizma ürünü olan asetoasetik asit, olan asetoasetik asit, -hidroksibutirik -hidroksibutirik asit, aseton kan-beyin bariyerini aşıp beyin asit, aseton kan-beyin bariyerini aşıp beyin tarafından enerji için kullanılabilirler.tarafından enerji için kullanılabilirler.

• Açlıkta proteinlerin enerji için Açlıkta proteinlerin enerji için kullanımı 3 fazda oluşur.kullanımı 3 fazda oluşur.

1.1. Karaciğerdeki kolay mobilize Karaciğerdeki kolay mobilize olabilen proteinlerin glikoneojenezle olabilen proteinlerin glikoneojenezle glikoza dönüşümüglikoza dönüşümü

2.2. Yavaş dönemYavaş dönem3.3. Enerji temininin proteinlerle kısıtlı Enerji temininin proteinlerle kısıtlı

kaldığı hızlı yıkım dönemikaldığı hızlı yıkım dönemi

Sağlık Slayt Arşivi: http://hastaneciyiz.blogspot.com