Public

Uluslararasi Af Org utu

TO RKIYEAdil Olmayan Yargilamanrn

Ardindan dam Cezasi:Abdullah Ocalan Davasi

Austos 1999Al Index: EUR 44140199 (TURKISH)

Distr: SCICOIRAN

Reuters

ULUSLARARASI SEKRETERL1K, I EASTON STREET, LONDON WCIX ODW, INGILTERE

Public

Uluslararasi Af Orgütu

TO RKYE

Adil Olmayan YargIamanrn Ardindandam Cezas: Abdullah Ocalan Davas

Austos 1999 OZET Al INDEX: EUR 44140199 (TURKISH)DISTR: SCICOIRAN

Silabli rnuhaliforgut Kurdistan!çi Partisi (PKK) lideri Abdullah Ocalan. Turk CezaYasasi’nin125. maddesi uyarinca ‘vatana ihanet ye bölücüIUk” iddiasiyla suçlu bulunarak 29 Haziran1999 tarihinde idarna rnahkum edilrnitir. Mevcut siyasi atmosfer ye parlarnentodaki gciçdengesi ile. guvenlik gucleri ye PKK arasindaki 15 yillik silahli uyurnaz1igin yolactigi derinvaralarin etkisi gozonUne alindigmda; 1 5 yil bovunca idarn cezasini fiilen uygulamayanTurkiye’nin. imdi idamlari infaz etrneye yeniden balarnasindan kaygi duyulrnaktadir.Abdullah Ocalan’in idam cezasi infaz edilir ye dolayisiyla ölUm cezalarinin 15 yildiruvgulanmarnasi nedeniyle o1uan psikolojik engel ortadan kaldiriImi olursa: çok sayidaki digeridam mahkumlarinin —özellikle halihazirda idam cezasi a1rni ya da siyasi nitelikli suçlardandolayi Deviet Güven I ik Mahkemeleri nde bu istemle yargi lanmakta olan lann— idamedilmelerinin yolu da açiImi olacaktir.

Abdullah Ocalan, Turk guvenlik gucleri tarafindan 15 Subat 1999 tarihinde Kenya’da gözetirnaltina a1inrnitir. Kendisi Turkiye’ye getirilerek, özel guvenlik onlernleriyle birlikte tmraliAdasi’nda ozel hazirlanrni cezaevinde tutulrnaktadir. Bu raporda Uluslararasi Af Orgutu,Abdullah Ocalan’in gozaltina alindigi andan, ölüm cezasina carptirildigi tarihe kadar olansüredeki adil yargilarna konusuyla ye genel olarak da Turkiye’deki ölLirn cezasiyla ilgilikaygilarini tartimaktadir.

Uluslararasi Af Orgutu. ulusal ye uluslararasi hukuktada yer alan ye “bir an once hakirnhuzuruna çikarilma hakki”. “kendi baina ya da avukati araciligivia kendini savunmahakki” ye‘bagirnsiz ye yansiz bir rnahkernede adil olarak yargilanina hakki’ gibi hakiarla ifade edilenhukuki standartlarin. yargilarna öncesindeki gozetirn suresi ye yargalanma stiresi bovunca ihialedildigi kaygisini tairnaktadir. Abdullah Ocalan. uzun sureli. tamamen tecrit uygulamasinavaran kou1larda tutulrnaktadir ye bu da zalirnane. insanlik dii ye onur kirici rnuameleye yolaçabilrnektedir. Kendisi. gozaltinda tutuluunun vedinci gOnune dek hakirn huzurunaçikarilmarn i ye gozetim altinda bulunuunun onuncu gilnunde. ayukatlanvla yaptil ilkgOrOmeye dek hiç kimseyle goruturti1mernitir. Sonunda avukatlariyla goruebilrne olanagibuldugunda da, Abdullah Oca1ana. onlarla i1etiim kurmasi için yeterli zaman ye olanakiartahsis edi imem itir. Kendisi, avukatlanyla yalnizca haftada iki kez birer saat gOruebi1rnektedir.

Avukatlanyla gorutugu ilk iki ay süresince cezaevi guvenhik gorevhileri, yalnizcagorebilecekieri deil, ayni zarnanda konurnaIari da duyabilecekleri bir uzakhikta gorürneodasmda hazir bulunmuIardir. Avukatlara, rnuvekkihleriyle olan gortrnelere herhangi biryazihi ya da basihi materyal getirme izni verihmemitir. Avukatlar iddianarne metnini, bir basintoplantisinda bazi bölürnleri okunduktan ye iddianamenin kopyalari basina dagitildiktan iki gUnsonra elde edebilrni1erdir. Avukatlarm, yargilamanin baladigi 31 Mayis gUnU, savunmayihazirlamak için daha fazia zarnan bulabilmek amaciyla due getirdikieri yargilarnaninertelenmesi talebi, rnahkeme tarafindan reddedi Im tir. Son savunmanin hazirlanmasi içindurumalarin ertelendii 8 Haziran tarihine dek, Ocalan davasindaki kararlarin askeri birhakimin de yer aldigi mahkerne tarafindan ahinmasi, Abduhlah Ocalan’in batan sona bagimsizye yansiz bir mahkemede yargi lanma hakkini zayiflatm itir. Yargilarnaya 23 Haziran tarihindedevam edildiginde, askeri hakimin yerini, yargilama stireci baladigmda rnahkeme heyetindefiilen yeralmarni olan sivil bir hakim devralmitir. Uluslararasi Af Orgutu, hakimlerheyetindeki uyeler degitiginde yeni bir yargilama yapilmasinm, adil olmanin ternel bir ilkesiolduguna inanmaktadir. Bu nedenlerle Uluslararasi AfOrgutti davanin, ulusal ye uluslararasihukukta yer alan adil yargilanma hakkina tam uyurnlu olma gtivencesi veren kouhlarda yebagirnsiz ye yansiz bir mahkernede tarnarnen yeni batan gorulmesi çagrisi yapmaktadir.

Abduhlah Ocalan’a 29 Haziran 1999’da idam cezasi veruldiginde Avrupa ulkelerininhUkUmetleri, idamlar yeniden infaz edilmeye balanirsa TUrkiye’nin Avrupa’da diIanabilecegiuyarismda bulunmutur. Ayrica Ttirkiye’de karnuoyunun Unde gelen isim lerinin, mevcut ortam i

idam harm uyguhanmarnasmdan yana bir ortarna dontittirmeye cal itiklarina ihikin behirtilervardir. TUrkiye’de son idam infazhari Ekim 1984 yihinda gercekhemitir ye uhushararasi birtepkiye yohaçrnitir, 0 tarihten bu yana hiç bir idam htikmti infaz ediImemitir; amamahkemeler idarn cezahan vermeye devam etrnitir. Haziran 1999 itibariyle, Yargitay tarafndanonaylanan ye Turkiye Parlamentosu tarafindan da onaylanir onaylanmaz infaz edilebilecek olanen az 47 idam cezasi karari vardir. Ote yandan Turkiye’de, idam cezasinin ttimtiyle ortadankaldirilmasi için ilk adimlar atilmaya balanrnitir. Ozel bir parhamento komisyonu tarafindan1996-1997 doneminde hazirlanan yeni ceza yasasi tasarisinda, idarn cezasa yasa kapsarnandancikaralmitar. 1999 ba1arinda, dönernin Ttirkiye Htiktirneti tarafandan Ayrupa Konseyi’ne,sözkonusu yasa tasarisinin Parlamento’nun etkinhikler gundern mdc birinci sarada oldugu” ifadeedi1mitir. Uluslararasi Af OrgutU, Ttirkiye’nin insan haklari sicilinde bir gehirneye yonehik buönemhi adima memnunlukla karilamakta ye Ttirkiyedeki yetkihileri idam cezalaraniuygulamamayi stirdtirmeye ye öltim cezasana en erken zamanda tumtiyle ortadan kaldirmayadavet etmektedir.

KAVRAMLAR: DURUSMALAR l/OLUM CEZASI 1 /SILAHLI MUHALIF GRUPLAR 1 /A1HM1/ETNIK GRUPLAR!TECR!T ALTINDATUTUKLULUK/TACIZ/AVUKATLAR!HAKIMLER/YARGJ BAciIMS1ZL1cH!CEZAEV1KOSULLARI

Bu rapor, Uluslararasi AfOrgutu tarafindan Ternmuz 1999’da yayrnlanan ye TURKIYE: Ad/I a/mayanyargilamanin ardindan ic/am cezasi: Abdullah Ocalan davasi (Al Index: EUR 44/40/99) ba1igini taiyan,29 sayfahik (12,769 sozcOk) belgenin bir Ozetini aktarrnaktadar. Ayrintala bilgiye gereksinim duyanlaranya da bu konuyla ilgili olarak harekete gecrnek isteyenlerin, belgenin tarn metnine bakrnalarigerekmektedir.

ULUSLARARAS SEKRETERLIK, I EASTON STREET, LONDON WCIX ODW, INGiLTERE

TO RKYE

AdN Omayan YargIamarnn Ardrndanadam Cezas: AbduNah Ocalan Davasil

Silabli muhaliforgut Kurdistan1çi Partisi (PKK) lideri Abdullah Ocalan, Turk Ceza Yasasi’mn125. maddesi uyaranca ‘vatana ihanet ye bölücUlük iddiasiyla suçlu bulunarak 29 Haziran1999 tarihinde idama mahkum edildi. Uluslararasi Af Orgutu, adil yargilama ile ilgiliuluslararasi standartlara uygunluk gostermeyen bir yargilarna sUrecinin ardindan, AbdullahOcalan’ in idam edilebilecegi kaygisini taimaktadir,

Ttirkiye’de son idam infazlara 15 yal once, Ekim 1984 yalinda gerceklemitir ye uluslararasi birtepkiye yol açmitir. 0 tarihten bu yana mahkemeler idarn cezalari vermeye devam etmitir;ama hiç bir idam htikmü infaz edi1memitir, Türkiye, Avrupa Konseyi’nin bir Uyesi ye InsanHaklarinm ye Temel Ozgurluklerin Korunmasa Uzerine Avrupa SOz1emesi’ne (AvrupaSözIemesi) taraftir; ancak Ttirkiye, ölum cezasana kaldirmayan az sayidaki tiye Ulkelerdenbiridir. Turkiye Curnhurbakani Suleyman Demirel 1997 Strasburg Zirvesinde diger AvrupaKonsey tiyesi deviet ye hUkümet bakanIarinin ortak dekierasyonlarma katilarak OlUm cezasmayasalardan cikartmaya ye yasa yururluge gecene dek bekletilmekte olan idarn cezalaraniuygularnayip, failen rnevcut infaz moratoryumunu surdUrmeyi vaat etrniti.

Mevcut siyasi atmosfer ye parlamentodaki güç dengesi ile, guvenlik gucleri ye PKK arasindaki15 yallik silahla uyurnazligan yolactagi derin yaralarin etkisi gözönUne alindaginda; 15 yalboyunca idam cezasina fiilen uygularnayan Türkiye’nin, geri bir adim atarakimdi idamlariinfaz etmeye yeniden balamasindan kaygi duyulmaktadir. Abdullah Ocalan’in idarn cezasiinfaz edi hr ye dolayisayla ölüm cezalarmin 15 yaldir uygulanrnamasi nedeniyle oluan psikoloj ikengel ortadan ka1darilmi olursa; çok sayidaki diger idarn rnahkumlarinin—Ozellikle halihazardaidarn cezasi aIrni ya da siyasi nitelikli suçlardan dolayi Devlet Güvenlik Mahkemeleri’nde buisternie yargilanrnakta olanlarin— idarn edilmelerinin yolu da açalnii olacaktar,

Turkiye’de idarn cezalaranin infaz edilmesine yeniden baIanmasa, bu cezarnn Avrupa’datümden kaldirilmasi surecine buyuk bir darbe vurrnu olacaktir. Boyle bir uyguhama, BMlnsanHakiari Komisyonu’nun, yasalaranda OlLirn cezasi bulunan turn devietlere yaptigi Olürncezasina tumuyle ortadan kaldirma aamasana yonelik olarak, Olürn cezalaranin infazanadurdurma yoluna gitrne” yonundeki çagrisana da aykirihik oluturacaktar) Son tahlilde, idamcezalarinin infaz edilmesine yeniden balanrnasi, halihazarda Urkütücü bir ikence, kayiplarye siyasi cinayetler sicili olan bir Olkede insan haklarana indiriImi agir bir darbe olacaktar.

Abdullah Ocalan’a idarn cezasi yerilmesinden bir gun sonra; yargasiz, sorgusuz ye keyfi infaziarkonusunda çahan BM Ozel Raportoru Asma Jahangir, Turkiye Hukurneti’ne ilettigi rnektupta;

BM Insan Hakiari Kornisyonu’nun 996!61 sayili karan,

Uluslararas, Af OrgUtQ Austos 1999 Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH)

2 TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezas,: Abdullah Ocalan Davas,

‘adil yargilarna standartlarma uyulrnayan bir yargilarna sonucu verilen bir öltirn cezasininuygulanmasinin yaarn hakkinin ihialine yolactigi” biçirnindeki görOOnO tekrar ifade etrnitir.2Uluslararasi AfOrgutti, öltim cezasina kayitsiz koulsuz kari çikinaktadir. Uluslararasi AfOrgutü, Abdullah Ocalan ya da ölürn cezasi alrni baka herhangi bir kirnseyi idarn etmernesiiçin Turkiye Hikürneti’ne çagrida bulunrnakta ye TOrkiye’de ölürn cezasinrn kaldirilmasiyolundaki cagrisini bir kez daha yinelernektedir. Orgut aynca, tUrn siyasi tutukiularan adilyargilanrnasa yolunda çagrasa yaprnaktadar; ki bu da, kiilerin yaarnlarinan sözkonusu oldugubir davada özellikle önemlidir. Uluslararasi Af OrgUtU, Abdullah Ocalan aleyhindeki davaningerek ulusal yasalara, gerekse adil yargalama konusundaki uluslararasi standartiara ihlal ettiigoruundedir. Bu nedenle orgUt sözkonusu davanin, ölUm cezasa verilmesi ihtirnalinin olmadagiye ulusal ye uluslararasa hukukta yer alan adil yargalanma hakkina tarn uyurniu olrnaguvencesini kesin olarak veren kouiiarda, bagarnsiz ye yansaz bir rnahkernede tarnamen yenibatan gortilrnesi çagrasana yaprnaktadar,

TURK1YE’DE OLUM CEZASI

Turkiye’de ölUm cezasa, TUrkiye Curnhuriyeti ‘nm 1923 ‘te kuruirnasandan once de varoimutur.Turkiye’de 1923’ten ben 588 kii cinayet, uyuturucu ticareti ye anayasal dUzeni iddetkullanarak yakmaya teebbUs gibi suçlardan dolayi idarn edi1rnitir. Turkiye’nin yakan dOnerntarihinde, askeni darbeleni idarniaran izlemesi gibi bir egilirn sözkonusudur. Ornegin, 1960darbesinin ardrndan Babakan Adnan Menderes ye iki bakarn idarn ediirniierdir. 1989 tarihlibir TBMM kararayla bu kiiierin itibanlara jade edilrni ye cenazeleni 1990’da devlet toreniyieyeni mezanlarana defnediimitir. 1971’deki askeni darbenin ardandan, radikal bin ogrencihareketinin Ondenleni olan Deniz Gezmi, HUseyin Inan ye Yusuf Asian idarn ediimiierdir.1973-1980 yallani arasanda idarn cezalaranan infaza defacto durdurulrnutur; idarn cezalanananvenilmesi sUrrnU ama Pariarnento onayandan gecrnernitir. Bu idarn infaziarim durdurmauyguiamasa, 12 EylUl 1980’deki askeri darbenin hernen ardindan sona errnitir.

Ekirn 1980- Ekirn 1984 tanihieni arasanda 50 kii idam edilmitir. Bunlardan 27’si siyasi, 23’Ude adii suçiardan hUkurnlUydu ye cogu da, adil yargilarna konusunda behrlenrni uluslararasistandartlara uymayan askeri rnahkernelerde mahkum edi1milerdi. TUrkiye’de idarn edilen soniki kii Ilyas Has ye Hadar Asian’da. Ilyas Has, Haziran 1980’deki siyasi bin cinayetten suçlubulundu ye 7 Ekirn 1984’de idarn edildi. Radar Asian ise, $ubat 1980’de Izrnir’in Gultepeserntinde polisienie içi1er arasanda meydana gelen ye baza içi1enin ye polisienin OiUrntiyIesonuçlanan çatarnaiar sirasanda, Deynirnci Yoi adli OrgUtUn Ust duzey yoneticilerinden oldugusavayla suçlu bulundu, Ancak kendisi, sOzkonusu OiUrnierden suçlu buiunrnada. Hidar Asian,25 Ekirn I 984’de idarn edildi. Bu son iki idarnan infazi, siyii hUkUrnet iktidardayken onaylanda,

2 30 Haziran 1999 tarihli mektuba i1ikin basin açiklarnasi. Yargisiz, sorgusuz ye keyfi infaziar konusundaçahan BM Ozel Raportorlugu, 1982’de kuruldu, Sdzkonusu BM Ozel RaportörO, adil olmayan yargilamasonucu venilen UlUm cezalarina da kapsar biçimde, yaam hakki ihiallerine kari harekete geçmektedir.

Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH) Uluslararas, Af Orgutu Austos 1999

TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan /dam Cezasi: Abdullah Ocalan Davasi 3

Turkiye’de Ekim 1984’te gercekIeen bu son iki idarn infazi, uluslararasi alanda yogun birtepkiye yolaçti. 0 tarihten bu yana Ttirkiye’de Parlarnento, onay için kendisine sevkedilen ölümcezasi kararlarinin hiçbirini goruup onaylamarni ye dolayisiyla idarn cezalarinin infazi, tekrarfiilen durdurulrnutur. Ancak askeri ye sivil mahkerneler tarafindan idam cezasi kararlarininverilmesi sürmütür.

Nisan 1991’de kabul edilen Terörle Mücadele Yasasi uyarinca, dosyalari beklemede olanyuzlerce idam cezasi karari çeit1i hapis cezalarma çevrilrni ye bu tavir, Uluslararasi AfOrgututarafindan memnunlukia karilanrnitir. Turkiye Parlamentosu, Kasarn 1990’da TUrk CezaKanunu’nda (TCK) bazi degiiklikler yaparak, idamla cezalandirilmasi ongorulen suçlarinsayisini 29’dan 13 ‘e indirm itir. Ancak, Turkiye’de halen idarn Ia cezalandirilmasa ongorUlen13 suç türU, arasinda bölUcUlük (TCK, 125. Madde) gibi siyasi suçlar da yer almaktadir,

1996 yalinda Turkiye’de, rnahkernelertarafindan en az 1 0 idarn cezasa karari yen Irn i, bunlardanUcu hapis cezasma çevriImitir. Ayrica aym yal, daha once venilrni en az yedi idarn cezasikarari Yargitay’ca onanrn itir, 1997 yalinda, rnahkerneler tarafmdan en az 48 idarn cezasa karaniverilmi3,aynica üç idarn cezasi karari Yargitay’ca onanrnitir. 1998 yalinda en az 21, 1999’unilk alta ayinda ise, Abdullah Ocalan ye eski yardarncisi Semdin Sakik ile kardei Arif Sakikhakkindakiler de dahil olmak tizere en az yedi idam karan verilirken, ayna dOnerndeYargitay’ca onanan idarn karari ise en az bin olarak tesbit edilrnitir.

Haziran 1999’da, Yargitay’ca onanan toplarn 48 idarn cezasi karari, gOrtiulrnek UzereParlamento Adalet Kornisyonu’na sevkedilmitir. Kasarn 1993’te, 1984 yalindan benTurkiye’de ilk kez gerçekleen bir biçimde Parlarnento Adalet Kornisyonu, bir idam cezakararini onaylanmasi için Parlarnento Genel Kurulu’na gOnderrnitir. Ancak bu hUkUrn, GenelKurul tarafindan henüz onaylanrnarnitir.

Turkiye’de Oltin cezasinin turntiyle ortadan kaldanilmasi için ilk adimlar atilrnaya balanmitir.Prof. Dr. Sulhi DOnmezer bakanligandaki bir Parlarnento Kornisyonu tarafindan 5 Temmuz1996 ye 25 Haziran 1997 tarihleri arasinda hazirlanan yeni bir ceza yasasi tasarisinda, Oltirncezasi yer almamaktadir.4 1999 balaninda, dOnemin Ttirkiye HUkUmeti Avrupa Konseyi’ne,bu tasari, Parlamento’nun gundeminde birinci I Oncelik taayan iler arasmdadir” açiklamasinda

bulunmutur.

Bu sayl, 2 Temmuz 1993 tarihinde Sivas’ta gerçekleen ye 37 kiinin olduruldugti katliamla ilgili davadaidam cezasi alan 33 kiiyi de kapsamaktadir. Sözkonusu idam cezasa karara Ocak 1999’da Yargitaytarafandan bozulmu ye dava yeniden gorulmeye balanmitir.

Olhm cezasi ayrica, Kaçakçiligrn Onlenmesi ye Cezalanclirilmasi Yasasi, Orman Yasasi ye Askeri CezaYasasi’nda yer almaktadir,

Uluslararasi Af OrgutU Austos 1999 Al Index: EUR 44/40/9 9 (TURKISH)

4 TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezasi: Abdullah Ocalan Davasi

PKK VE INSAN HAKLAR HLALLERiNN TARiHcES

Turkiye’deki Kürtlerin sayisinm en az 2-15 milyon civarmda oldugu tahmin edilmektedir.Kürtler etnik birazinlik olarak kabul edilrnernekte, etnik-dilsel bir çeitlilik ortarni ise, hornojenye uniter ulus devieti anIayima bir tehdit oluturur gibi algilandigi için, KUrtler’in varolulariye dilleri de uzun yillardir bastirilip resmi olarak inkar edilrnektedir. Bu arkaplarnn önünde ise,Kürtler’in ye onlarin haklarim savunanlarm; ifade ye orgutlenme ozgurluklerinin reddedilmesi,ikence, “kayip edilme, adil olrnayan biçirnde yargilanma, yargisiz infazlar, öltirn cezalari yeinfaziarini da kapsar biçirnde agir insan haklari ihlallerine maruz kaldiklari gorulmektedir.

PKK, Abdullah Ocalan ye Ankara’da tanian bazi aktivist ogrenciler tarafrndan 1978’de,Marksist-Leninist bir orgüt olarak kurulrnutur. PKK, dile getirdigi ternel hedefine—bagimsizbir Kurt devletine— silahli mLicadele yoluyla ulamayi arnaclarnitir. PKK tarihinde belirlidönernlerde iddet, buyuk arazi sahibi Kürtler’e (agalar) veya diger sol orgtitlerdeki aykiri yeeletirel tavirli kiilere de yoneltilrniir. Politik hedef 1993’te yeniden gozden gecirilerek,TUrkiye’deki KUrt nUfus için ozerkliktalep edilmitir. PKK, Agustos 1984’te TUrkiye gtivenlikgUçlerine kari silahli bir mUcadele balatrnitir. Turkiye’nin nüfusu yogunluklu olarakKürtler’den oluan Guneydogu illeri, gercekletigi sureç içerisinde 3000 kadar yerleirnbirirninin boaltildigi ve/veya yakildigi,5 3 milyon kadar kiinin yurtlarmdan edildigionbinlerce kiinin yaarnma yitirdigi bu aci çatirnanin odak noktasi dururnundaydi. çatirnaninher iki tarafi da cok sayida sivil insanin OlUmUnden sorumlu dururndadir. Bazi vakalarda,failleri belirlernek rnUrnkUn olarnarnitir.6 Ancak, Abdullah Ocalan’m 15 Subat 1999’datutuklanmasinin ardindan rnedya: Ocalan’i karnuoyuna çatimalar sUresince yaarnini yitirenyaklaik 29.000 insarnn OlUrnUnUn sorumlusu olarak duyurrnutur. Ocalan hakkmdakiiddianarneye gore, sOzkonusu çatirna sürecinde 4.472 sivil insan ye 5.346 guvenlik guclerimensubu (buna 1 .225 key korucusu ye 247 polis gorevlisi de dahildir) OldUrUlrnUtUr.

5Boa1nlan ya da yakilan koylerin kesin sayisini belirlemek, bazi kOyler birden fazla alt yerleim birimlerindenolutugu ye her birinin adlarmin ayri oldugu ye binlerce kilometre karelik alana yayildiklan için, neredeyseolanaksiz gibidir. Bir kOyun bazi mahallelerinin yakilmasma karm, diger mahalleleri saglam kalabilmektedir.Yakilan bazi kOylere daha sonra yeniden yerleilmitir. 1997 yaz dOneminde, ghnluk Turkçe gazete Radikal,hOkOmettarafindan açiklanan istatistiklerde 3170 koytin boaltilip yerle bir edildigini ye ordu verilerine goreise sOzkonusu kOy sayismin 2664 oldugunu belirten bir ahnti yapmitir (Radikal, 14 Temmuz 1997), 16Temmuz 1999 tarihli Ozgur Polilika gazetesinde, Ttirkiye parlamentosu’nun bir Aratirma Komisyonu’nun,905’i kdy ye 2523’ü mezra olmak Ozeretoplam 3428 yerleim biriminin boaltildigina deginilen raporundanalmti yapilmitir.

Ornegin, Turkiye yetkilileri, II KOrt’Un 15 Ocak I 996’da Sirnak ilinde oldtiruldllgu”GuçlOkonak Katliami”sirasinda. çabucak PKK’yi suçlamilardir. Ancak, gerçekleri saptamak Ozere doguya bir ziyaret gerçekletirenye degiik kesimlerden oluan bir heyet, Ttirkiye’nin Genel Kurmay Bakanligi’ni katliamdan sorumlu olmakiasuç1amitir. Bkz: Al Index: EUR 44/24/98. Abdullah Ocalan aleyhindeki iddianamede, sOzkonusu katliamadeginilmemitir.

Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH) Uluslararasi Af rgutu Austos 1999

TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezas,: Abdullah Ocalan Davas, 5

Uluslararasi AfOrgtitu, PKK ye diger silabli muhalifgruplar tarafindan gercek1etiriIen insanhakiari ihiallerini beIgelerni ye sürekli olarak eIetirmitir. I 980’li yillarda PKK, sikiakia ailebireylerini topluca öldOrrne uygulamasina girimitir. PKK tarafindan koy korucularanasaldirildigi sirada çok sayida kadin ye çocuk iki ate arasmda ka1mi ye o1dUriilmu1erdir;ancak, koy korucularinin yakinlari da bazen kasitli ye keyfi olarak öldLirO1mOIerdir, PKK,resmi egitimin Turkçe olarak verildigi ye Kurtçe egitirnin yasak oldugu gerekcesiyleogretmenleri hedefaIrnitir, 1984-1995 arasinda, 90 ogretmen PKKtarafandan ö1dürü1mütür.Gerek PKK içerisinde, gerekse diinda yeralan ye PKK aleyhinde ihbarcilak ya da TurkiyehOkOrnet gucleriyle ibirIigi yaptikiara iddia edilen kiiler PKK tarafmdan ö1dürO1rnütür. citIikaynakiardan edinilen bilgiler, silahia PKK uyelerinin 1993-1995 arasinda en az 400 kadarsilahia olmayan kiiyi oldurdugunu gosterrnektedir. Silahh PKK uyeleri, 1996’da en az 60,I997’de ise en az 10 kiinin kasatla ye keyfi olarak öldür[ilmesinden sorurnluydular. Kasitli yekeyfi öldtirmelerin yanisara, PKK tarafmdan gercekletiri1en adam kaçirrna olaylara 1998 ye1999’da da sürmUttir,

Uluslararasa AfOrgutti, bir kiinin insan hakiari ihiali iIedigine iIikin kanit varsa, bu kiininyargi onLine çikarilrnasi gerektigine derinden inanmaktadar. Ancak, Uluslararasa AfOrgutti aynizamanda, iddia edilen faillerin adil yargilama konusundaki uluslararasa standartlara uygunolarak yargilanmalara ye suçun tUru ne olursa olsun, hiç bir kimseye ölum cezasi verilmernesiya da idam edilmemesi gerektigine inanrnaktadar,

ABDULLAH OCALAN’IN TURK1YE’DE ADL OLMAYAN BciMDE YARGLANMASI

Abdullah Ocalan, 18 yaldar yaadigi ye PKK’yi yonettigi Suriye’den I 998’de sOrti1mOtOr. 12Kasim 1998’de ttalya’ya varip utica ettiginde, Almanya tarafandan çikanlmi olan biruluslararasa tutukiama ernrinden dolayt gozaltina alanrn itir. Almanya tutukiarna ernrin i gericektikten sonra, ltalya’daki bir temyiz rnahkemesi, tutuklamayi kaIdirmitir, Turkiye tarafandansunulan bir jade talebi, Ocalan hakkandaki suçlarnalarin OlLirn cezasi içermesi nedeniylettalyatarafindan geri çevri1mitir. Uluslararasa Af Orgtitu, Italyan htikümetinin bu kararanamemnunlukia karaIamitar. Italyan hükOmeti, Ocalan’ a ulusal ya da uluslararasi bir mahkemedeyargilayabilme olasilakiarana saptamaya çaIitik1arini ifade etmitir. Ancak, Ocak 1999’daAbdullah Ocalan, Italyan htikümetinin bilgisi dahilinde!talya’dan ayrilarak, bilinmeyen bir yOnedogru hareket etmitir. 15 $ubat 1999 tarihinde Ocalan, halen aydanlatilmasa gereken kou1laraltanda Ttirkiye guvenlik gucleri tarafindan gozaltana alanip Turkiye’ye getirilerek, yalnazcaMudanya’dan motorlarla u1aa1abi1en, Marmara Denizi ‘ndeki Irnral a Adasa ‘ nda tutuImutur.

Kendisi henuz yurt diandayken, Abdullah Ocalan aleyhinde birden fazia dava ye soruturmaaci1mi dururndayda. Bu davalardan bin Ekim 1997 tarihinde Ankara 2 NoJu Deviet GOvenlikMahkernesi’nde açi1mitar. SOzkonusu davada Abdullah Ocalan ye diger yedi sanik, KUrtyanlisi TV kanala MED TV’de yayinlanan bir prograrna katildikiara için yargiIanmiIardar.Abdullah Ocalan ise, OlLimle cezalandarilmayi da içeren TCK’nin 125, maddesi uyarmca

Uluslararasi Af Orgutu Austos 1999 Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH)

6 TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezas,: Abdullah Ocalan Davasi

suçlanrnitir. 24 Subat I 999’daki durumada rnahkeme, Ocalan ‘in dosyasini bu davadaki digeryedi samktan ayirma karari verrnitir. Kendisinin ayri olarak yargilandigi ye aleyhine acilrniolan diger iki davamn da birletirildigi davanm ilk dururnasa, 24 Mart’ta ba1amitir.

Artik Ttirkiye’de tutuklu olmasina karin Abdullah Ocalan, 24 Mart’ta Ankara 2 No.lu DevietGLivenlik Mahkemesi’nde gorulen durumaya getirilrnernitir. Ancak mahkerne, PKK ileyapi Ian silahli çatirna1arda öldUrulen guvenl ik gucleri elernanlarinin yakinlarina, davayamOdahil taraf olarak katilma izni vermitir. ‘Davaci” taraf olan guvenlik gUçleri yakinlari,durumaIar sirasinda gorulerini due getirme hakki edinmiIer ye avukatlar tarafindan temsiledilmelerine izin verilrnitir. Abdullah Ocalan’in yinelmrali Adasi’ndan getirilmedigi ye 30Nisan 1999’da Ankara 2 Nolu Deviet Gtivenlik Mahkemesi’nde gorulen ikinci dururnadasavci, ilk dururnadan sonrahazirladigi ye PKK’nin silahli rnticadelesine bagli olarak AbdullahOcalan aleyhindeki turn suçlamalari kapsarnayi arnaclayan yeni bir iddianarne sunrnutur.Abdullah Ocalan, tekrar TCK’nin ihanet ye bölOctilOk’ konulu 125 maddesi uyarincasuçlanrn itir. Mahkerne, ana davamn özel ina edi len bir rnahkeme salonunun bulunduguimralAdasi’nda 31 Mayis 1999 tarihinde balarnasi kararini verrnitir. Irnrali’daki yargilama, bubelgenin ilerleyen bölUmlerinde ‘ana dava olarak anilacaktir

Aagida yeralan metin Uluslararasi AfOrgutu’nUn, Ocalan’m tutuklanmasmdan ana davanmbaladigi dönerne kadarki (‘yargilama öncesi haklar) ile ana dava sOresince adil yargilamakonusundaki kaygilarina ilikin goru1eridir7

1) Yargilama öncesi hakiar

Uluslararasi Af Orgtitti, adil yargilarna konusundaki kaygilarm gozalti anindan itibarenbalayip; hazirlik soruturrnasi, rnahkerne, tOrn temyiz bavuruIari ye ceza hOkrnOnUn verilmesisureçlerini de kapsadigini vurgularnaktadir. Uluslararasi Af Orgutu, Turkiye yetkililerine,Abdullah Ocalan’in Kenya’da gozaitma aIiniinin ulusal ye uluslararasi hukuka uygun olupolmadiginin belirlenmesi için yeterli bilgi yerilmesi cagrisini yaprnaktadir

Abdullah Ocalan I 5 5ubat I 999’da TUrkiye gilvenlik guclerinin gozetimi altma al indiktan sonraTOrkiye’de lmrali Adasi’ndaki cezaevine getiriIrnitir. Televizyon haberleri Ocalan’m enazindan Turkiye’ye uçu sirasinda ye Imrali Adasi’na vari sirasrnda gozlerinin bagli oldugunugostermitir Göz baglama uygularnasi, BM Ikenceye Kari Izlerne Komitesi’nin Turkiyehakkinda Kasim 1993 tarihli Ikenceye Kari SözIeme temelinde hazirladigi bir rapordakinanmitir8 Ancak Turkiye’de; Yakalama, Gözaltma Alma ye Ifade Alma Kararnamesi,

Uluslararasi adil yargilama ongorUleriyle ilgili daha aynntili bilgi için, Uluslararasi Af Orgutu’nun uyayrnina bayurulabilir: Fair Trials Manual, Londra, 1998, Al Index: POL 30/02/98.S BM Ikenceye Kari Izieme Kornitesi, Ikenceye ye diger Zalimane, Insanlik Di veya Onur Kirici Muarneleya da Cezalandirmalara Kari BM SOzlemesi’ni imza1ami olan deyletlerin bu sözlemenin gerekieriniuygulayip uygulamadigini izleyen uzman kurumdur, BM 1kenceye Kari Izleme Komitesi, 1993’teki

A/Index: EUR 44/40/99 (TURKISH) Uluslararas, Af OrgUtu Austos 1999

TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezas,: Abdullah Ocalan Davasi 7

gozleri baglarna uygulamasmi yasaklamarnaktadir ye bu uygularna rutin bir biçimdesUrrnektedir. Gözaltina alman hemen hemen her kii, ifade verirken gozleri bagli tutu lrnaktadir.Bu uygularna kendi baina bir kötü muarnele turü olarak sayilabilir ye boylesi bir uygularna,insan hakiari ihlalinde bulunan gorevlileri tehis etmeyi neredeyse olanaksiz bir halegetirrnektedir.

Gözetim yen ye kouIIan

Abdullab Ocalan lmrali’ya getirildikten sonra tOrn diger mahkumlar, o tarihe dek yari-açikcezaevi statusOndeki Irnrali Cezaevi’nden baka yerlere nakledilrnilerdir9 17 Subat tarihliBakanlar Kurulu karariyla Imrali adasi, tarnamen askeri yasak bolge ilan edilmitir. 27$ubat1999 tarihli Resm i Gazete’de yayinlanan bir Milli Savunma Bakani igi kararnarnesiyle,Irnral 1Cezaevi’nde Ozel guvenlik önlernleri alrnmitar. Abdullah Ocalan’in avukatlari da dahil olmakOzere, adayi ziyaret etmek isteyen herkes, izin airnak zorundadir. 2 Mart 1999’da TurkiyeCumhurbakani Suleyman Dernirel ‘e, 9 N isan I 999’da ise Adalet Bakanl igi ‘ na gonderdiklerirnektuplarda Abdullah Ocalan’ rn avukatlari; Ttirkiye yasalarina gore Adalet Bakan I igi ‘mu ernrialtrnda olmasi gerektigi halde, ulusal yasalan ye uluslararasi standartlari ihlal eder biçirnde!rnrali Cezaevi’nin Genelkurmay kontrolOndeki bir “sorgu merkezi’ dururnunda oldugunu yecezaevindeki gorevli personelin de Genelkurrnay’in emri altrndaki Ozel Harekat Tirnleri’ndenolutugunu belirtrniIerdir.1°

Abdullah Ocalan’i 2 Mart 1999’da ziyaret eden Ikenceriin ye Insanlik Dii ya da Onur KiriciMuarnele ye Cezalandirmanin Onlenmesi 1cm Avrupa Komitesi (CPT) delegasyonu, Ocalan’ in“(sOzkonusu tarihte) fiziksel kötO muamele riski altinda olrnadigi konusunda tatrnin oldugu”gOruunu ifade etrnitir, Ancak CPT ayrica, “Sn. Ocalan’rn yUksek guvenlik kurallarrnmuygulandigi Ocra bir yerde kendi baana gozetirn altinda tutulmasi nedeniyle ruh sagliginiolurnsuz etkileyecek potansiyel riskleri engelleyecek ek önlemler gerekrnektedir. Bu önlern leringerekliligi, diger konularm yanisira, kendisinin di dunyayla baglanti kurabilmesi olanagi yekendisine uygulanan rnuarnelenin belirgin niteligi ile de ilgilidir” ye “bu ortam, giderek dahaaz kisitlayici olrnaya dogru gitmelidir gorUUnti ifade etmitir. CPT, “Ozel bir guvenlik riskita1yan mahkurnlar, kendi özel birim lerinin smirlari içerisinde, bulunduklari agir tutukiulukkoullarinin bir tazrnini olarak, (ornegin: kendi birimlerindeki diger rnahkurnlarla özgurcekaynaabilrne; gorece nitel ikteki dar bir fiziksel ortarrun simrlari içerisinde kisitlarna olrnaksizrn

raporunda, Turkiye’de ikence uygularnasinin sistematik oldugu sonucuna varmitir, Turkiye, SOz1eme’yi1988 yilinda irnza1arnitir,irnrali’daki cezaevinde, gecmi ytilarda da taninmi rnahkumlar ka1miti: I 960’taki askeri darbeyle devrilen

Babakan Adnan Menderes, (beili bir sOre) Imrali’ya hapsedi1mi, 1961 ‘de ayni yerde idam edilip gOmfl1mOtu.° Avukatlarin gOrOune gOre, statOsOniin degimesi nedeniyle, Imrali artik bir “resmi geçerliligi olan gOzetim

yen degildir. TUrn Bireyleri Zoraki Kaybolmalardan Korurna Uzerine BM Bildirgesi’nin 10. maddesi, gOzetimaltina alinan tUrn bireylerin, di dUnyayla baglanti kurabilmeleri ye insan haklari ihiallerini Onlerne amaciylayalrnzca resmi geçerliligi olan gozetirn yerlerinde tutulmasi kuralirn getirrnektedir.

Uluslararas, Af OrgutU Austos 1999 Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH)

8 TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezasi: Abdullah Ucalan Davas,

özgürce dolaabiIme; etkinlikler vb. konusunda yeterli sayida seçenek sunulmasi) görecenitelikte bir rahatlik ortarnuidan yararlanabilmelidirler.’ goruunü vurgularnitir.1’Ancak halenadadaki cezaevinde, Abdullah Ocalan’ rn konuup goruebi lecegi baka hiç bir mahkum yoktur.Uluslararasi AfOrgutu, Abdullah Ocalan’in içinde bulundugu tutukiuluk koullarinin tam birtecrit uygularnasina tekabill ettigi ye bunun da zalirnane, insani ik dii ye onur kirici muarneleyeyolaçabilecegi gortiundedir.

D dunyayla baIanti kurabilme hakki

Kimseyle goruturtilmeden gozetim altinda tutma uygulamasi, gozetim altindaki kiininavukatlariyla, aile bireyleriyle, arkadalariyla ye doktorlariyla goruebi1me hakkindan yoksunbirakildigi durumlarda meydana gelrnektedir. 1kence Uzerine BM Ozel Raportoru,vurgu layarak, kimseyle goruturulmeden gozetirn altinda tutma uygu lamasin in ortadankaldirilmasi gerektigini belirtmitir. Turkiye’nin Devlet Güvenlik Mahkemeleri Yasasi, dörtgun boyunca kimseyle goruturulrneden gozetim altinda tutma uygularnasma izin vermektedir.Abdullah Ocalan vakasinda, bu sOre bile uzatilmi ye dolayisiyla kendisinin adil yargilanmahakki zayiflatilniitir. Kendisinin avukatlariyla goruebilmesine ancak gozaltma almimdan 10gun sonra, aile bireyleriyle gortimesine de bir buçuk ay sonra izin verilmitir. CPT, raporundaTLirkiye yetkililerine “Sn. Ocalan’i ziyaret etmek isteyen akrabalarinin, bu ziyaretleri guvenlikicinde ye uzayan gecikrneler olmadan gercekletirebilmelerini saglayacak” kararli bir icraatigerçekletirrneleri çagrisini yaprnitir. Nisan ayindan bu yana, Ocalan’m aile bireyleriylegoruebilmesi ortami, halen de kisitli ye dOzensiz bir durumdadir.

Ilk iki buçuk aylik sOrede Ocalan’in gozetim alti koullari; radyo, televizyon ye gazetelereeriirn olanagi olmamasi nedeniyle eziyet verici bir duruma yolaçmitir. Radyo, gazete yekitaplara eriim olanagi, ancak CPT’nin 4 Mayis’ta Thrkiye’yi ziyareti ile ilgili olarakyayinladigi ye Turkiye HUkOmeti’ nden Ocalan’ in sözkonusu maizemelere erime olanagmmsaglanmasini talep eden raporunun ardmdan gerceklemitir.

Sorg u

Turkiye’deki yasalar geregince, savcilann dogrudan ya da polis araciligiyla soruturrna yOrutmeyetkileri vardir. Polis gorevlilerinin, yasal prosedurun geregi olarak savcilarin emrini yerinegetirme yukumlultikleri vardir (Ceza Muhakemeleri Usulti Kanunu, Madde 154). Polislerinayrica, soruturma sonucu dde edilen belgeleri hemen sayciya iletmeleri zorunludur (CMUK,Madde 156). Ancak Abdullah Ocalan vakasmda savcilara bilgi yerilmemitir ye sorgu,

CPT delegasyonunun 27 $ubat ye 3 Mart 1999 tarihleri arasinda Turkiye’ye yaptikiari ziyaret sirasindakigozlemleri, 22 Mart 1999 tarihinde kaleme a1inmi ye 4 Mayis 1999’da kamuoyuna duyuru1mutur. CPT,Ikencenin ye Insanlik Dii ya da Onur Kirici Muarnele ye Cezalandirmanin Onlenmesi için AvrupaSozlernesi’ni imzaIami olan devietlerin bu sOzIemenin gerekierini uygulayip uygulamadigini izleyen uzmankurumdur. Türkiye, Soz1eme’yi 1988 yilinda irnza1amitir.

Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH) Uluslararasi Af OrgutQ Austos 1999

TURK/YE - Adil O!mayan Yargilamanin Ardindan /dam Cezasi: Abdullah Ocalan Davas, 9

savcilarin kontrolü altinda yapilrnamitir, Abdullali Ocalan, 21 $ubat’a kadar adadajandarmalar tarafindan sorgulanmitir. Savunma avukatlarinin durumadaki savunmabeyanlarinda belirttikleri gibi, dava dosyasindaki bazi belgelere gore sorgularna 15 $ubat’ta,bazi belgelere gore ise 16 $ubat’ta balarnitir. Ankara Deviet GOvenlik Mahkemesi savcilari,Abdullab Ocalan’i sorgularnak arnaciyla adaya gitmek isterniler, ancak kendilerine gOzetimaltindaki abas halen guvenl ik gOrevli len tarafindan sorgulanmaktadir” gerekcesiyle adaya giniizni verilrnemitir. Avukatlar ayrica, savcilar tarafindan Jandarma Gene! Komutanligi’nagOnderi!en ye sorgu protokolunun bir kopyasini talep eden 8 Mart tarih!i bir mektuptan da alintiyaprnilardir. Eger savcilar gercekten de soruturma sOrecinde kontrolii ellerindebulundurrnarni!arsa, bu dururn Ttirkiye bukukunu ihia! etrnektedir.

Abdullah Ocalan nibayet 21 ye 22 $ubat tarihlerinde savcilar tarafindan sorgu!anrnitir, 23$ ubat’ta bakim huzuruna çikarilmi ye hakkindaki giyabi tutuklarna karari sanik huzurundavicabiye çevri!mitir. Abdul lab Oca!an’in tutuklu statusuyle Imral i ‘da tutulmasisOrdOrülrnütOr. Avukatlari, tutuklu statusfiy!e cezaevinde bulunduguna gore, sanigin yalnizcasavci tarafindan sorgulanmasi gerektigini vurgu!amilardir. Ancak avukatlar, Abdu! labOcalan’in Nisan balannda halen bir Sorgulama Kornisyonu” tarafindan sorgulanmaktaoldugunu kanitlamilardir, SOzkonusu kom isyonun uyelerinin kim oldukiari avukatlartarafmdan bi I inmernektedir, Avukatlar Abdul lab Ocalan’ in “yasaya uygun olan bir tutukevinenakledilmesi ye mevcut hazirlik soruturmanin gecersiz sayilarak soruturmanin CurnburiyetSavciligi tarafindan yeniden balati Irnasini tekrar tekrar talep etm ilerdir,

Bir an once hakim huzuruna ckariIma hakki

Bir an Once bakirn buzuruna cikarilmahakki, Avrupalnsan Haklari SOzlernesi’nin 5. maddesi3. fikrasmda belir!enrnitir, Avrupa Insan Haklari Mahkernesi, bir kiiyi dOrt gun alti saatboyunca gozaltinda tutmarnn, bir an Once bakim huzuruna cikarilmaya olanak vermeninihrnaline tekabUl ettigi kararina varm itir)3 Bu hak, Abdul lab Ocalan vakasinda iblal edilmitir,lddianameye gore, Ankara Devlet GUvenlik Mahkernesi hakimi, “hava mubalefeti sebebiyle”21 $ubat’a dek !mrali Adasi’na gidememitir. Hakim, tutukiama mOzekkeresini saniginhuzurunda 23 $ubat’ta duzenlemitir. Eger adayi ziyaret etmek Ozel hava koullarina bagliysa:Abdullab Ocalan’in bir an Once hakim buzuruna çikanlma ye di dunya ye avukatlariylabaglanti kurabilme hakkimn saglanmasi arnaciyla Turkiye yetkihlerinin baka bir gozetim yensaglamalani gerekmekteydi.

12 Ornegin, avukatlarin 2 Mart’ta Curnhurbaskani Stileyrnan Dernirel’e ye 24 Mart’taki dururnaya sundukiaridilekçeler.‘ Brogan ye digerleri i’ Bir1ecik Kra//zk (Ingiltere), 1988

Uluslararasi Af Orgutu Austos 1999 Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH)

10 TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan /dam Cezas,: Abdullah Ocalan Davas,

Savunma hakk üzerindek kisitlamalar

Uluslararasa yasalara gore, kendisine suç isnat edilen herkesin kendini savunma hakki vardir.Bu hak, diger haklarin yanisara, bir avukat edinme, tutuklanmanm ardindan hemen vekiliylebaglanti kurabilme, yargilama Oncesi aarnalarda vekilinin destegini alma hakki, vekiliyle gizligoruebilme hakkma saygiyi gUvence altina alan olanakiardan yararlanma hakka ye savunmayihazarlayabilrnek için yeterli zarnan ye elveril i malzeme edinrne hakkma da kapsar. U luslararasaAf Orgiltu, duruma öncesi süreçte ye dururnalar sirasmda, Abdullah Ocalan’m savunmahaklarirnn ihial edildigi düüncesindedir.

Avrupa Insan Haklari Mahkemesi, adil yargilanma hakkanm normal olarak, suclanan birkimsenin polis soruturmasimn balangic aarnasanda avukat edinmesini gerektirdigini kabuletrn i stir, Murray v BirlecikKral/ik dngiltere,,) vakasinda M ahkeme, 1996 yal nda, tutukiamam nilk 48 saati içerisinde avukatayla gOrUme hakkimn verilmemesinin Avrupa Insan HaklaraSözlemesi’nin 6. maddesini ihlal ettigi sonucuna varmitir.’4 Ikence üzerine BM OzelRaportoru, tutukianan bir kiinin tutuklanmanan ardindan 24 saat gecrneden bir avukatlagoruebilrne hakkma sahip olmasi gerektigi’ gOru0nu belirtmitir. Deviet GtivenlikMahkerneleri Yasasi geregince dOrt gun boyunca kimseyle gortittirulrneden gOzetirn altindatutmaya izin yen irnekle, Turkiye’de bu hak sUnekli olarak ihlal cdi lrnekted in. Turkiye yetki lileriAbdullah Ocalan’a, gozaltana alaniandan 10 gun sonrasana dek avukatlarayla gOrtime olanagisaglamam alardar,

4 Mart’ta Avrupa Insan Haklari Mahkernesi’nin daireleninden bin Tunkiye yetkilileninden,Avrupa Insan Hakiara SOzlemesi’nin 6. maddesine uyurnlulugu gOvenceye almalanana yebavunanan, kendisini temsil eden avukatlanani gOnebilrne ye onlanla kasitlanmayan ye etkin birbicirnde gizli olarak gorLiebilrne hakkani da kapsayacak biçimde, savunma hakkina eksiksizolarak sayga gosterrnelenini istemitir,’5Turkiye HOktimeti, sozkonusutalepleri yerine getirmekiçin yetkililer tarafindan gerçekletinilen dOzenlernelen konusunda Mahkeme’yi bilgi lendinmeyedavet edilmitin. Ancak Abdullah Ocalan’an avukatlanayla gontirneleri halen kasitli olmayisOndQrrnektedir. Mahkeme Oncesi suneçte ye mahkerne boyunca Abdullah Ocalan’a avukataylagOnOmesi için yetenli zaman ye olanak yerilmesi reddedilmistin, Yetkililer kendisine,aytakatlanayla yalnizca haftada iki kez görOrne izni venrnilerdir. 25 Subat’taki ilk gorume,

N Murray v. Bir1ecik Kra/hk (!ngi/rere/, (4 1/1994/488/570), 8 Subat 1986.N Bu yanit, Daire’nin 4 Mart tarihli ye geçici düzenlemelerin Abdullah Ocalan vakasinda uygulanmasinaolanak veren 39 Sayili Kurali ile ilgilidir. Abdullah Ocalan, Avrupa Insan Hakiari Mahkemesi’ne yaptigibavuruda, Avrupa Insan Hakiari SOz1emesi’nin 5. maddesinin (hurriyet ye guvenlik hakki) ihial edildiginiiddia etmi; 2. madde’ye (yaarn hakki), 3. maddeye (ikence yasaga) ye 6. maddenin 1. bendine (adilyargalanma hakka) atifta bulunmu ye 39 Sayila IIke’nin uygulanrnasana talep etmitir.

Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH) Ulusiararas, Af Orgutu Austos 1999

TURK1YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezasi: Abdullah Ocalan Davas, 11

yetkililer tarafmdan 20 dakikayla, ikinci gortime 45 dakikayla ye bunlari izleyen gorumelerise birer saatle sinirlandarilrnitir, Bu kisa gorUmeler bile bir kaç kez engellenrnitir.’6

Savunma avukatlarinin, Abdullab Ocalan ile olan gorurnelerine hiç bir yazili ya da basilimalzerne —hatta dava dosyasindan belgeler, bo kagit ya da kalem bile— getirmelerine izinverilmernitir. Bu yuzden avukatlar, bu kisitli sUrelerdeki ziyaretlerde Ocalan’i, kendisineyoneltilen suclamalar ye aleyhindeki dava dosyasinin icerii konusunda yalnizca sözlU olarakbilgilendirebi lrnilerdir. Avukatlari, kendisiyle di dunya arasindaki asi I koprudururnundaydilar. Avukatlarmin bildirdigine gore, Ocalan nihayet gunluk gazeteleri edinrneolanagi buldugunda, kendisiyle ilgili haberler gazetelerden kesi lip çakarilmaktaydi Bu yUzdenkendisi, karnuoyunun davayla i Igili tartirnalarini izleyemernekteydi. Bunun yanisira yetkililer,Ocalan’a iddianarnede sOzedilen ye savunmasmi hazirlamak için istedigi kitap, dergi yebelgeleri edinme izni verrnemilerdir. Avukatlari, davayla ilgili olan 45 klasOriin birerornegini(avukatlarin belirttigine gore 15,000 sayfa) davanin balarnasindan iki hafta Oncesine dekedinernernilerdi.’7 Davanin karrnaikligi duuniildtigunde iki haftalik bir sure, dosyayiincelernek ye Abdullah Ocalan’in savunmasim hazirlamak için yeterli bir sure degildir.

Uluslararasi Af Orgutu sozkonusu kisitlarnalarin Abdullah Ocalan’m, Avrupa Insan HaklariSOzlernesi”nin 6. maddesi 3. fikrasi (b) bendinde guvence altina alinan, savunma hazirlarnakiçin yeterli zarnan ye maizerne hakkini ihlal etmeye yolaçtigi dUüncesindedir. Bunun yanisira,savunma avukatlarmm davanin ertelenmesi yonundeki talepleri, davanm 3 Mayis I 999’dakiilk dururnasinda reddedilrnitir,

Mahkerne baIarnadan Onceki savunma hazirliklan çogunlukla avukatlar ye müvekkilleriarasinda sOzlu gOru aliveriiyle sirnrliyken, ulusal ye uluslararasi hukukta yer alan avtikat ilegizli gOruebilrne hakki da ihlal edilmitir. Turk Ceza Muhakerneleri Usulü Kanunu’nun 144.maddesi, gOzetirn altmdaki kiinin avukabyla herhangi bir zamanda gOruebilrnesi yekonumalarmm bakalari tarafindan duyulmamasrni guvence altma alrnaktadir, Gizli gOrurnehakki ayrica Avukatlarin RolU uzerine Temel Ilkeler’in 22 Sayilillkesi’nde ye Her Tür GOzetirnya da Hapis Altindaki TOrn Kiileri Korumayailikin Ilkeler Dizisi’nin 18(4) sayili ilkesinde,bunun yanisira Avrupa Cezaevi Kurallari’nrn 93 Sayili Kurali ile beIirtilmitir, Bu hakka saygi;

6 Ornegin. 23 Mart’ta avukat Mahmut $akar, kendisiyle ilgili bir tutuklama mtizekkeresi hakkinda MudanyaAsliye Ceza Mahkemesi’ne ifade vermesi istendiginden gecikmeye maruz birakilmitir, Kendisi akabindeserbest birakilmitir, ancak Imrali’ya gidememitir. 26 Mart’ta yetkililer, adaya giden motora zamarnndayetiemedikleri gerekçesiyle avukatlarin adaya gitmelerini Onlemitir. Avukatlar israr edince, baka bir motorsaglanmitir. 30 Mart’ta avukatlarin ziyareti, adaya gitmek için izin çikmadigi gerekcesiyle reddedilmitir, 6Nisan’da avukatlar Irfan DOndar, Hasip Kaplan, Ercan Kanar ye Ahmet Zeki Okcuoglu, Mudanya ilçesinegirite kontrolden geçirilmilerdir. Irfan DOndar, asker kaçagi oldugu iddiasiyla Mudanya Askerlik $ubesi’negoturulmti ye bir saat sonra serbest birakilmitir.‘ Bildirildigine gOre, mahkeme bakani olan hakim, avukatlarin dava dosyalarina eriimini fazla ciddiyealmamitir, Avukatlar dosyalarin fotokopisini çekerken hakim onlara, “hepsinin fotokopisini almaya gerekyok. Paraniza yazik” demitir.

Uluslararasi Af OrgutU Austos 1999 Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH)

12 TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezasi: Abdullah Ocalan Davas,

suclanan kiiyle avukatlari arasindaki sOzlü ya da yazili iletiirnler üzerinde hiç bir sanstir yada rnOdahale olmarnasini art koar. Ancak Abdullah Ocalan ‘in avukatlariyla olan 25 $ubat’takiilk gorurnesi bir hakirn, gOrurnenin kaydini tutan bir zabit katibi ye yuzleri kar maskeleriylegizlenrni olan tiniformali iki muhafizin hazir bulundugu bir ortamda yapilmitir. Bu Onernliprosedtir ihlali, savunma avukatlarinm istemiyle ziyaret kayitlarina gecilrnitir, Bunu izleyenye Nisan ayi sonlarina dek avukatlar tarafindan yapilan ziyaretlerde, muhafiziar yalnizcagortilebilecek degil, aym zarnanda konurnalan duyabilecek uzaklikta hazir bulunrnulardir.Boyle olmakia, Abdullah Ocalan’in avukatlariyia gizli iletiim hakki, bu dururnun iyilerneyebaladigi izienimini veren Mayis ayina dek, her ziyarette ihlal edilrnitir. Bu ihlal, Ocalan’msavunmasm i hazirlarna yetisini olurnsuz yonde etkilernitir.

Durumada hazir bWunma hakki

Abdullah Ocalan adada tutukluyken, tutuklanmasmdan Once aleyhinde açilrni olan davalarTurkiye’deki çeitli mahkernelerde sOrrnekteydi. Bu davalar Ankara 2 NoJu Deviet GOvenlikMahkernesi ‘ndeki davayla birletirilrnitir. Abdullah Ocalan, Ankara Deviet GtivenlikMahkernesi’ nde 24 Subat, 24 Mart ye 30 Nisan tarihierinde yapilan durumalara katilmahakkindan yoksun birakilrnitir. Her ne kadar Avrupa Insan Hakiari SOzlemesi’nde kiininkendi durumasinda hazir bulunma hakki açik bicimde ifade edilrnemise de, Avrupa InsanHaklari Mahkernesi, 6. Madde’nin hedefve arnacinin, yargilanan bir kiinin kendisi ile ilgilidavan in dururnasinda bulunma hakkmin varoldugu anlamma geldigini bel irtrnitir.

Suçlamalari bir an once Orenme hakki

Ayrica, Avrupa Insan Haklari SOzlernesi’nin 6. maddesinin 3. fikrasi (a) bendinde gtivenceaitma alinan, kendi hakkindaki suçlamalari bir an Once Ogrenme hakkini ihlal eden bir biçirnde,ne Abdullah Ocalan’in kendisi, ne de avukatlari Ocalan aleyhine daha Once açilrni olandavalarin iddianamelerinin birer Ornegini edinernem ilerdir. Avukatlar, ana dava ile i Igi ii olarakhazirlanan iddianarnenin bir Ornegini, yazili olarak da talepte bulunmalarina ragmen dururnadaokunana dek edinernerniken, 30 Nisan’daki dururnadan iki gOn Once yer alan bir basintoplantismda iddianarnenin kopyalari dagiti lrni ye iddianarnenin bazi bOltimleri CurnhuriyetSavcisi tarafindan okunrnutur. Bu nedenle, suçlarnalar hakkinda bilgi edinme hakki ihialedilmitir. Ayrica, bir iddianarnenin aleni durumada okunmadan Once yayinlanarnayacaginibelirten Ttirk Basin Yasasa’nin 30. maddesi de ihlal edilmitir.

Sucsuz varsayilma hakki

Avrupa Insan Haklari SOzlernesi’nin 6. maddesinin 2. fikrasi, Bir suç ile itharn edilen herkes,suclulugu yasal olarak sabit oluncaya kadar sucsuz sayilir” guvencesini yermektedir. Bu da,rnahkerne sonuçlanmadan Once hakimlerin herhangi bir vakayi Onyargili olarakdegerlendirrnekten ye diger resmi gOrevlilerin de suçlanan kiinin suçlu ya da suçsuz olduguyOnunde beyanda bulunrnaktan kaçinrnalari gerektigi anlamina gelmektedir. Ancak Turkiye

Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH) Uluslararas, Af OrgUtu Austos 1999

TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezasi: Abdullah Ocalan Davasi 13

medyasi ye polisi, bu hakki siklikia ihial etrnektedir)8 Abduiiah Ocalan vakasindaki onsoruturmada, sorgularnanm bazi bOlilmieri medyaya iietiirnitir. En sonunda Ankara Deviet

Güveniik Mahkernesi Basavcisi, Ocalan soruturrnasinda gorevli savciiari mahkeme yeiddianarne ile ilgili olarak basina bilgi vermerneleri, aksi takdirde kendileri hakknda soruturrnaaçacagi yontinde uyarrnitir)9

AbduNah Ocalan’in savunma avukatlarina taciz

Dava süreci, deviet kontroiOndeki medyanin da etkisiyle son derece duygu yuklti bir ortarndagerceklern itir. Abdullah Ocalan yainizca “terOr Orguttintin eiebai” olarak degil, ayni zarnandabir bebek katili olarak da tanitilrnitir.2° PKK lie yapilan silahli çatirnaiarda OldUrUlenaskerlerin yakinlarmrn rnüdahi 1 taraf olarak durumalara katilrnalarina izin verilrni olmasi da,dururna1ar sirasinda duygusal ortami ye tansiyonu ytikseitmitir. Bu politik atmosfer,Abdul lab Ocalan’ in avukatlarin in taciz edilmesine katkida buiunrnutur.

AvukatlarAhrnetZeki Okçuoglu ye Hatice Korkut’un, Abduiiah Ocalan’ialmrali Adasi’ndakicezaevinde yapacakiari ilk gOrtirneye gitmek uzere 25 Subat’ta Mudanya iskelesine vardikiari

zaman yurnruklarnp tekrnelendikleri bildirilrnitir. [1cr iki avukat ye aileleri telefonla tehditediirnilerdir. Hatta, ayni soyadini taiyan diger insanlarin da taciz edildikleri belirtilrnitir.Avukatlar, adaya yaptiklan hernen hemen tOrn ziyaretler sirasinda kendilerine hakaret ediptehditte bulunan sivil polisler, ain sag egilimli Milliyetci Hareket Partisi (MHP)’nin yeMHP’ye yakin olup tJlkti Ocakiari adiyla bilinen Orguttin tiyeieriyie kari kariya geldikierinibelirtmektedirler. Bazilan polisin gozti Ontinde bile yapildigi bildirilen bu ttir saldirilarakatildiklarindan kukulanilan hiç bir kimse hakkinda yasal ilern yapilrnadigi belirtilrnektedir,

Diger bir Ornek de, Abdullah Ocalan davasini dc alan ye az Once sOzti edilen olayin ertesi gOnO,Istanbul’un Cagaloglu serntindeki Basin Mtizesi’nde bir basin toplantisi duzenleyen dOrtavukatin baindan gecrnitir. SOzkonusu avukatlar, rntizeye girileri sirasinda Ofkeli birkalabalik tarafindan tartaklanmilardir, Basin toplantisinin ardindan, diarida bir grubun sagcisloganlar atarak tehditler savurmalari Ozerine, avukatlar binadan ayrilrnak isternernilerdir.Balangicta avukatlarin can gtivenligi konusunda hic bir gtivence verrneyi kabul etrneyen polls,en sonunda rntizeye bir araçla gelerek, kendileri eliginde avukatlari daha gtivenli bir yerenakletrnilerdir. Diger bir avukat, Osman Baydernir, basin toplantisina gelirken gOzaltinaalinmi ye 17 Subat’ta Diyarbakir Dernokrasi Platforrnu’nda yaptigi bir basin aciklarnasiyla

8 Turkiye’de siyasi tutukiular, polisçe sorgulandiktan hernen sonra aleyhlerinde delil oldugu iddia edilenyayinlar ya da silahlarla rnedya onune çikarilmaktadirlar. Bu aamada tutuklular, henOz hakim OnLine bileçikarilrnami dururndadirlar. Bu nedenle, suçsuz varsayilma hakki siirekli olarak ihlal edilrnektedir,

Cumhuriyer, 20 Mart 1999.20Abdullah Ocalan henUz Italya’dayken, TOrk devlet televizyonu TRT International, haber programin ortasindaAbdullah Ocalan’in ye 010 bebeklerin goruntflleriyle donanmi olan “Bebek Katili Tatilde” sloganirnyayiniarnaktaydi.

Uluslararasi Af OrgutU Austos 1999 Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH)

14 TURK/YE - Adil O!mayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezas,: Abdullah Ocalan Davasi

baglantili olarak 24 saat gozaltinda tutuImutur. Sözkonusu basin toplanUsinda Platform,Abdullah Ocalan’ in uluslararasi standartlar uyarmca adil bir yargilarnaya tabii tutulmasini talepetm I ti.

24 Mart’ta Ankara Deviet Güvenl ik Mahkernesi ‘ndeki dururnanin sonunda, davaci tarafolarakdururnaya katilan ye çatimalarda ölen askerlerin yakanlari olan kiiler, Abdullah Ocalan’ansavunma avukatlarina hakaret ye tebditte bulunmulardar. Mahkerne bakana hakirn sessizolunmasina istemi, ancak bu kiilere kari bir yaptirirn uygularnamitar. Avukatlar mahkemebinasandan, bir pencereden çikma yoluyla ayrilmilardir.

9 Nisan’da avukatlar Ahmet Zeki Okçuoglu ye Eren Keskin, Istanbul Taksirn Meydanayakmlarinda yolda yururken yuksek sesle tehdit edi lmilerdir. Saldargan kendilerine sokakiarda

serbest yuruyemeyeceksiniz! ye etraflarinda biriken yayalara da bunlar katilin avukatlari!eklinde bagarmitir. Avukatlar sözlü ye fiziksel olarak saldinya ugramalardir. Etrafta çoksayida sivil polis gorUlmu, ancak hiçbiri mUdahale etmemitir. Ahmet Zeki Okçuoglu poliscagiracagini soyleyince saldirgan pol is sizi korumayacak kari I aini vermitir.

30 Nisan’da Ankara’daki durumayi izleyen Uluslararasi Af Orgiltu temsilcisi, birisinin biravukati dovuyorlar” dedigini duymutur. Davaci taraf olarak dururnaya katilan yeçatirnalarda ölen askerlerin yakmlari olan kiiler bu haberi alkilaymca, hakim onlaran sessizolmalarina istemi, ancak sözedilen olayin acil olarak soruturulrnasi emrini vermemitir.Durumanin bitim inde Uluslararasi Af OrgUtu temsi Icisi, rnahkeme salonundan polis kordonualtinda ayrilmak zorunda kalan savunma avukatlarina —daha sonra ta ye metal nesneleri dekapsadiga belirtilen— bazi nesneler firlatildigini gozlemiir. Alinan haberlere gore,avukatlardan N iyazi Bulgan ye Irfan Dündar mahkeme binasmda Uniformali polisler tarafindandOvUlmOlerdir. Mahkeme binasmm bitiigindeki polls karakoluna alindaktan sonra tOrnsavunma avukatlari, polls tarafindan dOvOlup tekrnelendikleri Yeniehir çarisi ‘nagOturuimulerdir, Bu goturulme sarasinda polislerin kendilerini stirekli olarak, siziOldOrecegiz diyerek tehdit ettikleri belirtilrnitir, Polislerin ayrica çari ortasanda, bunlarApo’ nun avukatlari diye bagirarak halka tahrik etmeye caliikiara, ancak yoldan gecen yainazcabir kac kiinin bu saldiriya katildigi belirtilmitir. Bu saidirlar sonucu avukatlardan DeryaBayir, MUkrime Tepe, Ahmet Avar, Niyazi Buigan ye Irfan DOndar yaralanmaiardir2

Turkiye ye Belçika yurttal olan Sibel Ceylan, Nisan ayi balarinda bir Fransaz delegasyonu lieçevirmen olarak Turkiye’ye gelmi ye Abdullah Ocaian’m avukatlarmin bOrosu olan Asrin

2! 30 Nisan tarihli raporunda Ankara Tabipler Odasi, avukatlarin aldiklari yaralari belgelernitir. IrfanDundar’in raporunda sol skapula Ozerinde eritemli bolge, sol koprtictik kemigi alt tarafinda çizgi ek1indeeritemli bolge ye sayrik, sol kolda travma ile uyurnlu eritemli beIge, sol diz kapagi Uzerinde siyrik, sag dizkapagi altinda siyraklar, sag baldir Ust kisminda ekimotik beIge ye yaygin yurnuak doku travmasi saptandigibelirtilmitir. Niyazi Bulgan’in raporunda sol tibia Ozerinde cilti laserasyonu, çene hareketleri agrih ye çeneninsol tarafi dokunmakia hassas oldugu saptandigi belirtilmitir.

Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH) Uluslararas, Af Orgutu Austos 1999

TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezasi: Abdullah Ocalan Davasi 15

HukukBurosu’nda bir sure çevirmen olarak çalimitir. 7 Mayis’ta Belçika’ya geri dönerkenIstanbul ‘da havaalanmda gozaltina al mm itir. Istanbul Emniyet Mudurlugu’nde iki gungozaltmda tutulmu ye kotU muamele gordugu ye cinsel tacize ugradigi bildirilmitir. 9Mayis’ta hakim önüne çikariImi ye tutuklanarak Umraniye Cezaevi’ne konulmutur. Kendisiye Asrin Hukuk Burosu avukatlarindan Niyazi Bulgan hakkmda bir dava açilmitir. Ikisi deyasadii orgtit PKK’nm liderini destekiemek saviyla, TCK’nin 169. maddesi uyarincasuçlanmitir. Sözkonusu suçlamalar, Sibel Ceylan’in, Niyazi Bulgan tarafindan hazirlanan yeAbdullab Ocalan davasiyla ilgil i belgeler i le iddianarnen in bir kopyasmm bulundugu bir dosyayitaimasi temeline dayandiri lrnitir. Niyazi Bulgan “Abdullah Ocalan ‘a yurtdimdan desteksaglanmak ye sanik lehine kamuoyu oluturmak amac ye gayesi ile avukatlik gorevinin diinda

Abdullah Ocalan’a yardimci olmak ile suclanmitir. 25 Haziran’da hem Niyazi Bulgan,hem de Sibel Ceylan beraat etmiler ye Sibel Ceylan cezaevinden tahliye edilmitir.

Bu davada avukatlarm karilatiklari tehdit ye tacizler karisinda Uluslararasi Af OrgutuTurkiye HOkOmeti’ne, “avukatlann mesleki gorevlerini yerine getirirken tehditler ya dauygunsuz mudahalelere maruz kalmamasi gerektigi ilkesini açik ye kararli bir biçimdeuygulamasi için tekrar tekrar çagrida bulunmutur. Bu da, Avukatlarin Rolti uzerine BM TernelIlkeleri’nin 16. maddesinde belirtilrnitir. Bu Ilkeler’in 18. maddesinde, “avukatlarm, sirfrnuvekki I lerinin savunmasmi yapiyorlar diye, muvekki lleriyle ya da mOvekki Ilerin savundukiangorulerle bir tutulmamalari gerektigi’ ifade edilmektedir; ki bu hak, avukatlarm AbdullahOcalan’in savunmasini ilk ustlendikieri tarihten ben surekli olarak iblal edilmektedir.

2) Ana Dava

Ana dava, 31 Mayis 1999 tarihinde Imrali Adasi’nda balamitir. Abdullah Ocalan, TCK’nmihanetve boluculuk” suçlamasini içeren ye idam cezasmi OngOren 125. maddesi uyarmcayargi

onune çikarilrnitir. Turkiye’deki diger bir çok davanm aksine, bu davanm durumalari ustustedevam etmitir. Dururnalar sabah saat 1OOO’da balami ye bir saatlik ogle ara verilerek,ikindi saatlerine dek surmutur, Hakimler ye savcilar adaya mahkeme balamadan bir kaç gunOnce gelmi ye adada konaklamiIardir, Avukatlar, mudahiller, sanigin yakinlari ye onlarinyanisira gozlemciler ise, her gun adaya gidip gelmek zorunda kalmilardir, Birinci hafianinsonunda, 4-8 Haziran tarihleri arasinda, iddia makammin mutalaasint hazirlayabilmesi içindavaya ara verilmitir. Savci, sanigin suçlu bulunmasmi ye idamla cezalandinlmasmi talepettikten sonra savunma avukatlari, savunrnaya hazirlamaya yeterli zaman edinmek için davaninbir ay ertelenmesini talep etmiler; ancak mahkeme kendilerine, Devlet GuvenlikMahkemeleri’ndeki davalarda yerilen en uzun sure olan iki haftalik sureyi tanimitir2Mahkeme 23 Haziran’da savunmanin okunmasiyla yeniden balami ye Abdullah calan’inTCK’nin 125. maddesi uyarmca idamla cezalandirildigi 29 Haziran tarihinde sona ermitir.

22 Devlet GUvenlik Mahkerneleri Kanunu, Madde 20.

Uluslararas, Af Orgutu Austos 1999 Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH)

16 TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezas,: Abdullah Ocalan Davasi

Baimsz ye yansiz bir mahkemede eksiksiz yargilanma hakki

Bireylerin yasayla kuru1rnu, bagirnsiz ye yansiz bir rnahkemede yargilanmalari hakki, yargisürecinin ternel ta1arindandir. Bu hak, Avrupalnsan Hakiara Sözlernesi’nin 6. maddesinin 1.fikrasinda gUvence altma a1inrnatir. Bu hak o denli ternel bir haktir ki,Insan Hakiara Kornitesi,bu hak, hiç bir istisnaya ugramayacak kadar somut birhaktir gorüiinü ifade etrnitir.23Ancak

Uluslararasa Af Orgutu, Abdullah Ocalan davasrnda bu hakkin birden fazia zeminde ihialedildigi gorüundedir.

Abdullah Ocalan, Deviet Güvenlik Mahkernesi’nde yargalanrnitir. Uluslararasa Af Orgutu,Deviet Güvenlik Mahkemeleri ye onlaran davalara yurtitrne tarzlari konusunda kaygiduyrnaktadar. Deviet Güvenlik Mahkemesi’ndeki üç kiilik mahkerne heyetinden birisi, kadroluaskeri bir personel olrnaktaydi. Abdullah Ocalan’an yargilanmasi sirasmda askeri hakirn, albayrutbesindeydi. Kendisinin hayatina malolabilecek bir davada yargalanan ye TUrkiye silahlikuvvetleriyle en az 15 yaldan beridir kanli bir catirna içinde bulunan sivil birahsan yara askeribir mahkernede yargilanacak olmasi, tatmin edici olrnaktan uzaktir. Bunun damda, AvrupaInsan Hakiari Mahkemesi Inca! v Turkiye vakasmda, Devlet Güvenlik Mahkernesi’ndeyargalanan bir kiinin, hakimlerinden birisi askeri hakirn oldugu için, mahkemenin bagamsaziagaye yansazhgina ilikin rneru biruphe hakka oldugu gortitine varmitar. Avrupalnsan HaklaraKornisyonu da, cii-aklar v Turkiye vakasanan kabul edilebilirligini açaklarken (Inca! i’ Turkiyekararandan yola çakarken) Deviet Güvenlik Mahkemesi’nin ‘bagarnsaz ye yansiz olrnaktanyoksun oldugunun ortaya kondugunu belirtrnitir.24 Ocalan davasanda son savunmaninhazarlanmasi için dururnaIara ara verildigi 8 Haziran tarihine dek kararlarin askeri hakirnin deyer aldagi mahkeme heyeti tarafindan alinma olmasa, Abdullah Ocalan’m bagarnsaz ye yansizbir mahkernede eksiksiz olarak yargalanma hakkarn zayaflatrnitir. Ana davanm 31 Mayis’takiilk durumasanda savunma avukatlara, davanin Deviet Güvenlik Mahkerneleri’nin yapasindayapalmasa beklenen degiiklikler gerçekleene dek ertelenmesini talep etrnilerdir, Ancak butalep, mahkerne tarafandan reddedilrnitir, Mahkernenin bu kararana kanarnak amacayla, iki

23 Gonzalez del Rio v Peru, 28 Ekim 1992, Insan Hakiara Komitesi, Sivil ye Siyasal Hakiar UluslararasaSözIemesi’nin (ICCPR) ye seçrneli iki protokolunOn gerekierinin uygularnp uygulanmadigana izleyen uzmankurumdur, Sozlemeye taraf devietler, Insan Haklara Komitesi’ne periyodik raporlar ye bunun yanisiragerektiginde özel raporlar sunmaklayUkumltidUrler. Insan Hakiari Komitesi, bireylertarafindan ya da oralarmadana sunulan, ya da bir devletin bir digerine kara sunmu oldugu ikayetIeri ele alabilir. Turkiye, ICCPR’yiirnza1amamitar.24 Mahkerne, “lzrnir (Deviet) GUvenlik Mahkernesi hakimlerinden birisi askeri hakim oldugu için, vakarnnmahiyetiyle hiç ilgisi olmayan bicirnde, davanin usule aykiri olarak bazi kanaatlerden etkilenebilmesisOzkonusudur. Temyiz Mahkernesi, tam mevzuat mevcut olmadiga 1cm bu tespitleri hUkOmshz sayamamatir.Sonuç olarak bavurucu, lzmir (Devlet) GUvenlik Mahkemesi’nin bagimsazlaga ye yansizlagi hakkmda merubir hphe hakkina sahiptir” gOrhune varmitir. Avrupa Insan Haklara Mahkemesi, meal v TOrkiye vakasi(41/1997/825/1031), 9 Haziran 1998 tarihli karar. Bu karar, ci,’aklar v Tiirkiye vakasinda da tekrar ifadeediImitir (70/1997/854/1061), 28 Ekim 1998 tarihli karar. Avrupa Insan Haklan Mahkemesi, Deviet GtivenlikMahkemeleri’ni” Ulusal Guvenlik Mahkemeleri” biçiminde terctime etrnektedir.

Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH) Uluslararasi Af Orgütu Austos 1999

TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezas,: Abdullah Ucalan Davasi 17

deneyirnli avukat davadan çeki Irn iler ye diger bir deneyirnl i avukat da dava balarnadan hemenonce davadan çekilrnitir.

Avrupa Insan Hakiari Mahkernesi karara iaganda Uluslararasa AfOrgutu. yeni dOnern TurkiyeParlarnentosu’nun 18 Haziran 1999’da Anayasa’nin 143. maddesinde degiiklik yaparak,Mahkeme’nin kararina uyurn saglarnak arnacayla askeri hakimleri tOrn Deviet GüvenlikMahkemeleri nden çikarmasini memnunlukia karalarn itir. Anayasa degiik1iginin bir sonucuolarak, Ocalan davasina 23 Haziran’da devarn edildiginde askeri hakirnin yerini, davada yedekhakirn olan ama davanin bamdan bu yana karar vermede yeralmayan sivil bir hakirn almitir.Savunma avukatlari, 23 Haziran 1993 tarihine kadar gercek1een turn hukuksal prosedurunyasayla çelitigini ye bu nedenle de 30 Nisan ye 31 Mayis’taki dururnalarda due getirdikieritOrn gorulerin tOrnuyle yeni batan sivil hakirn tarafindan dinlenmesi gerektigini talepetrn ilerdir. Bu talep, rnahkerne tarafandan reddedi Irn itir. Uluslararasa Af OrgUtu, yargilarnasOrecinde hakimler degirnise ye yeni hakimler bu sOreçteki tOm dururnalara katalrnarnalarsa,davanin yeni batan gOrOlrnesinin adil olmanrn temel bir ilkesi olduguna inanrnaktadar,

Askeri hakirnin yerini alan sivil hakim, ilk sorgu hakirni olarak 23 Subat 1999’da AbdullahOcalan hakkandaki tutukiarna kararana verrnitir. Savunma avukatlari, bu dururnun Turk CezaMuhakerneleri Usulü Kanunu’nun 22, rnaddesinde yeralan ‘ternyiz edilen bir kararda irnzasiolan bir hakirn, YOksek Mahkerne tarafandan verilen bir kararda yer alarnaz hukmtiyleçelitigini savunrnaktadirlar. Avukatlar aynca, On soruturrnada tutukiama ernri çakaran birhakirnin yansiz olarnayacagini ye nihai karar sOrecinde yer almarnasa gerektiginisavunmaktadirlar. Bu nedenle avukatlar, rnakul bir rnahkerne heyeti oluturuluncaya dekmahkernenin durdurulmasa yon[inde bavuru yapmilardir, ancak bu talepleri de rnahkernetarafindan reddedilrnitir. Bu karar, yansizhk konusundaki uluslararasa standartlari ihlaletrnitir. Avrupa Insan Haklara Mahkemesi, bir sorgu hakirninin rnahkerne Oncesinde sanagintutuklanrnasa ernrini vermesi ye sanagi kovuturrna sirasanda bir kaç kez sorguya çekmesi,ardrndan durumanin hakirn i olarak atanarak ayni davanin dururnalarina yUrOtrnesi dururnundayansizlagan rnevcut olmadigi gOrOtine varm itar.25

Baza [1st dOzey TOrk hukukçular; hakimlerle savcilarin atanmalari, gorev yerlerinindegitirulrnesi, terfi ettiri Imeleri, disiplin kovuturmasi altina almmalari ye gorevden alanmalarakonusunda yetkili olan Flakim Icr ye Savcalar Yuksek Kurulu’ nun idari kururn lara çok yakrndanbagli olrnasa nedeniyle, sivil yarginin bagirnsazligina tereddOte d[iurdugOnO ifade

etrnektedirler.26 TOrkiye’de hOkOrnet içinde Hakimler ye Savcalar YOksek Kurulu’nunyapisindaki olasi degiiklik1er konusunda yapi Ian tartirnalar, hOkLimetin de, Kurul’ on tatrnin

De Cubber vakasa, 26 Ekim 1984.26 1982 Anayasasi uyarinca kurulan Hakimler ye Savcalar YUksek Kurulu, yarga ye yurutmenin yetkileriniayirdetmeyi tatmin edici biçimde baararnarnitir. Kurul’un bainda Adalet Bakarn, Adalet Bakanlaga’ndanbir mOstear ye Cumhurbakani tarafindan seçilen be hakim bulunrnaktathr (1961 Anayasasi uyaranca, Kuruluyeleri, Yargitay uyelerinin oylarayla seçilmektedir). Kurul’un kararlara, yarga denetimine tabi dei1dir.

Uluslararasi Af Urgutu Austos 1999 Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH)

16 TURK/YE - Ad/I 0/mayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezasi: Abdullah Ocalan Davas,

edicilikten uzak bir yapida oldugunun farkinda oldugu izienirnini vermektedir. Uluslararasi AfOrgutu, Deviet Güvenlik Mahkemeleri ‘ndeki askeri hakimlerle ilgili Anayasa degiikligininardindan, TUrkiye’de hakimlerin mesleki bagirnsizliklarini tarn güvence altinaalacak adimlarinda atilmasini dilemektedir.

Mahkernelerin yansizhgi, baka bir takim etmenler bakimrndan da sorgulanrnaktadir.Mahkernenin tertip biçimi, savciyi hakimlerin yaninda, samk ye avukati da bariz olarakonlardan daha alt duzeyde bir konuma koyrnaktadir. Abdullah Ocalan davasmda savcilar, adayabile hakimlerle birlikte gitmi ye onlarla ayni yerde kalmilardir. Hakimlerin savcilarla fizikselmesafe bakimrndan bu denli yakin oluu, hakimlerin savcilar ye avukatlar arasmda eit mesafekurma ye yansiz hareket etme yetileri konusunda kukular dogurmaktadir.

“Silahiarm eitIi” ilkesi

Adil yargilamanrn temel bir olçutti, silahiarin eitligi ilkesidir. Bu terirn, hem iddia hem desavunma rnakamimn, duruma boyunca usul bakimindan eit konumda olmalari ye iddia yesavunmalarini eit biçimde ortaya koyrnalarini saglayacak bir ortarna sahip olmalari anlarninagelrnektedir, U luslararasi Af Orgutu ‘nun Turkiye’de iziedigi çok sayida dururna, si lahlarineitligi ilkesinin tutarli bir biçirnde Devlet Güvenlik Mahkerneleri’nde tanrnrnadigi inanciniverrnektedir. Hakimler siklikla, avukatin taniklari çagirrna, dinleme ye capraz sorguya almataleplerini, ya da cezayi hafifletecek veya sanigrn suçsuzlugunu ortaya koyacak mahkemekeifleri ya da benzeri ilem taleplerini dikkate alrnarnaktadirlar,

Mahkerne, PKK eylernlerinin rnagduru oldugu iddia edilen kiilerin yakinlarinrn bir kismniAbdullah Ocalan davasinda müdah il tarafolarak dinlemeye izin verirken, 4 Haziran’da savunmaavukatlarimn, çatimalarda ölen PKK militanlarmin yakrnlarinin mudahil taraf olarakdinlenmesi ye PKK’ nm arabulucu luk giriimleri konusunda bazi taniklarrn ifadelerinindinlenmesi yontindeki taleplerini reddetrn itir,27 Avukatlann soruturrnan in genileti Imesi yetaniklarin dinlenmesi yontindeki talepleri, rnahkeme tarafindan reddedilrn itir.

Savcilar adada konaklatilmiken, avukatlara bu tür olanakiar saglanmarni ye avukatlar,kalacakiari uygun bir yer bularnayarak, her sabah saat 5,30’da adaya gidecek olan motorabinmek zorunda birakilmilardir; ki bu da, her sabah saat 4’te uyanmalari gerektigi anlaminagelir. Dururnalar sabah saat I O’da baladiginda, avukatlar halihazirda alti saattir bekliyordurumuna gelmilerdir. Durumalari izleyen Istanbul Barosu Bakam Yücel Sayrnan kendisiyle

27 PKK; 1993, 1995 ye 1998’de tek tarafli atekes han etrni ye uyurnazIik konusunda arabuluculukgorUmeIerine hazir oldugunu ifade etrnitir, 1993’te Turgut Ozal Ttirkiye Cumhurbakani iken, KürdistanYurtseverler Birligi (KYB) lideri Celal Talabani’den, Ttirkiye ye PKK arasinda arabuluculuk yaprnasiistenrnitir. Tansu çiller’in Babakan oldugu dönemde hhkümetin, uyumazIigin çozUrnh konusundakiolasilikiari gozden geçirdigi de iddia ediIrnitir. Abdullah Ocalan’in avukatlari. diger bazi tarnklarin yanisira,Celal Talabani ye Tansu çiller’in de tanikligina bavuruIrnasrni talep etrni1erdir,

A/Index: EUR 44/40/99 (TURKISH) Uluslararasi Af Orgutu Austos 1999

TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezas,: Abdullah Ocalan Davas, 19

yapilan bir soyieide, avukatiann yorgun durumda oidukiarini ye dikkatierini topariarnadaguçiuk çektiklerini beiirtm ye savciiaria avukatlararasmdaki bu eitsiziigin, ‘silahiarin eit1igii ikesini ihial ettigini vurgulamitir.

Kendini savunma hakki

Duruma sOresince Abduilab Ocalan’a, gOrUierini açiklarna ye ifadelere kari1ik vermekonusunda Turkiye’de durumaiarda ahiiageienden daha uzun sOre verilmitir. Ocalan dahaen baindan, hukuki savunma konusunu avukatiarina birakacagini beiirtmitir. Ancakkendisinin, avukatlarina hukuki konularda daniip tavsiyeler alma olanakiari kisitianrnitir.Abduiiah Ocalan, mahkemede cam bir böime icinde tutuimutur. Boylehkle, durumaiarboyunca avukatianyia konuamarni ye oniara not bile iieternernitir. Avukatiar adaya geirnek1cm her gun bir kaç saat zaman harcarnak zorunda kaidikiari için, Abduiiah Ocalan lie durumaOncesi konurna hakiari da kisat1anmitir. Davamn ilk gunkO durumasmda avukatiara,kendilerini adaya goturecek olan motorun arizalandigi sOyienmitir. Bu nedenle avukatiaradaya oldukça gecikrneli olarak varrniiar ye dururna balarnadan Once Abdullah Ocalan liegOrUmelerine izin veriimernitir. Kendilerine, Ocaian lie ogle arasmda yainizca 15 dakikagOrUrne izni veriirnitir. Ertesi gOn ise avukatiara, zaman yokiugu nedeniyle, rnuvekkiiieriyiegOrume izni veriirnemitir. Bunu izieyen gunierde kendiierine, sabah, Ogien ye durumabitirninde akam Ozeri mtivekkiiieriyie 15-40 dakika arasi degien sOreierde gOrOrne izniveriimitir.

3 Haziran ‘da rnahkerne, Abduilab Ocalan’ in avukatiarmm On ienernez yokiugunda, duruman inyapiimasma izin verrnitir. Davanm Oçuncu durumasinin ardmdan avukatiarm, oiay yerindebulunan polisierin hiç bir mOdahaiede buiunrnadigi bir ortamda, Bursa’da kaimakta oldukiariotelin OnOnde Ofkeii bir kalabaligm sOziO saidiri ye hakaretlerine maruz kaidikiari biidiriimitir.Avukatiar, kalacak bir otei bulamadikiari için Istanbui’a dOnrnek zorunda kaidiklarinibelirtmiierdir. Bu nedenie, 3 Haziran ‘daki durumada hazir bulunarnam iiardir. AbduiiahOcaian’a, sadece avukatiarinm geirnedigi ye kendisinin dururnada sOz aiabiieci sOylenm itir.BOylesi bir dururnda duruma, avukatiarin yokiugunda devam etrnitir. Ulusiararasi adiiyargiiama standartlarina gore, durumanm ertelenmesi gerekmekteydi. Insan Hakiari Komitesi;OiOrnie cezaiandirilabiiecek bir suçtan yargiianmanm sOzkonusu oidugu bir dayada, suçianankii bir avukat tarafindan ternsii edilmiyorsa, adaietin korunrna amaciyla durumaninyapiimamasi gOrLiune varmitir,

DurumaIarrn aleniyeti Nkesi

Ayrupa Insan Hakiari SOziemesi’nin 6. madde 1. fikrasi, sinirh oiaraktanirnlanrni durumiarindimda, tOm durumaiarin karnuya acik olarak yapiirnasi gerektigini belirtmektedir. Bu hak,yainizca davanin taraflarinin degii, kamuoyunun da dururnalara katilabilme haklarinm oidugu

Uluslararas, Af Orgutu Austos 1999 Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH)

20 TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan /dam Cezasi: Abdullah caIan Davasi

anlamina gelrnektedir.28 Uluslararasi hukuk devletlere, neyin ulusal guvenlikle ilgili bir konuarz ettigi hakkrnda kendi balarina ihtiyari tanimlar yaprna hakki tarnmarnaktadir.

Uluslararasi AfOrgutu, Abdullah Ocalan davasirnn, kamuya acak olarak yargilanma hakkrnrntarn olarak taninmadigi kou1 larda gercekletirildig goruundedir. Adadaki rnahkerne salonunagiri olanagi sinirlandirilrnitir ye adaya geliler, ancak özel bir kimlik ye guvenlik kontroliinünardindan olanakit hale gelebilmitir. Turkiye Diileri Bakanligi, yabanci ülkebiiyukelçiliklerine; kendilerine bavurmu olan her buyukelçilikten buyuk olasilikia herdefasinda yalnizca birer kiiye lrnrali Adasi’na giri izni verilecegini, izin belgelerininbakalarina devredilemeyecegini ye yalnizca bir gun için gecerli oldugunu, ancakbavurucularin dururnayi iziernek için adaya hangi gun gelecekierini kendi kendilerinebel irleyerneyeceklerini bildirm itir. Açiklarnaya gore dururna salonunda, diplornatlar da dahi Iolmak üzere, yabanci ülkelerden gelenler için yalnizca U kiiIik yer tahsis edilrnitir.Dururnayi iziernek isteyen diger turn yabanci uyruklular ise, ya ahsen ya da Ankara’dakibuyukelçilikleri araciligiyla bireysel bavuru yapacak ye özel bir bavuru formudolduracakiardir. Dururnayi ‘gozlernci” ya da bir kururnun ternsilcisi’ olarak izlernekisteyenlere ise, izin verilrneyecektir. Bu kisitlayici uygulamanin AB Kornisyonu, AvrupaParlarnentosu ye Avrupa Konseyi ‘ni de kapsadigi açikl ikia bel irtilmitir.

Boylelikle, Uluslararasi AfOrgutu de dahil olrnak Uzere, ne hukürnetler-arasi orgutler ne dehükürnet-dii orgtitler, dururnalari kurumsal sifatlariyla izleyernernilerdir. Bu dururn tarnarnen,dururnaIari izlerneye izin verecek olan Turkiye yetkililerinin inisiyatifine birakilrnitir, Buuygularnayla U luslararasi AfOrgutu ternsilcisine, dururnayi ne orgutun temsi Icisi sifatiyla nede bireysel sifatla izierne izni veriIrnernitir. Uluslararasi Af Orgutu, bu kistlayiciuygulamalarrn Avrupalnsan Hakiari Sözlernesi’nin 6. madde . fikrasrnda guvenceye alrnmiolan adil yargilanrna hakkini ihial ettigi goruundedir.

KARAR VE BUNU ZLEYEN YASAL PROSEDUR

29 Haziran ‘da lrnrali Adasi ‘ nda Ankara 2 No.Iu Deviet Gtivenl ik Mahkernesi Abdul lab Ocalan’ i

kurdugu silahli terör orgutu PKK’yi... sevk ye idare ederek, devietin hakirniyeti altrndabulunan topraklardan bir kismini, ayirrnayi rnatuf eylernleri gercekIetirdigi gerekcesiyle,TCK’nrn 25 maddesi uyarinca oybirligiyle idarna rnahkurn etrnitir. Mahkerne ayrica,eylemlerinin agirligi ye surekliligi ile ulkeye yonelik agr, tehdit edici ye buyuk tehlikelerarzetrnesi nedeniyle, idarn cezasmi hafifletrneye olanak veren TCK’nin 59. maddesininuygulanrnasina gerek olmadigina karar verrnitir.

28 Buna ek olarak, BM Insan Hakiari Savunuculari Bildirgesi, gozlemcilerin “ulusal yasalara ye ilgiliuluslararasi ödev ye yUkUmliiluklere uygunluklari konusunda bir görüe varma arnaciyla, karnuya açikdurumaIara, adli ilern1ere ye davalara katilma” haklarinrn alum çizmektedir.

Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH) Uluslararasi Af örgutu Austos 1999

TURK/YE - Adil O!mayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezasi: Abdullah Ucalan Davasi 21

Mahkeme heyeti bakani olan hakirnin, karar açiklanmadan once dururna salonundabulunanlara karari sessizce dinlemeleri, karar okunduktan sonra alkiIamayip, durumasalonundan sessizce ayrilrnalari çagrisinda bulundugu bi!diri!rn itir. Buna karin, çatimaIardaOldOrOlen askerlerin yakinlari, ulusal mari sOylemeye ba!amiIardir. Bu da, davaçerçevesindeki duygusa! atmosferin nihai ifadesi o!mutur.

Mahkeme heyeti bakani olan hakimin, davanin sonuçlanrnasimn hernen ardrndan, idarncezasina ahsen kari oldugunu ifade ettigi bildiri lmitir. Hakirn in gazetecilere, kendisininahsen idarn cezasma kari oldugunu, ancak yasalarda idam cezasi varo!dugu için uygularnakzorunda oldugunu soyledigi konusunda haberler yayin1anrnitir. Ocalan davasindaki sivil Oyehakirnierden birisi de, T!KK029 adli so! orgut Uyelerine idam cezasinm verildigi bir davada,diger medeni U!kelerdeki ge!ime1ere para!el olarak, Turkiye’de idarn cezasinin ka!dirilmasi

yonunde derin bir istekli!ik vardir saptamasinda bu!unarak, idarn ceza kararina kara oyku!!annutir.3°SOzkonusu hakirn bu baglamda, idam cezasinm yera!rnadigi yeni ceza yasasitaslagina deginmitir.

U!us!ararasi AfOrgutu, Turkiye’nin yeni seçilen Yargitay Bakani’nin bir sOy!eide “AvrupaInsan Hakiari SOzIemesi’nin Anayasa’dan Ostte bir duzeyde oldugu gOrtiundeyim. Turkiye’deyargi kururnu, SOz!erne’de beIir!enmi o!an ilkeleri, Oze!!ikle de adi! yargiya i!ikin olan 6.rnaddeyi ye duOnce ye inanç Ozgur!Uguyle ifade Ozgur!ugune i!ikin o!an 9. ye 10. rnadde!eriuygu!ayarak buyuk iler!erne kaydedebi1ecektir gOrutinu ifade ettigini ogrenrnektenrnernnun!uk duymutur.3’

Diger tUrn idarn ceza!ari ile 15 yi! ya da daha fazia sUreii hapis ceza!annda oldugu gibi,Abdu!!ah Oca!an hakkmdaki ceza, Yargitay tarafindan otornatik o!arak e!e alinacaktir. Ancak,gerek Dev!et GUvenlik Mahkemesi savcisi ye gerekse sanigin kendisi ye avukati da, Yargitay’aternyiz bavurusu yapma hakkina sahiptir!er. Deviet Guven! ik Mahkemesi ‘ nde, bir davada kararverildikten sonra dosya, Dev!et GUven!ik Mahkemesi savcisi ya da varsa savunma avukat!arininternyiz istern !eri i!e bir!ikte Yargitay Basavci I igi ‘na havale edilrnektedir. Yargtay Basavci ligida bu dururnda, rnahkerne kararirnn onanmasi ya da bozulmasi yonunde gOrti belirten birteblignarne hazir!arnaktadir. Bunun ardindan dosya, Yargitay 9. Ceza Dairesi’ndegOruu!rnektedir, Savunma avukat!ari ternyiz incelemesinin durumaI i yapi Irnasi talebindebulunabilmektedir!er. Eger Yargitay rnahkeme kararini onarsa, bu durumda karar kesinlikkazanrnaktadir.°2 Yargitay karari bozarsa, dava Deviet Guvenlik Mahkemesi’nde yeniden

° Tflrkiye Içi KOyIO KurtuIu Ordusu,° Mi//lye!, 30 Haziran 1999; Hiirrlver. 6 Ternmuz 1999.

AEP. 15 Temrnuz 1999.32 Turkiye’de yasa (Ceza Muhakemeleri UsulO Kanunu), Yargitay Basavcisi’na, Yargitay “karar dOzeitmeyoluna (tashih-i karar) gidilmesini istisnai olarak talep etme olanagi vermektedir, Bu durumda karar vermeyetkisi, Yargitay Ceza Gene! Kuru!u’na aittir. Bu kurulun karari baglayici nite!iktedir, Savunma avukatlarinindogrudan dogruya Yargitay Ceza Gene! Kuru!u’na bavurma hakiari yoktur; yalnizca Yargitay Basavciligi

Uluslararasi Af Orgutu Austos 1999 Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH)

22 TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezas,: Abdullab Ocalan Davas,

gorulrnektedir. Deviet GOvenlik Mahkemesi bir önceki kararindaisrar ederse, temyiz incelernesiYargitay Ceza Gene! Kurulu’nda yapilrnaktadir.

Yargitay tarafindan onandiktan sonra, TCK’mn 12. maddesi ye Anayasa’nm 87. maddesigeregince idarn cezalari, ancak eger Parlamento karariyla onay!anrnisa infaz edilebilmektedir.Yargitay tarafindan onanmi olan idarn cezalari, “dava dosyasini ele almarna” yo!uyla prosedurude facto durdurma konusunda serbest olan Parlamento Adalet Kornisyonu’na havaleedilmektedir. Kornisyon ceza hiikmünü i1erne almak isterse, cezanin infaz edilmesi ya daedilmernesi yontinde bir yasa taslagi hazirlayarak Gene! Kurul’a iletir, Parlamento onay, saltçogunluk gerektirmektedir. HUkmU onaylayan Parlarnento, cezanin infazi için bir tarih ye yertesbit eder. Cumhurbakani’nin; hükOm giyen kiinin sürekli hastalik, ozurlUlugti ya da kocarnasebebi ile idarn ya da diger cezalarani hafifletme ya da affetme yetkisi vardir (Anayasa’nm 104.maddesi). Parlarnento karan Cumhurbakana tarafandan onandiktan ye Resmi Gazete’deyayanlandaktan sonra Adalet Bakanlaga, genelde bir kaç gunti, bazen de bir kaç saati bulan birsure icinde idam cezasimn infazana gercekletiriIrnekle yukurn!udur.

TAVSiYELER

U luslararasa AfOrgutu Abdullah Ocalan ‘a, adil olrnayan bir yargalarnanan ardandan idam cezasaverildigi goruundedir. Bu nedenle Uluslararasa Af Orgutü yetkililere; Abdullah Ocalan’ rn,ölLim cezasa ihtirnalinin bulunmadaga ye ulusal ye uluslararasa hukuktayeralan adil yargalanmahakkana tarn uyurnlu olma guvencesi veren kouIlarda, bagarnsaz ye yansiz bir mahkernedetamarnen yeni batan yargalanmasana saglarna!ara çagrasi yaprnaktadir.

Idarn cezalaranrn 15 yaldar defacto durduru!rnu olmasa, hapis cezalarana çevirilrni olmasi yeidarn Ia cezalandarilrnasa ongorulen suçlarrn sayasrn an indiri Irnesi, Turkiye’ nm Bati Avrupa’ nandiger bolgeleri ye giderek Dogu Avrupa Ulkeleri ile ölürn cezasmin turnUyle ortadan kalchrilrnasiyonunde ayni yolda ilerlemesine yonelik adamlar oIrnutur. Ancak, rnevcut siyasi ortarn yeAbdullah Ocalan davasi aaginda Turkiye’nin idarn cezalarinrn infazana yeniden baIatmayonunde bir geri adam atma noktasanda olabilecegi izienimi vardir. Olurn cezasi zalimane,insanlik daa ye onur karica cezalandarrnarnn en agir biçirnidir. Suçsuz bir kiinin idarnedildigmnin saptandaga durumlarda, yapalan yanIi geri dOzeltilemez. Olurn cezasanan suçiIemeyi —hele siyasi nitelikli sudan— diger cezalara oranla daha fazla onledigi hiç bir zarnangoruIrnernitir. TUrkiye, Avrupa Konseyi’nin bir tiyesidir ye Avrupa Insan HakiariSözlernesi’ne taraf devletlerden biridir; ancak Turkiye u anda, sava bali dianda idamcezasini yasadaa sayan Ayrupa Insan Haklana Sözlernesi 6 sayala Protoko!’unu irnzalamamiolan az sayadaki bir kaç uye tilkeden biridir, Turkiye’de idarn cezalaranin infazanin yenidenbaIatalniasi, Avrupa’da ölürn cezasanan tarnarnen ortadan kaldanilmasa surecmne agar bir darbevunmu olacaktir.

araciligayla bavurabi1rnektedirler,

Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH) Uluslararas, Af OrgutU Austos 1999

TURK/YE - Adil Olmayan Yargilamanin Ardindan Idam Cezas,: Abdullah Ocalan Davasi 23

Turkiye’de öltim cezasmin tUmuyle ortadan kaldirilmasi için ilk adimlar atilmaya balanmitir.Prof. Dr. Suihi Dönrnezer bakanhgindaki bir Parlarnento Komisyonu tarafmdan 5 Temrnuz1996 ye 25 Haziran 1997 tarihleri arasmda hazirlanan yeni bir ceza yasasi tasarisrnda ölürncezasi yeralrnamaktadir. 1999 balarinda dönernin Turkiye lHlükürneti, Avrupa Konseyi’ ne butasari, Parlarnento’nun gunderninde birincil öncelik taiyan iler arasindadir’ açiklarnasindabulunmutur. Uluslararasi AfOrgutu, Turkiye’nin insan haklari sicilinde bir gelimeye yonelikolarak atilacak bu önernli adirni içten bir rnernnunlukla karilayacaktir.

Uluslararasi AfOrgtitu, TUrkiye yetkililerine aagidaki çagrilari yaprnaktadar:

Abdullah Ocalan’in, ölürn cezasi ihtirnalinin bulunrnadigi ye ulusal ye uluslararasi hukuktayer alan adil yargalanma hakkana tarn uyurnlu olma guvencesi veren koullarda, bagimsaz yeyansiz bir rnahkernede, tamarnen yeni batan yargalanmasanan saglanmasi.T’urkiye’deki turn siyasi tutukiularm uluslararasa adil yarga standartlarma uygam olarakyargilanrnalaranin saglanmasa.

• Tecrit koullarana son verilmesi arnacayla, Abdullah Ocalan’rn tutukluluk sirasrnda didunyayla baglanta kurabilmesi ile ilgili olarak CPT’nin tavsiyelerine olumlu karalkyen irnesi.

Abdullah Ocalan’rn avukatlaranin kötLi muamele ya da tacize ugradaklarana dair iddialarlailgili olarak yansiz bir soruturrna balatilrnasa.Abdullah Ocalan ya da baka hiç bir kimsenin idarn edilmernesi ye idam cezalarmininfazman defacto durdurulrnasanrn sürdürtilrnesi.Olürn cezasrnrn turnuyle ortadan kaldaralmasa ile ilgili olarak daha once hazarlanan tasarilaranhayata gecirilrnesi ye bunun ardandan Avrupa Insan Haklara SOzlernesi’nin 6 sayaliProtokolu’nun irnzalanrnasa.

Uluslararas, Af Orgutu Austos 1999 Al Index: EUR 44/40/99 (TURKISH)