ในปงบประมาณ 2552 สำนกงานความหลากหลายทางชวภาพดานปาไม

กรมปาไม ไดดำเนนการแผนงานวจยความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญาทองถนใน

พนทปาชมชน โดยมวตถประสงคเพอรวบรวมและจดทำฐานขอมลความหลากหลายทาง

ชวภาพดานเหดรา แมลง สงคมพช พรรณพช และภมปญญาทองถนการใชประโยชนของปา

ในพนทปาชมชนบานตลาดขเหลก ตำบลแมโปง อำเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม

ซงมโครงการยอย จำนวน 4 โครงการ คอ

โครงการท 1 ความหลากหลายของเหดรา

โครงการท 2 ความหลากหลายของแมลง

โครงการท 3 ความหลากหลายของสงคมพช

โครงการท 4 ภมปญญาทองถนการใชประโยชนของปา

ผลการศกษาของพนทปาชมชนบานตลาดขเหลกจะเปนขอมลทนำมาใชในการคมครอง

การจดการ อนรกษและใชประโยชนอยางยงยนตามยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม และตามพนธกรณอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ

ตอไป

สำนกงานความหลากหลายทางชวภาพดานปาไม

พฤศจกายน 2552

ในปงบประมาณ 2552 สำนกงานความหลากหลายทางชวภาพดานปาไม

กรมปาไม ไดดำเนนการแผนงานวจยความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญาทองถนใน

พนทปาชมชน โดยมวตถประสงคเพอรวบรวมและจดทำฐานขอมลความหลากหลายทาง

ชวภาพดานเหดรา แมลง สงคมพช พรรณพช และภมปญญาทองถนการใชประโยชนของปา

ในพนทปาชมชนบานตลาดขเหลก ตำบลแมโปง อำเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม

ซงมโครงการยอย จำนวน 4 โครงการ คอ

โครงการท 1 ความหลากหลายของเหดรา

โครงการท 2 ความหลากหลายของแมลง

โครงการท 3 ความหลากหลายของสงคมพช

โครงการท 4 ภมปญญาทองถนการใชประโยชนของปา

ผลการศกษาของพนทปาชมชนบานตลาดขเหลกจะเปนขอมลทนำมาใชในการคมครอง

การจดการ อนรกษและใชประโยชนอยางยงยนตามยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม และตามพนธกรณอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ

ตอไป

สำนกงานความหลากหลายทางชวภาพดานปาไม

พฤศจกายน 2552

เรอง หนา

สภาพพนท 4

ความหลากหลายทางชวภาพของสงคมพช 5

- การสำรวจและการวเคราะหความสำคญทางนเวศวทยา 6

- ผลการศกษา 11

- สงคมพชในปาเตงรง 18

- สงคมพชในปาเบญจพรรณ 25

- การใชประโยชน 33

ความหลากหลายทางชวภาพของแมลง 36

- วธสำรวจ 37

- แมลงในพนทปาชมชนบานตลาดขเหลก 40

• ผเสอ 40

• มด 45

• ดวงมลสตว 48

• ปลวก 50

• แมลงอนๆ ทพบในพนท 57

• มมมองนกวจย 58

ความหลากหลายทางชวภาพของเหดรา 59

- เหดรา 60

- ปาชมชนบานตลาดขเหลก 61

- ความหลากหลายของเหดรา 62

- ขอควรรในการเกบเหดมารบประทาน 63

- กลมเหดกนได 64

- ลกษณะเหดพษทสงเกตได 69

- กลมเหดพษ 70

- กลมเหดรายอยสลายไม 72

- เมนเหดจากชมชนบานตลาดขเหลก 76

ภมปญญาทองถนการใชประโยชนจากปา 83

- การใชพชสมนไพรพนบาน 85

- แดขเหลก 97

- การเลยงตอหวเสอ 99

สรป 106

บรรณานกรม 107

คณะทำงาน 110

ปาชมชนบานตลาดขเหลก ตงอยหมท 1 ตำบลแมโปง อำเภอดอยสะเกด จงหวด

เชยงใหม มเนอททงหมดประมาณ 2,500 ไร ในเขตปาสงวนแหงชาตปาขนแมกวง จดตงขนใน

ป พ.ศ.2551 โดยผใหญสมบรณ ไทยยนโต รวมกบสมาชกในหมบาน ไดยนคำขอจดตงปาชมชน

กบกรมปาไม เนองจากปาเดมถกบกรกทำลายเปนจำนวนมาก เพราะในพนทปาชมชนบาน

ตลาดขเหลกอดมสมบรณไปดวยไมมคาทางเศรษฐกจหลายชนดเชน ไมสก ไมประด และไมแดง

ดงนนเพอเปนการปองกนการบกรกพนท และเปนการรกษาปาเดมเพอใหปาไมกลบคนสภาพ

สมบรณ เปนทอยอาศยของสตวปาและใหชมชนทอาศยอยรอบปาสามารถใชประโยชนจาก

ทรพยากรปาไมไดอยางยงยน

ลกษณะภมประเทศ เปนเนนเขาลอมรอบอางเกบนำหวยกา ทสรางโดยสำนกงาน

เรงรดพฒนาชนบท กระทรวงมหาดไทย เพอสำรองนำไวใชประโยชนของชมชนทอยรอบปา และ

เปนแหลงหาปลาของชมชนดวย พนทโดยรอบปาชมชนลอมรอบดวยพนทเกษตรกรรม

เปนนาขาวและไมผล

สภาพปา ประกอบไปดวยปาเตงรงและปาเบญพรรณ ทเปนปารน 2 ซงเรมมการ

ฟนตวทดแทนหลงจากมการใชประโยชนทงทถกกฎหมาย (สมปทานปาฟน) และการลกลอบ

ตดไม สตวปาทพบไดแก หมปา นกยง กระรอก และนกชนดตางๆ

การใชประโยชนในพนท เปนแหลงไมใชสอย ไมฟน และสมนไพรเปนทอยอาศย

ของสตวปา ซงชมชนใหความสำคญทจะอนรกษไวเพอเปนแหลงตนนำลำธารเนองจากมอาง

เกบนำในพนทปาชมชน ตลอดจนเปนแหลงหาของปาเพอบรโภคเชนหนอไม เหด และเปนแหลง

เรยนรศกษาดงานดานปาชมชน กจกรรมดแลรกษาปาชมชนทสำคญของหมบาน ไดแก พธบชา

เทวดารกษาขนนำ ทำแนวกนไฟ ปลกปา และทำฝายดกตะกอน เปนตน

สภาพพนท

6

.

13( )

.

7

40x40 10x10 16

1.5 15

( 10x10 ) 4X4

1.5 15

( 4x4 ) 1X1 1.5

8

9

10

(Dominance: Do)

D = /

(Density: D) D = /

(Frequency: F) F = /

16

(Importance value index:IVI)

IVI = RDo + RD + RF RDo RD RF

Do D F

11

”

“

2

1

12

64 (Habits)

(Tree) 42 (Shrubby Tree) 9

(Shrub/Shrubby Tree) 2 (Herbaceous Climber) 1 (Climber) 2 (Shrub/Tree) 1

(Shrub) 1 (Scandent Shrub) 1

(Exotic Tree) 2

13

1 Combretum deciduum Collet & Hemsl. Combretaceae

2 Thunbergia laurifolia Lindl. Acanthaceae

1 Catunaregam spathulitolia Tirveng. Rubiaceae

2 Croton roxburghii N.P.Balakr. Euphorbiaceae

1 Albizia lucidior (Steud.) I.C.Nielsen Leguminosae-Mimosoidea

2 Artocarpus lacucha Roxb. Moraceae

3 Bombax insigne Wall. Bombacaceae

4 Canarium subulatum Guillaumin Burseraceae

5 Careya sphaerica Roxb. Lecythidaceae

14

6 Castanopsis argyrophylla King ex Barnett

Hook.f. Fagaceae

7 Castanopsis cerebrina (Hickel & A. Camus) Fagaceae

8 Choerospondias axillaris (Roxb.) B.L. Burtt &

Hill Anacardiaceae

9 Cratoxylum formosum (Jack) Dyer Sub sp. Pruniflorum

Guttiferea

10 Dalbergia cana Graham ex Kurz Leguminoseae-Papilionoideae

11 Dalbergia cultrata Graham ex Benth. Leguminoseae-Papilionoigeae

12 Dillenia spp. Dilleniaceae

13 Dipterocarpus intricatus Dyer Dipterocarpaceae

14 Dipterocarpus obtusifolius Teijsm.ex Miq Dipterocarpaceae

15 Dipterocarpus tuberculatus Roxb. Dipterocarpaceae

16 Firmiana colorata (Roxb.) R.Br. Sterculiaceae 17 Haldina cordifolia (Roxb.) Ridsdale Rubiaceae

18 Hymenodictyon orixense (Roxb.) Mabb. Rubiaceae

19 Irvingia malayana Oliv. ex A.W. Benn. Irvingiaceae

20 Lagerstroemia calyculata Kurz Lythraceae

15

21 Mangifera caloneura Kurz. Anacardiaceae

22 Markhamia stipulate Seem. var.stipulata Bignoniaceae

23 Millettia leucentha var. buteoide(Gangnep.) Leguminoseae-Papilionoideae

24 Millettia xylocarpa Miq. Leguminoseae-Papilionoideae

25 Paranephelium xestophyllum Miq. Sapindaceae

26 Parinari anamense Hance Chrysobalanaceae

27 Phyllanthus emblica L. Euphorbiaceae

28 Protium serratam Engl. Burseraceae

29 Pterocarpus macrocarpus Kurz Leguminoseae-Papilionoideae

30 Sarcosperma arboreum Hook.f. Sapataceae

31 Schleichera oleosa (Lour.) Oken Sapindaceae

32 Semecarpus albescens Kurz Anacardiaceae

33 Shorea obtusa Wall. ex Blume Dipterocarpaceae

34 Shorea siamensis Miq. Dipterocarpaceae 15

16

35 Streblus asper Lour. Moraceae

36 Syzygium cumini (L.) Skeels Myrtaceae

37 Tectona grandis L.f. Labiatae

38 Teminalia pedicellata Nanakorn Combretaceae

39 Terrminalia bellirica (Gaertn.) Roxb. Combretaceae

40 Vitex canescens Kurz Labiatae

41 Vitex pinnata L. Labiatae

42 Xylia xylocapa (Roxb.) Taub. Var. Leguminoseae-Papilionoideae

1 Rhinacanthus nasutus (L.)Kurz Acanthaceae

1 Holarrhena pubescens Wall. ex G.Don Apocynaceae

1 Clinacanthus nutans (Burm. f.) Lindau Acanthaceae2 Selaginella argentea (Wall. ex Hook.

& Grev.) SpringSelaginellaceae

17

1 Harrisonia perforate (Blanco)Merr. Simaroubaceae

1 Alangium chinensc Rehder Alangiaceae

2 Garcinia vilersiana Pierre Guttiferea

3 Helicia nilagirica Bedd. Proteaceae

4 Helicia sp. Proteaceae 5 Lepisanthes rubiginosa (Roxb.)Leenh. Sapindaceae 6 Morinda coreia Ham. Rubiaceae 7 Oroxylum indicum (L.) Kurz Bignoniaceae 8 Strychnos nux-vomica L. Strychnaceae 9 Wrightia arborea (Dennst.) Mabb. Apocynaceae

1 Acacia catechu (L.f.) Willd. Leguminosae-Mimosoidea

2 Phyllocarpus septentrionalis Donn.Sm.

Leguminosae-Caesalpinoideae

18

(IVI) 5

19

1

Dipterocarpus obtusifolius Teijsm.ex.Miq

2

Dipterocarpus tuberculatus Roxb.

3

Shorea obtusa Wall. ex Blume

4

Shorea siamensis Miq.

5

Catunaregam spathulitolia Tirveng.

6

Pterocarpus macrocarpus Kurz

20

7

Schleichera oleosa (Lour.) Oken

8

Canarium subulatum Guillaumin

9

Dipterocarpus intricatus Dyer

10

Morinda coreia Ham.

11

Vitex pinnata L.

12

Irvingia malayana Oliv. ex A.W. Benn.

13

Syzygium cumini (L.) Skeels

21

Dipterocarpus obtusifolius Teijsm.ex Miq.

DIPTEROCARPACEAE

22

Dipterocarpus tuberculatns Roxb.

DIPTEROCARPACEAE

23

Shorea obtusa Wall.ex Blume

DIPTEROCARPACEAE ( ) ( ) ( ) ( )

24

Selaginella argentea (Wall. ex Hook. & Grev.) Spring SELAGINELLACEAE

25

(IVI) 5

(Secondary forest)

26

1

Lagerstroemia calyculata Kurz

2

Xylia xylocapa (Roxb.) Taub. Var.

3

Tectona grandis L.f.

4

Phyllanthus emblica L.

5

Irvingia malayana Oliv. ex A.W.

Benn.

6

Holarrhena pubescens Wall. ex G.Don

7

Strychnos nux-vomica L.

8

Morinda coreia Ham.

26

1

Lagerstroemia calyculata Kurz

2

Xylia xylocapa (Roxb.) Taub. Var.

3

Tectona grandis L.f.

4

Phyllanthus emblica L.

5

Irvingia malayana Oliv. ex A.W.

Benn.

6

Holarrhena pubescens Wall. ex G.Don

7

Strychnos nux-vomica L.

8

Morinda coreia Ham.

1

Lagerstroemia calyculata Kurz

2

Xylia xylocapa (Roxb.) Taub. Var.

3

Tectona grandis L.f.

4

Phyllanthus emblica L.

5

Irvingia malayana Oliv. ex A.W.

Benn.

6

Holarrhena pubescens Wall. ex G.Don

7

Strychnos nux-vomica L.

8

Morinda coreia Ham.

27

8

Morinda coreia Ham.

9

Mangifera caloneura

Kurz.

10 Pterocarpus macrocarpus Kurz

11

Dipterocarpus obtusifolius

Teijsm.ex.Miq

12

Careya sphaerica Roxb.

13

Shorea obtusa Wall. ex Blume

14

Croton roxburghii N.P.Balakr.

15

Dipterocarpus tuberculatus Roxb.

16

Oroxylum indicum (L.) Kurz

27

28

Lagerstroemia calyculata Kurz LYTHRACEAE

29

Xylia xylocapa (Roxb.) Taub. var. kerrii (Craib & Hutch.) I.C.Nielsen

LEGUMINOSEAE-PAPILIONOIDEAE

30

Tectona grandis L.f.

LABIATAE

31

Lepisanthes rubiginosa (Roxb.)Leenh. SAPINDACEAE

Lepisanthes rubiginosa (Roxb.)Leenh. SAPINDACEAE

32

“

”

32

33

Phyllanthus emblica L.

Thunbergia laurifolia Lindl.

Clinacanthus nutans (Burm. f.) Lindau

Mangifera caloneura Kurz.

34

36

37

38

39

40

47 35 6 14 4 8 24

9 1 1

( F. Papilionidae) 1 Troides aeacus thomsoni

2 Pachliopta aristochiae goniopeltis

3 Parides adamsoni

4 Graphium nimius swinhoei

( F. Pieridae ) 5 Leptosia nina

6 Dalias pasithoe thyra

7 Catopsila pomona pomona

8 Catopsila pyranthe pyranthe

9 Eurema hecabe contubernalis

10 Eurema simulatrix inonei

11 Eurema brigita fruhstorferi

12 Eurema ada iona

13 Hypolimnas bolina jacintha

14 Junonia iphita iphita

15 Junonia lemonias lemonias

16 Yoma sabina vasuki

17 Neptis tiga camboja

18 Neptis hylas kamurupa

19 Neptis magadha magadha

20 Neptis columella martabana

( F. Nymphalidae )

41

21 Lexias paradalis jadeitina

22 Tanaecia lepidae sthavara

23 Tanaecia julii odilina

24 Lebadea martha matha

25 Ideopsis vulgaris macrina

26 Parantica aglea melanoides

27 Danaus genutia genutia

28 Euploea core

29 Mycalesis mineus minues

30 Lethe eropa malaya

31 Lethe minerva trilogeneia

32 Melanitis leda leda

33 Melanitis zitenius zitenius

34 Orsotriaena medus cinerae

35 Yuthima yunosukei -

36 Cethosia cyane euanthes

( F. Lycaenidae ) 37 Jamides talinga

38 Jamides pura pura

39 Everes lacturnus rileyi

40 Abisara echerius paionea

41 Spindasis syama

42 Arhpala pseudocentaurus nakula

43 Cheritra freja evansi

44 Loxura atymnus fuconius

45 Deudorix epijarbas amatius

( F. Hesperiidae ) 46 Udapes folus

47 Ambulyx canescens canescens -

( F. Sphingidae )

42

.....

(Lexias paradalis jadeitina)

(Yoma sabina vasuki)

42

43

(Troides aeacus thomsoni )

(Pachliopta aristochiae goniopeltis )

44

45

1. Philidris sp.1 Dolichoderinae2. Aroplolepis gracillipes Formicinae3. Oecophylla smaragdina Formicinae4. Camponotus sp.1 Formicinae5. Paratrechina sp.1 Formicinae6 Polyrhachis sp.1 Formicinae7. Polyrhachis sp.2 Formicinae8. Polyrhachis sp.3 Formicinae9. Polyrhachis sp.4 Formicinae10. Aphaenogaster sp.1 Myrmicinae11. Pheidole sp.1 Myrmicinae12. Tetramorium sp.1 Myrmicinae13. Tetramorium sp.2 Myrmicinae14. Tetramorium sp.3 Myrmicinae15. Monomorium sp.1 Myrmicinae16. Pheidologeton sp.1 Myrmicinae17. Odontomachus sp.1 Ponerinae18. Odontoponera denticulata Ponerinae19. Diacamma sp.1 Ponerinae20. Pachycondyla sp.1 Ponerinae21. Pachycondyla sp.2 Ponerinae22. Leptogenys sp.1 Ponerinae23. Tetraponera ruflonigra Pseudomyrmicinae24. Tetraponera sp.1 Pseudomyrmicinae

-

-

24 17 5 Dolichoderinae 1 Formicinae 8 Myrmicinae 7

Ponerinae 6 Pseudomyrmicinae 2

46

(Diacamma sp.1)

(Odontoponera denticulata)

47

2

( Oecophylla smaragdina )

(Polyrhachis sp.1)

48

5 (Gymnopleurus aethiops) (Onthophagus seniculas) Copris sp.

Onthophagus sp. Drepanocerus sp.

(Onthophagus seniculas)

Copris sp.

Onthophagus sp.

Drepanocerus sp.

49

(Scavenger)

(Gymnopleurus aethiops)

50

1 Coptotermes havilandi2 Ancistrotermes pakistanicus

3 Hypotermes makhamensis

4 Macrotermes annandalei

5 Macrotermes gilvus

6 Microtermes obesi

7 Odontotermes takensis

8 Odontotermes sp.1

9 Odontotermes sp.2 10 Odontotermes sp.3

11 Globitermes sulphureus12 Microcerotermes annandalei13 Microcerotermes crassus14 Dicuspiditermes makhamensis15 Prohamitermes sp.16 Mirocapritermes sp.17 Pericapritermes semarangi18 Termes cosmis19 Termes propinquus20 Bulbitermes prabhae21 Hospitalitermes ataramensis22 Nasutitermes perparvus23 Euhamitermes hamatus

CoptotermitinaeMacrotermitinaeMacrotermitinaeMacrotermitinaeMacrotermitinaeMacrotermitinaeMacrotermitinaeMacrotermitinaeMacrotermitinaeMacrotermitinae

TermitinaeTermitinaeTermitinaeTermitinaeTermitinaeTermitinaeTermitinaeTermitinaeTermitinae

NasutitermitinaeNasutitermitinaeNasutitermitinaeApicotermitinae

23 16 5 Coptotermitinae 1 Macrotermitinae 9 Termitinae 9 Nasutermitinae 3 Apicotermitinae 1

51

9 Hypotermes makhamensis Macrotermes annandalei

Macrotermes gilvus Odontotermes sp.

52

Hypotermes makhamensis

Hypotermes makhamensis

Macrotermes annandalei

Macrotermes annandalei

Odontotermes sp.

Odontotermes sp.

53

7 (Globitermes sulphureus) Microcerotermes crassus Bulbitermes prabhae

Globitermes sulphureus

Globitermes sulphureus

Globitermes sulphureus

54

Microcerotermes crassus Microcerotermes crassus

Microcerotermes crassus

Bulbitermes prabhae Bulbitermes prabhae

Bulbitermes prabhae

55

Dicuspiditermes makhamensis, Mirocapritermes sp, Termes cosmis, Termes propinquus, Pericepritermes semarangi, Euhamitermes hamatus

Euhamitermes hamatus

Euhamitermes hamatus

Dicuspiditermes makhamensis

Dicuspiditermes makhamensis

56

Termes cosmis

“ ”

Termes cosmis

57

Xylotrupes gideon

Lepidiota stigma

Threnetica lacrymans

Pyrocoelia praetexta

Sternocera ruficornis

Sternocera aequisignata

Megapomponia intermedia

Vespa affinis

Mecopoda elongata

58

……

2

เหดรา

เหดราเปนเชอราขนาดใหญทจดอยใน Class Basidiomycetes และAscomycetes

ทมความหลากหลายของจำนวนชนดพนธมาก เหดราบางชนดกนไดบางชนดมพษ ( Watling,

1995) บางชนดยอยสลายเศษซากพชซากสตวและอนทรยวตถใหเปนปยกบตนไมและพชตางๆ

เหดราบางชนดอาศยอยกบรากพชชวยดงธาตอาหารใหกบพชเพอใชในการเจรญเตบโต เหดรา

บางชนดเปนแหลงผลตสารออกฤทธทางชวภาพทมประโยชนทางดานตางๆ ใชเปนยารกษาโรค

และอาหารเสรมสขภาพ เปนตน ชมชนทอาศยอยในพนทปาและพนทใกลเคยงไดใชประโยชน

จากเหดราในพนทเปนอาหาร และขายเปนรายไดใหกบครอบครวและชมชน

ปจจบนคาดวามเหดราอยบนโลกราว 1.5 ลานชนด (เปรยบเทยบกบพชมดอก ซงม

250,000 ชนดเทานน) และสามารถจดจำแนกทางดานอนกรมวธานประมาณ 80,000 ชนดคด

เปน 5 % ของจำนวนเหดราทมอยในโลกน ซงสวนใหญอยในปาเขตรอน สำหรบประเทศไทยเรา

นน พบวามเหดราไมตำกวา 3,000 ชนด ( Paramate et al .,2001)

60

ปาชมชน........

บานตลาดขเหลก พนทปาชมชนบานตลาดขเหลก มสภาพพนทโดยทวไปเปนภเขาดนมความลาดชน

ปานกลาง พนทเปนปาเตงรงและปาเบญจพรรณ เหดราเปนสงมชวตกลมหนงทมความสำคญ

ตอระบบนเวศในพนทแหงนแบงออกได 3 กลม คอ กลมเหดกนได กลมเหดกนไมได (เหดพษ)

และกลมเหดรายอยสลายไม ซงพบมากในชวงฤดฝนของทกป เนองจากเปนชวงทเหมาะสมตอ

การเจรญเตบโตและขยายพนธของเหดรา

61

ปาชมชนบานตลาดขเหลก พบเหดกนไดจำนวน

24 ชนด ไดแก เหดเผาะ เหดกระดาง เหดหลมกระขาว

เหดหลมกระเขยว เหดไขเหลอง เหดระโงกขาว เหดหนา

มวง เหดขา เหดตบเตา เหดนำหมาก เหดนำแปง

เหดฟานสนำตาลแดง

เหดปลวกจก เหดปลวกตาบ

เหดถานใหญ เหดขมนใหญ

เหดขมนนอย เหดหำฟาน

เหดขาวตอก

เหดผง เหดแครง

เหดถานเลก เหดหหน

ปา และเหดขาเหลอง

กลมเหดกนไมได เนองจากมความเปนพษ จำนวน 7 ชนด

ไดแก เหดระโงกหน เหดขควาย เหดคำคน เหดไขนกเคา เหดพษ

Scleroderma citrinum และ เหดพษสกล Lepiota จำนวน

จำนวน 2 ชนด กลมเหดรายอยสลายไม จำนวน 11 ชนด

ไดแก เหดใบพดลาน เหดขนมา เหดกรวยทองตาก

เหดกระดางรนำตาลอมเหลอง เหดปะการงสขาว

เหด Xylaria sp. Xylaria sp.4 Xylaria grammica

Hypoxylon fendleri และ

Hypoxylon monticulosum

ความหลากหลายของเหดรา

62

1. ตองรจกเหดชนดทจะเกบอยางถองแทและแนใจชนดเหดกนได กอนจะเกบ

มารบประทาน

2. เวลาเกบใหแยกชนดเหด โดยนำกระดาษรองในตะกราเปนชน เพอปองกนการปนเปอน

หากเกบเหดพษปะปนมาดวย

3. อยาเกบเหดภายหลงพายฝนใหม ๆ มเหดบางชนดทสบนหมวกอาจถกชะลางให

จางลงได

4. เกบเหดมาแลวใหนำมาปรงอาหารเลย ไมควรเกบไวนาน เพราะเหดจะเนาเสยเรว

5. หามกนเหดดบ ๆ โดยเดดขาด

6. เหดทไมเคยกน ควรกนแตเพยงเลกนอยในครงแรก เหดทไมเปนพษสำหรบคนอน

อาจทำใหเรามอาการแพได

7. ไมควรเกบเหดทขนใกลโรงงานสารเคม สนามกอลฟ หรอขางถนน เนองจากเหด

และเชอรามคณสมบตดดซบสารพษตาง ๆ สะสมไวในตวไวมาก รวมถงโลหะหนก

(อนงค จนทรศรกลและคณะ, 2552)

ขอควรรในการเกบเหดมารบประทาน

63

กลมเหดกนได

ชอทองถน - เหดหลมกระเขยว (เหดตะไคล)

ชอวทยาศาสตร - Russula virescens Fr.

ชวงทพบ - พฤษภาคม-สงหาคม

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดหลมขาว (เหดตะไคลขาว)

ชอวทยาศาสตร - Russula delica Fr.

ชวงทพบ - พฤษภาคม-สงหาคม

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดนำแปง

ชอวทยาศาสตร - Russula alboareolata Hongo

ชวงทพบ - พฤษภาคม-มถนายน

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดถานใหญ

ชอวทยาศาสตร - Russula nigricans (Bull.) Fr.

ชวงทพบ - พฤษภาคม - มถนายน

ทอยอาศย - บนดน

วงศ Russulaceae

64

กลมเหดกนได

ชอทองถน - เหดหนามวง (เหดหนามอย)

ชอวทยาศาสตร - Russula cyanoxantha Schaff.ex

Fr. ชวงทพบ - พฤษภาคม-กรกฎาคม

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดแดงนำหมาก

ชอวทยาศาสตร - Russula emetica (Schaff.ex Fr.) Pers.

ชวงทพบ - พฤษภาคม-กรกฎาคม

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดขา

ชอวทยาศาสตร - Lactarius flavidulus lmai

ชวงทพบ - พฤษภาคม-มถนายน

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดขาเหลอง

ชอวทยาศาสตร - Lactarius sp.

ชวงทพบ - พฤษภาคม-มถนายน

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดถานเลก

ชอวทยาศาสตร - Russula densifolia (Secr.) Gill.

ชวงทพบ - มถนายน-ธนวาคม

ทอยอาศย - บนดน

65

ชอทองถน - เหดปลวกจก

ชอวทยาศาสตร - Termitomyces clypeatus Heim

ชวงทพบ - มถนายน-สงหาคม

ทอยอาศย - บนรงปลวกทอยใตดน

ชอทองถน - เหดฟานสนำตาลแดง

ชอวทยาศาสตร - Lactarius volemus (Fr.) Fr.

ชวงทพบ - พฤษภาคม-มถนายน

ทอยอาศย - บนดน

กลมเหดกนได

ชอทองถน - เหดระโงกขาว

ชอวทยาศาสตร - Amanita princeps Corner & Bas.

ชวงทพบ - พฤษภาคม-มถนายน

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดระโงกเหลอง

ชอวทยาศาสตร - Amanita hemibapha (Berk.&Br.)

Sacc subsp javanica Cor.&Bas.

ชวงทพบ - มถนายน -สงหาคม

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดปลวกตาบ

ชอวทยาศาสตร - Termitomyces eurrhigus (berk.) Heim

ชวงทพบ - กรกฎาคม - พฤศจกายน

ทอยอาศย - บนรงปลวกทอยใตดน

66

ชอทองถน - เหดขมนใหญ

ชอวทยาศาสตร - Craterellus cibarius Fr.

ชวงทพบ - กรกฎาคม-กนยายน

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดขมนนอย

ชอวทยาศาสตร - Craterellus aureus Berk. & Curt.

ชวงทพบ - กรกฎาคม-กนยายน

ทอยอาศย - บนดน

กลมเหดกนได

ชอทองถน - เหดขาวตอก

ชอวทยาศาสตร - Termitomyces microcarpus

(Berk.et Broome) Heim

ชวงทพบ - มถนายน-สงหาคม

ทอยอาศย - บนดนบรเวณใกลจอมปลวก

ชอทองถน - เหดถอบ (เหดเผาะ)

ชอวทยาศาสตร - Astraeus hygrometricus (Pers.) Morgam

ชวงทพบ - มถนายน - กรกฎาคม

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดกระดาง (เหดลม)

ชอวทยาศาสตร - Lentinus polychrous L,V.

ชวงทพบ - ตลาคม-ธนวาคม

ทอยอาศย - บนกงไมและตอไม

67

ชอทองถน - เหดหำฟาน (เหดขลำหมา)

ชอวทยาศาสตร - Mycoamaranthus

cambodgensis (Pat.) Trap.

ชวงทพบ - มถนายน-กนยายน

ทอยอาศย - บนดนทมใบไมทบถม

ชอทองถน - เหดแครง (เหดตนตกแก)

ชอวทยาศาสตร - Schizophyllum commune Fr.

ชวงทพบ - พฤษภาคม-สงหาคม

ทอยอาศย - บนกงไมและตอไม

ชอทองถน - เหดหหนปา

ชอวทยาศาสตร - Auricularia delicata (Fr.) Henn.

ชวงทพบ - เมษายน-สงหาคม

ทอยอาศย - บนทอนไมผ

กลมเหดกนได

ชอทองถน - เหดตบเตา

ชอวทยาศาสตร - Boletus sp.

ชวงทพบ - พฤษภาคม-มถนายน

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดผง

ชอวทยาศาสตร - Botellus sp.

ชวงทพบ - พฤษภาคม - สงหาคม

ทอยอาศย - บนดน

68

ลกษณะเหดพษทสงเกตไดลกษณะเหดพษทสงเกตได

1. สเขมจด เชน แดง สม ดำ หรอมสฉดฉาด

2. มแผนหรอเกลดขรขระบนหมวกเหด

3. มวงแหวนพนรอบบนกานดอกเหด วงแหวนนจะเปนตวเชอมเนอเยอของหมวกเหด

และกานดอกใหตดกนเมอดอกเหดบาน

4. มขนหรอหนามเลกๆ กระจายอยทวไป

5. มกลน เหมนฉน

การทดสอบเหดพษแบบชาวบาน

วธการทดสอบเหดพษแบบชาวบานจดวาเปนภมปญญาของชาวบานทจะใชทดสอบ

วาเหดชนดใดรบประทานได

1. นำขาวสารมาตมกบเหด ถาไมเปนพษขาวสารจะสก ถาเปนพษขาวสารจะสกๆ ดบๆ

2. ใชชอนเงนคนตมเหด ถาชอนเงนกลายเปนสดำ จะเปนเหดพษ

3. ใชปนกนหมากปายดอกเหด ถาเปนเหดพษจะกลายเปนสดำ

4. ใชหวหอมตมกบเหด ถาเปนเหดพษจะเปนสดำ

5. ใชมอถเหดจนเปนรอยแผล ถาเปนพษรอยแผลนนจะเปนสดำ

6. ดอกเหดทมรอยแมลงและสตวกดกน เหดนนไมเปนพษ

7. เหดทเกดผดฤดกาล มกจะเปนพษ

8. เหดพษมกจะมสฉดฉาด

การชวยเหลอผทรบประทานเหดพษเบองตน

หากพบผปวยทรบประทานเหดพษและเกดอาการพษขน

ควรทำใหผรบประทานเหดพษอาเจยนโดยเรว เพอใหเศษ

อาหารท ตกคาง ออกมามากทสด หากอาเจยนออกยาก

ใหใชเกลอแกง 3 ชอนชา ผสมนำอนดมจะทำใหอาเจยน

ไดงายขน (แตวธนหามใชกบเดกอายตำกวา 5 ขวบ )

แลวรบนำสงแพทยโดยดวน พรอมกบตวอยางเหดพษ

(หากยงเหลออย) เพอใหแพทยรกษาตอไป

(สมาคมวจยและเพาะเหดแหงประเทศไทย, 2549)

69

ชอทองถน - เหดระโงกหน

ชอวทยาศาสตร - Amanita verna (bull.ex Fr.) Vitt.

ชวงทพบ - มถนายน - กรกฎาคม

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดขควาย

ชอวทยาศาสตร - Psilocybe cubensis (Earle) Sing.

ชวงทพบ - พฤษภาคม - กรกฎาคม

ทอยอาศย - บนมลควาย

ชอทองถน - เหดคำคน

ชอวทยาศาสตร - -

ชวงทพบ - พฤษภาคม - มถนายน

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - เหดไขนกเคา

ชอวทยาศาสตร - Amanita virosa Secr.

ชวงทพบ - พฤษภาคม - กรกฎาคม

ทอยอาศย - บนดน

กลมเหดพษ

70

ชอทองถน - -

ชอวทยาศาสตร - Lepiota sp.

ชวงทพบ - พฤษภาคม -มถนายน

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - -

ชอวทยาศาสตร - Lepiota sp.

ชวงทพบ - พฤษภาคม -มถนายน

ทอยอาศย - บนดน

ชอทองถน - -

ชอวทยาศาสตร - Scleroderma citrinum Pers.

ชวงทพบ - พฤษภาคม - มถนายน

ทอยอาศย - บนดน

กลมเหดพษ

71

ชอทองถน - เหดพดใบลาน

ชอวทยาศาสตร - Polyporus grammocephalus Berk.

ทอยอาศย - บนขอนไม

ชอทองถน - เหดหงหรอเหดแขง

ชอวทยาศาสตร - Fomitopsis sp .

ทอยอาศย - บนตอไมและขอนไม

ชอทองถน - เหดกระดางรนำตาลออนอมเหลอง

ชอวทยาศาสตร - Trametes cingulata Berk

ทอยอาศย - บนขอนไมผ

กลมเหดรายอยสลายไม

(Wood decay fungi) กลมเหดรา ยอยสลายเปนตวการสำคญในการยอยสลายเศษซากพชไดแก กงไม

ใบ ผล เมลด เปลอกไม เนอไม ทรวงหลนหรอหกโคนลงตามธรรมชาต รวมทงมลสตวและ

อนทรยวตถตางๆทอยในดน ใหผพงเนาเปอยสลายกลายเปนสารอนทรยใหธาตอาหารทเปน

ประโยชนกบตนพช ( ราชบณฑตสถาน 2539 ; Thienhirun, 1997 ; Laessoe & Conte,1996

; Lincoff, 1995 )

72

ชอทองถน - เหดกรวยทองตาภ

ชอวทยาศาสตร - Microporus xanthopus (Fr.) Kuntze

ทอยอาศย - บนกงไมรวงและขอนไม

ชอทองถน - เหดขนมา

ชอวทยาศาสตร - Marasmius sp.

ทอยอาศย - บนอนทรยวตถทผสลายแลว

ชอทองถน - เหดปะการงสขาว

ชอวทยาศาสตร - Ramaria sp.

ทอยอาศย - บนดนทมเศษใบไมผทบถมกน

ชอทองถน - -

ชอวทยาศาสตร - Hypoxylon fendleri Berk.ex Cooke

ทอยอาศย - บนอนทรยวตถทผสลายแลว

เหดรายอยสลายไม

ชอทองถน - -

ชอวทยาศาสตร - Hypoxylon monticulosum Mont.

ทอยอาศย - บนตอไม

73

ชอทองถน - -

ชอวทยาศาสตร - Xylaria grammica (Mont.) Fr.

(ระยะออน)ทอยอาศย - บนขอนไม

ชอทองถน - -

ชอวทยาศาสตร - Xylaria sp.4

ทอยอาศย - บนกงไม

ชอทองถน - -

ชอวทยาศาสตร - Xylaria sp. (ระยะออน)ทอยอาศย - บนขอนไม

เหดรายอยสลายไม

74

เหดราเปนทรพยากรความหลากหลายกลมหนงทอยในปา มความเกยวพนกบหวงโซ

อาหาร ในระบบนเวศปาไม ( อนงค จนทรศรกล, 2539 ) เหดกนไดหลายชนดเปนแหลงอาหาร

และแหลงรายไดทสำคญของชาวบานทอาศยอยในพนทปาชมชนบานตลาดขเหลก ตวอยางเหด

ทสำคญของพนทนไดแกเหดหลม เหดระโงกขาว เหดระโงกเหลอง พบมากในชวงเดอนพฤษภาคม

ถงเดอนสงหาคมซงเปนชวงฤดฝน เหดหลมมราคา 80-120 บาทตอกโลกรม เหดระโงกเหลอง

และเหดระโงกขาว ราคา 80-130 บาทตอกโลกรม เหดโคน ราคา 200 บาทตอกโลกรม ชาวบานท

อาศยอยในพนทปาชมชนตลาดขเหลกแหงนสามารถเกบเหดขายคดเปนมลคา 400,000 บาทตอ

ป ซงไมรวมมลคาทชาวบานบรโภคภายในครวเรอนดวย

ดงนนเหนไดวาปาไมเปนทรพยากรทมคาอนนต ไมวาจะไดรบประโยชนจากปาไมทาง

ตรงหรอทางออม ปาไมกเปรยบเสมอนกบตลาดของชมชนทผลตปจจยสใหกบชมชนไดทงยา

สมนไพร อาหาร เครองใชสอย และรายไดเพอเลยงครอบครว สงเหลานจะยงคงดำรงอยไดหาก

ชมชนยงคงตระหนกในการอนรกษและรกษาผนปาของชมชนไว ใหใชประโยชนไดตอไปสรนตอ

รนเและจะตองมการใชประโยชนจากปาชมชนอยางเทาเทยมกน ตลอดจนการวางมาตรการใน

การจดการปาชมชนอยางเขมแขง เหมอนคำกลาววา เราพงพงปา ปาพงพงเรา

75

เมนเหดปาจากชมชน

บานตลาดขเหลก

ควเหดถอบ หรอผดเหดถอบ

สวนผสม

เหดถอบลางสะอาด ฝานเปนชนบาง ๆ

เนอกงสบละเอยด (หรอหมสบกได)

พรกขหนแหง

เกลอปน

กะปด

ยอดมะขามออน

หอมแดงปอก

กระเทยมแกะกลบไมตองปอกเปลอก

นำปลาด

นำมนพช

วธทำ

1. เอาพรกขหนแหง เกลอปน กะปด โขลกละเอยดรวมกบหอมแดง กระเทยม โขลกใหละเอยด

2. ผดเครองนำพรกทโขลกเอาไวในกระทะกบนำมนพชจนเครองนำพรกหอมดไดท

3. ใสกงสบลงไปผด ผดจนกงสกกใสเหดถอบทฝานบางๆ ลงไปจนสกเชนเดยวกน

4. ใสยอดมะขามออนลงไปผด

5. ปรงรสดวยนำปลาด

6. ชมแลวปรงรสตามใจชอบ

76

ตมเคมเหดถอบ กบนำพรก

สวนผสมตมเคมเหดถอบ

เหดถอบ

เกลอ

ใบมะเมาสายเพอเพมรสชาตให

เปรยวนดๆ

วธทำ

1. นำนำตงไฟ ประมาณ ครงลตร

2. เตมเหดถอบ ใสใบมะเมาสาย

3. ปรงรสดวยเกลอใหมรสชาต

เคมเลกนอย

สวนผสมของนำพรก

พรกแหงคว

เกลอ

กระเทยม

วธทำ

1.นำสวนประกอบทงหมดมาโขลกใหละเอยด

2. นำไปรบประทานกบตมเคมเหดถอบ

77

แกงเหดระโงก

สวนผสม

เหดระโงกลางใหสะอาด พรกขหนสด

หอมแดง กะป ใบแมงลก นำปลารา

นำปลา

วธทำ

1. โขลกพรกขหนดบ หอมแดง กะป

ใหละเอยด

2. ตงนำใหเดอด นำพรกแกงใสหมอ

3. ใสเหดระโงก

4. ปรงรสดวย นำปลารา นำปลา

5. ยกลงใสใบแมงลก ตกใสถวยกนตอนรอนๆ

สวนผสม

เหดหลมลางใหสะอาด พรกสด กระเทยม ยอดฟกทอง นำปลา นำปลารา เกลอ

วธทำ

1. เอาพรกสด เกลอปน โขลกละเอยดรวมกระเทยมโขลกใหละเอยด

2. ตงนำใหเดอด แลวใสนำพรกทตำเสรจแลวลงไป

3. นำเหดหลมทลางแลวและผาเรยบรอยแลวใส

ลงไปตมใหสก

4. ใสยอดฟกทองลงไป ทงไวสกคร

5. ปรงรสดวย นำปลารา นำปลา

แกงเหดหลม ใสยอดฟกทอง

78

ผดเหดหลม

สวนผสม

เหดหลมดอกตมลางใหสะอาด

หนเปนชนพอประมาณ

พรกสด

กระเทยม

นำปลา

ซอวขาว

ตะไครหน

นำมนพช

วธทำ

1. สบกระเทยม ซอยพรกเปนชนบางๆ

2. ตงนำมนใหรอน ใสกระเทยม และพรก

3. นำเหดหลมทลางแลวและผาเรยบรอยแลวใสลงไปผดนานๆ ใหสก

4. ใสตะไครหนลงไป

5. ปรงรสดวยนำปลา

6. ชมแลวปรงรสตามใจชอบ

7179

นำพรกเหด

สวนผสม

เหดหลมลางใหสะอาด

พรกสด

กระเทยม

กะปเผาไฟ

นำปลา

หอมแดง

เกลอ

80

วธทำ

1. นำเหดหลมมายางไฟใหสก

2. นำกระเทยม หอมแดง พรกสด มายาง

3. นำกระเทยม หอมแดง เกลอ พรกสดทยาง

แลวโขลกใหละเอยด จากนนกใสกระปยาง

4. ใสเหดหอมทยางแลว โขลก ใหละเอยด

5. ปรงรสดวยนำปลา

6. ชมแลวปรงรสตามใจชอบ

แหนมเหด

สวนผสม

เหดรวม

พรกสด

กระเทยม

ขาวเหนยว

เกลอ

วธทำ

1. นำเหดมานงใหสก

2. นำกระเทยมมาโขลกผสมคลกเคลากบเหดทนงสกแลว

3. นำขาวเหนยวมาคลกเคลาอกท จากนนใสเกลอ ใสพรกสด

4. นำเหดทคลกเคลาสวนผสมแลวมาใสถง และหอดวยใบตอง

5. ทงไว 2 วน เหดจะเรมมรสเปรยว และรบประทานได

81

นงเหดนำหมาก

และเหดไขหานกบนำพรกขา

สวนผสม

เหดนง : เหดนำหมาก หรอเหดไขหาน

วธทำ

ลางเหดใหสะอาด แลวนำเหดมานง

สวนประกอบนำพรกขา

ขาดบ เกลอ พรกแหงหรอพรกขหนสด

วธทำ

นำสวนประกอบมาโขลกรวมกนใหละเอยด รบประทานกบเหดนง

ตมยำเหดโคน

สวนผสม

เหดโคนครงกโล พรก เกลอ มะนาว

ตนหอมผกช ใบสาระแหน

วธทำ

1. นำเหดโคนมาตดเปนทอนแลวนำไปตม

2. ปรงรสดวยพรก เกลอ มะนาว ตนหอมผกช

ใบสาระแหน

82

84

นางแสงคำ ตาคำสข หรออยคำ ตามภาษาชาวเหนออาศยอย

บานเลขท 46/1 หมท 1 บานตลาดขเหลก ตำบลแมโปง อำเภอดอยสะเกด

จงหวดเชยงใหม ปจจบนอาย 66 ป มสมาชกในครอบครว 2 คน คอ

อาศยอยกบหลานสาว อาย 10 ขวบ

ปจจบนยายคำยดอาชพใหบรการตอบสมนไพรการประคบดวย

ลกประคบ คาบรการอบสมนไพรครงละ 20 บาทตอคน และยงมยาตม

บำรงกำลง ยาแกโรคเบาหวานหอละ 20 บาท ลกประคบพรอมนวด 50

บาท ในวนหนงๆ จะมคนไปใชบรการประมาณ 4 - 5 คน หรอบางวนก

ไมมเลย แตกทำใหยายคำมรายไดดกวาแตกอน ซงถอเปนรายไดหลกท

นำมาจายในครอบครวและดแลหลานสาวทกำลงเรยนอย รายไดเฉลย

จากเมอกอนเดอนละประมาณ 700 บาท ขณะนยายคำมรายไดประมาณ

เดอนละ 1,500 - 2,000 บาท

สมนไพรทยายคำใช ประมาณ 20 กวาชนด สวนใหญเกบหาเอง

จากปาชมชนของหมบานและบรเวณใกลเคยง เชน เปลา หนาด ลมแลง

ตะไคร ปเลย (ไพล) มะเขอแจเครอ กำลงเสอโครง เกดเกา จองกอง

ฮอสะพายควาย เฒาลมเตา กองแกบ แตกมบางสวนทยายคำตองจางคน

ในหมบานไปเกบ ไดแก โดไมรลม ยคาลปตส ตนกาเปนตน ยายคำเลาวา

สมนไพรในปาชมชนยงมเปนจำนวนมากเพยงพอตอการนำมาใช โดยใน

การเกบแตละครงยายคำจะตองเกบอยางระมดระวงมากเพราะเกรงวา

สมนไพรตนแมจะตาย สมนไพรทมมากในปาชมชน คอ เปลา ทงเปลา

หลวง เปลานอย เปลาตองตบ และไดใหความสำคญกบสมนไพรทเสยง

ตอการสญพนธ ควรรกษาไว คอ มะเขอแจเครอ เฒาลมเตา และตนกา

เปนตน ในอนาคตยายคำไดวางแผนจะปลกสมนไพรภายในพนทบรเวณ

บาน และปรบปรงบานใหสวยงามมากขน ซงจะทำใหงายและสะดวกใน

การนำมาใช สวนหลานสาวทยงเลก ยายคำคดเอาไววาเมอหลานโตขน

จะถายทอดความรดานสมนไพรให เพราะยายคำไมอยากใหภมปญญา

ทองถนนสญหายไป ปจจบนหลานสาวกรจกสมนไพรหลายชนดแลวจาก

การตดตามยายไปเกบสมนไพรในปา

ภมปญญาทองถน

“ดานการใชพชสมนไพรพนบาน”

85

สมนไพรทยายคำใช ประมาณ 20 กวาชนด สวนใหญเกบหาเองจากปาชมชนของ

หมบานและบรเวณใกลเคยง เชน เปลา หนาด ลมแลง ตะไคร ปเลย(ไพล) มะเขอแจเครอ

กำลงเสอโครง เกดเกา จองกอง ฮอสะพายควาย เฒาลมเตา กองแกบ แตกมบางสวนทยายคำ

ตองจางคนในหมบานไปเกบ ไดแก โดไมรลม ยคาลปตส และตนกา เปนตน

จากการสอบถามคนทเขามาใชบรการอบสมนไพรของยายคำ ซงจะเปนผคนทมาจาก

หลายแหงและตดใจกลนสมนไพรในหมออบ และทำใหอาการเจบปวยทเลาขนกจะมาใชบรการ

เปนประจำ ไดแก ชาวบานในทองทอำเภอดอยสะเกด อำเภอสนทราย อำเภอพราว

(นำไปขาย) บานวงธาร บานปาเหว อำเภอสารภ อำเภอสนกำแพง และในเขตอำเภอเชยงใหม

การตมยาสมนไพร ตำรบอยคำ

86

ยาตมสมนไพร ตำรบอยคำ เปนยาตมสมนไพรทมวตถประสงคใหผเขารบการอบ

สมนไพรไดใชดม ในระหวางการเวนชวงพกอบสมนไพร เพอชดเชยการสญเสยนำอนเนองจาก

การอบสมนไพร และเปนการปรบสมดลของรางกาย เสรมสรางภาวะภมตานทานของรางกาย

โดยใชตวยาสมนไพร ตมในนำประมาณ 3 ลตร ตอ 1 ชด ใชเวลาตม 15 – 20 นาท แลวจงดม

ขอควรระวงในการใชยาตม

ควรตมรบประทานเฉพาะวนไมควรเกบคางคน หากจำเปนตองทำการอนทกวนหาม

ใชภาชนะตมทเปนโลหะอะลมเนยมหรอเหลก เพราะสมนไพรทมฤทธเปนกรด หรอ แทนนน

(สารฝาด) จะทำใหเกดปฏกรยากบโลหะเปนพษตอผใชระยะยาว

87

ตำรบยาอยคำ

88

ตำรบยาอยคำ

89

ตำรบยาอยคำ

90

ตำรบยาอยคำ

91

ตำรบยาอยคำ

92

เปนวธการดแลรกษา

สขภาพแผนไทยโบราณชนดหนง

ซงในอดตจะพบมการใชในกลม

หมอแผนโบราณ หมอพนบาน

โดยมกจะนำมาใชในกรณเสรม

สขภาพมารดาหลงการอยไฟและ

ตอมาพบวานำมาใชในอกหลาย

กรณทงการรกษาอาการ/โรคบาง

ชนด เชน โรคผวหนง อาการปวด

เมอยกลามเนอ เปนตน

การอบสมนไพร

ประโยชนของการอบสมนไพร

1. ทำใหการไหลเวยนของโลหตดขนกวาเดม สงผลใหเลอดไปเลยงอวยวะตางๆ ไดมากขน

เปนผลทำใหอวยวะภายในตางๆ เชน ปอด สมอง หวใจทำงานดขน

2. ชวยขบเหงอออกมากขน เปนการกำจดของเสยออกจากรางกาย ซงจะลดการทำงานของ

ไตในการทำหนาทขบของเสยออกจากรางกาย และผลจากการขบของเสยจะทำใหผว

พรรณผองใส

3. ชวยทำใหประสาททกสวนผอนคลายความตงเครยด

4. กลามเนอผอนคลายทำใหหายจากอาการปวดเมอย หรอปวดศรษะ

5. สมนไพรบางตวทใชอบมผลตอการรกษาโรค เชน กลมโรคผวหนง โรคภมแพ เปนตน

6. การอบสมนไพรชวยขบเหงอออกจากรางกาย ทำใหชวยลดนำหนกได

7. การอบสมนไพรไอนำจะชวยขยายรขมขนทผวหนง สงสกปรกทตกคางอยจะถกขบออก

มาพรอมกบเหงอ คนทผวหนามนในการอบสมนไพร ชวยลดความมนบนใบหนาไดเพราะ

ถาไขมนอดตนจะทำใหเกดสว93

สรรพคณสมนไพรอบยา สตรอยคำ

1. หวไพร แกครนเนอครนตว ลดการอกเสบของผวหนง บำบดโรคผวหนง

2. หวตนกา บำรงหวใจ แกโรคผวหนง ดบพษไข

3. ใบคณ แกโรคผวหนง กลากเกลอน แกไข

4. ใบกรวยปา แกไขพษ โรคผวหนงผนคน แกรดสดวงจมก

5. ใบตองกลวยตบ แกเมดผดผนคน

6. ใบปอหมน แกบวม แกเจบคอ

7. ใบเปลาหลวง แกเสมหะ แกลมจกเสยด แกคน บำรงกำลง แกกระหาย

8. ใบหมากผ หมากเมย ขบพษไข ไขกาฬ แกตวรอน รอนใน กระหายนำ

และแกเมดผดผนคน

9. ใบรางจด ถอนพษไข แกรอนใน กระหายนำ แกประจำเดอนไมปกต แกพษเบอเมา

10. ใบยคาลปตส แกไอ แกไข คดจมก

11. เทยนคำ แกอกเสบ แกอาเจยน บำรงโลหตใหสมบรณ

12. เทยนแกลบ แกลมขนทำใหตาพรางพราย หออ

13. ใบหนาด แกการเกรงของกลามเนอ ขบเหงอ แกเหนบชา ขบเสมหะ ระงบประสาท

14. ใบสมปอย แกบด แกโรคตา มฤทธเปนกรดออน ทำความสะอาดผว แกโรคผวหนง

15. ตะไคร ลดความดนโลหต แกไอ ขบลม แกหด ขบเหงอ ขบปสสาวะ

บำรงธาต

16. ขมนชน สมานแผล แกโรคผวหนง ขบกลนและสงสกปรกในรางกาย

ลดการอกเสบ แกตาแดง

17. มะกรด แกไอ ขบเสมหะในลำคอ ขบลมในลำไส

94

สรรพคณสมนไพรอบยา สตรอยคำ สรรพคณสมนไพรอบยา สตรอยคำ การปฏบตตวในการอบสมนไพร

ขอหามสำหรบการอบสมนไพร

1. ควรอาบนำกอนเขาอบสมนไพร เพอชำระลางสงสกปรกทอาจตดบรเวณรขมขนและเปน

การกระตนตามผวหนงและเสนเลอดใหพรอมตอการยด

ขยายและหดตว

2. แตงกายดวยเสอผาใหนอยชนเมอเขาตอบสมนไพร

3. ผเขาอบสมนไพรควรใชเวลาอยในตอบนานครงละ

10 - 15 นาท แลวออกมานงพก 3 - 5 นาท ทำซำประมาณ

3 - 4 ครง ซงใชเวลารวมทงหมดประมาณ 45 - 60 นาท

หลงการอบในแตละครงควรดมนำอนหรอนำสมนไพรเพอ

ทดแทนนำทสญเสยจากการอบสมนไพรไมควรดมนำเยน

4. ขณะอบสมนไพรรอบสดทายอาจใชสมนไพรขดผวหรอ

บำรงผวพรรณได เชน มะขามเปยก ผงขมน โยเกรต

เปนตน

5. หลงจากการอบครบเวลาไมควรอาบนำทนท ใหนงพกหรอ

รอจนเหงอแหงแลวจงคอยอาบนำอกครง เพอชำระเหงอไคลและชวยใหเสนเลอดหดตวเปนปกต

6. ความถในการอบสมนไพรขนอยกบความเหมาะสมของแตละราย แตโดยปกตจะอบสมนไพร

อยางนอย 1 - 2 ครงตอสปดาห

1. หามอบสมนไพรขณะมไขสงมากกวา

38 องศาเซลเซยส หรอหลงฟนไขใหมๆ เนองจากงายตอการตดเชอ

2. โรคตดตอรายแรงทกชนด เชน วณโรค ไวรสตบอกเสบ เปนตน

3. คนทมโรคประจำตว เชน โรคไต โรคหวใจ โรคลมชก โรคหอบหดระยะรนแรง โรคตดเชอระบบ

ทางเดนหายใจทรนแรง ความดนโลหตสง หากความดนโลหตสงไมเกน 180 มลลเมตรปรอท

4. สตรขณะมประจำเดอน รวมกบมอาการไขและปวดศรษะรวมดวย

5. มอาการอกเสบจากบาดแผลลกหรอแผลผาตดตางๆ

6. ออนเพลย อดนอน อดอาหารหรอหลงรบประทานอาหารใหมๆ

7. สตรมครรภ

8. ปวดศรษะ วงเวยนศรษะ คลนไส

9. หามตงเตาถานเพอตมยาในตอบสมนไพรรปแบบตางๆ โดยเดดขาด เพราะจะทำใหขาด

อากาศหายใจเปนอนตรายได95

การนวดประคบสมนไพร

การประคบสมนไพร หมายถง การนำเอาสมนไพรทงสดหรอแหงหลายๆ ชนด โขลก

พอแหลกและคลก รวมกน หอดวยผาทำเปนลกประคบนงดวยไอความรอนแลวนำไป

ประคบ ยายคำ ไดรบการฝกการนวดแผนไทย จากศนยบรการการศกษานอกโรงเรยน

อำเภอ ดอยสะเกด กระทรวงศกษาธการ ไดรบความรดานการทำและ

ใชลก ประคบจากโรงพยาบาลแมออน กงอำเภอแมออน จงหวด

เชยงใหม เพอใหผใชบรการไดรบความปลอดภยและ

เชอใจได

ขอควรระวงในการประคบ

1. หามใชลกประคบทรอนจนเกนไปโดยเฉพาะกบบรเวณ

ผวหนงออนๆ หรอบรเวณเปนแผลมากอนถาจำเปนตอง

ประคบควรมผารอง หรอรอจนกวาลกประคบจะคลาย

ความรอนลง

2. ควรระวงเปนพเศษในผปวยโรคเบาหวาน อมพาต เดก

และผสงอาย เนองจากกลมบคคลดงกลาวมการตอบ

สนองความรสกชาอาจทำใหผวหนงพองได ถาจำเปน

ตองประคบใชลกประคบอนๆ

3. ไมควรใชลกประคบกรณทมการอกเสบใน 24 ชวโมงแรก

เพราะอาจทำใหอกเสบมากขนควรประคบดวยความ

เยนกอน

4. หลงประคบสมนไพรแลว ไมควรอาบนำทนทเพราะจะ

ไปชะลางตวยาออกไปจากผวหนงและรางกายอาจปรบ

ตวไมทน

ประโยชนของการประคบสมนไพร

1. ชวยบรรเทาอาการปวดเมอย

2. ชวยลดอาการบวม

3. ลดอาการเกรงของกลามเนอ

4. ชวยใหกลามเนอ พงผดยดตวออก

5. ลดอาการตดขดของขอตอ

6. ชวยเพมการไหลเวยนของโลหต

7. ลดอาการปวด

ขนตอนการประคบ

1. จดทาผปวยใหเหมาะสม ในทานงหรอนอน

2. นำลกประคบนงจนรอน มาทดสอบความรอนโดยแตะททองแขน หรอหลงมอกอนนำไปประคบ

3. ในการประคบตองทำดวยความรวดเรวในขณะทลกประคบกำลงรอน เมอลกประคบเยนลงให

นำไปนงใหม

4. ควรมลกประคบ 2 ลก เพอสบเปลยนทดแทน

96

ผเสอปกเหลอง ผเสอปกขาว หนอนขเหลก

(Sulfur-yellow butterfly, white butterfly)

ชอวทยาศาสตร : Catopsilia crocale

crocale Cramer., Catopsilia pomona

pomona F., Catopsilia pyranthe pyranthe L.

วงศ : Pieredae

พช : อาหารขเหลก ชยพฤกษ กลปพฤกษ ชมเหดเทศ

ชมเหดไทย เสยว ทองกวาว แคบา

ภมปญญาทองถนในปาชมชน

“แดขเหลก”

97

แดขเหลกเกดจากหนอนกนใบขเหลกจนอวนเตมทแลวจะตกลงมาจากตนขเหลกชาว

บานกจะเกบตวหนอนมาใสกระสอบแลวใสใบขเหลกใหหนอนกนจนอวนเตมทหนอนกจะทำ

การเขาแดชาวบานกจะนำมาควกน

98

ภมปญญาทองถนในปาชมชน

“การเลยงตอหวเสอ”

ตอหวเสอ (Paper wasp)ชอวงศ : Vespidae

ชอวทยาศาสตร : Vespa cincta

ลกษณะของลำตวตอหวเสอมขนาดลำตวยาวประมาณ 3 – 3.50 เซนตเมตร

มสดำ ทองมแถบ สสมปนเหลองพาดขวาง 3 แถบททองคลายลายเสอจนเหนไดชด

ปกนำตาล มปก 2 ค เปนแผนเยอบางๆ ปกคหลงเชอมตอกบปกคหนาดวยแถวตะขอเลกๆ

(hamuli) ซงอยตรงดานหลงของปกคหนา ดานหนาของสวนทองทเชอมตอกบสวนอกม

ลกษณะคอดกว สวนทองปลองสดทายเปลยนแปลงไปเปนอวยวะทใชตอย เรยกวา

เหลกใน (sting)

ตอหวเสอเปนแมลงทดราย ความจำด ดมกลนไดไกล บนเรวแบงหนาทกนชดเจน

เชน แผนกหาอาหารและนำ แผนกสรางรงและรกษารง แผนกเลยงลก ตอมพษรนแรงหาก

โดนตอยมากๆ มอนตรายถงแกชวต แตถาหากเขาใจวถชวตของตอหวเสอกจะทำให เลยงงาย

อยรวมกบมนษยโดยไมมอนตราย ในบานเราพบ ไดทวทกภาค จงมชอเรยกทตางกน

99

วงจรชวตของตอหวเสอ

ตวตอจะมการเตบโตแบงเปน 3 ระยะ ไดแก

ระยะท 1 ตวหนอน ระยะท 2 ตวนาง ระยะท 3 ตวแก

100

พษของตอหวเสอ

เมอไดรบพษของแมลงเหลานแลวจะทำใหเกดอาการแสดงตางๆแตสามารถแยกได

เปน 2 ลกษณะ

1. อาการเฉพาะท ไดแก ปวด บวม แดง รอน หรอเปนผนแพลมพษตรงบรเวณทถกตอย ในคน

ทไดรบสารฮสตามน (Histamine) บอยๆ พษจะไปกระตนการหลงฮสตามนจากเนอเยอ

ทำใหบรเวณทถกตอยเกดรอยไหมได ในกรณทถกตอยใกลคอ จมก หรอ ตา อาจมอาการ

มากกวาปกตได บางรายทแพพษอาจจะทำใหสของผมกลายเปนสขาวโพลนทงหวเลยกได

2. พษทไปตามกระแสโลหต ทำใหเกดอาการทวรางกาย เชน มอาการคน ลมพษ หลอดเลอด

บวม หายใจขด เปนลม ความดนโลหตตำ และปวดทอง เปนตน บางรายถงกบเสยชวต

การรกษาอาการพษจากตอหวเสอ

เมอไดรบพษใหประคบดวยนำแขง หรอใหยา

ระงบอาการปวด ใหรบประทานยาแกแพ(Antihistamine)

และ corticosteroid เพอลดอาการอกเสบ อาจใหยา

ปฏชวนะเพอปองกนการตดเชอแบคทเรยแทรกซอน

ดวยกได ในบางรายทมอาการรนแรงใหรบนำสง

โรงพยาบาล ความรนแรงของพษนนจะผนแปร

ตามจำนวน แผลทถกตอย ปรมาณพษทไดรบ

รบตอนำหนกตว อาย และประวตการแพ

101

บานตลาดขเหลกมชาวบานเขาไปเกบรงตอหวเสอ

จากในปาชมชนมาเลยงทำกนเปนอาชพเคาเกบ

มาเลยงไดประมาณ 30 - 40 รง

ทบานลงในแตละปจะเลยงประมาณ 10 รง

มากทสด 15 รง แลวแตวาจะขยนหามาเลยง

หรอไม สวนมากเลยงไวกนเหลอกนแลวกแบง

ใหญาตๆ หรอไมกขาย

102

วธการหารงตอ

ชาวบานจะเรมออกหาตวตอและรงตอในชวงเดอน

เมษายน - พฤษภาคม ซงเปนชวงการเรมเขาสฤด

ฝน แมลงตางๆ กจะฟกออกจากไขเรมวงจรชวตใหม

เชนเดยวกบตกแตน ตวหนอน ซงเปนอาหารของตว

ตอ ตวตอจะออกหากนในเวลากลางวน การออกหา

รงตอแตละครงตองมทมงานประมาณ 2 -3 คน คนท 1

จะอยทเหยอโดยใชเนอหมหรอตกแตนเสยบไมไว

พอตวตอมากนเหยอกรอดทศทางการบนของตวตอ

วาบนไปทางใด บนสงหรอบนตำ เมอวางจดทมงาน

ทมงานในการสงเกต แลวรอดตวตออยทเดม พรอม

ทงจบเวลาวาตวตอจะกลบมาทเดมใชเวลาเทาไหร

หากแมตอกลบมาภายใน 3 นาท แสดงวารงตอจะ

อยไมไกลเกน 500 เมตร (เวลาบนของตอประมาณ

150 - 200 เมตรตอนาท) รอบแรกยงไมผกบวงใหตว

ตอกลบรงกอน แลวรอบ 2 - 3 จะมาหลายตวเราจะ

ไมผกตวแรกเนองจากตวตอจะรทนมนจะกดบวงทง

ตองรอรอบท 2 ตวตอจะพาพวกมาดวยแลวคอยเอา

เชอกผกบวงทกนตวตอแลวตรงบวงกหอยกระดาษ

ตอกจะบนชาลง คนท 2 กจะคอยดทศทางการบน

ของตวตอทโดนผกบวง เมอทราบจดมงหมายบรเวณ

ทตวตอบนลง กจะเรมคนหารงตอ ณ บรเวณนน

103

104

เมอเราพบรงตอแลวตองรอถงเวลาตกเยนหรอกลางคนประมาณ 1-2 ทม รอให

ตวแมตอหวเสอกลบเขารงเสยกอนจงจะทำการตดกงไมทมรงตอทเราตามจนเจอกลบไปเลยง

โดยตองเตรยมอปกรณ เชน ชดพลาสตกหนา ๆ ชดจะรอนมากตองมนำไปรดตวเพอคลายรอน

ใสเพอปองกนการตอยของตวตอ สำล เลอย กรรไกรตดแตงกง ถงพลาสตก ไฟฉาย หรอ

ไฟแบตเตอร แลวเดนเขาไปใกลบรเวณรงตอสองหารตอวาอยดานใด เมอเจอแลวใชสำลอดร

ใชถงพลาสตกครอบไว แลวตดไม นำรงตอกลบมาเลยงหรอผกไวบรเวณทายสวนหลงบาน

หรอหวไรปลายนา แลวดงสำลทอดปากรไวออกในรงจะมเยอะทงตวออนและแกไดทกขนาด

ตอกจะทำรงอยทนนและออกหากนปกตรงจะขยายขนโดยเอามาเลยงในสวนตองไมมเดก

เนองจากอนตราย

105

เนองจากปาชมชนบานตลาดขเหลกเปนปาทกำลงฟนตวจากการใชประโยชนอยาง

เขมขนมาแลวในอดต ประกอบกบลกษณะการดำรงชวตของราษฎรในพนททมอาชพเกษตรกรรม

เปนหลกและมการอาศยพงพงปาไมโดยการใชประโยชนจากของปา เชน เหดและแมลงกนได

และการเกบหาสมนไพร เฉพาะชวงฤดกาล ไมมการใชประโยชนดานเนอไมจงไมมปญหาดาน

การบกรกพนทปา มการใชพนทปาชมชนบางสวนเพอการพกผอนหยอนใจ สวนรปแบบใน

การจดการปาชมชนจะเนนดานการอนรกษและฟนฟปาเพอเปนแหลงตนนำลำธารและทอย

อาศยของสตวปาเปนหลกมากกวาเพอการใชประโยชนอนๆ เนนกจกรรมดานการปลกปา และ

มศกยภาพทจะพฒนาเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศเนองจากมอางเกบนำขนาดใหญในพนท

ปาชมชน

106

กองกานดา ชยามฤต. 2540. สมนไพรไทยตอนท 6. บรษท ไดมอนด พรนตง จำกด,

กรงเทพฯ.166 น.

กองกานดา ชยามฤต และลนา ผพฒนพงศ. 2545. สมนไพรไทยตอนท 7.

บรษท ประชาชน จำกด, กรงเทพฯ. 258 น.

เกรยงไกร สวรรณภกด และจารจนต นภตะภฎ. 2551. คมอแมลง. สำนกพมพสารคด.

224 น.

เกรยงไกร สวรรณภกด. 2540. ผเสอ.สำนกพมพสารคด. 159 น.

ครรชต โลหคำ. 2545. การพงพาปาชมชนบานโนนตะวน ตำบลนาดอกคำ อำเภอนาดวง

จงหวดเลย, รายงานกรณศกษาเพอพฒนาปาชมชน. กรมปาไม, กรงเทพฯ.

129 น.

เตม สมตนนท. 2544. ชอพรรณไมแหงประเทศไทย. บรษท ประชาชน จำกด,กรงเทพฯ.

810 น.

ประกต มณวฒนเศรษฐ. 2546. ภมปญญานเวศเกยวกบการจดการลมนำของชาวถนบาน

หวยทรายขาว จงหวดนาน. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

กรงเทพฯ. 106 น.

ประมวล ดคคนสน. 2521. คตชาวบาน การศกษาในดานมานษยวทยา. โรงพมพแพรพทยา

อนเตอรเนชนแนล, กรงเทพฯ. 348 น.

ประเวศ วะส. 2537. ความหลากหลายทางชวภาพกบการพฒนาอยางยงยน.

สถาบนชมชนทองถนพฒนา, กรงเทพฯ. 348 น.

107

กองกานดา ชยามฤต. 2540. สมนไพรไทยตอนท 6. บรษท ไดมอนด พรนตง จำกด,

กรงเทพฯ.166 น.

กองกานดา ชยามฤต และลนา ผพฒนพงศ. 2545. สมนไพรไทยตอนท 7.

บรษท ประชาชน จำกด, กรงเทพฯ. 258 น.

เกรยงไกร สวรรณภกด และจารจนต นภตะภฎ. 2551. คมอแมลง. สำนกพมพสารคด.

224 น.

เกรยงไกร สวรรณภกด. 2540. ผเสอ.สำนกพมพสารคด. 159 น.

ครรชต โลหคำ. 2545. การพงพาปาชมชนบานโนนตะวน ตำบลนาดอกคำ อำเภอนาดวง

จงหวดเลย, รายงานกรณศกษาเพอพฒนาปาชมชน. กรมปาไม, กรงเทพฯ.

129 น.

เตม สมตนนท. 2544. ชอพรรณไมแหงประเทศไทย. บรษท ประชาชน จำกด,กรงเทพฯ.

810 น.

ประกต มณวฒนเศรษฐ. 2546. ภมปญญานเวศเกยวกบการจดการลมนำของชาวถนบาน

หวยทรายขาว จงหวดนาน. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

กรงเทพฯ. 106 น.

ประมวล ดคคนสน. 2521. คตชาวบาน การศกษาในดานมานษยวทยา. โรงพมพแพรพทยา

อนเตอรเนชนแนล, กรงเทพฯ. 348 น.

ประเวศ วะส. 2537. ความหลากหลายทางชวภาพกบการพฒนาอยางยงยน.

สถาบนชมชนทองถนพฒนา, กรงเทพฯ. 348 น.

107

ปนแกว เหลองอรามศร. 2534. องคความรนเวศวทยาของชมชนเกษตรกรรมในเขตปา

ศกษากรณชมชนกะเหรยงในเขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวร. วทยานพนธ

มหาบณฑต สาขามานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพฯ. 173 น.

พรพรรณ แซหลม. 2544. ภมปญญาพนบานปกาเกอยอเกยวกบการจดการลมนำ

กรณศกษาบานแมแฮใต หม 9 ตำบลปางหนฝน อำเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม.

วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 97 น.

พทยา สายห. 2524. กลไกสงคม. โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ. 255 น.

ยศ สนตสมบต. 2542. ความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญาทองถนเพอการพฒนา

อยางยงยน. นพบรการพมพ, กรงเทพฯ. 308 น.

ยพาพร สรนวตร และจารณ วงศขาหลวง. 2546 ปลวกและบทบาทในระบบนเวศน.

อกษรสยามการพมพ.

ราชบญฑตยสถาน.2539. เหดกนไดและเหดมพษ. อมรนทรพรนตงแอนพบลชซง จำกด,

กรงเทพฯ. 170 น.

ราชบญฑตยสถาน.2551. เหดในประเทศไทย (พมพครงท 2). บรษททฟลมจำกด, กรงเทพฯ.

256 น.

วระ เทพกรณ. 2548. หงหอย แมลงมหศจรรยทไมธรรมดา. อกษรเจรญทศน อจท. จำกด.

40 น

สมาคมนกวจยและเพาะเหดแหงประเทศไทย.2549. เหดพษ. บรษทนวธรรมดาการพมพ

(ประเทศไทย) จำกด, กรงเทพฯ. 72 น.

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย.2550. เหดในปาสะแกราช.

อรณการพมพ,กรงเทพฯ. 170 น.

108

สรชย ชลดำรงคกล ศภชย แพแพทย และพงษเทพ ทบเทยง. 2542. ผเสอ. บรษทสทรท

พรนตง จำกด. 252 น.

อนงค จนทรศรกล 2539. เหดเมองไทย บรษทโรงพมพไทยวฒนาพาณช จำกด กรงเทพฯ.

161 น.

อนงค จนทรศรกลและคณะ. 2551. ความหลากหลายของเหดและราขนาดใหญใน

ประเทศไทย. สำนกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. 514 น.

Ahmad,M. 1965. Termites (Isoptera) of Thailand. Bull. Amer. Mus. Nat. Hist. 131 pp.

Ek-Amnuay, P. 2002. A Handbook to interesting Beetle of Thailand.1st edition.

Bangkok: Ban Lae Suan. 408pp.

Lekagul B., K Askins., Nabhitabhata J. and Samruadkit A. 1997. Field Guide to

the Butterflies of Thailand. The Conservation of Wildlife, Bangkok. 260p.

Morimoto, K. 1973. Termites from Thailand. Bull. Gov. For. Sta. 257: 57-80.

Pinratana, A. 1981. Butterflies in Thailand Vol. 4 Lycaenidae. Viratham Press.,

Bangkok. 215 p.

Pinratana, A. 1996 . Butterflies in Thailand Vol. 3 Nymphalidae. Bosco Offset,

Bangkok. 140p.

Pinratana, A. 1983. Butterflies in Thailand Vol. 2 Pieridae and Amathusiidae.

Viratham Press., Bangkok. 71p.

Pinratana, A. and J.N. Eliot.1992. Butterflies in Thailand Vol. 1 Papilionidae and

Danaidae. Bosco Offset, Bangkok. 78p.

Thiemhirun, S. 1997 . A Preliminary Account of Xylariaecae Laessoq & conte

1996 lincoff 1995 Thailand.

109

ดร.สรางค เธยรหรญ

ผอำนวยการสำนกงานความหลากหลายทางชวภาพดานปาไม

หวหนาชดแผนงานวจยความหลากหลายทางชวภาพและ

ภมปญญาทองถนในพนทปาชมชน

นายขวญชย เจรญกรง

นกวชาการปาไมชำนาญการพเศษ

หวหนาโครงการความหลากหลายของแมลงในพนทปาชมชน

นายสกนฑ พงกล

นกวชาการปาไมชำนาญการ

หวหนาโครงการความหลากหลายของสงคมพชในพนทปาชมชน

นายวรากร เกษมพนธกล

นกวชาการปาไมชำนาญการ

หวหนาโครงการภมปญญาทองถนการใชประโยชนของปาใน

พนทปาชมชน

นายศกดา มณวงค

นกวชาการปาไมชำนาญการ

นายสภโชต องวจารณปญญา

นกวทยาศาสตรชำนาญการพเศษ

110

นางสาวนฤมล นชเปลยน

นกวชาการปาไม ชำนาญการ

นางสาวกฤษณา ชายกวด

นกวทยาศาสตรชำนาญการ

นางสาวสทธลกษณ โรจนานกล

ผชวยนกวจย

นางสาวนรดา แปนนางรอง

นกวทยาศาสตร

นายอานภาพ โตสวรรณ

นกวทยาศาสตร

นายสนน หมดสะ

เจาพนกงานการเกษตร

111

นางสาวนภาลย เสมอใจ

ผชวยนกวจย

นางสาวจตตมา อยหาญ

นกวทยาศาสตร

นางสาววรรษชล เพงแยม

นกวทยาศาสตร

นางสาวมณรตน จนทรม

เจาหนาทฝกอบรม

นางสาวชรนรตน ศรสทธ

เจาหนาทฝกอบรม

นางสาววลยภรณ เทพวงษ

นกวชาการปาไม

112

นางสาววภาดา คงเอยด

นกวทยาศาสตร

นางสาวลออรตน ปานมา

ผชวยนกวจย

นางสาววรณา สมพรวงค

นกวทยาศาสตร

นางสาวสภาพ วลาศ

ผชวยนกวจย

นางสาวอภษฎา เพชรศร

ผชวยนกวจย

113

นายกองเกยรต แกวมหากาฬ

นกวชาการเผยแพร

นายอรรถพล รจราวรรณ

นกวทยาศาสตร