Afvalverwerking in labo’s natuurwetenschappen

Heverlee, 29 augustus 2006Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in labo’s natuurwetenschappen

Marc VerhaeghePreventieadviseur T.I. Sint-Carolus, Sint-Niklaas

Coördinerend preventieadviseur SG Sint-Nicolaas


Afval in de lessen natuurwetenschappen

• chemisch afval• radioactief afval• dierlijk afval


Chemisch afval

• Wetgeving• Informatiebronnen• Afvalverwijdering• Tips


Chemisch afval

VLAREM II, afdeling 4.2.3Emissienormen voor lozing in riolering

• pH tussen 6 en 9,5• t < 45 °C• zvevende stoffen < 1 g/l• extraheerbaar met petroleumether < 0,5 g/l• lozing van gevaarlijke stoffen maximaal voorkomen• emissiegrenswaarden voor laboratoria• emissiegrenswaarden vastgelegd in milieuvergunning


Lijst van gevaarlijke stoffen waarvan de lozing zoveel mogelijk moet voorkomen worden(bijlage 2C van VLAREM I)

• Organische halogeenverbindingen en stoffen waaruit in water dergelijke verbindingen kunnen ontstaan

• Organische fosforverbindingen • Organische tinverbindingen • Stoffen waarvan is aangetoond dat zij in of via het water

een kankerverwekkende werking hebben • Kwik en kwikverbindingen • Cadmium en cadmiumverbindingen • Persistente minerale oliën en uit aardolie bereide

persistente koolwaterstoffen • Persistente kunststoffen die in water kunnen drijven,

zweven of die enig gebruik van het water kunnen hinderen.



• Zink• Koper• Nikkel• Chroom• Lood• Selenium• Arsenicum• Antimoon• Molybdeen• Titaan

• Tin• Barium• Beryllium• Boor• Uranium• Vanadium• Kobalt• Thallium• Tellurium• Zilver

en verbindingen van deze stoffen



• Biociden en derivaten daarvan. • Stoffen met een schadelijke werking op de smaak en/of

geur van producten uit het water bestemd voor de mens, alsmede verbindingen waaruit dergelijke stoffen in het water kunnen ontstaan.

• Organische siliciumverbindingen die toxisch of persistent zijn en stoffen waaruit dergelijke verbindingen in het water kunnen ontstaan, met uitzondering van die welke biologisch onschadelijk zijn of die in water snel worden omgezet in onschadelijke stoffen.

• Anorganische fosforverbindingen en elementair fosfor. • Niet-persistente minerale oliën en uit aardolie bereide

niet-persistente koolwaterstoffen. • Cyaniden, fluoriden. • Stoffen die ongunstig inwerken op de zuurstofbalans,

met name ammoniak, nitrieten.


Chemisch afval




emissiegrenswaarden voor laboratoria(lozing in riolering) (bijlage 5.3.2 van VLAREM II)

ondergrens pH 6.0 Sörensen

bovengrens pH 9.5 Sörensen

temperatuur 45,0 °Celsius

afmeting zwevende stoffen 10,0 mm

zwevende stoffen 1000,0 mg/l

detergent 15,0 mg/l

petroleum ether extr. stoffen 500,0 mg/l

vlampunt > 50,0 ° Celsius

geurhinder afwezig

Kjeldahl stikstof v.g.t.g mg N/l

totaal cadmium 0,050 Cd/l

kwik en verbindingen 0,010 mg Hg/l

totaal arseen 0,010 mg As/l


Chemisch afval




Informatiebronnen– Etiketgegevens

• R50 tot R59 en eventueel gevarensymbool N

– WGK-code (D)• WGK 3 : zeer watervervuilend• WGK 2 : watervervuilend• WGK 1 : licht watervervuilend• (WGK 0 of nwg) : niet ingedeeld als

watervervuilend

– Veiligheidsinformatieblad (MSDS)

Chemisch afval


Info op het veiligheidsetiket


Informatiebronnen– Etiketgegevens

• R50 tot R59 en eventueel gevarensymbool N

– WGK-code (D)• WGK 3 : zeer watervervuilend• WGK 2 : watervervuilend• WGK 1 : licht watervervuilend• (WGK 0 of nwg) : niet ingedeeld als

watervervuilend

– Veiligheidsinformatieblad (MSDS)

Chemisch afval


Chemisch afval

Afvalverwijdering

– WGK 0 en kleine hoeveelheden WGK 1 verwijderen via gootsteen of restafvalLet op: sommige van deze stoffen zijn onmengbaar met water en kunnen daarom niet verwijderd worden via de gootsteen

– Zuren en basen uit deze watergevarenklassen vooraf neutraliseren tot pH 6 - 9,5


Chemisch afvalWGK 0 WGK 1

Actieve koolAluminiumoxideBariumcarbonaatBariumsulfaatCalciumcarbonaatLactoseStearinezuurTin(IV)oxideZetmeelZwavelIJzer(II)oxide1-HexadecanolIJzer (poeder)…

AmmoniumchlorideAcetonBariumchlorideCalciumchlorideEthanolChroom(III)chlorideFtaalzuurNatriumsulfaatKaliumchloridePropaanzuurGlycerolIJzer(III)chlorideBoorzuur…


Chemisch afval

Afvalverwijdering

– WGK 0 en kleine hoeveelheden WGK 1 verwijderen via gootsteen of restafvalLet op: sommige van deze stoffen zijn onmengbaar met water en kunnen daarom niet verwijderd worden via de gootsteen

– Zuren en basen uit deze watergevarenklassen vooraf neutraliseren tot pH 6 - 9,5


Chemisch afval

Afvalverwijdering

– Afval met milieugevaarlijke stoffen laten ophalen door erkende afvalophaler(lijst: http://www.ovam.be/O001P007_LijstenWebService_myjahiasite/)

– Sommige gemeenten aanvaarden chemisch afval uit schoollabo’s als KGAProblemen:

• vervoer• attest voor afvalophaling


Chemisch afval

Opslag chemisch afval

– Hoeveelheden > 3 l in onbreekbare recipiënten (PE, PP)

– Grote hoeveelheden niet in leslokaal– Lekbak voorzien– Veiligheidsetiket– Vanaf 50 l licht ontvlambare stoffen gelden

strenge brandveiligheidsvoorschriften


Chemisch afval

Tips om afval te reduceren

– zoeken naar alternatieven met minder milieugevaarlijke stoffen

– experimenten uitvoeren met kleine hoeveelheden

– zelf vernietigen van afvalstoffen– volume/gewicht van afval reduceren


Radioactief afval

KB van 20/7/2001

vanaf Klasse III:• Controle door erkend controleorganisme

(vb: Controlatom)• Aangifte bij Federaal Agentschap voor Nucleaire

Controle (FANC)• Afvalverwijdering door NIRAS


Radioactief afval

• Klasse IV (geen aangifteplicht)• hoeveelheden radioisotopen onder vrijstellingsdrempel

(vb: Th-232: 1 kBq, Ra-226 en U-238: 10 kBq)• goedgekeurde toestellen met ingekapselde bronnen

(vb: rookdetectoren)

• Klasse III• beperkte hoeveelheden radioisotopen boven

vrijstellingsdrempel


Radioactief afval

KB van 20/7/2001

vanaf Klasse III:• Controle door erkend controleorganisme

(vb: Controlatom)• Aangifte bij Federaal Agentschap voor Nucleaire

Controle (FANC)• Afvalverwijdering door NIRAS


Dierlijk afval

Vlaams Besluit Dierlijke afvalstoffen (24/5/1995)

– dissectieafval = hoog-risicomateriaal (HRM)

– voor gebruik van dode dieren of delen ervan als studie- of dissectiemateriaal heeft de school een toelating van OVAM nodig (VVKSO heeft voor al haar scholen deze erkenning bekomen)

– vervoer van het materiaal van producent (slachthuis, slager) naar school moet gebeuren in lekvrije en afgedekte recipiënten;recipiënten en vervoermiddelen moeten schoon worden gehouden;de recipiënten moeten voorzien worden van een etiket met daarop vermeld de herkomst, de naam en aard van het dierlijk materiaal en de vermelding ‘niet voor menselijke consumptie’.


Dierlijk afval

Vlaams Besluit Dierlijke afvalstoffen (24/5/1995)

– de school moet een register bijhouden met:• de datum van ophaling het dierlijk afval; • de naam van de producent (slachthuis, slager); • hoeveelheid afgehaald materiaal en diersoort; • de naam van de vervoerder;

– het afval moet na bewerking opgehaald worden door een erkend ophaler of vervoerder van HRM(melding binnen de 24u; ophaling binnen de 2 dagen na melding)(sommige gemeenten organiseren ophaling van HRM via containerpark)

– dierlijk afval moet in afwachting van ophaling afgedekt en lekvrij opgeslagen worden


Infobronnen en nuttige adressen

• http://www.emis.vito.be/navigator(Vlaamse Navigator Milieuwetgeving)

• www.ovam.be• http://www.ovam.be/

O001P007_LijstenWebService_myjahiasite/(lijst van erkende afvalophalers)

• http://www.milieueducatie.be/vlarempel/(‘Vlarempel! Ik snap het’ – brochure)

• http://userpage.chemie.fu-berlin.de/~tlehmann/sicindex.html• www.gevaarlijkestoffen.be


Infobronnen en nuttige adressen

• Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC)Ravensteinstraat 361000 Brusseltel: 02 289 21 [email protected] http://www.fanc.fgov.be

• Nationale instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen (NIRAS)Kunstlaan 141210 Brusseltel: 02 212 10 11 http://www.nirond.be/

• http://www.fanc.fgov.be/nl/liens.htm(lijst erkende nucleaire controleorganismen)

• http://www.onderwijsinspectie.be/SO/indexso.htm(onderwijsinspectie met o.m. informatie over radioactieve bronnen op school)

Documents

Afvalverwerking in labo’s natuurwetenschappen