ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

AĞAÇLANDIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI

HAVZA PROJELERİNDE ETÜT ÇALIŞMALARI

İÇERİK

1. Etüt Proje Tanımı, Amaç ve Kapsamı

2. Yetişme Ortamı Faktörleri

3. Yetişme Ortamı Faktörleri ve Aralarındaki ilişkiler

4. Proje Tanziminden Önce Arazide Yapılacak İşler

5. Proje Düzenleme

6. Projelerde Amaç ve Proje Türünün Belirlenmesi

Projelerin Hazırlanması ve Onaylanması

2

PROJE ÇEŞİTLERİMİZ

3

• Ağaçlandırma

• Erozyon Kontrolü

• Rehabilitasyon

• Mera Islahı

• Çığ Kontrolü

• Rüzgar Erozyonu Önleme

• Sel Kontrolü

• Havza bazlı

• Tarla ve yol kenarı

ETÜT PROJE

Amaç; bozulan tabii dengeyi tesis etmek

amacıyla, arazide yetişme muhiti özelliklerini

değerlendirerek, doğaya uygun faaliyet ve

türlerle uygulama projeleri yapmak veya

yaptırmaktır.

4

ETÜT-PROJE TANIMI, AMAÇ VE KAPSAMI

5

PROJE DÜZENLEME

Amenajman planına ve fiili duruma göre

arazinin kullanma durumu

Sahanın mülkiyet ve anlaşmazlık

durumu

Sosyo-ekonomik

yapısı

Daha önce yapılan çalışmalar

KLİMATİK FAKTÖRLER

.Ortalama Sıcaklık

•Ortalama yüksek sıcaklık

•En düşük sıcaklık

•Ort. Nisbi nem

•Yağış>=10mm olan günsayısı

•Günlük maks. Yağış(mm)

•Saatlik maks. Yağış(mm)

•Vejetasyon gün sayısı

•Donlu günler sayısı

•En erken en geç don tarihleri

•Ort. Rüzgar hızı(m/sn)

•En hızlı rüzgar yönü ve hızı

TOPRAK ÖZELLİKLERİ

• Anakaya türü ve yapısı

• Toprağın mutlak ve

fizyolojik derinliği

• Toprak tipi

• Toprak türü

• Toprak bünyesi

• Toprağın taşlılığı

• Toprak yüzeyinin

taşlılığı

• Toprağın drenajı

• Toprağın reaksiyonu

• Toprağın tuzluluğu

FİZYOGRAF FAKTÖRLER

• Mevki

• Makro ve mikro

topoğrafya

• Bakı

• Eğim

• Arazi yüzü(rölyef)

BİYOTİK FAKTÖRLER

• Sahanın diri örtü durumu

• Diri örtü türü(ağaç, ağaçcık,

çalı vb.)

• Karışma oranları

• Kapalılığı

• Ortalama boyu

• Toprak yüzeyindeki çapı

• Örtü grubu tayini

• Proje sahası çevresindeki

verimli orman durumu

• Hayvanlar(biyotik

zararlılar)

• Yangın, don, rüzgar, kar,

fırtına vb. (Abiyotik

zararlılar)

YETİŞME ORTAMI FAKTÖRLERİ

Yetişme Ortamı: Bir ekosistemde belirli canlı

topluluklarından oluşan yaşama birliğini

etkileyen, fakat bu canlıların işlevleri ile de

etkilenen yeryüzü şekli, iklim, anakaya-toprak

ve canlılar faktörlerinin oluşturduğu bir bütün

olarak tanımlanmaktadır.

Orman: Ağaçlar, diğer bitkiler, fauna,

mikroorganizma, toprak, hava, su ve iklim

gibi faktörlerin karşılıklı etki ve ilişki içinde

bulunduğu bir sistemdir. Bu sistem «ORMAN

EKOSİSTEMİ» olarak tanımlanmaktadır. 6

Ağaçlandırma çalışmalarının ilk adımı olan

proje düzenleme çalışmalarında orman

ekosistemini oluşturan tüm faktörlerin

incelenmesi (analiz) ve yorumlanması

(sentez) zorunludur.

7

YETİŞME ORTAMI FAKTÖRLERİ

• Uygulama Projesi Türünün Belirlenmesi:

• Büroda elde edilen bilgiler ile arazi etüdünde elde edilen

anakaya, toprak, iklim, bakı, yükselti ve mevcut flora gibi

yetişme muhitini oluşturan faktörler birlikte ve tek tek

analiz yapılarak yorumlanır. Diri örtü tipine, erozyon

şekline ve şiddetine, yüzeysel taşlılığa, yamaç eğimine,

toprak özelliklerine ve analiz sonuçlarına göre yapılacak

“Uygulama Projesi Türü” (ağaçlandırma, erozyon

kontrolü, sel kontrolu, yeşil kuşak, tarla ve yol kenarı

ağaçlandırmaları, rehabilitasyon, mera ıslahı vb. projeler)

belirlenir. Uygulama Projesi Türü idare ile koordineli

olarak belirlenir.

Yetişme Ortamı Şartları

İklim

Toprak Vejetasyon

Topografya

9

YETİŞME ORTAMI FAKTÖRLERİ VE ARALARINDAKİ İLİŞKİLER

İKLİM

10

İklim

Sıcaklık

Yağış

Yağışın Dağılımı

Nemlilik

Buharlaşma

Donlu Günler

11

İklim

Bir yerde uzun süre devam eden atmosferik olayların ortalamasıdır.

İklim elemanları: Işık, sıcaklık, hava nemi, yağış, yağışın şiddeti ve yağışın

dağılımı, buharlaşma, don ve rüzgârdır.

İklim elemanları;

Bitki örtüsünün dağılışını,

Vejetasyonun tür ve kapalılığını,

tayin eder.

İklim elemanlarının bireysel olarak etkilerinden çok, toplu etkileri önemlidir.

a) Işık: Işığın kaynağı güneştir. Işığın en önemli fonksiyonu;

Hayat için gerekli olan enerjinin kaynağını oluşturması,

Bitkiler için fotosentez olayını gerçekleştirmesi,

Bitkilerin büyüyüp şekillenmesinde etkili olması,

Tohumların çimlenmesinde etkili olması,

Transpirasyonu artırması,

dır.

12

b) Sıcaklık:

Sıcaklığın kaynağı güneş ışınlarıdır. Güneşten gelen kırmızı ötesi

ışınlar dünya yüzündeki cisimlere çarpınca ısı enerjisi haline dönüşür ve

onları ısıtır. Sıcaklık üzerinde etkili olan faktörler; enlem derecesi, bakı,

arazi şekli, denizden yükseklik, toprağın mekanik bileşimi ve

vejatasyondur.

Sıcaklığın;

Bitkilerin gelişmesi,

Toprak ve humus oluşumu,

Bitkiler üzerinde transpirasyonu artırması,

Solunumu artırması (37derece),

Fotosentezi artırması (30 dereceye kadar),

Vejatasyonu başlatması veya durdurması,

gibi etkileri mevcuttur.

13

Genel olarak bitkilerin fotosentezi 0 – 5 ºC arasında başlar, 20 – 30

ºC arasında en yüksek değerini bulur, 40 – 50 ºC’den sonra ise

durur.

Bitkilerin hayati faaliyetlerini gösterdiği ( tomurcuklanma,

tomurcukların patlaması, yapraklanma, çiçek açma, odun artımı

vs. ), ortalama sıcaklıkların +10 ºC üzerinde olan ayları kapsayan

devreye “vejetasyon devresi” denir.

Bitkilerin boy artımı yeterli toprak neminin bulunması durumunda

ilkbaharda, çap atımı ise yazın olur.

Ormancılıkta; ortalama sıcaklık, ortalama yüksek sıcaklık,

ortalama düşük sıcaklık, en yüksek sıcaklık derecesi ve günü, en

düşük sıcaklık derecesi ve gününün tespiti mutlaka gerekmektedir.

14

Sıcaklık ekstremlerinin bitkiler üzerindeki etkileri; Optimum

sıcaklıktan bitkinin en yüksek gelişim gösterdiği sıcaklık anlaşılırken

“eksrem sıcaklık“tan da biyolojik olayların hızının azaldığı, bitkilerin

yaşamını etkileyen yüksek yada düşük sıcaklıklar anlaşılır

.

Çok düşük sıcaklıkların bitkiler üzerinde meydana getirdikleri

zararlara “don zararları” denilmektedir.

Donma, hücre zarının çatlaması ve madde dolaşımının durması

şeklinde meydana gelen mekanik bir olaydır. Bitkilerin düşük

sıcaklıktan zarar görmeleri, bitki türüne, en düşük sıcaklığın

derecesine, donun ani olarak meydana gelip gelmediğine,

dokuların su içeriğine göre değişir.

Orman ağaçlarının bir çoğu vejatasyon devresinin sonuna doğru

protoplazmalarındaki suyu azaltarak don zararından etkilenmezler.

15

Düşük sıcaklıklarda dış ve iç sıcaklıkları arasında oluşan ısı farkı nedeniyle

meydana gelen gerilim ve basınç “don çatlağı”nı meydana getirir.

Su miktarı çok olan topraklar donunca topraktaki suyun hacmi genişler ve toprak

yüzüne doğru bir kaldırma basıncı gelişir.Toprak kalkarken özellikle genç fideleri

de birlikte kaldırır.Sıcaklık artınca buzlar çözülür ve toprak tekrar yerine

oturur.Fakat fidanların kökleri açıkta kalır ve soğuktan donar. Buna “don atması

veya don vurması” denir.

Düşük sıcaklıklarda toprak suyu yoğunluğunun artmasından (toprak sıcaklığının

25 dereceden sıfır dereceye düştüğü zaman suyun yoğunluğunun iki kat arttığı,

kökler tarafından alınmasının ise 2,5 kat defa azaldığı tespit edilmiştir.) dolayı bitki

köklerinin su alması güçleşir. Toprakta alınabilecek su olsa bile bir su kıtlığı

meydana gelir.

Bu durumda esecek bir rüzgar transpirasyonu artıracağı ve gerekli su temin

edilemeyeceği için “fizyolojik kuraklık” meydana gelir.

16

Çok yüksek sıcaklıkların bitkiler üzerindeki etkileri; Sıcaklık arttıkça

solunum da arttığından solunum için harcanan enerji ve organik madde

harcaması da artar. Fotosentezle üretilen maddelerin solunumla

tüketilen maddeleri karşılayamaz duruma gelmesine “açlık ölümü” denir.

Transpirasyonla harcanan su, kökler tarafından alınabilen sudan fazla

oluca “susuzluk ölümü” meydana gelir.

Kuraklık zararlarını azaltmak için kurak ve yarı kurak bölgelerde;

Derin toprak işlemesi yapmak,

Derin dikim yapmak,

Ot alma ve çapayı zamanında yapmak,

Çapayı derin yapmamak, mümkünse fidan çevresinde malçlama

yapmak, mümkünse sulama yapmak,

gerekir.

17

c)Hava nemi: İklimi oluşturan ögelerden biri olan nem, atmosferde

buhar halinde tutulan su olup belli koşullarda yoğunlaşarak yer

yüzüne düşer. Hava nemi ekosistemin su kaybı üzerinde etkilidir.

Hava nemi sıcaklık, denizden yükseklik, denize uzaklık, rüzgar

durumu,mevsimler ve bitki örtüsü gibi faktörlerden etkilenmektedir.

Hava nemi ile bitkiler arasındaki ilişkiler; Havada nem açığı

arttıkça buharlaşma da o kadar artacağından bitkide pörsüme

başlar.

Bitkiler için “kuraklık” bağıl hava neminin %30 un altına

düştüğü,rüzgar hızının 5 m/ san. üzerine çıktığı, hava sıcaklığının da

25 dereceyi geçtiği zaman başlar.

Hava nemi azlığı üst toprak nemini etkiler. Buharlaşmanın olduğu 0-

20 cm üst toprak tabakasının nem miktarı 20 mm nin üzerinde ise

kuraklık zararı sınırlı olacak, 10 mm nin altına düştüğünde ise

bitkilerde kuraklık zararı çok olacaktır.

18

Nemin Ormana Sınır Çekmesi:

• Bir yerde doğal olarak ormanın oluşabilmesi için;

• Kuzey Yarım Kürede Mayıs-Haziran- Temmuz ayları ortalama bağıl

nemi > % 50 ise yağmur miktarı 50 mm yeterlidir.

• Bağıl nem < % 50 ise yağmur minimum 100 mm olmalıdır.

• Bağıl nem;

• gölgeli bakılarda,

• derin topraklarda,

• ağır bünyeli topraklarda,

• şiddetli rüzgar almayan yerlerde,

• çukur alanlarda daha fazladır.

19

d)Yağış: Yağış miktarı ,belirli bir sürede belirli bir alana düşen

atmosferik nemin miktarıdır.

Yağışlar üzerinde etkili olan faktörler;

Enlem dereceleri,

Denizden yükseklik,

Nemli rüzgarların geldiği yön, bakı, soğuk ve sıcak su

akıntıları, büyük su yüzeyleri ve ormanlardır.

Yağışların miktarı, şiddeti, süresi, şekli gibi çeşitli karakteristikler;

Toprak erozyonu,

Toprağın su ekonomisi,

Bitkilerin yayılışı ve gelişimi,

üzerinde etkilidir.

Bu nedenle en yakın yerdeki meteoroloji istasyonunun en az 10

yıllık ölçme değerleri alınır. Alınacak değerler şunlardır;

Ortalama Yağış Miktarı(mm)

Günlük En Çok Yağış Miktarı(mm)

Yağış >10mm Olan Gün sayısı

Saatlik Max.Yağış(mm)

20

Yağış etkenliği, iklim tipleri ve iklim tiplerinin ifadesi: Bir yerde

yağış sularının bitki gelişmesi bakımından topraktaki miktar ve

durumuna “yağışların etkenliği” denir.

Sıcaklık ile yağış, yağış ile buharlaşma, yağış ile doygunluk açığı

arasındaki ilişkiler matematik formüller halinde gösterilmekte, bir

bölgenin yağış etkenliği ve buna dayanarak iklim tipleri “nemli”, “yarı

nemli”, “yarı kurak”, “kurak” şeklinde deyimlerle karakterize

edilmektedir.

Genel olarak bir bölgeye düşen yağış miktarı buharlaşan miktardan

fazla ise o bölge iklimi “nemli” eğer buharlaşma yağış miktarından

fazla ise o bölge iklimi “kurak” olarak nitelenir.

İklim tipleri ile ilgili olarak geliştirilmiş bir çok formüller ve yöntemler

vardır. Biz, bunlardan Türkiye şartlarına uyan ve uygulaması kolay

olan “Erinç Formülü”nü kullanmaktayız.

21

ERİNÇ YAĞIŞ ETKİNLİĞİ İNDİSİ

Erinç Formülü:

Yıllık ortalama yağış miktarı(mm)

Yağış etkenliği indisi = ---------------------------------------------

Yıllık ortalama yüksek sıcaklık(°C)

22

Rüzgar:

Hava hareketleri ve Rüzgarın;

fiziksel çevre üzerinde kurutucu etkisi(buharlaşma ile su kaybı

artar. su alımı azalır, ölü örtü ayrışmasını engeller),taşıyıcı etkisi

(toprak tanecikleri,ölü örtü, kar), nem ve karbondioksit dengesini

sağlama etkisi vardır.

Rüzgarın mekanik etkileri “rüzgar devriği” veya “rüzgar kırığı”,

“bayrak oluşumu”dur.

Fizyolojik etkileri ise; kış kuraklığı, organik madde üretiminin

azalması, çiçek tozlarının ve tohumlarının dağılmasıdır.

Bitkilerin dağılışı ve gelişimi üzerinde ,

Bitkilerin morfolojisi ve anatomisi üzerinde,

Buharlaşma ve fotosentez üzerinde,

önemli etkisi vardır.

Rüzgarın yönü, şiddeti arazi yapısına göre değişmektedir. Sırt,

boyun ve tepelerdeki rüzgar hızı daha fazladır. Rüzgar erozyonu

ile mücadele edebilmek için rüzgarın ana yönü ve şiddetinin

bilinmesi gerekmektedir.

23

Topografya Mevkii

Denizden Yükseklik

Bakı Meyil

Yüzey Şekli

TOPOGRAFYA

24

1-Mevki, genel ve özel mevki olmak üzere ikiye ayrılır:

a) Genel mevki : Yöreye verilen genel adı(enlem ve boylam dereceleri),

denize olan yatay uzaklığı, jeomorfolojik yapıyı içerir.

Genel mevkiinin iklim ve bitki örtüsü üzerinde etkileri;

1.Enlem dereceleri kuzey ve güneye doğru büyüdükçe sıcaklık düşmekte

yağış miktarı ve rejimi değişmektedir.

bitki toplumlarının yayılışı etkilenmektedir.

2.Denizden uzaklaşıldıkça deniz ikliminden karasal iklime geçilmektedir.

3.Ekstrem özelliklere sahip olan çok yüksek yerler,sivri tepeler ve çukurlar

bitkilerin yetişmesine sınır çekebilmektedir.

b) Özel mevki : Yöresel ismi(Hasandağı ormanı,melendiz meşe ormanları),

denizden yükseklik, bakı, eğim, arazi yüzü şekli (Röliyef) ve komşu çevre

gibi özelliklerle tanımlanır.Bu faktörlerin diğer faktörler üzerindeki etkileri;

2- Denizden yükseklik; Toprak özellikleri, iklim ve vejetasyon yapısı

üzerinde etkili olmaktadır.

25

Denizden belirli bir yüksekliğe kadar (ülkemizde 2000-2500 m);

Sıcaklık düşmekte,

Havanın su tutma kapasitesi (doygunluk nemi) azalmakta,

Buna karşın bağıl nem, yağış ve rüzgar artmakta,

Düşük sıcaklık, fazla nem ve yağıştan dolayı bazlar

yıkanmakta,

Toprak reaksiyonu asit özellik göstermekte,

Toprakta biyolojik aktivite tamamen durabilmekte,

Taabii gençleştirme ve ağaçların beslenmesi güçleşmekte,

Ağaçlandırma faaliyetleri zorlaşmakta,

Vejatasyon devresi kısalmakta,

Sıcaklığın ve yağışın etkilenmesine bağlı olarak “ düşey orman

zonları” oluşmaktadır.

26

3- Bakı:

Bakı;bir yerin sıcaklık, yağış durumu, don etkisi ve güneş ışınlarını

alması bakımından etkilidir.

Ülkemizde kuzey, kuzeydoğu, kuzeybatı ve doğu bakıları genel olarak

gölgeli bakılardır.

Gölgeli bakılarda, aynı bölgedeki güneşli bakılara göre toprak daha

nemli, daha serin ve buharlaşma daha azdır.

Vejatasyon devresi daha geç başladığı için ilk bahar don zararı daha

azdır.

Meşcere kapalılık derecesi daha yüksektir.

Karlar daha yavaş eridiğinden toprağa sızan su miktarı daha

fazladır.

Vejatasyon devresi daha kısadır.

Güney, güney doğu, güneybatı ve batı bakılar ise güneşli bakılar olup

daha sıcaktır, ısınma fazla olduğundan nem kaybı daha fazladır,

Don tehlikesi gölgeli bakılara göre daha fazladır.

Bakı, sahaya dikilecek tür seçimi, dikim zamanı ve tesis amacının

tespiti bakımından önemlidir.

27

4 -Eğim:

Arazi eğimi arttıkça;

Yağış sularının yüzeysel akışı artar,

Erozyon tehlikesi çoğalır,

Toprak derinliği azalır,

Don tehlikesi azalır,

İskeletçe zengin sığ ve kurak topraklar oluşur,

Toprak işleme metotlarının seçimi ile ekipman seçiminde belirleyici

bir faktördür.

5- Arazi yüzü şekli ( Rölyef ) : Bir yerin özellikleri ile toprakların su ve

besin maddesi ekonomisi üzerine etkilidir. Ova, yamaç, sırt, tepe, etek,

çukur vb. deyimlerle tanıtımı yapılmaktadır.

Sırt ve sırta yakın yamaç kısımlarında topraklar sığ, fakir ve kurak olurlar.

Çukur yerlerde ise soğuk hava bitki gelişmesini engelleyecek kadar fazla

miktarda toplanıp kalabilir.

Tepe, sırt ,don çukuru, kokurdan gibi ekolojik bakımdan elverişsiz arazi

şekillerinde ekonomik ağaçlandırmalar yapılmamalıdır.

Diri örtü türü 28

Vejetasyon Karışım Oranları

Diri Örtü Durumu

Bitkinin ortalama

boyu

Kapalılık

Yüzey Şekli

VEJETASYON

Bitkinin yüzeydeki

çapı

29

Vejatasyon:

Vejetasyonu, orman çalı ve çayır gibi çeşitli bitki toplulukları oluşturur.

Su harcamaları bakımından değişik derecede etkilere sahiptir. Mevcut

toprak florası o yerin su ekonomisi bakımından bir gösterge olabilir.

Ülkemiz bitki coğrafyası bakımından dünya üzerinde ayrılmış

bölgelerden;

avrupa - sibirya orman rejimi,

akdeniz orman,maki,maki-step rejimi,

iran turan step rejimi,

içine girmektedir.

Vejatasyonun;

ışık üzerinde,

sıcaklık üzerinde,

yağış oluşumu,

rüzgarın yönünü değiştirme ve hızını kesme,

su akış rejiminin düzenlenmesinde,

etkileri vardır. .

30

Toprak

Toprağın Fiziksel Özellikleri

Bünyesi

Strüktürü

Gözenekliliği

Sıcaklığı

Toprağın Kimyasal Özellikleri

Tuzluluk

Kireç

pH

Katyon Değişim Kapasitesi

Bitki Besin Elementleri

Makro Elementler

Mikro Elementler

TOPRAK

31

a)Toprağın fiziksel özellkleri: Toprağın fiziksel özellikleri

deyince toprağın tekstürü, toprak derinliği,bağlılığı, geçirgenliği,

toprak rutubeti ve buna bağlı özellikler anlaşılır.Bu sayılan

özelliklerin etüdü arazide toprak profili üzerinde yapılır.

Toprak Horizonları:

Bir toprak profili iyice incelenirse, bu profilin renk, tekstür,strüktür

vb. özellikler bakımından farklı olan ve birbiri üzerinde yatan

tabakalardan oluştuğu görülür. Bu yatay tabakalara horizon

denir. Horizonlar, klimatik, biyotik, arazi şekli ve anakaya gibi

doğal faktörlerin etkisiyle uzun zaman periyotlarında

oluşmuşlardır.

A – Horizonu ( Yıkanma Horizonu ): Mineral toprağın en üst

kısmında olan,klimatik etkenlerle doğrudan doğruya temasta

bulunan ve en fazla humus maddelerine sahip olan horizondur.

Humus etkisi nedeniyle genellikle koyu renktir.

32

B-Horizonu ( Birikme Horizonu ):

A horizonunun altında bulunan ve bu horizondan yağış suları ile

taşınarak getirilmiş maddelerin biriktiği horizondur.Bu horizon bazı

koşullarda ayrışma olaylarının da cereyan ettiği horizondur.

C-Horizonu ( Anamateryal Horizonu ):

Üstündeki B horizonunu meydana getiren horizondur. Eğer

mekanik yollarla gevşemiş ve parçalanmış ise Cv ismini

alır.Ayrışmamış sert kaya halinde ise Cn ismini alır.

a.1) Toprak türü: (tekstür)

Toprak materyalinin tane büyüklüğü bakımından bileşimini

belirleyen bir deyimdir.

Tekstür sınıfı üçtür. Bunlar;

Kum,toz ve kildir.

Toprak türü çeşitleri: Toprak türü çeşitleri toprağın içinde bulunan

toz kum ve kil oranlarına göre sınıflandırılmaktadır.

Bunlar;kum,toz,kil,balçıklı kum, kumlu balçık, killi balçık, balçıklı

kil’dir.

33

a.2) Toprak Strüktürü:

Toprak taneciklerin oluşturan kum, toz ve kilin istiflenmesidir.

Toprağın üç ana strüktür sınıfı vardır.

Tek tane strüktürü,

Masif strüktür,

Kırıntı strüktürü,

a.3) Toprak Taşlılığı:( Toprağın iskelet miktarı)

Toprağın iskelet miktarı denilince ,çapları iki mm den büyük olan mineral

parçaları anlaşılır. Taş ve çakıllar toprağın su tutma kapasitesi, geçirgenliği,

besin ve sıcaklık ekonomisi üzerinde önemli bir role sahip olduğundan her

horizon için veya her 30 cm toprak derinliği için hacmen % olarak tespit edilir.

34

Tanım Profilin İskelet %’si

Taşsız-az taşlı 0-25

Orta taşlı 26-50

Çok taşlı 51-80

İskelet ( litosolik ) 81-100

Yüzeysel Taşlılık Oranı (%)

Taşlılık Sınıfları

Toprak Derinliği

Derinlik ( cm ) Tanımı

0-30 Sığ

31-60 Orta derin

61-120 Derin

a.4)Toprak derinliği: Sert anakaya üzerinde yatan ince taneli gevşek

mataryalin kalınlığıdır. Buna «mutlak toprak derinliği» denir. Köklerin yayılabildiği

derinliğe ise «fizyolojik toprak derinliği» denir.

a.5)Toprak rengi:

Toprak rengi,bilinen renklerden hangisine benziyorsa o terim kullanılarak

tanıtılabilir.Her horizon için tespit edilir.

Toprak rengi bir takım toprak özelliklerini ifade etmesi ve genetik horizonların

,dolayısı ile klimatik toprak tiplerinin ayrılması bakımından büyük bir önem

taşır.

Örneğin alacalı renk, kötü dranaj koşullarını,fazla koyu renk organik

madde fazlalığını, açık soluk renk aşırı yıkanma olaylarını gösterir.

35

a.6)Toprağın Humus Miktarı:

Toprakta ne kadar çok humus varsa genel olarak rengi o kadar koyu olur.

Toprak organik maddesinin(humusun) arazide tanıtımı laboratuar

analizlerine göre belirtilir.

Organik madde%’si

1’den az humus bakımından pek az

1-2 humus bakımından fakir

2-5 orta derecede humuslu

5-10 humus bakımından zengin

10-15 humus bakımından çok zengin

15-30 turbamsı

30 dan çok turba

Humus tipleri:

Ham humus,

Çürüntü tipi humus,

Mul tipi humus,

36

a.7) Kök Yayılışı:

Bitki köklerinin toprakta inebildiği derinlik ile topraktaki kök

yoğunluğunu ifade eder.Topraktaki su, hava ve besin ekonomisi

hakkında bilgi vermesi ,horizonların su geçirgenliği ve havalanması

hususunda etkili bulunduğundan önemlidir.

a.8) Drenaj:

Toprağın su tutma kapasitesini aşan fazla suyun toprak içinde

yanlara ve aşağı doğru sızıp gitme hareketidir.Buna<toprağın

geçirgenliği”denir.Aşırı drenaj, iyi drenaj, zayıf drenaj olarak ifade

edilir.

Drenaj toprağın;

Tekstür ve strüktürüne,

Toprağın kuru ve nemli oluşuna,

Suyun akıcılığına ,

Bağlıdır.

Orman topraklarının rutubet ekonomisi denilince, bitkilere gerekli

suyun topraktaki durumu anlaşılır.

37

a.10) Toprak Tipi:

Toprak tipini oluşturan faktörler,iklim, biotik faktörler, arazi yüzü

şekli,anakaya ve zamandır.Ülkemizde bulunan en önemli toprak

tiplerinden bazıları;esmer orman toprağı, rentzina, terra rossa, terra

fuska,ranker, alüvyal topraklar, kireçli regosoller,iskelet topraklar ve

kırmızı balçık topraklardır.

b)Toprağın Kimyasal Özellikleri:

Toprak reaksiyonu,kireci ve tuzluluğu

b.1)Toprak Reaksiyonu (pH): Toprak pH’sı bir toprak çözeltisindeki

asitliği veya alkaliliği tanımlayan bir ölçüdür.Asitliğin miktarı H+ ve OH-

iyonlarının konsantrasyonuna bağlıdır.

pH logaritmik birim şeklide ölçülür.pH bir birim artarsa,H konsantrasyonu

10 kez azalır. Örneğin pH 4’te pH 7’ye göre 1000 kat fazla H+ iyonu

vardır.

38

pH kademeleri 0-14 arasındadır. Ancak toprak tepkimesinin normal

aralığı 5-8,5 olup bunun üstünde ve altındaki değerler çoğu bitki

için ciddi sorunalr oluşturur.

Toprak pH sı doğrudan ve/veya dolaylı olarak toprak içersinde

meydana gelen birçok fiziksel, kimyasal ve biyolojik olayı etkiler.

Toprak reaksiyonu ile canlılar arasında sıkı bir ilişki vardır.Örneğin

düşük Ph’larda Ca,Mg,K alınamazken yüksek pH’larda Fe, P, Mn

alınamaz. Mesela,mantarlar 4-5, bakteriler ise 6-8 pH larda daha

etkindir.

Toprak Reaksiyonu

Reaksiyon Sınıfı pH Reaksiyon Sınıfı pH

Ekstrem Asit <4,5 Nötr 6,6-7,3

Çok Kuvvetli Asit 4,6-5,0 Hafif Alkali 7,4-7,8

Kuvvetli Asit 5,1-5,5 Orta Alkali 7,9-8,4

Orta Asit 5,6-6,0 Kuvvetli Alkali 8,5-9,0

Hafif Asit 6,1-6,5 Çok Kuvvetli Alkali >9,0

39

Kireç:

Topraktaki kireç miktarı bitkiler için çok önemlidir. Temel kireç

bileşikleri; kalsiyum, magnezyum, karbonatlar ve dolomittir.

Labaratuvar koşullarında, karbonat miktarı nicel olarak belirlenerek

% toplam CaCO3 miktarı cinsinden ifade edilir.

Toprak kireç içeriği sınıflaması genel olarak tablodaki gibi

yapılmaktadır.

Toprak Kireç İçeriği %CaCO3

Az Kireçli 0-4

Orta Kireçli 4-8

Kireçli 8-15

Çok Kireçli 15-30

Çok Fazla Kireçli 30-55

Marn >55

Karbonatlar,toprak kırıntılılığını artırır.Toprak reaksiyonunu ve biyolojik

aktiviteyi yükseltir.Besin elementlerinin(Fe,K,Mn,Cu) topraktan yeterli

derecede alınamaması etkisi vardır.

40

b.2)Tuzluluk:

Toprağın tuzluluk kavramı, birim hacimdeki toprakta bulunan

çözünebilir tuzların miktarını belirtir. Genellikle Cl ve SO4 anyonlarının

2 değerli katyonlarla ,özellikle Ca,Mg,ve Na ile oluşturdukları tuz

bileşiklerinden kaynaklanmaktadır.

Toprak tuzu laboratuvar koşullarında elektrik geçirgenlik ölçüm

cihazıyla belirlenir ve veriler tablodaki sınıflandırmaya göre yapılır.

Tuzluluk Sınırı (mS/cm) Tanımlaması

<2 Tuzsuz

2-4 Az Tuzlu

4-8 Orta Tuzlu

8-16 Çok Tuzlu

>16 Aşırı Tuzlu

41

Profil Noktalarının İşaretlenmesi

Profil Açılması

Toprak Horizonlarının

Tespiti

Toprak Örneği Alınması

Toprak Analizi ve Değerlendirilmesi

PROJE TANZİMİNDEN ÖNCE ARAZİDE YAPILACAK İŞLER

. Buraya kadar incelediğimiz yetişme muhiti faktörleri

ormancılık faaliyetlerinde önemli bir yere sahip olup;

Ağaçlandırmanın amacı,

Tür ve orijin seçimi,

Örtü Temizliği ve zamanı,

Toprak işleme zamanı ve yöntemleri,

Dikim zamanı ve yöntemleri,

Bakım zamanı ve yöntemleri,

bu etkenlerin analiz ve yorumlanmasına göre

belirlenmektedir

42

PROJELERDE AMAÇ VE PROJE TÜRÜNÜN

BELİRLENMESİ

PROJELERİN HAZIRLANMASI VE ONAYLANMASI

43

Faaliyet Türünün

Belirlenmesi

Proje Amacının Belirlenmesi

Ekipman Belirlenmesi

Dikilecek Tür ve Orjinin Tespiti

Poz Numaralarının Belirlenmesi

Haritaların Tanzimi

Projenin Büroda ve Arazide Kontrolü

Proje Onayı

Proje Tanzimi