Ahmet Bozkurt, Örtülü Bedenin Aporia'ları, Sınırda, Eylül 2007, sayı 8-9

8/2/2019 Ahmet Bozkurt, rtl Bedenin Aporia'lar, Snrda, Eyll 2007, say 8-9

1/6

. .E D E B i Y A T YA AM E L E T IR iIA N S HAP IRO .to plum bilim ve onay po litikas (B A R IA NNE BOVE .neg ri'n in ik tid ar e le tiris i (BEA TR ICE HAN SSEN . id d et elet i ris i i SE RG E 00 -UBROVSKY . e le tiri v e v aro lu (N iLG N TUTA L . and re go rz ve kad n tek i!BAYR AM BALC I .k im in k im s en in ? I KR E RBA . iir inv e p o litik a nn y a ln z l lULUERAYDOGDU . a v ile a v c i HSE Y iN KSE . b ir 'zem in kav ram a' e ti i!iL Y A Z B iN G L . kk le r i AHMET BOZKURT . rt l b e d en in a p o ria 'lar i ORH ANET iNB iLEK . b i raz k i raz i g ele ce k u zu n s re ri M E T iN C EN Giz . e le tiri v e id d e tiSE viM KT EN ER . izo fre ni ile yaa ma k 4 / SEVDADAR IC IOG U . bea t z erin e /MUSTAFA ,SOYLU . te k y n l y ol'd a n h a la b ir k v ar m ? / S ER H A N E VY A PA N idde ti idde tle e le tiren yne tm en le r / AL BER T E INSTE IN . sosya li zm nedengerekl i? (H S AM E T T iN E T iN KA Y A .m iza k oym a s / u lu s b ake r'in a rd n da n /SA LA H B iR SE L / FE R ioE E R E Z / M A HM UT T E M iZY R E K / M E HM E Ti T E N / KR E R BA / DE R Y A NDE R / BA Y R A M BA L e l


2/6

i i nd ek i le r1salah birseli feride erez imahmut temizyrek/mehmet itenl krerbal derya nderibayram bale r12bayram balck im in k im se nin ?18serge doubrovskye le tir i v e v a ro lu 2 5krerba iir in v e p o lit ik a n nya ln z l

51orhan etinbilekb ira z k ira z5 4mustafa zcan soylu'te k y n l yo l'd a n ha lab ir k va r m ?57uluer aydodua v ile a vc a ra sn da kim cade l e6 0ilyaz binglkk le r84sevda darcolub ea t ze rin e

1 0 6nilgn tutaland re go rz ve ka d n te ki ile te nse l ve tin se lb i r l ik te l i i1 1 1hsamettin etinkaya at m ad an u z la m a y am iza ka ym a s1 2 3albert einsteins os ya liz m n ed en g ere kli?1 2 7an shapiroto p lum b ilim ve on a ypo l i t i kas

2 9hsamettin etinkayau lu s b a ka r'in a rd n d an 94sevim ktener iz o fre n i ile y a ama k -v7hseyin kseb ir 'z em in k av ra m a '

e t i i98serhan evyapan id d e ti id d e tlee le tire n y n e tm e n le r4ahmet bozkurt

rt l b e d e n in a p o ria 'la n 1 0 2orhan etinbilekg ele ce k u zu n s re r48metin cengize le tir i v e id d et

150beatrice hanssen id d e tin e le tir is i1 7 9barianne boven e g ri'n in ik tid a r e le tir is i2 0 1snrda'n seslenenkitaplar


3/6

AHM ET BOZKUR Trtl bedenin oporio'Inr

o rhan Koak imgenin Ha/leri'nde, Mithat en 'inyaptlarnn krlgan bir dengenin rn olduunu dil-endirmiti. Daha ok, gemile yaanm bir al-veriin resmin iine tandn, orada tekrarlandndndren yaptlardr en'in rnleri. Bu yzdenkrlgan bir dengenin rndr. nk temsilcisi ol-duu o i dnyann var edilmesine yardmc olma-sna bal olarak, kurulabilen bir dengedir bu. Busebepten olsa gerek Koak bir iletiim patlamasnakar bir savunma biimi olarak grd suskunlukdeneyimini de en'in resmindeki kendi sorusuylabouan tavrna verir.'Zeynep Sayn'n, ele ald sorunsallarn kavramsal-latrlmasna ilikin hatr saylr bir zaman andansoluklanan bir metin olarak grd Mithat en veBedenyazs' da, grnr olann aa kt snrszbir uzamda yknme, temsil ve imge kavramlarnaykledii farkllk biimleriyle olduu gibi, kendiierisindeki zdelii ak ya da gizli bir ekilde aynznenin farkl monadlara blnen farkmdallmdapsiik bir zglle kavuturan "ben" duygusununnceledii estetizmin aa kt bir metin olarakda grlebilir. Bu balamda Sayn, Mithat en'in res-

mine eil irken yalnzca Dou'ya ve Bat'ya ve imgeyeilikin iki ayr metni birden iermeyi ve meta-pMrein'iiki ayr balamda birden amlamay d,eil, dzizgi-sellii ve telos'u kran iki ayr zaman da zaman-lararas bir yarkta konumlandrmann olas olup ol-madn tartmay amalar. Bunun iin de islam-iyet'e ilikin bir balamda imge kavramna yenidenyaklamak gerektiine iaret eder Sayn. Zira onagre [slarniyet'i meta-phorikos'un, yani imgenin, ta-yc ilevinden uzaklatrmak ve sanat ncesi biryerde yeniden konumlandrmak gerekmektedir.Heidegger'in ontik-ontolojik farkllk olarak varlklavarolan birbirinden ayrtrd uzarna' atfta buluna-rak islami uzamda; varln saltk ve radikal bir ya-banclk halinde konumlandrld anda onu ptere-in'in tayc zellii sayesinde grnmez idea'larnmeta evreninden varolana tayarak grnr klmakgibi bir abann islami uzamda devreye girmediinisylemektedir Sayn. Onun iin Mithat en'in grselmetinlerindeki "beden imgesi" zerinden zdeliinkendinden uzaklatr larak kendi zerine katandbir metinle kar karya kaldmz syler Sayn. Buok kathlk ne kadar Mithat en'in resmine zg bir

1.Koak, Orhan (1995): mgenin Halleri: Mithat en'in Resmine Doru Deneme, stanbul: Metis.2. Sayn, Zeynep (1999):Mithat en ve Bedenyazs I, stanbul: Kaks.3. Grmenin iktidannn varolan zerinden ierimlendii bir "benlik" ve znenin ontik farkndaln bir bedenimgesellii ierisinde ele alan bir okuma iin bkz.: Bozkurt, Ahmet (1999): Gzn Egemenlii, Hayalet Gemi, say: 53, s.47-49 .

4 4 S I N I R D A


4/6

farkmdalk (awareness) durumu ise bir o kadar dazerinde durduu corafyann uzamsal ikinliineegemen olan bak asnn simetrik grme biimi-nin de rndr. Dolaysyla Mithat en'in resmindeortaya kan ve yazarn da bir anlamda bir hedef vetelos olarak aa kartmak istedii eyaslndatamamen ele ald nesnenin imgeselliine ikinolan bir anlam haritasdr. Bu haritada mekan yitencorafyalarn ve gvdesinden kopan bedenin erilsyleminden baka bir ey bulamayz aslnda.Ancak Zeynep Sayn'n bu grsel metinlerde temelizleini srd ey bir anlamda "arzulanan betir-lenemezliini elinden alarak onu hak etmedii birerevede belirlemi" olmak gibi elikili bir durumadayolaar.Simgelerin ve eretilemelerin bir temsil ilikisi iindebulunduunu savlayan Sayn, simgeler ve eretile-melerin; kurduklar bu benzeim sayesinde kendi-leri dna karak, kendileri dnda bir eyi temsilettiini ve bylece temsil ettii bu dsallk saye-sinde varolduunu dnmektedir. Yalnz bu dsal-l simgeler ve eretilemeler iin deil szcngeni anlamyla imgelerin tm iin geerli bir olguolarak ele almaktadr Zeynep Sayn. Zira onun de-yimiyle, kendi dndaki eyi imleyen bir dsallk bi-imidir imge. Yazarn, kurulan bir benzerlik ve temsilsayesinde varolabilen simgesel sanat gibi, varolanbir eyin, bir mevcudiyetin tpresence yeniden reti-mi olarak grd temsil ise kendisiyle ilikiye girenher imgenin kanlmaz olarak bir mevcudiyeti deil,artk ondan farkllam olan baka bir eyi dilegetiren bir hakikat olarak aa kar. Ancak kendidolaymszlklar sayesinde dile gelmekten yoksuneyleri dilselletiren imge nosyonunu ise metoptorekarl olarak kullanmaktadr Sayn.Bilinmeyeni grnr klan imgenin dsal temsiliolmakszn varlk kazanamayan nesneler bu yzdenimgelerin kanlmaz bir temsil ve iktidar ilikisininoyununu srdrmesine de araclk eder. Kendi ba-larna mevcudiyetlerini dile getiremeyen nesnelerise dsalolana ilikin bir akkanlk ierisinde ev-rimlendii mddete tek balarna hibir mevcu-diyet fikri tayamaz. Ancak dsalolana ynelik birhareketlenme sonrasnda bir varlk ve zdelikformu kazanr. Zira imgeler bir yandan grnglerdnyasndan aknln uzamna evrimledikleri teyandan aknln uzamndan grngler dnyas-na tadklar nesnelere benzer, onlar temsil eder,onlar grselletirme ve dilselletirme grevini st-lenirler.Bu temel izlei takip eden Zeynep Sayn Mithat en'i

ORTULU BEDENIN APORlALAR

" Beden Serisi"nden hareketle imgelerin ezberin-den ve temsilinden rahatszlk duyan ve onlar tern-silin amazndan kurtarmay amalayan bir sanatolarak okur. Zira Sayn asndan, imgeler iine kilit-lendikleri tekrardan ve temsilden kurtularak ken-dilerini zgrletirmek, tutsaklklarn amak zorun-dadrlar. Bu balamda yknme ile (mimesis) dn-da bir ba olan imgenin sureti olduu eyi temsiletmekle ve bir yandan da ykndkleri nesneyevarlk kazandrmasyla zaten bu tutumu haklta-trdn grmektedir. Geleneksel felsefi kozrnolo-jinin her eyi benzeim ilkesine gre tekrar edenyapsn nesnesine dsalolan bir imgeselliin, nes-nenin iselliini benzeimle dile getirmekle ykmlolduu bir yokluk ierisinde imler. Dolaysyla bylebir yknme dolaymnda Mithat en'in resmi de,kendilerini deil, imledikleri eyin asln temsil etmeiddiasnda bulunduklar iin onlar bu amazdankurtarmak ister. Bu da en zl haliyle Mithat en'inresminde imgelerin dsallnn krlmak istenme-siyle aa kar.Nesnelerin kendilerini temsil edemeyeceini dille n-diren Sayn elikili bir durum olarak grd ikti-darn, nesnelerin elindeymi gibi grnrken vcutbulmak iin nesnelerin yine de imgelere gereksinimduyduu bu sorunsaln amazndan soluklanangrsel bir metin olarak grmektedir Mithat en'inresmini. Bu metin ayn zamanda imgeleri bir yandanbenzeim ilkesinden kurtarmak isterken te yandannesneleri kendi bana brakmay amalayan birmetindir. En nihayetinde de bylesi bir aba imgeninkendisini 'temsil' ilikisinden syrmak istemesiyle biranlama kavumaktadr. Bu balamda da zaten Zey-nep Sayn, Mithat en'in beden imgelerini, zgn-dergesel olmay amalamalarna karn, yine dekendi dlarnda bir eye iaret etmesiyle biricik biruzama oturtur. Bylece Sayn, imgenin dna kmaabas olarak tanmlad en'in resmini, zelliklebeden imgesini, varlk ve yokluk tesi bir uzamdanasl yalnzca kendine iaret eden anlam ve imge-tesi bir kendiliindenlie tamaya altn gs-termeye almaktadr.imgelere tuzak kurmay dleyen Mithat en'in on-lar, varlkbilimsel bir merci olmalarn engelleyen biroyun alanna tayarak onlarn anlam fazlalnn yolat semiotik iddeti ve bu iddetten kaynaklanananlamsal te-sylemleri yok etmeyi amalar. Bunu,yani imgelerin varlkbilimsel bir merci olmalarn,onlara katmaya alt farkl bir zaman boyutu ileengeller. Dolaysyla dilin snrlarna olan bamlIlIk-larndan dolay kendisini bu snrlar ierisinde hepkorunakl hisseden benzeim ilkesini, Mithat en

S i N i R D A 4 5


5/6

garip bir ekilde tekinsizletirir. Zeynep Sayn'a g-re, en bunu imgesine yeni ierikler ekleyerek vebenzeim ilkesini kendi gvdesinden bile yoksunbrakarak ve gvdesizlie yknerek yapmaktadr.Kendinden baka bir eyi imleyerek bakalar tara-fndan imlenmeye kap aralayan ve bir anlamlan-drmalar zinciri iinde yer alan bir imge olmaktanuzaklar bylelikle Mithat en'in beden imgesi;anlama yol aacak imgesel herhangi bir farkllktanbile sz edemeyiz bylesi bir tavrda; srarla, nekadar sarmallanrsa sarmallansn kendinden bilefarkllk gstermekten kanr. en'in gvdesindensoyunmu imge-at, ona farkllk sayesinde anlamykleyebilecek herhangi bir dizgenin iinde yer al-maz.ite bu yzden en'in anlam d brakt bu imgeninbir metafor bile olmadn savlar Sayn. Zira en,bedeni hibir yere tamamtr ve bu imge de, onane toplumsal ne kltrel ne de biyolojik bir anlamfazlas katmamtr. Ancak onu bir oyunun, kendioyununun, iine sokmasna karn temelde yerindenbile kprdatmaz. Bedene dsal bir zellik olmaktankurtulan imge bylece bedenle beraber zdelik vefarkllk tesi bir yere tanmtr. en'in, bedeninivarlk ile yokluk, btn ile para aras gvdesiz biryere oturttuunu syler Sayn. Bundan kast ise,srarla o alana yknerek o ara-a/am tekrarlamasdren'in. Zeynep Sayn'n tm bu sylediklerinden ha-reketle bu ara alan' islami uzamda ele aldmzzaman, ya da Deleuze ve Guattari'nin noolojik oku-masna tabi tuttuumuz zaman da Antonin Artaud'-un zgrleimci lgnlndan treyen bir "organszgvde" karmza kar. Her eyden nce islamiuzamda bylesi bir ara-alan, ara-dnya (mundusimaginalis) S. Hseyin Nasr'n da deindii gibi is-lami sanat tarafndan yaratlan mekan ile bu dnyevihayatta insann yaad fiziksel mekan arasnda birsreksizliin ngrld bir noktada imgelemdnyasna egemen olan akn boyutu yaamakmmkn olmamaktadr.Oysa Zeynep Sayn'n okumasnda nesneyle imgesiarasndaki zaman-a ve imgenin aslna oranlaikincillii bir yana, geici olmaktan kurtulur imge;aslyla kendi arasnda alan bir uzama yerleir veasla yerinden kprdamaz. Ne ki, Sayn, kendindenbile feragat etmi bir imge-at olarak grmektedirMithat en'in bedenini. Bir ynyle de imdiki za-mann eiinde varolabilen bir atktr. Heidegger'ingeworfenheiri misali en'in bedeni kendinden bilesayarak btn snrlarn tesinde ve arasnda nes-nesiz bir ata dntrmek ve sureti olmas gere-ken aslndan ve kendinden bile feragat etmek iste-4 6 S i N i R D A

mesi, onun bu at yerletirdii zaman aralndankaynaklanr. Dolaysyla, sonsuza dein mevcudiyet-le eklemlenme, asla suret aras bir yerde kalacaktrMithat en'in beden imgesi. Onun iin ayn zamandaeski ve yitik bir duruma duyulan zlemin tekrardrbu. Dolaysyla hazzn sonsuzluk isteine ulamayistemektedir en'in beden atklar. Bunun iin desrekli olarak ebedi bir dengeyi aramakta; kendi-lerini yok etmek, geldikleri anorganik maddeye geridnmek istemektedirler. Bu anorganik gemie du-yulan arzunun ve bedensel imge-atklarnn gereksizkalma, yok olma isteinin belirginletii Beden 3.Seri'de Sayn ayn zamanda yok olma isteiyle yeni-den balama aras bir gerilimin srekli tekrarndanoluan bir yara da dikkat eker.Tam da bu yzden, Mithat en'in beden atklar, b-tn ayrmlklarna karn bir yandan zaman sabitklmay ve zaman durdurmay amalarken, teyandan zamann geriye dnnn olmadnnbilincindedirlerve bu dnszln oyununu zevk-le gerekletirirler. Bu nedenle en'in bu iki farklzamann yanyanalndan oluan tekrar, dolaysylayaama igdsn, "evetlemesi" gerekir Sayn'agre. Onun iin Mithat en'in ebedi tekrar; tekrareden, aslndan ve kendinden feragat etmi bir imgeatnn kendini kurucu ve dzenleyici bir ilkeyedntrerek, atn yalnzca kendinden ve kendialp kapanmalarndan ald zevki sonsuza deinsrdrme isteinden kaynaklanan srekli bir ba-langcn 'evetlenme' ilkesidir.Sonuta Mithat en'in beden at da yitmiliiniyadsmakta; onu Nietzschevari bir biimde evetle-yerek kendini erotizmin sonsuz tekrarna tamak-tadr. Bouna deildir aslndan ayrm bu ataen'in beden imgesi adn vermesi: sarmallanmayave katlanmaya, her seferinde batan kmaya, ayr -maya ve krlarak yine de ayn snrlar iinde kalmayatene ya da mahkum bir tekrarn rndr en'inbedeni. en'in beden imgesinin zamanda ve uzam-da at yark zdelik ve farkllk tesi olan bir ara-alandan kaynaklanan srgnlk ve yabanclk psi-kozu ierisinde bulur kendisini. Onun iin Sayn,unhemlich'n rgtledii bir srgnlk ve psikotikyabanclk halinin bir bedenyazs olarak grdbedenin imgeselliinde bedene ilikin sylenen herszn bedenin yerine geerek onu bir sylemlerbtn olarak grd modemist sylem kme-sinin, bedeni egemen zne tarafndan okunabilenbir eye dntrerek anlambilimsel bir dizgeniniinde rgtler.Mithat en'in zamanda at 'sonlu' yarn kendini


6/6

ama frsatn tanmam ve onu sonsuz bir deter-minizmle kendine kilitleyerek gerek iinde yer almagrntsn yanstt modernizm sonras sylem-ler btnne, gerekse arzu yanlsamasn sunduusonsuz hazza bir oyun oynam olmasn kendi kara-basann evetlemek olarak gren Sayn, bu evet-Iemenin en'in iinde yer ald corafyayla ve bufarkl corafyann dnce geleneiyle yakndanilintili olduunu dnr. Bu ilikiyi aa karanSayn, Mithat en'in ben ile teki arasnda bir farktanmayan ve bu farkn tesinde ve ncesinde biryerden soluklanan ve isel bir aknla frsat ver-meyen evetleme ilkesini gerek Bat gerekse Doufelsefesi erevesinde tartmaya ve bu kartlnnasl aldru gstermeye alr. Zira bedene vebedenin sylemlerine ilikin bir balamda dnl-d zaman Levinas'n bedenin ve yzn feno-menolojisine vurgu yapt diyalojik bir srecin gznne alnmas da son derece nemlidir. Mithaten'in zamanda at yar k ancak Anadolu gibi me-lez bir uzamda varlk bulabilecektir. Zaten ZeynepSayn da Mithat en ve Bedenyazs I'in dndaen'in beden imgesini gstereniyle gsterilen i arasbir yarta yerletirebilmesinin olanaklln tayancorafi bir uzam olarak grd Anadolu'nun bumelez ve izoid zelliini Defter dergisindeki dieryazlarnda da, ayn beden imgesellii, ierisinde elealmt. Bu yaptnda da Sayn, iki farkl bilginin yan-yanalndan ayr dnemedii ve her ikisinin deyapbozumundan soluklanan bir metin olarak gr-d en'in grsel metinlerini Dou'yla ve zelliklede Anadolu'ya ilikin bir tasawuf bilgisiyle ilikilen-dirmeye alr.Nasl zamansal bir uzamn dlanarak ele alnd birtemsiliyet ve grme biimi her eyden nce kendi-sini yanslayan tekrarn indirgenemez diyalektiinioluturuyor ise Zeynep Sayn'n bir temsiliyet biimiolarak ele ald beden sorunsal da temsilin dilde veharekette younlaan imgeselliini parantez dndatutmaz. Merlau-Ponty'nin algsal fenomenolojisindeuzam ierisinde ve uzam sayesinde oluan beden birtemsiliyet biimi olarak varoluyorsa Sayn'n en'inbeden imgesini, Dou ve Bat balamnda ele aldsorunsal da ezamanlln tekrarndan doan bir al-g kaymasndan ve alt-bilincin farkl monadlara bl-nen akkanlndan doan bu dnyaya irek, biruzamasahiptir.Dilin snrlarnn dnyann snrlarn belirledii biruzamda Zeynep Sayn da Mithat en'in grsel me-

4. Sayn, Zeynep (2000): Noli me Tangere: Bedenyazs II, stanbul: Kakns.S i N i R D A 47

RTL BEDEN N APORALAR!

tinlerini bu snrn uzamsal ikinliinde okumakta,hem yapbozum hem semiyoloji hem de algsalfenomenolojinin verilerinden ve farkl disipliner yap-lardan hareketle bu beden corafyasn zmle-meye almaktadr. Bu balamda Derridac bir yap-bozumla, semiotik iddetin bir suskunlua dne-rek imgelerin tahakkmne direndii noktada Barth-esvari bir semiyolojik dizgeyle hareket edip Witt-genstein'in resim kuramndan hi de uzaa d-meyen dilsel-metinsel bir zmlemedir Sayn'n u-ra. Bu anlamda da her ynyle nemli bir ilk al-madrTrke'de.Hibir zaman ikame ettii bir isimsizlikle rt e-meyerek yeni bir arzu halinin snrsalolann ardndayatan ve imgesel bir tecavz halinin srekliliini sa-layan varln grnmez yzn aa karan Zey-nep Sayn'n izleini srd "bedenyazs", Noli meTangere' ile de hem Douya hem de Batya ilikintemel krlma noktalarnn kesitii bir uzamda yineyknme ve temsil biimlerinin de elik ettii kltrelve yaznsal bir balamda bu melez uzamlara ilikinokumalarn kesintisiz olarak devam ettiini gster-mektedir.Zeynep Sayn, Bat diye nitelendirdii uzamda snrnardnda yatan eye ulama arzusunun ve yine islamiDou olarak nitelendirdii anlamlandrma dizgesi-nin snrn ardnda yatan eyi nasl anlamlandrdngstermeyi amalad bu yaptnda ise sz konusuDou-Bat kartlnn yalnzca Bat diye nitelendi-rilen corafyadan ithal bir kartlk olarak, btnselbir erevede bir araya gelmesi asla mmkn olma-yan farkl bilgi ynlarnn farkl balamsal snrlariinde eitleyen bir ucu aklk ierisinde seyredenmetinsel bir yndeiik (convergence) ve farkndalkbiimi olarak ele almaktadr.Gerek fragmanter yapsyla gerekse de yaznsallnen u snrlarnda ilerleyen isel derinliiyle ZeynepSayn'n metni, hepimizin ok uzak bir corafyadanyanksn duyduumuz ama tanrsal bir rkekliinbizi ittii aresizliin eiinde adlandramadmztitreimierin ve uup giden dilselliin grme biim-lerine abanarak epeevre muhayyilemizi saran"teki" imgeselliin metinsel dzlemde dile geldiiheyecan verici ve 'uuk' bir alma olarak kar-mzda duruyor. Birer okuyucu olarak, kendi kendi-sine dokunarak doyuma ulaan bu metin karsndayapacamz tek ey var o da duyumsal dilin tenselekiciliinin bedende biimlenen ontik dili nasl felceurattn grmek olacaktr.

Documents

Ahmet Bozkurt, Örtülü Bedenin Aporia'ları, Sınırda, Eylül 2007, sayı 8-9