T.C. SAKARYA NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

AHAPLARIN VE BRLEM NOKTALARININ FBER TAKVYEL POLMERLERLE (FRP)

GLENDRLMES

YKSEK LSANS TEZ

Tahir AKGL

Enstit Anabilim Dal : YAPI ETM

Tez Danman : Prof. Dr. Ahmet APAY

Ortak Danman : Yrd. Do. Dr. Mehmet SARIBIYIK

Haziran 2007

T.C. SAKARYA NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

AHAPLARIN VE BRLEM NOKTALARININ FBER TAKVYEL POLMERLERLE (FRP)

GLENDRLMES

YKSEK LSANS TEZ

Tahir AKGL

Enstit Anabilim Dal : YAPI ETM

Bu tez 11 / 06 /2007 tarihinde aadaki jri tarafndan Oybirlii ile kabul edilmitir.

Prof. Dr. Ahmet APAY Prof. Adil ALTUNDAL Y. Do. Dr. brahim YKSEL

Jri Bakan ye ye

ii

TEEKKR

Tezin hazrlanmas aamasnda bana her trl destei veren danman hocalarm

Sayn Prof. Dr. Ahmet APAY ve Yrd. Do. Dr. Mehmet SARIBIYIKa, grlerini

benimle paylaan Ar. Gr. sa VURALa ve tm blm hocalarma teekkr bir

bor bilirim. Ayrca maddi manevi desteklerinden dolay ev arkadalarm Mustafa

GEDK ve Mehmet KARAKAYAya ve desteini hibir zaman benden esirgemeyen

aileme sonsuz kranlarm sunarm.

Ayrca tez almalarmda maddi destek salayan Sakarya niversitesi Bilimsel

Aratrma Projeler Komisyonu Bakanlna teekkr ederim.

iii

NDEKLER

TEEKKR......................................................................................................... ii

NDEKLER .................................................................................................. iii

SMGELER VE KISALTMALAR LSTES...................................................... vi

EKLLER LSTES ......................................................................................... vii

TABLOLAR LSTES......................................................................................... xii

ZET................................................................................................................... xiii

SUMMARY......................................................................................................... xiv

BLM 1. GR 1

1.1. Literatr almalar..... 4

BLM 2. AHAP YAPILAR 7

2.1. Ahabn Tanm.... 7

2.2. Ahabn zellikleri................................................................................... 8

2.2.1. Fiziksel zellikleri ......................................................................... 8

2.2.2. Ahabn kimyasal zellikleri: ........................................................ 10

2.2.3. Mekanik zellikler......................................................................... 11

2.2.4. Termik zellikler ........................................................................... 12

2.2.5. Akustik zellikler .......................................................................... 12

2.2.6. Elektrikle ilgili zellikler............................................................... 13

2.2.7. Estetik zellikler............................................................................ 13

2.2.8. Oksitlenme zellikleri: .................................................................. 13

2.3. Gemiten Gnmze Ahap Yaplarda Tayc Sistemler .................... 13

2.4. Tayc Sistem eitleri........................................................................... 15

2.4.1. at tayc elemanlar:................................................................. 15

2.4.2. Deme-kiri elemanlar: .............................................................. 15

2.4.3. Merdivenler: .................................................................................. 15

iv

2.4.4. Duvarlardaki tayc elemanlar: ................................................... 15

2.4.5. Temeller:... 16

2.5. Ahap Yaplarn Tayc Sistemlerinde Kullanlan Birletirme

eitleri................................................................................................... 17

BLM 3. CAM ELYAF TAKVYEL PLASTKLER (CTP) 21

3.1. CTPnin Tarihsel Geliimi ....................................................................... 21

3.2. Cam Elyaf................................................................................................. 23

3.3. CTP retim Yntemleri ........................................................................... 25

3.3.1. Pultruzyonla retilen CTP malzemelerinin zellikleri.................. 26

3.3.2. Pultruzyon (Profil ekme) ynteminin avantajlar.... 26

3.4. CTP nin naat Sektrnde Kullanm Uygulamalar ............................... 27

3.4.1. Cephe kaplama panelleri ................................................................. 28

3.4.2. CTP beton kalplar ......................................................................... 28

3.4.3 CTP borular ...................................................................................... 29

3.4.4. Kprler ve at Makaslar............................................................. 30

3.4.5. Prefabrik yaplar .............................................................................. 30

3.4.6. Restorasyon ve glendirme uygulamalar ..................................... 31

3.4.6.1. Kolonlardaki kullanm ekilleri............................................ 33

3.4.6.2. Kirilerdeki uygulama ekilleri............................................. 35

3.4.6.3. Demelerdeki uygulama ekilleri........................................ 36

3.4.6.4. Duvarlarda uygulama ekilleri.............................................. 37

3.4.6.5. Yma yaplar uygulama ekilleri......................................... 38

3.4.6.6. Ahap yaplarda uygulama ekilleri...................................... 39

BLM 4. DENEYSEL ALIMALAR 43

4.1. ekme Deneyi ........................................................................................... 44

4.1.1. ekme deneyinde kullanlan makine ve ekipmanlar....................... 46

4.1.1.1. ekme makinesi.................................................................... 46

4.1.1.2. Kumpas................................................................................. 47

4.1.2. ekme deney numunelerinin hazrlanmas ..................................... 48

4.1.2.1. CTP numunelerin hazrlanmas............................................. 48

4.1.2.2. Ahap numunelerin hazrlanmas.......................................... 49

v

4.1.2.3.Deney numuneleri hazrlanmasnda dikkat edilecek hususlar 50

BLM 5. DENEYLERN YAPILMASI VE SONULARININ

DEERLENDRLMES

51

5.1. Cam Elyaf Takviyeli Plastiklerin (Ctp) ekme Deneyi........................... 51

5.2. Masif Ahap ekme Deneyi..................................................................... 54

5.3. Yaptrlarak Birletirilmi Ahap Deneyi............................................... 57

5.4. Tek Kavelal Birletirme Deneyi.............................................................. 61

5.5. ift Kavelal Birletirme Deneyi.............................................................. 64

5.6. Tek CTP ubuklu Birletirme Deneyi...................................................... 68

5.7. ift CTP ubuklu Birletirme Deneyi...................................................... 71

5.8. Tek CTP ubuklu Tek Kavelal Birletirme Deneyi................................ 75

5.9. Tek CTP ubuklu ift Kavelal Birletirme Deneyi................................ 79

5.10. ift CTP ubuklu Tek Kavelal Birletirme Deerleri.......................... 83

5.11. ift CTP ubuklu ift Kavelal Birletirme Deerleri.......................... 87

BLM 6. SONU VE DEERLENDRME 92

KAYNAKLAR.. 95

ZGEM... 98

vi

SMGELER VE KISALTMALAR LSTES

FRP : Fiber takviyeli polimerler

CFRP : Karbon fiber takviyeli polimerler

GFRP : Cam fiber takviyeli polimerler

CTP : Cam takviyeli plastikler

: Birim deformasyon : Gerilme E : Elastisite modl

BHA : Birim hacim arlk

W : Su ierii

Gw : Malzemenin slak arl

G0 : Malzemenin kuru arl

L : Boy deiimi

L : lk boy

TS : Trk standartlar

P : Yk

A : Alan

vii

EKLLER LSTES

ekil 2.1. Basn dayanm- Su ierii grafii................................................ 9

ekil 2.2. Ke birletirmelerde farkl rnek grnler............................... 17

ekil 2.3. Orta birletirmelerde farkl rnek grnler................................. 18

ekil 2.4. En birletirmelerde farkl rnek grnler................................... 18

ekil 2.5. Boy birletirmelerde farkl rnek grnler. 20

ekil 3.1. Cephe Kaplamalar. 28

ekil 3.2. CTP Borular................................................................................... 29

ekil 3.3. at makaslar ve kprler ............................................................ 30

ekil 3.4. Ctp sistemle yaplan yap .............................................................. 31

ekil 3.5. Deprem etkisiyle patlayan betonarme kolonlar.............................. 33

ekil 3.6. FRPlerle glendirilmi betonarme kolonlar................................ 34

ekil 3.7. FRPlerle glendirilmi betonarme kiriler ................................. 36

ekil 3.8. FRPlerle glendirilmi betonarme deme ve kpr tablas... 37

ekil 3.9 . FRPlerle glendirilmi duvar.. 38

ekil 3.10. FRPlerle glendirilmi ta kemer 39

ekil 3.11. Ahap tayc sistemlerin FRPlerle glendirilmesi 40

ekil 3.12. Eilme deneyine tabi tutulan FRPlerle glendirilmi deney

numuneleri.. 41

ekil 3.13. ekme deneyine tabi tutulan FRPlerle glendirilmi deney

numuneleri.. 42

ekil 4.1. Geleneksel glendirmede lif srekliliini salamak amacyla

yaplan ahap boy birletirmeler 45

ekil 4.2. ekme makinesi eneleri ve dzenei... 46

ekil 4.3. ekme makinesi ve donanm 47

ekil 4.4. Dijital Kumpas... 48

ekil 4.5. Daire kesitli CTP profilleri. 48

viii

ekil 4.6. Kertmeli boy birletirmeli ahap numune.. 49

ekil 5.1. CTP ekme numunesi. 51

ekil 5.2. ekme deneyine tabi tutulmu CTP ekme numuneleri 51

ekil 5.3. CTP ubuklara ait gerilme deformasyon grafikleri........................ 52

ekil 5.4. CTP ubuklara ait toplam gerilme deformasyon grafii 53

ekil 5.5. Masif ahap numunesi ve boyutlar 54

ekil 5.6. ekme makinesine yerletirilmi masif ahap... 54

ekil 5.7. ekme deneyine tabi tutulmu masif ahap... 54

ekil 5.8. Masif ahap numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri..... 55

ekil 5.9. Masif ahap numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri..... 56

ekil 5.10. Masif ahap numuneleri ile CTP numunelerinin karlatrlmas. 57

ekil 5.11. Yaptrlarak birletirilmi ahap numunesi ve boyutlar.. 57

ekil 5.12. ekme makinesine balanm yaptrlarak birletirilmi ahap

numune... 58

ekil 5.13. ekme deneyine tabi tutulmu yaptrlarak birletirilmi ahap

numune... 58

ekil 5.14. Yaptrlarak birletirilmi ahap numunelerine ait gerilme

deformasyon grafikleri... 59

ekil 5.15. Yaptrlarak birletirilmi ahap numunelerine ait gerilme

deformasyon grafii... 60

ekil 5.16. Masif ahap numuneleri ile yaptrlarak birletirilmi ahap

numunelerin karlatrlmas. 60

ekil 5.17. Tek kavelal deney numunesi. 61

ekil 5.18. Tek kavelal ahap numune 62

ekil 5.19. ekme deneyine tabi tutulmu Tek kavelal ahap numune.. 62

ekil 5.20. Tek kavelal ahap birletirme numunelerine ait gerilme

deformasyon grafikleri... 63

ekil 5.21. Tek kavelal ahap birletirme numunelerine ait toplam gerilme

deformasyon grafii... 63

ekil 5.22. Birletirilmi ahap ile tek kavelal ahap birletirme

numunelerinin karlatrlmas.. 64

ekil 5.23. ift kavelal deney numunesi. 64

ekil 5.24. ift kavelal ahap numune 65

ix

ekil 5.25. ekme deneyine tabi tutulmu ift kavelal ahap numune.. 65

ekil 5.26. ift kavelal ahap birletirme numunelerine ait gerilme

deformasyon grafikleri... 66

ekil 5.27. ift kavelal ahap birletirme numunelerine ait toplam gerilme

deformasyon grafii... 66

ekil 5.28. Kavelal ve kavelasz ahap birletirme numunelerinin

karlatrlmas.. 67

ekil 5.29. Masif ahap gerilme deerinin kavelal ve kavelasz numunelerle

karlatrlmas.. 67

ekil 5.30. Tek CTP ubukla glendirilmi deney numunesi 68

ekil 5.31. Tek CTP ubuklu ahap numune... 69

ekil 5.32. ekme deneyine tabi tutulmu tek CTP ubuklu ahap numune... 69

ekil 5.33. Tek CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerine

ait gerilme deformasyon grafikleri. 70

ekil 5.34. Tek CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerine

ait toplam gerilme deformasyon grafii. 70

ekil 5.35. Birletirilmi ahap ile tek CTP ubukla glendirilmi ahap

birletirme numunelerinin karlatrlmas 71

ekil 5.36. ift CTP ubukla glendirilmi deney numunesi 72

ekil 5.37. ift CTP ubuklu ahap numune... 72

ekil 5.38. ekme deneyine tabi tutulmu ift CTP ubuklu ahap numune.. 72

ekil 5.39. ift CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerine

ait gerilme deformasyon grafikleri. 73

ekil 5.40. ift CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerine

ait toplam gerilme deformasyon grafii. 74

ekil 5.41. Birletirilmi ahap ile tek CTP ubukla glendirilmi ahap

birletirme numunelerinin karlatrlmas 74

ekil 5.42. Masif ahap, yaptrlarak birletirilmi ahap, tek CTP ubukla

glendirilmi ahap ve ift CTP ubukla glendirilmi ahap

birletirme numunelerinin karlatrlmas 75

ekil 5.43. Tek ubuk tek kavelayla glendirilmi deney numunesi. 75

ekil 5.44. Tek CTP ubuk tek kavelal Ahap numune.. 76

ekil 5.45. ekme deneyine tabi tutulmu tek CTP ubuk tek kavelal ahap 76

x

numune..

ekil 5.46. Tek CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme

numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri.. 77

ekil 5.47. Tek CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme

numunelerine ait toplam gerilme deformasyon grafii.. 78

ekil 5.48. Birletirilmi ahap ile tek CTP ubuk tek kavelal

glendirilmi ahap birletirme numunelerinin karlatrlmas. 78

ekil 5.49. Birletirilmi ahap ile tek CTP ubuk tek kavelal

glendirilmi ahap birletirme numunelerinin karlatrlmas. 79

ekil 5.50. Tek CTP ubuk ift kavelayla glendirilmi deney numunesi. 79

ekil 5.51. Tek CTP ubuk ift kavelal Ahap numune. 80

ekil 5.52. ekme deneyine tabi tutulmu tek CTP ubuk ift kavelal ahap

numune... 80

ekil 5.53. Tek CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap birletirme

numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri.. 81

ekil 5.54. Tek CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap birletirme

numunelerine ait toplam gerilme deformasyon grafii. 81

ekil 5.55. Tek CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap ile tek CTP

ubuk tek kavelal ve birletirilmi ahap numunelerinin

karlatrlmas.. 82

ekil 5.56. Tek CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap ile tek CTP

ubuk tek kavelal ve tek kavelal numunelerinin

karlatrlmas.. 83

ekil 5.57. ift ubuk Tek Kavelayla Glendirilmi Deney Numunesi 83

ekil 5.58. ift CTP ubuk tek kavelal Ahap numune.. 84

ekil 5.59. ekme deneyine tabi tutulmu ift CTP ubuk tek kavelal ahap

numune... 84

ekil 5.60. ift CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme

numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri.. 85

ekil 5.61. ift CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme

numunelerine ait toplam gerilme deformasyon grafii.. 86

ekil 5.62. Birletirilmi Ahap le ift CTP ubuk Tek Kavelal

Glendirilmi Ahap Birletirme Numunelerinin 86

xi

Karlatrlmas.

ekil 5.63. ift CTP ubuk ile ift CTP ubuk tek kavelal glendirilmi

ahap birletirme numunelerinin karlatrlmas.. 87

ekil 5.64. ift CTP ubuk ift kavelayla glendirilmi deney numunesi. 87

ekil 5.65. ift CTP ubuk ift Kavelal Ahap Numune.. 88

ekil 5.66. ekme Deneyine Tabi Tutulmu ift CTP ubuk ift Kavelal

Ahap Numune... 88

ekil 5.67. ift CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap birletirme

numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri.. 89

ekil 5.68. ift CTP ubuk ift Kavelal Glendirilmi Ahap Birletirme

Numunelerine ait toplam gerilme deformasyon grafii. 90

ekil 5.69. ift CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap ile ift CTP

ubuk tek kavelal ve birletirilmi ahap numunelerinin

karlatrlmas. 90

ekil 5.70. ift CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap ile ift CTP

ubuk tek kavelal ve ift kavelal numunelerinin

karlatrlmas.. 91

ekil 6.1. Deneye tabi tutulan masif ahap ve birletirilmi ahap

numunelerinin karlatrlmas.. 92

xii

TABLOLAR LSTES

Tablo 2.1. Ahabn mekanik dayanmlar 11

Tablo 3.1. Baz cam elyaf trleri ve kompozisyonlar 24

Tablo 3.2. Baz cam elyaf trlerinin mekanik zellikleri 24

Tablo 6.1. Deneye tabi tutulan tm numunelerin ortalama ekme gerilmesi

deerleri... 92

xiii

ZET

Anahtar kelimeler: Ahap yap, ekme mukavemeti, kertmeli boy birletirme, CTP, saram. Trkiyede eski yaplarn byk ksmn oluturan ahap yaplarn tarihsel sre ierisinde doal etkenlerden kaynaklanan ypranmalar kanlmazdr. Gerek mevcut tarihi dokunun korunmas gerekse yeni ina edilecek ahap yaplarda durabilitenin salanmas amacyla ahabn zayf blgelerinde, zellikle birleim blgelerinde glendirme yaplmasna ihtiya duyulmaktadr.

Birletirme blgelerinde oluan gerilme younluunu gidermek, lif sreksizliliini ortadan kaldrmak ve birletirme yzeylerinde oluacak kayma yzeylerini ortadan kaldrmak amacyla glendirme yaplmas kanlmazdr. Yaplacak glendirmelerde Betonarme yaplarn onarm ve glendirmesinde yaygn olarak kullanlan fiber takviyeli plastikler (FRP) kullanlarak yksek dayanma sahip, korozyona uramayan, hafif, uygulanmas kolay, ahap grnm bozmayacak bir glendirme yaplmas mmkndr.

Bu almada; ahap yap konstrksiyon sisteminde, ekmeye alan yap elemanlarnn lif srekliliinin salanmas hedeflenmektedir. Bu amala, fiberlerle glendirilmi kavelal ve kavelasz kertmeli boy birletirmelerin, birleim blgelerinin mekanik performanslar incelenmitir. Deney numuneleri yap sektrnde bol miktarda bulunan ve ahap yap uygulamalarnda kullanlan saramdan hazrlanmtr. Yaplan deney numunelerinin performans deerlendirilmelerinin yaplabilmesi iin ahit numunelerle birlikte, yaptrmal birletirme, kavelal birletirme, CTPli birletirme, kavela + CTPli birletirme eklinde, 10 farkl tipte 5 er adet deney numuneleri hazrlanm ve ekme deneyine tabi tutulmutur. Numunelerin hazrlanmasnda Teknobont 200 epoksisi kullanlmtr. almann sonucunda ekme mukavemeti, kavelal kertmeli boy birletirmede cam fiberlerle glendirilmi numunelerle, yaptrlm birletirme numunelerinden % 200 daha yksek ekme dayanmna ulalmtr. Uygulanan glendirme teknii sonucunda elde edilen en yksek ekme mukavemeti tek paradan oluan masif ahabn (ahit numunenin) ekme direncinin %70 ine kadar ulalmtr.

xiv

REINFORCMENT OF TIMBER AND ITS JOINTING POINTS WITH FIBER REINFORCED PLASTIK SUMMARY Key Words: Timber Building, Timber Structures, Tensile Strength, FRP, Yellow Pine Timber Timber structures have been used since many years ago in the different regions. In order to obtain both durability and originality of the timber structures it is necessary to strengthen them especially in the connecting places. The main purposes of the strengthing in the connecting places are to decrease the tension stress, to eliminate fiber transitoriness and to remove shear surfaces. In recently, it has been increased the strengthing for timber buildings like reinforced concrete buildings by using Fiber Reinforced Polymer (FRP). Because FRP has high strength, light weight corrosion resistance and is also very easy to apply to the structures. In this study it has been aimed to gain the fiber continuity of timber constrictions systems. In this reason, it has been investigated mechanical performances of the connecting places built both with wooden nail and without wooden-nail. Experiments have been done in the laboratory to investigate the mechanical performance of the connecting places. The specimen used for experiments have been chosen from yellow pine timber, which is very abundant in the building sector. In order to investigate performances of the specimen used in the experiments, some pre-experiments have been done before the main experiments. 5 specimens in 10 different types have been prepared and tested subjected tensile strength. Epoxy Teknobont 200 has been used for preparing the specimen. The out comes demonstrate that the tensile strength of the specimen, which was connected with wooden nail, has higher than stickle specimen and this ratio is about 200 %. In addition the tensile strength ratio have reached 70 % of the to pre-experiment specimen tensile strength.

BLM 1. GR

Son yllarda mhendis ve mimarlar; beton, elik, ahap, ta, plastik, cam gibi

malzemelerin eitli ekil ve oranlarda bir araya getirilmesi ile daha ok kullanl

malzemeler elde etmek konusunda youn bir aba gstermektedirler. Bunun yannda,

yksek mukavemetli cam elyaf, karbon, bor, aramit gibi yeni malzemeler

gelitirilmektedir. Gelitirilen bu malzemeler ilk olarak risk seviyesi yksek

uygulamalarda kullanlmakla beraber daha sonralar yapsal uygulamalarda

kullanlmaya balanmtr.

Son yllarda elik ve betonarme binalarn glendirmesinde olduu gibi ahap

yaplarda da fiber takviyeli plastikler (FRP) uygulamalarnn saysnn olduka fazla

olduu grlmektedir [2]. Ahap yap tasarmnda eleman byl uygun

birletirme detaylarna baldr. Yksek performansl birletirme sistemlerinin

kullanm, kullanlan ahap hacminin azalmasna ramen ayn salaml elde etmeyi

salar. Yaplan almalarda tasarlanan ahap yaplarn birletirme blgelerinin

yksek performans sergilemesi, ekme yklerine kar dayanmn arttrmak bunun

ise bu blgelerin elyaf takviyeli plastikler kullanlarak glendirilmesiyle mmkn

olduunu tespit edilmitir. Ahap yaplarn glendirilmesindeki balca sebepler

arasnda zamanla d etkenler ve depremler sonucu oluan hasarlar giderilmek,

restorasyon yoluyla yk tama kapasitesini arttrmak, yetersiz detaylandrmaya bal

ortaya kan erken yorulma ve krlmalar nlemek, yalanmayla oluan bozulmalara

bal yk tama kapasitesinde meydana gelen kayplar bertaraf etmek gibi etkenler

saylabilir.

lkemizin deprem kua zerinde olmas ve bu nedenle, depreme dayankl yap

tasarlamak ve retmek kadar, depremde hasar grm yaplarn onarm

yntemlerinin bilinmesi de bir zorunluluk halini almtr. Yap elemanlarnn olas

2

depremler sonucunda veya kullanm srasnda zamanla glendirme ihtiyac ortaya

kmaktadr.

Ayrca lkemizin farkl blgelerinde uzun yllar nce yaplm ahap yaplarn

tarihsel sre ierisinde doal etkenlerden kaynaklanan ypranmalar kanlmazdr.

Gerek mevcut tarihi dokunun korunmas gerekse yeni ina edilecek ahap yaplarda

durabilite salanmas amacyla ahabn zayf blgelerinde zellikle birleim

blgelerinde glendirmeye ihtiya duyulmaktadr. nk uzun yllar boyunca yk

altnda bulunan ahap tayc sistemlerin birleim blgeleri zamanla rmekte ve

yk tama kapasitesini kaybetmektedir.

Deneysel almalarla gelitirilecek olan uygun bir glendirme modeli ile yaplacak

restorasyonlarda lke ekonomisinin muhtemel kayplarnn nlenmesi ve var olan

tarihi deerlerimizin ve Osmanl mimari dokusunun korunmas olacaktr.

Gemi kltrlerin gnmze yansmas olan tarihi ahap yaplar srekli olarak

varlklarn devam ettirmelidirler. Tarihi yaplar zerinde gerekli bilimsel almalar

arttrlmal, yaplarn malzeme ve mukavemet asndan glendirilmesi iin gerekli

almalar yaplmaldr. Bu almalar dorultusunda tarihi ahap yaplarn

iyiletirilmesi iin uygulamaya dnk ilkeler saptamas hedeflenmektedir.

Yaplan restorasyon ve glendirme almalarnda, zamanla ahap tayc

sistemlerin baz blgelerinde oluan kurtlanma, mantarlanma, rme vb.

sebeplerden dolay deimesi gereken yap elemann tamamnn sistemden ayrlmas

gerek maliyet ve iilik gerekse yap sal asndan sakncaldr. Bu durumda yap

elemannn tamamn deitirmek yerine elemanlarda lokal deiiklie gidilmesi

daha uygun grlmektedir. Yaplacak bu lokal deiiklik ile oluacak yeni birleim

blgelerinin kavela, ivi, blonlama tekniiyle yaplmas statik adan istenen sonucu

vermemektedir.

Geleneksel glendirme tekniklerinde, ahap yaplarda birletirme yerlerinin byk

kuvvetlere maruz kalmalar halinde metal kullanlmas genellikle tavsiye edilen bir

zmdr. Ancak kullanlacak FRPnin metallere gre stn ynleri dikkate

3

alndnda FRP eritlerinin elik eritlerine gre en nemli avantajlar; hafiflik,

korozyona uramama ve esneklik olarak sralanabilir. elikle yaplan

glendirmelerin zamanla bakma ihtiya duyulmas, glendirilen blgelerde

grnt kirlilii oluturmas ve yapya ekstra yk getirmesi kanlmazdr.

Bir yapda bulunan iskelet sistemde tayc elemanlar genellikle basn, ekme ve

eilmeye maruz kalmaktadr. Bu almada hasarl veya hasarsz ahap tayc

sistemlerin ekme gerilmesi maruz kalan elemanlarn FRP ubuklarla

glendirilmesi n grlmtr.

ekme ubuklarnn glendirilmesindeki ama; lkemizde yaplan ahap,

betonarme ve elik binalarn at sistemlerinde ahap atlarnn kullanlmas ve at

elemanlarnn genellikle ekmeye almasnn yan sra kiri alt blgelerinin ekme

gerilmesine maruz kald ve bu iki hususunda yaplarn gvenlii asndan olduka

nemli olmasdr. atlarda ve kirilerde kullanlacak ahabn istenen uzunlukta

bulunamamasndan dolay boy birletirmelerinin yaplmas kanlmazdr. Yaplacak

bu boy birletirmelerinin de uygulama sahasnda, hem yapm kolay hem de ap

deiiklii oluturmadan istenen dayanm salayabilecek bir birletirme eidi

olmas istenmektedir. Uygulama alanlarna ska kullanlan en uygun boy

birletirmenin kertmeli boy birletirmeleri olduu kanaatine varlm ve almalar

bu boy birletirme eidi zerinde yaplmtr.

Ayrca glendirme kullanlacak fiber takviyeli plastiklerden ham maddesi piyasada

bol miktarda bulunan, retimi kolay, maliyeti dk, istenen dayanma sahip bir fiber

eidi olan cam elyaf takviyeli plastikler (CTP) tercih edilmitir.

4

1.1. Literatr almalar

Chi-Jen, Chen [1], Fiber Takviyeli Ahap Birleimlerinin Mekanik Davran

makalesinde cam fiberlerle glendirilmi kavelal ahap birletirmelerin mekanik

performanslar nmerik analizler ve mikroskop altnda yaplan deneysel almalar

sonucu incelenmitir. Yaplan deneysel almalarda glendirme yzeyleri

mikroskop altnda gzlenmi ve birleim blgelerinde oluan stres younluklarnda

ciddi bir iyileme olduu gzlenmitir.

Steiger,Rane [2], sve ulusal laboratuarlarndaki Malzeme Test ve Aratrma

merkezinde ahap yaplarda yksek performansl fiberin yaplara uygulanmas

srecini balatarak Fiber Takviyeli Plastiklerin epoksiyle ahaba yaptrlmas ve

kullanlan epoksinin ekme dayanmna etkisi zerinde almalar yaplmtr. Sonu

olarak optimum scaklkta en iyi glendirme detaylar tespit edilmitir.

Roberto Lopez-Anido, Antonis P Michel, Tomas C. Sandford [3], 2003te tamamen

zarar grm ahap kolonlarn FRP kompozit levhalarla glendirilmi elemanlarn

yapsal olarak snflandrlmas ile ilgili bir alma yapmlardr. Yaplan eilme

testleri sonucu elde edilen verilerde, FRP kompozit levhalarla %60 orannda bir

iyileme olduu tespit edilmitir.

H. Ogawa [4], 1999da mimari yap tasarmnda karbon elyaflarla ahaplarn

glendirilmesi zerinde yapt almada kiriler st, orta ve alt blgelerine karbon

levhalar yaptrmak veya tm kirii belirli aralklarla karbon elyaf kumala sararak

glendirilmi ve eilme deneyine tabi tutulmutur. Ayrca ayn deney numuneleri

800 oClik alev altnda tutularak glendirilmi numunelerin scaklk altna yapsal

ve statik adan davranlar gzlenmitir. Farkl tiplerde hazrlanan deney

numuneleri arasnda en yksek dayanm veren numunelerde gerek eilme gerek

yangna kar dayanm asndan % 300lk performans art gzlenmitir

Peremrov ve arkadalar [5], karbon fiber takviyeli plastiklerle glendirilmi ahap

iskeletli yaplarn analizi zerinde allmtr. Ahap levhalar 75 mmlik karbon

elyafla glendirme sonucu % 50 orannda daha yksek bir dayanm elde edilmitir.

5

Radford ve arkadalar [6], 2001de Ahap Kpr kirilerinin eilme ve kesmeye

kar cam takviyeli kompozitlerle glendirilmesi zerine almlardr. Oluturulan

glendirilmi tabakal kirilerde, kullanlan cam elyaf tabakann eilme dayanmna

etkisi incelenmi sonu olarak kirilerde %25lik bir dayanm elde edilmitir.

Peter A. ClaisseU, Tim J. Davis [7], 1998de Ahaplarn yksek performansl

birletirme sistemleri zerinde almlardr. Farkl boy birletirme blgelerinin cam

elyaflarla sarlarak hazrlanan numuneler ekme deneyine tabi tutulmutur.

Glendirilen bu numunelerde gerilme ve birim deformasyonlarda olduka yksek

performans gzlenmitir.

Z.W. Guan, P.D. Rodd, D.J. Pope [8], 2005 te GFRP ile glendirilmi ahap

kirilerin eilme dayanm zerinde yaptklar almada tabakl ahap malzemeden

oluan kiriler alt blgelerine farkl kalnlkta cam elyaf levhalar yaptrlarak

eilme deneyine tabi tutulmutur. Ayn tasarmlar nmerik modellemelerle yaplp

deneysel almalarda elde edilen bulgularla karlatrlmtr. Yaplan bu

glendirmelerle kullanlan elyaf kalnlna bal olarak geilebilecek aklklar

tespit edilmitir.

Schnerch ve arkadalar [9], Mevcut olan elik ve betonarme yap ve kprlerin

glendirilmesi zerinde almlar, almada orta ve yksek mukavemetli karbon

fiberler kullanmlardr. zerinde hareketli yk bulunan bir kprde yaplan

deneylerde hareketli yk altnda kesitlerin rijitliinde ve tama gcnde %30 art

salamlardr.

Ayrca gerek ahap birleim blgelerinin performansnn incelenmesi konusunda

gerekse FRPlerin glendirme sektrnde kullanlmas konusunda birok alma,

tez ve makale bulunmaktadr.

Yaplan almalarda ahap yaplarda yap elemanlarnn basn, ekme ve eilme

direncine kar FRPlerle glendirmesi ile elde edilen sonularn olumlu kmas

ancak yaplan glendirmelerin genel itibariyle ypranm eski sistemler zerinde

6

uygulanmas ve tm yapy kapsamas bizi gerek yeni yaplacak, gerekse restore

edilecek yaplarda blgesel glendirmenin etkilerini aratrmaya sevk etmitir.

Birleim blgeleri bir ahap yapda en zayf noktalardr.

Birleim blgelerinde yk aktarmnda oluan sreksizlik hi phesiz tm yapnn

genel dayanmn etkilemektedir. Bu durumda kullanlan eleman boyutlarnn

arttrlmas yerine ahap birleim blgelerinin FRPlerle glendirilerek bu

sreksizliin ortadan kaldrlmas mmkn klnmaktadr [1].

Yaplan aratrmalar sonucunda, ncelikle kullanlacak ahap ve CTP malzemelerin

mekanik zellikleri incelenmi ve almada hedef alnan ekme gerilmelerinin

tespiti iin deneyler yaplmtr. Daha sonra ayn deney dzenekleri kullanlarak

kertmeli boy birletirme blgelerinin CTP ile glendirilmi ahap deney sonular

elde edilmi ve ahit numunelerle karlatrlm ve sonular deerlendirilmitir.

BLM 2. AHAP YAPILAR

Tabiat rn olarak orman iletmelerinde kazanlan ahap, iiliin kolayl,

grnnn gzellii ve mukavemetinin ykseklii sayesinde en ok kullanlan

malzemelerden biri olmutur. Ahap, ahap evlerden balamak zere birok yap

elemannn ham maddesidir.

2.1. Ahabn Tanm

Ahap, canl bir organizma olan aatan elde edilen lifli, heterojen ve anizotrop bir

dokuya sahip organik esasl bir yap malzemesidir. Ahap, yapda kullanlan en eski

malzemelerinden birisidir. nsanolu ahab eski alardan beri barnma ve korunma

amal olarak kullanmaktadr [14]. Gnmzde ormanlarn eitli nedenlerle

azalmas, yerine yenisinin yetitirilememesi veya ge yetimesi ahabn deerini

artrmtr. Gelien teknolojiyle birlikte ahabn yerine plastik, metal, alminyum,

beton ve imento mamulleri kullanlmasna ramen grn, izolasyon ve istenilen

eklin kolayca verilmesinden dolay ahap her zaman tercih edilen bir yap

malzemesidir.

Ahap tipik bir anizotrop malzemedir. Lifleri ynndeki tm zellikler, Basn ve

ekme dayanmlar, enine yndeki dayanmlardan yksektir. Ahap su ieriine bal

olarak ien, bzlen atlayan bir malzemedir. Bu zelliine bal olarak mekanik

zellikleri de deien bir malzemedir. Ancak;

Ahap yksek bir tama gcne sahiptir, Ahap doal bir malzeme olduundan farkl iklim koullarna ve doa

artlarna dayankldr,

Ahap yanan ama yangna kar direnci yksek olan bir malzemedir, Ahap kayna yenilenebilen tek yap malzemesidir, Ahap rr ama uzun mrldr,

8

Ahap alr ama boyu uzayp ksalmaz, Ahab tamir etmek ve iyi durumda tutmak kolaydr Ahabn 20 000 deiik doku ve renk seenei vardr, ve bunun gibi daha

birok zelliiyle ahap mkemmel bir yap malzemesidir.

Bu gerekler gz nnde bulundurulduunda, amzn getirdii yeni teknolojilerle

ahab yeniden tanmal ve ona gereken nemi vermeliyiz. Eski ahaplar zel

yntemlerle yenilemek ve glendirmek mmknken dier materyalleri korumak

gerekli onarm ve glendirmeleri yapmak son derece g ve pahaldr.

2.2. Ahabn zellikleri

2.2.1. Fiziksel zellikleri

a) Nem: Aa hcreleri arasnda bol miktarda bulunan su ayr ekilde bulunur.

1)Yapsal(Bnye su): Kimyasal yapsnda olan sudur, kurutma ilemleri ile

deimez.

2) Emme suyu (Absorbiyon su): Selloz suya kar ok istekli(Hidrofil) bir madde

olup, ok iyi su emerek ahabn imesine sebep olur. Emme suyu oran %2830 dur.

3) Serbest su (Kapiler su): Hcre aralarnda ve ilerinde bulunan sudur. Ya odun ve

tahtalardaki slaklk hissi bu suyun fazlaldr. Sonu olarak ahabn nemi

denildiinde Emme suyu ve Serbest su akla gelir. Ahaptaki nem miktar:

1000

0 xGGGW W = (2.1.)

Gw nemli, Go kuru arlktr. W ya aalarda %100 den fazladr. Kendi halinde

havada kuruyan ahaplarda W, %12-%18 arasndadr. Frnda kurumakla bu deer

%8 'in altna inebilir.

9

Lifler dorultusunda basn dayanm W'nin lineer bir fonksiyonun ile ifade

edilebilir. Bu arda basn dayanmnn younlukla da artt belirtilmelidir.

ekil 2.1de younluu 0,42 kg/dm olan bir kozalakl iin Basn Dayanm-Su

ierii grafii izilmitir.

ekil 2.1. Basn dayanm- Su ierii grafii

rnein su ile temas eden bir ahap % 200, yeni kesilmi ine yaprakl bir aa %

60130, piyasada doal yollarla kurutulan ahap % 1525, suni kurutma yoluyla

kurutulmu bir ahap % 12 rutubetli durumdadr. Ahabn bulunduu ortamn

rutubetini almas nedeniyle, tam kuru halde bulunmas mmkn deildir. Bu nedenle

ahabn bnyesine giren su ile selloz dokusu ve balar imeye, eksilmeyle de

bzlmeye urar ve bu nedenle de birtakm atlaklar meydana gelir. Bu

deformasyonlar genellikle ahabn lif dorultusunda oluur, geni yaprakllarda ine

yaprakl trlere gre daha fazla olmaktadr. Ayrca rutubet art ahabn mekanik

mukavemetini de drc rol oynar [10].

Ahabn fiziksel zellikleri nem oran ile etkilenir. Ahap kururken hacim kaybna

urar ve bzlr. Sertlik ve dayanm artar ancak enerji tutma kapasitesi azalr.

Ahabn zellikleri %1215 nem durumunda belirlenmelidir.

10

b) Birim Hacim Arlk: Ahabn birim hacim arl ve nem birbirine baldr,

%15 neme karlk gelen birim hacm arl aa trne gre 0,1 t/m3 ile 1,5 t/m3

arasnda deiir.

Birim hacim arl yksek olan ahaplarn mekanik zellikleri de yksektir. Ancak

bunlarn ilenmesi ve allmas zordur. Mantar, bcek gibi hayvanlara kar

dayankldr. Birim hacim arl dk olan ahaplarn mekanik dayanmlar

dktr ancak ilikleri kolaydr [11].

c) Scaklk Genlemesi: Scaklkla hacmi genileyen ahap, soumayla hacmi azalr.

d) Is iletkenlii: Ahap hcreli yaps ve yapnn esasn oluturan maddenin selloz

olmas nedeniyle, s bakmndan kt bir iletkendir.

e) Elektrik letkenlii: Nem derecesi artmna bal olarak iletkenlik hzla artar. Kuru

ahap dk gerilimde izolasyon malzemesi olarak kullanlr.

f) Dayankllk: Ahabn dayankll koruyucu ilemlere bal olmakszn d

etkenlere dayanmasdr. Yaplarnda ki doal antiseptik maddeler nedeniyle kestane,

mee, am, grgen dayankldrlar. Dibudak, kayn, nar, kavak st, hlamur az

dayankldr.

2.2.2. Ahabn kimyasal zellikleri:

Hcre duvarnn kimyasal bileiminde;

Selloz % 40 50 Hemiselloz % 20 -35

Lignin % 20- Yabanc madde % 0 5 bulunur.

Selloz: Hcre duvarnn ana katk maddesidir. Ahabn fiziksel zelliklerinden

eilime ve ekmeye kar mukavemet veren madde budur.

Hemiselloz: Pentoz ve hektoz ekerlerinin ksa polimerileridir. Hcre duvarn

glendirir, depo madde grevi yapar, geit zarlarn ayarlar. Su emicidir.

11

Lignin: Selloz fibrilleri iinde yer alr. Ahabn basnca kar mukavemetini salar.

Bir fenol halkasnn ana yapsna sahip amorf bir maddedir. Dk oranda su

emicidir. Rengi kahverengimsi beyazdr.

2.2.3. Mekanik zellikler

Ahap, heterojen ve anizotrop bir malzeme olmas nedeniyle mekanik zelliklerini

incelemek zordur. Lifleri ynndeki tm zellikler, basn, ekme ve eilme

dayanmlar, enine yndeki dayanmlarndan yksektir.

Ahap su ieriinin fonksiyonu olarak ien, bzlen bir malzeme olduundan

mekanik zellikleri de deien bir malzemedir. Hcre boluklarndaki su, buna

serbest su denir, kesimi izleyen gnlerde buharlar. Hcre eperine yapm emme

su ise uzun sre ahap iinde kalr.

Tabii olarak kurutulmu %1015 nemli meenin younluu 800 gr/dm3, amn 550

600, 800 gr/dm3tr. Liflere paralel durumda 1. snf amn ekme direnci 100105

kg/cm3, basn direnci 85100 100105 kg/cm3dr.

Tablo 2.1. Ahabn mekanik dayanmlar [41].

III. snf II. snf I. snf

(Kg/cm2) am Kayn, Mee am Kayn, Mee am Kayn, Mee

ekme // - - 85 100 105 110

Basn // 60 70 85 100 110 120

Basn (T) 20 30 20 30 20 30

12

2.2.4. Termik zellikler

Bilindii gibi, scaklk deitike birok materyal byklk ve hacim olarak deiir.

Scakln artmasyla genleirler. Bu dorusal ve hacimsel genileme anlamna gelir.

Genileme malzemelerin gcnde azalmaya neden olur. elik inorganik ve alev

almayan bir malzeme olmas nedeniyle yanmaya kar avantajldr. Ama binalarda

kullanldnda, sdaki artmann bir sonucu olarak genleir ve ger. Ahap sya

kar genlemez. Tam tersine, snn etkisiyle, kurur ve g kazanr. Ahap, sadece

tam kuruduunda (ki bu sadece teorikte mmkndr) genleir. Pratikte, scakln en

yksek olduu mevsimde, nem oran %5in altna dmez [11].

Ahabn termik iletkenlik katsays ok dktr. Isy ahaba gre, alminyum 7000

kat, elik 1650 kat, mermer 90 kat ve cam 23 kat daha hzl iletir. Bu nedenle,

kibritlerin, mekanik aksam donanmnn saplarnn, tavanlarn ve duvar

sslemelerinin yapmnda ahap kullanlr. Ahabn belirgin ss olduka yksektir.

Bu bir kilogramlk ahabn ssnn artrlmas ve azaltlmas iin ok fazla enerjiye

ihtiya duyulmas anlamna gelir. Ahap, talardan ve betonlardan neredeyse iki kat

daha fazla s enerjisine; benzer bir ekilde, elii stmak ve soutmak iin

kullanlan s enerjisinin katna ihtiya duyar.

2.2.5. Akustik zellikler

Ses izolasyonu yzeyin ktlesini temel alr. Ahap hafif bir malzeme olarak ses

izolasyonu iin ok mkemmel deildir. Fakat ses emilimi iin idealdir. Ahap eko

ve grlty emerek olumalarna engel olur. Bu yzden ounlukla konser

salonlarnda kullanlr. Ses iletimi hz ahapta gazlardan ve svlardan daha hzldr

ve metallerdeki ses iletim hzna ok yakndr [11].

Srtnme neticesinde oluan ses enerjisi kayb da ahapta hafiflii ve yapsyla da

ilintili olarak belirgin bir ekilde dktr. Buna benzer zellikler yznden ahap

ounlukla mzik enstrmanlarnda kullanlr.

13

2.2.6. Elektrikle ilgili zellikler

Tamamyla kuru bir ahabn elektrik akmna olan direnci fenol formaldehitin ile

eittir. Atete kurutulmu bir tahta ok iyi bir elektrik yaltkandr. Hava ile

kurutulmu ahapta yaltkanlk belirli lde ayndr. Ne yazk ki ahaptaki elektrie

olan diren nem miktarnn artmasyla der. Suya doyurulmu ahabn elektrie olan

direnci ise su ile ayndr. nsan sal iin tehlikeli olan statik elektrik ahapta

gzlenmemitir. Fakat metal, plastik ve dier malzemelerde bu sz konusudur. Bu

nedenle ahap salkl bir malzeme olarak nerilmitir [11].

2.2.7. Estetik zellikler

Ahap estetik bir malzeme olarak ele alndnda dekoratif bir malzemedir. Her

aacn kendine has rengi, kokusu ve ekli vardr. Bir aacn yaps kesilme ekline

gre deiir. Dizayn ve renk tercihine gre farkl ahap malzemelerini bulmak

mmkndr. Daha koyu renklere boyanabilir ya da verniklenebilir ve ak ya da

koyu tonlar verilebilir.

2.2.8. Oksitlenme zellikleri:

Ahabn baz yrelerde oksitlenme zellikleri olmasna karn metallerde grlen

oksitlenme gibi deildir. Metaller paslanr. Bu yzden pastan kanma gerekli

olduunda ahap kullanm tercih edilir.

2.3. Gemiten Gnmze Ahap Yaplarda Tayc Sistemler

Trkiyede ahap tayc sisteme sahip yap retimi yaklak 40 yl ncesine kadar

yaygn bir ekilde grlmesine ramen, zellikle betonarme yapm tekniinin ortaya

kmas ve gelimesiyle yap sahibi olmak isteyenler bu sre iinde genellikle

tercihlerini betonarme yaplardan yana kullanmlardr. nsanlarn genel tercihleri

betonarme ya da yma tr binalardan yana olunca da ahap tayc sisteme sahip

yaplar nadiren yaplm ve bu yaplar unutulmaya yz tutmulardr. Ancak ABD,

Kanada, Japonya ve Avustralya gibi gelimi lkelerde ahap yaplar iin bu tr bir

14

yol izlenmeyip teknolojinin verdii imknlardan da yararlanarak yeni detay ve

teknikler gelitirilmi ve bu ahap yaplar ina edilmeye devam edilmitir. Bugn

ABDde ahap yaplar genel olarak tm yaplarn %80-%90n oluturmakta,

Kaliforniya gibi deprem blgesindeki yerleim yerlerindeki konutlarda ise bu oran

%99a kadar kmaktadr [27].

Trkiye iin de yaplmas gereken; bu yaplar hibir irdeleme yapmadan birka basit

nedenle tamamen devre d brakmak yerine, ada mimari anlaya ve teknolojiye

uygun olarak deerlendirmek, bu deerlendirmelere gre performanslarnn iyi ve

kt olduu hususlar belirlemek ve eksik ynlerini gelitirme arelerini aramaktr.

Bunun sonucunda da ahap tayc sisteme sahip yaplar, insanlarmzn depremde

can gvenlii ve lke ekonomisi ynnden deerlendirerek, stn ve zayf olduklar

hususlarla birlikte konut sahibi olmak isteyenlere en azndan bir seenek olarak

sunulmaldr.

lkemizde son yllarda gereklemi en byk afetlerden olan 1999 Kocaeli ve

Dzce depremleri, baz teknik eleman ya da aratrmaclarn dikkatlerinin geleneksel

yaplar zerine younlamasn salamtr. Bunun bir sonucu olarak da birok

aratrmac ve gzlemci deprem sonrasnda bu yaplarn deprem performanslar

hakknda gr bildirmilerdir [27]. Bu grler genelde geleneksel yaplarn deprem

performanslarnn, betonarme yaplarn performanslarna gre daha stn olduu

eklinde olumutur. Oysa daha nceki depremlerde bu yaplarn deprem

performanslar hakknda ya hi gr sunulmam ya da ok kstl bilgiler ve

grler sunulmutur. Aratrmaclar da geleneksel yaplarn eitli yk ya da yk

etkisindeki davranlar zerinde almalarna sz konusu depremlerden sonra

balamlardr. Bu balamda sunulan bu almada Trkiyede gemite geleneksel

yaplarda uygulanm ve bugn de uygulanmakta olan ahap yaplardaki tayc

sistemler tantlmakta, bunlar dayanm ve rijitlik asndan irdelenmektedir.

15

2.4. Tayc Sistem eitleri

Ahap yaplarn tayc sistem elemanlar yk aktarm asndan aadaki gibi

snflandrlabilir:

2.4.1. at tayc elemanlar

Genelde beik ya da oturtma at olarak ina edilen atlarda tayc eleman olarak

ahap kiriler, dikmeler, gergi ve payandalar kullanlmaktadr.

2.4.2. Deme-kiri elemanlar

Sabit ve hareketli ykler etkisinde kalan deme kaplamalar tali kirilere, tali

kiriler de ana kirilere sabitlenmektedir. Trkiyedeki geleneksel yaplarda

genellikle zemin kat zerinde konsollar bulunmaktadr. Bu konsollar yap arlk

merkezini zeminden daha yksee tadndan ve yapnn daha kk bir alana

oturmasna neden olduundan deprem davran iin istenmeyen bir durum meydana

gelmektedir[43].

2.4.3. Merdivenler

Geleneksel ahap yaplarda merdivenlerin ok farkl uygulamalaryla karlamak

mmkndr. Bu yaplardaki merdivenler bazen kendileri bamsz bir tayc

sisteme sahip olarak yaplmlar bazen de kat kirilerine mesnetlenerek yap tayc

sisteminin bir paras olmulardr.

2.4.4. Duvarlardaki tayc elemanlar

Bu elemanlar, kullanlan ahap yap tekniine bal olarak, yatay olarak dzenlenen

ahap elemanlar, dey olarak dzenlenen dikmeler, eik olarak dzenlenen

payandalar, diyagonaller ve panel duvarlardan olumaktadr. Burada esas olarak bu

elemanlar zerinde durulmakta ve ahap tayc sistemler bu elemanlara gre

snflandrlmaktadr.

16

2.4.5. Temeller

Ahap yaplarn temellerini genellikle kgir bir zemin kat ya da zemin st

yzeyinden itibaren belirli bir ykseklikte yaplan kgir duvarlar oluturmaktadr.

Bazen dikmeler ta temellerle mesnetlenmektedir. Bu durumda dey ykler

etkisinde bir sorunla karlalmayabilir. Ancak, zellikle deprem durumunda, ahap

elemann mesnetlendii temel tann, zemin hareketi sonucunda yerinden oynamas

ve dikmelerin telenmesi sz konusu olacandan, bu tr bir dikme-temel birleim

blgesinden iyi bir performans beklenmemelidir [43].

Ahap yap temeli olarak ahap elemanlar da kullanlmaktadr. Su altnda kald

srece sertlii artan ve uzun yllar sonra bir tr talama zellii gsteren kestane

aac bu tr temeller iin tercih edilmektedir.

Tm yaplarda ahap, betonarme ya da elik tayc sistem elemanlar genel olarak

benzer yklerin etkisinde kalmaktadr. Dey ykler, yatay olarak dzenlenmi

deme-kiri gibi elemanlara etkimekte, bu elemanlar tad ykleri kolon ve perde

duvar gibi dey tayc elemanlara iletmekte, dey elemanlar ise bu ykleri

temellere aktarmaktadr. Bilindii gibi temeller de bu ykleri, temel eidine bal

olarak, mesnetlendikleri zemin ortamna iletmektedir. Deprem durumunda ise yap

arlk merkezine etkiyen deprem ykleri deme kiri gibi elemanlar aracl ile

eilme rijitliklerine bal olarak dey tayc elemanlara aktarlmaktadr [43].

Genelde yukarda ad geen tm tayc elemanlar yk aktarm iin nemli olmakla

birlikte, zellikle deprem esnasnda yaplarn ayakta kalabilmesi byk oranda dey

tayc elemanlarn birleim detaylarnn performanslarna bal olduundan bu

elemanlar ok daha nemli olmaktadr. Bu nedenle sunulan bu almada esas olarak

ekmeye alan tayc sistem elemanlarnn dz birletirme detaylann

glendirilmesi hedeflenmitir.

Ahap yaplarda zellikle geleneksel olarak ina edilenlerde blgenin koullarna ve

ustalarn bilgi-becerilerine bal olarak ok farkl birleim detaylar uygulamtr.

17

Ahap yapda elemanlar arasndaki kuvvet aktarm iki trl gerekletirilebilir [12].

1- Kuvvet, elemanlarn temas halindeki yzeylerinden basn gerilmeleri yoluyla

aktarlr. Bunun gerekletirilebilmesi iin temas yzeylerinin iyi bir marangoz

iilii sonucu uygun bir ekilde hazrlanmalar gerekir. Bu nedenle, bu birleimlere

marangoz birleimleri de denilmektedir. Genelinde, dili birleimler eklinde

anlmaktadr.

2- Kuvvetin aktarlmasndan bir bileim aracndan yararlanlr. Ahap yapda sz

konusu olan birleim aralar; ivi, kavela, bulon kama tutkaldr.

2.5. Ahap Yaplarn Tayc Sistemlerinde Kullanlan Birletirme eitleri

Ahap iskelet yaplarnda kullanlan elemanlar u uca, st ste veya yan yana

geldiklerinde eitli ekillerde birletirilir. Birletirilecek ahaplarn birletirme tr

belirlendikten sonra aalar zerinde geme ekilleri izilir ve uygun bir biimde

kesilir. st ste gelecek olan bindirmeler altrldktan sonra balayclar

kullanlarak yaptrlr. Ahap birletirme eitleri detayl olarak TS 4499 da

verilmitir.

Ahap iskeletli yaplarda, iki ahabn birletirme blgelerine gre kullanlan

birletirme eitleri unlardr[39];

1- Ke birletirmeler; Her iki ahap elemann u ksmlarnn birletirilmesiyle

oluturulur.

ekil 2.2. Ke birletirmelerde farkl rnek grnler

18

2- Orta birletirmeler; Bir veya iki ahap elemannda orta ksmda st ste

gelmesiyle oluan birletirme eitleridir.

ekil 2.3. Orta birletirmelerde farkl rnek grnler

3- En birletirmeler; iki ahap elemann yan yana altrlarak birletirilmesi ile

oluturulur.

ekil 2.4. En birletirmelerde farkl rnek grnler

4- Boy birletirmeler: iki ahap elemann aln alna birletirilmesi ile oluturulur.

Ahap iskeletli yaplarda kullanlan boy birletirmeleri de u ekilde sralayabiliriz.

1. Bindirmeli boy birletirme

2. Destekli boy birletirme

19

3. Pahl boy birletirme

4. Kertmeli boy birletirme

5. Dz zvanal boy birletirme

6. Yabanc zvanal boy birletirme

7. Kavelal boy birletirmeler

8. Pahl zvanal boy birletirme

9. Kama dili boy birletirme

10. Trapez dili boy birletirme

11. Gemeli boy birletirme

12. Kurtaz boy birletirme

20

13. Kamal kurtaz boy

birletirme

14. Krlangkuyruu gsl boy

birletirme

Ahap doal bir malzeme olduundan byk aklklar gemek iin istenen

uzunlukta ahabn bulunmas olduka gtr. Bu sebepten dolay yap elemanlar

yapmnda boy birletirmelerinin yaplmas kanlmazdr. Yaplacak bu boy

birletirmelerinin de uygulama sahasnda, hem yapm kolay hem de ap deiiklii

oluturmadan istenen dayanm salayabilecek bir birletirme eidi olmas

istenmektedir. ekil 2.5te verilen boy birletirme eitlerinde uygulama alanlarna

ska kullanlan en uygun boy birletirmenin kertmeli boy birletirmeler

grldnden yaplan deneysel almalarda kertmeli boy birletirme eidi

kullanlmtr.

Ahap birletirmelerin dayanmnn yksek olmas amacyla ilk olarak ip ve halatlar

kullanlmtr. Daha sonralarda kama, bulon, ivi, kavela ve tutkal kullanlmaya

balanm ve birleim blgelerinin ekmeye, eilmeye veya kaymaya kar dayanm

arttrlmtr.

Birletirme vastalarnn emniyetle tayabilecekleri yk bir ekme deneyi yardmyla

bulunur [12]. Yaplacak deneylerinde kertmeli boy birletirmelerin yaptrlarak,

kavela+yaptrlarak, CTP+yaptrlarak, CTP+kavela+yaptrlarak elde edilen

numunelerin ekme yk altnda davranlar incelenmi ve elde edilen ekme

gerilmesi deerleri ile emniyetli tayabilecekleri yk tespiti yaplmtr.

ekil 2.5. Boy birletirmelerde farkl rnek grnler

BLM 3. CAM ELYAF TAKVYEL PLASTKLER (CTP) Ahap ierisinde glendirme malzemesi olarak kullanlacak olan CTPnin tarihsel

geliimi, retim teknikleri, avantajlar, mekanik zellikleri ve inaat sektrnde

kullanm alanlar irdelenecektir.

Cam elyaf takviyeli plastik malzemelerde, takviye malzemesi olarak cam elyaf

bulunmakta ve bu takviye malzemesinin evresinde hacimsel olarak daha fazla

miktarda polyester, dolgu maddesi, boya ve kimyasal reaksiyon gerekli olan

maddelerden olumu bir matris bulunur. Cam elyaf takviye olarak mekanik

zellikleri iyiletirir, matris ise deformasyon srasndaki atlak oluumunu nleyici

rol onar.

3.1. CTPnin Tarihsel Geliimi

Tarihte cam elyafnn ilk kez Fenike ve Msrllar tarafndan kullanld

bilinmektedir. Elyaflar, cam ubuklarnn stlmas sonucunda yumuatlarak

aktlmas ile elde edilmekteydi. Kullanm alan ise takviye amalyla ve anak,

mlek, amfora gibi rnlerin salamlatrlmas iin kullanlmaktayd [15].

Gnmzde bilinen cam elyafn gelitirilmesi, 1930lu yllarn sonlarna doru

baarlmtr. 1940l yllardan bu yana, farkl cam elyaf tipleri plastiklerin takviyesi

iin kullanlmaktadr. Bu ekilde, plastiklerin ekme, eilme mukavemetleri ve

rijitlii tanmlayan elastisite modl gibi mekanik zellikleri iyiletirebilmektedir.

kinci dnya sava yllarnda lkeler yeni sentetik malzemelerin gelitirilmesi ve

mevcut plastiklere yeni kullanm alanlar bulunmas konusuna ynelmitir. Doal

kaucuk, alminyum, pirin ve bakr gibi kritik metallerin yerini alabilecek sentetik

ikame malzemeleri bulmak ve uaklarn hafifletilmesi sonucu manevra yeteneklerini

22

arttrmak amalamaktayd. zellikle takviyeli plastikler sava endstrisine, uak

amndan, motor parasna, tbbi malzemelerden, radar antenine kadar her trl

rnde stn mekanik zelliklerinin saladklar avantajlarla hizmet vermilerdir.

kinci dnya savandan sonra plastikler sivil ihtiyalara ynelmitir. zellikle

sulama borularnda, tekne gvdelerinde, ambalaj sanayi ve ev ii kullanmlarda

plastik nemli bir malzeme olumutur [16].

Yakn zamanda, plastik kompozit teknolojisinin geliimiyle bata havaclk, otomotiv

ve denizcilik olmak zere pek ok ana sektrde vazgeilmez bir malzeme

olumutur. Ancak inaat sektrnde kullanm greceli olarak kstl kalmtr. CTP

nin bu sektrdeki kullanm sadece dekoratif amal, tayc olmayan yap elemanlar

ile snrlanmaktadr.

lk uygulamalar boru, tesisat ve balant elemanlarnda gereklemitir. Daha sonra

yksek mekanik zellikleri ve antikorozif yaplar sayesinde cephe kaplama

panellerinde, depolama tanklarnda, prefabrike geici konut elemanlarnda, beton

kalplarnda ve ehir mobilyalarnda geni bir kullanm alan olmutur.

1980 lerden bu yana malzemenin retim tekniinde gzlemlenen maliyet d ile

CTP nin binalarda yapsal yk tayan bir malzeme olarak kullanma fikri mmkn

olmutur. Ancak bu fikir klasik betonarme elemanlarnda eliin yerini alacak yeni

bir yap malzemesi ya da takviye fibresi olmasndan teye gidememitir. Bu tr

uygulamalarda, betonun geleneksel bir yap eleman olmas nedeniyle, CTP nin bu

malzeme ile birlikte kullanm stn niteliklerinin maalesef n plana kmamasna ve

yap endstrisinde yeterince bilinmemesine yol amtr. Bylece kullanm toprak

alt ve nemli ortam yaplarnda yksek korozyon dayanm salayan CTP takviyeli

ubuklar ile snrl kalmtr. Ancak son yllarda, ok snrl da olsa, CTP nin kendi

bana bir tayc yap malzemesi olarak kullanm, at makas ve kpr tabliye

kirileri olarak uygulamalar rapor edilmektedir [17].

23

Anlalmaktadr ki, CTPnin inaat sektrnde kullanm byk bir potansiyel

gsterse de yapsal eleman olarak kullanm henz ok yeni bir konu olup, cidde

aratrma ve deneysel almalara ihtiya gstermektedir [18].

3.2. Cam Elyaf

Cam elyaflarnn dier elyaflara kyasla daha ok kullanm alan bulabilmesinin bir

sebebi de deiik ihtiyalara cevap verebilecek ok sayda eitlerinin bulunmasdr.

Kimyasal girdilerin kompozisyonlarna gre farkl cam elyaf trleri retmek

mmkn olmaktadr [21]. Bu eitlerin arasnda, polyester ve epoksi reineler ile

nispeten yksek aderans gsteren ve yksek mekanik mukavemet deerleri veren, bu

yzden de en ok kullanlmakta olan E tipi cam elyafnn Trkiyede de retimi

yaplmaktadr. Cam elyaf, genellikle alkalisi dk E camnn, 6-15 mikron

aplarnda devaml proses ile ince lifler halinde ekilmi trdr [42]. Bu cam elyaf

trlerinin en ok kullanlanlar E tipi, S tipi ve C tipi cam elyaflarnn ham maddesini

oluturan bileenler ve mekanik zellikleri Tablo 3.1de ve Tablo 3.2de

sunulmaktadr.

CTP kompozit in takviyesinde kullanlan E tipi cam elyafn elde etmek iin,

ncelikle istenilen zellikleri cam elyafna kazandracak ham maddenin frnda

yaklak 1550 C scaklkta eritilmesi gerekmektedir. Eriyik ham madde, platin

radyum alamndan yaplm, elektrik enerjisi ile stlarak 5 C hassasiyet ile 1250

C scaklkta tutulan ve zerinde 1-2 mm apnda ok sayda delik bulunan kovanlara

doru akmaya braklmaktadr. Kovan deliklerinden serbest aka braklan cam

eriyii, kovan altnda bulunan sarma aparatlar yardmyla,kekad verilen silindir

zerine 50-70 m/s gibi yksek bir hzla ekilerek cam lifi demeti olarak

sarlmaktadr. Sarm hzna bal olarak, 6-20si apnda deien cam elyaf elde

edilmektedir [26]. Cam elyaf sarlrken, zerlerinebalayc ad verilen ve ileride

kompozit iinde reine ile cam elyaf arasndaki aderansn kuvvetini belirleyen bir

malzeme pskrtlerek kaplanmaktadr. Bu balaycnn cinsi, kompozit malzeme

iinde cam elyafnn mukavemetini etkileyen en nemli faktrlerden biridir. Bu

balaycnn ierii, bir kaydrc (Lubricant), bir balayc (Coupling agent), bir film

oluturucu ve sudan olumaktadr. Bu bileenlerden kaydrccam elyafnn

24

pamuklanmasn, krlmasn nlemek ve liflerin anma dayanm

arttrmak,balayccam elyafnn reine ile aderansn salamak, film oluturucu

ise ileme ve dokuma srasnda demet btnln korumak iin kullanlmaktadr

[20].

Tablo 3.1 Baz cam elyaf trleri ve kompozisyonlar [21]

Cam elyaf tipine gre maddelerde kullanm yzdesi (%) Madde

E tipi S tipi C tipi

Silikondioksit 52-56 65 64-68

Aliminyumdioksit 12-16 25 3-5

Borikoksit 5-10 4-6

Sodyumoksit ve

Potasyumoksit 0-2 7-10

Magnezyumoksit 0-5 10 2-4

Kalsiyumoksit 16-25 11-15

Baryumoksit 0-1

Titanyumoksit 0-1,5

Demiroksit 0-0,8 0-0,8

Demir 0-1

Tablo 3.2 Baz cam elyaf trlerinin mekanik zellikleri [22]

Mekanik zellikleri E tipi S tipi C tipi

zgl arlk (g/cm3) 2,56 2,48 2,62

ekma Day.(GPa) 3,45 4,59 3,31

Elastisite Modl (GPa) 72 86 -

Gerek termoset , gerekse termoplastik balaycnn takviye edilmesinde , kimyasal

birlemeyi en iyi salayabilmek iin demet haline getirilmi srekli cam elyaf

kullanlmaldr. Sreksiz ve izolasyon amal cam yn veya cam pamuu yksek

mukavemetli CTP kompozitleri iin uygun deildir [19].

25

Cam elyafndan takviye malzemeleri biim bakmndan da farkllk gstermektedir.

Takviye amal cam elyaflar biimlerine gre drt snfta ele alnmaktadr [23].

3.3. CTP retim Yntemleri

CTP kalplamasnda kullanlan balca metotlar, iilik maliyetleri, retim prosesine

gerekli ekipman yatrm ve iilik kalitesini gzeterek ve amaca gre

kararlatrlmaktadr. CTP kompozitin mekanik mukavemetini etkileyen faktrler,

kullanlan takviye ve balaycnn cinsine, takviye/balayc oranna ve takviye

ynne gre deimektedir.

Seilen retim yntemi, oluacak kompozitin mekanik zelliklerini de

snrlamaktadr. rnein; el yatrmas ve pskrtme yntemi gibi ak kalplama

yntemleri ile en fazla % 30-40 cam elyaf takviye oran elde edilirken, bu oran profil

ekme gibi, srekli cam elyaf fitilleri kullanlarak profil dorultusunda yksek

mukavemet elde edilen kalplama ynteminde % 70-80 e ulaabilmektedir [23].

1. El yatrmas yntemi

2. Pskrtme yntemi

3. Reine enjeksiyonu yntemi

4. Souk pres yntemi

5. Elyaf sarma yntemi

6. Savurma dkm yntemi

7. Vakum bonding (Vakum Bagging)

8. Devaml levha retim yntemi

9. Hazr kalp bileimleri

10. Preslenebilir takviyeli termoplastik

11. Profil ekme yntemi

Yaptmz almada glendirmede kullanlacak CTPlerin zellikleri ve

avantajlar gz nnde bulundurularak profil ekme yntemi ile retilmi CTP

malzemeler kullanlmtr.

26

3.3.1. Pultruzyonla (Profil ekme) retilen CTP malzemelerinin zellikleri

1. zgl arlnn az olmasndan dolay, geni bir kullanm alanna sahiptirler,

2. Hafif olmalarndan dolay, elle ya da basit aletlerle uygulama yaplabilir,

3. Yine hafif olmasndan dolay, nakliye giderleri dktr,

4. Kolay kesilebilir ve ilenebilir,

5. Birletirme ilemleri metallerde olduu gibi cvata, vida v.b. balama eleman

yerine, yaptrma sayesinde para saylarnda nemli azalmalar salar,

6. Metal ve seramiklere gre dayanm/younluk oran da yksektir,

7. Yorulma ve darbe dayanm yksektir,

8. Yksek korozyon direncine sahiptir,

9. Dk s iletkenliine sahiptir,

10. Kimyasallara kar yksek diren gsterirler,

11. yi elektrik yaltkanlna sahiptir,

12. Yksek anma mukavemetine sahiptirler,

13. Uzun yllar bakm ve boya gibi ek bir hizmete ihtiya duymazlar,

14. Elektromanyetik alan oluturmamas nedeni ile radyo ve mikro dalga

frekanslarn etkilemezler,

15. Isya bal uzamalar minimumdur,

16. Baz plastiin geirmesi, yani saydamlk zelliklerinin de olmas cam ile

rekabet etmesini da salamaktadr.

3.3.2. Pultruzyon (Profil ekme) ynteminin avantajlar

1. retim, dk i gc ile yaplabilir,

2. Karmak geometriye sahip ekiller bile, kolaylkla retilebilir,

3. retim kolaylndan dolay, gn getike den maliyetleriyle, metaller ile

sk bir yar halindedirler,

4. Farkl mekanik zellikler elde etmek iin, farkl elyaf katmanlar ve

kombinasyonlar ile CTP retilebilir,

5. Hacimsel bazda, polimer retimi iin metallerden daha az enerjiye ihtiya

duyarlar,

6. retim hz genel olarak 0.6m1.2m/dak. olup, retilen para eer uygun bir

27

yapya sahip ise 3m/dak. gibi yksek bir hza kabilir,

7. Ekonomik olmas ve bir ok pazar tarafndan kullanlmas sayesinde, en hzl

ilerleme gsteren kompozit retim yntemidir,

8. Pultruzyon, ynlendirilmi elyaf kullanlan bir prosestir. Elyafn byk bir

ksm optimum ekme dayanm elde edecek ekilde boyuna yerletirilirken

bir ksm elyaf ise istenen rn zelliklerini salayacak ekilde farkl ynde

dzenlenebilmesi,

9. Dk iilik gerektiren byk lde otomatikletirilmi gibi proses olmas,

10. ilik maliyeti sat fiyatnn %5-10'u arasnda kalabilmesi,

11. Pultruzyon ynteminde, ekipman yatrm masraflarnn dier yksek hacimde

retim yaplan yntemlerle kyaslandnda dk olmas,

12. Ayrca, tm bu unsurlar orta-yksek hacimli uygulamalar iin pultruzyon

yntemini ekonomik klmaktadr.

3.4. CTP nin naat Sektrnde Kullanm Uygulamalar

Dnya' da yaklak olarak 4.7 milyon tonluk bir kullanm potansiyeline sahip olan

CTP malzemenin inaat sektrnde kullanm, 954.000 tonu aan bir miktarla toplam

kullanmn % 20.2' sa mertebesindedir. Trkiye'de inaat sektrnde CTP kullanm

ile ilgili bir istatistik bulunmamakla birlikte, bu orann % 50 mertebesinde olduu

tahmin edilmektedir [24].

naat sektrnde kullanlan CTP rnler, el yatrmas gibi basit kalplama

metotlardan, hazr kalp bileimleri ve profil ekme yntemi gibi gelimi teknoloji

gerektiren kalplama metotlarna kadar birok kalplama metodu kullanlarak

retilmektedir. Cephe kaplama panellerinden, depolama tanklarna, prefabrike

konutlardan kprlere, beton kalplardan, ehir mobilyalarna kadar birok CTP

rn, inaat sektrnde kullanlmaktadr. Anlald zere inaat sektrnde %

20'lik bir payla, yksek bir oran gibi gzkse de, kullanmlarnn genelinde dekoratif

yada yapsal olmayan elemanlarla snrl olduu kabul edilmektedir [24].Sektrde en

ok kullanlan yapsal olmayan CTP kullanmlar aada snflandrlmaktadr:

28

3.4.1. Cephe kaplama panelleri

CTP malzemenin en yaygn olarak kullanld alanlar banda gelmektedir. Cephe

kaplama panelleri, tek cidarl yaplabilecei gibi, ift cidarl ve arasnda s

izolasyonu salayan poliretan kpk veya cam elyaf ilte gibi malzemeler

kullanlarak, izolasyonlu panel olarak da retilebilmektedir. Kolay temizlene bilme

avantaj sayesinde, CTP paneller, ameliyathane ve labaratuvar gibi steril ortamlarda

hijyenik bir duvar kaplamas olarak da kullanm alan bulmaktadr. CTP cephe

kaplama panellerinin bir dier nemli uygulamas, binalar arasnda yaya geiini

salayan geitlerin kaplama panelleridir. effaf CTP levhalar at klklarnda

camn yerini alm ve krlmaya kar dayankllklaryla gvenli bir kullanm

salamtr. CTP paneller yalnzca estetik amal deil, bata kprler olmak zere

korozyona ak yaplarda, betonu korozyondan koruma amac ile de

kullanlabilmektedirler (ekil 3.1) [25].

ekil 3.1 Cephe Kaplamalar [41]

3.4.2. CTP beton kalplar

Kaset deme, perde ve kolonlarn kalplarnda kullanlmaktadr. CTP kalplar, kalp

balama ve skme ilemlerini kolaylatrm ve bu kalplar sayesinde betonun ok

dzgn yzeyli dklmesi mmkn olabilmitir. CTP kalplar el yatrmas,

pskrtme ve reine enjeksiyonu yntemleri ile istenilen boyut ve ekilde seri bir

ekilde retilebilmektedir [24].

29

3.4.3 CTP borular

Endstriyel inaatta ok nemli bir yer tutmaktadr. Bunun balca nedeni, ime

suyu, kimyasal maddeler, kanalizasyon, proses suyu gibi alkanlklarn

tanmasndaki ihtiyalarn karlanmasna en uygun koullarda zm getiren stn

nitelikli ve uzun mrl bir malzeme olmasdr. Gerek byk apl (2500 mm' ye

kadar), gerek kk apl (50 mm'ye kadar) borular CTP malzeme kullanlarak

yaplmaktadr. Her ne kadar, ak kalplama metotlar ile de CTP boru retme

olana bulunsa da, prosesin hz nedeni ile genellikle elyaf sarma metodu

kullanlmakta ve % 60-70 orannda cam elyaf takviyesi salanabilmektedir. retim

metodu sayesinde, istenilen i basn dayanmna uygun olarak retilebilmektedirler.

CTP borular dier ikame borularnn tersine, rijit deil esnek olarak tasarlanmaktadr.

Bu sayede, kendisini evreleyen toprak ile homojen bir sistem oluturup, d yklerin

etkisini topraa transfer edebilmektedir. Yapmnda kullanlan balayc trne

(genellikle polyester veya epoksi) bal olarak, pek ok kimyasal maddeden

etkilenmediinden, her trl korozif zeminde, bataklk ve deniz geilerinde ve bir

ok kimyasal akkann nakli ve prosesinde vazgeilmez bir malzeme olarak kabul

edilmektedir. Uzun ve verimli hizmet mrleri (50 yl), dk bakm giderleri ve

balant kolayl sayesinde sklkla tercih edilmektedir (ekil 3.2) [24].

ekil 3.2. CTP Borular [36]

30

3.4.4. Kprler ve at makaslar

zellikle korozif ortamlara dayankl yrme yollar, kprler ve at makas

kontrksiyonlar denenmi balca uygulamalar oluturmaktadr [18]. CTP profiller,

profil ekme metodu ile seri olarak retilebilmektedir. Kpr taban tabliyeleri

sandvi kontrksiyon metodu ile retilmekte, bylelikle yklerin homojen olarak

dalmas ve yksek rijitlik salanmaktadr (ekil 3.3) [36].

ekil 3.3 at makaslar ve kprler

3.4.5. Prefabrik yaplar

Is yaltmn sandvi kontrksiyon teknii ile iinde barndran birbirinden bamsz

panellerin eitli byklklerde bfe, baraka, konut gibi rnlerin retimini

iermektedir. zellikle prefabrike yap sistemine uygunluu sebebiyle hazr banyo

birimlerinin ok yaygn olarak kullanld rapor edilmektedir [17]. Bu tr birimler,

31

zellikle slak mekanlarn seri retimine imkan salamakta, kolay montaj ve hafiflik

zellii ile inaat hzn byk oranda arttrmaktadr (ekil 3.4) [37].

ekil 3.4. Ctp sistemle yaplan yap

3.4.6. Restorasyon glendirme uygulamalar

Betonarme yap elemanlarnn, tasarm ve uygulama hatalar, zamana bal

zayflamalar, kullanm amacnn deitirilmesi ve yeni ynetmeliklere gre yetersiz

kalmas gibi nedenlerle onarm ve/veya glendirilmesi gerekebilmektedir.

Son depremlerden sonra yaplan aratrmalarda Trkiyedeki betonarme yaplarn

nemli bir ksmnn onarm ve glendirilmesinin gerektii grlmektedir. Yapsal

olarak yetersiz olan bina saysnn fazlal, yapm yntemlerinin farkll, halen

kullanmda olmalar ve lkenin ekonomik durumu da gz nne alnarak, her yap

iin uygun olabilecek farkl onarm ve glendirme yntemlerinin belirlenmesine

ynelik aratrmalar devam etmektedir

Hasarsz veya hasarl yaplarn glendirilme yntemleri gn getike gelimektedir.

Yaplarn glendirilmesi sadece deprem sonras hasar gren yaplar iin deil, ayn

zamanda kullanm amac deien ve zellikle korozyon nedeniyle tama gcn

kaybetme tehlikesiyle kar karya gelen yaplar iinde gereklidir. Glendirme iin

32

betonarme, elik ve yeni teknoloji rnleri olan karbon lif ve ubuklar kullanlabilir

[30].

lkemizdeki yaplar genellikle yeterli yanal dayanm ve rijitlie sahip olmayan,

donat detaylar deprem davran asndan yetersiz, beton dayanmlar dk

erevelerden olumaktadr. Bunun yannda bu yaplarda yumuak kat, ksa kolon,

kuvvetli kiri zayf kolon gibi sistem yetersizliklerinin de bulunmas, deprem

gvenlikleri yeterli olmayan byk bir yap stokunu gndeme getirmektedir. Bu

zayflklara sahip yaplarn kuvvetli bir depremde salkl bir davran sergilemesini

beklemek mmkn deildir. Bu nedenle, bir ncelik sras belirlenerek, mevcut yap

stokunun deprem gvenliinin artrlmas gerekmektedir.

Glendirilmesi gereken bina says gz nne alndnda, bu binalarn hepsinin

deprem sonras kullanlabilirliini koruyacak ekilde glendirilmelerinin ekonomik

olarak mmkn olmad grlmektedir. Dier taraftan, can ve mal kayplarnn en

aza indirilmesi iin bu binalarn byk bir depremde gmelerinin engellenmesi de

gerekmektedir.

Kullanmda olan binalarn glendirilmesini mmkn klmak zere, onarlacak

binann boaltlmasn gerektirmeyen, hzl ve binann kullanmn aksatmadan

uygulanabilen, ekonomik yntemlerin gelitirilmesi gerekmektedir [31].

Yukardaki gerekler nda betonarme veya ahap yaplarda yaplacak olan

onarm, restorasyon ve glendirme almalarnda uygulama kolayl, iilik, statik

verimlilik asndan olumlu sonucu verebilecek glendirme tekniklerinden biri

olarak FRPlerle yaplan glendirmelerdir.

Yaplan glendirme almalarnda yap elemanlarna gre FRP ile glendirme

tekniklerinde aadaki hususlara dikkat edilmelidir.

33

3.4.6.1. Kolonlardaki kullanm ekilleri

Kolonlar dey tayc olmalar hasebiyle binalarn ayakta durmasn salayan en

nemli yap elemanlardr. Kolonlara etki eden kuvvetler kesme, eilme, burkulma

ve basn olarak sralanabilir.

Kolonlarda sarg donatlar olan etriyeler eksik olursa kolon, kesme kuvvetlerine

mukavemet gsteremeyecek ve ani bir krlmaya maruz kalacaktr. Etriyeler, ayn

zamanda, kolon betonu basn dayanmn ap bzlse bile kolonun dalp

paralanmasn engeller, betonun deformasyon halinde dahi yk tamasn salar ve

binann yklmasn geciktirirler (ekil 3.5).

ekil 3.5. Deprem etkisiyle patlayan betonarme kolonlar

FRPler, kolonlarda glendirme amacyla kullanlabilecek etkili ve yeni nesil

malzemelerdir. Eilme mukavemetinin ve rijitliin arttrlmas iin boylamasna

uygulanrlar. Kesme mukavemetinin, snekliin, basn mukavemetinin ve sismik

dayanmn arttrlmas iin enlemesine uygulanrlar.

Salam kolonlar zerinde yaplan deprem testlerinde grlmtr ki, kolon

yzeyinde en ufak bir atlan belirmesi kolonun gcnn sonuna geliinin iaretidir.

34

Yaplan testlerde FRP sarl kolonlarn, artan sismik ve tekrarl yklere kar daha

fazla deplasman yaparak enerji snmledii grlmtr [28].

FRP ile sarg kalnl ayarlanarak basn mukavemeti % 100 orannda bile

arttrlabilir. Kat maddelerde de (rnein beton veya ahap) dey ykler sonucu,

dey bzlme ve buna bal olarak yanal genileme meydana gelir. Bu bantya

Poisson oran denir. Buradan hareketle yanal deplasmanlar kstlanrsa dey yk

tama kapasitesinin arttrlabilecei sonucuna varlr.

Kolon-Kiri birleim blgelerinde etriye sklatrmasna dikkat edilmemi olan eski

yaplarda FRP sarlmak suretiyle bu eksiklik giderilebilir. Genelde bina

bodrumlarnda sk rastlanan bant pencerelerin sebep olduu ksa kolon etkisiyle

oluan ykc kesme kuvvetlerine kar FRP sarglama ideal bir zmdr (ekil 3.6).

ekil 3.6. FRPlerle glendirilmi betonarme kolonlar

Statik ve dinamik kuvvetler haricinde kolon donatlarnda korozyon dolaysyla kesit

azalmas meydana gelir. Bu olaya rutubetli ve asidik ortamlarda, deniz suyuna maruz

yerlerde ska rastlanr. Korozyon sonucu donatda meydana gelen mukavemet ve

aderans kaybn telafi etmek iin FRP'ler gereken ynlerde uygulanrlar. FRP

35

ierisindeki reine beton ve eliin hava ile irtibatn keser. Buhar difzyonuna izin

vermez, kolonu asit ve alkalilerden korur.

3.4.6.2. Kirilerdeki uygulama ekilleri

Kiriler, yaplar iin kolonlardan sonra en nemli tayc elemanlardr.

Demelerden aldklar dey ykleri kolonlara aktarrlar. Sneklik dzeyi yksek

ereve sistemlerde kirilerin kolonlara gre daha zayf olmas istenir.

Bu sebeple, genelde kirislerin aklk blgesinde eilme, mesnet blgelerinde ise

kesme kuvvetine kar glendirme yaplr. Eilme (orta aklk) blgesinde

yaplacak gereinden fazla glendirme, eilme donats kopmadan basn

blgesindeki betonun ezilmesine yol acar. Eilme blgesinde meydana gelebilecek

bir hasarda nce kullanlan FRP malzemenin kopmas, ondan sonra elik donatnn

akmas, daha sonra betonun ezilmesi istenir [29].

FRP'ler kiriin eilme blgesinde boyuna, kesme blgesinde ise 45 ve 135 alarda

uygulandnda maksimum performanslarn gsterirler. Hasarl bir kiris FRP ile

glendirildiinde orijinal kiriin tasarm kapasitesi ve daha zeri kapasiteye

ulalabilir. FRP eritler kirilerde etriye eksikliklerini gidermek iin kiriin c yann

kuatacak biimde U eklinde uygulanabilirler (ekil 3.7).

ekil 3.7. FRPlerle glendirilmi betonarme kiriler

36

Betonarme kirilerde, kirilerin ekme yzeyine ve gvdelerine FRP malzemeyi

veya elik plakalar epoksi kullanarak yaptrmak suretiyle eilme ve kesme

glendirmesi yaplmaktadr. elik plakalar birka yldr birok lkede betonarme

kirilerde eilme glendirmesi uygulamalarnda kullanlmaktadr. elik plaka

kullanmann en nemli dezavantaj elik-beton ara yzeyindeki balantya zarar

veren eliin korozyon problemidir. Bu problem, scakln dk olduu mevsimler

boyunca buzlanmay nleyici kimyasallarn sklkla kullanld kprlerde daha da

iddetlidir. Korozyon problemini ortadan kaldrmak zere, elik plakalar yerine FRP

malzeme kullanlmtr [32].

3.4.6.3. Demelerdeki uygulama ekilleri

Demeler katlarn konumunu belirleyen, devaml zerinde dolatmz, sonsuz rijit

kabul edilen, dey tayc elemanlardr. Demelerde en sk grlen hasar ar

yklemeden meydana gelen sehimlerdir. Bu, deme altndaki donatlarn akmas

sonucu meydana gelir. Demelerde genelde eilmeye kar glendirme yaplr.

Depremlerde demelerde kesme kuvvetinden meydana gelen hasarlara fazlaca

rastlanmaz. Demeler plak elemanlar olduu iin kesitin tamamnn ekmeye

alt kabul edilir. Demelerde yaplacak glendirmede FRP lamine eritler

veya kumalar aklk blgesinde alttan, mesnet blgesinde stten yaptrlarak yk

tama kapasitesi ve eilme mukavemeti arttrlr. (ekil 3.8) [33].

ekil 3.8. FRPlerle glendirilmi betonarme deme ve kpr tablas

37

Bilhassa kpr tabliyelerinde artan servis yklerine kar, uygulama kolayl, bakm

masraflarnn azl, uygulama esnasnda trafiin durdurulmamas gibi sebeplerle

FRP glendirme sistemleri tercih edilmektedir.

FRPler son yllarda pultrzyon metodu ile profil eklinde imal edilerek bal bana

kpr tabliye sistemi olarak da kullanlmaktadrlar.

3.4.6.4. Duvarlarda uygulama ekilleri

Tula duvarlar, yaplarda ereve, aralarnda dolgu malzemesi olarak kullanlan,

tayc zellii olmayan fakat son depremde binann rijitliine katkda bulunduu ve

evreledii kolonlarn deplasmann kstlayarak burkulmasn nledii anlalan

elemanlardr. Dolgu duvarlar, depremde ereve sisteminin ar deplasman yaparak

enerji snmlemesi yerine bu enerjiyi kendi bnyelerinde paralanmak ve atlamak

suretiyle yok etmi, binalarn yklmasn zorlatrm, bir nevi betonarme perde

grevi yapmlardr. Dolgu duvarlarda yaplacak en iyi glendirme, kolon ve

kirilerden ayrlarak ktle halinde dmesini engellemektir. Bu yzden 0/90 ada

dokunmu FRP kumalar birleim yerlerine yaptrlr. Eer binann betonarme

sisteminin gl olduu tespit edilmi ve muhtemel bir depremde duvarlarda da

atlama ve krlma olmas istenmiyorsa, duvarlarda eilmeye kar boyuna, kesmeye

kar enine dorultuda FRP uygulanabilir.

Maliyet unsurlar da gz nnde bulundurularak karbona gre daha ucuz olan cam

elyaf (GFRP) sistemi tercih edilebilir. Ayrca ticari veya stratejik deeri olan

binalarn (bankalar, emniyet mdrlkleri gibi) duvarlarnn arpma ve

patlamalara dayankl olmas iin de FRP sistemi uygulanabilir (ekil 3.9).

38

ekil 3.9. FRPlerle glendirilmi duvar

3.4.6.5. Yma yaplarda uygulama ekilleri

Yma yaplarn duvarlar taycdr. Bu duvarlarn kesmeye ve eilmeye kars

mukavemeti FRP sistemlerde arttrlabilir. Eer bu duvarlar hasar grdyse, atlaklar

epoksi bazl yksek mukavemetli tamir harlaryla doldurulur ve tm yzeye FRP

kuma yaptrlr.

Tarihi yaplarn kubbelerindeki hasarlar gidermek iin FRP sistemler dtan

uygulanrlar. Tekrar zerleri kurun kaplandnda yaplan glendirme belli olmaz

ve tarihi doku bozulmam olur. Ta kemerlerin zerinden veya altndan FRP

uygulamas yaplarak talarn sarsnt annda birbirlerinden ayrlmas engellenir.

(ekil 3.10)

ekil 3.10. FRPlerle glendirilmi ta kemer

39

3.4.6.6. Ahap yaplarda uygulama ekilleri

Gnmzde tarihi ahap evlerin ou yklm birou da hasar grmtr. Bu

durum mevcut ahap yaplarmzn gvenli ve hzl bir ekilde onarm ihtiyacn

dourmutur. Klasik restorasyon teknikleri tarihi dokuyu koruma, zaman maliyet ve

gvenlik asndan yeterli deildir. Ahap yaplarn tayc elemanlarnn FRP ile

onarmnn ok ksa srede yaplmas hem gvenlik hem de zaman ve grsellik

asndan byk nem tamaktadr. ekil 3.11de FRPlerle glendirilmi ahap

tayc sistemler grlmektedir.

40

ekil 3.11. Ahap tayc sistemlerin FRPlerle glendirilmesi

ekil 3.12 ve ekil 3.13te grld ekilde yaplan deneyler sonucu elde edilen

veriler incelendiinde fiber takviyeli plastiklerle yaplan ahap glendirmelerden

olumlu sonular elde edilmitir. Gerek onarm ve glendirmelerde gerekse yani

yaplan ahap binalarn birleim blgelerinde FRPlerle glendirme yntemleri elde

edilen olumlu sonular nedeniyle tercih sebebi olmutur.

41

ekil 3.12. Eilme deneyine tabi tutulan FRPlerle glendirilmi deney numuneleri

42

ekil 3.13. ekme deneyine tabi tutulan FRPlerle glendirilmi deney numuneleri

Glendirme almalarnda kullanlan FRP eitleri ounlukla stn dayanm

zelliklerinden dolay CFRP (karbon elyaf takviyeli plastikler) iken almamzda

yukarda saylan zelliklerden dolay GFRP (cam elyaf takviyeli plastikler)

kullanlmas uygun grlmtr. Yaplan glendirme almalarnda piyasada ok

fark ekillerde retilen CTP (cam elyaf takviyeli plastikler) rnlerinden pultruzyon

yntemiyle retilen daire kesitli ubuklar kullanlmtr.

BLM 4. DENEYSEL ALIMALAR

Malzemelere dtan etkiyen kuvvetlere kar gsterdii dirence mekanik davran

denir. Bu tepki trleri de malzemenin mekanik zelliklerini oluturur. Bu zellikler

de eitli deneysel yntemlerle belirlenir. Malzemeler d kuvvetler karsnda nce

ekli deitirir ve daha sonra malzeme dayanmn yitirerek akar ve krlr.

ekil deitirmeler elastik veya plastik ekil deitirme halindedir. Elastik blgede

malzemenin yk altndaki ekil deiimi kalc deildir, malzeme plastik blge

snrna geldiinde ise deformasyon kalc hale gelir ve yk kaldrldnda malzeme

eski haline geri dnmez zerinde gzle grnebilecek dzeyde deformasyon vardr.

Kullanlacak malzemelerin mekanik zelliklerini etkileyen faktrleri

incelediimizde; Ahap, heterojen ve anizotrop bir malzeme olmas nedeniyle

mekanik zelliklerini incelemek zordur nk ahap malzemenin mekanik

zelliklerine etki eden birok faktr saylabilir. Bu faktrler;

1. Ahabn cinsi

2. Lif ynleri

3. Budak, atlak, ezik vb grnt bozukluu

4. Rutubet miktar

5. Mantarlanma

6. Aacn kesilme mevsimi dir.

Kompozit malzemelerin mekanik zelliklerini etki eden faktrleri ise;

1. Elyaf geometrisi ve dorultusu,

2. Takviye eleman tr ve zellii,

3. Matris tr ve zellii,

44

4. Uygulanan retim teknii,

5. Elyaf boy/ap oran,

6. Matris-takviye elemanlar arasnda oluan aderans,

7. Takviye elemann hacim oran eklinde sralamak mmkndr.

Bu etkenler btn kompozitlerde mekanik zelliklere etki ettii gibi, kompozit bir

malzeme olan CTP lerde de mekanik zellikleri direkt olarak etkileyen nedenlerdir.

stenilen zelliklerde bir malzeme retilebilmesi iin gerek ahabn gerekse CTPnin

mekanik zelliklerine etki eden bu faktrler nnde tutulmas gerekmektedir.

Yaplan almada kompozit malzemenin stn zelliklerinin ahabn vazgeilmez

grsellii iinde glendirme amacyla kullanm incelenmitir. Bunun iin de, 9

farkl konfigrasyonla glendirilmi kertmeli boy birletirilmeli ahap numunede

ekme deneyi yaplmtr. ekme deneyinde, numunelerin ekme gerilmeleri

deerleri karlatrlacaktr.

4.1. ekme Deneyi

ekme deneyi; Ahap ve CTP malzemelerinin, ekme gerilmesini tespit etmek

amacyla yaplmtr. Masif ahap ve CTP numuneler hazrlanm ve ekme testine

tabi tutulmutur. naat sektrnde, gerek ahap yap imalat esnasnda tayc

sistemde yaygn olarak boy birletirmelerin kullanlmaktadr. Bu boy birletirmelerde

lif sreksizliinden dolay oluan ciddi bir dayanm dkl sz konusudur. Sz

konusu olan bu mukavemetin ahaba tekrar kazandrlmas veya bu dkln belli

bir seviyede tutulmas, bu birleim blgelerinde lif srekliliini salamakla

mmkndr. Bu durum geleneksel yapm sisteminde yaplan glendirmelerde

ahaplar st ste bindirilerek veya birletirilecek iki ahabn alt ve st yzeyini iki

ahap arasnda sktrarak ivileme veya bulonlama yntemiyle almaya

allmtr (ekil 4.1). Ancak bu durum hem sonu hem de oluan ap deiiklii

nedeniyle estetik adan ve yeterli mukavemete ulalma asndan istenmeyen

sonular dourmaktadr. Geleneksel glendirmelerle ortaya kan dezavantajlarn

45

giderilmesi amacyla ince iilik gerektiren uygulamalarda CTPlerle

glendirmelere gidilmeye allmtr.

ekil 4.1. Geleneksel glendirmede lif srekliliini salamak amacyla yaplan ahap boy

birletirmeler

Bu almada srasyla aadaki deneyler yaplm ve deney sonular birbirleriyle

kyaslanmtr.

1. Cam Takviyeli Plastiklerim (CTP) ekme deneyi

2. Masif ahap ekme deneyi

3. Birletirilmi ahap deneyi

4. Tek kavelal birletirme deneyi

5. ift kavelal birletirme deneyi

6. Tek CTP ubuklu birletirme deneyi

7. ift CTP ubuklu birletirme deneyi

8. Tek CTP ubuklu tek kavelal birletirme deneyi

9. Tek CTP ubuklu ift kavelal birletirme deneyi

10. ift CTP ubuklu tek kavelal birletirme deerleri

11. ift CTP ubuklu ift kavelal birletirme deerleri

Hazrlanan ahap numunelere, ekme makinesinde belirli hzlarda ekme kuvveti

uygulanmtr. Elde edilen veriler bilgisayar ortamnda Excel programna aktarlarak

gerekli hesaplamalar yaplm ve grafikler izilmi ve maksimum ekme

mukavemetleri bulunmutur. Bu almasnda sadece lif dorultusuna paralel ynde

deneyler yaplmtr.

46

4.1.1. ekme deneyinde kullanlan makine ve ekipmanlar

4.1.1.1. ekme makinesi

ekme deneyi iin 40 ton ekme kapasitesine sahip, hidrolik yklemeli ve bilgisayar

donanml ekme makinesi kullanlmtr. Hem manuel hem de otomatik ykleme

yapabilme, deney grafiklerini izebilme ve deney sonularn rapor eklinde

sunabilme dzeneine sahiptir. Makinenin deney parasn tutucu eneleri deney

paralarnn eksenine, istenildii anda kuvvet ynnde ayarlamaya uygun ekilde

tasarlanmtr. ene yzeyleri deney paralarnn kaymayacak ekilde przl olarak

retilmi ve eneler ve kendiliinden skma zelliine sahiptir. Ayrca makine

eneleri deney paralarnn kalnlna ve malzemenin yapsna gre

deitirilebilmektedir. ekme makinesi ene dzenei ve tipleri ekil 4.2 de

grlmektedir [35].

ekil 4.2 ekme makinesi eneleri ve dzenei

47

ekme makinesi ve bilgisayar donanm ekil 4.3 de grlmektedir.

ekil 4.3 ekme makinesi ve donanm

4.1.1.2. Kumpas

Deney sonularnn doru olabilmesi iin ncelikle gerekli lmlerin doru olmas

gerekmektedir. Bunun iin deneylerimizde dijital kumpas kullanlmtr. Dijital

kumpas deneyde kullanlan kalnlk ve genilii hassas olarak llmesini

salamtr. 0,01 mm lm hassasiyetine sahiptir. Elde edilen deerler

kullanldktan sonra tekrar sfrlanarak lm yaplabilmektedir. almamzda ki

deneylerde kullanlan dijital kumpas ekil 4.4de grlmektedir.

48

ekil 4.4 Dijital Kumpas

4.1.2. ekme deney numunelerinin hazrlanmas

4.1.2.1. CTP Numunelerin Hazrlanmas

Glendirmede kullanlacak CTP numuneleri elde etmek iin lkemizde kompozit

malzeme retimi yapan Esa Kimya Metal Sanayi ve Ticaret Ltd. ti. firmasndan

0,45 cm apnda daire kesitli CTP ubuklar temin edilmitir. eitli ap ve

elyaf/hacim zelliklerine sahip daire kesitli CTP profilleri ekil 4.5 de

grlmektedir.

ekil 4.5 Daire kesitli CTP profilleri

30 cm uzunluunda kesilen numunelerinde boylarnn eit olmasna ve malzemelerin

kesimi esnasnda zarar grmemesine dikkat edilmitir.

49

4.1.2.2. Ahap Numunelerin Hazrlanmas

ekme deneyinde kullanlacak olan ahap deney numuneleri 30*40 mm boyutlarnda

ve 50 cm uzunluunda 1. Snf kurutulmu, atlaksz ve budaksz karaamdan lif

ynlerine paralel olacak ekilde TS 12503e [38] uygun olarak hazrlanmtr.

Hazrlanan bu numuneler ilk olarak ahap ekme dayanmna, ahit numuneyi

oluturacak masif ahap deneyi yaplmtr. Bu deney numuneleri tek paradan

oluan ve herhangi bir birletirme sz konusu olmayan numunelerdir.

kinci aamada masif ahapla ayn boyutlarda, ancak ortadan kertmeli boy

birletirmeyle birletirilmi iki para ahaptan oluan numuneler hazrlanmtr.

(ekil 4.6)

ekil 4.6. Kertmeli boy birletirmeli ahap numune

Hazrlanan bu iki para ahap birletirme yzeyleri ift birleimli Teknobont 200

epoksisiyle birletirilerek 72 saat pres altnda tutulmutur. Daha sonra bu numuneler

temizlenerek ekme deneyine tabi tutulmutur.

Ayn hususlara dikkat ederek kavelal ve CTP ubuklu 8 farkl deney numune tipi

daha hazrlanarak deneye tabi tutulmutur.

50

4.1.2.3. Deney numunelerin hazrlanmasnda dikkat edilecek hususlar

Hazrlanan tm numuneler;

1- 1. snf atlaksz budaksz olmaldr.

2- Ayn cins ahaptan hazrlanmaldr.

3- Kesim lif dorultusuna paralel olmaldr.

4- Deney numuneleri kurutulmu ahaptan elde edilmelidir.

5- Numune boyutlar her tarafta ayn olmaldr.

6- Boyutlar kumpasla tespit edilmelidir.

7- Kullanlacak glendirme eleman ahap numuneyi ortalamaldr.

8- Tm yaptrma yzeylerine epoksi srlmelidir.

9- Ahaba yerletirilen CTP ubuklar ekme makinesi eneleri tarafndan

tutulmamaldr.

10- Tm yaptrma yzeyleri 72 saat preslenmelidir.

11- ift bileenli epoksi karm orannn (1/1) tm numuneler iin ayn olmasna

zen gsterilmelidir.

12- Presten kan tm numuneler epoksi artndan temizlenmelidir.

13- Her deney tipinden en az 5 numune hazrlanmaldr.

14- Tm deney numuneleri ayn artlar altnda deneye tabi tutulmaldr.

Yukardaki hususlar dikkate alnarak hazrlanan den