AÇIQ HÖKUMӘT TӘRӘFDAŞLIĞIbudget.az/upload/files/OGPbookSEI1.pdfdaha eﬀektiv yollarla icmaların ekoloji təhlükəsizliyinin qorun ma - sını, böhranlara qarşı yüksək

1

AÇIQHÖKUMӘTTӘRӘFDAŞLIĞI:

ümumi prinsiplər...əsas istiqamətlər...

1Bakı - 2017

Kitab, Niderland Krallığının Xarici İşlər Nazirliyitərəfindən maliyyələşdirilən və AvrasiyaƏməkdaşlıq Fondu tərəfindən həyata keçirilən“Azərbaycanda İnsan Haqları, Demokratikləşməvə Yaxşı İdarəetmənin Təşviqi” Proqramıçərçivəsində çap olunmuşdur. Burada təsvir olu-nan məzmun və yerləşdirilən məlumatlar Nider-land Krallığının Xarici İşlər Nazirliyinin vəAvrasiya Əməkdaşlıq Fondunun rəsmi mövqeyiniəks etdirməyə bilər.

Hazırladı:Azər MEHTİYEVRövşən AĞAYEVSamir ƏLİYEV

AZ1102, Bakı şəhəri, Azərbaycan, Tbilisi prospekti, 2-ci Alatava küçəsi 9, 3-cü mərtəbə,Tel: (99412) 4317713Faks: (99412) 4317713Web: www.sei.az

MÜNDƏRİCAT

Giriş ......................................................................................4

“Açıq Hökumət” təşəbbüsü: öhdəliklər, vəzifələr və meyarlar ................................................................................7

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı nədir? ............................................7Missiya və strategiyası ..................................................................8Öhdəliklər, vəzifələr və meyarlar ............................................10Ölkələr üçün təşəbbüsə qoşulma proseduru ........................13Ölkələrin AHT təşəbbüslərinə uyğunluq meyarları ............16Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı təşəbbüsünə uyğun gələnölkələr............................................................................................41

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığının əsas sənədləri ....................48Tənzimləmə Siyasəti ..................................................................48Açıq Hökumət Tərəfdaşlığının 2015-2018-ci illər üzrə strategiyası ..........................................................................59Açıq Hökumət Bəyannaməsi....................................................65Açıq Hökumət Tərəfdaşlığının 4-cü Qlobal Sammitinin Paris Bəyannaməsi ..............................................71

3

GİRİŞ2011-ci ilin sentyabr ayının 20-də dünyada 8 ölkə - Braziliya,

ABŞ, Cənubi Afrika Respublikası, Filippin, Norveç, Meksika, İn-doneziya, Böyük Britaniya və 9 vətəndaş cəmiyyətinin təşəbbüsü iləyaradılan yeni platforma - Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı qısa müd -dətdə digər ölkələri və vətəndaş cəmiyyəti qurumlarını təşəbbüsəcəlb edə bildi. Hazırda “Açıq Hökumət Bəyannaməsi”nə qoşularaqtəşəbbüsə üzv seçilən ölkələrin sayı 75-ə çatır. 2011-2016-cı illərərzində hökumət və vətəndaş cəmiyyəti qurumlarının birgə iştirakıilə üzv dövlətlər tərəfindən 148-dən çox Milli Fəaliyyət Planı qəbuledilib. Bu Fəaliyyət Planlarına üzv ölkələr tərəfindən onların açıqvə hesabatlı olmasına yönəlik 2500-dən çox öhdəlik daxil edilib.

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığının missiyası açıqlıq təşəbbüsüvasitəsilə hökumətin və cəmiyyətin yeni formaya keçidi üçünöhdəlik götürmüş yerli səviyyədə islahat tərəfdarlarını bir-biri iləəlaqələndirmək, onlara səlahiyyət vermək və həvəsləndirməkdir.

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığına qoşulan hökumətlər özüzərlərinə 4 mühüm istiqamətdə öhdəlik götürməyə hazırolmalıdırlar: 1) Hökumətin fəaliyyəti ilə bağlı məlumatlılığınartırılması; 2) Vətəndaş iştirakçılığının təmin edilməsi; 3) Dövlətidarəetməsində peşəkar dürüstlüyün yüksək standartlarının tətbiq

Açıq hökumət tərəfdaşlığı: ümumi prinsiplər... əsas istiqamətlər...Ü

MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

4

olunması; 4) Açıqlıq və hesabatlılıq üçün yeni texnologiyalardanistifadə imkanlarının genişləndirilməsi

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığının 2016-cı ilin dekabrındadünyanın 70-dən çox ölkəsinin təmsilçiliyi ilə Parisdə keçirilən 4-cü Qlobal Sammitində yeni Bəyannamə qəbul edilir. Bəyannamədəgöstərilir ki, növbəti beş ilin uğuru hökumətlər tərəfindən millifəaliyyət planları çərçivəsində götürdükləri öhdəlikləri real icraetmələri olacaq. Çünki bir çox ölkələr “açıqlıq” imitasiyası edir vəbunun nəticəsi olaraq yeni termin “ openwashing” ortaya çıxıb.Bizim dildə bu termin gözdən pərdə asma kimi tərcümə olunur.Sammitdəki çıxışlar zamanı xüsusi vurğulanıb ki, üzv ölkələr millifəaliyyət planlarının hazırlanmasından tutmuş icrasına qədər olandövrdə açıqlıq imitasiyası etməyə üstünlük verir. Açıq hökumətprinsiplərinin əksinə olaraq üzv hökumətlərin yalnız 35%-i vətən -daş cəmiyyəti təmsilçilərini birbaşa iştiraka dəvət edir. Üzv ölkə -lərin yarıdan çoxu (53%) milli fəaliyyət planlarının hazırlanmasımərhələsində vətəndaş cəmiyyəti ilə yalnız məsləhətləşməyə üstün-lük verir. Üzv ölkələrin 12%-i ümumiyyətlə məsləhətləşmə apar -mağa ehtiyac görmür, sadəcə məlumat verməklə kifayətlənirlər.Milli fəaliyyət planlarının icrası zamanı üzv ölkələrin 39%-dəvətəndaş cəmiyyəti ilə məsələhətləşmələr aparılmır, 14%-i isəsadəcə onları məlumatlandırır.

Azərbaycan Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı Bəyannaməsinəqoşulmaq niyyətini bəyan edən ilk ölkələrdən olub və 2011-ci ildəüzv seçilib. Üzv olduğu dövrdə Azərbaycan 2 dəfə - 2012-2015 və2016-2018-ci illəri əhatə edən Milli Fəaliyyət planları qəbul edib.

Təşəbbüsə qoşulan hər bir hökumət, o cümlədən AzərbaycanAçıq Hökumət Bəyannaməsində ifadə olunmuş rəhbər prinsipləridəstəkləməyi öhdəsinə götürür: Biz ən yaxşı təcrübələri vəpraktikanı bölüşməklə digər ölkələrdə açıq hökumət nümunələriniözümüzə rəhbər götürəcəyimizi və onların təkmilləşdirilməsinə öztöfhəmizi verəcəyimizi öhdəmizə götürürük.

Bu kitabın əsas məqsədi də Azərbaycanın da iştirak etdiyi Açıq

Açıq hökumət tərəfdaşlığı: ümumi prinsiplər... əsas istiqamətlər...

ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

5

Hökumət Tərəfdaşlığının missiyası, öhdəlikləri, vəzifələri,meyarları və fəaliyyət istiqamətləri barədə oxuculara məlumatverməkdir. Kitabda həmçinin Açıq Hökumət Tərəfdaşlığınınplatformasının əsas sənədləri – bəyannamələr, tənzimləmə siyasətisənədi, 2015-2018-ci illəri əhatə edən strategiya daxil ediliblər.


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

6

AÇIQ HÖKUMƏT TƏRƏFDAŞLIĞI:

ÖHDƏLİKLƏR,VƏZİFƏLƏR VƏ

MEYARLAR

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı nədir?

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı (Open Government Partnership)2011-ci ilin sentyabr ayının 20-də BMT-nin 66-cı Baş Assamb -leyasında yeni beynəlxalq təşəbbüs olaraq elan edilib. Təşəbbüs 8ölkənin (Braziliya, ABŞ, Cənubi Afrika Respublikası, Filippin,Norveç, Meksika, İndoneziya, Böyük Britaniya) və 9 vətəndaş cəmiy -yəti təmsilçisinin təsisçiliyi ilə yaradılıb. Təsisçi ölkələr Açıq Höku -mət Bəyannaməsini (Open Government Declaration) imzalayıblarvə özlərinin fəaliyyət planlarını açıqlayıblar.

Həmin ərəfədə 38 ölkə bu təşəbbüsə qoşulmaq niyyətini bəyanedib. Hazırda “Açıq Hökumət Bəyannaməsi”nə qoşularaq təşəb bü -sə üzv seçilən ölkələrin sayı 75-ə çatır. Macarıstan 2016-cı ildə Plat -formanı tərk etdiyini elan edib. Eyni zamanda minlərlə vətəndaş


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

7


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

cəmiyyəti təşkilatları Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı platformasınaqoşularaq bu təşəbbüsdə yaxından iştirak edirlər. 2011-2016-cı illərərzində hökumət və vətəndaş cəmiyyəti qurumlarının birgə iştirakıilə üzv dövlətlər tərəfindən 148-dən çox Milli Fəaliyyət Planı (Na-tional Action Plan) qəbul edilib. Bu Fəaliyyət Planlarına üzv ölkələrtərəfindən onların açıq və hesabatlı olmasına yönəlik 2500-dən çoxöhdəlik daxil edilib. Fəaliyyətinin növbəti beş ilində Açıq HökumətTərəfdaşlığı milli və submilli fəaliyyət planlarında daha çoxambisiyanı dəstəkləməyə səy göstərəcək.

Missiya və strategiyası

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığının (AHT) gələcəyə baxışı ondanibarətdir ki, hökumətlər idarəetmənin keyfiyyətinin yaxşılaşdırıl -ma sını, eləcə də vətəndaşların istifadə etdiyi, yararlandığı xidmət -lərin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasını əsas məqsəd seçərək, davamlışəkildə daha şəffaf, daha məsuliyyətli və öz vətəndaşlarının sorğuvə istəklərinə daha çox cavab verən və reaksiya göstərən olmalı -dırlar. Bu, hökumətlər və vətəndaş cəmiyyəti arasında əsl və səmimidialoq və əməkdaşlığı təmin etmək üçün normalarda və mədə -niyyətdə dəyişiklik tələb edəcəkdir.

AHT açıq hökuməti siyasi müzakirələrin ən yüksək səviyyə -sinə qaldırmaqla, müxtəlif islahatlar üçün “dəstəkləyici örtüyü”

8

təmin etməklə və dünya ölkələrində oxşar fikirli islahatçılarındəstəkləyici toplumunu yaratmaqla həm hökuməti və həm dəvətəndaş cəmiyyəti islahatçılarını dəstəkləməyə səy göstərir.

AHT-nın təsis edildiyi və mühüm dərəcədə inkişaf etdiyi hazır -kı dövrdə, təşəbbüsün əsas məqsədi üzv ölkələrin əksəriyyətindəreal dəyişikliklərin baş verməsinə və bu dəyişikliklərin vətəndaşlarafayda gətirməsinə əmin olmaqdır. Ölkələrin iddialı açıq hökumətislahat larını həyata keçirməsi üçün düzgün şərtlərin mövcudolmasına əmin olmağa kömək göstərmək üçün AHT-nin üç başlıcaüsulu var:

1) İştirakçı ölkələrdə yüksək səviyyəli siyasi liderliyin və AHT-yə sadiqliyin təmin edilməsi

2) Daxili islahatçılara texniki təcrübə və ruhlandırmaqladəstək olmaq

3) Müxtəlif vətəndaş qrupları və vətəndaş cəmiyyəti təşki -latları vasitəsilə AHT-yə daha çox iştirakçının cəlb olun -masına imkan yaratmaq

Bundan əlavə, ölkələrin AHT üzrə öz öhdəliklərinin icrasınanail olması üçün məsuliyyət daşımalarını və cavabdeh olmalarınıtəmin etməyə səy göstərən Müstəqil Hesabatlılıq Mexanizmi(MHM) mövcuddur.

AHT-nın missiyası

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı açıqlıq təşəbbüsü vasitəsilə höku -mətin və cəmiyyətin yeni formaya keçidi üçün öhdəlik götürmüşyerli səviyyədə islahat tərəfdarlarını bir-biri ilə əlaqələndirmək, on-lara səlahiyyət vermək və həvəsləndirmək üçün beynəlxalq plat-forma təşkil edir. O, həmçinin yerli (milli) siyasət mexanizmini –tədbirlərin planlaşdırılması prosesini - təqdim edir ki, bu prosesvasitəsilə hökumət və vətəndaş cəmiyyəti açıq hökumət islahat -larının tərtibatı, həyata keçirilməsi və monitorinqi üzrə davamlı di-aloq yaratmağa həvəsləndirilirlər.


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

9

Rəhbər prinsiplər

AHT iştirakçıları olan hökumətlər və vətəndaş cəmiyyətləribelə bir inamı paylaşırlar ki, hökumətlər ictimaiyyəti proseslərdəiştiraka və nəzarətə dəvət edəndə və bunu asanlaşdıranda daha sə -mərəli fəaliyyət göstərirlər. AHT-yə qoşulan hər bir hökumət AçıqHökumət Bəyannaməsində ifadə olunmuş rəhbər prinsipləri dəs -təkləməyi öhdəsinə götürür: Biz göstərilən xidmətləri yaxşılaşdır -maq, ictimai ehtiyatları daha səmərəli şəkildə idarə etmək, yeni-likləri təşviq etmək və daha təhlükəsiz icmalar yaratmaq məq sədiləvətəndaşlar qarşısındakı öhdəliyimizdə açıqlığın dəyərini dəstək -ləyirik. Biz hökumətin fəaliyyətləri haqqında informasiyanın möv -cudluğunu və əldə olunma səviyyəsini artırmağı, ictimaiyyətiniştirakını dəstəkləməyi, idarəetmə qurumlarımız vasitəsilə ən yük -sək peşəkar bütövlük standartlarını tətbiq etməyi və açıqlıq və he -sabatlılıq üçün yeni texnologiyalara çıxış səviyyəsini artırmağı özöhdəliyimizə götürürük. Biz bu prinsipləri gerçəkləşdirmək üçüngörülən tədbirlər barəsində ictimaiyyətə məlumat verəcək, onlarınicrası ilə əlaqədar ictimaiyyətlə məsləhətləşəcək və yeni çağırışlarvə imkanları nəzərə alaraq öz öhdəliklərimizi yeniləyəcəyik. Biz ənyaxşı təcrübələri və praktikanı bölüşməklə digər ölkələrdə açıq hö -kumət nümunələrini özümüzə rəhbər götürəcəyimizi və onlarıntəkmilləşdirilməsinə öz töhfəmizi verəcəyimizi öhdəmizə götürü -rük. Bizim məqsədimiz əməkdaşlıq və yaxud yardım üçün ilkinşərtlər kimi istifadə olunacaq standartları müəyyənləşdirmək deyil,innovasiyalara imkan yaratmaq və tərəqqini həvəsləndirməkdir.

Öhdəliklər, vəzifələr və meyarlar

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı (AHT) Qlobal Platformasının ya -ranma tarixi uzun olmasa da, qurum öz fəaliyyətini kifayət qədəryaxşı və aydın işlənmiş strategiya və prinsiplər əsasında qurmağasəy göstərir. AHT-nin fəaliyyətinin əsasları onun öhdəlik vəvəzifələ rin də, həmçinin meyar və prinsiplərində dəqiq əks etdirilib.


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

10

• Öhdəliklər

AHT ekspertlərinin yanaşmasına görə, təşəbbüsə önəm verənhökumətlər öz üzərlərinə 4 mühüm istiqamətdə öhdəlik götürməyəhazır olmalıdırlar:

1) Hökumətin fəaliyyəti ilə bağlı məlumatlılığın artı rıl -ması;

2) Vətəndaş iştirakçılığının təmin edilməsi;3) Dövlət idarəetməsində peşəkar dürüstlüyün yüksək

standartlarının tətbiq olunması;3) Açıqlıq və hesabatlılıq üçün yeni texnologiyalardan

istifadə imkanlarının genişləndiriməsi

AHT standartlarına görə, dövlətlər hər bir öhdəlik üzrə aydınizahlar təqdim etməlidirlər: müəyyənləşdirilən öhdəliklərin şəffaf -lığı, hesabatlılığı və vətəndaş iştirakçılığını necə təmin edəcəyi əsas -landırılmış olmalıdır.

• Vəzifələr

Ekspertlər hesab edir ki, öhdəlikləri müəyyənləşdirərkən ənazından 5 mühüm vəzifə qarşıya qoymalıdır:1

1) İctimai xidmətlərin keyfiyyətinin yüksəldilməsi. İctimaixidmətlər dedikdə, təhsil, səhiyyə, elektrik enerjisi, içməli su, rabitəvə informasiya texnlogiyaları kimi xidmətlərlə təminat nəzərdə tu-tulur. Təklif olunur ki, əgər ictimai xidmətlərin keyfiyyətininartırılması hətta özəl sektorun innovasiyalarından yararlanmağıtələb edirsə, bu sahədə təşəbbüsləri artırmaq vacibdir.

2) İctimai səviyyədə dürüstlüyün artırılması. Bu vəzifə ko-rrupsiya ilə effektiv mübarizəni, dövlət idarəetməsində etik prinsip -ləri yüksək səviyyədə qorunmasını, media və vətəndaş cəmiyyə-tinin sərbəst fəaliyyətinin təmin edilməsini, informasiyaya əlça -tanlığın artırılmasını nəzərdə tutur.

3) İctimai resursların effektiv istifadəsinin təmin edilməsi.Bu vəzifə büdcə vəsaitlərindən və təbii resurslardan səmərəli isti -


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

11

fadəni, dövlət satınalmalarının şəffaflığının artırılmasını nəzərdətutur.

4) Daha təhlükəsiz icma yaşayışına nail olunması. Bu vəzifədaha effektiv yollarla icmaların ekoloji təhlükəsizliyinin qorun ma -sını, böhranlara qarşı yüksək cavabdehliyin yaradılmasını, icmalarınictimai təhlükəsizliyinin təmin edilməsini nəzərdə tutur.

5) Korporativ hesabatlılığın gücləndirilməsi. Bu vəzifə an-tikorrupsiya, ətraf mühit, vətəndaş iştirakçılığı və istehlakçı hüququilə əlaqəli tədbirlərin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur.

Prinsiplər

Açıq Hökumət Təəşəbbüsünün məqsəd və vəzifələri əsas 4prinsiplər üzərində qurulub.

1. Hesabatlılıq. Hökumət strukturlarını fəaliyyətlərini əsas -landırmağa, onlara yönəldilən tənqidlərə və ya tələblərəreaksiya verməyə, qanunlara və ya öhdəliklərə əməl edilmə -məsinə görə üzərinə öhdəlik götürməyə çağıran normalar,qaydalar və mexaizmlərin mövcudluğu

2. Texnologiya və innovasiya. Hökumətlər vətəndaşlarıntexnologiyalara açıq çıxışını, aparıcı innovasiyalarda yenitexnologiyaların rolunun və vətəndaşların texnologiyalar-dan istifadə imkanlarının artmasının vacibliyini qəbul edir

3. Vətəndaş iştirakçılığı. Hökumətlər vətəndaşları ictimaidebatlarda iştirak üçün səfərbər etməyə, daha çevik, effektivvə innovativ idarəetməyə gətirib çıxaran töfhə verməyəçalışırlar

4. Şəffaflıq. Hökumətin fəaliyyəti və qərarları barədə mə lu -matlar açıqdır, hərtərəflidir, vaxtında veriləndir, ictimaiy -yətin əldə etməsi sərbəstdir və məlumatların açıqlığınınəsas standartlarına uyğundur. (məsələn, ilkin məlumat, ma -şının oxuya bilməsi və s. )


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

12

1http://www.opengovpartnership.org/how-it-works/civil-society-engagement/

preparing-national-action-plan�


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

13

Ölkələr üçün təşəbbüsə qoşulma proseduru

AHT–yə qoşulan ölkələr üçün tələblər:

ü Uyğunluq meyarlarına uyğun gəlməliü Açıq Hökumət Bəyannaməsini qəbul etməliü İctimai müzakirələr vasitəsilə hazırlanmış açıq hökumət

islahatları öhdəliklərinə yönəlik Milli Fəaliyyət Planıtəqdim etmək

ü Onların icra vəziyyəti barədə müstəqil hesabatlar vermək

Hökumətlər:

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı platformasında iştiraka maraqlıolan hökumətlər aşağıdakı addımları atmalıdır:

1. Uyğunluğa nail olmalı

Ölkələr üçün AHT təşəbbüsündə tam iştirakın ilk addımıplatformanın uyğunluq meyarlarına cavab verilməsidir. AHT-dəiştirak hüququ qazanmaq üçün hökumətlər dörd vacib sahədə(maliyyə şəffaflığı, məlumatlara çıxış, aktivlər barədə məlumatlarınaçıqlanması və vətəndaşların cəlbi) açıq hökumət prinsiplərinə mi -nimal səviyyədə əməl edilməsini nümayiş etdirməlidir. Hər hansıölkə ictimai məlumat mənbələrindən istifadə etməklə obyektiv ida -rəetmə indikatorlarına uyğun gəlirsə, AHT-yə üzv olmaq hü ququqazanır. AHT təşəbbüsündə iştirak üçün ölkələr tələb olunan gös -təricilərin 75%-nə malik olmalıdır. (Daha ətraflı “Ölkələrin AHT tə -şəbbüslərinə uyğunluq meyarları” bölməsində)

2. Niyyət məktubu göndərmək

Ölkə AHT meyarlarına cavab verirsə, hökumət surəti AHT-nin Dəstək Bölməsi (Support Unit) olmaqla AHT-nin həmsədrlə -rinə niyyət məktubu göndərməlidir.

Məktubda hökumət AHT-yə qoşulmaq niyyətini və AçıqHökumət Bəyannaməsində əksini tapmış açıq hökumət prinsiplə -rinə riyaət edilməsinə tərəfdar çıxdığını rəsmən bəyan edir.


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

14

Şəkil 1. AHT-yə üzvlüklə bağlı Azərbaycan hökumətinin rəsmi məktubu


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

15

Niyyət məktubu AHT-nin rəsmi internet səhifəsində yerləş -dirilir. Məzmun baxımından məktub sübut etməlidir ki, hökumətAHT-yə qoşul maq hüququna malikdir, Açıq Hökumət Bəyanna mə -sini qəbul edir, əvvəllər hökumətin açıqlığı ilə bağlı islahatlar həyatakeçirib, eyni zamanda hökumətdə AHT-yə məsul şəxsi müəyyənləş -dirilib. (Şəkil 1)

Məktub hökumət çərçivəsində dövlət başçısından təşəbbüsəqoşulmaq barədə razılıq alan istənilən agentlik adından göndəriləbilər. Məktub nazirlik səviyyəsində vəzifəli şəxs tərəfindən imzalan -malıdır.

3. Aparıcı Nazirliyi və ya Agentliyi müəyyənləşdirmək

Niyyət məktubu daxil olandan dərhal sonra Dəstək Bölmə si -nin (Support Unit) tərkibində olan Hökumət Dəstəyi və MübadiləQrupunun (Government Support and Exchange Team) üzvülazımi sualları cavablandırmaq və AHT üzrə istiqamət vermək üçünhökumət tərəfindən təyin olunan nümayəndə ilə əlaqə saxlayır.Dəstək Bölməsi eyni zamanda hökumət nümayəndəsini müvafiqtexniki ekspertlərlə və digər resurslarla əlaqələndirir.

Dəstək Bölməsi əlaqəli şəxsin bir qayda olaraq hökumətdə ko-ordinasiya funksiyasına malik yüksək dövlət qulluqçusu olmasınıtövsiyə edir.

4. Açıq Hökuməti Tərəfdaşlığı üzrə Milli FəaliyyətPlanını işləmək

Milli Fəaliyyət Planı (MFP) ölkənin AHT-də iştirakına əsas -lanır. MFP hökumət və vətəndaş cəmiyyətinin birgə məhsuluolmaq la şəffaflığın, hesabatlılığın və ictimai iştirakçılığın artırılmasıüzrə öhdəlikləri müəyyənləşdirir. AHT-də milli fəaliyyət planları -nın işlənməsi prosesini təsvir edən normalar mövcuddur.

Ölkələr hökumətlər vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları iləməsləhətləşmələr apardıqdan və milli fəaliyyət planını işləməyəbaşladıqdan sonra AHT təşəbbüsünün rəsmi iştirakçısı hesab


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

16

edilirlər. Dəstək Bölməsinin tövsiyəsinə görə, hökumət və vətəndaşcəmiyyəti ilk görüşdən sonra fəaliyyət planının işlənməsi müddətibarədə razılığa gəlməlidirlər və bu müddət dərc olunmalıdır.

Bu prosesin əvvəlində ictimaiyyətin iştirak imkanlarının vəvətəndaş cəmiyyəti ilə davamlı məsləhətlərin asanlaşdırılması üçündaimi mexanizmlərin yaradılması hökumətə təkidlə tövsiyə olunur.

Vətəndaş Cəmiyyəti Təşkilatları

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı modeli vətəndaş cəmiyyəti qurum -larına hökumətlərdə olduğu kimi rəsmi prosedurlar vasitəsilə qo -şulmaq öhdəliyi qoymur. Ancaq təşkilatlar və ya fərdlər AHTplatformasında aktiv fəaliyyət göstərmək üçün qlobal icmalar, millidialoq vasitəsilə öz yollarını tapmalıdırlar. Bir qayda olaraq vətəndaşcəmiyyəti qurumları AHT təşəbbüsü çərçivəsində milli hökumət -ləri bu təşəbbüsə üzv olmağa çağırmaqdan tutmuş milli fəaliyyətplanlarının hazırlanması və icrası, müstəqil qiymətlədirmələrinaparılması prosesinə qədər olan addımlarda yaxında iştirak edəbilərlər.

Ölkələrin AHT təşəbbüslərinə uyğunluq meyarları

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı təşəbbüsünə ölkələrin qoşulmasıüçün minimum uyğunluq meyarları hazırlanıb. Həmin meyarlarəsasında ölkələrin uyğunluğu balla qiymətləndirilir və onunəsasında onların üzvlük mümkünlüyü müəyyənləşdirilir.

Uyğunluq meyarları və onları qiymətləndirilməsi sistemiaşağıdakı kimidir:

Fiskal şəffaflıq

Əsas büdcə sənədlərinin vaxtında dərci büdcə hesabatlılığı vəbüdcə sisteminin açıqlığının əsas yaradıcı blokunu təşkil edir.

Hesablanması: Beynəlxalq Büd -cə Tərəfdaşlığı2 (International BudgetPartnership) tərəfindən tərtib edilənAçıq Büdcə İndek si nin (Open BudgetIndex) indikatorlarından istifadəetməklə açıq büdcələr üçün iki əsassənədin (Dövlət büdcəsi təklifi (layi -həsi) və Dövlət büdcəsinin audit hesabatı) hər birinin nəşri 2 ballaqiymət ləndirilir. (Cədvəl 1)

Məlumatlara çıxış

Hökumətin məlumat bazasına və ictimaiyyətin informasiyaəldə etmək hüquqlarına zəmanət verən məlumatlara çıxışhaqqında qanunun mövcudluğu açıq hökumətin təcrübəsi vəxarakteri üçün vacib əhəmiyyət daşıyır.

Hesablanması: İnformasiyaya çıxışbarədə Qanunu olan öl kə lər 4 balla qiy -mətləndirilir. Əgər informasiyaya çıxışhüququna Konstitusiya hüququ ilə zəma -nət verilirsə, həmin ölkəyə 3 bal, infor-masiyaya çıxış barədə qanunun layihəsimüzakirə mərhələ sin dədirsə 1 bal verilir.

Həm Konstitusiya hüququ, həm də qanun layihəsi müzakirəmərhələsində olan ölkələrə Konstitusiya hüququ əsas götürülərək3 bal verilir. Məlumatlar Right2Info.org portalı tərəfindən keçirilənvə davam edən sorğudan götürülüb. (Cədvəl 1)

Right2Info.org saytı Açıq Cəmiyyət Ədalət Təşəbbüsü (OpenSociety Justice Initiative) və Məlumata Çıxış Avropa (Access Info Eu-rope) təşkilatlarının birgə təşəbbüsü ilə yaradılıb3.


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

17

2International�Budget�Partnership�http://www.internationalbudget.org/3The�Right�To�Information.�http://www.right2info.org

Cədvəl 1


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

18


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

19


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

20


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

21


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

22


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

23


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

24


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

25

Qeyd: MY – məlumat yoxdur

Dövlət vəzifəli şəxslərin aktivlərinin açıqlanması

Seçkili və yüksək vəzifəli şəxslərin gəlirlərinin və aktivlərininictimai açıqlanmasını tələb edən Qaydalar həm korrupsiyayaqarşı mübarizə, həm də açıq və hesabatlı hökumət üçünzəruridir. Həmçinin məlumatların ictimaiyyət üçün açıqedilməsi vacibdir.


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

26


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

27

Hesablanması: Məlumatların açıq -lanmasını tələb edən Qanunun və məlu -matın ictimaiyyət üçün əlçatanlığınıtəmin edən hər hansı normanın mövcudolduğu ölkələr 4 balla qiymətləndirilir.Əgər ölkələrdə aktivlərin açıqlanmasını tələb edən yalnız Qanunqüvvədədirsə, bu halda onlara 2 bal, belə Qanun olmadıqda 0 balverilir. (Cədvəl 2)

Aktivlərin açıqlanması barədə məlumatların mənbəyi qismin -də daim yenilənən Dünya Bankının Dövlət vəzifəli şəxslərinin ma -liyyə məlumatlarının açıqlanması (World Bank’s Public Officials Fi-nancial Disclosure database) bazası4 götürülür. Məlumat bazası Dün -ya Bankı tərəfindən iki ildən bir keçirilən sorğu əsasında yenilənir.

4World Bank "Public Officials Financial Disclosure" http://publicofficialsfinanciald-isclosure.worldbank.org/

Vətəndaş cəlbi

Açıq Hökumət idarəetmədə və siyasi qərar qəbulundavətəndaş iştirakçılığının və cəlbinin açıqlığını, o cümlədənvətəndaş azadlıqlarının əsas müdafiəsini tələb edir.

Hesablanması: The Economist Intelligence Unit tərəfindənhazırlanmış De mokratiya İndek sinin Vətəndaş Azadlığı alt-indika-torundan istifadə edilir. Alt-indi- katorun hesablanmasında ən yük -sək bal 10, ən aşağı bal isə 0 mü əyyənləş dirilib. İndeksdə 7.5-dənyuxarı olan ölkələr üçün 4 bal, 5-dən yuxarı olan ölkələr üçün 3bal, 2.5-dən yuxarı olan ölkələr üçün 2 bal, digər ölkələr üçün 0bal verilir. (Cədvəl 2)

Ümumi hesablama

Ölkələrin AHT-yə qoşulmaq hüququ açıq hökumətin dörd va -cib sahəsindəki fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi əsasında müəy -yənləşdirilir. Ölkələr bu dörd sahədə 16 bal, bu sahələrdən biriqiymətləndirilmədiyi təqdirdə 12 bal toplaya bilərlər. Tələb olunanbalın 75%-ni (16 baldan 12-si və ya 12 baldan 9-u) və ya daha çox-unu toplaya bilən ölkələr təşəbbüsə qoşulmaq hüququ qazanırlar.AHT-nin istifadə etdiyi bəzi indekslər heç də bütün ölkələri əhatəetmədiyindən bir sıra dövlətlər üç meyar üzrə (12 bal toplaya bilər)qiymətləndirilir. (Cədvəl 2)


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

28


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

29


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

30


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

31


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

32


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

33


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

34


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

35


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

36


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

37


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

38


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

39


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

40

Qey

d: M

Y –

məl

umat

yoxd

ur


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

41

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı təşəbbüsünə uyğun gələn ölkələr

AHT-də iştirak üçün hökumətlər dörd vacib sferada açıq hö -kumət üzrə obyektiv indikatorlar vasitəsilə ölçülən və müstəqil eks -pertlər tərəfindən təsdiq edilən öhdəliklər götürdüyünü nümayişetdirməlidir.

Hazırda 194 ölkə arasında 98 ölkə AHT təşəbbüsünə qoşul -maq hüququna malikdir. Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı təşəbbüsününminimal tələblərinə uyğun gələn ölkələr istədikləri vaxt müraciətetməklə təşəbbüsə qoşula bilərlər. (Cədvəl 3)

Cədvəl 3


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

42


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

43


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

44


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

45


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

46


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

47


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

48

AÇIQ HÖKUMƏT TƏRƏFDAŞLIĞI:

ƏSAS SƏNƏDLƏR

Tənzimləmə Siyasəti

2014-cü ilin sentyabrında Nyu-York şəhərində keçirilən görüş -də AHT Rəhbər Komitəsi iştirakçı ölkələrdə vətəndaş cəmiyyətininrolu barədə qaldırılmış fikirlərlə əlaqədar yeni siya sətini qəbul etdi.Bu Siyasət “AHT-nin Açıq Hökumət Bəyan na məsində təsbitedilmiş Dəyər və Prinsiplərini Dəstəkləmək” adlanır və onunsıx şəkildə müəyyənləşdirilmiş iki məqsədi mövcuddur:

a) Müvafiq ölkəyə çətinliklərin öhdəsindən gəlməkdə, hökumət vəvətəndaş cəmiyyətinin əməkdaşlığı üçün mühiti yenidən formalaşdır -maqda yardım göstərmək

b) Açıq Hökumət Bəyannaməsini qoruyub saxlamaq və AHT-yəqarşı nüfuz risklərini azaltmaq.

Yeni siyasət qəbul edir ki, AHT-də uğurlu iştiraka ciddi təsirgöstərən və onların aradan qaldırılmasına imkanlar yaradan MilliFəaliyyət Planlarının hüdudlarından kənarda problemlər yaranabilər. Bunlara əsas azadlıqların, informasiyaya çıxışın və vətəndaşcəmiyyəti üçün ümumi əlverişli mühitin məhdudlaşdırılması aidedilə bilər. AHT-yə olan inamın saxlanması və onun uzun müddətligələcəyini təmin etmək üçün, iştirakçı ölkələrin Açıq HökumətBəyannaməsində və İdarəetmə Nizamnaməsində (bütün ölkələrAHT-yə qoşulduqda Açıq Hökumət Bəyannaməsini təsdiq edirlər)ifadə edilmiş bu dəyər və prinsipləri dəstəkləməsi vacibdir. Bundanbaşqa, AHT-nın 2015-2018-ci illərdə dəyişiklik nəzəriyyəsi stratejisənədi Milli Fəaliyyət Planlarında iştirak etmək və ona təsirgöstərmək mövqeyinə sahib olan vətəndaş cəmiyyətinin cəlbedilməsinin vacibliyini vurğulayır.

Siyasətin icrasıAHT-nin Rəhbər Komitəsi və Dəstək Bölməsi bu Siyasətin

dərhal icrasına başlayıb. İcranın birinci ilinin sonunda (sentyabr2015) siyasətin öz məqsədlərinə nail olub-olmadığı nəzərdən keçir-ilib, o cümlədən ictimaiyyətin rəy və şərhlərinə imkan yaradılıb.Hazırkı Tənzimləmə Siyasəti əsasında Meyar və Standartlar alt-komitəsində müəyyən bir məsələnin qaldırılmasının üç əsas üsulumövcuddur:

1. Rəhbər Komitəsinin üzvü – hökumət və ya vətəndaşcəmiyyəti – hər hansı ölkə və səbəbi barədə detallı məlumatlar dadaxil olmaqla, həlli tələb olunan məsələni Meyar və Standartlar alt-komitəsinin sədrinin diqqətinə çatdırır.

2. AHT-nın rəsmi çoxtərəfli tərəfdaşlarından və yaxud İşçiQrupun birgə təşəbbüskarlarından biri hər hansı ölkə və səbəbibarədə detallı məlumatlar da daxil olmaqla, həlli tələb olunanməsələni AHT Rəhbər Komitəsinin və ya Dəstək Bölməsinindiqqətinə çatdırır.

3. AHT Rəhbər Komitəsi və ya Dəstək Bölməsi vətəndaş


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

49

cəmiyyətindən, milli və ya beynəlxalq səviyyədə AHT-yə cəlbedilmiş qeyri-hökumət təşkilatından, yaxud mətbuat qurumundanhər hansı ölkə və səbəbi barədə detallı məlumatlar da daxil olmaqla,həlli tələb olunan məsələyə dair məktub ala bilər (DəstəkBölməsindəki Vətəndaş Cəmiyyətinin Cəlbi Qrupu təşkilatlarabunu necə etmək haqqında məsləhət verə bilər).


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

50

İDARƏETMƏ NİZAMNAMƏSİ

İdarəetmə Nizamnaməsi AHT-nin Rəhbər Komitəsi tərəfin -dən 2012-ci ilin aprelində qəbul edilib və Rəhbər Komitəsi tərə -findən qəbul olunmuş qərarların onda əks etdirilməsi üçün sənədə2014-cü ilin martında və 2015-ci ilin aprelində bir sıra dəyişiklikləredilib. Bu Nizamnamə Açıq Hökumət Tərəfdaşlığının, o cümlədənAHT Rəhbər Komitəsinin, AHT Dəstək Bölməsinin və MüstəqilHesabatlılıq Mexanizminin mandat və siyasətlərini müəyyən -ləşdirir.

Rəhbər Komitənin üzvləri


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

51

Açıq Hökumət Bəyannaməsində təsbit edilmiş Dəyər və Prinsipləri Dəstəkləmək Siyasəti

(AHT Rəhbər Komitəsi tərəfindən 25 sentyabr 2014-cü ildərazılaşdırılıb)

İzahat:

AHT 2011-ci ilin sentyabrında təsis edilməsindən etibarən saybaxımından sürətlə böyümüş və 2014-cü ilin sentyabrında iştirakçıölkələrin sayı 65-ə çatmışdır. Bu, bütün dünyada açıq hökumətislahatlarına olan marağı və dinamikanı və AHT-nın hökumət-vətəndaş cəmiyyəti münasibəti və ideyaların mübadiləsi üçünkönüllü bir vasitə kimi tanınmasını əks etdirirdi. Təşkilata olaninamın saxlanması və onun uzun müddətli gələcəyini təmin etməküçün, iştirakçı ölkələrin Açıq Hökumət Bəyannaməsində və İdarə -etmə Nizamnaməsində ifadə edilmiş dəyər və prinsipləri dəstək -ləməsi vacibdir.

AHT-nin İdarəetmə Nizamnaməsi Meyar və Standartlar alt-komitəsindən xahiş edir ki, hər hansı bir ölkənin AHT-də iştira -kının nəzərdən keçirilməsi zəruri olduqda, Rəhbər Komitəsinə bubarədə tövsiyə versin. Bura ölkələrin “AHT-nın dəyər və prinsiplərinidağıdan tədbirlər gördüyü” zamanlar daxildir. Bu hallar ölkəninuyğunluq dərəcəsində dəyişikliklər və ya Müstəqil HesabatlılıqMexanizmi hesabatının aşkar etdiyi faktlarla bağlı qaldırılmışməsələlərə əlavədir. Ölkələr yalnız əgər büdcə şəffaf lığını, hökumətməlumatlarına çıxışı, aktivlər barədə məlumatların açıqlanmasınıvə vətəndaş cəmiyyətinin cəlb edilməsini nümayiş etdirə bilirsə, ozaman AHT iştirakçısı olmaq hüququ qazanır və belə iştirakçıolaraq qalırlar. İştirakçı ölkələrdən həmçinin öz Milli FəaliyyətPlanlarındakı açıq hökumət öhdəliklərinə əməl etməyə səy göstər -mələri gözlənilir ki, belə öhdəliklər MHM tərəfindən qiymət -ləndirilir.

Bütün iştirakçı ölkələr AHT-da tamhüquqlu iştirakçı olmaqüçün Açıq Hökumət Bəyannaməsini təsdiq etməlidirlər. AçıqHökumət Bəyannaməsinə riayət etmək öhdəlik yaratmayan,könüllü bir proses olduğundan və ölkələrin öz hökumətlərindəaçıqlığı təşviq etmək səyləri üzrə müxtəlif mərhələlərdə olduqlarını,hər bir ölkənin özünün milli prioritetlərinə, şərtlərinə və özvətəndaşlarının arzu və səylərinə uyğun gələn yanaşmanı tətbiqetdiklərini qəbul etməklə bərabər, Bəyannaməyə “gəlir güdməyənvə vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının bizim ifadə, toplaşmaq və fikirazadlğı prinsiplərinə sadiqliyimizlə uyğun gələn bir şəkildə fəaliyyətgöstərmək qabiliyyətlərinin qorunması” öhdəliyi daxil edilmişdir.Bundan əlavə, AHT-nin 2015-2018-ci illərdə dəyişiklik nəzəriyyəsistrateji sənədi Milli Fəaliyyət Planlarında iştirak etmək və ona təsirgöstərmək mövqeyinə sahib olan vətəndaş cəmiyyətinin cəlbedilməsinin vacibliyini vurğulayır.

Prinsip etibarilə, AHT bu öhdəliyin yerinə yetirilməsini təminetmək məqsədilə müsbət müdaxilələrin edilməsini bəyənir, lakinəhəmiyyətli sübutlar bir sıra ölkələrdə, o cümlədən AHT-nıniştirakçı ölkələrinin bəzilərində vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları üçünməkanın azaldığını göstərir.

Bu səbəbdən Açıq Hökumət Bəyannaməsi ilə ziddiyyət təşkiledən reaksiya vermək üzrə həmin siyasət elə tərtib olumuşdur ki,AHT iştirakçı ölkələrinin götürdükləri daha öncə mövcud olanöhdəlikləri dəstəkləsin, lakin əlavə tələblər qoymasın.

Məqsəd elə tədbirlər görməkdir ki:a) Müvafiq ölkəyə çətinliklərin öhdəsindən gəlməkdə və

hökumət və vətəndaş cəmiyyətinin əməkdaşlığı üçün mühitiyenidən formalaşdırmaqda yardım göstərsin və

b) Açıq Hökumət Bəyannaməsini qoruyub saxlasın və AHT-yə qarşı nüfuz risklərini azaltsın.


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

52

AHT iştirakçısı olan ölkənin AHT dəyərlərini və prinsiplərini zəiflədən tədbirlər görməsinə dair məsələninecə qaldırmalı:

Hazırkı Tənzimləmə Siyasəti əsasında Meyar və Standartlaralt-komitəsində müəyyən bir məsələnin qaldırılmasının üç əsasüsulu mövcuddur:

1. Rəhbər Komitənin üzvü – hökumət və yaxud vətəndaşcəmiyyəti hər hansı ölkə və bunun səbəbi barədə detallar da daxilolmaqla, həlli tələb olunan məsələni Meyar və Standartlar alt-komitəsinin sədrinin diqqətinə çatdırır.

2. AHT-nın rəsmi çoxtərəfli tərəfdaşlarından və yaxud İşçiQrupun birgə təşəbbüskarlarından biri hər hansı ölkə və bununsəbəbi barədə detallar da daxil olmaqla, həlli tələb olunan məsələniAHT Rəhbər Komitəsinin və ya Dəstək Bölməsinin diqqətinəçatdırır.

3. AHT Rəhbər Komitəsi və ya Dəstək Bölməsi vətəndaş cə -miyyətindən, milli və ya beynəlxalq səviyyədə AHT-na cəlb edilmişqeyri-hökumət təşkilatından (mənfəət güdməyən təşkilatdan),yaxud mətbuat qurumundan hər hansı ölkə və bunun səbəbi barədədetallar da daxil olmaqla, məsələyə dair məktub ala bilər

Məsələnin uyğunluğunu müəyyənləşdirmək prosesi:

Həlli tələb olunan məsələ düzgün kanalların biri vasitəsiləqeydə alındıqdan sonra, AHT Dəstək Bölməsi ilə işləyən Meyar vəStandartlar alt-komitəsinin məsuliyyəti hər hansı tədbir görüləcəyihalda nə baş verəcəyini müəyyənləşdirməkdir. Bu prosesin birincimərhələsi məsələnin xüsusiyyətlərinin qiymətləndirilməsidir. Bu,AHT Dəstək Bölməsi tərəfindən Meyar və Standartlar alt-komitəsinin həm hökumətdən və həm də vətəndaş cəmiyyətindənolan üzvləri ilə birlikdə həyata keçirilməli və bura aşağıdakıaddımlar daxil edilməlidir:

1. Problemin təbiətinə müvafiq olaraq, narahatçılığı hökumət,


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

53

vətəndaş cəmiyyəti, MHM tədqiqatçıları və üçüncü tərəflər, ocümlədən BMT-nin qurumları ilə çarpaz şəkildə istinad etdirməkləməlumatın doğruluğunu müəyyənləşdirmək.

2. Problemin Açıq Hökumət Bəyannaməsinə və AHT-ninİdarəetmə Nizamnaməsinə uyğunluğunun müəyyənləşdirilməsi -yəni məsələ haqqında hər hansı bir dövlətin AHT prinsiplərinəsadiqliyinin icra edilməsinə birbaşa olaraq xələl gətirən məlumatverilibmi və bu zaman onun AHT-da iştirakı sual altına qoyu-lubmu.

3. Ölkə üzrə ən son MHM hesabatlarında aşkar edilmiş fakt-lara, o cümlədən milli kontekst bölməsinə çarpaz şəkildə istinadetmək kimi daha öncəki AHT məlumat mənbələri ilə yoxlamaq.

4. AHT-nın müdaxiləsinin ölkədə arzu olunan təsir yaradabiləcəyini və yaxud AHT-na olan inamı qoruyub saxlamaq üçünzəruri olduğunu qiymətləndirmək.

Bundan sonra AHT Dəstək Bölməsi nəzərdən keçirilməsiüçün üzv ölkədəki əlaqələndirici şəxsə məktub yazaraq narahat -çılığa dair cavab istəyə bilər. Əgər həmin ölkədən verilən cavabMeyar və Standartlar alt-komitəsini qane edərsə və problemin yerlisəviyyədə aradan qaldırıldığını göstərərsə, o zaman heç bir əlavətədbirə ehtiyac qalmaya bilər. Ölkədən məktub və cavab qısa hesa -bata daxil edilməlidir ki, Dəstək Bölməsi həmin hesabatı əlavə rəyvə müzakirələr üçün Meyar və Standartlar alt-komitəsi daxilindəyaysın. Prosesdə istifadə olunan bütün növ informasiya mənbə -lərinin siyahısı hesabata daxil edilməlidir. Əgər konsensus əldə ol-unmazsa, hesabatın təsdiq edilməsinə dair Meyar və Standartlaralt-komitəsində səsvermə keçirilə bilər. Səsvermə keçirilərkən üçdəiki səs çoxluğu tələb olunur. Meyar və Standartlar alt-komitəsindəkibu qiymətləndirmə və müzakirə prosesi 20 iş günündən artıqvaxtda aparılmamalıdır.


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

54

Müvafiq məsələdən meydana gələ biləcək problemlərinnövləri:

Meyar və Standartlar alt-komitəsi vaxtaşırı problemlərin nəyəgörə AHT üçün uyğun olduğunu müəyyənləşdirməkdən ötrüamillərin və ölçülərin siyahısını tərtib etməlidir. Meyar və Standart-lar alt-komitəsi hansı növ məsələlərin nəzərdən keçirilməsininyetərincə münasib olduğunu müəyyənləşdirməkdən ötrü buamillər siyahısını vaxtında dərc etməlidir. Bu siyasətin icrasınınilkin mərhələsində alt-komitə qaldırıla biləcək fərqli məsələlərəçevik, hər bir hal üzrə ayrıca yanaşma tətbiq etməlidir. ÖlkədəAHT prosesinə zərər vurmuş və əvvəllər Rəhbər Komitənindiqqətinə çatdırılmış bəzi növ məsələlərə aşağıdakılar aid edilə bilər(lakin onlarla məhdudlaşmır):

• Vətəndaşlar və vətəndaş cəmiyyəti üçün informasiyaya çıxışıəhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdıran yeni/düzəliş edilmişsiyasətlərin və ya tədbirlərin tətbiqi.

• Qeyri-hökumət təşkilatlarına müstəqil işləmək, tənqidi fi -kirlər səsləndirmək və/və ya yerli və ya beynəlxalq mən bə -lərdən maliyyə vəsaitləri əldə etmək üçün məkanı əhəmiy-yətli dərəcədə azaldan yeni/düzəliş edilmiş siyasət lərin vəya tədbirlərin tətbiqi (misal üçün, yeni QHT qanunları).

• AHT prosesinin hökümətlər tərəfindən vətəndaş cə -miyyətinin iştirakı baxımından manipulyasiya edilməsi(məsələn, yalnız hökümətyönlü QHT-ləri məsləhətləş mə -lərdə iştiraka dəvət etmək).

• Fundamental azadlıqlardan, xüsusən də fikir azadlığı və dinctoplaşmaq azadlığından və birləşmək azadlığından yararlan-maq imkanlarını ciddi dərəcədə azaldan yeni/düzəliş edil -miş siyasətlərin, qanunların, təcrübələrin və yaxudtədbirlərin tətbiq olunması.

• Onlayn və yaxud kağız mətbuatın azadlığını əhəmiyyətlidərəcədə azaldan, yaxud media mülkiyyətini və müstəqilli -yi ni təhdid edən yeni/düzəliş edilmiş siyasətlərin və yatədbirlərin tətbiqi.


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

55

Mülahizə üzrə tədbir görmək prosesi:

Problem Meyar və Standartlar alt-komitəsinin diqqətini cəlbetdikdən sonra, qərar qəbul edənlərin məlumatlandırılması üçünAHT Rəhbər Komitəsinə qısa bildiriş ünvanlanmalıdır. Daha sonraRəhbər Komitənin tam tərkibdə təsdiqi olmadan Meyar və Stan-dartlar alt-komitəsi, həmsədrlər, AHT Dəstək Bölməsi və RəhbərKomitənin digər maraqlı üzvləri tərəfindən 1-ci mərhələnin davamıolaraq aşağıdakı tədbirlər görülə bilər:

1. Müvafiq hökuməti rəsmi və/və ya siyasi səviyyədə, ocümlədən həmsədrlər tərəfindən stimullaşdırmaq və yaxudvasitəçilər tərəfindən diplomatik dəstək göstərmək.

2. Dəstək Bölməsindən müvafiq ölkədəki AHT üzrəəlaqələndirici şəxsə rəsmi məktub yazmaq və onlara Meyarvə Standartlar alt-komitəsinin narahatçılıqla bağlı təsdiq et-diyi hesabat barədə məlumat vermək (əlaqələndirici şəxsproblemin araşdırılması barədə Dəstək Bölməsi tərəfindənartıq məlumatlandırılmış olmalıdır).

3. Problemdə qaldırılmış məsələlər üzrə işləmək üçün texnikiyardımın göstərilməsini təklif etmək.

4. Ölkədə fəal olan çoxtərəfli tərəfdaşlarla problemdətoxunulmuş məsələlərin aradan qaldırılmasına köməklikgöstərilməsi üçün əlaqə saxlamaq.

5. Mümkün yerlərdə vəziyyətin düzəldilməsinə yönəlik işplanının və vaxt qrafikinin tərtib edilməsi üçün AHT üzrəəlaqələndirici şəxsi Meyar və Standartlar alt-komitəsi iləişləməyə dəvət etmək.

Dəstək Bölməsi və ya AHT-nin çoxtərəfli tərəfdaşlarıtərəfindən təklif edilən yardım Açıq Hökumət Bəyannaməsi vəİdarəetmə Nizamnaməsinə uyğun həyata keçirilməlidir və bunagörə də yardım üçün ilkin şərt olaraq standartlara və ya ölkələrinreytinqinə əsaslanmamalıdır.

Əgər 1-ci mərhələnin müdaxilələri arzu olunan təsiri göstərə


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

56


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

57

bilməsə və yaxud vəziyyət üç ay müddətində düzəlməsə (həttamümkün olduğu halda iş planının və vaxt qrafikinin müəyyənləş -dirilməsindən sonra belə), Meyar və Standartlar alt-komitəsi AHTRəhbər Komitəsinin tam tərkibinə 2-ci mərhələnin aşağıdakıtədbirlərindən birini görməyi tövsiyə etməlidir:

1. Tövsiyə etməlidirlər ki, AHT həmsədrləri hökumətin rəsmisəlahiyyətli nümayəndəsini vəziyyəti və ölkənin AHT-dəiştirakının nəticələrini müzakirə etmək üçün Rəhbər Komitə -sinin xüsusi sessiyasında iştirak etməyə dəvət etsinlər.

2. Tövsiyə etməlidirlər ki, AHT həmsədrləri həmin ölkəyə məktubünvanlayaraq, onları problemin həll edilməsinə qədər AHT-də müvəqqəti olaraq fəaliyyətsiz ölkələr siyahısına daxilediləcəkləri barədə məlumatlandırsınlar.

Əgər bir hökumət müvəqqəti olaraq fəaliyyətsiz statusu alarsa,o, cari maliyyə ili üzrə AHT-yə ödədiyi məbləğləri geri tələb etməkhüququna malik deyildir.

Bütün Tənzimləmə Siyasəti addımları AHT-nın açıqlamasiyasətinə müvafiq olaraq yerinə yetirilməlidir.

Rəsmi AHT qurumlarının vəzifə və səlahiyyətləri:

Meyar və Standartlar alt-komitəsi: • Ölkənin AHT-də iştirakının nəzərdən keçirilməsi prosesinə

rəhbərlik üçün İdarəetmə Nizamnaməsi tərəfindən mandatalır

• Dəstək Bölməsinin problemlər haqqında hesabatınıimzalayır;

• 1-ci mərhələnin tədbirlərini həyata keçirə bilər; • Əgər problem üzrə 2-ci mərhələ tədbiri görülməlidirsə,

lakin müvafiq ölkə tərəfindən həll edilməmişdirsə, RəhbərKomitənin tam tərkibinə tövsiyələr verir.

İdarəçilik və Liderlik alt-komitəsi/həmsədrlər: • İdarəetmə Nizamnaməsi əsasında AHT-nın adından çıxış

etmək mandatı verilib və ona görə də diplomatik araşdır -malara və Rəhbər Komitənin tam şəkildə cəlb edildiyiistənilən müdaxilələrə cəlb olunmalıdır.

Dəstək Bölməsi: • İlkin problemlər haqqında hesabatlar işləyib hazırlayır; • Prosesə bələdçilik edir.

Rəhbər Komitə: • 1-ci mərhələnin tədbirlərini dəstəkləyir; • 2-ci Mərhələnin tədbirlərinin, o cümlədən ölkəni müvəq -

qəti olaraq fəaliyyətsiz ölkələr siyahısına salmaq və yaölkənin AHT-da iştirakına dair istənilən digər qərarın yekunmünsifidir.

Müstəqil Hesabatlılıq Mexanizmi: • Problem üzrə hesabat üçün informasiya mənbəyi.


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

58

Açıq Hökumət Tərəfaşlığının 2015-2018-ci illər üzrə Strategiyası

(Qısa icmal)

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı (AHT) çoxsaylı tərəflərin əsasdiqqətini hökumətlərin şəffaflığını, hesabatlılığını və vətəndaşlarınsorğularına daha operativ cavab verməsini təkmilləşdirməyə yönəlt-miş təşəbbüsüdür. AHT hökumətlərin öz qapılarını ictimaiyyətinfikirlərinə və nəzarətinə açdıqları təqdirdə daha çox səmərəli olmaqvə etibar qazanmaq imkanlarına malik olacağını qəbul edənhökumət və vətəndaş cəmiyyətinin islahatlar üzrə qabaqcıl nüma -yəndələrini bir araya gətirir. AHT təşəbbüsünün yarandığı üç ilərzində onun üzvlərinin sayı AHT prosesində ölkə səviyyəsindəiştirak edən yüzlərlə vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları ilə birlikdə 8-dən 64 ölkəyə qədər artıb.

AHT-nin iştirakçı ölkələri dünya əhalisinin üçdə birini təmsiledirlər və açıq hökumət islahatları üzrə 2000-dən artıq öhdəlikgötürüblər. AHT üzvü olaraq ilk ildə beş ölkə İnformasiya Azadlığıhaqqında qanunvericilik yeni qəbul etmiş və ya onu təkmilləş -dirmiş, dörd ölkə dövlət xərclərində şəffaflığı artırmaq üçün isla-hatlar aparmış, iki ölkə siyasi maliyyə islahatlarını təsdiq etmiş vəüç ölkə isə korporativ məsuliyyəti gücləndirmək üçün yeni təşəb -büslər işlənmişdir.

Hökumətlərin açıqlığını təmin etməklə bağlı bir çox çətin -likləri nəzərə alaraq, bu nailiyyətlər AHT-nin belə bir qısa zamançərçivəsində və belə məhdud ehtiyatları sərf etməklə müvəffəq olabiləcəyi gözləntilərdən də çox olmuşdur. İştirakın əhatəsi vədərinliyi, siyasi öhdəliyin səviyyəsi və davam etməkdə olan faktikisiyasi islahatların sayı bizi AHT platformasından uzun müddətdavam edən təsirlə istifadə edilməsi potensialı haqqında optimistolmağa sövq edir. AHT-nın sürətli inkişafı göstərir ki, bu, məhz


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

59

düzgün zamanda düzgün yanaşma ola bilərdi. Braziliyadan Tunisə,ordan Malayziyaya və onların arasındakı çoxsaylı məkanlara vəərazilərə qədər – daha vicdanlı və çevik reaksiya verən hökumətəhəddən artıq dərəcədə ehtiyac vardır. Hökumətlər getdikcə dahaartıq dərəcədə qəbul edirlər ki, açıqlıq gələcəyin yoludur. Əgəronlar bu yola davam etməsələr, daha az səmərəli və məntiqliidarəçilik təmin edəcəklər, daha az problemləri həll edəcəklər və özvətəndaşlarının gözündə tezliklə etibardan düşəcəklər.

Hər iki tərəf sadəcə sözlər yox, hərəkət istəyir və AHT-nin dagəldiyi qənaət bundan ibarətdir. Milli səviyyədə AHT yerli siyasimexanizm tətbiq edir və bu mexanizm vasitəsilə hökumət vəvətəndaş cəmiyyəti özlərinin AHT milli fəaliyyət planına daxiledilmiş öhdəliklərin layihələndirilməsi, icrası və monitorinqi üzrədavamlı dialoq formalaşdırırlar. Beynəlxalq səviyyədə, AHT açıqlıqvasitəsilə hökumətin və cəmiyyətin yeni mərhələyə keçməsi üzrəöhdəlik götürmüş yerli islahatçıları bir-biri ilə əlaqələndirmək, on-lara səlahiyyət vermək və həvəsləndirmək üçün beynəlxalq plat-forma təmin edir. Milli fəaliyyət planının AHT-nin təqdim etdiyibeynəlxalq şəbəkələşmə və imtiyazlar üçün necə təşkilatlandırıcıçərçivə təmin etməsi AHT-ni unikal bir təşəbbüsə çevirir. AHTfəaliyyət planları siyasətin planlaşdırılması, həyata keçirilməsi vənəticələrinin monitorinqinin müntəzəm davam edən dövrünütəqdim edir. Bu tsikldə hər bir mərhələ hökumətlər üçün vətəndaşcəmiyyətinin töhfə və cavablarından yararlanmaq məqsədilə onlarıcəlb etməkdən ötrü imkan və öhdəlik yaradır.

Əlbəttə, açıq siyasi qərarların qəbulu qarışıq bir prosesdir vənadir hallarda düzxətli istiqamət üzrə gedir. Həm hökumətlər, həmdə vətəndaş cəmiyyəti AHT üzrə öhdəlikləri formalaşdırmaqməqsədilə birlikdə çalışarkən, müəyyən risklər götürməli və bəzigüzəştlərə getməlidir. Dövlət qulluqçuları hökumətin qapılarınıvətəndaşların üzünə açırlar və yaxşı ideyaların kənardan gələbilməsini və gəlməli olduğunu qəbul edirlər. Vətəndaş cəmiyyətidə öz növbəsində qəbul edir ki, bürokratiyanı dəyişmək o qədər də


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

60

asan deyil və hökumətlə əməkdaşlıq praqmatiklik, səbr və çevikliktələb edir. Bu, çətin işdir, lakin hər iki tərəf özlərinin iş tərzinidəyişdikdə, yeni formaya çevrilən dəyişiklik əldə edilmiş olurlar.Hökumətin islahatlar üzrə çempionları da həmçinin özlərininbürokratik sistemləri daxilində yeniliklərə qarşı müqavimətlərinöhdəsindən gəlmək üçün daim çalışırlar. AHT onlara müxtəlif döv -lət qurumlarında daha ardıcıl islahat proqramlarının inkişafına vəinstitusionallaşmasına və öz həmkarlarını nəticə verməyə həvəs -ləndirməyə əsas verir.

Yüksək profilli AHT tədbirləri hökumət rəsmiləri üçünqoyulmuş son müddətlərə əməl etmək və yaxud iddialı öhdəlikləribəyan etmək üçün fəaliyyətə vadaredici mexanizm kimi çıxış edir,çünki hökumətlər əliboş görünmək istəmirlər. AHT-yə özünüqiymətləndirmə hesabatı təqdim etməyin vaxtı çatanda, AHT üzrəsəlahiyyətli nazir konkret öhdəliyə görə cavahdelik daşıyan digərhökumət qurumundan vəziyyət barədə yeni məlumatlar verilmə -sini tələb etmək imkanından yararlanır.

Onların MHM hesabatı dərc olunduqda, bir çox ölkələr aşkaredilmiş faktları müzakirə etmək üçün ictimai tədbirlər təşkil etməyətəşəbbüs göstərirlər. Bütün bu səbəblərə görə, AHT fəaliyyət plan -ları bizim beynəlxalq müzakirələrimizin sözdə deyil, əməldə əsas -landırılmasını təmin edən dayaqdır. Başqa sözlə desək, əgər AHTtəkcə fəaliyyət planlarından ibarət olsaydı, o tezliklə uyğunluğuazaldan darıxdırıcı, texnokratik xarakterli bir çalışmaya çevrilərdi.

2013-cü ildə keçirilən London Sammitinin ab-havasınaəsaslanaraq mülahizə yürütsək, belə aydın olur ki, AHT başqa birşey deyil, məhz elə budur! Açıq hökumət islahatçılarının buhərəkatı bizim tərəqqini hərəkətə gətirmək məqsədilə qidalanmalıolduğumuz heyrətamiz enerji və dinamizmə malikdir.

Birincisi, biz iştirakçı ölkələrdə AHT üçün yüksək səviyyəlisiyasi dəstək və öhdəliyi gücləndirməliyik. Bu məqsədlə, AçıqHökumət Tərəfdaşliği: 2015-2018-ci illər üzrə dördillik StrategiyasiAHT-nın profilini yüksəltmək, brendimizi gücləndirmək və Rəhbər


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

61

Komitənin üzvlərini AHT üzrə xarici səfirlər kimi çıxış etməkməqsədilə səfərbər etmək üçün, Dəstək Bölməsinin daxilində güclüxarici kommunikasiya funksiyasını formalaşdırmağı tələb edir. Biz,həmçinin nəzərə çarpan nəticələri sənədləşdirmək və nümayişetdirmək üçün tədqiqat və öyrənməyə daha çox investisiyayatıracağıq. Nəhayət, biz AHT-ni əsas açıq hökumət prinsiplərinintəhlükə altında olduğu yüksəkprofilli qlobal siyasi müzakirələrləstrateji baxımdan əlaqələndirəcəyik (misal üçün, 2015-ci ildənsonrakı inkişaf çərçivəsi). İkincisi, biz açıq hökumət islahatlarınıhəyata keçirmək üzrə cavabdeh olan dövlət qulluqçularını dəstək -ləmək və onlara imkan yaratmaq üçün daha çox iş görməliyik.Yüksək səviyyəli siyasi öhdəlik vacib əhəmiyyətlidir, lakin əksərislahatçılar həm texniki və həm də mənəvi dəstəyə ehtiyac duyur.İslahat düşüncəli dövlət qulluqçuları AHT-yə ideyalar axtarmaq vəilhamlanmaq üçün bütün dünyadakı tərəfdaşları ilə əlaqə saxla-maqda bir resurs kimi baxırlar. Növbəti dörd il boyunca AHTözünün islahatçılar toplumunu genişləndirmək və bu imkanlarıhəmkarlar arasında mübadilə, o cümlədən regional və tematikşəbəkələr vasitəsilə genişləndirmək üçün çalışacaqdır. Bu, birmərkəzə bağlı olan bir model deyil, əksinə gerçəkdən şəbəkələrvasitəsilə yayılmış bir yanaşma olmalıdır ki, burda AHT platformatəmin etsin, əlaqələr isə çoxsaylı, səpələnmiş formada qurulsun.Üçüncüsü, biz vətəndaş cəmiyyətinin xüsusən də ölkə səviyyəsindəAHT-na cəlb olunmasını gücləndirməliyik. Vətəndaş cəmiyyəti nəqədər çox prosesə cəlb olunsa və bu prosesdə gerçək rola malik olsa,AHT öhdəliklərinin iddialı, paylaşılan prioritetlər olması və onlarınhəyata keçiriləcəyi ehtimalı o qədər yüksək olacaqdır. Bu tapşırığınmiqyasını qəbul edərək, AHT-nın bu məqsədə nail olmağahədəflənmiş ayrıca Vətəndaş Cəmiyyəti ilə Əlaqə Qrupu mövcud-dur. Regional koordinatorlar üzv ölkələrdəki vətəndaş cəmiyyətiliderlərinin prosesə cəlb olunmaq üçün ehtiyac duyduqları infor-masiya və vasitələrə sahib olmasını təmin edəcəklər. Qlobal səviy -yədə, bu qrup AHT-nın nəzarətini öz təşviqat hədəflərini


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

62

təkmilləşdirmək üçün AHT çərçivəsindən istifadə edə biləcək qlo -bal koalisiyalara doğru genişləndirmək məqsədilə vətəndaş cəmiy -yətinin Rəhbər Komitəsindəki üzvləri ilə işləyəcəkdir. Ölkəsəviyyəsində hesabatlılığı və davamlı təkmilləşməni təşviq etməküçün, AHT bu prosesdəki üç növ oyunçuların hamısına (siyasiliderlərə, dövlət qulluqçularına və vətəndaş cəmiyyətinə) müxtəlifimtiyazlar təqdim edir. Gücləndirilməli olan ən vacib hesabatlılıqmexanizmləri ölkə daxilində fəaliyyət göstərən mexanizmlərolduğu üçün, AHT kənardan informasiya və imtiyazlar təminetməklə bu mexanizmlərin gücləndirilməsinə köməklik göstərir.AHT-na qoşularkən, hökumətlər öz öhdəliklərinin yerinəyetirilməsində irəliləyişə görə ictimai baxımdan məsuliyyətdaşımağa razılaşırlar. AHT-nın Müstəqil Hesabatlılıq Mexanizmi(MHM) əldə olunnan irəliləyiş haqqında müntəzəm, obyektivhesabatlar təqdim edir və özünün məlumat və faktlarını hər birkəsin istifadəsi üçün dərc edir. Bu hesabatların başlıca məqsədi ölkəsəviyyəsində dialoq və öyrənməyi təşviq etməkdir. Onlar həmçininAHT-nin icrasının vəziyyətini ictimai şəkildə sənədləşdirməklə,hesabatlılıq zəncirinin son halqasını da bağlamış olurlar. MHMhesabatlarından başqa, AHT digər növ imtiyazları, o cümlədənayrı-ayrı ölkələri təbrik etmək, yaxud daha çox fəallıq məqsədilə“yerindən tərpətmək üçün” diplomatik dəstəyi, fəaliyyətə sövqedən qlobal tədbirləri səfərbər edir ki, ölkələr də öz növbəsindəəldə etdikləri nəticələr haqqında belə tədbirlərdə hesabat verirlər.Həmçinin AHT uğur və innovasiyaların mükafatlandırılması üçünillik Açıq Hökumət Mükafatlarını tətbiq edir.

* * *

İndiyə kimi əldə edilmiş tərəqqini qiymətləndirərkən, gerçəkgözləntilərlə hərəkət etmək vacibdir. AHT-nin təsisçiləri belə birreallığı qəbul etdilər və tanıdılar ki, qoşulmaq haqqında qərar qəbuledən ölkələrin heç də hamısı AHT-ni ciddi qəbul etməyəcəklər vəhökumətin açıq fəaliyyətini təmin etmək hər zaman siyasi


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

63

çətinliklər və uğursuzluqlarla müşayiət olunacaqdır. Tərəqqininilkin əlamətləri göstərir ki, AHT mühüm hərəkətverici qüvvəyə ma-likdir və çox zaman yaxşı başa düşülməməsinə baxmayaraq, bumodel möhkəm və etibarlıdır. Yerli siyasi mexanizm (AHT fəaliyyətplanları) və beynəlxalq platforma (şəbəkələşmə və dəstək)arasındakı qarşılıqlı əlaqə kiçik, lakin müxtəlif qrup ölkələrdə vacibislahatlara təkan verməyə başlayır. Bu islahatlara informasiyaya çıxışqanunvericiliyində dönüş yaradılması, eləcə də aktivlər barədəməlumatların açıqlanması, büdcə şəffaflığı, vətəndaş cəmiyyətininyeri və hökumət məlumat toplularının açıqlanmasını tənzimləyənsiyasət və qaydalarda fundamental təkmilləşdirmələr aiddir. AHTfəaliyyət planlarının keyfiyyəti dəyişkən olsa da, hazırda bütündünyada AHT-dan ilhamlanmış yüzlərlə açıq hökumət təşəbbüslərimövcuddur. Bu təşəbbüslərin bir çoxu MHM tərəfindən “potensialolaraq transformativ” kimi qiymətləndirilmişdir. AHT-da iştirakla -rının birinci ilində 43 ölkə cəmi 270 açıq hökumət öhdəliyini tamşəkildə yerinə yetirmişlər. Özlərinin ikinci AHT fəaliyyət planlarıüzərində işləyən bir sıra ölkələr birinci raunddan etibarən mühümirəliləyişlər əldə edirlər ki, bu da MHM hesabatlarının ciddi qəbulolunduğuna işarədir. Bu, irəliləyiş vəd edən ilkin nəticələri nəzərəaldıqda, AHT rəhbərliyi inanır ki, biz AHT-nın potensialınıgerçəkdən həyata keçirmək üçün uzunmüddətli baxışa malikolmalı, öz dəstəyimizi gücləndirməli və bəzi zəruri təkmilləşdir -mələr etməliyik. Bu, əsas hüquqları əldə etmək və təkamül etməkvə yenilikləri tətbiq etmək arasında diqqətli balans tələb edəcəkdir.Birincisi, əsas hüquqları əldə etmək. Üzv ölkələr onlardan nəgözlənildiyini dəqiq bilməlidirlər; AHT təlimatları və icra üçün sonmüddətlər aydın və ardıcıl olmalıdır; və MHM tərəqqi hesabatlarıdəqiq, faydalı və vaxtında tərtib edilməlidir. Biz AHT-dan və yaxudonun tərəfdaşlarının hər hansı birindən kənar dəstəyə nə zamanehtiyac yarana biləcəyindən xəbərdar olmaq üçün bütün üzvölkələrdə icranın vəziyyəti haqqında yetərincə məlumata malikolmalıyıq. Hər zaman bu prosesdə bir-biri ilə rəqabət təşkil edən


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

64

prioritetlər mövcud olacaqdır, lakin Dəstək Bölməsi və MHM diq -qəti AHT ölkələrinə bu əsas xidmətləri səmərəli şəkildə göstər məyəyönəltməli və buna köklənməlidirlər.

Eyni zamanda, AHT daha açıq və çevik reaksiya verənhökumət uğrunda daha geniş qlobal hərəkatın tərkib hissəsi kimi,hərəkətverici qüvvəni formalaşdırmağa və liderliyi qoruyubsaxlamağa davam etməlidir. Bunu etmək üçün, biz AHT icmasınayeni aktyorlar və yeni innovasiya gətirmək məqsədilə müxtəlifmümkün yanaşmaları sınaqdan keçiririk. Buraya daha çox ölkəniözlərinin növbəti AHT fəaliyyət planına hökumətin müxtəlifsəviyyələrindən (misal üçün, ştat, şəhərlər), yaxud digər hökumətbölmələrindən (qanunverici, ədliyyə və s.) yeni öhdəliklərin pilotşəklində salınmasına həvəsləndirmək aid edilə bilər.

Açıq Hökumət BəyannaməsiAHT-yə qoşulmaq üçün, ölkələr Açıq Hökumət Bəyannaməsini

(aşağıda) təsdiq etməklə açıq və şəffaf hökumət prinsiplərini dəstək -ləmək öhdəliyi götürməlidirlər. Bu Bəyannaməni təsdiqləməklə, ölkələr“vətəndaşların imkanlarını artıran və onlara verilən vədlərə əməl edən,21-ci əsrin açıq və iştirakçı hökuməti ideallarını təkmilləşdirən qlobalaçıq hökumət mədəniyyətinə şərait yaratmağı” öhdələrinə götürürlər.

Bu Bəyannamə 75 AHT iştirakçı ölkəsi tərəfindən təsdiq edil -mişdir.

Sentyabr 2011

Açıq Hökumət Tərəfdaşlığının üzvü kimi, Ümumdünya İnsanHüquqları Bəyannaməsində, Korrupsiya Əleyhinə BMT Konven -siyasında, həmçinin insan hüquqları və yaxşı idarəetmə ilə əlaqədardigər beynəlxalq sənədlərdə bəyan edilmiş prinsiplərə sadiqliyimiziifadə edərək:


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

65


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

66

Biz qəbul edirik ki, bütün dünyada insanlar hökumətdəndaha çox açıqlıq tələb edirlər. Onlar cəmiyyətin dövlət işlərindədaha geniş şəkildə iştirakına çalışırlar və öz hökumətlərini dahaşəffaf, operativ, məsuliyyətli və səmərəli etmək üçün yollaraxtarırlar.

Biz dərk edirik ki, ölkələr öz hökumətlərinin açıqlığını təşviqetmək üçün göstərdiyi səylərində müxtəlif mərhələlərdədirlər vəbizim hər birimiz milli prioritelərimiz, şəraitimiz və vətəndaş -larımızın istəkləri ilə uzlaşan yanaşmanı izləyirik.

Biz şəffaflığı təmin etmək, korrupsiyaya qarşı mübarizə apar -maq, vətəndaşlara daha geniş səlahiyyətlər vermək və onları dəs -təkləmək, eyni zamanda hökumətlərə daha səmərəli və hesabatlıolmağa imkan verən yeni texnologiyaların gücündən istifadə etməküzrə öhdəliklərimizi gücləndirmək üçün hazırkı məqamdanfaydalanmağa görə məsuliyyəti üzərimizə götürürük.

Biz xidmətlərin keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq, ictimai ehtiyatlarıidarə etmək, yenilikləri və innovasiyanı təşviq etmək və dahatəhlükəsiz icmalar yaratmaq məqsədilə vətəndaşlarla münasibətlə -rimizdə açıqlığa sadiqliyimizi təsdiq edirik.

Birlikdə biz aşağıdakılar üzrə öhdəliklərimizi bəyan edirik:

Hökumətin fəaliyyətləri barəsində informasiyanın möv -cudluğunu və əlçatanlığını artırmaq.

Hökumətlər insanların adından məlumatlar toplayır və onlarısaxlayır, vətəndaşların isə hökumətin fəaliyyətləri barəsində infor-masiya sorğu etmək hüququ vardır. Biz informasiyaya hərtərəfliçıxışı və idarəetmənin hər bir səviyyəsində hökumətin fəaliyyətlərihaqqında məlumatların açıqlanmasını təşviq etməyi öz öhdəmizəgötürürük. Biz hökumətin mühüm ictimai xidmətlər və fəaliyyətlərüzrə xərcləri və göstərdiyi fəaliyyətlərə dair məlumatları sistemlişəkildə toplamaq və dərc etmək istiqamətində səylərimizi artırmağıöz öhdəmizə götürürük. Biz yüksək dəyərə malik informasiyanı, o


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

67

cümlədən ilkin məlumatları vaxtında, ictimaiyyətin sistemləşdirəvə təsnifləşdirə, anlaya və istifadə edə biləcəyi formatda və təkraristifadəni asanlaşdıran formada aktiv şəkildə təmin etməyi özüzərimizə götürürük. Biz informasiyanın və yaxud müvafiqqeydlərin yanlış formada gizlədildiyi halda, məlumatlara çıxışprosesinə səmərəli nəzarət də daxil olmaq effektiv əlaçatanlıqvasitələrinə çıxış imkanını təmin etməyi öz öhdəmizə götürürük.Biz vətəndaş cəmiyyətinin ictimaiyyət üçün açıq olan məlumataçıxışını təşviq etmək, eləcə də hökumət informasiya sistemlərininöz aralarında qarşılıqlı fəaliyyətini asanlaşdırmaq məqsədilə açıqstandartların vacibliyini qəbul edirik. Biz ictimaiyyət üçün ənmühüm əhəmiyyət kəsb edən məlumatları müəyyənləşdirməkdənötrü cəmiyyətin bilavasitə özündən rəy və təkliflər istəmək öhdə -liyini daşıyırıq, bu cür rəy və təklifləri, onlara reaksiyanı mümkünolan maksimum səviyyədə nəzərə almağı üzərimizə götürürük.

Vətəndaşların iştirakının dəstəklənməsi.

Biz bütün insanların qərar qəbul edilməsi və siyasətin forma -laşdırılmasında bərabər şəkildə və ayrı-seçkilik olmadan ictimaiiştirakını dəyərləndiririk. İctimaiyyətin cəlb edilməsi, o cümlədənqadınların tam şəkildə iştirakı hökumətin səmərəliliyini artırır ki, oda insanların biliyindən, ideyalarından və ictimai nəzarət həyatakeçirmək qabiliyyətindən faydalanır. Biz siyasətin formalaş dırılmasıvə qərar qəbul edilməsini daha şəffaf etməyi, ictimaiyyətin rəyinisoruşmaq və istəmək üçün kanallar yaratmağı və onlardan istifadəetməyi, və hökumətin fəaliyyətlərinin hazırlanması, monitorinqi vəqiymətləndirilməsində ictimaiyyətin iştirakını dərinləş dirməyiöhdəmizə götürürük. Biz gəlir güdməyən və vətəndaş cəmiyyətitəşkilatlarının bizim ifadə, birləşmək və fikir azadlığı üzrə öh də lik -lərimizə uyğun gələn şəkildə fəaliyyət göstərmək qabiliy yətini qo -rumağı öhdəliyimizə götürürük. Biz hökumət və vətəndaş cəmiy-yəti və işgüzar dairələr arasında daha böyük əməkdaşlığa şərait yarat-maq üçün mexanizmlər yaratmaq öhdəliyini üzərimizə götürürük.


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

68

Bizim inzibatçılığımız çərçivəsində ən yüksək peşəkarvicdanlılıq standartlarını tətbiq etmək.

Məsuliyyətli hökumət dövlət rəsmiləri üçün yüksək etik stan-dartlar və davranış qaydaları tələb edir. Biz etibarlı anti-korrupsiyasiyasətlərinə, mexanizmlərinə və təcrübələrinə malik olmağı, dövlətmaliyyələşdirməsi və dövlət satınalmalarında şəffaflığı təmin etmə -yi və qanunun aliliyi prinsipini gücləndirməyi öhdəmizə götürürük.Biz milli, yüksək səviyyəli dövlət rəsmilərinin gəlirləri və aktivlərihaqqında məlumatların ictimaiyyətə açıqlanması üçün hüquqiçərçivəni qoruyub saxlamaq və yaxud yaratmaq öhdəliyini götürü -rük. Biz dövlət qurumlarının və işçilərinin fəasliyyətsizliyi və yaxudsui-istifadə halları haqqında məlumat verən “informator”ları qoru -yan qaydaları təsdiq etmək və həyata keçirməyi öhdəmizə götürü -rük. Biz korrupsiyanın qarşısının alınması və hüquq-mühafizəorqanlarımızın fəaliyyəti və səmərəliliyi, eləcə də belə qurumlaramüraciət etmək prosedurları haqqında məlumatların ictimaiyyətüçün açıqlanmasını və hüquq-mühafizə orqanlarının fəaliyyəti vəqanunun təmin edilməsi üzrə xüsusi məlumatların məxfiliyinəhörmət etməyi öhdəmizə götürürük. Biz dövlət və özəl sektordarüşvətxorluq və korrupsiyanın digər formalarına qarşı çəkindiricitədbirlərin artırılmasını və eləcə də məlumat və təcrübəmübadiləsini öhdəliyimizə götürürük.

Açıqlıq və hesabatlılıq üçün yeni texnologiyalara çıxışimkanlarının artırılması.

Yeni texnologiyalar informasiya mübadiləsi, ictimaiyyətiniştirakı və əməkdaşlıq üzrə imkanlar təklif edir. Biz daha çoxməlumatın ictimaiyyət üçün açıqlanmasını təmin etmək məqsədiləbu texnologiyalardan istifadə etmək niyyətindəyik ki, insanlara həmöz hökumətlərinin nə etdiyini anlamağa və həm də qəbul edilənqərarlara təsir göstərməyə imkan yaradaq. Biz xidmətlər göstərmək,ictimaiyyəti cəlb etmək və informasiya və ideyaları paylaşmaq üçün


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

69

əlçatan və təhlükəsiz onlayn məkanları yaratmaq öhdəliyini götü -rürük. Biz qəbul edirik ki, texnologiyaya bərabər səviyyəli və hərkəsin imkanı çatan çıxış bir qədər çətindir və artan onlayn və mobilqoşulma əldə etmək üçün çalışacağımızı, eləcə də vətəndaş cəmiy -yətinin cəlb olunması üçün alternativ mexanizmlərin müəyyən -ləşdirilməsi və onlardan istifadənin təşviq edilməsini öhdəliymizəgötürürük. Biz vətəndaş cəmiyyətini və işgüzar dairələri insanlarınimkanlarının artırılması və hökumətin idarəçiliyində şəffaflığıntəşviq edilməsi məqsədilə yeni texnologiyaları cəlb etmək üçünsəmərəli təcrübələri və innovativ yanaşmaları müəyyənləşdirməküzrə cəlb etmək öhdəliyini üzərimizə götürürük. Biz həmçininqəbul edirik və anlayırıq ki, texnologiyaya çıxış hökumətlərin vəvətəndaşların ondan istifadə etmək qabiliyyətinin dəstəklənməsinidə özündə ehtiva edir. Biz texnoloji yeniliklərdən həm dövlətqulluqçularının və həm də vətəndaşların bərabər səviyyədəistifadəsini dəstəkləməyi və inkişaf etdirməyi öhdəmizə götürürük.Biz həmçinin başa düşürük ki, texnologiya aydın, istifadəyə yararlıvə faydalı informasiya üçün əvəzləyici deyil, yardımçı bir vasitədir.

Biz qəbul edirik ki, açıq hökumət davamlı və dayanıqlı öhdəliktələb edən bir prosesdir. Biz bu prinsipləri gerçəkləşdirmək üçüngörülmüş tədbirlər barəsində ictimaiyyət üçün açıq şəkildə hesabatverməyi, onların icrası üzrə ictimaiyyətlə məsləhətləşməyi və yeniçətinliklər və imkanlar şəraitində öz öhdəliklərimizi yeniləməyəcavabdehlik daşıyırıq.

Biz başqalarına nümunə olacaq şəkildə fəaliyyət göstərməyəvə ən yaxşı təcrübələri və bacarıqları paylaşmaqla və bu bəyanna -mədə öhdəlik yaratmayan, könüllü əsasda ifadə edilmiº öhdəlikləriyerinə yetirməklə digər ölkələrdə açıq hökumət istiqamətindəirəliləyişlərə nail olmağa öz töfhəmizi verməyə söz veririk. Bizimməqsədimiz əməkdaşlıq və yaxud yardım, yaxud da ölkələrin reyt-inq siyahısını tərtib etmək üçün ilkin şərtlər kimi istifadə olunacaqstandartları müəyyənləşdirmək deyil, innovasiyalara imkan yarat-maq və tərəqqini həvəsləndirməkdir. Biz potensialın və institu-

sional quruculuğun artırılmasını dəstəkləmək məqsədilə kompleksyanaşmanın açıqlığını və texniki yardımın mövcudluğunun vəəlçatan olmasının təşviqinin vacibliyini vurğulayırıq.

Biz bu prinsipləri beynəlxalq öhdəliklərimizdə dəstəkləməyivə vətəndaşlara dəstək göstərən və onlara verilən vədlərə əməl edənvə açıq və iştirakçı 21-ci əsrin hökuməti ideallarını təkmilləşdirənqlobal açıq hökumət mədəniyyətinə şərait yaratmaq üçün işləməyiöz öhdəmizə götürürük.


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

70


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

71

Açıq Hökumət Tərəfaşlığının 4-cü Qlobal SammitininPARİS BƏYANNAMƏSİ

7-9 dekabr 2016-cı ildə Fransanın paytaxtı Paris şəhərindəkeçirilən Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı təşəbbüsünün 4-cü QlobalSammitində Paris Bəyannaməsi (Paris Declaration 4th Global Sum-mit of the OGP) qəbul edilib.

Bəyannamədə 3 prioritet istiqamət üzrə irəliləyişlərin əldəolunmasının vacibliyi qeyd olunur:

- Şəffaflığın təmin edilməsi və korrupsiyaya qarşı mübarizə;- Davamlı inkişafa nal olunması və iqlim dəyişikliklərinin qarşı -

sının alınması üçün səylərin gücləndirilməsi;- Ümumi rəqəmsal texnologiyaların inkişafı və onların uyğun -

luğunun təmin olunması.

Bəyannamədə qeyd olunur ki, AHT-nin qarşıdakı 5 ildə ən bö -yük uğuru hökumətlər tərəfindən milli fəaliyyət planları çər çi vəsindəüzərlərinə götürdükləri öhdəliklərin yerinə yetirilməsi olacaq.


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

72

PARİS BƏYANNAMƏSİAçıq Hökumət Tərəfaşlığının 4-cü Qlobal Sammiti

Biz demokratiyanın vaxtaşırı inkişaf etməli və daha sabit,çiçəklənən və bərabər hüquqlu dünya qurmaq üçün davamlı olaraqyenilənməli olduğunu qəbul edərək,

Vətəndaşların onların həyatına təsir göstərən qərarların qəbuledilməsi prosesinə daha fəal şəkildə cəlb olumaq üçün vasitələrəmalik olması və hökumətlərin öz vətəndaşlarına gerçəkdən xidmətgöstərməsi üçün açıq hökumətin vətəndaşlara daha yaxşı nəticələrtəqdim etdiyinə və demokratiyanın daha çox vətəndaş yönümlüolmağa istiqamətləndirdiyinə inanaraq,

Açıqlığın bizim demokratik quruluşlarımızı daha inkluziv,ədalətli və dayanıqlı etmək və hər kəs üçün iqtisadi, sosial, mədəni,sivil və siyasi hüquqlar təşviq etməkdən ötrü əhəmiyyətli olduğunavə şəffaflığın, hökumətlərin məsuliyyətliliyinin və açıq cəmiyyət -lərin avtoritarizmə və vətəndaş cəmiyyəti üçün özünü ifadəimkanının məhdudlaşdırılmasına ən güclü alternativ təşkil etdiyinəəmin olaraq,

Rəqəmsal texnologiyaların və məlumatın artan mövcudluqimkanının vətəndaşların və hökumətlərin qarşılıqlı əlaqə qurduğuüsulları yeni formaya keçirdiyini və iştirak, operativlik və davamlıdialoq üçün yeni imkanlar yaratdığını qəbul edərək,

Bizim korrupsiyadan azad olaraq daha böyük ictimai maraqlarüçün xidmət etməli olan hökumətlərimizdə və inzibatçılığımızdaən yüksək dürüstlük standartlarını dəstəkləmək barədə qəraragələrək,

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının öz Nizamnaməsində əksolunmuş məqsəd və prinsiplərinə, eləcə də İnsan HüquqlarınınUniversal Bəyannaməsində, Korrupsiya Əleyhinə BMTKonvensiyasında və insan hüquqları və səmərəli idarəetmə iləəlaqədar digər qüvvədə olan beynəlxalq sənədlərdə bəyan edilmişprinsiplərə sadiqliyimizi ifadə edərək


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

73

* * *Biz Açıq Hökumət Bəyannaməsində təsbit edilmiş Açıq

Hökumət Tərəfdaşlığının prinsiplərinə və dəyərlərinə sadiqliyimiziyenidən bəyan edir və onların həyata keçirilməsini bütün üzvdövlətlər tərəfindən götürülən öhdəliklərin və görülən tədbirlərinicrası vasitəsilə həvəsləndiririk,

Biz özümüzün açıq hökumət islahatlarımızın iddiasını yüksəlt -məyə, hökumət və vətəndaş cəmiyyəti arasında əməkdaşlığı dərin -ləşdirməyə davam edəcəyik,

Biz qəbul edirik ki, növbəti beş il ərzində AHT-nın müvəf -fəqiyyəti onun vətəndaşlara fayda verən açıq hökumət islahatlarınıstimullaşdırmaq və təşviq etmək qabiliyyəti və Milli Fəaliyyət Pla -nındakı öhdəliklərin yerinə yetirilməsi ilə ölçüləcəkdir,

Biz açıq hökumət islahatlarını şəffaflıqdan da geniş sərhədlərədoğru irəli aparmağı, əhəmiyyətli iştirakın, hesabatlılığın və oper-ativliyin təkmilləşdirilməsini və vətəndaş cəmiyyəti və hökumətarasında daha birgə ictimai xidmətlərə və qərar qəbul edilməsiprosesinə gətirib çıxaran innovativ ittifaq yaratmağı öz öhdəmizəgötürürük,

Biz mümkün olduğu yerdə rəqəmsal və yeni texnologiyalarladəstəklənən açıq hökumətləri formalaşdıran vasitələri öyrənməyi,tərəfdaşlarla mübadiləni, konkret əməkdaşlığı və birgə fəaliyyətləritəşviq edəcəyik,

Biz müxtəlif səviyyəli orqanlarla – o cümlədən hökumətlər,parlamentlər, yerli müəssisələr, vətəndaş cəmiyyəti, kütləvi infor-masiya vasitələri, elmi dairələr və özəl sektor da daxil olmaqla –işləyən öz ictimai təsisatlarımız vasitəsilə açıq hökuməti təşviqedəcəyik ki, qarşıdan gələn onilliklərin inkişaf, sosial, iqtisadi vəekoloji çətinliklərini həll etmək üçün açıq hökumətin rolununarxasında dayanan fürsəti formalaşdıraq.

Biz bütün dünyada açıq hökumət çempionlarının şəbəkəsinidəstəkləyəcək və şaxələndirəcəyik,


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

74

Biz təşkilatı mədəniyyətdə dəyişiklikləri həvəsləndirərək vəpeşəkarlıq, dürüstlük və şəffaflığın ən yüksək standartlarına şəraityaratmaqla dövlət qulluqçuları arasında açıq hökuməti təşviqedəcəyik,

Biz, Açıq Hökumət Bəyannaməsinin prinsiplərinə müvafiqolaraq vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyət göstərməsi üçün məkanıqoruyacaq və müdafiə edəcək, vətəndaş cəmiyyətinin cəlb olun ma -sını təmin etmək məqsədilə mexanizmləri dəstəkləyəcək və vətən -daş cəmiyyətinin iştirakını və birgə formalaşdırmaq təcürbəsini özişimizin mərkəzində saxlayacaıq,

Biz beynəlxalq hüquqa müvafiq olaraq, ifadə azadlığını, ocümlədən mətbuat və bütün kütləvi informasiya vasitələri üçünazadlığı mühafizə edəcək, jurnalizmin şəffaflıq və hesabatlılıq üzrəəsas hərəkətverici qüvvə kimi rolunu müdafiə edəcək və jurna -listlərə edilən hücumlara və onların saxlanılmasına qarşı çıxacağıq,

Biz açıq hökuməti yerli səviyyədə dəstəkləyəcəyik ki, bu dabizim səylərimizin müsbət təsirini artıracaq və dövlət siyasətinivətəndaşlara daha yaxın gətirmək üçün iştirakçı təşəbbüsləri təşviqedəcəkdir.

Biz iştirakçı olmayan dövlətləri onların xahişləri əsasında özaçıq hökumət islahatlarında, açıq hökumət dəyərlərini daha geniştəşviq etməkdə və uyğun gələn ölkələrdə marağın mövcud olduğuhalda strateji baxımdan AHT üzvlüyünə doğru genişlənməkdədəstəkləyəcəyik,

Biz açıq hökumət dəyərlərini və prinsiplərini, o cümlədənDayanıqlı İnkişaf Məqsədləri, anti-korrupsiya səyləri və iqlimdəyişikliyinə qarşı mübarizə kimi qlobal təşəbbüslərdə elə şəkildəirəliyə doğru aparmağı öhdəmizə götürürük ki, AHT və açıqhökumət prinsipləri yaradılmış monitorinq və icra mexanizmləri,o cümlədən BMT tərəfindən həyata keçirilən mexanizmlərləəlaqələndirilmiş şəkildə icranın strateji baxımdan təkmilləşdiril -məsinə köməklik etsin,

Biz özümüzü və bir-birimizi AHT-nın zirvəyə doğru yarışında

rəqabətə səsləməkdə davam edəcəyik və kollektiv açıq hökuməttədbirlərini açıq hökumət və milli islahatlara başlamaq üçün vasitəkimi elə şəkildə təşviq edəcəyik ki, onlar daha geniş açıq hökuməttoplumunu ruhlandırsın,

Biz hamımızın AHT-na daha yaxşı fəaliyyət göstərə biləcə -yimiz üçün qoşulduğumuzu və hökumətin gerçək səlahiyyə tininöz xalqına xidmət etmək olduğunu bilərək, bu öhdəlikləri məcburiolmayaraq, könüllü əsasda götürürük.

* * *

AÇIQ HÖKUMƏT PROSESİNİ SÜRƏTLƏNDİRMƏKÜÇÜN KOLLEKTİV TƏDBİRLƏR

Bu Bəyannaməni dəstəkləmək üçün təklif edilən kollektivtədbirlər açıq hökumətin sərhədlərinin genişləndirilməsi vəaşağıdakı sahələrdə qlobal, milli və yerli səviyyələrdə islahatlarıntəkmilləşdirilməsi üçün konkret yollar açır: şəffaflıq, vicdanlılıq vəanti-korrupsiya; dayanıqlı inkişaf və iqlim dəyişkənliyi; ümumirəqəmsal alətlər və potensial. Könüllü əsasda öhdəlik yaratmayanvə öz qanunlarının icazə verdiyi həddə qədər ayrıca kollektivtədbirə qoşulmaqla, hər bir üzv hökumət və yaxud vətəndaşcəmiyyəti öz vasitələrini və ya təcrübə və bacarıqlarını paylaşacaqvə yaxud harda mümkün və məqsədəuyğundursa, texniki və yamaliyyə ehtiyatlarını səfərbər edəcəklər. AHT-na üzv hökumətlərkollektiv tədbir və fəaliyyətlərdə iştirak etdiyi halda, onlar buöhdəliklərin özlərinin cari və yaxud gələcək Milli FəaliyyətPlanlarında əks olunmasını təmin etmək üçün vətəndaş cəmiyyətiilə birgə çalışacaqlar. AHT hökumətləri və vətəndaş cəmiyyətitəşkilatları yalnız qoşulmağı seçdikləri kollektiv tədbirləri təsdiqedirlər.


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

75

Azərbaycanın üzvlüyü

Azərbaycan Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı Bəyannaməsinəqoşulmaq niyyətini bəyan edən ilk ölkələrdən olub və 2011-ci ildəüzv seçilib. Təşəbbüsün yaradılmasının növbət ili ölkə preziden-tinin 2012-ci il 5 sentyabr tarixli Sərəncamı ilə 2 mühüm sənəd -Açıq Hökumətin təşviqinə dair 2012-2015-ci illər üçün Fəaliyyət Planıvə Korrupsiyaya qarşı mübarizəyə dair 2012-2015-ci illər üçün MilliFəaliyyət Planı təsdiq edib. Hər iki sənəd 2007-2011-ci illərdə icraedilmiş “Şəffaflığın artırılması və korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrəMilli Strategiya”yanın davamı kimi qiymətləndirilir.

Açıq Hökumətin təşviqinə dair 2012-2015-ci illər üçünFəaliyyət Planının icrası dövründə şəffaflığın artırılması və açıqhökumətin təşviqi sahəsində aşağıdakı istiqamətdə tədbirləringörülməsi nəzərdə tutulub:

• İnformasiya əldə edilməsinin asanlaşdırılması• Dövlət orqanlarının öz fəaliyyəti barədə ictimaiyyətə müntəzəm

məlumat verməsi• Normativ hüquqi aktların vahid elektron bazasının

fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi• Dövlət orqanlarının fəaliyyətində ictimaiyyətin iştirakının

genişləndirilməsi• Elektron xidmətlərin təkmilləşdirilməsi• Maliyyə nəzarətini həyata keçirən orqanların fəaliyyətində

şəffaflığın artırılması• Vergi nəzarəti və yoxlamaları prosesində şəffaflığın artırılması• Mineral ehtiyatların hasilatı ilə məşğul olan sənaye sahələrində

şəffaflığın artırılması• Açıq hökumətin təşviqi üçün görülən tədbirlərlə bağlı

maarifləndirmənin və əməkdaşlığın həyata keçirilməsi

Korrupsiyaya qarşı mübarizəyə dair 2012-2015-ci illər üçünMilli Fəaliyyət Planının icrası dövründə aşağıdakı istiqamətdətədbirlərin görülməsi nəzərdə tutulub:


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

76

• Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə qanunvericilik bazasınıntəkmilləşdirilməsi

• Ərizə və şikayətlərə baxılması işinin təkmilləşdirilməsi• Cinayət təqibi sahəsində qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi• Azərbaycan Respublikasının Korrupsiyaya qarşı mübarizə

üzrə Komissiyasının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi• Azərbaycan Respublikasının Baş Prokuroru yanında Korrup-

siyaya qarşı mübarizə İdarəsinin fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi• Cinayət yolu ilə əldə edilmiş gəlirlərin leqallaşdırılmasının

qarşısının alınması və bu sahədə institusional mexanizmlərinmöhkəmləndirilməsi

• Dövlət qulluğuna dair qanunvericiliyin və institusio -nal mexanizmlərin təkmilləşdirilməsi

• Dövlət qulluqçularının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi vəpeşəkarlığının artırılması

• Maraqlar toqquşmasının qarşısının alınması və maliyyə xarak-terli məlumatlar haqqında bəyannamələrin təqdim edilməsi

• Etik davranış qaydalarının təkmilləşdirilməsi• Bələdiyyələrin fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi• Sahibkarlıq fəaliyyəti üçün əlverişli mühitin təkmilləşdirilməsi• Audit xidmətlərinin təkmilləşdirilməsi• Dövlət sаtınаlmаlаrının təkmilləşdirilməsi və şəffaflığın

artırılması• Daşınmaz əmlakın dövlət reyestrinin aparılması sahəsində

şəffaflığın artırılması• Lisenziya və icazə vermə, sertifikatlaşdırma işinin təkmilləş -

dirilməsi• Vergi nəzarəti və yoxlamalarının səmərəliliyinin artırılması• Özəlləşdirmə prosesində şəffaflığın artırılması• Gömrük tarif və rüsumlarının toplanması prosesinin

təkmilləşdirilməsi• Şəhərsalma və tikinti qanunvericiliyinin və bu sahədə inzibati

idarəçiliyin təkmilləşdirilməsi


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

77


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

78

• Təhsil müəssisələrində idarəetmə mexanizminin təkmilləş -dirilməsi

• Səhiyyə sahəsində idarəetmə mexanizminin təkmilləşdirilməsi• Dövlət müəssisələrində korporativ idarəetmə prinsiplərinin

tətbiqinin təkmilləşdirilməsi• Kommunal xidmətlərin təkmilləşdirilməsi• Əmək və sosial təminat sahəsində idarəetmə mexanizminin

təkmilləşdirilməsi• Korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində beynəlxalq əməkdaş -

lığın inkişaf etdirilməsi• Korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində vətəndaş cəmiyyəti

institutları ilə əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi• Korrupsiyaya qarşı mübarizə ilə bağlı maarifləndirmə

2016-cı ilin aprel ayının 27-də 2-ci fəaliyyət planı - Açıq höku -mətin təşviqinə dair 2016-2018-ci illər üçün Milli Fəaliyyət Planı qəbuledilib. Əvvəlki iki proqram birləşdirilərək yeni Fəaliyyət Planındaəksini tapıb.

Yeni Fəaliyyət Planının icrası dövründə şəffaflığın artırılmasıvə açıq hökumətin təşviqi sahəsində aşağıdakı istiqamətdə tədbir -lərin görülməsi nəzərdə tutulub:

• Elektron xidmətlərin təkmilləşdirilməsi• İnformasiya əldə edilməsinin təmin olunması• Normativ hüquqi aktların vahid internet elektron bazasının

fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi• Vətəndaş cəmiyyəti üzvlərinin fəaliyyətinin genişlənməsi və

ictimai iştirakçılığın artması sahəsində• Maliyyə şəffaflığının təmin edilməsi• Yerli özünüidarəetmə orqanlarının fəaliyyəti sahəsində• Mədən sənayesində şəffaflığın artırılması• Korrupsiyanın qarşısının alınması sahəsində tədbirlər və qa-

nunvericiliyin təkmilləşdirilməsi• Özəl sektorda şəffaflığın və məsuliyyətin artırılması• Maarifləndirmə və əməkdaşlıq

2016-cı il may ayının 4-də Cənubi Afrika RespublikasınınCape Town şəhərində keçirilən Açıq Hökumət TərəfdaşlığınınRəhbər Komitəsinin növbəti iclasında Azərbaycanın Açıq Höku -mət Tərəfdaşlığındakı üzvlük məsələsinə baxılıb və onun statusutamhüquqlu üzvlükdən qeyri-aktiv ölkə statusuna endirilib. Komitəbu addımın atılmasının əsas səbəbi kimi Azərbaycanda vətəndaşcəmiyyəti institutlarının fəaliyyətinə yaradılmış məhdu diyyətlərigöstərib. Rəhbər Komitə hesab edib ki, QHT-lərin fəaliyyəti üçünməkanın qapadılması Açıq Hökumət Tərəfdaşlı ğının prinsip vədəyərlərini sarsıdır.

21 sentyabr 2016-cı il tarixdə AHT-nin Rəhbər Komitəsinin qə -rarı ilə digər ölkənin - Türkiyənin statusu aktivdən qeyri-aktivə salınıb.Səbəb kimi 2014-cü ildən Milli Fəaliyyət Planının təqdim etməməsigöstərilir. Macarıstan Xarici İşlər və Ticarət Nazirliyi 5 dekabr 2015-cı il tarixli məktubla AHT-nin Rəhbər Komitəsinə müraciət edərəkMacarıstanın təşəbbüsü tərk etmək qərarını açıqlayıb. (Cədvəl 4)

Cədvəl 4Açıq Hökumət Tərəfdaşlığına üzv ölkələrin siyahısı


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

79


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

80


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

81


MU

Mİ

PRİN

SİPLƏ

R...

82

Mənbə: http://www.opengovpartnership.org

İstinadlar

1. Open Government Partnership: Articles of Governance2. Four-Year Strategy 2015-20183. Government Point of Contact Manual4. Results Of Early Open Government Partnership Initiatives5. OGP Participation & Co-Creation Standards6. Paris Declaration 4th Global Summit of the Open Government

Partnership7. Open Government The global context and the way forward8. What’s in the New OGP National Action Plans? An Overview

of Commitments from 35 OGP Countries9. Open Government Partnership. ANNUAL REPORT 201610. Policy on Upholding the Values and Principles of OGP, as ar-

ticulated in the Open Government Declaration. Agreed by theOGP Steering Committee on September 25th, 2014

11. International Budget Partnership http://www.international-budget.org/

12. The Right To Information. http://www.right2info.org13. World Bank "Public Officials Financial Disclosure"

http://publicofficialsfinancialdisclosure.worldbank.org/


ƏSA

S İS

TİQ

AM

ƏTLƏ

R...

83


Kompüter dizaynı: Ariz Allahverdiyev

Format 84x102, 1/32, 2.5 ç.v. Tiraj 300 ədəd.Kitab “AZSEA” MMC -də çap edilib.

Kitab pulsuz paylanır.

Az1102, Bakı şәhәri, Azәrbaycan, Tbilisi prospekti, 2-ci Alatava küçәsi 9, 3-cü mәrtәbә,Tel: (99412) 4317713Web: www.sei.az

Documents

AÇIQ HÖKUMӘT TӘRӘFDAŞLIĞIbudget.az/upload/files/OGPbookSEI1.pdfdaha eﬀektiv yollarla icmaların ekoloji təhlükəsizliyinin qorun ma - sını, böhranlara qarşı yüksək