H üÊËSflÊÁ◊ŸÊ⁄UÊÿáÊÙ Áfl¡ÿà H

ÁIÁ_√ ÏÂZÎHÎ lıHÎÌ — ’ÎÃu’V÷¿ ø‹Î_¿ — 16

¤√‰Îfi V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ

≠⁄˘Ï‘÷

lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

·ı¬¿

Ï¿Â˘fl ‹ËÌ’÷fl΋ ÿ‰ı

≠¿Î¿

V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ±ZÎfl’ÌÃ

ÂÎËÌ⁄Î√ fl˘Õ, ±‹ÿΉÎÿ - 380 004.

1

2 3

≠◊‹ ±ÎT≤ÏkÎfi_ ≠ÎV÷Îω¿....

¤√‰Îfi lÌ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ≠⁄˘Ï‘÷ © μ’ÎÁfiÎfi_ ±Î ’V÷¿

‰Î«¿˘fiÎ ËÎ◊‹Î_ ‹Ò¿÷Î_ ±‹fiı ±Îfi_ÿ ◊Λ »ı. μ’ÎÁfiÎfiÎ √Ëfi ±fiı ÁÒZ‹

iÎÎfifiı Áfl‚ ¤ÎÊ΋Î_ ÁIÁ_√̱˘ Á‹ZÎ ‹Ò¿‰Îfi˘ ±‹Îfl˘ ±Î fi‹˛ ≠›ÎÁ »ı.

hÎHÎ ‰Ê˝fiÎ ±P›ÎÁø‹‹Î_ ÁIÁ_√fi_ ’ΛÎfi_ iÎÎfi ≠ÎM÷ ¿flÌ, μ’ÎÁfiÎ Á‹…‰Î

‹ÎÀı ›˘B› ¤ÒÏ‹¿Î fl«Î›Î ’»Ì ±Î ’V÷¿fiı Á‹…‰Î‹Î_ ⁄Ë ‹U¿ı·Ì fiËŸ ’Õı.

»÷Î_ μ’ÎÁfiÎfi_ iÎÎfi CÎb_ √Òœ »ı ±fiı μ’ÎÁfiÎ ±_√ı Á_≠ÿΛ‹Î_ ’HÎ CÎHÎÎ

‹÷‹÷Î_÷fl˘ »ı. ÷ı◊Ì ±Î ’V÷¿‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ_ ‰«fiÎQ≤÷˘, ±ZÎfl⁄˛õ

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ ‰Î÷˘, Á_≠ÿΛfiÎ fi_ÿ ’fl‹ËoÁ˘fiÎ_ ¿Ì÷˝fi˘ ÷◊Î

Á_≠ÿΛfi˘ ≥Ï÷ËÎÁ ±fiı ⁄˛õV‰w’ Á_÷˘fiÎ lÌ‹¬ı ÁÎ_¤‚ı·Î ≥Ï÷ËÎÁ-≠Á_√˘

±fiı ±fi¤‰Ì ¿◊fi˘fiı ±Î‘Îflı ÏÁ©Î_÷˘ Áfl‚’HÎı Á‹Ω‰‰Î ≠›ÎÁ ¿›˘˝ »ı.

⁄˛õV‰w’ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… V◊ÎÏ’÷ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ ±ı

V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎÌ› © μ’ÎÁfiÎ »ı, ±ı Á‹…HÎ ±Î ’V÷¿fiÎ ¨ÕÎ ±P›ÎÁ◊Ì

Áºœ ◊Âı ±ı Ïfi—Â_¿ »ı.

±Î ’V÷¿fiÎ ·ı¬fi‹Î_ ’fl‹ ’ÒF› ≠√À ⁄˛õV‰w’ √vËÏfl ≠‹¬V‰Î‹Ì

‹ËÎflÎ…ı flÁ ·¥ Âw±Î÷◊Ì … μ’›˘√Ì ÁÒ«fi˘ ±fiı ≠ıflHÎÎ ±ÎM›Î_ »ı. ±Î

μ’flÎ_÷, Á_≠ÿΛfiÎ Á_÷˘±ı ’HÎ ›˘B› Á‘ÎflÎ-‰‘ÎflÎ ÁÒ«‰Ì ÷ıfi_ V‰w’ CÎÕu_

»ı. ’ÒF› ¥rfl«flHÎ V‰Î‹ÌfiÎ ≠ı‹Î‚ ÁÎ◊ ±fiı ±’Ò‰˝ …Ëı‹÷ ‰√fl ±Î Â@›

⁄L›_ fi ˢ÷. ±Î ’V÷¿ ·¬‰Î‹Î_ ’ÒF› ËÊ˝ÿ¤Î¥ ÿ‰ı ó …ı‹fiÌ ’ÎÁı◊Ì Â©

μ’ÎÁfiÎfiÎ iÎÎfifiı Â̬‰Îfi˘ Á›˘√ ‹Y›˘ »ı ±fiı ÷ı‹fiÎ_ iÎÎfiÁ¤fl

≠¿ÎÂfi˘‹Î_◊Ì μ÷Îflα˘ ±fiı Á_ÿ¤˘˝ ÀÎ_¿‰ÎfiÌ »^À ·Ì‘Ì »ı ó ÷ı‹fi˘ ‹˘À˘

μ’¿Îfl »ı. ≠Î". fl‹ı¤Υ ÿ‰ı±ı ’HÎ ±Î ’V÷¿fiÎ_ ≠¿flH΢ ·¬‰Î‹Î_ μ’›˘√Ì

ÁÒ«fi˘ ±ÎM›Î_ »ı. ±Î Á˙fiÎ ∑HÎfi˘ V‰Ì¿Îfl ¿flÌ ÷ı‹fi˘ ±Î¤Îfl ‹Îfi_ »\_.

ÁIÁ_√ ÏÂZÎHÎ ’flÌZÎÎfiÎ ±P›ÎÁø‹fiÎ ±ı¿ ¤Î√w’ı ±Î ’V÷¿fiÌ

5

I≤÷Ì› ±ÎT≤ÏkÎ ‰ı‚αı....

ÁIÁ_√ ÏÂZÎHÎ ’flÌZÎÎ ±L‰›ı ≠V÷÷ ’V÷¿ ’flÌZÎÎ◊a±˘ μ’flÎ_÷ Ï…iÎÎÁ

‹‹Zα˘ ‹ÎÀı ’HÎ ¬Ò⁄ flÁ≠ÿ flèÎ_. ±√ÎμfiÌ ±ÎT≤Ïkα˘ ¿fl÷Î_ ±Î ±ÎT≤ÏkÎ

CÎHÎı ±_Âı ’WÀ ±fiı Á_‰Ï‘˝÷ ⁄fiÌ »ı, …ı‹Î_ ’ÒF› ⁄˛õÿ½fi V‰Î‹Ì±ı ¬Ò⁄

…Ëı‹÷ ·Ì‘Ì »ı. ÷ı‹fiÌ ÁÎ_≠ÿÎÏ›¿ ±fiı ±L› √˛_◊˘fiÎ ±P›ÎÁ ÿflQ›Îfi

À’¿Î‰ı·Ì fi Ó̆‘˘ lÌ∞‹ÎL› μ’ÎÁfiÎfi_ Á‹◊˝fi ¿fl÷Ì ËÎı¥ ±P›ÎÁfiı √‹Âı.

“≠√À” ±fiı “≠√À’b_ Á_÷ ¶ÎflΔ ±Î ⁄Lfiı ≠¿flH΢ ±Î ’V÷¿‹Î_ ±ı¿

V‰w’ı fl…^ ◊›Î_ »ı. ±L› fiÎfiÎ_ fiÎfiÎ_ ’ıÀÎ ÂÌÊ˝¿˘ ¶ÎflÎ ÷ı ÷ı ≠¿flHÎfiı ‰‘

Áfl‚ ¿fl‰Î μ’flÎ_÷ CÎHÎÌ CÎHÎÌ fi‰Ìfi÷Î ÁÎ◊ı ±Î ’V÷¿ ≠ÎM÷ ◊›_ »ı. ±Î‹ ÷˘

iÎÎfifi˘ ‹ËÎÁÎ√fl ¤›˘˝ »ı, ±ËŸ ÷˘ ÷ıfi_ ⁄_ÿ‹ÎhÎ «¬ÎÕu_ »ı.

’. ¤. lÌ Ï¿Â˘fl¤Î¥ ÿ‰ı±ı ’HÎ ÁÎz_÷ ±Î ’V÷¿fiı ÷’ÎÁÌ ·Ì‘Î ⁄Îÿ

‹Ïƒ÷ ¿flΛ_ »ı. ËÎ, ±Î ’V÷¿ ‹ÎÀı ⁄Έϩ¿ ÷ı‹… ·ı¬fi ’Ïfll‹ ¿flfiÎfl ’ÒF›

rı÷‰ˆ¿<_à V‰Î‹Ì ÷◊Î ’ÒF› ±ZÎfl«flHÎ V‰Î‹Ì ±fiı ±L› ÁË›˘√̱˘fi˘ ±ËŸ

∑HÎV‰Ì¿Îfl ¿fḻı »Ì±ı.

ó V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ±ZÎfl’ÌÃ

’W’ÿ˘·˘IÁ‰, Á_. 2044

fl«fiÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı. «÷◊˝ ’flÌZÎÎ ó “ÁIÁ_√ ≠‰ÌHΔ ’flÌZÎÎ ‹ÎÀıfiÌ ±Î

’V÷¿ ±Î’fiÎ ËÎ◊‹Î_ ‹Ò¿÷Î_ ±‹fiı ±Îfi_ÿ ◊Λ »ı.

V‰Î‹ÌlÌ∞ ÷◊Î ≠√À √vËÏfl ≠‹¬V‰Î‹Ì ‹ËÎflÎ… V‰Î‹ÌlÌ

fiÎflΛHÎV‰w’ÿÎÁ∞fiı flÎ∞ ¿fl‰Î ÁIÁ_√̱˘, ⁄΂¿˘, ›‰Îfi˘ ÷◊Î Ï…iÎÎÁ±˘

±Î ±P›ÎÁø‹ ÷ˆ›Îfl ¿flÌ ÁIÁ_√fiÌ ’flÌZÎα˘‹Î_ μE« ≠‹ÎHÎ’h΢ ‹ı‚‰ı ±ı …

±P›◊˝fiÎ.

ó ·ı¬¿

4

6

±fiø‹ÏHοÎ

ø‹ ≠¿flHÎ M≤WÃ

1. μ’ÎÁfiÎ ................................................................ 1(1) μ’ÎÁfiÎfi_ ‹Ëk‰ .............................................................. 1

(2) μ’ÎÁfiÎ ±ıÀ·ı Â_ ? .......................................................... 2

2. ¿÷ν ..................................................................... 5(1) ¿÷ν’b_ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ? ........................................................... 5

(2) Á‰˝-¿÷νË÷ν — lÌ∞‹ËÎflÎ… .............................................. 6

(3) Á‰˝-¿÷νË÷ν Á‹…‰ÎfiÌ ±Î‰U›¿÷Î .................................... 7

3. ÁοÎfl .................................................................. 9(1) ÁοÎfl V‰w’‹Î_ vÏ« ......................................................... 9

(2) ÏfiflοÎfl Á‹…‰Î◊Ì ¬˘À ................................................. 11

(3) ¤√‰Îfi ÏfiflοÎfl »ı ÷ı Á‹…HÎ μÿ˚¤‰Ì @›Î_◊Ì ? ............... 12

(4) ÁοÎfl ¿ı‰Ì flÌ÷ı ? .......................................................... 14

(5) T›Î’¿ ◊¿Î ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ¿ı‰Ì flÌ÷ı ? ...................................... 16

(6) ‘΋‹Î_ fiı M≤J‰Ì μ’fl - ⁄_fiı Ãı¿ÎHÎı ÁοÎfl (ÁÿÎ ÁοÎfl) ...... 17

(7) ÏÿT›¤Î‰ ...................................................................... 19

(8) ÏÿT›¤Î‰ Á‹…‰ÎfiÌ ±Î‰U›¿÷Î ...................................... 21

(9) ¤√‰Îfi‹Î_ ‹fiW›¤Î‰ ’flÃı ÷˘ ¬˘À ................................. 24

(10) Á‰˝iÎ÷Î ........................................................................ 28

4. Á‰ ˝̆’flÌ .............................................................. 29(1) Á‰˘˝’flÌ’HÎÎfiÌ ÏfiWÃÎ ±Î‰U›¿ ........................................ 29

7

(2) Á‰˝◊Ì ’fl ±ZÎfl‘΋ ±fiı ±ZÎfl‘΋ÎÏ‘’Ï÷ lÌËÏfl Á‰˘˝’flÌ ... 30

(3) lÌ∞‹ËÎflÎ…fi_ Á‰˘˝’flÌ’b_ ............................................ 33

à lÌ‹¬fiÎ_ ‰«fi˘fiÎ ±Î‘Îflı ......................................... 33

à “V‰Î‹ÌfiÌ ‰Î÷_”fiÎ ±Î‘Îflı .......................................... 35

à ±L› ’fl‹Ë_Á˘fiÎ_ ‰«fi˘fiÎ ±Î‘Îflı .............................. 39

(4) μI’ÏkÎ Á√˝ ................................................................... 41

(5) ’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ — ±ı¿ ±fiı ±Ï¶÷Ì› ................ 46

(6) ≠«Ï·÷ ≠Á_√˘ .............................................................. 46

à lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ≠Á_√˘’ÎkÎ Á‹Ω‰ı·_ ’˘÷Îfi_ Á‰˘˝’flÌ’b_ .. 46

à √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ≠Á_√˘’ÎkÎ Á‹Ω‰ı·_ ‹ËÎflÎ…fi_

Á‰˘˝’flÌ’b_ .............................................................. 54

(7) ¿ıÀ·Î¿ ≠ë˘ .................................................................. 56

(8) ±fiL› ÏfiWÃÎ »÷Î_ Á‰˝fi˘ ±Îÿfl ...................................... 62

5. ≠√À .................................................................. 64(1) ≠√À ±ıÀ·ı Â_ ? ±fiı ÷ı ¿ı‰Ì flÌ÷ı .................................... 64

(2) ≠√Àfiı ±˘‚¬‰Î ±ı … iÎÎfi ........................................... 67

(3) ≠√À ¤„@÷fi˘ ‹ÏË‹Î .................................................... 68

(4) ≠√ÀfiÌ ¤„@÷ ±ı … ÂÎ_Ï÷fi˘ μ’Λ ................................. 70

(5) ‹˘ZÎ ‹ÎÀı ≠√À ¤√‰Îfi ¿ı ≠√À Á_÷ ............................... 71

(6) ≠√Àfiı ±˘‚A›Î ‰√fl ¿Áfl ............................................ 75

(7) lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ±_÷‘νfi ’»Ì ≠√À’b_ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ? ........... 78

(8) ≠√À’b_ ±ı¿ … ¶ÎflÎ ..................................................... 80

(9) √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fiÎ_ ·ZÎH΢ ................................................... 83

(10) √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fi˘ ‹ÏË‹Î .................................................. 86

à ‹ËÎflÎ…fiÎ lÌ‹¬ı .................................................... 86

à √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ‹¬ı ........................................ 89

à ’fl‹Ë_Á˘fiÎ_ ’ÿ˘‹Î_ ................................................... 90

à ’fl˘ZÎ ¤@÷-¿Ï‰±˘fiÎ_ ’ÿ˘‹Î_ ..................................... 92

à ’fl˘ZÎ ÂÎVh΢‹Î_ ........................................................ 92

8

(11) √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷ ±ı ¤√‰Îfifi_ ≠√À V‰w’ »÷Î_

¤√‰ÎfifiÎ ÿÎÁ ............................................................. 93

6. ±ZÎfl⁄˛õ ............................................................ 95(1) ±ZÎflw’ ◊¥ ’vÊ˘k΋fiÌ V‰Î‹Ì-Áı‰¿ ¤Î‰ı μ’ÎÁfiÎ ......... 96

(2) ⁄˛õw’ ◊‰ÎfiÌ ±Î‰U›¿÷Î .............................................. 98

à ’vÊ˘k΋fiÌ ¤„@÷fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ ◊‰Î ‹ÎÀı ..................... 98

à Ïfiω˝Cfi ¤„@÷ ‹ÎÀı ................................................... 98

à ±ÎI›_Ï÷¿Ì ‹„@÷ ‹ÎÀı ................................................ 99

(3) ‹˘Z΋Î√˝‹Î_ ±ZÎfl⁄˛õfiÌ ±Î‰U›@÷Î .............................. 100

à ⁄˛õw’ ◊‰Î ‹ÎÀı .................................................... 100

à ’fl⁄˛õfiı ÷k‰ı ÁÏË÷ ±˘‚¬‰Î ‹ÎÀı ......................... 101

(4) ±ZÎfl⁄˛õfi˘ ‹ÏË‹Î ...................................................... 103

(5) ±ZÎfl⁄˛õfi_ V‰w’ ........................................................ 103

(6) ±ZÎflfiÎ_ ⁄ı V‰w’˘ ....................................................... 104

(7) ±ZÎfl⁄˛õ .................................................................... 104

à Á„E«ÿÎfi_ÿ Ï«ÿοΠ÷ı…w’ı ..................................... 104

à ‘Î‹w’ı .................................................................. 105

à ÁοÎfl, ‹ÒÏ÷˝‹Îfi, ÁÿÎ ÏÿT›Ï‰√˛Ë ............................. 106

à ‹fiW› ÿıË‘ÎflÌ ....................................................... 107

(8) ±ZÎfl⁄˛õ — ±ı¿ ±fiı ±Ï¶÷Ì› ....................................... 108

(9) ±ZÎfl ±fiı ’vÊ˘k΋ ‰E«ı Á_⁄_‘ .................................... 109

(10) ⁄˛õfiı ’fl⁄˛õ ·Ìfi ¿flı ±ıÀ·ı Â_ ? ................................. 110

(11) ±ZÎfl ±fiı ’vÊ˘k΋ ‰E«ı Á‹Îfi÷Î ............................... 111

(12) ±ZÎfl’vÊ˘k΋ ›√· μ’ÎÁfiÎ ....................................... 112

(13) Áÿ˚. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì “‹Ò‚ ±ZÎfl” ÂÎ◊Ì ? .................. 113

à ÂÎVh΢fiÎ_ ≠‹ÎH΢ .................................................... 114

à lÌ∞‹ËÎflÎ…ı V‰‹¬ı ¿Ëı·Î “V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı”

÷ı ωÊıfiÎ ≠Á_√˘ ..................................................... 115

à lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¿Ëı·˘ “V‰Î‹Ì”fi˘ ±ÁΑÎflHÎ ‹ÏË‹Î ...... 119

9

à Áÿ˚. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿Ëı·Î “’˘÷ı ±ZÎfl »ı” ÷ı

ωÊıfiÎ ≠Á_√˘ ........................................................ 122

à Áÿ˚. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì “’˘÷ı ±ZÎfl »ı” ÷ı ωÊıfiÎ_

“V‰Î‹ÌfiÌ ‰Î÷_”fiÎ_ ≠‹ÎH΢ ........................................ 124

à Áÿ˚. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿Ëı·˘ ’˘÷Îfi˘

±ÁΑÎflHÎ ‹ÏË‹Î .................................................. 125

à Áÿ˚. √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿Ëı·˘ “V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı”

÷ı ωÊıfiÎ ≠Á_√˘ ..................................................... 126

à Áÿ˚. √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿Ëı·˘ “V‰Î‹Ì”fi˘

±ÁΑÎflHÎ ‹ÏË‹Î .................................................. 129

à ±L› ’fl‹Ë_Á˘±ı ¿Ëı·Î “V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı”

÷ı ωÊıfiÎ ≠Á_√˘ ..................................................... 130

à ±L› ’fl‹Ë_Á˘±ı ¿Ëı·˘ “V‰Î‹Ì”fi˘ ±ÁΑÎflHÎ ‹ÏË‹Î .. 131

à “V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı” ÷ı ωÊıfiÎ_ ±L› ≠‹ÎH΢ ................... 134

à “V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı” ÷ı‹fiÎ ∞‰fi ±fiı ¿Î›˝fiÎ ±Î‘Îflı ..... 138

μ’Á_ËÎfl .......................................................... 142(1) μ’ÎÁfi΋Î_ Â_ Á‹…‰_ ? ............................................... 142

(2) μ’ÎÁfi΋Î_ Â_ fi Á‹…‰_ ? ........................................... 144

’ÏflÏÂWÀ .......................................................... 146±ZÎfl’vÊ˘k΋ ÏÁ©Î_÷ ±fiı Á_≠ÿΛ ±_√ı

¿ıÀ·Î¿ ≠ë˘ ±fiı ÷ıfiÎ μkÎfl˘ ......................................... 146

’V÷¿‹Î_ μS·ıϬ÷ √_̨◊˘fiÎ_ Á_ÏZÎM÷ fi΋˘fiÌ Á‹…^÷Ì

‰«. = ‰«fiÎQ≤÷

√.≠. = √œÕÎ ≠◊‹

√.‹. = √œÕÎ ‹K›

√.±_. = √œÕÎ ±_I›

¿Î. = ¿ÎÏfl›ÎHÎÌ

·˘. = ·˘›Î

’_. = ’_«Î‚Î

‰fl. = ‰fl÷η

μ’. = μ’ÏfiÊÿ

rı. = rı÷Îr÷fl

¤Î√. = lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷

ÏÂZÎÎ. = ÏÂZÎÎ’hÎÌ

V‰Î.‰Î. = V‰Î‹ÌfiÌ ‰Î÷_

¤.g«. = ¤@÷g«÷΋ÏHÎ

Ïfi. ¿Î. = ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ ¿ÎT›

10 11

¤√‰Îfi V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ

≠⁄˘Ï‘÷

lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

12

1

⁄˛õV‰w’ lÌ ≠Î√∞ ¤@÷ 1

μ’ÎÁfiÎfi˘ ωʛ Á‹…‰˘ ±ı Á_≠ÿΛfiÎ ±ÎÏl÷˘ ‹ÎÀı ±I›_÷

±Î‰U›¿ »ı. ±Î ’V÷¿‹Î_ ±Î’HÎı ⁄fiı ÷ıÀ·Ì Áfl‚ ¤ÎÊ΋Î_ ¤√‰Îfi

V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎı ≠⁄˘‘ı·Ì μ’ÎÁfiÎ Á‹…‰Î ≠›Ifi ¿flÌÂ_.

μ’ÎÁfiÎ ±_√ı, ¤√‰Îfi V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎfiÎ lÌ‹¬fiÎ ÂOÿ˘ ±fiı

÷ı‹fiÎ ±_√÷ ≠Á_√‹Î_ ±Î‰Ì √›ı·Î ÷ı‹fiÎ ’fl‹ ¿Ú’Î’ÎhÎ ’fl‹Ë_Á˘fiÎ_

‰«fi˘fiÎ_ ≠‹ÎHÎ ÷◊Î ⁄˛õV‰w’ ÁI’vÊ˘fiÎ_ ±fi¤‰ÏÁ© ≠‹ÎH΢fiÎ

±Î‘Îflı ±Î’HÎı ºœ ωrÎÁ ±fiı ≠÷ÌÏ÷’Ò‰˝¿ ¿ËÌ Â¿Ì±ı ¿ı ±Î Á_≠ÿΛ‹Î_

ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… V‰Î‹ÌlÌ ›iÎ’vÊÿÎÁ∞±ı ÁÎ«Ì μ’ÎÁfiÎ, √v’fl_’flÎ

L›Î›ı Á‹∞ ±fiı ≠‰÷ν‰Ì »ı. ÷ı ’»Ì ÷ı‹fiÌ ÏÂW›’fl_’flÎ ¶ÎflΠ©

μ’ÎÁfiÎfi_ iÎÎfi ±fiı¿ ‹‹Zα˘ ’Î‹Ì flèÎÎ »ı ±fiı ±ı iÎÎfi …√÷¤fl‹Î_

≠ÁflÌ flèÎ_ »ı.

μ’ÎÁfiÎfi_ ‹Ëk‰

ÿflı¿ ‹‹ZÎ ⁄˛õ¤Î‰ ’΋‰Î ≠›Ifi ¿flı »ı. ¿S›ÎHÎfiÎ ‹Î√ı˝ «Î·÷Î

∞‰˘ ‰˛÷, ÷’, ›˘√, ›iÎ, ÿÎfi ÁIÁ_√ ‰√ıflı ±fiı¿ ¤ ≠T≤ÏkÎ ¿flÌ

±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎ ‹ı‚‰‰Î ≥E»ı »ı, …ı◊Ì …L‹-‹flHÎfi˘ «¿flΉ˘ fi flËı

±fiı ¤√‰ÎfifiÎ ‘΋‹Î_ …¥ ¤√‰ÎfifiÌ ‹ÒÏ÷˝fi_ ±Ï÷ ±’Îfl Á¬ ’‹Î›.

±Î K›ı›fiÌ ÏÁÏ© ‹ÎÀı μ’ÎÁfiÎ ±ı ÁΈ◊Ì lıWà ±fiı ±Î‰U›¿ ÁΑfi »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ¿Ëı »ı — ““¿ıÀ·Î¿ ÏÁ© ◊Λ »ı fiı

¿ıÀ·Î¿ Á‰˝iÎ ◊Λ »ı fiı ¿ıÀ·Î¿ ÿı‰÷Î ◊Λ »ı ≥I›ÎÏÿ¿ ±fi_÷ ≠¿ÎflfiÌ

μ’ÎÁfiÎ

‹˘À’ ’΋ı »ı ÷◊Î ’fl‹’ÿfiı ’΋ı »ı; ±ı Á‰ı˝ ¤√‰ÎfifiÌ μ’ÎÁfiÎfiı ⁄‚ı

’΋ı »ı ’HÎ μ’ÎÁfiΠωfiÎ ¿˘¥ ‰Î÷ ÏÁ© ◊÷Ì fi◊Ì. ....‹ÎÀı ⁄ÌΩ_

ÁΑfifiÎ ⁄‚fiı ÷∞fiı ±ı¿·_ ¤√‰ÎfifiÌ μ’ÎÁfiÎfi_ ⁄‚ flά‰_.”” (‰«.

√.≠. 56)

μ’ÎÁfiÎ ‰√fl ±ÎI‹iÎÎfi ¿ı ⁄˛õiÎÎfi ◊÷_ … fi◊Ì ±ı‹

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¤Îfl’Ò‰˝¿ ¿Ëı »ı — ““μ’ÎÁfiΠωfiÎ ±ÎI‹Î ⁄˛õfiı ÿı¬‰Îfiı

≥E»‰_ ÷ı ¿ı‹ »ı ÷˘, …ı‹ ±Î¿ÎÂfiı ∞¤ı ¿flÌfiı Á˘ ‰Ê˝ Á‘Ì «ÎÀ̱ı ÷˘ ’HÎ

@›Îflı› ¬ÎÀ˘, ¬Îfl˘ V‰Îÿ ±Î‰ı … fiÏË, ÷ı‹ ¤√‰ÎfifiÌ ‹ÒÏ÷˝fiÌ μ’ÎÁfiÎ

ωfiÎ ±ÎI‹Î ⁄˛õ ÿı¬Î› … fiÏË, ÷ı √‹ı ÷ıÀ·_ …÷fi ¿flı ÷˘ ’HÎ fi ÿı¬Î›.

±fiı Ïfi⁄a…1 ±ı‰Î …ı ÁÎ_A› fiı ›˘√ ÷ıHÎı ¿flÌfiı …ı ±ÎI‹Îfi_ ÿ½fi ÂÎVh΋Î_

¿èÎ_ »ı, ÷ı ¤·ı ¿èÎ_ »ı, ’HÎ ±‹ı ±ı‰˘ ¿˘¥ ÿÌÃ˘ fi◊Ì fiı ±fi¤‰‹Î_ ’HÎ

±ı ‰Î÷ν ‹‚÷Ì ±Î‰÷Ì fi◊Ì; ‹ÎÀı ±ı ‰Î÷ν ¬˘ÀÌ »ı.”” (‰«. √.±_. 36)

‰‚Ì, ““Q≤I› Á‹› ÷˘ Á‹ƒ …ı‰˘ »ı; ‹ÎÀı I›Î_ ÷˘ ±ÎI‹ÏfiWÃΉ΂Îı

ËÎı› ÷◊Î ‰√fl ±ÎI‹ÏfiWÃΉ΂Îı ËÎı› ±ı ⁄ı›fiı ¤√‰ÎfifiÌ μ’ÎÁfiÎw’Ì

‰ËÎHÎfi_ ¿Î‹ ’Õı »ı. ‹ÎÀı ±_÷¿Î‚ı ÷˘ ¤√‰Îfifi˘ ºœ ±ÎÂfl˘ ËÎı› ÷ı …

¿Î‹‹Î_ ±Î‰ı »ı, ’HÎ ±_÷Á‹ı ±ÎI‹ÏfiWÃÎ ¿Î_¥ ¿Î‹‹Î_ ±Î‰÷Ì fi◊Ì. ÷ı

ÁÎv ¤√‰ÎfifiÌ μ’ÎÁfiÎfiı ºœ ¿flÌfiı flά‰Ì.”” (‰«. √.≠. 61)

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ¿Ëı »ı — ““μ’ÎÁfiÎ◊Ì ‹˘ZÎ »ı. ‘‹˝,

‰ˆflÎB› fiı ±ÎI‹ÏfiWÃÎ ¿Î_¥ ‹˘ZÎ ¿flı ÷ı‹ fi◊Ì.”” (V‰Î.‰Î. 5/136)

‰‚Ì, ““±Î’HÎÌ μ’ÎÁfiÎ◊Ì ‹˘ÀÎ¥ »ı fiı ‘‹˝‹Î_◊Ì ·Õ◊Õı ¿ı ⁄ÌΩ_

ÁΑfi‹Î_◊Ì ·Õ◊Õı ’HÎ μ’ÎÁfiÎ ºœ ËÎı› ÷˘ ∞‰ ·Õ◊Õı fiÏË.”” (V‰Î.‰Î.

5/70)

““¤√‰ÎfifiÌ μ’ÎÁfiÎfi_ ⁄‚ ËÎı› ÷ıfiı ‹ËÎ≠·› …ı‰_ ÿ—¬ ±Î‰Ì

’Õı ÷˘ ’HÎ ±ı‹ Á‹…ı …ı ÿıË ÷˘ ’ÕÌ ΩÂı fiı ±Î’HÎı ¤√‰ÎfifiÎ ‘΋‹Î_

ΩÂ_ ±ı‹ Á‹∞fiı ÁϬ›˘ flËı.”” (V‰Î.‰Î. 1/56)

μ’ÎÁfiÎ ±ıÀ·ı Â_ ?

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ÷k‰iÎÎfi‹Î_ ’Î_« ¤ıÿ ±fiÎÏÿ ‹ÎL›Î »ı — ∞‰,

1. ¤√‰Îfi ÏfiflοÎfl »ı ±ı‰_ ≠Ï÷’Îÿfi ¿fl÷Î_ ÁÎ_A› ±fiı ›˘√.

2 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ μ’ÎÁfiÎ 3

¥rfl, ‹Î›Î, ⁄˛õ ±fiı ’fl⁄˛õ.2

’fl⁄˛õ ±ı ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ, ±ZÎflfiÎ ±Ï‘’Ï÷ ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì

»ı ±fiı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±ZÎfl⁄˛õ »ı, ±ı ±ZÎfl⁄˛õfi˘ ‹fifi ¶ÎflÎ

Á_√ ¿flÌfiı ⁄˛õw’ ◊¥fiı3 V‰Î‹Ì-Áı‰¿¤Î‰ı μ’ÎÁfiÎ ¿fl‰Îfi˘ ÏÁ©Î_÷

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı μ’ÿıU›˘ »ı.4

μ’ÎÁfiÎ ¿˘fiÌ ±fiı ¿ı‰Ì flÌ÷ı ¿fl‰Ì ÷ı Á‹Ω‰÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı

»ı — ““fl΋Îfi… V‰Î‹Ì±ı …ı‰Ì flÌ÷ı ZÎfl-±ZÎfl ◊¿Ì ’fl …ı ’vÊ˘k΋

¤√‰Îfi ÷ıfi_ Ïfiw’HÎ ¿›* »ı, ÷ı ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfifiı ωÊı ÷˘ ±‹Îflı

μ’ÎÁfiÎ »ı.”” (‰«. ·˘. 14)

‰‚Ì, ““±Î‰Ì flÌ÷ı ÷˘ ±‹Îflı μ’ÎÁfiÎ »ı …ı, Á‰ı˝◊Ì ’fl ±ı¿ ‹˘À˘

÷ı…fi˘ Á‹ÒË »ı. ÷ı ÷ı…fi˘ Á‹ÒË ±‘˘-∂K‰˝ ÷◊Î «Îflı¿˘flı ≠‹ÎHÎı flÏË÷

»ı fiı ±fi_÷ »ı ±fiı ÷ı ÷ı…fiÎ Á‹ÒËfiÎ ‹K› ¤Î√fiı ωÊı ±ı¿ ‹˘À_

gÁËÎÁfi »ı fiı ÷ıfiÌ μ’fl ÏÿT›‹ÒÏ÷˝ ±ı‰Î …ı lÌ fiÎflΛHÎ ’vÊ˘k΋

¤√‰Îfi ÷ı ωflÎ…‹Îfi »ı fiı ÷ı gÁËÎÁfifiı «Îflı¿˘flı ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ‹@÷

⁄ıÃÎ ◊¿Î ÷ı fiÎflΛHÎfiÎ_ ÿ½fi ¿flı »ı. ±ı‰Î …ı ‹@÷ı ÁÏË÷ lÌ fiÎflΛHÎ

÷ıfiı ±‹ı Ïfifl_÷fl ÿı¬Ì±ı »Ì±ı ±fiı ÷ı ¤√‰Îfifiı ωÊı ÷ı…fi_ ±Ï÷›’b_

»ı, ÷ıHÎı ¿flÌfiı F›Îflı ±ı Á¤Î ÁÏË÷ ÷ı ¤√‰ÎfifiÎ_ ÿ½fi fi◊Ì ◊÷Î_ I›Îflı

±‹fiı ±Ï÷› ¿WÀ ◊Λ »ı. ±fiı ÷ı ÷ı…fi˘ Á‹ÒË ÷˘ Ïfifl_÷fl ÿı¬Î› »ı,

÷˘ ’HÎ ±ıfiı ωÊı vÏ« fi◊Ì. ±fiı ¤√‰ÎfifiÌ ‹ÒÏ÷˝fiÎ_ ÿ½fiı ¿flÌfiı …

±Ï÷ Á¬ ◊Λ »ı. ±‹Îflı ±ı‰Ì flÌ÷ı μ’ÎÁfiÎ »ı.”” (‰«. ·˘. 14)

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±Î ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ’˘÷ÎfiÎ Ï‹Êı ÁΑ¿ı ¿ı‰Ì flÌ÷ı

Á‹…‰_ Ωı¥±ı ±fiı μ’ÎÁfiÎ ºœ ¿fl‰Ì Ωı¥±ı, ÷ı V’WÀ ¿›* »ı. ±Î◊Ì,

fiÌ«ıfiÎ ‹tÎ V’WÀ ◊Λ »ı —

(1) ÁΈ◊Ì ’fl ±ı¿ ÷ı…fi˘ Á‹ÒË »ı. ÷ı ÷ı…fiÎ Á‹ÒË‹Î_ …ı ‹ÒÏ÷˝ »ı

÷ı ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ »ı.

(2) ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ÏÿT› »ı.

2. ‰«. √.≠. 7 ÷◊Î √.±_. 10.

3. ‰«. √.‹. 31.

4. ‰«. √.‹. 3 ÷◊Î ·˘. 7, 12.

(3) ÷ı…fiÎ Á‹ÒËfiı ωÊı vÏ« fi◊Ì ’HÎ ‹ÒÏ÷˝fiÎ_ ÿ½fiı ¿flÌfiı ±Ï÷

Á¬ ◊Λ »ı ±◊ν÷˚ ¤√‰Îfifi_ V‰w’ ÁÿÎ ÁοÎfl »ı ÷ı

ÏfiWÃÎ ÷ı‹fiı Ï≠› »ı.

(4) ¤√‰Îfi, ¤√‰Îfifi_ ‘΋ ±fiı ÷ı‹fiÎ ‹@÷˘ ±ı ÁfiÎ÷fi »ı.

(5) ‹@÷ı ÁÏË÷ ±fiı Á¤Î ÁÏË÷ … fiÎflΛHÎfiÎ_ ÿ½fi ¿fl‰Î_

±◊ν÷˚ ¤@÷ı ÁÏË÷ ¤√‰ÎfifiÌ μ’ÎÁfiÎ ¿fl‰Ì.

±Î μ’flÎ_÷, ‰«fiÎQ≤÷˘‹Î_ ±fiı¿ V◊‚ı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı μ’ÎÁfiÎ

Á‹…‰Î ±fiı ºœ ¿fl‰Î, ¤√‰ÎfifiÌ ÏfiWÃÎ ¿fl‰Î ±Îÿı ±ÎM›˘ »ı. ±ı

ÏfiWÃÎ ±ıÀ·ı ¤√‰Îfifiı (1) Á‰˝¿÷ν (2) ÁÿÎ ÏÿT› ÁοÎfl (3) Á‰ ˝̆’flÌ

±fiı (4) ÁÿÎ ≠√À Á‹…‰Î ÷ı »ı. ±Î ≠¿ÎflfiÌ ÏfiWÃÎ ¿›Î˝ ωfiÎ

‹‹ZÎfiı ¤√‰ÎfifiÎ ‘΋fiÌ ≠ÎÏM÷ ◊÷Ì fi◊Ì.

ˉı ±ı ÏfiWÃÎfiÎ_ «Îfl ±_√˘ ±fiø‹ı Ωı¥±ı.

4 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

2¿÷ν’b_ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ?

’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ ±ı¿ … Á‰˝¿÷ν »ı. ÷ı‹fiÌ ≥E»Î ωfiÎ ÁÒ¿<_

’Î_ÿÕ_ ’HÎ ¿˘¥fi_ Ë·ÎT›_ Ë·÷_ fi◊Ì. Á‰˝ ∞‰-≠ÎHÎÌ‹ÎhÎfiÎ ¿‹Î˝fiÁÎflı,

÷ı‹fiı Œ‚ ÿıfiÎflÎ ¿‹˝Œ‚≠ÿÎ÷Î ’fl‹ÎI‹Î ’fl⁄˛õ »ı. ±Î …√÷fiÌ

μI’ÏkÎ, ÏV◊Ï÷ ±fiı ≠·› ’˘÷ı ¿fl÷Î fi◊Ì, ’HÎ ÷ıfi_ ¿ÎflHÎ ÷˘ V‰›_

’˘÷ı … »ı.

•ã× ¬˝Áflc≈U— ‡ÊÊSÃÊ ¡ŸÊŸÊ¢ ‚flʸà◊Ê –(÷ˆÏkÎflÌ›ÎflH›¿‹˚ — 3/11/1-12)

±◊ν÷˚ Á‰˝…fi˘fiÎ ±ÎI‹Î’HÎı Á‰˝‹Î_ ±L÷—≠‰ı ¿flÌfiı Á‰˝fi_

ÂÎÁfi ¿flfiÎflÎ - Ïfi›‹fi ¿flfiÎflÎ ¤√‰Îfi »ı.

¤√‰Îfi …ı‰Ì flÌ÷ı ∞‰˘fi_ Ïfi›‹fi ¿flı »ı, ÷ı‰Ì … flÌ÷ı ¥rfl¿˘ÏÀfi_

’HÎ Ïfi›‹fi ¿flı »ı. ¥rfl˘fiÌ Ïø›Î±˘ ’fl ÿı¬flı¬ flάı »ı ±fiı ÷ı‹fiı

’˘÷ÎfiÌ ≥E»Î‹Î_ ‰÷ν‰ı »ı. ’fl‹ÎI‹Î ’˘÷ÎfiÌ ≥E»Î„@÷, Ïø›Î„@÷

±fiı iÎÎfi„@÷fiÌ ≠ıflHÎÎ◊Ì … ∞‰‹Î_ ÷ı ÷ı „@÷ Ω√˛÷ ¿flı »ı. ‹Î›Îfiı

·Ìfi ¿fl‰ÎfiÌ Â„@÷ ’HÎ ’fl‹ÎI‹Î ‘flΉı »ı. ±ZÎflfiÎ ±Î‘Îfl ËÎı‰Î

μ’flÎ_÷ ±ZÎflfiı ’HÎ ·Ìfi ¿fl‰ÎfiÌ Â„@÷ ’fl‹ÎI‹Î‹Î_ »ı. ¿÷˝‹˚, ±¿÷˝‹˚

±fiı ±L›◊ο÷˝‹˚ „@÷fiÎ ‘Îfl¿ ’fl‹ÎI‹Î »ı. ±Î flÌ÷ı, ’fl‹ÎI‹Îfiı

Á‰˝¿÷ν Á‹∞ ÷ı‹fi˘ ±Îl› ¿fl‰˘, ±ı © μ’ÎÁ¿fi_ ¿÷˝T› »ı.

‰«fiÎQ≤÷‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ »ı — ““±fiı Á‰˝fiÎ ¿ÎflHÎw’ ±ı‰Î

¤√‰Îfi ÷ı ‹fiW› …ı‰Î »ı ÷˘ ’HÎ ’˘÷ÎfiÎ ±_√‹Î_◊Ì ›˘√¿‚αı ¿flÌfiı

¿÷ν

μ’ÎÁfiÎ 5

±fi_÷ ¿˘ÏÀ ⁄˛õÎ_Õfiı μI’Lfi ¿fl‰Î Á‹◊˝ »ı fiı ’λÎ_ ’˘÷ÎfiΠωÊı ·›

¿fl‰Îfiı Á‹◊˝ »ı... ÷ıfiı Á‹…\ ËÎı› ÷ı ΩHÎı …ı, ¤√‰Îfi ‹fiW› …ı‰Î

…HÎΛ »ı ÷˘ ’HÎ ±ı ¤√‰Îfi Á‰˝fiÎ ¿ÎflHÎ »ı ±fiı Á‰˝fiÎ ¿÷ν »ı fiı

Á‹◊˝ »ı.”” (‰«. ·˘. 2)

““÷ı‹ ÿıÂ, ¿Î‚, ¿‹˝, ‹Î›Î ÷ıfi_ ’fl‹ırfl «Î·‰Î ÿı ÷ıÀ·_ «Î·ı, ’HÎ

’fl‹ırflfiÎ √‹÷Î ⁄ËÎfl ±H΋ÎhÎ ’HÎ fi «Î·ı; ‹ÎÀı Á‰˝¿÷ν ÷ı ’fl‹ırfl

… »ı.”” (‰«. √.‹. 21)

Á‰˝-¿÷νË÷ν — lÌ∞‹ËÎflÎ…

Á‰˝-¿÷νË÷ν …ı ’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ »ı ÷ı lÌ∞‹ËÎflÎ…

’˘÷ı … »ı, ÷ı ≠¿ÎflfiÌ V’WÀ÷Î lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’˘÷ı … CÎHÎÎ_ ‰«fiÎQ≤÷˘‹Î_

÷ı‹… ±L› √˛_◊˘‹Î_ “±ı … ±Î ≠I›ZΔ, “≠√À ≠‹ÎHΔ, “÷‹ÎflÎ Á‰ı˝fiÎ

fi›fi√˘«fl”, “÷‹ÎflÎ ≥WÀÿı‰” ‰√ıflı ÂOÿ˘ ‰Î’flÌfiı ¿flÌ »ı.

÷ı‹Î_◊Ì ◊˘ÕÎ_¿ ±‰÷flH΢ Ωı¥±ı —

““¤√‰Îfi ÷˘ ÁÿÎ ÁοÎfl … »ı fiı ±fiı¿ ⁄˛õÎ_Õ˘fiÌ μI’ÏkÎ, ÏV◊Ï÷,

≠·›fiÎ ¿÷ν »ı fiı ÁÿÎ ’˘÷ÎfiÎ ±ZÎfl‘΋fiı ωÊı ωflÎ…‹Îfi »ı fiı

flÎΩÏ‘flÎ… »ı fiı ÷ı … ±Î ≠I›ZÎ »ı.”” (‰«. √.±_. 35)

““Á‰ı˝ ⁄˛õÎ_ÕfiÌ μI’ÏkÎ, ÏV◊Ï÷ fiı ≠·› ÷ıfi˘ ¿÷ν ’HÎ Ë_ … »\_.

fiı ±fi_÷ ⁄˛õÎ_ÕfiÎ ±Á_A› ω, ±Á_A› ⁄˛õÎ, ±Á_A› ¿ˆ·ÎÁ, ±Á_A›

‰ˆ¿<_à ±fiı √˘·˘¿, ⁄˛õ’fl ±fiı ±Á_A› ¿fl˘Õ ⁄Ì∞ ¤ÒÏ‹¿Î±˘ ±ı Á‰ı˝

‹Îflı ÷ı…ı ¿flÌfiı ÷ıΩ›‹Îfi »ı ±fiı ‰‚Ì Ë_ ¿ı‰˘ »\_ ÷˘ ‹ÎflÎ ’√fiı

±_√ÒÃı ¿flÌfiı M≤J‰Ìfiı Õ√Ή_ ÷˘ ±Á_A› ⁄˛õÎ_ÕfiÌ M≤J‰Ì Õ√‰Î ·Î√ı fiı

‹Îflı ÷ı…ı ¿flÌfiı ÁÒ›˝, «Lƒ‹Î, ÷ÎflÎ ±ÎÏÿ¿ Á‰ı˝ ÷ıΩ›‹Îfi »ı.”” (‰«.

±‹. 7)

¤@÷g«÷΋ÏH΋Î_ ’HÎ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

““‰‚Ì ¿Ë_ ±ı¿ ‰Îfl÷Î, Á‰ı˝ ¿Ì‘_ ±Î’b_ ◊Λ »ı;

Á¬ÿ—¬ ‰‚Ì …›’flÎ…›, ›„I¿_Ï«÷˚ …ı ¿Ëı‰Î› »ı.

…ı …ı ±Î’HÎfiı fi‰ √‹ı, ÷ı ∞‰ ¿ı‹ ¿ı ¿flÌ;

…\±˘ Á‰ı˝ …@÷‹Î_, ¿˘HΠ¿ı »ı Œı· ±Î«flÌ.

6 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

....÷ı ‹ÎÀı ÷‹ı ÁÎ_¤‚Îı, ÁIÁ_√Ì ÁË fiflfiÎfl;

…ı …ı ◊Λ »ı …@÷‹Î_, ÷ıfi˘ ⁄ÌΩı fi◊Ì ¿flfiÎfl.””

(¤. g«. ≠.76)

““‹Îv_ ‘Λ* ±ÁI› ÁI› ◊Λ »ı, Á‹fl◊ ‹Îv_ fi΋ ÁÏË;

‹ÎflÌ º„WÀ±ı …@÷ ∂’…ı ‹ı, ±fiı¿ w’ı ‹Î›Î ◊¥.””

(¤. g«. ≠.68)

±˘flÕÎfiÎ ¿Ì÷˝fi‹Î_ ’HÎ ’˘÷ÎfiÎ ¿÷ν’HÎÎfiÌ ‰Î÷ Á‹Ω‰÷Î_

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

““∞‰ ¥rfl ÷H΢ flı, ‹Î›Î ¿Î‚ ’vÊ ≠‘Îfi;

ÁΈfiı ‰Â ¿v_ flı, ÁΈfi˘ ≠ıfl¿ Ë_ ¤√‰Îfi....

±√ÏHÎ÷ ωrfiÌ flı, μI’ÏkÎ ’ηfi ≠·› ◊Λ;

‹ÎflÌ ‹fl∞ ωfiÎ flı, ¿˘¥◊Ì ÷flb_ fi‰ ÷˘ÕΛ.””

(Áÿ˚. ≠ı‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ì)

Á‰˝-¿÷νË÷ν Á‹…‰ÎfiÌ ±Î‰U›¿÷Î

∞‰fiÎ ¿S›ÎHÎfi_ ’fl‹ ÁΑfi ¤√‰Îfifiı Á‰˝¿÷ν Á‹…‰Î ±ı … »ı.

÷ı …HÎΉ÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““¿S›ÎHÎfiı ±◊ı˝ ÷˘ ¤√‰Îfifiı Á‰˝-

¿÷νË÷ν ΩHΉΠ±ı … »ı.”” (‰«. √.‹. 21)

‰‚Ì, ““∞‰fi_ ¿S›ÎHÎ ÷˘ ±ÎÀ·Ì … ‰Î÷‹Î_ »ı …ı, ≠¿À ≠‹ÎHÎ

±ı‰Î …ı lÌ¿ÚWHÎ fiÎflΛHÎ ÷ıfi_ … ¿›* Á‰ı˝ ◊Λ »ı ’HÎ ¿Î‚, ¿‹˝ fiı

‹Î›ÎÏÿ¿ ¿˘¥fi_ ¿›* ¿Î_¥ ◊÷_ fi◊Ì. ±ı‰Ì flÌ÷ı ¤√‰Îfifiı ωÊı … ±ı¿

¿÷ν’b_ Á‹…‰_ ±ı … ¿S›ÎHÎfi_ ’fl‹ ¿ÎflHÎ »ı... ±fiı …ı ∞‰ ¤√‰Îfifiı

Á‰˝-¿÷νË÷ν fi◊Ì ΩHÎ÷˘ ÷˘ ÷ı◊Ì ⁄ÌΩı ¿˘¥ ’Î’Ì fi◊Ì ±fiı √ΈËI›Î,

⁄˛õËI›Î, √vVhÎÌfi˘ Á_√ ÷◊Î ⁄˛õ‰ıkÎÎ Áÿ˚√vfi˘ ƒ˘Ë ÷ı ◊¿Ì ’HÎ ±ıfiı

‰‘ ’Î’Ì ΩHΉ˘. ¿Î_ …ı, ¤√‰Îfi ωfiÎ ⁄ÌΩ_ …ı ¿Î‚-¿‹Î˝Ïÿ¿ ÷ıfiı ±ı

¿÷ν ΩHÎı »ı. ‹ÎÀı ±ı‰˘ …ı fiÎÏV÷¿ «_Õ΂ ËÎı› ÷ıfiÌ ÷˘ »Î›Î‹Î_ ’HÎ

∂¤_ flËı‰_ fiÏË.”” (‰«. ¿Î. 10)

‰‚Ì, ““¤√‰Îfi Á‰˝fiÎ ¿÷νË÷ν »ı ÷ıfi˘ I›Î√ ¿flÌfiı ¿ı‰‚ ¿Î‚,

¿‹˝, V‰¤Î‰ ±fiı ‹Î›Î ÷ıfiı …√÷fiÎ ¿÷νË÷ν ¿Ëı »ı, ‹ÎÀı ±ı ¤√‰Îfifi˘

¿÷ν 7

±Ï÷ ƒ˘Ë »ı.”” (‰«. ‰fl. 2)

‹ÎÀı ÁΫ˘ μ’ÎÁ¿ »ı ÷ı, ““¤√‰Îfifiı ¿Î‚ …ı‰Î fi ΩHÎı, ¿‹˝ …ı‰Î

fi ΩHÎı, V‰¤Î‰ …ı‰Î fi ΩHÎı, ‹Î›Î …ı‰Î fi ΩHÎı, ’vÊ …ı‰Î fi ΩHÎı,

±fiı Á‰˝ ◊¿Ì ¤√‰Îfifiı …\ÿÎ ΩHÎı ±fiı ±ı Á‰˝fiÎ Ïfi›_÷Î ΩHÎı, ±fiı

Á‰˝fiÎ ¿÷ν ΩHÎı ±fiı ±ı Á‰˝fiÎ ¿÷ν ◊¿Î ’HÎ ±ı Ïfi·ı˝’ »ı ±ı‹

¤√‰Îfifiı ΩHÎı.”” (‰«. √.≠. 62)

’ÒHν ’vÊ˘k΋ lÌ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ¤√‰ÎfifiÎ ±fiL› ±Îl›◊Ì …

Ïfi¤˝› ◊‰Î› »ı. ±Î …√÷‹Î_ …ı ¿Î_¥ ◊Λ »ı ÷ıfiÎ ¿÷ν ¤√‰Îfi … »ı

±ı‰Ì ºœ Á‹…HÎ ËÎı› ÷˘ ¤@÷fiı ¿Î‚, ¿‹˝, ‹Î›Î ¿ı ⁄ÌΩ ¿˘¥ ÿı‰, ÿı‰Ì

¿ı ‹_hÎ, …_hÎ, ÷_hÎ ‰√ıflıfi˘ ¤› fi flËı. ±ı‰Ì Ïfi¤˝› ÏV◊Ï÷ ËÎı› ÷˘ …

⁄˛õfiı ’‹Î› »ı. Á¬-ÿ—¬‹Î_ ’HÎ ¤√‰ÎfifiÎ ¿÷ν’HÎÎfiÌ ºœ Á‹…HÎ◊Ì

… ÏV◊fl ‹Ï÷ flËı »ı.

±ZÎfl⁄˛õ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‰Î÷_‹Î_ ¿èÎ_ »ı — ““Ωı ‹Îfl ‹Îfl

¿fl÷˘ ¿˘¥ ±Î‰÷˘ ËÎı› ÷˘ ±ı‹ Á‹…‰_ …ı, ‹ÎflÎ V‰Î‹Ìfi_ … ¿›* Á‰ı˝

◊Λ »ı ’HÎ ÷ı ωfiÎ ¿˘¥fi_ Ë·ÎT›_ ’Î_ÿÕ_ ’HÎ Ë·÷_ fi◊Ì.”” (V‰Î.‰Î. 1/

88)

±Î flÌ÷fiÌ ºœ Á‹…HÎ ¿fl‰Î◊Ì ±Î‰Î ±Ï÷ Á‹◊˝ ±fiı Á‰˝¿÷ν

’fl‹ırflfiÎ ±Îl›◊Ì ÷ı‹fiÌ ±ÎiÎÎ ’΂‰Îfi_ ⁄‚ ‹‚ı »ı. ÷ı‹fi˘ ‹ÏË‹Î

ºœ ◊‰Î◊Ì ¤@÷fi_ ±_√ T≤Ï© ’΋ı »ı ±fiı ÷ı◊Ì ±ı¿Î_Ï÷¿ ¤Î‰ ÏÁ© ◊Λ

»ı. @›Îflı¿ ω’flÌ÷ ÿı¿΂‹Î_ ±_÷flfiÌ ±Ï÷ ºœ÷Î ËÎı‰Î »÷Î_ ¿˘¥

±ÎiÎÎfi˘ ·˘’ ◊¥ Ω› ÷˘ ’HÎ ±Î Ïfiç›fiÎ ⁄‚ı ÷ıfiÎ ±_÷fl‹Î_ {Î_¬’

±Î‰÷Ì fi◊Ì ±fiı ¬flı¬fl, ‹˘Z΋Î√˝‹Î_ ±Î‰Ì {Î_¬’, fiÎÿÎflÌ ¿ı “‹Îv_

¿S›ÎHÎ ◊Âı ¿ı fiÏË” ±ı‰Ì Á_›ÎI‹¿ ⁄Ï© CÎHÎÌ ±‰fl˘‘w’ ⁄fiı »ı. ÷ı◊Ì

¤√‰Îfifiı ωÊı ¿÷ν’HÎÎfiÌ Á‹…HÎ ºœ ¿fl‰Ì ±ı μ’ÎÁfiÎfi˘ ≠Î◊Ï‹¿

ÏÁ©Î_÷ »ı.

8 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

3ÁοÎfl V‰w’‹Î_ vÏ«

μ’ÎÁfiÎfiÌ Á‹…HÎ …ı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’˘÷ı ≠‰÷ν‰Ì »ı ÷ı‹Î_ ±Î’HÎı

Ωı›_ ÷ı‹, lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¤√‰ÎfifiÎ ¿ı‰‚ ÷ı…‹Î_ vÏ« ⁄÷Î‰Ì fi◊Ì ±fiı

ÁΑ¿ı I›Î_ ±À¿Ì …‰Îfi_ fi◊Ì. lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¤√‰ÎfifiÎ ÁοÎfl V‰w’‹Î_

’˘÷ÎfiÌ vÏ« ⁄÷Î‰Ì »ı. (‰«. ·˘. 14)

ÁοÎfl’HÎ΋Î_ ’˘÷ÎfiÌ vÏ« …HÎΉ÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ‰«fiÎQ≤÷‹Î_

¿Ëı »ı — ““±‹ı ’HÎ ±ı … ’ZÎ(fl΋ÎfiΩ«Î›ı˝ …ı ÁοÎfl’HÎı ¤√‰Îfifi_

≠Ï÷’Îÿfi ¿›* »ı ÷ı)fi_ √˛ËHÎ ¿fḻı »Ì±ı.” (‰«. √.≠. 71)

‰‚Ì, ’˘÷Îfi΋Î_ flËı·Î V‰Î¤Îω¿ √HÎfiÌ ‰Î÷ ¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…

¿Ëı »ı — ““(±‹Îflı) ÁοÎfl’HÎÎfiÌ ºœ ≠÷ÌÏ÷ »ı, ÷ı ¿ıÀ·Î¿ ‰ıÿÎ_÷fiÎ √˛_◊

‰_«ÎT›Î fiı ÁÎ_¤Y›Î ÷˘ ’HÎ ≠÷ÌÏ÷ À‚Ì fiÏË.”” (‰«. √.‹. 39)

ÁοÎfl’HÎÎfiÌ ±ı‰Ì Ïfi—Â_¿ ºœ ≠÷ÌÏ÷fi_ ¿ÎflHÎ ÿÂν‰÷Î_ lÌ∞-

‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““±Î …ı ‰Î÷ν (ÁοÎfl’HÎÎfiÌ) ÷ı ±‹ı ≠I›ZÎ ÿı¬Ìfiı

¿ËÌ »ı ‹ÎÀı ±ı‹Î_ ¿˘¥ Á_› fi◊Ì.”” (‰«. √.≠. 64)

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ¤√‰ÎfifiÎ ÁοÎfl’HÎ΋Î_ ±Ï÷› vÏ« ËÎı‰Î◊Ì …ı

¿˘¥ ‹‹ZÎ ¤√‰Îfifiı ÁοÎfl ‹ÎfiÌfiı μ’ÎÁfiÎ ¿fl÷˘ ËÎı› ÷ı ‹ËÎflÎ…fiı

√‹ı »ı.5

±Î ‰Î÷fiı ωÂıÊ V’WÀ ¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““±Î ¤√‰Îfi

fiı ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷ ÷ı ÁÿÎ ÁοÎfl … »ı ±ı‹ Á‹…÷˘ ËÎı› ±fiı √‹ı

ÁοÎfl

5. ‰«. √.±_. 30fiÎ ±Î‘Îflı.

μ’ÎÁfiÎ 9

÷ı‰Î ‰ıÿÎ_÷ÌfiÎ √˛_◊ ÁÎ_¤‚ı ’HÎ ¤√‰Îfi fiı ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷fiı ÏfiflοÎfl

Á‹…ı … fiÏË.... ±ı‰Ì …ıfiı ¤√‰Îfifiı ωÊı ÁοÎfl’HÎÎfiÌ ºœ ≠÷ÌÏ÷

ËÎı› fiı ÷ı …ı‰˘ ÷ı‰˘ ËÎı› ÷˘ ’HÎ ±ı ±‹fiı √‹ı »ı.”” (‰«. √.≠. 37)

‰‚Ì, …ıfiı ÁοÎfl’HÎÎfiÌ ÏfiWÃÎ »ı ÷ıfiı … ‹ËÎflÎ…ı μ’ÎÁfiΉ΂Îı

¿è΢ »ı — ““¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fiı ωÊı ÁÿÎ ÁοÎfl’HÎÎfiÌ ºœ ÏfiWÃÎ ËÎı› fiı

’˘÷ı …ı ¤…fifi˘ ¿flfiÎfl˘ ÷ı ⁄˛õw’ ◊Λ ÷˘ ’HÎ ÷ı ÏfiWÃÎ Ω› … fiÏË

±fiı √‹ı ÷ı‰Î ÏfiflοÎfl ≠Ï÷’ÎÿfifiÎ √_̨◊fiı ÁÎ_¤‚ı ÷˘ ’HÎ ¤√‰ÎfifiÎ

V‰w’fiı ÁÿÎ ÁοÎfl … Á‹…ı ±fiı ÂÎVhÎfiı ωÊı √‹ı ÷ı‰Ì ‰Î÷ ±Î‰ı ’HÎ

’˘÷ı ¤√‰ÎfifiÎ ÁοÎfl V‰w’fi_ … ≠Ï÷’Îÿfi ¿flı, ’HÎ ’˘÷ÎfiÌ

μ’ÎÁfiÎfi_ ¬_Õfi ◊‰Î ÿı … fiÏË. ±ı‰Ì flÌ÷ı …ıfiÌ ºœ Á‹…HÎ ËÎı› ÷ıfiı

μ’ÎÁfiΉ΂Îı ¿Ë̱ı.”” (‰«. √.≠. 40). ’HÎ ““Ωı (¤√‰Îfifiı) ÁοÎfl

fi Á‹…ı ÷˘ ÷ıfiÌ μ’ÎÁfiÎ ’HÎ ºœ fi ¿Ëı‰Î›.”” (‰«. √.±_. 35). ‹ÎÀı

““¤√‰ÎfifiÎ ±Î¿Îflfi_ ¬_Õfi @›Îflı› ’HÎ fi ¿fl‰_.”” (‰«. √.≠. 71)

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ V‰‹¬fiÎ_ ±Î Á‰ı˝ ‰«fi˘ ’fl◊Ì V’WÀ’HÎı …HÎΛ

»ı ¿ı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ’˘÷Îfiı ÁοÎfl’HÎ΋Î_ ºœ ≠÷ÌÏ÷ μ’flÎ_÷ vÏ«

’HÎ »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ’˘÷Îfiı ÷˘ ÁοÎfl’HÎÎfiÌ ≠÷ÌÏ÷ »ı …, ’HÎ ’˘÷ÎfiÎ

±ÎÏl÷˘ ’HÎ ÁοÎfl’HÎÎfiÌ ≠÷ÌÏ÷ flάı ÷ı ‹ÎÀı, ÁοÎfl’HÎÎfiÌ ÏfiWÃÎ◊Ì

√‹ı ÷ı‰Î_ ’Î’ ’HÎ ⁄‚Ì …Âı fiı ¿S›ÎHÎ ◊Âı ÷ı ·Î¤ …HÎΉÌfiı

ÁοÎfl’HÎÎfiÌ ≠÷ÌÏ÷ flά‰Î ’˘÷ÎfiÎ ±ÎÏl÷˘fiı ±ÎiÎÎ ¿fl÷Î_ ¿Ëı »ı —

““¤√‰Îfifiı ÁοÎfl ΩHÎÌfiı ÏfiWÃÎ flÎ¬Ì ËÎı› fiı ¿ÿÎÏ«÷˚ ÷ı◊Ì ¿Î_¥¿ ’Î’

◊¥ √›_ ËÎı› ÷˘ ±ıfi˘ ¢ ¤Îfl »ı ? ±ı ’Î’ ÷˘ ¤√‰Îfifiı ≠÷Î’ı ¿flÌfiı

Á‰ı̋ ⁄‚Ì …Âı fiı ±ıfi˘ ∞‰ ¤√‰Îfifiı ’΋Âı. ‹ÎÀı ¤√‰ÎfifiÎ ±Î¿Îflfiı

ωÊı ºœ ≠÷ÌÏ÷ flάÌfiı ±ıfiÌ ºœ μ’ÎÁfiÎ ¿fl‰Ì, ±ı‹ ±‹ı ÷‹fiı Á‰ı˝fiı

¿Ë̱ı »Ì±ı. ÷ı ±Î ‰Î÷νfiı Á‰ı˝ ºœ ¿flÌfiı flάF›˘.”” (‰«. √.‹. 39)

¿ÿΫ ¿˘¥ ¿Î«Ì ‹Ï÷‰Î‚Îı ËÎı› ±fiı ±Ï÷ ºœ’HÎı ÁοÎfl’HÎÎfiÌ

≠÷ÌÏ÷ fi ËÎı› ±fiı ÷ıfiı ÏfiflοÎfl’HÎÎfiÎ ÂOÿ˘fiÌ ±Áfl fi ◊Λ ÷ı ‹ÎÀı

±ÎiÎÎ ¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““…ı ÂÎVh΋Î_ ¤√‰Îfifi_ ÁοÎfl’b_

≠Ï÷’Îÿfi fi ¿›* ËÎı›... ÷ı √˛_◊ © ‰ıÿÎ_÷fiÎ ËÎı› fiı ±ı¿ ±Ï¶÷Ì›

10 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

ÏfiflοÎflfi_ ≠Ï÷’Îÿfi ¿fl÷Î ËÎı› fiı ÷ı √˛_◊ Á‘Î ⁄Ï©‰ÎfifiÎ ¿flı·Î ËÎı›,

÷˘ ’HÎ ÷ı √_̨◊fiı ¿˘¥ Ïÿ‰Á ¤HΉΠfiÏË fiı ÁÎ_¤‚‰Î ’HÎ fiÏË.”” (‰«.

·˘. 6). ÷◊Î ÏfiflοÎfl’HÎÎfiÌ ≠÷ÌÏ÷‰Î‚Î ÂW¿‰ıÿÎ_÷Ìfi˘ Á_√ ¿fl‰ÎfiÌ

’HÎ ‹ËÎflÎ…ı fiÎ ’ÎÕÌ »ı.6

±Î flÌ÷ı, ¤√‰ÎfifiÎ ÁοÎfl V‰w’‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’˘÷ÎfiÌ vÏ«

V’WÀ ⁄÷Î‰Ì »ı ’HÎ ÏfiflοÎflfiÌ Á‹…HÎ ÷flŒ ’˘÷Îfi˘ V’WÀ ±HÎ√‹˘

⁄÷ÎT›˘ »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““±‹ı ÂW¿iÎÎfiÌfi˘7 ‹÷ ΩHΉΠÁÎv ÷ıfiÎ

ÂÎVhÎfi_ l‰HÎ ¿›*, ÷ı l‰H΋ÎhÎ ¿flÌfiı … ±‹ÎflÎ ±_÷fl‹Î_ ±Î‰˘ μ¶ı√

◊¥ ±ÎT›˘.”” ÷ı μ¶ı√◊Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ““‹V÷¿ μ’fl ‘˘‚Îı ŒıÓÀ˘ ⁄Î_K›˘

Ë÷˘ ÷ı »^ÀÌfiı ÏÂÏ◊· ◊¥ √›˘... fiıh΋Î_◊Ì …‚ ’Õ‰Î_ ·ÎB›Î_.”” (‰«.

√.‹. 19)

ÏfiflοÎfl Á‹…‰Î◊Ì ¬˘À

ÏfiflοÎfl Á‹…HÎfiÎ ¬_ÕfifiÎ ±fiı ÁοÎfl Á‹…HÎfiÎ ≠Ï÷’ÎÿfifiÎ

ÂOÿ˘ ±fiı¿ ‰«fiÎQ≤÷˘‹Î_ ±Î‰ı »ı ’HÎ ±Î’HÎı ÷˘ ◊˘ÕÎ_ … ±‰÷flH΢

Ωı¥Â_. ¤√‰Îfifiı ÏfiflοÎfl Á‹…‰Î◊Ì …ı V‰w’fiı ’΋‰_ »ı, …ıfi_ K›Îfi-

¤…fi ¿fl‰_ »ı ±ı … V‰w’fi_ ¬_Õfi ◊Λ »ı. ÷ı◊Ì ÷˘ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı

»ı — ““¤√‰Îfifiı …ı ÏfiflοÎfl Á‹…ı, ±ı ÷˘ ’_« ‹ËÎ’Î’ ¿fl÷Î_ ’HÎ ±Ï÷

‹˘À_ ’Î’ »ı. ±ı ’Î’fi_ ¿˘¥ ≠ΛÏçkÎ fi◊Ì.”” (‰«. √.‹. 39; √.≠. 71)

““¤√‰Îfi »ı ÷ı ¿fl«flHÎÎÏÿ¿ Á‹√˛ ±_√ı Á_’ÒHν »ı... ÷ıfiı ±w’

¿Ëı‰Î... ±ı … ¤√‰Îfifi˘ ƒ˘Ë »ı... ±fiı «_ÿfi-’W’ÎÏÿ¿ı ¿flÌfiı ’Ò…ı »ı ÷ı

’HÎ ¤√‰Îfifi˘ ƒ˘ËÌ »ı.”” (‰«. ‰fl. 2)

““ÏfiflοÎfl ΩHÎı fiı ⁄ÌΩ ±‰÷Îfl …ı‰Î ΩHÎı ÷˘ ±ıfi˘ ƒ˘Ë ¿› ˝̆

¿Ëı‰Î›.”” (‰«. √.‹. 9).

·˘¿ T›‰ËÎfl‹Î_ ¿ı ¤„@÷‹Î√˝‹Î_ √‹ı ÷ıÀ·˘ ±Î√‚ ‰‘ı·˘ ËÎı›,

ÂÎVh΋Î_ ’Îfl_√÷ ËÎı› ÷ıfiı μtıÂÌfiı ’HÎ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““Á‰ı˝ √HÎı

6. ‰«. √.≠. 48; √.‹. 18, 19; √.±_. 36.

7. ÏfiflοÎfl‰ÎÿÌ.

ÁοÎfl 11

Á_’Lfi ËÎı› fiı Ωı ¤√‰Îfifiı ±g·√ Á‹…÷˘ ËÎı›, ’HÎ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi fi

Á‹…ı, ±ı ‹˘À˘ ÿ˘Ê »ı; ±ıHÎı ¿flÌfiı ±ıfiÎ ⁄ÌΩ Á‰ı̋ √HÎ ÿ˘Êw’ ◊¥

Ω› »ı.”” (‰«. ·˘. 16)

““±fiı …ı ±ı ¤√‰Îfifiı ÏfiflοÎfl ΩHÎÌfiı K›Îfi-μ’ÎÁfiÎ ¿flı »ı ÷ı

÷˘ ⁄˛õ ÁÊÏM÷fiı ωÊı ·Ìfi ◊Λ »ı, ÷ı ’λ˘ ¿˘¥ Ïÿ‰Á fiÌÁfl÷˘ fi◊Ì

±fiı ¤√‰Îfi ◊¿Ì ¿˘¥ ±ˆr›˝fiı ’HÎ ’΋÷˘ fi◊Ì.”” (‰«. √.≠. 64)

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ¿Ëı »ı — ““¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fiı …ı ÏfiflοÎfl

¿ËıfiÎflÎ »ı fiı ΩHÎfiÎflÎ »ı fiı ÁIÂÎVhÎfiÎ ±◊˝fiı ±‰‚Î ±◊˝fiÎ ¿flfiÎflÎ »ı,

÷ı ÷˘ ±fi_÷ …L‹ Á‘Ì fiı hÎı÷Λ√‹Î_ ÿÁ ËΩfl ‰Ê˝ Á‘Ì fiı ¶Î’fl-

›√‹Î_ ËΩfl ‰Ê˝ Á‘Ì fiı ¿Ï‚›√‹Î_ Á˘ ‰Ê˝ Á‘Ì ±ıfiı √¤˝‹Î_◊Ì ÂVhÎı

¿Î’Ì ¿Î’Ìfiı ¿ÎœÂı ’HÎ ⁄΂Îı ÁÎÿ ¿ÎœÌfiı fl˘Âı fiÏË fiı ±ı‹ fiı ±ı‹ ±fi_÷

¿S’ Á‘Ì ÿ—¬fiı ¤˘√‰Âı, ’HÎ Á¬ ÷˘ fiÏË … ◊Λ.”” (V‰Î.‰Î. 3/16)

¤√‰Îfi ÏfiflοÎfl »ı ÷ı Á‹…HÎ μÿ˚¤‰Ì @›Î_◊Ì ?

±Î’HÎı ±Î√‚ Ωı›_ ÷ı ≠‹ÎHÎı ¤√‰Îfifiı ÏfiflοÎfl Á‹…‰Î◊Ì ’_«

‹ËÎ’Î’ ¿fl÷Î_ ’HÎ ±Ï‘¿ ’Î’ ◊Λ, ¤√‰Îfifi˘ ƒ˘Ë ◊Λ ±fiı √H΋ÎhÎ

ÿ˘Êw’ ◊¥ Ω› »ı. ÷˘ ≠ë ±ı ◊Λ ¿ı ÏfiflοÎfl Á‹…HÎ μÿ˚¤‰Ì @›Î_◊Ì ?

¤√‰Îfi ÏfiflοÎfl »ı ÷ı ≠Ï÷’Îÿfi ’HÎ ÂÎVh΋Î_◊Ì … ◊Λ »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ±ÎfiÎ μkÎfl‹Î_ ¿Ëı »ı — ““lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷‹Î_ ÁοÎfl ⁄˛õfi_

≠Ï÷’Îÿfi »ı, ’HÎ …ı ‰Î_«fiÎflÎ ËÎı› ÷ıfiı Ωı ’fl‹ırflfiÌ ¤„@÷ fi ËÎı› ÷˘

¤√‰Îfifi_ V‰w’ lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷‹Î_◊Ì ’HÎ ÏfiflοÎfl Á‹Ω› »ı.”” (‰«.

√.‹. 10)

lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷ ÷˘ ¿∞±ı √Λ_ »ı. ¤„@÷‹Î√˝fiÎ ≠HÎı÷Î fiÎflÿ∞

÷◊Î ÂΈfi¿ÎÏÿ¿ ∑Ïʱ˘±ı ÷ıfiÌ ¿◊Î ¿flÌ »ı. ¿∞ ÷˘ ¤√‰ÎfifiÎ

K›Îfi‹Î_◊Ì fiÌ¿‚Ìfiı ¤√‰ÎfifiÌ ¿◊Î ¿fl÷Î Ë÷Î —

¬Á⁄UÁŸÁcΔUÃÙ˘Á¬ ŸÒªÈ¸áÿ ©UûÊ◊‡‹Ù∑§‹Ë‹ÿÊ–ªÎ„UËÃøÃÊ ⁄UÊ¡·¸ ! •ÊÅÿÊŸ¢ ÿŒœËÃflÊŸ˜H

(lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷ — 2-1-9)

±◊ν÷˚ ““Ëı flÎ…Êı˝ ! Ák‰ÎÏÿ√HÎfiÎ ¿Î›˝¤Ò÷ hÎHÎ ÿıË◊Ì Ï‰·ZÎHÎ

12 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

±ÎI‹V‰w’‹Î_ ÁQ›¿˚ ÏfiWÃÎfiı ’΋ı·˘ ±ı‰˘ Ë_ (¿) μk΋f·˘¿

¤√‰ÎfifiÌ ·Ì·Î◊Ì ±Î¿ÏÊ˝÷ Ï«kΉ΂Îı ◊¥fiı lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷ ’flÎHÎw’ …ı

±ÎA›Îfi ÷ıfiı ¤HÎ÷˘ ˉ˘.””

±Î‹, Ïfifl_÷fl ¤√‰ÎfifiÎ √HÎ √Î÷Π¿∞ ÷˘ ¤√‰Îfifiı ÏfiflοÎfl

fi Ïfiw’ı, ’HÎ ¤√‰ÎfifiÎ_ ‹fiW›«Ïflh΢fi_ F›Îflı ‰Hνfi ¿flı I›Îflı ÷ı ÏÿT›

»ı ‹ÎÏ›¿ fi◊Ì ÷ı‹ ÿÂ퉉Î, ¤√‰ÎfifiÎ V‰w’‹Î_ ‹ÎÏ›¿ w’-√HÎfi˘

ÏfiÊı‘ ¿flı. ±iÎÎfi̱˘ ±fiı ¤„@÷flÏË÷ ‹fiW›˘ ±Î ≠¿ÎflfiÎ Ïfiw’HÎ◊Ì

¤√‰Îfifiı ÏfiflοÎfl Á‹∞ ⁄ıÁı »ı. ’»Ì ÷_÷ ¿ı ‹‹I‰◊Ì ’¿ÕÌ flάı »ı.

ÂÎVh΋Î_◊Ì ’HÎ ±ı‰Î … ¿ÎS’Ïfi¿ ‹÷fiÌ ’„WÀfiÎ ÂOÿ˘ ¢‘Ì ’˘÷ÎfiÎ

‹‹I‰fiı ºœ ¿flı ±fiı ‹‹Zα˘fiı √ıfl‹Î√ı˝ ÿ˘flı »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““…ı‹ ¿˘¥¿ı √Λfi_ ’Ò_»Õ_ ÿÌÃ<_, ¿˘¥¿ı ‹¬

ÿÌÃ<_, ¬fl ÿÌÃ˘, ’ıÀ ÿÌÃ<_, V÷fi ÿÌÃ˘, ÷ıHÎı …ı …ı ±_√ ÿÌÃ<_ ÷ı √Λfi_ … ÿÌÃ<_

»ı, ’HÎ …ı‰Ì √Λ »ı ÷ı‰Ì ¿˘¥±ı ÿÌÃÌ fi◊Ì. ±fiı ±ı¿ ±_√ ÿÌÃ<_, ‹ÎÀı

√Λ ÿÌÃÌ ’HÎ ¿Ëı‰Î›. ÷ı‹ ±ÎI‹ÎfiÎ ≠¿ÎÂfi_ ÿ½fi …ıÀ·_ …ıfiı ≥„Lƒ›˘

¶ÎflÎ ±◊‰Î ±_÷—¿flHÎ ¶ÎflÎ ◊›_ ÷ıÀ·˘ ÷ı ±ÎI‹ÿÂa ¿Ëı‰Î›, ’HÎ ÁQ›√˚

±ÎI‹ÿ½fi ±ıfiı ¿Ëı‰Î› fiÏË.”” (‰«. ·˘. 15)

‹ÎÀı …ı‹fiı ÁQ›√˚ ±ÎI‹ÿ½fi ¿ı ¤√‰Îfifi˘ ÁÎZÎÎI¿Îfl ◊›˘ fi◊Ì

±◊‰Î …ıfiı ¤√‰Îfifiı ωÊı ¤„@÷ fi◊Ì ±◊‰Î …ıfiı ¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fiı

ωÊı ÁοÎfl’HÎÎfiÌ ≠÷ÌÏ÷ fi◊Ì, ±ı‰Î ·˘¿˘±ı ÂÎVhÎfiÎ flËV›fiı ›◊Î◊˝’HÎı

fiÏË Á‹∞fiı ¿ı ÂÎVhÎfiÎ ±‰‚Î ±◊˝ ¿flÌfiı ÏfiflοÎflfiÌ Á‹…HÎ ≠‰÷ν‰Ì

»ı; ¿ÎflHÎ ¿ı ““ÂÎVh΋Î_ …ı ÂOÿ »ı ÷ı ±ı¿Î_Ï÷¿ ¤@÷ ωfiÎ ⁄ÌΩfiı

Á‹Ω÷Î fi◊Ì. ÷ı ¿›Î ÂOÿ, ÷˘ …ı “¤√‰Îfi ±w’ »ı, F›˘Ï÷—V‰w’ »ı,

Ïfi√˝HÎ »ı fiı Á‰˝hÎ T›Î’¿ »ı.” ±ı‰Î_ ‰«fi ÁÎ_¤‚Ìfiı ‹Ò¬˝ ËÎı› ÷ı ±ı‹

ΩHÎı …ı, ÂÎVh΋Î_ ÷˘ ¤√‰Îfifiı ±w’ ¿èÎÎ »ı.”” (‰«. √.≠. 66)

±Î ≠‹ÎHÎı F›Îflı Ïfi√˝HÎ’HÎı ¿èÎÎ ËÎı› I›Îflı ÁÎ_¤‚fiÎflÎfiÌ fiı

‰Î_«fiÎflÎfiÌ ‹Ï÷ ¤˛‹Ì Ω› »ı ±fiı ΩHÎı »ı …ı, ““¤√‰Îfifiı ÷˘ ±Î¿Îfl

fi◊Ì.” ÷ı Á‹…fiÎflÎfiÌ ±‰‚Ì Á‹…HÎ »ı.”” (‰«. √.≠. 66)

¿ıÀ·Ì¿ ‰¬÷ ±ı¿ … ÂÎVhÎfi˘ ±Î‘Îfl ·¥ ¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fiı

Á‹…‰Î Ω› ÷˘ ÷ıfiÌ Á‹…HÎ ±‘ÒflÌ flËÌ Ω› »ı. ±Î◊Ì … ‰«fiÎQ≤÷‹Î_

ÁοÎfl 13

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““‰ıÿ‹Î_ ÷˘ ¤√‰Îfifi_ V‰w’ ⁄Ë flÌ÷ı ‰Hν‰Ìfiı

fiÎflΛHÎı ’˘÷ı ’˘÷Îfiı ‹¬ı ¿èÎ_ »ı, ’HÎ ÷ı ¿˘¥fiÎ Á‹F›Î‹Î_ ±ÎT›_

fiÏË... ±ı‰Ì flÌ÷ı ÁÎ_A›ÂÎVhÎ fiı ›˘√ÂÎVhÎ ÷ıHÎı ¤√‰Îfifi_ V‰w’ ¿èÎ_ ÷˘

’HÎ ÁÎZÎÎI¿Îfl ¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fi_ iÎÎfi fi ◊›_ ±fiı ±fi‹Îfi ≠‹ÎHÎı

◊›_.... ’HÎ ÷ı ¤√‰Îfi ¿Î‚Î »ı ¿ı ’Ì‚Î »ı ? ¿ı ·Î_⁄Î »ı ¿ı À>_¿Î »ı ? ¿ı

ÁοÎfl »ı ¿ı ÏfiflοÎfl »ı ? ±ı‰_ ¿Î_¥ iÎÎfi fi ◊›_. ’»Ì ’˘÷ı ‰ÎÁÿı‰

¤√‰Îfiı ’_«flÎhÎ fi΋ı ÷_hÎ ¿›*. ÷ıfiı ωÊı ±ı‹ ≠Ï÷’Îÿfi ¿›* …ı, lÌ¿ÚWHÎ

’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi »ı ÷ı ’˘÷ÎfiÎ ±ZÎfl‘΋fiı ωÊı ÁÿÎ ÏÿT› ÁοÎfl

‹ÒÏ÷˝‹Îfi flèÎÎ »ı... ±ı‰Ì flÌ÷ı ÁοÎfl ‹ÒÏ÷˝fi_ ≠Ï÷’Îÿfi ¿›* »ı... ÷ı‹

‰ıÿÎÏÿ¿ «Îfl ÂÎVhÎı8 ¿flÌfiı ¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fiı Á‹…ı, I›Îflı Á_’ÒHν

¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fi_ iÎÎfi ◊Λ »ı.”” (‰«. ‰fl. 2)

““....±fiı Ωı ±ı¿ ‰ıÿÎ_÷ÂÎVhÎı ¿flÌfiı … ¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fiı Á‹…ı

÷˘ ±ı ÿ˘Ê ±Î‰ı …ı ¤√‰Îfifiı Á‰˝¿ÎflHÎ, Á‰˝T›Î’¿ ±fiı Ïfi√˝HÎ ¿èÎÎ »ı

÷ıfiı ÏfiflοÎfl Á‹…ı, ’HÎ ≠οÚ÷-¿fl«flHÎÎÏÿ¿ı flÏË÷ ±fiı ÏÿT› ±‰›‰ı

ÁÏË÷ ±ı‰˘ ÁfiÎ÷fi …ı ¤√‰Îfifi˘ ±Î¿Îfl »ı ÷ıfiı fi Á‹…ı.”” (‰«.

√.≠. 52)

±ıÀ·Î ‹ÎÀı ÁI’vÊ ◊¿Ì … Á‰˝ÂÎVhÎfi˘ ’flV’fl Á‹L‰›

Á‹…‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘ ¤√‰ÎfifiÎ ÁοÎfl’HÎÎfiÌ ≠÷ÌÏ÷ ◊Λ. ÷ı◊Ì ÷˘

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““±Î ‰Î÷ν (ÁοÎfl’HÎÎfiÌ) ÷˘ …ıfiı ±ı ¤√‰ÎfifiÎ

V‰w’‹Î_ ÁÿÎ ÏÿT› ÁοÎfl’HÎı μ’ÎÁfiÎfiÌ ºœ ÏfiWÃÎ ◊¥ ËÎı› ÷ı ◊¿Ì …

’‹Î› »ı, ’HÎ ⁄ÌΩ ◊¿Ì ÷˘ ’‹Î÷Ì … fi◊Ì.”” (‰«. √.≠. 64)

ÁοÎfl ¿ı‰Ì flÌ÷ı ?

¤√‰Îfi ÁοÎfl »ı ÷ı Á‹…HÎ ÷ÎÏ¿Û¿ flÌ÷ı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¿ıÀ·Î_¿

‰«fiÎQ≤÷˘‹Î_ Ïfiw’Ì »ı —

““¤√‰Îfifi_ V‰w’ ÏfiflοÎfl fi◊Ì. ¿Î_ …ı, ¤√‰Îfi ◊¿Ì … Á‰˝

V◊Ήfl-…_√‹ V≤„WÀ ◊Λ »ı, ÷ı Ωı ¤√‰Îfi ÏfiflοÎfl ËÎı› ÷˘ ÷ı ◊¿Ì

ÁοÎfl V≤„WÀ ¿ı‹ ◊Λ ? …ı‹ ±Î¿Î ÏfiflοÎfl »ı ÷˘ ÷ı ◊¿Ì, …ı‰Î M≤J‰Ì

8. «Îfl ÂÎVh΢ = ÁÎ_A›, ›˘√, ‰ıÿÎ_÷ ±fiı ’_«flÎhÎ.

14 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

◊¿Ì CÎÀÎÏÿ¿ ±Î¿Îfl ◊Λ »ı ÷ı‰Î ◊÷Î fi◊Ì; ⁄˛õÎÏÿ¿ …ı V≤„WÀ ÷ı ÁοÎfl

»ı ÷˘ ÷ıfiÎ ¿flfiÎflÎ …ı ’fl‹ırfl ÷ı ’HÎ ÁοÎfl … »ı.”” (‰«. √.‹. 10)

±Î … ‹tÎfiı ωÂıÊ’HÎı ºœÎ‰÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““¤√‰Îfi

ÁÿÎ ÁοÎfl … »ı... ±fiı ÁοÎfl fi ËÎı› ÷ıfiı ωÊı ±Î¿ÎÂfiÌ ’ıÃı ¿÷ν’b_ fi

¿Ëı‰Î› ÷◊Î ±ı¿ ÿıÂfiı ωÊı flËı‰Î’b_ fi ¿Ëı‰Î›.”” (‰«. √.±_. 35,

’_. 1, √.‹. 39)

“¤√‰Îfi ÁοÎfl … »ı” ±Î ‹tÎfiı ⁄Ì∞ flÌ÷ı Á‹Ω‰÷Î_

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““…ı ¤√‰Îfi ’vÊ˘k΋ »ı ÷ı ÷˘ ÁÿÎ ÁοÎfl … »ı

±fiı ‹ËÎ÷ıΩı‹› ‹ÒÏ÷˝ »ı. ±fiı ±_÷›Î˝‹Ì’HÎı ¿flÌfiı Á‰˝hÎ ’ÒHν ±ı‰_ …ı

Á„E«ÿÎfi_ÿ ⁄˛õ »ı ÷ı ÷˘ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ±ı‰Î …ı ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi ÷ıfi_ ÷ı…

»ı ±fiı lÏ÷±ı ’HÎ ±ı‹ ¿èÎ_ »ı …ı, “÷ı ¤√‰Îfi ‹Î›Î Á΋_ Ωı÷ΠˉΔ

±fiı F›Îflı …\±ı I›Îflı ÷ıfiı Â_ ±ı¿·Ì ±Î_A› … ËÎı› ? ËÎ◊-’√ ’HÎ ËÎı›,

‹ÎÀı ÁοÎfl w’fi_ ≠Ï÷’Îÿfi ◊›_. ±fiı ‰‚Ì, …ı‹ Á‹√˛ …‚ »ı ÷ıfiÎ

∞‰w’ …ı ‰vHÎ ÷ı ’˘÷ÎfiÎ ·˘¿fiı ωÊı ÁοÎfl »ı fiı …‚ ÏfiflοÎfl

¿Ëı‰Î› »ı, ±fiı …ı‹ ±„BfifiÌ …ı F‰Î‚Î »ı ÷ı ÏfiflοÎfl ¿Ëı‰Î› »ı ±fiı

÷ıfiÎ ÿı‰÷Î …ı ±„Bfi ÷ı ±„Bfi·˘¿fiı ωÊı ÁοÎfl »ı, ±fiı …ı‹ Á‹√˛

÷Õ¿˘ ÏfiflοÎfl ¿Ëı‰Î› »ı fiı ÁÒ›˝fiÎ ‹_Õ‚fiı ωÊı …ı ÁÒ›˝ÿı‰ »ı ÷ı ÁοÎfl

»ı; ÷ı‹ Á„E«ÿÎfi_ÿ …ı ⁄˛õ ÷ı ÏfiflοÎfl »ı ±fiı ’vÊ˘k΋ …ı ¤√‰Îfi ÷ı

ÁοÎfl »ı. ±fiı ±ı Á‰˝hÎ ±ı‰_ …ı Á„E«ÿÎfi_ÿ ⁄˛õ ÷ı ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfifi_

÷ı… »ı. ±fiı ¿˘¥ ±ı‹ ¿ËıÂı …ı, lÏ÷‹Î_ ±ı‹ ¿èÎ_ »ı …ı, “’fl‹ırfl ÷˘

¿fl«flHÎÎÏÿ¿ı flÏË÷ »ı fiı Á‰˝hÎ ’ÒHν »ı” ÷˘ ±ı …ı lÏ÷±ı ¿fl«flHÎÎÏÿ¿fi˘

ÏfiÊı‘ ¿›˘˝ »ı ÷ı ÷˘ ‹ÎÏ›¿ ¿fl«flHÎÎÏÿ¿fi˘ ÏfiÊı‘ ¿›˘˝ »ı ±fiı

¤√‰Îfifi˘ ±Î¿Îfl »ı ÷ı ÷˘ ÏÿT› »ı ’HÎ ‹ÎÏ›¿ fi◊Ì. ±ı‰Ì flÌ÷ı ¤√‰Îfi

’vÊ˘k΋ ÷˘ ÁÿÎ ÁοÎfl … »ı ’HÎ ÏfiflοÎfl fi◊Ì, ±fiı …ı ÏfiflοÎfl ¿Ëı

»ı ÷ı ÷˘ Á‹…÷Î fi◊Ì.”” (‰«. √.≠. 45)

±Î ‰Î÷ ‰‘ ºœ flÌ÷ı Á‹Ω‰÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““±ı¿Î_Ï÷¿

¤@÷ ËÎı› ÷ı ÷˘ ±ı‹ ΩHÎı …ı, ÂÎVh΋Î_ ¤√‰Îfifiı …ı ±w’ fiı Ïfi√˝HÎ

¿èÎÎ »ı ÷ı ÷˘ ‹ÎÏ›¿ ±ı‰Î_ …ı w’ fiı √HÎ ÷ıfiÎ ÏfiÊı‘fiı ±◊ı˝ ¿èÎÎ »ı, ’HÎ

¤√‰Îfi ÷˘ ÏfiI› ÏÿT›‹ÒÏ÷˝ »ı ±fiı ±fi_÷ ¿S›ÎHÎ√HÎı ›@÷ »ı. ±fiı

ÁοÎfl 15

÷ı…fiÎ ’_…w’ ¿èÎÎ ÷ı ÷˘ ‹ÒÏ÷˝ ωfiÎ ÷ı… ËÎı› fiÏË, ÷ı… ÷ı ‹ÒÏ÷˝fi_ »ı...

÷ı‹ ⁄˛õ ÁkÎÎw’ »ı... …ı ¿˘ÏÀ ÁÒ›˝ …ı‰˘ ≠¿Î »ı ÷ı ’vÊ˘k΋

¤√‰ÎfifiÌ ‹ÒÏ÷˝fi˘ ≠¿Î »ı... ‹ÎÀı ¿˘¥ √‹ı ÷ı‰Î_ ÂÎVhÎ ‰_«Î÷Î_ ËÎı›

±fiı ÷ı‹Î_ ¤√‰Îfifi_ Ïfi√˝HÎ’HÎı ¿flÌfiı ≠Ï÷’Îÿfi ±Î‰ı ÷ı Ãı¿ÎHÎı ±ı‹

ΩHΉ_ …ı, ±ı ¤√‰ÎfifiÌ ‹ÒÏ÷˝fi˘ ‹ÏË‹Î ¿è΢ »ı, ’HÎ ¤√‰Îfi ÷˘ ÁÿÎ

‹ÒÏ÷˝‹Îfi … »ı.”” (‰«. √.≠. 66)

T›Î’¿ ◊¿Î ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ¿ı‰Ì flÌ÷ı ?

‰ıÿÎ_÷ÎÏÿ¿ ÂÎVh΢‹Î_ ¤√‰Îfifiı T›Î’¿ ¿èÎÎ »ı. ÷˘ ¤√‰Îfi T›Î’¿

◊¿Î ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ±fiı ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ◊¿Î T›Î’¿ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ËÎı¥ ¿ı ? ‹@÷Îfi_ÿ

V‰Î‹ÌfiÎ ±Î ≠ëfiÎ μkÎflw’ı lÌ∞‹ËÎflÎ… ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ¿Ëı »ı — ““⁄˛õ

÷˘ ±ı¿ÿıÂÌ »ı ’HÎ Á‰˝ÿıÂÌ fi◊Ì... ±fiı ¤√‰Îfifiı √_̨◊‹Î_ T›Î’¿ ¿èÎÎ »ı

÷ı ÷˘ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi »ı ÷ı … ’˘÷ÎfiÌ Á΋Ï◊˝±ı ¿flÌfiı ±ı¿ Ãı¿ÎHÎı flèÎÎ ◊¿Î

Á‰˝fiı ÿ½fi ±Î’ı »ı ±ı‹ T›Î’¿ ¿èÎÎ »ı, ’HÎ ±Î¿ÎÂfiÌ ’ıÃı ±w’ ◊¿Î

T›Î’¿ fi◊Ì. ¤√‰Îfi ÷˘ ÁÿÎ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi … »ı. ÷ı ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ¤√‰Îfi

±ZÎfl‘΋‹Î_ flèÎÎ ◊¿Î … ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ⁄˛õÎ_Õ‹Î_ ¤ÎÁı »ı.”” (‰«. ‰fl. 13)

‰‚Ì ∞‰ ÏfiflοÎfl »ı ÷˘ ÏfiflοÎfl ∞‰‹Î_ ¤√‰Îfi ±g·√’HÎı

(ÏfiflοÎfl’HÎı) flèÎÎ »ı ¿ı ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ? ±fiı ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ËÎı› ÷˘ T›Î’¿ ¿ı‹

¿Ëı‰Î› ? ±ı ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ≠ëfiÎ μkÎfl‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

““¤√‰Îfi ÷˘ ≥„Lƒ›˘, ÿı‰÷Î, ±_÷—¿flHÎ ±fiı ∞‰ ±ı Á‰˝fiÎ ±Îl›’HÎı

flèÎÎ »ı. ÷ı lÌ¿ÚWHÎ ¤√‰Îfiı 쩉 ¤ı‚ı √˘’̱˘fiı ¿Ëı‰flÎT›_ »ı …ı, ...“Ë_

±Î ‹◊fl΋Î_ flè΢ »\_ ÷ı ÷˘ …ı‹ ‹ËΤÒ÷ ωÂıÊ’HÎı ¿flÌfiı ⁄˛õÎ_Õfiı ωÊı

flèÎÎ_ »ı ÷ı‹ flè΢ »\_. ±fiı …ı‹ ±ı ¤Ò÷ ∞‰˘fiÎ ÿıËÎı‹Î_ Á΋ÎL›’HÎı flèÎÎ_

»ı ÷ı‹ Ë_ ÷‹Îflı ’ÎÁı flè΢ »\_. ±fiı …ı ÿı¬Î÷˘ fi◊Ì ÷ı ÷˘ ÷‹ÎflÎ Ï«kÎfiÌ

T≤ÏkÎfi˘ ‹Îflı ωÊı Ïfifl˘‘ ◊Λ ÷ıfiı ±◊ı˝ fi◊Ì ÿı¬Î÷˘; ’HÎ flè΢ ÷˘

‹ÒÏ÷˝‹Îfi »\_.”” (‰«. ·˘. 15)

±Î flÌ÷ı ∞‰‹Î_ ¤√‰Îfi ‹ÒÏ÷˝‹Îfi … »ı. ÷ı T›Î’¿ ¿ı‹ ËÎı› ÷ı

Á‹Ω‰÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““‹ÒÏ÷˝‹Îfi ËÎı› ÷ı ’HÎ T›Î’¿ ËÎı›.

…ı‹ ±„Bfiÿı‰ »ı ÷ı ’˘÷ÎfiÎ ·˘¿fiı ωÊı ‹ÒÏ÷˝‹Îfi »ı fiı ’˘÷ÎfiÌ Â„@÷±ı

16 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

¿flÌfiı ¿ÎWÃfiı ωÊı flè΢ »ı, ÷ı‹ ¤√‰Îfi ’HÎ ’˘÷ÎfiÎ ±ZÎfl‘΋fiı ωÊı

‹ÒÏ÷˝‹Îfi ◊¿Î ’˘÷ÎfiÌ ±_÷›Î˝‹Ì „@÷±ı ¿flÌfiı ∞‰˘fiı ωÊı T›Î’Ìfiı flèÎÎ

»ı fiı ‹ÒÏ÷˝‹ÎfifiÌ ’ıÃı Ïø›Îfiı ¿flı »ı; ‹ÎÀı ±ıfiı ’HÎ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ΩHΉÎ.””

(‰«. ¿Î. 4)

±Î ‰«fiÎQ≤÷˘fiÎ ÂOÿ˘ ’fl◊Ì V’WÀ ◊Λ »ı ¿ı ¤√‰Îfi

±ZÎfl‘΋‹Î_ T›Ï÷flı¿ V‰w’ı ±ı¿ÿıÂV◊’HÎı ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ◊¿Î ωflÎ…‹Îfi »ı,

÷ı‹ »÷Î_ ’˘÷ı …ı ±_÷›Î˝‹Ì „@÷±ı ¿flÌfiı Á‰˝hÎ T›Î’¿ »ı ÷ı ±_÷›Î˝‹Ì

V‰w’fiı ’HÎ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ΩHΉÎfi˘ ‹ËÎflÎ…fi˘ ±Ï¤≠Λ »ı. ÷ı ‹t˘ V’WÀ

¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““±_÷›Î˝‹Ì’HÎı ¿flÌfiı ∞‰, ¥rflfiı ωÊı

T›Î’¿ ±ı‰_ …ı ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfifi_ ⁄˛õw’ ÷ı… ÷ı ÏfiflοÎfl »ı, ÷˘ ’HÎ

∞‰, ¥rfl Á‰ı˝fiı ÷ı‹fiÎ_ ¿‹˝fiı ±fiÁÎflı ›◊Λ˘B›’HÎı ¿‹˝fiÎ_ Œ‚fiı ÿı‰Îfiı

ωÊı Ïfi›_÷Î’b_ »ı fiı ÁοÎflfiÌ ’ıÃı Ïfi›_÷Îw’ Ïø›Îfiı ¿flı »ı, ‹ÎÀı ÷ı

÷ı…fiı ’HÎ ÁοÎfl …ı‰_ ΩHΉ_.”” (‰«. √.≠. 45)

±Î flÌ÷ı ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ Á‰˝hÎ T›Î’¿ ◊¿Î ‹ÒÏ÷˝‹Îfi … »ı.

‘΋‹Î_ ±fiı M≤J‰Ì μ’fl - ⁄Lfiı Ãı¿ÎHÎı ÁÿÎ ÁοÎfl

¿ıÀ·Î¿ ±Î ·˘¿‹Î_ ¤√‰Îfi ‹fiW›w’ ‘ÎflHÎ ¿flÌ ÿ½fi ±Î’ı »ı I›Îflı

÷ı‹fiı ÁοÎfl ¿Ëı »ı, Á√HÎ ¿Ëı »ı; ±fiı ÷ı … ¤√‰Îfifiı ‘΋‹Î_ ÏfiflοÎfl

¿Ëı »ı, Ïfi√̋HÎ ¿Ëı »ı; ’HÎ ±Î Á‹…HÎ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ‹ÎL› fi◊Ì.

±ZÎfl‘΋‹Î_ ’HÎ ¤√‰Îfi ÁοÎfl … »ı ±ı‰_ V’WÀ’HÎı lÌ∞‹ËÎflÎ…

¿Ëı »ı — ““¤√‰ÎfifiÎ ±ZÎfl‘΋fiı ωÊı …ı ¤√‰Îfifi˘ ±Î¿Îfl »ı ÷◊Î ÷ı

¤√‰ÎfifiÎ ’ÎÊ˝ÿ …ı ‹@÷ ÷ı‹fiÎ …ı ±Î¿Îfl »ı, ÷ı Á‰ı˝ ÁI› »ı fiı ÏÿT› »ı

fiı ±Ï÷› ≠¿ÎÂı ›@÷ »ı. ±fiı ÷ı ¤√‰Îfifi˘ fiı ÷ı ‹@÷fi˘ …ı ±Î¿Îfl

»ı, ÷ı ’vÊfiÎ …ı‰˘ ϶¤… »ı fiı Á„E«ÿÎfi_ÿw’ »ı.”” (‰«. √.±_. 38)

““¤√‰Îfifi_ ⁄˛õ’fl ‘΋ »ı ÷ıfiı ωÊı ¤√‰Îfi ÁÿΛ ÁοÎfl

‹ÒÏ÷˝‹Îfi ωflÎ…‹Îfi »ı.”” (‰«. √.±_. 7)

≠ı‹Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ¿Ì÷˝fi‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

““‹Îv_ ‘΋ »ı flı, ±ZÎfl ±Q≤÷ …ıfi_ fi΋;

÷ı‹Î_ Ë_ flË_ flı, ϶¤… ÏÿT› ÁÿÎ ÁοÎfl.””

ÁοÎfl 17

±ZÎfl‘΋‹Î_ flËı·Ì ¤√‰ÎfifiÌ ±Î ÏÿT›‹ÒÏ÷˝fi_ ‰Hνfi ¿fl÷Î_

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““÷ı ÷ı…fiı ωÊı (±ZÎfl‘΋fiı ωÊı) ±ı¿

¤√‰ÎfifiÌ ‹ÒÏ÷˝ ÿı¬Î› »ı ÷ı ±Ï÷ ≠¿Î‹› »ı ±fiı ÷ı ‹ÒÏ÷˝ CÎfiU›Î‹ »ı

÷˘ ’HÎ ±Ï÷› ÷ı…ı ¿flÌfiı U›Î‹ …HÎÎ÷Ì fi◊Ì, ±Ï÷› rı÷ …HÎΛ »ı.

±fiı ÷ı ‹ÒÏ÷˝ ϶¤… »ı ±fiı ÷ı ‹ÒÏ÷˝fiı ⁄ı «flHÎ »ı ±fiı ±Ï÷› ‹fi˘Ëfl

»ı. ’HÎ «Îfl ¤… ¿ı ±WÀ¤… ¿ı ÁËôΤ… ÷ı ±ı ‹ÒÏ÷˝fiı fi◊Ì. ±ı ‹ÒÏ÷˝

÷˘ ±Ï÷ ÁΈQ› »ı ±fiı ‹fiW›fiÎ …ı‰Ì ±Î¿ÚÏ÷ »ı fiı Ï¿Â˘fl »ı.”” (‰«.

√.‹. 13)

±Î μ’flÎ_÷, ±fiı¿ ‰«fiÎQ≤÷˘‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı V’WÀ÷Î ¿flÌ »ı ¿ı

±ZÎfl‘΋‹Î_ ’HÎ ¤√‰Îfi ÁοÎfl … »ı ±fiı M≤J‰Ì μ’fl ≠√À ◊Λ ÷˘›

ÁοÎfl … »ı. ±Î‹, ¤√‰Îfi ÁÿÎ ÁοÎfl … »ı.

±Î ‰Î÷fiı V’WÀ ¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““…ı‰Î9 ≠√À

¤√‰Îfi M≤J‰Ì μ’fl ωflÎ…ı »ı ±fiı …ı‰Î10 ÷ı ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷

¤√‰ÎfifiÌ Á‹Ì’ı ωflÎ…ı »ı ÷ı‰Î11 fiı ÷ı‰Î … F›Îflı ±ÎI›_Ï÷¿ ≠·›

◊Λ »ı I›Îflı ’HÎ flËı »ı. ±fiı ±Î ¤√‰Îfi fiı ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷ ÷ı ÁÿÎ

ÁοÎfl … »ı.”” (‰«. √.≠. 37)

±ıÀ·ı ¿ı M≤J‰Ì μ’fl …ı‹ ÁοÎfl »ı ÷ı‹ ±ÎI›_Ï÷¿ ≠·› ◊Λ »ı

I›Îflı ±ZÎfl‘΋‹Î_ ’HÎ ÁοÎfl »ı ±fiı …ı‰Î ±ZÎfl‘΋‹Î_ ÁοÎfl w’ı »ı

÷ı‰Î … ‹fiW› w’ı »ı ÷ı …HÎΉ÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““±ÎI›_Ï÷¿

≠·› ◊Λ »ı I›Îflı ’HÎ ¤√‰Îfi fiı ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷ ÷ı ÏÿT› ÁοÎfl w’ı

¿flÌfiı ±ZÎfl‘΋fiı ωÊı ÏÿT› ¤˘√fiı ¤˘√‰÷Î_ ◊¿Î flËı »ı. ±fiı ÷ı

¤√‰Îfifi_ w’ fiı ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷fiÎ_ w’ ÷ı ±fi_÷ ÁÒ›˝ «_ƒfiÎ ≠¿ÎÂ

Áfl¬Î ≠¿ÎÂı ›@÷ »ı.... ±fiı ±ı‰Î ÷ıΩı‹› ÏÿT›‹ÒÏ÷˝ …ı ¤√‰Îfi ÷ı

∞‰˘fiÎ ¿S›ÎHÎfiı ±◊ı˝ fiı ’˘÷Îfiı ωÊı fi‰ ≠¿ÎflfiÌ ¤„@÷ ∞‰˘fiı

¿flΉ‰Îfiı ±◊ı˝ ¿Ú’Î ¿flÌfiı ’˘÷ÎfiÌ …ı Á‰ı˝ „@÷±˘, ±ˆr›˝, ’ÎÊ˝ÿ ÷ıHÎı

ÁÏË÷ ◊¿Î … ‹fiW› …ı‰Î ◊Λ »ı, I›Îflı ’HÎ …ı ±ı‰Î ‹‹˝fiÎ ΩHÎfiÎflÎ

9. ÁοÎfl.

10. ÁοÎfl.

11. ÁοÎfl.

18 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

»ı ÷ı ¤√‰Îfifi_ V‰w’ ±ZÎfl‘΋fiı ωÊı …ı‰_ flèÎ_ »ı ÷ı‰_ … M≤J‰Ìfiı ωÊı …ı

¤√‰Îfifi_ ‹fiW› V‰w’ flèÎ_ »ı ÷ıfiı Á‹…ı »ı; ’HÎ ÷ı V‰w’fiı ωÊı fiı ±Î

V‰w’fiı ωÊı12 ·ı‹ÎhÎ Œıfl Á‹…÷Î fi◊Ì.”” (‰«. ’_. 7)

À>_¿‹Î_, ““¤√‰Îfi ÷˘ ÁÿÎ ÁοÎfl … »ı.”” (‰«. √.±_. 35)

ÏÿT›¤Î‰

¿ıÀ·Î¿ ±ı‹ ‹Îfi÷Î ËÎı› »ı ¿ı ¤√‰Îfi ’˘÷ÎfiÎ ‘΋‹Î_ ÏÿT› ÷◊Î

ÁοÎfl ËÎı› »ı ±fiı ±ËŸ ±Î ·˘¿‹Î_ ’‘Îflı I›Îflı ‹fiW› w’ı ±Î‰ı »ı

±fiı ÷ı‹fiı ‹fiW›fiÎ …ı‰Î_ … ’_«¤Ò÷fiÎ_ ÿıË, ≥„Lƒ›˘ ±fiı ±_÷—¿flHÎ ËÎı›

»ı. ÷ı◊Ì ±ı V‰w’ ÏÿT› fi ¿Ëı‰Î›. ’HÎ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““’fl⁄˛õ

’vÊ˘k΋ ±ı‰Î …ı ±ı ¤√‰Îfi ÷ı … ’˘÷ı ¿Ú’αı ¿flÌfiı ∞‰fiÎ ¿S›ÎHÎfiı

±◊ı˝ M≤J‰Ì ωÊı ≠¿À ◊Λ »ı I›Îflı …ı …ı ÷k‰fi˘ ±_√Ì¿Îfl ¿flı »ı ÷ı Á‰ı˝

÷k‰ ⁄˛õw’ »ı. ¿Î_ …ı, fl΋¿ÚWHÎÎÏÿ¿ ±‰÷Îflfiı ωÊı V◊Ò‚, ÁÒZ‹ ±fiı

¿ÎflHÎ ±ı hÎHÎ ÿıË ÷◊Î Ω√˛÷, V‰Mfi ±fiı ÁÊÏM÷ ±ı hÎHÎ ±‰V◊Î ÷ı

…HÎΛ »ı ÷◊Î ≥„Lƒ›˘, ’_«≠ÎHÎ ≥I›ÎÏÿ¿ Á‰ı˝ ÷k‰ ‹fiW›fiÌ ’ıÃı …HÎΛ

»ı, ’HÎ ±ı Á‰ı̋ ⁄˛õ »ı, ’HÎ ‹ÎÏ›¿ fi◊Ì.”” (‰«. √.≠. 71)

±Î … ‰Î÷fiı ºœÎ‰÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““¤√‰Îfifi_ V‰w’

… ±ı‰_ »ı …ı ‹Î›Î‹Î_ ±L‰› ◊›Î ◊¿Î ’HÎ T›Ï÷flı¿ … »ı. ’HÎ

¤√‰Îfifiı ±ı‹ ⁄Ì¿ fi◊Ì …ı, “fl¬ı Ë_ ‹Î›Î‹Î_ Ω™ fiı ±Â© ◊¥ Ω™.”

¤√‰Îfi ÷˘ ‹Î›Îfiı ωÊı ±Î‰ı I›Îflı ‹Î›Î ’HÎ ±ZÎfl‘΋w’ ◊¥ Ω›

»ı ±fiı «˘‰Ì ÷k‰fiı ωÊı ±Î‰ı ÷˘ «˘‰Ì ÷k‰ ’HÎ ⁄˛õw’ ◊¥ Ω›

»ı.”” (‰«. ‰fl. 7)

±ı‹ »÷Î_, ““¤√‰Îfifiı ωÊı …ı ⁄΂¿-›‰Îfi-T≤©’b_ ÿı¬Î› »ı

÷◊Î …L‹-‹flHÎ’b_ ÿı¬Î› »ı, ÷ı ÷˘ ±ıfiÌ ›˘√‹Î›Î±ı ¿flÌfiı ÿı¬Î› »ı

’HÎ ‰V÷√I›ı ÷˘ ¤√‰Îfi …ı‰Î »ı ÷ı‰Î fiı ÷ı‰Î … »ı. (±ıÀ·ı ¿ı ÁÿÎ ÏÿT›

… »ı) ±ı‰Ì flÌ÷ı Á‰˝fiÎ ¿ÎflHÎ fiı ÁÿÎ ÏÿT› ÁοÎfl ±ı‰Î …ı ≠I›ZÎ

’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ÷ıfiÌ ‹ÒÏ÷˝fiı ωÊı ÁοflfiÎ flÁfiÌ ‹ÒÏ÷˝fiÌ ’ıÃı I›Î√¤Î√

12. ±◊ν÷˚ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiı ωÊı, ¿ÎflHÎ ¿ı ±ËŸ ÷ıfi_ Ï‹Ê ·¥ ‹ËÎflÎ…

’˘÷ÎfiÌ … ‰Î÷ ¿flı »ı.

ÁοÎfl 19

Á‹…‰˘ fiÏË.... ±fiı ÷ı ¤√‰Îfi‹Î_ …ı ÿıˤΉ …HÎΛ »ı ÷ı ÷˘ fiÀfiÌ

‹Î›ÎfiÌ ’ıÃı Á‹…‰˘.”” (‰«. ’_. 7)

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ¿Ëı »ı — ““¤√‰Îfi‹Î_ ÷˘ ‹fiW›¤Î‰

¿Ëı‰Î› … fiÏË fiı ±Î’HÎı …ı‹ ÿıË fiı ∞‰ …\ÿÎ »ı ÷ı‹ ¤√‰Îfi‹Î_

¿Ëı‰Î› fiÏË.”” (V‰Î.‰Î. 4/41). ¿ÎflHÎ ¿ı ““¤√‰Îfi‹Î_ ‹fiW›¤Î‰

ÿı¬Î› »ı ÷ı fiÀfiÌ ‹Î›ÎfiÌ ’ıÃı »ı.”” (V‰Î.‰Î. 5/66)

±Î flÌ÷ı ¤√‰Îfiı ±_√Ì¿Îflı·Î_ Á‰ı˝ ÷k‰˘ ⁄˛õw’ «ˆ÷L› … ◊¥

Ω› »ı, ÷ı‹Î_ I›Î√¤Î‰ Á‹…‰˘ … fiÏË. ÷ı◊Ì ÷˘ ¤√‰Îfi‹Î_ ÷k‰fiÎ_

«Ò_◊HÎÎ_ ¿fl‰ÎfiÌ fiÎ ’ÎÕ÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fiı

…ı ÷k‰ı ÁÏË÷ Á‹…ı »ı ÷ı ’HÎ ’Î’Ì »ı ±fiı …ı ÷k‰ı flÏË÷ ¤√‰ÎfifiÎ

V‰w’fiı Á‹…ı »ı ÷ı ’HÎ ’Î’Ì »ı. ¤√‰ÎfifiÎ V‰w’‹Î_ ÷˘ ¤√‰ÎfifiÎ

¤@÷ ËÎı› ÷ıfiı ÷k‰ »ı ¿ı fi◊Ì ±ı‰_ «Ò_◊b_ ¿fl‰_ √‹ı … fiÏË. ¤@÷ ËÎı›

÷ı ÷˘ ±ı‹ ΩHÎı …ı, “¤√‰Îfi ÷ı ¤√‰Îfi, ±ıfiı ωÊı ¤Î√I›Î√ ¿›Î˝fi˘

‹Î√ fi◊Ì.”” (‰«. √. ‹. 17)

±Î … ‹tÎfiÌ ºœ÷Î ¿flΉ÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““÷ı…fiı ωÊı

(±ZÎfl‘΋fiı ωÊı) ÏÿT›‹ÒÏ÷˝ ±ı‰Î …ı ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi ‰ÎÁÿı‰ ÷ı

±¬_Õ Ï‰flÎ…‹Îfi flËı »ı. ±fiı ÷ı … ’˘÷ı ÏÿT›‹ÒÏ÷˝ ◊¿Î ∞‰fiÎ ¿S›ÎHÎfiı

±◊ı˝ ‹fiW›Î¿ÚÏ÷±ı ¿flÌfiı M≤J‰Ìfiı ωÊı Á‰˝ …fifiı fi›fi√˘«fl ◊¿Î ω«flı

»ı. I›Îflı …ı …√÷‹Î_ ±HÎÁ‹…\ ‹Ò¬˝ ∞‰ »ı ÷ı ÷ı ¤√‰Îfifiı ‹ÎÏ›¿ √HÎı

›@÷ ¿Ëı »ı ’HÎ ±ı ‹ÎÏ›¿ √HÎı ›@÷ fi◊Ì; ±ı ÷˘ ÁÿÎ √HÎÎ÷Ì÷ ÏÿT›‹ÒÏ÷˝

… »ı. ±fiı ÷ıfi_ ÷ı …ı ¤√‰Îfifi_ ÁοÎfl ÏÿT› V‰w’ ÷ıfiı …ı ‰ıÿÎ_÷ÂÎVhÎ

»ı ÷ı Ïfi√˝HÎ, ±»ız, ±¤ız, Á‰˝hÎ, T›Î’¿ ±ı‰Ì flÌ÷ı ¿flÌfiı ≠Ï÷’Îÿfi

¿flı »ı, ÷ı ∞‰fiÌ ⁄Ï©‹Î_◊Ì ‹ÎÏ›¿ ¤Î‰ À΂‰Îfiı ±◊ı˝ Ïfi√˝HÎ’HÎı

¿flÌfiı ≠Ï÷’Îÿfi ¿flı »ı. ±fiı ±ı ¤√‰Îfi ÷˘ μI’ÏkÎ, ÏV◊Ï÷ ±fiı ≠·›

±ı Á‰ı˝ ¿Î‚fiı ωÊı ±ı¿w’ı ¿flÌfiı … ωflÎ…‹Îfi »ı; ’HÎ ‹ÎÏ›¿ ’ÿÎ◊˝fiÌ

’ıÃı ω¿Îflfiı ’΋÷Î fi◊Ì; ÁÿÎ ÏÿT› w’ı ¿flÌfiı ωflÎ…‹Îfi flËı »ı.””

(‰«. ¿Î. 7)

‰‚Ì, ““¤√‰Îfi ÷˘ ’fl‹ ÏÿT›‹ÒÏ÷˝ »ı fiı ¤√‰Îfifiı ωÊı ÷˘ ±ı

‹fiW›¤Î‰fi˘ ·ı fi◊Ì. ‹ÎÀı ±ı ¤√‰Îfi‹Î_◊Ì ‹fiW›¤Î‰fiı À΂Ìfiı

20 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

ÿı‰¤Î‰ ·Î‰‰˘, ’»Ì ⁄˛õÎÏÿ¿fi˘ ¤Î‰ ·Î‰‰˘, ’»Ì ≠‘Îfi’vÊfi˘ ¤Î‰

±Î‰ı, ’»Ì ≠¿ÚÏ÷’vÊfi˘ ¤Î‰ ±Î‰ı, ’»Ì ±ZÎflfi˘ ¤Î‰ ±Î‰ı, ’»Ì

±ZÎflÎ÷Ì÷ ±ı‰Î ’vÊ˘k΋ ÷ıfi˘ ¤Î‰ ±Î‰ı »ı.”” (‰«. ·˘. 18)

±Î ÏÿT›¤Î‰fiÌ ‰‘ V’WÀ÷Î ¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““‘΋‹Î_

flËÌ ‹ÒÏ÷˝ fiı ±Î ≠¿À lÌ¿ÚWHÎfiÌ ‹ÒÏ÷˝ (ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì) ÷ı‹Î_ ±Ï‘¿’HÎı

ÁκU›’b_ »ı... ‹ÎÀı √HÎÎ÷Ì÷ ±ı‰_ …ı ±ZÎfl‘΋ ÷ıfiı ωÊı …ı ‹ÒÏ÷˝ »ı ÷ı

… ‹ÒÏ÷˝ ≠I›ZÎ »ı. ±ı ⁄ı‹Î_ Œıfl fi◊Ì. …ı‹ ‘΋fiÌ ‹ÒÏ÷˝ √HÎÎ÷Ì÷ »ı ÷ı‹…

‹fiW›‹ÒÏ÷˝ ’HÎ √HÎÎ÷Ì÷ »ı.”” (‰«. √.±_. 31)

±Î flÌ÷ı ¤√‰Îfi ÷˘ ÁÿÎ ÏÿT› √HÎÎ÷Ì÷ ‹ÒÏ÷˝ … »ı, ÷ı‹ »÷Î_ ±Î

·˘¿‹Î_ ≠√À ◊Λ I›Îflı ¤@÷˘fiı Á¬ ±fiı Áı‰Î ±Î’‰Î, ÷ı‹fiÎ ‹fi˘fl◊

’ÒflÎ ¿flÌfiı ±_÷ı ÷ı‹fi_ ¿S›ÎHÎ ¿fl‰Î ±fiı ±Áfl˘fiı ‹˘Ë ’‹ÎÕ‰Î

‹fiW›¤Î‰fi_ ±fi¿flHÎ ¿flı »ı, ’HÎ ¤√‰Îfi‹Î_ ÷˘ ·ı‹ÎhÎ ÿ˘Ê fi◊Ì. ±Î

… ‰Î÷fiı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ÁIÁ_Ï√∞‰fi‹Î_ Á‹Ω‰Ì »ı.13

ÏÿT›¤Î‰ Á‹…‰ÎfiÌ ±Î‰U›¿÷Î

±Î’HÎı ±Î√‚ Ωı›_ ÷ı ≠‹ÎHÎı, ¤√‰Îfi ÷˘ ‘΋‹Î_ ±fiı ±ËŸ ’HÎ

Á_’ÒHν’HÎı ÏÿT›‹ÒÏ÷˝ »ı …; »÷Î_ ¤@÷˘fiı ÁΩ÷Ì› ◊‰Î ’˘÷Îfi΋Î_

‹fiW›¤Î‰ √˛ËHÎ ¿flı »ı. ÷ı‹Î_ ÁQ›√˚ ÏÿT›¤Î‰ flά‰˘ ÷ı ÁΫΠ¤@÷fi˘

‘‹˝ »ı. ±Î ÏÿT›¤Î‰fiÌ Á‹…HÎ ‹Î›ÎfiÌ ÏfiT≤ÏkÎ ¿ı ±ÎI›_Ï÷¿ ‹„@÷ ‹ÎÀı

±Î‰U›¿ »ı.

±Î ≠¿ÎflfiÌ »HÎΉÀ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı CÎHÎÎ_ ‰«fiÎQ≤÷˘‹Î_ ¿flÌ »ı.

÷ı‹Î_◊Ì ◊˘ÕÎ_ ±‰÷flH΢ Ωı¥±ı —

““ZÎfl ±ZÎfl◊Ì ’fl ±ı‰Î …ı ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi »ı, ÷ı F›Îflı ∞‰fiÎ

¿S›ÎHÎfiı ±◊ı˝ ⁄˛õÎ_Õfiı ωÊı ‹fiW› …ı‰Ì ‹ÒÏ÷˝ ¿flÌfiı ω«flı »ı I›Îflı Á‰ı˝

‹fiW›fiÎ …ı‰Î_ … «ÏflhÎ ¿flı »ı ±fiı …ı‹ ‹fiW›fiı ωÊı ËÎfl‰_, ∞÷‰_,

¤›, ¢¿, ¿Î‹, ø˘‘, ·˘¤, ‹˘Ë, ‹ÿ, ‹IÁfl, ±ÎÂÎ, I≤WHÎÎ, ¥Êν

≥I›ÎÏÿ¿ ‹ÎÏ›¿ V‰¤Î‰ ËÎı› ÷ı‰Î … V‰¤Î‰ ¤√‰Îfi ’HÎ ’˘÷΋Î_

13. •‚È⁄UÊáÊÊ¢ Áfl◊Ù„UÊÿ ŒÙ·Ê ÁflcáÊÙŸ¸Á„U ÄflÁøØ–ó ÁIÁ_Ï√∞‰fi — 3-29-107, 108.

ÁοÎfl 21

ÿı¬ÎÕı »ı, ÷ı Á‰ı˝ ∞‰fiÎ ¿S›ÎHÎfiı ±◊ı˝ »ı. ’»Ì …ı ¤@÷ ËÎı› ÷ı ÷˘ ±ı

«ÏflhÎfiı √Î¥fiı ’fl‹’ÿfiı ’΋ı »ı... ¤√‰Îfi ‹fiW› …ı‰Ì ‹ÒÏ÷˝ ‘ÎflÌfiı

…ı‰Î_ …ı‰Î_ «ÏflhÎ ¿flı »ı, ÷ı Á‰ı˝ √Îfi ¿fl‰Î ›˘B› »ı; ’HÎ ±ı‹ fi Á‹…‰_

…ı, “¤√‰Îfi ◊¥fiı ±ı‹ Â_ ¿fl÷Î ËÂı ?” ±fiı ¤√‰ÎfifiÎ_ «ÏflhÎ ÷˘ Á‰˝

¿S›ÎHοÎflÌ … Á‹…‰Î_ ±ı … ¤@÷fi˘ ‘‹˝ »ı ±fiı ±ı‰_ Á‹…ı ÷ı …

¤√‰Îfifi˘ ’Òfl˘ ¤@÷ ¿Ëı‰Î› »ı.”” (‰«. √.≠. 72)

±Î … ‹tÎfiı lÌ∞‹ËÎflÎ… ±L› ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ±Î ≠‹ÎHÎı V’WÀ ¿flı

»ı —

““¤√‰Îfiı √Ì÷΋Î_ ¿èÎ_ »ı …ı —

¡ã◊ ∑§◊¸ ø ◊ ÁŒ√ÿ◊fl¢ ÿÙ flÁûÊ Ãûfl×–àÿÄûflÊ Œ„¢U ¬ÈŸ¡¸ã◊ ŸÒÁà ◊Ê◊Áà ‚Ù˘¡È¸ŸH

±ı f·˘¿fi˘ ±ı‹ ±◊˝ »ı …ı, “Ëı ±…\̋fi ! ‹ÎflÎ_ …L‹ fiı ¿‹˝ ÷ı ÏÿT› »ı.

÷ıfiı …ı ÏÿT› ΩHÎı ÷ı ÿıËfiı ‹Ò¿Ìfiı ŒflÌ …L‹fiı fi◊Ì ’΋÷˘, ‹fiı … ’΋ı

»ı.” ‹ÎÀı …ı ¤√‰Îfi ÏÿT› «ÏflhÎ ¿flı ÷ı ÷˘ ¤@÷ fiı ±¤@÷ ⁄ı›fiı ÏÿT›

…HÎΛ, ’HÎ F›Îflı ¤√‰Îfi ‹fiW›fiÎ …ı‰Î_ ≠οÚ÷ «ÏflhÎ ¿flı ÷˘ ’HÎ ÷ıfiı

ωÊı …ıfiı ÏÿT›’b_ … …HÎΛ, ’HÎ ¿˘¥ flÌ÷ı ¤√‰ÎfifiÎ_ ÷ı «Ïflh΋Î_

±¤Î‰ ±Î‰ı fiÏË ±ı‰Ì …ıfiÌ ⁄Ï© ËÎı› ÷ıfiı ’fl‹ırflfiÌ ¤„@÷ ¿Ëı‰Î›

±fiı ±ı‰Ì ¤„@÷ ¿flı ÷ı … ¤@÷ ¿Ëı‰Î›. ±fiı ±ı f·˘¿‹Î_ ¿èÎ_ …ı Œ‚ ÷ı

±Î‰Î ¤@÷fiı … ◊Λ »ı.... ‹ÎÀı …ı …ı ¤√‰Îfi «ÏflhÎ ¿flı ÷ı Á‰ı̋fiı

√˘’̱˘fiÌ ’ıÃı ÏÿT› ΩHÎı, ’HÎ ¿˘¥ flÌ÷ı ≠οÚ÷ ΩHÎÌfiı ±¤Î‰ ÷˘ ±Î‰ı

… fiÏË. ±ı‰Ì …ı ¤„@÷ ÷ı ÷˘ ‹ËÎÿ·˝¤ »ı... ±fiı ±ı‰Ì ¤„@÷ »ı ÷ı …

’fl‹’ÿ »ı. ‹ÎÀı ±Î‰Ì flÌ÷fiÌ ¤„@÷ ÷ı iÎÎfi, ‰ˆflÎB› ◊¿Ì ±Ï‘¿ »ı.

±fiı …ıfiÎ xÿ›fiı ωÊı ±Î‰Ì flÌ÷fiÌ ¤„@÷ ËÎı› ÷ıfiı ¤√‰Îfifiı ωÊı

≠ÌÏ÷‹Î_ Â_ ⁄Î¿Ì »ı ? ¿Î_¥ ⁄Î¿Ì fi◊Ì.”” (‰«. √.‹. 10)

‰‚Ì, ““’fl‹ırfl √‹ı ÷ı‰Î_ «ÏflhÎ ¿flı ÷˘ ’HÎ ÷ıfiı ¿˘¥ flÌ÷ı

¤√‰Îfifiı ωÊı ÿ˘Ê ¤ÎÁ÷˘ … fi◊Ì, ±ı‰˘ …ıfiı ‹Ïˋαı ÁÏË÷

¤√‰Îfifi˘ Ïfiç› ËÎı› ÷ı Ïfi¤˝› ◊¥ «Ò@›˘.”” (‰«. ‰fl. 12)

÷’, I›Î√, ‰ˆflÎB›, ‰˛÷, K›Îfi, ±WÀÎ_√ ›˘√ÎÏÿ¿ ±fi_÷ ÁΑfi˘◊Ì

…ı V‰¤Î‰, ÿ˘Ê ‰ÎÁfiÎ fi À‚ı, ÷ı À΂‰Îfi˘ ÁËı·˘ μ’Λ ⁄÷Ή÷Î_

22 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““’˘÷΋Î_ √‹ı ÷ı‰Î ¤Ò_ÕÎ V‰¤Î‰ ËÎı› fiı Ωı

¤√‰Îfifiı ±Ï÷› Ïfiÿ ˝̆Ê Á‹…ı ÷˘ ’˘÷ı ’HÎ ±Ï÷› Ïfiÿ ˝̆Ê ◊¥ Ω›

»ı.”” (‰«. √.≠. 24)

““¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fiı ωÊı ¿˘¥ ≠¿Îflı ‹ÎÏ›¿¤Î‰ fi◊Ì ±fiı ±ı

¤√‰Îfi ÷˘ ‹Î›Î fiı ‹Î›Îfi_ ¿Î›˝ …ı hÎHÎ √HÎ ÷ı ◊¿Ì ’fl »ı. ±ı‰˘ …ıfiı

¤√‰Îfifi˘ ºœ Ïfiç› ◊›˘ ÷ı ¤√‰ÎfifiÌ ‹Î›Îfiı ÷flÌ «Ò@›˘ »ı. ±fiı

’˘÷΋Î_ ÷˘ ‹Î›ÎfiÎ √HÎfi_ ¿Î›˝ …ı ¤Ò÷, ≥„Lƒ›˘, ±_÷—¿flHÎ fiı ÿı‰÷Î ÷ı

’˘÷’˘÷ÎfiÌ Ïø›Îfiı ωÊı ≠‰÷ı˝ »ı ÷˘ ’HÎ ±ı ‹Î›Îfiı ÷›˘˝ ¿Ëı‰Î›.””

(‰«. ‰fl. 5)

““±ı (¤√‰Îfi) ÷˘ Á‹◊˝ »ı. ÷ı …ı‹ ¿fl÷Î ËÂı ÷ı ÃÌ¿ ¿fl÷Î

ËÂı. ±ı‰Ì flÌ÷ı ¤√‰Îfifiı Ïfiÿ ˝̆Ê Á‹…ı ÷˘ ‹Î›Îfiı ÷›Î˝ ¿Ëı‰Î›.””

(‰«. ·˘. 4)

““¤√‰Îfifi_ V‰w’ ±ZÎfl‘΋fiı ωÊı …ı‰_ (ÏÿT›) flèÎ_ »ı ÷ı‰_ …

(ÏÿT›) M≤J‰Ìfiı ωÊı …ı ¤√‰Îfifi_ ‹fiW› V‰w’ flèÎ_ »ı ÷ıfiı Á‹…ı »ı,

’HÎ ÷ı V‰w’fiı ωÊı fiı ±Î V‰w’fiı ωÊı ·ı‹ÎhÎ Œıfl Á‹…÷Î fi◊Ì. ±fiı

±Î‰Ì flÌ÷ı …ıHÎı ¤√‰Îfifiı ΩH›Î ÷ıHÎı ÷k‰ı ¿flÌfiı ¤√‰Îfifiı ΩH›Î

¿Ëı‰Î› ±fiı ÷ıfiı ‹Î›ÎfiÌ ÏfiT≤ÏkÎ ◊¥ ¿Ëı‰Î›. ±fiı ±ı‹ …ı ΩHÎı ÷ıfiı

iÎÎfiÌ ¤@÷ ¿Ë̱ı fiı ÷ıfiı ±ı¿Î_Ï÷¿ ¤@÷ ¿Ë̱ı. ±fiı ±Î‰Ì flÌ÷ı …ıfiı

≠I›ZÎ ¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fiÌ ºœ μ’ÎÁfiÎ ËÎı› fiı ÷ıfiı ¤√‰ÎfifiÎ

V‰w’‹Î_ ¿˘¥ Ïÿ‰Á ‹ÎÏ›¿’HÎÎfi˘ Á_› fi ◊÷˘ ËÎı› fiı ÷ıfiı ¿ÿÎÏ«÷˚

¿<Á_√fiı ›˘√ı ¿flÌfiı ±◊‰Î ≠ÎflO‘¿‹˝fiı ›˘√ı ¿flÌfiı ¿Î_¥ ±‰‚_ ‰÷ν¥

Ω› ÷˘ ’HÎ ÷ıfi_ ¿S›ÎHÎ ◊Λ.”” (‰«. ’_. 7)

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı — ““ÏÿT›¤Î‰ ±fiı ‹fiW›¤Î‰ ±ı¿ ◊¥

Ω› I›Îflı ¤√‰Îfi ¤…‰Îfi_ Á¬ ±Î‰ı.”” (V‰Î.‰Î. 5/101). ““¤√‰Îfifiı

Ïfiÿ ˝̆Ê Á‹F›Î◊Ì Ïfiÿ ˝̆Ê ◊¥ flè΢ »ı.”” (V‰Î.‰Î. 5/125)

¤√‰ÎfifiÌ …ı‹ … √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fiı ’HÎ ÁÿÎ ÏÿT› ±fiı Ïfiÿ ˝̆Ê

Á‹…‰ÎfiÌ ‹ËkÎÎ ÿÂν‰÷Î_ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı — ““¤√‰Îfifi_

V‰w’ Ïfiÿ ˝̆Ê Á‹…‰_ fiı ‹˘ÀÎ ±ı¿Î_Ï÷¿ ÁΑfiı ’HÎ ±ı‹ Á‹…‰Î ÷ı

⁄fl˘⁄fl ¿˘¥ ÁΑfi fi◊Ì.”” (V‰Î.‰Î. 2/172)

ÁοÎfl 23

lÌ∞‹ËÎflÎ… ’HÎ ¿Ëı »ı — ““±Ï÷› …ı ‹˘ÀÎ ’vÊ ËÎı›

(√HÎÎ÷Ì÷ Á_÷) ÷ıfiı …ı ±Ï÷› ÏfiW¿Î‹Ì ΩHÎı ÷˘ ’˘÷ı ¿>÷flÎ …ı‰˘ ¿Î‹Ì

ËÎı› ÷ı ÏfiW¿Î‹Ì ◊Λ... ±fiı Ωı ‹˘ÀÎ ’vÊfiı ±Ï÷› ÏfiW¿Î‹Ì,

Ïfi· ˝̆¤Ì, Ïfi—V‰ÎÿÌ, Ïfi‹Î˝fiÌ, Ïfi—VfiıËÌ Á‹…ı ÷˘ ’˘÷ı ’HÎ ±ı Á‰˝

ω¿Îfl◊Ì flÏË÷ ◊¥ Ω› ±fiı ’ο˘ ËÏfl¤@÷ ◊Λ.” (‰«. √.≠. 58)

““‹˘ÀÎ’vÊfiı ωÊı …ı Ïfiÿ˘˝Ê⁄Ï© flάı »ı ÷ı ’˘÷ı Á‰˝ ÿ˘Ê ◊¿Ì

flÏË÷ ◊Λ »ı.”” (‰«. √.≠. 73)

‹ÎÀı ¤√‰Îfi ±fiı Á_÷fiı ÏÿT› Á‹…‰Î ±Ïfi‰Î›˝ »ı.

¤√‰Îfi‹Î_ ‹fiW›¤Î‰ ’flÃı ÷˘ ¬˘À

±Î’HÎı ±Î√‚ Ωı›_ »ı ÷ı ≠‹ÎHÎı ¤√‰Îfi ±fiı √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷

‹fiW›ÿıË w’ı ≠√À ◊Λ »ı »÷Î_ ÁÿÎ ÏÿT›-Ïfiÿ ˝̆Ê ±fiı √HÎÎ÷Ì÷ … »ı.

÷ı‹Î_ ‹Î›Î ¿ı ‹fiW›¤Î‰fi˘ ·ı ’HÎ fi◊Ì; »÷Î_, ““÷ı ¤√‰Îfifiı ωÊı …ı

±S’‹Ï÷‰Î‚Î »ı ÷ı …ı‰Î …ı‰Î ÿ˘Ê ¿S’ı »ı ÷ı ¤√‰Îfifiı ωÊı ÷˘ ±ı¿ı

ÿ˘Ê fi◊Ì; ’HÎ ¿S’fiÎflÎfiÌ ⁄Ï©‹Î_◊Ì ±ı ÿ˘Ê ¿˘¥ ¿Î‚ı À‚‰ÎfiÎ fiÏË.

÷ı‹Î_ …ı ¤√‰Îfifiı ¿Î‹Ì Á‹…ı »ı ÷ı ’˘÷ı ±I›_÷ ¿Î‹Ì ◊¥ Ω› »ı, ±fiı

…ı ¤√‰Îfifiı ø˘‘Ì Á‹…ı »ı ÷ı ’˘÷ı ±I›_÷ ø˘‘Ì ◊¥ Ω› »ı, fiı …ı

¤√‰Îfifiı ·˘¤Ì Á‹…ı »ı ÷ı ’˘÷ı ±I›_÷ ·˘¤Ì ◊¥ Ω› »ı, fiı …ı

¤√‰Îfifiı ¥Êν‰Îfi Á‹…ı »ı ÷ı ’˘÷ı ±I›_÷ ¥Êν‰Îfi ◊¥ Ω› »ı. ±ı

±ÎÏÿ¿ …ı …ı ÿ˘Ê ¤√‰Îfifiı ωÊı ¿S’ı »ı, ÷ı ÷˘ …ı‹ ÁÒ›˝ ÁÎ‹Ì ‘Ò‚fiÌ

ŒÎ_À ¤flÌfiı fiÎ_¬Ì±ı ÷ı ’˘÷ÎfiÌ ±Î_¬‹Î_ ’Õı »ı, ÷ı‹ ¤√‰Îfifiı ωÊı …ı

Ω÷fi˘ ÿ˘Ê ¿S’ı »ı ÷ı ÿ˘Ê ’˘÷Îfiı ÿ—¬ ÿı »ı.”” (‰«. √.≠. 24)

±Î ‹tÎfiÌ ‰‘ »HÎΉÀ ¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

““•fl¡ÊŸÁãà ◊Ê¢ ◊Í…UÊ ◊ÊŸÈ·Ë¥ ßÈ◊ÊÁüÊÃ◊˜ –¬⁄¢U ÷Êfl◊¡ÊŸãÃÙ ◊◊ ÷ÍÃ◊„U‡fl⁄U◊˜ H

‹ÎÀı …ı ‹Òœ »ı ÷ı ¤√‰ÎfifiÎ ±ı‰Î ’fl‹ ¤Î‰fiı ΩH›Î ωfiÎ ¤√‰Îfifiı

ωÊı ’˘÷ÎfiÎ …ı‰Î ‹fiW›fiÎ ¤Î‰ ’flÃı »ı, ÷ı ‹fiW›¤Î‰ ÷ı Â_ ? ÷˘ ¿Î‹,

ø˘‘, ·˘¤, ‹˘Ë, ‹ÿ, ‹IÁfl, ±ÎÂÎ, I≤WHÎÎ ≥I›ÎÏÿ¿ ±_÷—¿flHÎfiÎ ¤Î‰ »ı

÷◊Î ËÎÕ, «Î‹, ‹‚, ‹ÒhÎÎÏÿ¿ ÷◊Î …L‹, ‹flHÎ, ⁄΂, ›Îˆ‰fi, T≤© ±ı Á‰ı̋

24 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

ÿıËfiÎ ¤Î‰ »ı ≥I›ÎÏÿ¿ …ı ‹fiW›¤Î‰ ÷ı Á‰ı̋ ¤Î‰fiı ¤√‰Îfifiı ωÊı

’flÃı »ı. ‹ÎÀı ±ı‰Î ¤Î‰fi˘ ’flÃfiÎfl˘ …ı ËÎı› ÷ıfiı ¤√‰ÎfifiÎ Ïfiç› …ı‰_

…HÎΛ »ı, ÷˘ ’HÎ ÷ıfi˘ Ïfiç› ¿Î«˘ »ı. ±fiı ±ı …wfl ÁIÁ_√‹Î_◊Ì ’ÕÂı...

F›Îflı ¤√‰Îfifiı ωÊı ±ı‰˘ ÏÿT›¤Î‰ fi Á‹…ı I›Îflı ±ıfiı ‰Î÷ı ‰Î÷ı

‘˘¬˘ ◊Λ fiı √HÎ-±‰√HÎ ·Ì‘Î ¿flı …ı, “(¤√‰Îfi) ±ÎfiÌ¿˘flfi˘ ’ZÎ

flάı »ı fiı ±‹Îfl˘ ’ZÎ flά÷Î fi◊Ì ÷◊Î ±Îfiı ‰‘ ⁄˘·Î‰ı »ı fiı ±‹fiı

fi◊Ì ⁄˘·Î‰÷Î ±fiı ±Îfiı μ’fl ‰‘ Ëı÷ »ı fiı ±‹ÎflÌ μ’fl fi◊Ì” ó ±ı‰Ì

flÌ÷ı √HÎ-±‰√HÎ ’flÃuÎ ¿flı »ı, ÷ıHÎı ¿flÌfiı ±ıfi_ ±_÷fl Ïÿ‰Áı Ïÿ‰Áı ’λ\_

’ÕÌfiı ±_÷ı ÷ı ω‹¬ ◊Λ »ı.”” (‰«. ·˘. 18)

““¤@÷fiı Ωı @›Îflı¿ ±Á÷˚ ÿıÂ, ±Á÷˚ ¿Î‚, ±Á÷˚ Á_√ fiı ±Á÷˚

ÂÎVhÎÎÏÿ¿fiı ›˘√ı ¿flÌfiı ±◊‰Î ÿıËÎϤ‹Îfiı ¿flÌfiı ¤√‰ÎfifiÎ «ÏflhÎfiı

ωÊı Á_ÿıË ◊Λ fiı ¤√‰Îfifi˘ ±¤Î‰ ±Î‰ı ÷˘ ±ı ∞‰ ’ÒHν‹ÎÁÌfiÎ

«_ƒ‹Î …ı‰˘ Ë÷˘, ’HÎ ’λ˘ ±‹Î‰ÎV›ÎfiÎ «_ƒ …ı‰˘ ◊¥ Ω› »ı. ‹ÎÀı

’˘÷΋Î_ …ı ¿Î_¥¿ ◊˘ÕÌ CÎHÎÌ ¬˘Àu ËÎı› ÷ı ±ı ∞‰fiı {Î{Ì fiÕ÷Ì fi◊Ì;

’HÎ ’fl‹ırflfiÎ «Ïflh΋Î_ ¿˘¥ flÌ÷ı Á_ÿıË ◊Λ ±◊‰Î ’fl‹ırflfi˘ ¿˘¥

flÌ÷ı ±¤Î‰ ±Î‰ı I›Îflı ±ı ∞‰ ¿S›ÎHÎfiÎ ‹Î√˝‹Î_◊Ì ÷I¿Î‚ ’ÕÌ Ω› »ı.

…ı‹ T≤ZÎfiÎ_ ‹Ò‚ ¿’ÎHÎÎ_ I›Îflı ÷ı T≤ZÎ ±ıfiÌ ‹ı‚ı … Á¿Î¥ Ω›, ÷ı‹ …ıfiı

¤√‰Îfifiı ωÊı ÿ˘Ê⁄Ï© ◊¥ ±ı ∞‰ ¿˘¥ flÌ÷ı ω‹¬ ◊›Î ωfiÎ flËı

fiÏË.”” (‰«. ‰fl. 12). ““±ı‰Î …ı ’fl‹ırfl ÷ıfiÎ_ «ÏflhÎfiı ωÊı fiı ÷ı

¤√‰ÎfifiÌ Á‹…HÎ ÷ıfiı ωÊı …ı ÿ˘Ê ÿı¬ı »ı ÷ıfiı ω‹¬ fiı ±‘‹a ΩHΉ˘

±fiı Á‰ı̋ ‹Ò¬˝fi˘ flÎΩ ΩHΉ˘.”” (‰«. √.‹. 53)

’˘÷ı √‹ı ÷ı‰˘ ‹˘À˘ ËÎı›, ’HÎ ¤√‰Îfi‹Î_ ¿<÷¿˝ ¿flı ÷˘ ÷ı ‹Î›Î ’fl

◊¥ ¿ı fiÏË. ÷ıfiÌ V’WÀ÷Î lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿flı »ı — ““¤√‰ÎfifiÌ

›˘√¿‚΋Î_ ⁄˛õÎÏÿ¿ …ı‰Îfiı ¿<÷¿˝ ◊Λ ÷˘ ±ı ¤√‰ÎfifiÌ ‹Î›ÎfiÎ ⁄‚fiÎ

’Îflfiı fi ’ÎQ›Î ¿Ëı‰Î›.”” (‰«. ·˘. 4)

‰‚Ì, √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ¿Ëı »ı — ““¤√‰Îfi‹Î_ ‹fiW›¤Î‰

flËÌ Ω› ÷˘ ¿S›ÎHÎ fi ◊Λ.”” (V‰Î.‰Î. 5/116)

¤√‰ÎfifiÌ …ı‹ … ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷‹Î_ ’HÎ ‹fiW›¤Î‰ ’flÃı,

±‰√HÎ ·ı, ÷˘ ’HÎ ¬˘À »ı ±fiı ÷ı ω‹¬ ◊›Î ‰√fl flËı fiÏË, ±ı¿Î_Ï÷¿

ÁοÎfl 25

‘‹˝‹Î_◊Ì …wfl ’Õı ‰√ıflı V’WÀ÷Î ¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““¤√‰Îfi

fiı ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷ ÷ıfiÌ ÷˘ ±·ÎˆÏ¿¿ Á‹…HÎ ËÎı›, ÷ıfiı ÿıËÎϤ‹ÎfiÌ

∞‰ @›Î_◊Ì Á‹…ı ¿ı ? ‹ÎÀı ’˘÷ÎfiÌ ‹Ò¬Î˝¥±ı ¿flÌfiı ¤√‰Îfi fiı

¤√‰ÎfifiÎ …ı ¤@÷ ÷ıfi˘ ±‰√HÎ ·¥fiı ω‹¬ ◊¥ Ω› »ı.”” (‰«.

√.‹. 53)

““±ı¿Î_Ï÷¿ ¤@÷ »ı ÷ıfiı ÿıËı ¿flÌfiı ‹fl‰_ ±ı ‹flHÎ fi◊Ì, ±ıfiı ÷˘

±ı¿Î_Ï÷¿ ‘‹˝‹Î_◊Ì ’ÕÌ …‰Î› ±ı … ‹flHÎ »ı. ÷ı F›Îflı ¤√‰Îfi ¿ı

¤√‰ÎfifiÎ Á_÷ ÷ıfi˘ xÿ›‹Î_ ±¤Î‰ ±ÎT›˘ I›Îflı ±ı ¤@÷ ±ı¿Î_Ï÷¿fiÎ

‘‹˝‹Î_◊Ì ’Õu˘ ΩHΉ˘... ’_«‹ËÎ’Î’ ◊¿Ì ’HÎ ¤√‰Îfi fiı ¤√‰ÎfifiÎ

¤@÷fi˘ ±‰√HÎ ·ı‰˘ ±ı ‹˘À_ ’Î’ »ı.”” (‰«. √.‹. 46)

‰‚Ì, ‹˘ÀÎ’vÊ‹Î_ …ı‰Î ÿ˘Ê ’flÃı ÷ı‰˘ ’˘÷ı ◊Λ »ı ÷ıfiÌ

V’WÀ÷΋Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““Ωı ‹˘ÀÎ’vÊfiı ωÊı ¿Î‹Ì’HÎÎfi˘ ÿ˘Ê

’flÃı ÷˘ √‹ı ÷ı‰˘ ÏfiW¿Î‹Ì ËÎı› ÷˘ ’HÎ ±Ï÷› ¿Î‹Ì ◊Λ ±fiı ‹˘ÀÎfiı

ωÊı ø˘‘Ì-·˘¤Ì’b_ ’flÃı ÷˘ ’˘÷ı ø˘‘Ì-·˘¤Ì ◊Λ.”” (‰«. √.≠. 58)

‰‚Ì, ““‹˘ÀÎ’vÊ ËÎı› ÷ıfiı ωÊı …ı …ı Ω÷fiÎ ÿ˘Ê ’flÃı, ÷ı ÷ı

Ω÷fiÎ ÿ˘Ê ’˘÷ÎfiΠˈ›Î‹Î_ ±Î‰Ìfiı Ïfi‰ÎÁ ¿flı »ı.”” (‰«. ÁÎ. 18)

÷ı◊Ì ÷˘ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı — ““±Î ÁΑfiı ωÊı ‹fiW›¤Î‰

±Î‰ı »ı, ÷ı◊Ì ⁄Ì…\_ ¿Î_¥ ¤Ò_Õ_ fi◊Ì.”” (V‰Î.‰Î. 3/36)

¤√‰Îfi ¿ı ¤√‰ÎfifiÎ ±ı¿Î_Ï÷¿ ±fiı √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fiı ωÊı

‹fiW›¤Î‰ ’flÉÎ◊Ì ±fiı¿ ≠¿ÎflfiÌ ¬˘À flËÌ Ω› »ı ÷ı fi flËı, ÷ıfi_

¿S›ÎHÎ fi ⁄√Õı, ÷ı ‹ÎÀı … ’˘÷ÎfiÎ ±ÎÏl÷…fifiı «ı÷Ή÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…

¿Ëı »ı — ““‹ÎÀı ¤√‰Îfifiı ωÊı ÷˘ ‹fiW›¤Î‰ fi … ’flɢ. ±fiı

¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷fiı ωÊı ’HÎ ‹fiW›¤Î‰ fi ’flɢ.... ±Î …ı ‰Î÷ »ı ÷ı

ÁÒ{ı ÷˘ ±Î… Á‹Ωı ÷˘ ±ıÀ·Ì Á‹…‰Ì »ı ±fiı ÁÒ{ı ÷˘ Á˘ ‰Êı̋ ¿flÌfiı

Á‹Ωı ÷˘ ’HÎ ±ıÀ·Ì Á‹…‰Ì »ı. ±fiı ±Î ‰Î÷ Á‹∞fiı ±ıfiÌ ºœ÷ÎfiÌ

√Î_à ’ÎÕuΠωfiÎ »^À¿˘ fi◊Ì. ‹ÎÀı ±Î ±‹ÎflÌ ‰Î÷ »ı ÷ı Á‰ı̋ ËÏfl¤@÷fiı

›Îÿ flάÌfiı ’flV’fl ¿fl‰Ì ±fiı F›Îflı ¿˘¥fiı ±HÎÁ‹…HÎı ¿flÌfiı ‘˘¬˘

◊Λ I›Îflı ÷ıfiı ±Î ‰Î÷ ¿flÌfiı «ı÷Î‰Ì ÿı‰˘. ±fiı ±Î …ı ±‹ÎflÌ ‰Î÷ν »ı

÷ıfiı ÏfiI› ≠I›ı Ïÿ‰Á‹Î_ ±ı¿‰Îfl ¿fl‰Ì, ±ı‹ ±‹ÎflÌ ±ÎiÎÎ »ı. ÷ıfiı ¤Ò·Â˘

26 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ ÁοÎfl 27

‹Î, …wfl ¤Ò·Â˘ ‹Î.”” (‰«. ·˘. 18)

±Î‹, lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¤√‰Îfi ±fiı ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷‹Î_◊Ì Á_’ÒHν’HÎı

‹fiW›¤Î‰ ÿÒfl ¿flÌfiı ÏÿT›¤Î‰fiÌ √Î_à ‰Î‚‰ÎfiÌ ±ÎiÎÎ ¿flÌ »ı.

¤√‰Îfi ±fiı Á_÷ ÏÿT› ±fiı Ïfi√̋HÎ »ı. ±ı‹fiÎ Á_⁄_‘‹Î_ …ı ¿_¥

±Î‰ı ÷ı Á‰ı˝ Ïfi√˝HÎ ◊Λ »ı. ÷ı ‰Î÷fiÌ lÌ∞‹ËÎflÎ… »HÎΉÀ ¿flı »ı —

““¤√‰Îfi ÷˘ ‹fiW›ÿıË ‘ÎflHÎ ¿flı »ı ÷˘ ’HÎ ¿ˆ‰S›w’ı … »ı ±fiı ÷ı

¤√‰Îfi …ı …B›Î‹Î_ ωflÎ…÷Î ËÎı› ÷ı …B›Î ’HÎ Ïfi√˝HÎ »ı ±fiı

¤√‰ÎfifiÎ_ ‰VhÎ, ±·_¿Îfl ÷◊Î ‰ÎËfi ÷◊Î ’Ïfl«›Î˝fiÎ ¿flfiÎflÎ Áı‰¿ ÷◊Î

¬Îfi-’ÎfiÎÏÿ¿ …ı …ı ’ÿÎ◊˝ ¤√‰ÎfifiÎ Á_⁄_‘fiı ’΋ı »ı ÷ı Á‰ı˝ Ïfi√̋HÎ

»ı.”” (‰«. √.‹. 13)

±Î … ‰Î÷fiı lÌ∞‹ËÎflÎ… ÁIÁ_Ï√∞‰fi‹Î_ ¿Ëı »ı —

ÁŒ√ÿ¢ ∑ΧcáÊSÿ M§¬¢ ÷flÁà ø ‚Ãâ ÃSÿ ‹Ù∑§Ù˘Á¬ ÁŒ√ÿÙÁŒ√ÿÊ ÷٪ʇø ÷ÙÇÿÊãÿÁ¬ ø ÷ªflÃSÃSÿ ÁŒ√ÿÊÁŸ ‚Áãà –ÁŒ√ÿÊ flÒ ¬Ê·¸ŒÊ‡ø ¬˝∑§Á≈UßÎßٗ ‡ÊÄÃÿSÃSÿ ÁŒ√ÿÊÁŒ√ÿÊ ÷ÄÃʇø ‚fl ̧ ¡ªÁà ÿŒÈ¬Ã— ‚Áãà ÁŒ√ÿÊ— Á∑̋§ÿʇø H

(ÁIÁ_Ï√∞‰fi — 3-29-143)

±◊ν÷˚ ±ZÎfl‘΋‹Î_ ωflÎ…‹Îfi ¤√‰Îfifi_ V‰w’ …ı‹ ÏÿT› »ı,

±ı‹ M≤J‰Ì μ’fl ≠Îÿ¤Î˝‰ ◊¥ fiflοÎfl ‘ÎflÌ flËı·Î ¤√‰Îfifi_ V‰w’ ’HÎ

ÏfiI› ÏÿT› »ı. ÷ı‹fi˘ ·˘¿ ’HÎ ÏÿT› »ı. ÷ı‹fiÎ ⁄‘Î ¤˘√˘ ÏÿT› »ı.

¤˘√›˘B› ‰V÷±˘ ’HÎ ÏÿT› »ı. ‰‚Ì, ÷ı‹fiÎ ’ÎÊ˝ÿ˘ ÏÿT› »ı, ÷ı‹fiÌ

„@÷±˘ ’HÎ ÏÿT› »ı. ÷ı‹fiÎ Á‰ı̋ ¤@÷˘ ÏÿT› »ı. ÷ı‹fiÌ Ïø›Î±˘ ÏÿT›

… »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±Î ÁIÁ_√fiı ÏÿT›, ⁄˛õw’ ±fiı ‹ËÎωWHÎw’ ¿è΢

»ı. ÷ı◊Ì ÁIÁ_√fi˘ ¿ı ÷ıfiÎ ±ı¿ı› ±_√fi˘ ±¤Î‰ ‹‹Zαı fi ·ı‰˘ Ωı¥±ı.

¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷fiı ⁄˛õfiÌ ‹ÒÏ÷˝ … ΩHΉΠΩı¥±ı. ±Î »÷Î_, ¤„@÷fi_

±˘Ã<_ ·¥ ±‘‹˝‹Î_ ≠‰÷˝÷Î ËÎı› ¿ı ¤√‰Îfiı V◊Î’ı·Ì ’_«‰÷˝‹ÎfifiÌ

‹›Î˝ÿ΋Î_ flËı÷Î fi ËÎı›, »÷Î_ Ïfiÿ ˝̆Ê⁄Ï©fiÌ œÎ· ‘flÌ, ’˘÷ÎfiÌ

fi⁄‚Î¥±˘ œÎ_¿Ì, ’˘÷ÎfiÎ V‰Î◊a Ëı÷ ‹ÎÀı ¿ı ‹Îfi-‹˘À’ ¿ı ’ÿÎ◊˝ ‹ÎÀı

ÁIÁ_√ ¿fl÷Î ËÎı›, ÷ı‰Îfi˘ ±‰√HÎ ±Î‰ı ±ı ±‰√HÎ fi◊Ì. ÁΫΠ¤@÷˘

…ı ’_«‰÷˝‹Îfi ’Î‚Ì lÌ∞fiÌ ‹›Î˝ÿ΋Î_ flËÌ ¤„@÷ ¿flı »ı, ÷ı‹Î_ ¿Î_¥¿

V‰Î¤Îω¿ ÿ˘Ê ËÎı›, ≠¿ÚÏ÷fiÎ ¤Î‰ ËÎı› ÷ı fi Ωı‰Î; ’fl_÷ ÷ı‹fi΋Î_

ÏÿT›⁄Ï© flÎ¬Ì ÁIÁ_√ ¿fl‰˘. lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ V‰w’‹Î_ ÏÿT›¤Î‰14 ºœ

◊Λ I›Îflı ±Î ÏV◊Ï÷ ÁËı…ı … ◊Λ »ı.

Á‰˝iÎ÷Î

’fl‹ÎI‹ÎfiÎ_ …ı ±ÁΑÎflHÎ ·ZÎHÎ ‰Î›’flÎH΋Î_ ‰HνT›Î_ »ı ÷ı‹Î_fi_

≠◊‹ ·ZÎHÎ Á‰˝iÎ÷Î »ı.15 ’fl‹ÎI‹Î Á‰˝iÎ »ı, ±Î ÂOÿfi˘ V◊Ò‚ ±◊˝

·ı‰Îfi˘ fi◊Ì; ¿ÎflHÎ ¿ı Á‰˝iÎ’b_ ÷˘ ¥rflÎÏÿ¿‹Î_ ËÎı› »ı ±fiı ‹@÷‹Î_

’HÎ ËÎı› »ı. ’fl‹ırfl‹Î_ Á‰˝iÎ’b_ …\ÿÎ ≠¿Îflfi_ »ı. ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ⁄˛õÎ_ÕfiÎ

’ÿÎ◊˝‹ÎhÎ ÷◊Î ∞‰‹ÎhÎ, ¥rfl ¿˘ÏÀfiÎ ≠I›ı¿ ¥rfl, ’˘÷ÎfiÎ ‘΋‹Î_

ωflÎ…‹Îfi ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ‹@÷˘ ÷◊Î ‹Ò‚ ±ZÎfl ÷ı‹fiÌ Ïø›Îfiı ±ı¿¿Î‚Î-

ω„E»Lfi16 ΩHΉ_ ÷ı ’fl‹ÎI‹Îfi_ Á‰˝iÎ’b_ »ı.

’fl‹ÎI‹Î Á‰˝fiÎ xÿ›fiı ωÊı ÁÎZÎÌw’ flËÌfiı ΩHÎı »ı. ∞‰˘fiÎ

xÿ›‹Î_ flèÎÎ ◊¿Î ∞‰˘fiÎ_ V◊Ò‚-ÁÒZ‹w’ı ¿flı·Î_ Á‰˝ ¿‹˘˝fiı ΩHÎı »ı.

÷ı‹fiÎ ¤Ò÷, ¤Ï‰W›, ‰÷˝‹Îfifiı ’HÎ ΩHÎı »ı. ÷ı‹fiÎ √HÎ, ÿ˘Ê, V‰¤Î‰

±fiı Á_¿S’‹ÎhÎfiı ΩHÎı »ı. …√÷fiÌ μI’ÏkÎ, ÏV◊Ï÷, ·› Á_⁄_‘Ì ¥rflfiÎ

Á_¿S’˘ ’HÎ ΩHÎı »ı. ±ZÎfl‘΋‹Î_ ωflÎ…‹Îfi ’˘÷ÎfiÎ ‹@÷˘ …ı ÷ı‹fiÌ

Áı‰Îfiı ≥E»ı »ı, ÷ı Á‰˝ ¤ Á_¿S’˘fiı ’HÎ ’fl‹ÎI‹Î ΩHÎı »ı ±fiı ÷ı

≠‹ÎHÎı ÷ı ÷ı ‹@÷˘fiı Á¬ ±Î’Ì ÷ı‹fiÎ Á_¿S’˘ ’Ïfl’ÒHν ¿flı »ı.

14. ±Î ÏÁ©Î_÷ ‰«. √.≠. 56, 58; √.‹. 10, 17; ’_. 4; ·˘. 18 ‰√ıflı

‰«fiÎQ≤÷˘fi˘ ±P›ÎÁ ¿fl‰Î◊Ì ºœ ◊Λ »ı.

15. ‚fl¸ôÊÃÊ ÃÎÁåÃ⁄UŸÊÁŒ’Ùœ— SflâòÊÃÊ ÁŸàÿÁfl‹ÈåÃŒÎÁc≈U—–•ŸãÇÊÁÄÇø Áfl÷ÙÁfl¸÷ÈôÊÊ— ·«UÊ„ÈU⁄UæU˜ªÊÁŸ ◊„U‡fl⁄USÿ H

16. ÿÙ flÁûÊ ÿȪ¬à‚flZ ¬˝àÿˇÊáÊ ‚ŒÊ Sfl×H

28 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

Á‰˘˝’flÌ’HÎÎfiÌ ÏfiWÃÎ ±Î‰U›¿

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¤√‰Îfi »ı ±ı‰Ì ÏfiWÃÎ flÎ¬Ì ±Î’HÎı ÷ı‹fi˘ ±Îl›

¿fḻı … »Ì±ı. ÷ı‹fi_ K›Îfi, ¤…fi ’HÎ ¿fḻı »Ì±ı. ’fl_÷ ‹ËÎflÎ…

Á‰ ˝̆’flÌ ±fiı Á‰˝ ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ »ı ÷ı Á‹…‰_ lÌ∞fiÎ ±ÎÏl÷

‹ÎÀı ±Ï÷ ±Î‰U›¿ »ı.

÷ı‹fiÎ V‰w’fi˘ ±Î‰˘ ºœ Ïfiç› ¿fl‰Î◊Ì ∞‰fiı …L‹-‹flHÎfi˘

¤› À‚Ì Ω› »ı. ÷ı‹fiı ωÊı ºœ ÏfiWÃÎ ◊‰Î◊Ì … ±ÎI‹Î-±fiÎI‹Îfi˘

ω‰ı¿ ºœ ◊Λ »ı. lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ »ı — ““…ıÀ·Ì ’˘÷ÎfiÎ ≥WÀÿı‰ …ı

’fl‹ırfl ÷ıfiı ωÊı ÏfiWÃÎ ËÎı› ÷ıÀ·˘ … ±ÎI‹Î-±fiÎI‹Îfi˘ ω‰ı¿ ◊Λ

»ı.”” (‰«. √.≠. 56)

±fiı ±ı‹ ’HÎ ¿èÎ_ »ı — ““F›Îflı ±ı ‰Î÷ν Á‹F›Î‹Î_ ±Î‰Âı I›Îflı

’_«Ï‰Ê› ¿ı ¿Î‹, ø˘‘ÎÏÿ¿ V‰¤Î‰ ÷ı ∞I›Î‹Î_ ≠›ÎÁ ◊Âı fiÏË, ÁË…ı

Ï…÷Î¥ …Âı... ’HÎ ¤√‰ÎfifiÎ V‰w’‹Î_ Ωı ¿˘¥ flÌ÷fiÌ Á‹F›Î‹Î_ ¿Áfl

flËÌ ÷˘ ¿˘¥ flÌ÷ı ‰Î_‘˘ ¤Î_√Âı fiÏË.”” (‰«. √.‹. 13). ‹ÎÀı ±ı

V‰w’fiÎ Ïfiç›fiÌ ºœ÷Î ±ÎI‹Îw’ ◊‰Î‹Î_, ÿ˘Ê À΂‰Î‹Î_ μ’¿Îfl¿ »ı.

ÁΑ¿ ‹ÎÀı ±ÎK›Î„I‹¿ ÁΑfi΋Î_ μLfiÏ÷ ‹ÎÀı ±Î ’ΛÎfiÌ ¤ÒÏ‹¿Î »ı, …ı

±‰√HÎÌ Â¿Î› … fiÏË.

¿ÎflHÎ ¿ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı — ““‹ËÎflÎ…fiı ’vÊ˘k΋ ΩH›Î

ωfiÎ ±ZÎfl‘΋‹Î_ …‰Î› fiÏË.”” (V‰Î.‰Î. 3/12)

÷ı◊Ì ÷˘ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““iÎÎfi‹Î√˝ ÷˘ ±ı‰˘ Á‹…‰˘ …ı,

Á‰˘˝’flÌ4

μ’ÎÁfiÎ 29

¿˘¥ flÌ÷ı ¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fi˘ ƒ˘Ë ◊Λ fiÏË... ‹ÎÀı …ı Á‹…\ ËÎı› ÷ıfiı

¤√‰ÎfifiÎ ‰«fi‹Î_ ÷˘ …ıÀ·_ ’˘÷ÎfiÌ Á΋◊a ≠‹ÎHÎı flËı‰Î› ÷ıÀ·_

±‰U› flËı‰_, ’HÎ ¤√‰ÎfifiÌ ‹ÒÏ÷˝fi_ ⁄‚ ±Ï÷› flά‰_ …ı, Á‰˘˝’flÌ fiı

ÁÿÎ ÏÿT› ÁοÎfl‹ÒÏ÷˝ ±fiı Á‰˝ ±‰÷Îflfi_ ±‰÷ÎflÌ ±ı‰_ …ı ¤√‰Îfifi_

V‰w’ »ı ÷ı … ‹fiı ≠ÎM÷ ◊›_ »ı. ±fiı …ı ±ı‹ ΩHÎ÷˘ ËÎı› fiı ÷ı◊Ì Ωı

¿ÿÎÏ«÷˚ ÁIÁ_√◊Ì ⁄ÎËıfl fiÌÁflÌ …‰Îb_ ÷˘› ’HÎ ÷ıfiı ¤√‰ÎfifiÌ

‹ÒÏ÷˝‹Î_◊Ì Ëı÷ À‚÷_ fi◊Ì ±fiı ÷ı Ë‹HÎÎ_ ÷˘ ÁIÁ_√◊Ì ⁄ÎËıfl »ı ’HÎ ÿıË

‹Ò¿Ìfiı ÷˘ ±_÷ı ¤√‰Îfifi_ …ı ±ZÎfl‘΋ ÷ıfiı ωÊı ¤√‰Îfifiı Á‹Ì’ı …Âı.

±fiı Ë‹HÎı ÁIÁ_√‹Î_ flËı÷˘ ËÂı ±fiı ÂÎVhÎfiÎ ‰«fi‹Î_ ’HÎ flËı÷˘ ËÂı

±fiı ÷ıfiı Ωı ¤√‰÷˚V‰w’fiÌ ÏfiWÃÎ ’Î¿Ì fiÏË ËÎı› ÷˘ ÷ı F›Îflı ÿıË

‹Ò¿Âı I›Îflı ¿Î_ ÷˘ ⁄˛õÎfiÎ ·˘¿‹Î_ …Âı fiı ¿Î_ ÷˘ ¿˘¥¿ ⁄ÌΩ ÿı‰÷ÎfiÎ

·˘¿‹Î_ …Âı, ’HÎ ÷ı ’vÊ˘k΋ ¤√‰ÎfifiÎ ‘΋fiı ωÊı fiÏË Ω›. ÷ı ‹ÎÀı

’˘÷Îfiı ÁÎZÎÎ÷˚ ‹Y›_ …ı ¤√‰Îfifi_ V‰w’ ÷ıfiı ÁÿÎ ÏÿT› ÁοÎfl‹ÒÏ÷˝ fiı

Á‰˝ ±‰÷Îflfi_ ¿ÎflHÎ ±‰÷ÎflÌ ±ı‰_ ΩHΉ_ ±fiı Ωı ±ı‹ fi ΩHÎı fiı

ÏfiflοÎfl ΩHÎı fiı ⁄ÌΩ ±‰÷Îfl …ı‰Î ΩHÎı ÷˘ ±ıfi˘ ƒ˘Ë ¿›˘˝ ¿Ëı‰Î›.””

(‰«. √.‹. 9)

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı Á‰˘˝’flÌ Á‰˝ ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ ’ÒHν ’vÊ˘k΋

fiÎflΛHÎ ÷flÌ¿ı ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ±fiı Á_≠ÿΛfiÎ ⁄ÌΩ √_̨◊˘‹Î_ ¿èÎÎ »ı.

±Î’HÎı ±ı ⁄‘Î √˛_◊˘fiÎ ±Î‘Îflı lÌ∞‹ËÎflÎ…fi_ Á‰˘˝’flÌ’b_ ω«ÎflÌÂ_.

Á‰˝◊Ì ’fl ±ZÎfl‘΋ ±fiı ±ZÎfl‘΋ÎÏ‘’Ï÷ lÌËÏfl Á‰˘˝’flÌ

±ZÎfl‘΋ ±ı lÌËÏflfi_ ‘΋ »ı ±fiı ±ı ±L› ±‰÷Îfl˘ ÷◊Î ÿı‰˘fiÎ_

‘΋(V◊Îfi¿˘)◊Ì Ï¤Lfi ±fiı ’fl »ı. ’fl‹ırflfiÌ ±ÎiÎÎ◊Ì ±‰÷Îfl˘ ±fiı

÷ı‹fiÎ ¤@÷˘ ÷◊Î ÿı‰˘ ±·√ ±·√ V◊Îfi¿‹Î_ flèÎÎ »ı. ±Î ‰Î÷ Áÿ˚√v

ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı V’WÀ’HÎı Á‹Ω‰Ì »ı —

⁄˛õÎ flÎA›Î ÁI›·˘¿‹Î_, ωfiı flÎA›Î ¿ˆ·ÎÁ;

ωWHÎfiı flÎA›Î ‰ˆ¿<_ËÎ_, ±ı‹ ±ÎM›˘ …\…‰˘ Ïfi‰ÎÁ.

≥Lƒ flÎA›˘ ±‹flΉ÷Ì, ÂıÊ∞fiı flÎA›Î ’Î÷΂;

F›Î_ F›Î_ ¿flÌ ËÏfl±ı ±ÎiÎÎ, Ï÷›Î_ flèÎÎ Á¬ı Áÿο΂.

30 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

⁄ƒÌ÷‚ı flÎA›Î ∑ÊÌrfl, ÏfiflLfi‹@÷ flÎA›Î rı÷¶Ì’‹Î_;

√˘’Ì√˘’ flÎA›Î √˘·˘¿ı, flÎA›Î ‹@÷ ±ZÎfl Á‹Ì’‹Î_.

(Ïfi. ¿Î. ‰«fiωϑ — 37)

±ZÎfl‘΋ ÏÁ‰Î› ±Î Á‰ı̋ ·˘¿ ‹Î›ÎfiÌ ±_ÿfl … ±Î‰ı· »ı, ÷ı◊Ì

I›Î_ ÏhÎω‘ ÷Î’ ’HÎ »ı.

Áÿ˚√v ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı —

“«Îˆÿ ·˘¿ ‰ˆ¿<_à ·√Ì, ‹Î›ÎfiÌ ’Î√Ì flı;

÷ı◊Ì ±fi¤‰Ì ±‚√Î flËı, ÏhΛ ÷Î’ ±Î√Ì flı.”

’fl_÷ ±ZÎfl‘΋ ‹Î›Î◊Ì ’fl ËÎı‰Î◊Ì I›Î_ ÏhÎω‘ ÷Î’ fi◊Ì. ’ÏflHÎ΋ı

I›Î_fi_ Á¬ ’HÎ ±Ï÷ ±Ï‘¿ »ı. ÷ı Á‹Ω‰÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

““’ÂfiÎ Á¬◊Ì ‹fiW›‹Î_ ±Ï‘¿ Á¬ »ı fiı ÷ı ¿fl÷Î_ flÎΩfi_ Á¬

±Ï‘¿ »ı, fiı ÷ı◊Ì ÿı‰÷Îfi_ Á¬ ±Ï‘¿ »ı, fiı ÷ı◊Ì ≥Lƒfi_ ±Ï‘¿ »ı fiı

÷ı◊Ì O≤ËV’Ï÷fi_ fiı ÷ı◊Ì ⁄˛õÎfi_ fiı ÷ı◊Ì ‰ˆ¿<_÷˘¿fi_ fiı ÷ı◊Ì √˘·˘¿fi_ Á¬

÷ı ±Ï‘¿ »ı. ±fiı ÷ı◊Ì ¤√‰ÎfifiÎ ±ZÎfl‘΋fi_ Á¬ ±Ï÷ ±Ï‘¿ »ı.””

(‰«. ’_. 1)

ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ¿Ëı »ı —

“…ıË ‘΋fiı ’΋Ìfiı ≠ÎHÎÌ, ’λ\_ ’Õ‰Îfi_ fi◊Ì flı;

Á‰ı˝ ’fl »ı Á¬fiÌ ¬ÎHÎÌ, ¿ı‰_ ¿Ë̱ı ÷ıfiı ¿◊Ì flı.

±fi_÷ ‹@÷ F›Î_ ±Îfi_ÿı ¤Ïfl›Î, flËı »ı ≠¤∞fiÌ ’ÎÁ flı;

Á¬ Á¬ F›Î_ Á¬fiÎ ÿÏfl›Î, I›Î_ ‰ÁÌ flèÎÎ ‰ÎÁ flı;

±ı‰Î ‘΋fiÌ ±Î√‚ ⁄ÌΩ_, ÂÌ √HÎ÷Ì‹Î_ √HÎΛ flı...”

(«˘ÁÃ’ÿÌ — 55, 56)

÷ı◊Ì ÷˘ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

““…ı ¤√‰Îfifi_ ±ZÎfl‘΋ »ı ÷ıfiÌ ±Î√‚ ⁄ÌΩ …ı ÿı‰÷ÎfiÎ ·˘¿

»ı ÷ıfiı ‹˘ZΑ‹˝fiı ωÊı fifl¿ ÷S› ¿èÎÎ »ı.”” (‰«. ÁÎ. 1, 4, 11; √.±_.

28)

‰‚Ì, ±ZÎfl‘΋ ÏÁ‰Î›fiÎ_ ±L› V◊Îfi¿˘ fiΉ_÷ »ı, F›Îflı

±ZÎfl‘΋ ÷˘ ±Ï‰fiÎÂÌ »ı. ÷ı ‰Î÷ ¿fl÷Î_ Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı —

“‹Î”≠·› ¿Î‚fiÎ ±„Bfi‹Î_ ÁÌΩ_, Ë_‹ı …ı ËHÎΛ flı.

Á‰ ˝̆’flÌ 31

≠¿ÚÏ÷’vÊ ≠·›‹Î_ ±Î‰ı, ¤‰ ⁄˛õÎ fi flËı ¿˘› flı,

«Îˆÿ ·˘¿ ‘΋ flËı‰Î fi ’΋ı, Á‰ı˝ Á_ËÎfl ËÎı› flı.”

(«˘ÁÃ’ÿÌ — 56)

lÌ∞‹ËÎflÎ… ’HÎ ¿Ëı »ı — ““¤√‰Îfifi_ …ı ±ZÎfl‘΋ fiı ÷ı ‘΋fiı

ωÊı flËÌ ±ı‰Ì …ı ¤√‰ÎfifiÌ ‹ÒÏ÷˝ fiı ÷ı ‘΋fiı ωÊı flèÎÎ ±ı‰Î …ı

¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷ ÷ı ωfiÎ …ı …ı ·˘¿ »ı fiı ÷ı ·˘¿fiı ωÊı flèÎÎ ±ı‰Î …ı

ÿı‰ »ı fiı ÷ı ÿı‰fiÎ ‰ˆ¤‰ »ı, ÷ı Á‰ı˝ fiΉ_÷ »ı.”” (‰«. √.‹. 24)

⁄ÌΩ_ ‘΋˘ fiΉ_÷ ËÎı‰Î◊Ì I›Î_ √›Î ’»Ì ’HÎ ’λ\_ ’Õ‰Îfi_ »ı.

’HÎ ±ZÎfl‘΋‹Î_ √›Î ’»Ì ’fiflÎ√‹fi fi◊Ì.

Ÿ ÃŒ˜÷Ê‚ÿà ‚ÍÿÙ¸ Ÿ ‡Ê‡ÊÊæU˜∑§Ù Ÿ ¬Êfl∑§—–ÿŒ˜ªàflÊ Ÿ ÁŸfløãà ÃfÊ◊ ¬⁄U◊¢ ◊◊H

±◊ν÷˚ …ı ‘΋fiı ’΋Ìfiı ’fiflÎ√‹fi ’΋÷Î fi◊Ì, …ı ‘΋fiı ÁÒ›˝, «_ƒ ±fiı

±„Bfi ≠¿ÎÏÂ÷ ¿flÌ Â¿÷Î fi◊Ì, ÷ı ‹Îv_ ’fl‹‘΋ »ı. (√Ì÷Î — 15-6)

⁄ÌΩ_ ‘΋˘‹Î_ √HÎfiÎ ¤Î‰ »ı, ‹Î›Î »ı. (…ı‹ ¿ı √˘·˘¿‹Î_

flÎÏ‘¿Î∞ fiı lÌÿ΋ΠÁÎ◊ı ÷¿flÎfl-÷‹˘√HÎfi˘ ¤Î‰ ±fiı ‰ˆ¿<_ËÎ_ …›-

ω…› μ’fl Áfi¿ÎÏÿ¿fi˘ ø˘‘) ’HÎ ±ZÎfl‘΋‹Î_ ‹Î›Î fi◊Ì.

⁄ÌΩ_ ‘΋˘fiÌ ±‰Ï‘ »ı. ÿÎ.÷. √˘·˘¿, ‰ˆ¿<_à ‰√ıflı ±‹¿ Ωı…fi

Á‘Ì Ï‰V÷flı·Î_ »ı - ±ı‰_ ÂÎVh΢‹Î_ ‰Hνfi »ı. F›Îflı ±ZÎfl‘΋fiÌ ±‰Ï‘

fi◊Ì. ±ı ±‘˘-∂K‰˝ ±fiı ≠‹ÎHÎı flÏË÷ »ı. (‰«. ·˘. 14)

⁄ÌΩ_ ‘΋˘fiÎ ‰Hνfi‹Î_ ‹ÏH΋› ‹ËÎı·˘, flIfi˘ ‰√ıflı ·ÎˆÏ¿¿ ’ÿÎ◊˘˝

»ı, F›Îflı ±ZÎfl‘΋‹Î_ Á‰˝hÎ ±·ÎˆÏ¿¿ ÏÿT› ÷ı… »ı ±fiı ±ı ÷ı…fiÎ

Á‹ÒË‹Î_ ’vÊ˘k΋, ±ZÎfl ±fiı ±ZÎfl‹@÷˘ »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ±˘flÕÎfiÎ ’ÿ‹Î_ ¿Ëı »ı —

“‹Îv_ ‘΋ »ı flı, ±ZÎfl ±Q≤÷ …ıfi_ fi΋;

Á‰˝ Á΋˛◊Ì flı, „@÷ √HÎı ¿flÌ ±Ï¤fl΋.

±Ï÷ ÷ıΩı‹› flı, flω ÂÏ ¿˘ÏÀ¿ ‰ÎflHÎı Ω›;

ÂÌ÷‚ ÂÎ_÷ »ı flı, ÷ı…fiÌ μ’‹Î fi‰ ÿı‰Î›.”

(Áÿ˚√v ≠ı‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ì)

Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ·¬ı »ı —

32 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

“÷ı… ÷ı… Ï…›Î_ ÷ı… ±_⁄Îfl, ÷ıΩı‹› ÷fi ÷ıfiÎ_ flı,

÷ıΩı‹› F›Î_ Á‰ı˝ ±Î¿Îfl, Â_ ¿ÏË›ı Á¬ ±ıfiÎ_ flı.

÷ı ÷ı… ‹K›ı gÁËÎÁfi ¢¤ı, Ï÷›Î_ ⁄ıÃÎ ⁄ËfiÎ‹Ì flı,

ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ ¿Ëı ‹fi ·˘¤ı, ’ÒflHÎ ’vÊ˘k΋ ’Î‹Ì flı.”

(«˘ÁÃ’ÿÌ — 55)

±ZÎfl⁄˛õ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ’HÎ ’˘÷ÎfiÌ ‰Î÷_‹Î_ ⁄ÌΩ_ ‘΋˘

¿fl÷Î_ ±ZÎfl‘΋ lıWà »ı ÷ı V’WÀ ≠Ï÷’Îÿfi ¿›* »ı. (V‰Î.‰Î. 3/11,

23, 49)

‰‚Ì, lÌËÏfl ’˘÷ı … ’˘÷ÎfiÎ ±ZÎfl‘΋fiÌ Á‰˘˝I¿ÚWÀ÷Î ⁄÷Ή÷Î_

¿Ëı »ı — ““±ı‰˘ …ı ±ZÎflw’ ‘΋ ÷ı ’flÎI’fl »ı.”” (‰ıÿflÁ — M≤. 146)

±√H΢÷ıflÎ ¿Î‚‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ⁄Ì‹Îfl Ë÷Î I›Îflı ’˘÷ÎfiÌ

›˘√„@÷±ı ¿flÌfiı Á‰ı˝ ·˘¿‹Î_ …¥fiı ’»Ì ±ZÎfl‘΋‹Î_ √›Î Ë÷Î. ÷ıfi_

‰Hνfi ¿fl÷Î_ ÷ı±˘ ¿Ëı »ı — ““±‹ı ±ı¿·Î … ÷ı Á‰ı˝ ◊¿Ì ’fl ±ı‰_ …ı

lÌ’vÊ˘k΋fi_ ‘΋ ÷ı‹Î_ √›Î. I›Î_ ’HÎ Ë_ … ’vÊ˘k΋ »\_. ‹ÎflΠωfiÎ

⁄ÌΩı ‹˘À˘ ¿˘¥ ÿıA›˘ fiÏË... fiı …ı …ı ∞‰ ‹Îflı ÂflHÎı ±ÎT›Î »ı... ÷ıfiı

Á‰ı˝fiı Ë_ Á‰˘˝’flÌ ±ı‰_ …ı ‹Îv_ ‘΋ »ı ÷ıfiı ’‹ÎÕÌÂ.”” (‰«. ±‹. 7)

±Î‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±ZÎfl‘΋fiı Á‰˝◊Ì ’fl ¿èÎ_ »ı ±fiı ÷ı ‘΋

’˘÷Îfi_ »ı ÷◊Î ÷ı‹Î_ ’˘÷ı … Á‰˘˝’flÌ »ı ÷ıfiÌ V’WÀ÷Î ¿flÌ »ı. ±Î‰Î

Á‰˝◊Ì ’fl ±fiı ÏÿT› ±ı‰Î ±ZÎfl‘΋fiÎ ±Ï‘’Ï÷ lÌ∞‹ËÎflÎ… ’HÎ

Á‰˘˝’flÌ ËÎı› ÷ı V‰Î¤Îω¿ … »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ…fi_ Á‰˘˝’flÌ’b_ — lÌ‹¬fiÎ_ ‰«fi˘fiÎ ±Î‘Îflı

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı lÌ‹¬ı ’˘÷ÎfiÎ V‰w’fiÎ Á‰ ˝̆’flÌ ¤Î‰fiÎ ÂOÿ˘

¿ıÀ·Î¿ Ãı¿ÎHÎı μE«Î›Î˝ »ı. Á΋ÎL› flÌ÷ı ÷˘ ¤√‰Îfi F›Îflı ‹fiW› w’ı

M≤J‰Ì ’fl ≠√À ◊Λ »ı I›Îflı ’˘÷Îfi˘ ÏÿT›¤Î‰ ±fiı Á‹√˛ ±ˆr›˝ »\’Ήı

»ı. ’˘÷ÎfiÎ V‰w’fiÌ ‰Î÷ ¿fl÷Î_ ’HÎ ±«¿Î› »ı. ¿ÎflHÎ ¿ı —

““Â_ ΩHÎ̱ı ‰Î÷ ¿fḻı fiı ÷ı‹Î_◊Ì ¿˘¥fiı ±‰‚_ ’Õı ? fiı ÷ıHÎı …ı

’˘÷ÎfiÎ ±_√fiÌ ºœ÷Î ¿flÌ ËÎı› ÷ı ±_√ ±Î ‰Î÷ı ¿flÌfiı hÎÀÌ Ω› ÷˘

‹Ò‚√ı◊Ì Ω› ±fiı ±ı ‰Î÷ ¿›Î˝ ωfiÎ ’HÎ «Î·÷_ fi◊Ì. ±fiı ±ı ‰Î÷ Ωı

Á‰ ˝̆’flÌ 33

Á‹…÷Î_ fi ±Î‰Õı ÷˘ ÿÒÊHÎ ’HÎ CÎHÎÎ_ ±Î‰ı.”” (‰«. ·˘. 18)

»÷Î_ …ı‹ ÁÒ›˝ ∂√ı I›Îflı … ÁÒ›˝fi_ iÎÎfi ◊Λ »ı, ÷ı‹ ’vÊ˘k΋

fiÎflΛHÎ ’˘÷Îfi_ V‰w’ ’˘÷ı ±˘‚¬Î‰ı »ı I›Îflı ÷ı‹fiÎ V‰w’fi˘ ‹ÏË‹Î

Á‹Ω› »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¤√‰Îfi »ı ÷ı‹ Á‹∞fiı ±Î’HÎı ÷ı‹fi_ ‰_ÿfi, ’Ò…fi

±fiı ¤…fi-¤„@÷ ¿fḻı »Ì±ı, ÷˘ ¤√‰Îfi ÷flÌ¿ı ÷ı‹fiı ÁI›V‰w’ ±fiı

ÁI›‰@÷Î ΩHÎÌ ±Î’HÎı ÁΈ ≠◊‹ V‰÷—≠‹ÎHÎ ¿Ëı÷Î_ ÷ı‹fiÎ lÌ‹¬fiÎ

ÂOÿ˘ Ωı¥Â_.

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı …^fiÎ ¬flÕ΋Î_ ·¬ÎT›_ »ı — ““ÿÒÁflÎ ±‰÷Îfl ˈ Á˘

¿Î›˝-¿ÎflHÎ ±‰÷Îfl ˱Πˈ ±Îˆfl ‹ıflÎ ›Ë ±‰÷Îfl ˈ Á˘ ÷˘ ∞‰˘¿<_

⁄˛õw’ ¿fl¿ı ±ÎI›_Ï÷¿ ‹„@÷ ÿıfiı ¿ı ‰ÎV÷ı ±ZÎflÎ÷Ì÷ ’vÊ˘k΋ Ωı Ë‹

‰Ë ‹fiW› …ˆÁÎ ⁄L›Î ËÒ_.””

’Ò‰ı˝ lÌ¿ÚWHÎ ’›*÷ Á‰˝ ±‰÷Îfl˘ ¿˘¥ ¿Î›˝ ÏfiÏ‹kÎı (±Áfl˘fiÎ Á_ËÎfl

‰√ıflı ‹ÎÀı) ◊›Î Ë÷Î ±fiı ±ı ¿Î›˝ ’Òv_ ◊÷Î_ … M≤J‰Ì ’fl◊Ì ±_÷‘νfi ◊¥

√›Î. ’HÎ ¤√‰Îfi V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ÷˘ ∞‰˘fiı ⁄˛õw’ ¿fl‰Î ±fiı ÷ı‹fi_

±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎ ¿fl‰Î … ’‘Λν Ë÷Î.

±Î flÌ÷ı, M≤J‰Ì ’flfiÎ ≠Î√Àufi˘ lÌ∞‹ËÎflÎ…fi˘ Ëı÷ ’HÎ ±L›

±‰÷Îfl˘ ¿fl÷Î_ lıWà »ı. lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ’HÎ ’˘÷Îfi_

Á‰Î˝‰÷ÎflÌ’b_ V’WÀ ¿èÎ_ »ı —

““±fiı ±ı‰Î Á‰ ˝̆’flÌ …ı ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi ÷ı … ÿ›Î±ı ¿flÌfiı

∞‰˘fiÎ ¿S›ÎHÎfiı ±◊ı˝ ±Î M≤J‰Ìfiı ωÊı ≠¿À ◊›Î ◊¿Î Á‰˝ …fifiÎ

fi›fi√˘«fl ‰÷ı̋ »ı fiı ÷‹ÎflÎ ≥WÀÿı‰ »ı fiı ÷‹ÎflÌ Áı‰Îfiı ±_√Ì¿Îfl ¿flı »ı

±fiı ±ı‰Î …ı ≠I›ZÎ ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi ÷ıfiÎ V‰w’‹Î_ fiı ±ZÎfl‘΋fiı ωÊı

flèÎÎ …ı ¤√‰Îfi ÷ıfiÎ V‰w’‹Î_ ¿Î_¥ ’HÎ ¤ıÿ fi◊Ì; ±ı ⁄ı ±ı¿ … »ı. ±fiı

±ı‰Î …ı ±Î ≠I›ZÎ ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi ÷ı ±ZÎflÎÏÿ¿ Á‰˝fiÎ Ïfi›_÷Î »ı,

¥rflfiÎ ’HÎ ¥rfl »ı, fiı Á‰˝ ¿ÎflHÎfiÎ ’HÎ ¿ÎflHÎ »ı, fiı Á‰˘˝’flÌ ‰÷ı˝ »ı, fiı

Á‰˝ ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ »ı, fiı ÷‹Îflı Á‰ı˝fiı ±ı¿Î_Ï÷¿ ¤Î‰ı ¿flÌfiı μ’ÎÁfiÎ

¿fl‰Î ›˘B› »ı. ±fiı ±Î ¤√‰ÎfifiÎ …ı ’Ò‰ı̋ CÎHÎο ±‰÷Îfl ◊›Î »ı, ÷ı

’HÎ fi‹V¿Îfl ¿fl‰Î ›˘B› »ı fiı ’Ò…‰Î ›˘B› »ı.”” (‰«. √.±_. 38)

34 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

‰‚Ì, ““…ı ±ı¿flÁ ÷ı… »ı ÷ıfiı ±ÎI‹Î ¿Ë̱ı ÷◊Î ⁄˛õ ¿Ë̱ı fiı

±ZÎfl‘΋ ¿Ë̱ı, ±fiı ±ı ≠¿ÎÂfiı ωÊı ¤√‰ÎfifiÌ ‹ÒÏ÷˝ »ı ÷ıfiı ±ÎI‹Îfi_

÷k‰ ¿Ë̱ı ÷◊Î ’fl⁄˛õ ¿Ë̱ı ÷◊Î ’vÊ˘k΋ ¿Ë̱ı... …ı ÷ı…fiı ωÊı

‹ÒÏ÷˝ »ı ÷ı … ±Î ≠I›ZÎ ‹ËÎflÎ… »ı ±ı‹ ΩHÎΩı.”” (‰«. √.‹. 13)

““±Î ÁIÁ_√fiı ωÊı …ı ¤√‰Îfi ωflÎ…ı »ı (lÌ∞‹ËÎflÎ…) ÷ı …

¤√‰Îfi‹Î_◊Ì Á‰ı˝ ±‰÷Îfl ◊›Î »ı. fiı ’˘÷ı ÷˘ ±‰÷ÎflÌ »ı fiı ±ı …

Á‰ı̋fiÎ ±_÷›Î˝‹Ì »ı, ±fiı ±ı … ±ZÎfl‘΋fiı ωÊı ÷ıΩı‹› »ı fiı ÁÿÎ

ÁοÎfl w’ »ı fiı ±fi_÷ ±ˆr›˝›@÷ »ı. fiı ±ı … ±fi_÷ ⁄˛õÎ_ÕfiÎ

flÎΩÏ‘flÎ… »ı fiı ±ZÎfl⁄˛õfiÎ ’HÎ ¿ÎflHÎ »ı.”” (‰«. ±‹. 6)

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ±Î ÂOÿ˘ ÷ı‹fiÎ … Á‰ ˝̆’flÌ V‰w’fiÌ ÏfiWÃÎ ºœ

¿fl‰Îfi˘ Á_¿ı÷ ¿flÌ Ω› »ı. ‹˘Z΋Î√˝‹Î_ ±Î Á‰˘˝’flÌ V‰w’ÏfiWÃÎfiÌ ºœ÷Î

±ı ±Î‰U›¿ ±_√ »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ…fi_ Á‰˘˝’flÌ’b_ — “V‰Î‹ÌfiÌ ‰Î÷_”fiÎ ±Î‘Îflı

’˘÷ÎfiÎ V‰w’fiÌ Á‰ ˝̆’flÌ ÏfiWÃÎ ∞‰˘fiı ºœ ¿flΉ‰Î ‹ÎÀı …

lÌ∞‹ËÎflÎ… ’˘÷Îfi_ ±ZÎfl‘΋ ±fiı «ˆ÷L›‹ÒÏ÷˝ ’ÎÊ˝ÿ˘ ÁÎ◊ı ·ÎT›Î Ë÷Î.

(‰«. √.≠. 71). ÷ı‹Î_ ’HÎ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ÂOÿ˘ “…ı‰Î ’˘÷ı ±ZÎfl‹Î_

»ı ÷ı‰Î ≠¿ÚÏ÷-’vÊÎÏÿ¿‹Î_ fi◊Ì”, ±ıÀ·ı ±ZÎfl⁄˛õ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

…ı‰˘ ±fiı …ıÀ·˘ ‹ËÎflÎ…fi˘ ‹ÏË‹Î ¿ËÌ Â¿ı, ÷ı‰˘ fiı ÷ıÀ·˘ ‹ÏË‹Î ⁄ÌΩ

¿˘¥ ¿ËÌ Â¿ı fiÏË. ±Î ‰Î÷fiÌ ≠÷ÌÏ÷ ÷ı‹fiÌ ‰Î÷˘fiÎ ⁄‚¤›Î˝, ¿ıÁflÌ

gÁËfiÎ fiÎÿ Á‹Î ÂOÿ˘fiÎ ’Õ»_ÿÎ ÁÎ_¤‚‰Î◊Ì ◊Λ »ı. ÷ı‹fiÌ ‰Î÷˘fiÎ

ÂOÿı ÂOÿ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ Á‰ ˝̆I¿ÚWÀ ¤Î‰fi_ V’WÀ Ïfiw’HÎ ¿flı »ı.

÷ı‹fiı ⁄Ì¿ ¿ı ÂÎVhÎfiÌ ÷_÷Ì fiÕÌ fiÏË. ÷ı‹HÎı ÷˘ Ïfi¤˝›’HÎı ±Î

‰Î÷fi_ Ωıfl¢fl◊Ì ≠Ï÷’Îÿfi ¿›*.

÷ı‹fiı ¿˘¥ ’Ò»ı ¿ı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ Á‰ ˝̆’flÌ ‹ÏË‹ÎfiÌ ‰Î÷˘ ÷˘

ÂÎVh΢‹Î_ fi◊Ì. ÷˘ ÷ı±˘ ¿Ëı÷Î ¿ı ÂÎVh΋Î_ ±Î ‰Î÷ @›Î_◊Ì ËÎı› ? ““…L‹

◊›Î ‹˘fl ÂÎÿÌ (·Bfi) @›Î_◊Ì ·¬Î› ? ÷ı‹ ’vÊ˘k΋ ±Î ⁄˛õÎ_Õ‹Î_

±ÎT›Î fiËÎı÷Î ±ıÀ·ı ÷ı‹fiÌ ‰Î÷ ÂÎVh΋Î_ @›Î_◊Ì ·¬ÎHÎÌ ËÎı› ? ÂÎVh΋Î_

∞‰fi_, ¥rflfi_, ‹Î›Îfi_ fiı ’vÊ Á‘Ìfi_ ·A›_ ËÎı›, ’HÎ ’vÊ˘k΋fiÌ ‰Î÷

Á‰ ˝̆’flÌ 35

ÂÎVh΋Î_ @›Î_◊Ì ËÎı› ? fiı ±‰÷Îfl‹ÎhÎfi_ ⁄Ì… ÷˘ ‰ˆflÎÀfiı ¿Ëı »ı fiı ÷ı

¿fl÷Î_ ‰ÎÁÿı‰ …ı Á„E«ÿÎfi_ÿ ⁄˛õ I›Î_ Á‘ÌfiÌ ‰Î÷ ‰ıÿ‹Î_ ËÎı›, ’HÎ ÷ı◊Ì

’fl @›Î_◊Ì ËÎı› ? fiı ¤HÎı·Îfiı ÷˘ ÂÎVhÎfiÌ ÁÎ‹Ì º„WÀ ËÎı› ÷ı◊Ì ÷ıfiı ±ı

‰Î÷ Á‹Ω› fiÏË.”” (V‰Î.‰Î. 5/402).

lÌ∞‹ËÎflÎ… ±Î ’Ëı·Î_ ±Î ·˘¿‹Î_ ’‘Λν … fi Ë÷Î, ÷˘ ÷ı‹fiÌ

‰Î÷ ÂÎVh΋Î_ ‹‚ı … ¿ı‹ ?

’˘÷ÎfiÌ ‰Î÷˘fi˘ ‹ÏË‹Î ’˘÷ı … ’fl¤Î‰‹Î_ ±Î‰Ìfiı ¿Ëı »ı — ““±Î

‰Î÷_ ÷˘ “¬‹Ì›Î‚ÎfiÎ ÷Ìfl …ı‰Ì »ı”, “±_√˛ı…fiÎ ·˘œÎ …ı‰Ì,” “±Õ÷΋Î_

±‚√_ ¿flı ±ı‰Ì...” “±fi_÷ Á_›˘fiı »ıÿfiÎflÌ”, “¤√‰Îfi ’vÊ˘k΋fiÌ

‰Î÷_ »ı.”

÷ı◊Ì …^fiÎ√œ‹Î_ V‰Î‹ÌfiÌ ±fiflΑÎfl ‰Î÷_fiÎ ’Õ¿ÎflÎ◊Ì ±Îfi_Ïÿ÷

◊¥fiı ±ı¿ ‰¬÷ √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±ı‹ ⁄˘·Ì ∂ÃuÎ Ë÷Î — ““‰fl÷η‹Î_

«Îfl ±ÎfiÌ, √œÕ΋Î_ ±Îà ±ÎfiÌ ‰Î÷˘ ◊Λ »ı, ’HÎ ’ıÀ ¤flÌfiı ’Òflı’ÒflÌ

‰Î÷˘ ÷˘ ±Î …^fiÎ√œ‹Î_ … ◊Λ »ı.””

±Î‰Ì ±ÿ˚¤÷ ‰Î÷˘‹Î_◊Ì ◊˘ÕÌ¿ ÂOÿ≠ÁÎÿÌ ·¥±ı —

(1) ““±Î… ÷˘ ’vÊ˘k΋, ±ZÎfl fiı ±ZÎflfiÎ ‹@÷ı ÁÏË÷ ’‘Λν

»ı, ÷ı ¤ı‚Î ±fi_÷ ‘΋fiÎ ¤√‰Îfi ÷ı‹fiÎ ‹@÷ı ÁÏË÷ ±ÎT›Î »ı. ÷ı ÂÎ

ÁÎv, ÷˘ ’˘÷’˘÷ÎfiÌ ¬˘À ¿Îœ‰Î fiı ’vÊ˘k΋fi_ V‰w’ Á‹…‰Î ±Î_ËŸ

±ÎT›Î »ı.”” (V‰Î.‰Î. 3/41)

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ≠Î√ÀufiÎ » Ëı÷±˘ ’ˆ¿Ì «˘◊˘ Ëı÷ ’HÎ ±Î …

Ë÷˘ — ±‰÷Îfl ÷◊Î ÷ı‹fiÎ ¤@÷ - ÷ı‹fiı ’˘÷ÎfiÌ μ’ÎÁfiÎfi˘ ÷◊Î

’˘÷ÎfiÎ V‰w’-iÎÎfifi˘ ⁄˘‘ ¿flÌfiı, ÷ı‹fiı ±ZÎfl‘΋‹Î_ ·¥ …‰Î.17

(2) ““⁄Ì…\_ ±Ï‘¿ ¿Î_¥ Á‹…‰Îfi_ fi◊Ì fiı ±ıÀ·_ … Á‹…‰Îfi_ »ı

…ı, ‹ËÎflÎ…fiı ’vÊ˘k΋ ΩHΉΠfiı ±Î ÁΑfiı ±ZÎfl ΩHΉÎ.”” (V‰Î.‰Î.

3/38)

36 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

17. Sfl∑§ËÿÊflÃÊ⁄UÊSŒËÿʇø ÷ÄÃÊ ÁŸ¡Ù¬Ê‚ŸÊôÊÊŸ◊Ê’Ùäÿ ÷Ê◊˜ –ÃÕÒÃÊãSflœÊ◊ÊÁœŸÃÈ¢ ÁflÁøãàÿʪ× üÊË„UÁ⁄U„¸UÃÈL§ÄÇøÃÈÕ¸—H

(3) ““‹ËÎflÎ…fiı ’vÊ˘k΋ ΩH›Î ωfiÎ ±ZÎfl‘΋‹Î_ …‰Î› fiÏË

fiı ⁄˛õw’ ◊›Î ωfiÎ ‹ËÎflÎ…fiÌ Áı‰Î‹Î_ flËı‰Î› fiÏË.”” I›Îflı ω·Î·ı

≠ë ’Ò»u˘ »ı …ı, ““’vÊ˘k΋ ¿ı‹ ΩHΉΠ? fiı ⁄˛õw’ ¿ı‹ ◊‰Î› ?””

I›Îflı ¿èÎ_ …ı, ““‹ËÎflÎ… ÷˘ Á‰˘˝’flÌ fiı Á‰˝ ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ, Á‰˝

¿ÎflHÎfiÎ ¿ÎflHÎ »ı.”” ÷ı μ’fl ‹K›fi_ fi‰‹_ fiı »ıS·Îfi_ ±ÎÕhÎÌÁ‹_

‰«fiÎQ≤÷ ‰_«Î‰Ìfiı ¿èÎ_ …ı, ““±Î… ÷˘ ÁIÁ_√‹Î_ ÁΑ, ±Î«Î›˝, ‹_Ïÿfl fiı

‹ÒÏ÷˝›_ ÷ı Á‰˘˝’flÌ »ı, ÷˘ ‹ËÎflÎ… Á‰˘˝’flÌ ËÎı› ÷ı‹Î_ Â_ ¿Ëı‰_ ? ±ı ÷˘

Á‰˘˝’flÌ … »ı ±ı‹ Á‹…‰_.”” (V‰Î.‰Î. 3/12)

(4) ““±‰÷Îfl‹ÎhÎ ÷˘ «‹¿’ÎHÎ …ı‰Î »ı. ÷ı‹Î_ ¿ıÀ·Î¿ ÷˘ ‹HÎ

…ı‰Î »ı fiı ¿ıÀ·Î¿ ÷˘ ÿÁ ‹HÎ …ı‰Î »ı... fiı ·Î¬ ‹HÎ «‹¿ ËÎı› ÷˘

±Î¬Î ’fl√HÎÎfiÎ ·˘œÎfiı ÷ÎHÎı. fiı ±Î… ÷˘ ⁄‘˘ «‹¿fi˘ ’‰˝÷ ±ÎT›˘ »ı,

fiÏË ÷˘ ⁄‘_ ⁄˛õÎ_Õ ÷HÎΛ ¿ı‹ ?”” ±ı‹ ‰Î÷ ¿flÌfiı ⁄˘S›Î …ı, ““’Ò‰˝fiÎ

±‰÷Îfl‹Î_ …ı‹Î_ …ıÀ·_ ±ˆr›˝ »ı ÷ı‹Î_ ÷ıÀ·Î ∞‰ ÷HÎΛ »ı. ±Î… ÷˘ Á‰˝

±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ fiı Á‰˝ ¿ÎflHÎfiÎ ¿ÎflHÎ ±ı‰Î …ı ’vÊ˘k΋ ÷ı … ’‘Λν

»ı fiı ÷ıfiı Ωı¥fiı ÷˘ ±fi_÷ ‘΋fiÎ ’Ï÷, ÷ı ‘΋fiÎ ‹@÷, ÷ı ‹ËÎflÎ…fiÌ

‹ÒÏ÷˝fiı ωÊı ÷HÎÎ¥ √›Î; …ı‹ «‹¿fiÎ ’‰˝÷fiı ÿı¬Ìfiı ‰ËÎHÎfiÎ ¬Ì·Î

÷HÎÎ¥ Ω› »ı ÷ı‹.”” (V‰Î.‰Î. 3/4)

(5) ““‰ÎÿÌ, Œ^·‰ÎÿÌ fiı √ÎflÕÌ, ÷ı‹Î_ ‰ÎÿÌ ËÎı› ÷ı ÷˘ √flÌ⁄ ÁÎ’

ËÎı› ÷ıfiı {ηı, fiı Œ^·‰ÎÿÌ ËÎı› ÷ı ÷˘ ËÎ◊ ±Î‰ı ÷˘ {ηı, fiÏË ÷˘

·Ò√ÕÎfiÎ »ıÕÎfiı ‰‚ ÿ¥fiı ‹ÎflÌ fiάı, fiı √ÎflÕÌ ËÎı› ÷ıfiÌ ±Î√‚ ÷˘

√‹ı ÷ı‰˘ ‹ÏHΑfl ËÎı› ÷ı ’HÎ Õ˘S›Î ¿flı. ±ı ÷˘ ºWÀÎ_÷ »ı ±ıfi_ ÏÁ©Î_÷ ÷˘

±ı »ı …ı, ÿkÎÎhÎı›, ¿Ï’· ÷ı ÷˘ ‰ÎÿÌfiı Ãı¿ÎHÎı »ı, ÷ı ÷˘ ‹‹ZÎ ËÎı› ÷ıfi_

¿S›ÎHÎ ¿flı. fiı fl΋«_ƒ fiı lÌ¿ÚWHÎ ÷ı ÷˘ Œ^·‰ÎÿÌfiı Ãı¿ÎHÎı »ı, ÷ı ÷˘

’˘÷Îfi_ ‰«fi ‹Îfiı ÷ıfi_ ¿S›ÎHÎ ¿flı fiı fi ‹Îfiı ÷˘ ÷fl‰Îflı Á‹Î‘Îfi ¿flÌfiı

¿S›ÎHÎ ¿flı. fiı ‹ËÎflÎ… ÷˘ √ÎflÕÌfiı Ãı¿ÎHÎı »ı fiı ÷ı‹fiÌ ±Î√‚ ÷˘ ∞‰,

¥rfl, ’vÊ fiı ±ZÎflÎÏÿ¿ ÷ı Á‰ı˝ ËÎ◊ ΩıÕÌfiı ∂¤Î »ı.”” (V‰Î.‰Î. 3/5)

Á‰ ˝̆’flÌ 37

(6) ““’Ò‰ı˝ ‹˘ÀÎ ‹˘ÀÎ ±‰÷Îfl ◊¥ √›Î »ı, ÷ı ¿fl÷Î_ ÷˘ ±Î

ÁIÁ_√ÌfiÎ »˘¿flÎ Á΋_ Ωı¥±ı »Ì±ı I›Î_ ÷˘ ¿fl˘Õ ¿fl˘Õ √b_ ±Ï‘¿ ÿˆ‰÷

…HÎΛ »ı; ÷˘ ‹˘ÀÎ ‹˘ÀÎ ËÏfl¤@÷ fiı ‹˘ÀÎ ‹˘ÀÎ ÁΑ ±fiı ‹ËÎflÎ…fi˘

‹ÏË‹Î ÷˘ ¿Ëı‰Î› … ¿ı‹ ?”” (V‰Î.‰Î. 3/72)

(7) ““±ı‹ ÷˘ ’Ëı·Î_ √HÎıÂfiı ≠¤ ¿Ëı »ı. ⁄˛õÎ, ωWHÎ fiı ωfiı

¿Ëı »ı. ±Ïfiw©, ≠zQfi fiı Á_¿Ê˝HÎfiı ¿Ëı »ı, I›Îflı ±ı‹Î_◊Ì ¿ıfiı ≠¤

‹Îfi‰Î ? I›Îflı ±ıfi_ ÷˘ ±ı‹ »ı …ı ∞‰fiÌ ¿˘ÏÀ›_, ¥rflfiÌ ¿˘ÏÀ›_,

⁄˛õÎfiÌ ’HÎ ¿˘ÏÀ›_ fiı ¿˘ÏÀ›_ »ı. ±ı ÁΈfiÎ_ ¿ÎflHÎ ÷˘ ‹ËÎflÎ… ’˘÷ı ±ı‹

Á‹…ı I›Îflı ‹…¿>fl ‹Y›_ ¿Ëı‰Î› fiı ±fi_÷ ¿˘ÏÀ fl΋, ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ¿ÚWHÎ fiı

±fi_÷ ¿˘ÏÀ ±ZÎfl‹@÷ ±ı Á‰ı˝fiÎ ¿÷ν, Á‰˝fiÎ ±Î‘Îfl, Á‰˝fiÎ Ïfi›_÷Î fiı

Á‰˝fiÎ ¿ÎflHÎ ‹ËÎflÎ…fiı Á‹…ı I›Îflı iÎÎfi ◊¥ flèÎ_.”” (V‰Î.‰Î. 6/257)

(8) ““’vÊ˘k΋fiÎ ¤@÷‹Î_ fiı ⁄ÌΩ ±‰÷ÎflfiÎ ¤@÷‹Î_ ¿ı‹ ¤ıÿ

»ı ? ÷˘ …ı‹ ËÎ◊HÎÌ Ï‰›Î› I›Îflı ÷ıfiı ¤ıÓÁ …ı‰Õ_ ⁄E«_ ±Î‰ı fiı …^ ω›Î›

I›Îflı ÷ıfiı ·Ì¬ ±Î‰ı ±ı‹ ¤ıÿ »ı.”” (V‰Î.‰Î. 2/108)

(9) ““lÌ¿ÚWHÎı ¿ıÀ·_ iÎÎfi ¿›* I›Îflı ±ı¿ 쩉ı I›Î√ ¿›˘˝ fiı ±Î…

÷˘ ‰ÌÁ ‰ÌÁ ‰flÁfiÎ Á_ÁÎfl ‹Ò¿Ìfiı «ÎS›Î ±Î‰ı »ı, fiı ’Ò‰ı̋ ÂÎVh΋Î_ VhÎÌ

÷˘ ¿˘¥±ı I›Î√Ì fi◊Ì fiı ±Î… ÷˘ ËΩfl˘ ⁄Î≥›_ I›Î√ ¿flı »ı, fiı ’Ò‰ı˝

¤√‰Îfi ⁄ı-hÎHÎfiı ÷ıՉΠ±ÎT›Î »ı ÷ı ÂÎVh΋Î_ ·A›_ »ı fiı ±Î… ÷˘

CÎfl˘CÎfl ¤√‰Îfi ÷ıՉΠ±Î‰ı »ı, fiı ⁄ÌΩ ±‰÷Îfl ‹˘ÀÎ ‹˘ÀÎ ÷ı ’ÎflÁ‹ÏHÎ

…ı‰Î »ı fiı ’vÊ˘k΋ ÷˘ g«÷΋ÏHÎ »ı.”” (V‰Î.‰Î. 2/171)

(10) ±Î μ’flÎ_÷ ±fiı¿ ≠Á_√ı V‰Î‹Ì±ı ‰Î÷˘ ¿fl÷Î_ ±‰÷Îfl-

±‰÷ÎflÌfi˘ ¤ıÿ Á‹Ω‰÷Î_ ¿èÎ_ »ı — ÷Ìfl ±fiı ÷Ìflfi˘ fiάfiÎfl˘ …ı‹ …\ÿÎ

»ı, ÷Ìflfi˘ fiάfiÎfl ÷Ìflfi_ ¿ÎflHÎ »ı ÷ı‹ Á‹…‰_, ’HÎ ¤‰Î›˘ …ı‹ …\ÿÎ

…\ÿÎ ‰ı ¿Îœı »ı ÷ı‹ ±‰÷Îfl-±‰÷ÎflÌfi˘ ¤ıÿ fi◊Ì. ‰‚Ì, …ı‹ «ø‰÷a

flÎΩ ±fiı ¬_Ï՛ΠflÎΩ ‰E«ı ¤ıÿ »ı, ÷ı‹ ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌfi˘ ¤ıÿ

38 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

Á‹…‰˘. ’HÎ ±‰÷Îfl ⁄‘Î Áfl¬Î fiı ÁΑ ⁄‘Î Áfl¬Î ±ı Á‹…HÎ ÷˘

ÂÎVhΠωv© »ı.

(11) ““±ı¿◊Ì ÷ı ·Î¬ ⁄¿flÎ_ ⁄˘·ı ’HÎ ⁄Ì¿ fi ·Î√ı fiı ±ı¿ ¿ıÁflÌ

gÁË ⁄˘·ı ÷ı ⁄‘ΛfiÎ_ ±_÷fl ¤ıÿÎ¥ Ω› fiı ËÎ◊ÌfiÎ_ ¿<_¤V◊‚ ŒÎÀÌ Ω›,

÷ı‹ ‹ËÎflÎ…fiı ±‰÷ÎflÎÏÿ¿ …ı‰Î ¿Ëı ÷ı‹Î_ ¿˘¥fiı ◊Õ¿˘ ·Î√ı fiÏË ’HÎ

±‰÷ÎflÎÏÿ¿ Á‰ı˝ ‹ËÎflÎ…fi_ ÿÌ‘_ ±ˆr›˝ ¤˘√‰ı »ı fiı ¤∞ ¤∞fiı ±ı‰Î

◊›Î »ı, ±ı‹ …ı ¿Ëı‰_ ÷ı ÷˘ ¿ıÁflÌ gÁËfiÎ fiÎÿ◊Ì …ı‹ ËÎ◊ÌfiÎ_ ¿<_¤V◊‚

ŒÎÀı ÷ı‰_ ¿ÃHÎ ’Õ÷_ »ı.”” (V‰Î.‰Î. 5/198)

lÌ∞‹ËÎflÎ…fi_ Á‰˘˝’flÌ’b_ — ±L› ’fl‹Ë_Á˘fiÎ_ ‰«fi˘fiÎ ±Î‘Îflı

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ÏÿT› ±fiı ±fi_÷ ±ˆr›ı˝›@÷ ≠¤Î‰Â΂Ì

T›„@÷I‰◊Ì ±Î¿Êν›ı·Î ¿ıÀ·Î¿ ’fl‹Ë_Á˘fiı ÷fl÷ … lÌ∞‹ËÎflÎ…

Á‰˘˝’flÌ ¤√‰Îfi »ı ÷ı‰Ì ≠÷ÌÏ÷ ◊¥. …ı‹fiı ‹ÎhÎ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ωÊı

¤√‰Îfi’HÎÎfi˘ Ïfiç› Ë÷˘ ’HÎ Á‰ ˝̆’flÌ’HÎÎfi˘ ¤Î‰ fi Ë÷˘ ÷ı‹fiı ’HÎ

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ±ÁΑÎflHÎ ±ˆr›˝ ±fiı ·˘¿˘kÎfl ¿Î›˝fiı ±fi¤‰Ìfiı

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ Á‰˘˝I¿ÚWÀ ÂOÿ˘‹Î_ ≠÷ÌÏ÷ ±Î‰Ì ±fiı ÷ı‹fiı ’HÎ ‘Ì‹ı

‘Ì‹ı lÌ∞‹ËÎflÎ…fi˘ Á‰ ˝̆’flÌ’HÎÎfi˘ Ïfiç› ◊›˘. ±ı‰Î ’fl‹Ë_Á˘±ı

’˘÷ÎfiÌ ¿ÚÏ÷±˘‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…fi_ Á‰˘˝’flÌ’b_ ‰HÎÌ ·Ì‘_ »ı. ÷ı‹Î_◊Ì

¿ıÀ·Î_¿ ±‰÷flH΢ Ωı¥±ı —

(1) Áÿ˚√v ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ÷˘ ÷ı‹fiÎ Á‰˝ √˛_◊˘‹Î_ ‹ÏË‹Î-

Á¤fl ÂOÿ˘ ‹Ò¿Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ’ÒHν ’vÊ˘k΋, Á‰Î˝‰÷ÎflÌ … ·A›Î »ı —

(±) “±Îz ‹K› ±_I›ı ±‰÷Îfl, ◊›Î ±√ÏHÎ÷ ◊ÎÂı ±’Îfl,

’HÎ Á‰ı˝fiÎ ¿ÎflHÎ …ıË, ÷ı ÷˘ V‰Î‹Ì ÁËΩfi_ÿ ±ıË.”

(Ïfi. ¿Î. ±‰÷Îfl g«÷΋ÏHÎ — 32)

(⁄) “ωϑ’fl ÷ı ωflÎÀ ¿Ë̱ı, ÷ı ’fl ≠‘Îfi ’vÊ ·Ë̱ı,

÷ı ’fl ‹Ò‚ ≠¿ÚÏ÷ ’vÊ, ÷ı◊Ì ’fl ±ZÎfl Á…Â.

±ZÎfl ’fl ’vÊ˘k΋ …ıË, ÷ıHÎı ‘›* ‹fiW›fi_ ÿıË,

÷ıfi_ ÿ½fi fiı V’½ @›Î_◊Ì, ÁË Ï‰«Îfl˘fiı ‹fi‹Î_◊Ì.

Á‰ ˝̆’flÌ 39

…ı »ı ‹fi ‰ÎHÎÌfiı ±√‹, ÷ı ÷˘ ±Î… ◊›Î »ı Á√‹;”

(¤. g«. ≠. 77)

(¿) “’»Ì ⁄˘Ï·›Î ≠ÎHÎ∞‰fi, ÷‹ı ÁÎ_¤‚F›˘ ÁË …fi,

÷‹fiı …ı ‹‚Ì »ı ‹ÒflÏ÷, ÷ıfiı Ïfi√‹ ¿Ëı fiıÏ÷ fiıÏ÷.

±Ï÷±’Îfl ±ZÎflÎ÷Ì÷, ◊¥ ÷‹Îflı ÷ı ÁÎ◊ı ≠Ì÷,

¤@÷ …@÷‹Î_ËÌ »ı Ωı CÎHÎÎ, μ’ÎÁ¿ ±‰÷Îfl ÷HÎÎ.

…ı …ı ‹ÒflÏ÷ …fifiı ¤Î‰ı, ÷ı ‹ÒflÏ÷ Ïfi…‘΋ ’ˢӫΉı,

’HÎ Á‰ı˝ ’Îfl …ı ≠Î’Ï÷, ÷ı »ı ÷‹Îflı ¿Ëı ≠ÎHÎ’Ï÷.”

(¤. g«. ≠. 79)

“’vÊ˘k΋ ≠¿Î”‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ’vÊ˘k΋’HÎÎfiÎ ±fiı¿ ÂOÿ˘

»ı. ÷ı‹Î_fiÎ ◊˘Õοfi˘ ±ÎV‰Îÿ ¿fḻı —

(Õ) “¿‚ «ÕÎT›˘ ¿S›ÎHÎfi˘ flı, ÁËfiÎ ‹V÷¿ ’fl ‹˘Õ.

’vÊ˘k΋ ≠√ÀÌ flı...

‘L› ‘L› ±Î ±‰÷Îflfiı flı, Ωı‰Î flÎ¬Ì fiÏË ΩıÕ. ’̧

‘Î‹Ì …ı ±ZÎfl‘΋fiÎ flı, ÷ıHÎı ±ÎM›˘ »ı ±Îfi_ÿ. ’¸⁄_‘ ¿Ì‘Î_ ⁄ÌΩ_ ⁄ÎflHÎÎ_ flı, ‰ı”÷Ì ¿Ì‘Ì ±ZÎfl‰ÎÀ. ’¸±ÊÎœÌ ‹ıCÎı ±Î‰Ì ¿›Î* flı, {Î{Î_ ⁄ÌΩ_ {ο‚. ’̧ ”

(Ïfi. ¿Î. ’vÊ˘k΋≠¿ÎÂ-55)

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ±ÊÎœÌ ‹ıCÎfiÌ μ’‹Î ±Î’Ì ¿ı …ı ‹ıCΉÊν◊Ì M≤J‰Ì

Á«ı÷fi ◊¥ Œ‚‰÷Ì ⁄fiı, F›Îflı ⁄ÌΩ ±‰÷Îfl˘fiı {ο‚ …ı‰Î ¿èÎÎ »ı, …ı

{ο‚fiÎ g⁄ÿfiÌ M≤J‰Ì μ’fl ¿˘¥ ±Áfl ◊÷Ì fi◊Ì. ±Î‰Î ’fl¤Î‰fiÎ

ÂOÿ˘◊Ì ÷ı‹HÎı ’˘÷ÎfiÎ ≥WÀÿı‰fiÎ ‹ÏË‹Îfi_ √Îfi ¿›* »ı.

(2) “ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì flı, ’˘÷ı ’fl⁄˛õ »ı flı,

V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ …ıfi_ fi΋ flı.

(Áÿ˚. ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì)

(3) ÏÿT› «ˆ÷L› ±ZÎfl …ıfi_ CÎfl »ı Ωı,

ZÎfl ±ZÎfl ◊¿Ì ±ı ÷˘ ’fl »ı Ωı... (Áÿ˚. ≠ı‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ì)

(4) “¿˘ÏÀ ωWHÎ ⁄˛õÎ ¿fl ΩıÕÌ, Â_¿fl ¿˘ÏÀ Áfl÷ ±ÎfiÌ,

ÂÎflÿÎ ÂıÊ ±fl fiÎflÿ ⁄flfiı, fiÏË ‹Îfi÷ fifl ±Ï¤‹ÎfiÌ.

40 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

’fl⁄˛õ ’ÒflHÎ ’vÊ˘k΋, V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ Á‹flÎfiÌ,

Á¬Îfi_ÿ ÂflHÎı Á¬ ’Λ˘, ¤…fi ¤fl˘ÁÎ μfl ±ÎfiÌ.”

(Áÿ˚. Á¬Îfi_ÿ V‰Î‹Ì)

±Î μ’flÎ_÷ ±WÀ ¿Ï‰ ’fl‹Ë_Á˘fiÎ_ ±L› ¿Ì÷˝fi˘‹Î_ ÷◊Î lÌ∞fiÎ

≠¿Î_Õ Ï‰¶Îfi ±ı‰Î ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¶ÎflΠϷϬ÷ ËÏflÏÿÏB‰…› √˛_◊‹Î_,

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ ≠ıflHÎÎ◊Ì ±g«I›Îfi_ÿ ⁄˛õ«ÎflÌ ¶ÎflÎ ·¬Î›ı·Î

lÌËÏfl·Ì·Î¿S’÷v √˛_◊‹Î_ ‰√ıflı ±fiı¿ V◊‚ı lÌ∞ Á‰˘˝’flÌ »ı ±ı

≠¿Îflfi˘ μS·ı¬ ‹‚ı »ı.

’˘÷ÎfiÎ ≥WÀÿı‰fiÌ Á‰ ˝̆’flÌ ÏfiWÃÎ ºœ ◊‰Î◊Ì ±ı‰Î ’fl‹Ë_Á˘fiı

≠¿ÚÏ÷-’vÊ ’›*÷ @›Î_› ‹Î· ‹fiÎ÷˘ fi Ë÷˘. ÷ı◊Ì ÷˘ F›Îflı Áÿ˚√v

V‰w’Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ‹ËÎflÎ…ı ’Ò»u_ — ““÷‹fiı √˘·˘¿‹Î_ ‹˘¿·Ì±ı ÷˘ ?””

I›Îflı ÷ı‹HÎı ¿èÎ_ — ““≥Á ¬~ı ‹ıÓ ÷˘ ’Õı ËÌ Ëˆ.””

μI’ÏkÎ Á√˝

lÌ∞‹ËÎflÎ… Á‰˘˝’flÌ »ı ÷ı Á‹…‰Î ±Î’HÎı μI’ÏkÎ Á√˝ Ωı¥±ı —

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı μI’ÏkÎ Á√˝ Á‹Ω‰÷Î_ …\ÿÎ …\ÿÎ ÿı‰˘, ¥rfl˘

‰√ıflıfiÌ μI’ÏkÎ, ÷ı‹fi_ V◊Îfi ‰√ıflı V’WÀ ¿›* »ı. ÷k‰iÎÎfi‹Î_ ’Î_« ¤ıÿ

±fiÎÏÿ ¿èÎÎ »ı. ÷ı‹Î_ ∞‰‹Î_ «Îfl ≠¿ÎflfiÌ ›˘Ïfi(μÏÿ˚¤…, …flΛ…,

±_Õ… ±fiı V‰ıÿ…)‹Î_ …L‹ ·ı÷Î ∞‰‹ÎhÎ ÷◊Î ÿı‰˘ ±Î‰Ì Ω›.

¥rfl¿˘ÏÀ‹Î_ ωflÎÀ◊Ì ≠¿ÚÏ÷-’vÊ ’›*÷ ±Î‰Ì Ω›. ‹Î›Î ¤√‰ÎfifiÌ

„@÷ ¿ËÌ »ı. ‹Î›Î ±ZÎfl⁄˛õfiÎ ≠¿ÎÂfiı ωÊı ·› ’΋ı »ı. (Ïfi. ¿Î.

’vÊ˘k΋ ≠¿Î ≠. 10/19, 20)

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““‰ıÿ, ’flÎHÎ, ≥Ï÷ËÎÁ fiı VQ≤Ï÷±˘ ±ı Á‰˝

ÂÎVh΋Î_◊Ì ±‹ı ±ı ÏÁ©Î_÷ ¿› ˝̆ »ı …ı, ∞‰, ‹Î›Î, ¥rfl, ⁄˛õ ±fiı

’fl‹ırfl ±ı Á‰ı˝ ±fiÎÏÿ »ı ±fiı ‹Î›Î »ı ÷ı ÷˘ M≤J‰Ìfiı Ãı¿ÎHÎı »ı. ±fiı

M≤J‰Ì‹Î_ flèÎÎ_ …ı ⁄Ì… ÷ıfiı Ãı¿ÎHÎı ∞‰ »ı. ±fiı ¥rfl ÷˘ ‹ıCÎfiı Ãı¿ÎHÎı »ı

÷ı ’fl‹ırflfiÌ ≥E»Î±ı ¿flÌfiı ’vÊw’ …ı ¥rfl ÷ıfi˘ ‹Î›Î Á_√Î◊ı Á_⁄_‘

◊Λ »ı I›Îflı …ı‹ ‹ıCÎfiÎ …‚fiÎ Á_⁄_‘ı ¿flÌfiı M≤J‰Ì‹Î_ Ë÷Î_ …ı ⁄Ì… ÷ı

Á‰ı̋ ∂√Ì ±Î‰ı »ı, ÷ı‹ ‹Î›Î‹Î_◊Ì ±fiÎÏÿ ¿Î‚fiÎ ∞‰ Ë÷Î ÷ı μÿ›

Á‰ ˝̆’flÌ 41

◊¥ ±Î‰ı »ı, ’HÎ fi‰Î ∞‰ fi◊Ì ◊÷Î. ‹ÎÀı …ı‹ ¥rfl ±fiÎÏÿ »ı ÷ı‹

‹Î›Î ’HÎ ±fiÎÏÿ »ı fiı ÷ı ‹Î›Îfiı ωÊı flèÎÎ …ı ∞‰ ÷ı ’HÎ ±fiÎÏÿ »ı

’HÎ ±ı ∞‰ ’fl‹ırflfiÎ ±_ fi◊Ì, ±ı ÷˘ ±fiÎÏÿ ∞‰ … »ı. ÷ı ∞‰

F›Îflı ’fl‹ırflfiı ÂflHÎı Ω› I›Îflı ¤√‰ÎfifiÌ ‹Î›Îfiı ÷flı fiı fiÎflÿ-

Áfi¿ÎÏÿ¿fiÌ ’ıÃı ⁄˛õw’ ◊¥fiı ¤√‰ÎfifiÎ ‘΋‹Î_ Ω› »ı fiı ¤√‰Îfifi˘

’ÎÊ˝ÿ ◊Λ »ı. ±ı‰Ì flÌ÷ı ±‹Îfl˘ ÏÁ©Î_÷ »ı.”” (‰«. √.±_. 10)

““±fiı F›Îflı ⁄˛õÎ_Õ˘fi˘ ≠·› ◊¥ Ω› »ı I›Îflı ±Î ≠√À

¤√‰Îfi »ı ÷ı … ±ı¿18 flËı »ı ±fiı ’»Ì V≤„WÀ fl«‰Îfiı Á‹ı ’HÎ

≠¿ÚÏ÷’vÊ ¶Îflı ¿flÌfiı ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ⁄˛õÎ_Õ˘fiı ±ı … ¤√‰Îfi μ’Ω‰ı »ı.””

(‰«. √.≠. 56)

±Î ≠‹ÎHÎı μI’ÏkÎ ±fiı ≠·› ÷ı ¤√‰Îfi V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎfiı ±Î‘Ìfi

»ı. I›Î_ lÏ÷‰Î@›fi_ ≠‹ÎHÎ »ı — ÃŒÒˇÊÖ ’„ÈU SÿÊ¢ ¬˝¡ÊÿÿÁÖ(»Î_ÿ˘B›˘’ÏfiÊÿ — 6-2-3)

μI’ÏkÎø‹ lÌ∞‹ËÎflÎ… ±Î flÌ÷ı Á‹Ω‰ı »ı — ““±ZÎflÎ÷Ì÷ ±ı‰Î

…ı ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi ÷ı V≤„WÀ Á‹›fiı ωÊı ±ZÎfl ÁÎ‹Ì º„WÀ ¿flı »ı I›Îflı

÷ı ±ZÎfl‹Î_◊Ì ’vÊ19 ≠√À ◊¥ ±Î‰ı »ı. ’»Ì ÷ı ’vÊ˘k΋ …ı ÷ı

±ZÎfl‹Î_ ≠‰ı ¿flÌfiı ’vÊfiı ωÊı ≠‰ı ¿flı »ı fiı ’vÊ w’ı ◊¥fiı

≠¿ÚÏ÷fiı ≠ıflı »ı, ±ı‰Ì flÌ÷ı …ı‹ …ı‹ ’vÊ˘k΋fi˘ ≠‰ı ◊÷˘ √›˘ ÷ı‹ ÷ı‹

V≤„WÀfiÌ ≠T≤ÏkÎ ◊¥ ±fiı ’»Ì ÷ı ≠¿ÚÏ÷’vÊ ◊¿Ì ≠‘Îfi’vÊ ◊›Î ±fiı ÷ı

≠‘Îfi’vÊ ◊¿Ì ‹ËkÎk‰ ◊›_. fiı ‹ËkÎk‰ ◊¿Ì hÎHÎ ≠¿Îflfi˘ ±Ë_¿Îfl ◊›˘

fiı ±Ë_¿Îfl◊Ì20 ¤Ò÷, ωʛ ≥„Lƒ›˘ ±_÷—¿flHÎ ±fiı ÿı‰÷Î ÷ı ◊›Î_.21 fiı

42 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

18. ±ı¿ ¿Ëı÷Î ¤√‰Îfi ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì ’fl⁄˛õfiÌ ÁÎ◊ı ±ZÎfl⁄˛õ ±fiı ±ZÎfl-

‹@÷ ’HÎ Á‹∞ ·ı‰Î.

19. ±Î ’vÊfiı ÂÎVh΋Î_ ‹Ò‚’vÊ ¿è΢ »ı.

20. ÁÎÏk‰¿ ±Ë_¿Îfl ◊¿Ì ‹fi ±fiı ≥„Lƒ›˘fiÎ ÿı‰÷Î μI’Lfi ◊÷ΠˉΠ±fiı flÎ…Á

±Ë_¿Îfl ◊¿Ì ÿÁ ≥„Lƒ›˘, ⁄Ï© ±fiı ≠ÎHÎ ±ı μI’Lfi ◊÷Î_ ˉÎ_ ±fiı ÷΋Á

±Ë_¿Îfl ◊¿Ì ’_«¤Ò÷ ±fiı ’_« ÷L‹ÎhÎÎ ±ı ∂’…÷Î_ Ë÷Î_. (‰«. √. ≠. 12)

21. ÿı‰÷Î — ÏÿÂÎ (ÏÿB’η), ‰Î›, ÁÒ›˝, ‰vHÎ, ±ÏrfiÌ¿<‹Îfl, ±„Bfi, ≥Lƒ, μ’ıLƒ,

≠Ω’Ï÷ (⁄˛õÎ), Q≤I› (›‹).

Á‰ ˝̆’flÌ 43

ÿÁ ≥„Lƒ›˘ — l˘hÎ, I‰«Î, «ZÎ, flÁfiÎ, CβÎHÎ, (’Î_« iÎÎfi ≥„Lƒ›˘), ‰Î¿˚,

’ÎÏHÎ (ËÎ◊), ’Îÿ, ÏÂffi, √ÿÎ (’Î_« ¿‹˝ ≥„Lƒ›˘).

’_«Ï‰Ê› (÷L‹ÎhÎÎ) — ÂOÿ, V’½, w’, flÁ, √_‘.

’_«¤Ò÷ — ±Î¿ÎÂ, ‰Î›, ÷ı…, …‚ M≤J‰Ì.

÷ı ◊¿Ì ωflÎÀ’vÊ ◊›Î fiı ÷ıfiÎ fiÎϤ¿‹‚‹Î_◊Ì ⁄˛õÎ ◊›Î fiı ÷ı ⁄˛õÎ

◊¿Ì ‹flÌE›ÎÏÿ¿ ≠Ω’Ï÷ ◊›Î fiı ÷ı ◊¿Ì ¿U›’ ≠Ω’Ï÷ ◊›Î fiı ÷ı ◊¿Ì

≥LƒÎÏÿ¿ ÿı‰÷Î ◊›Î fiı ÿˆI› ◊›Î ±fiı V◊Ήfl …_√‹ Á‰˝ V≤„WÀ ◊¥.”

(‰«. √. ≠. 41)

±Î ≠‹ÎHÎı ’fl⁄˛õ-’fl‹ÎI‹Î F›Îflı ±Î V≤„WÀ μI’Lfi ¿fl‰ÎfiÌ

≥E»Î ¿flı »ı I›Îflı ’˘÷ÎfiÎ ±fiÎÏÿ Áı‰¿ ±ZÎfl ÁÎ‹Ì º„WÀ ¿flı »ı. ±ZÎfl

’˘÷ÎfiÎ V‰Î‹Ì …ı ’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ ÷ı‹fiÌ ≥E»Î ΩHÎÌfiı ’vÊ

(±ZÎfl‹@÷-’vÊ) Á΋ı º„WÀ ¿flÌ ÷ıfiı ’vÊ˘k΋fiÎ Á_¿S’fiÌ ΩHÎ ¿flÌ

÷ıfiı μI’ÏkÎ ‹ÎÀı ≠ıflı »ı. ±Î◊Ì ÷ı ±ZÎflÎI‹¿ ‹@÷’vÊ ’fl⁄˛õfiÌ ≥E»Î

ËÎı‰Î◊Ì ‹Ë΋ΛΠÁÎ◊ı ΩıÕÎ¥ ‹Î›Î‹Î_ ≠·›¿Î‚ı …ı ±fi_÷ ≠‘Îfi (VhÎÌ)

±fiı ’vÊ ·Ìfi Ë÷Î_ ÷ı‹fiı T›@÷ ¿flı »ı. (¿Î›˘˝L‹¬ ¿flı »ı.) ±fiı ÷ı

¶ÎflÎ Á‹√˛ ⁄˛õÎ_ÕfiÌ fl«fiÎ ¿flΉı »ı.

μI’ÏkÎ Á√˝

’fl⁄˛õ

(’vÊ˘k΋)

±ZÎfl⁄˛õ

(±ZÎfl)

±ZÎfl’vÊ (‹@÷) ‹Ë΋ΛÎ

(‹Ò‚’vÊ) (‹Ò‚≠¿ÚÏ÷)

44 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

≠‘Îfi-’vÊ

(±fi_÷ ΩıÕ·Î_)

‹ËkÎk‰

(Ï«kÎ)

Á΄k‰¿ ±Ëo¿Îfl flÎ…Á ±Ëo¿Îfl ÷΋Á ±Ëo¿Îfl

‹fi≥„Lƒ›˘fiÎ ÿı‰÷Î ≥„Lƒ›˘, ⁄Ï©, ≠ÎHÎ ’_«¤Ò÷, ’_«Ï‰Ê›

ωflÎÀ ’vÊ

⁄˛õÎ

‹flÌE«ÎÏÿ¿ ≠Ω’Ï÷

¿U›’ ≠Ω’Ï÷

≥LƒÎÏÿ¿ ÿı‰÷Î ÿˆI› V◊Ήfl-…_√‹ V≤„WÀ

±Î ±ZÎflÎI‹¿ ’vÊ ≠¿ÚÏ÷fiı ≠ıflı »ı ¿Ëı÷Î_ ’vÊw’ı ◊¥fiı

‹Ë΋ΛÎfiı ωÊı ’˘÷ÎfiÌ Â„@÷fiı ≠ıflı »ı. ‹Î›Î ’˘÷ÎfiÌ ÁÎQ›Î‰V◊΋Î_◊Ì

«Ï·÷ ◊Λ »ı.”22 ’vÊ fiı ≠¿ÚÏ÷fiÎ Á_›˘√◊Ì ±fi_÷ ≠‘Îfi ±fiı ’vÊfiÎ_

ΩıÕı·Î_, ±fi_÷ ⁄˛õÎ_ÕfiÎ Á…˝fi ‹ÎÀı μI’Lfi ◊Λ »ı. ±Î‰Ì flÌ÷ı …ı‹ …ı‹

’vÊ˘k΋fi˘ ≠‰ı ◊÷˘ √›˘ ÷ı‹ ÷ı‹ V≤„WÀfiÌ ≠T≤ÏkÎ ◊÷Ì √¥.

μ’fl ¿èÎÎ …ı ±ZÎflÎI‹¿ ’vÊ ±◊‰Î ±ZÎfl‘΋fiÎ ⁄˛õw’ ‹@÷ ÷ı

““ÏfiflLfi »ı fiı ‹@÷ »ı fiı ⁄˛õ »ı fiı ‹Î›ÎfiÎ ¿ÎflHÎ »ı. ÷ı ‹Î›Îfiı ωÊı

·˘‹’HÎı (ÁL‹¬) ‰÷ı̋ »ı ÷˘ ’HÎ ±ıfiı ‹Î›Îfi˘ ⁄Α ◊÷˘ fi◊Ì fiı ‹Î›Îfiı

ωÊı ±ıfiı ¤˘√fiÌ ≥E»Î fi◊Ì. ±ı ÷˘ ’˘÷ı ⁄˛õÁ¬ı ÁϬ›Î »ı fiı ’ÒHν¿Î‹

»ı.”” (‰«. √.‹. 31)

ÂÎVh΢‹Î_ CÎb_¬v_ ±Î ’vÊfiı … ’vÊ˘k΋ ¿èÎÎ »ı ÷ı◊Ì ’fl⁄˛õ

’vÊ˘k΋ fi˘¬Î »ı ÷ı‰˘ A›Î· ±Î‰÷˘ fi◊Ì ±fiı Á‹…H΋Î_ ¤˛‹ ◊¥

Ω› »ı. ’fl_÷ lÌ∞‹ËÎflÎ… ÷˘ ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ V’WÀ’HÎı Á‹Ω‰ı »ı — ““…ı‹

±Î ∞‰fiı ωÊı fiı ‰ˆflÎ…’vÊ-¥rflfiı ωÊı ¤ıÿ »ı ±fiı ‰‚Ì …ı‹ ¥rflfiı

ωÊı fiı ’vÊfiı ωÊı ¤ıÿ »ı, ÷ı‹ ’vÊ fiı ’vÊ˘k΋ ±ı‰Î …ı ‰ÎÁÿı‰

¤√‰Îfi ÷ıfiı ωÊı ±ı‰˘ CÎH΢ ¤ıÿ »ı fiı ’vÊ˘k΋ ‰ÎÁÿı‰ ÷˘ Á‰˝fiÎ

V‰Î‹Ì »ı ±fiı ±ı‰Î ±ZÎflÎI‹¿ ’vÊ23 CÎHÎο »ı. ÷ı …ı ÷ı ‰ÎÁÿı‰fiÎ_

«flHÎÎflg‰ÿfiÌ μ’ÎÁfiÎ ¿flı »ı fiı V÷Ï÷ ¿flı »ı... ÷ı ±ı‰Ì flÌ÷ı ‰Î÷ν ±‹ı

CÎHÎÌ¿ ‰Îfl ¿flÌ »ı ’HÎ ±ıfi_ ‹fifi ¿flÌfiı ÁÎflÌ ’ıÃı ’˘÷ÎfiÎ ±_÷fl‹Î_ CÎıÕu

⁄ıÁÎfl÷Î fi◊Ì ±ıÀ·ı ÂÎVhÎfiÎ ÂOÿfiı ÁÎ_¤‚Ìfiı Á‹…H΋Î_ ÃÎ flËı÷˘

fi◊Ì.”” (‰«. √.‹. 31)

±Î flÌ÷ı V≤„WÀfi˘ ø‹ Ωı÷Î_ ’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ±ı‰Î

lÌ∞‹ËÎflÎ… ÁΈfiÎ ≠ıfl¿, ±_÷›Î˝‹Ì ±fiı ¿ÎflHÎ »ı ÷ı V’WÀ Á‹Ω› »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ … lÌ‹¬fiÌ ‰ÎHÎÌ ÁÎ_¤‚Ì Áÿ˚√v ≠ı‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı

·A›_ »ı —

“∞‰ ¥rfl ÷H΢ flı ‹Î›Î ¿Î‚ ’vÊ ≠‘Îfi,

ÁΈfiı ‰Â ¿v_ flı ÁΈfi˘ ≠ıfl¿ Ë_ ¤√‰Îfi;

22. ÁÎQ›Î‰V◊Î ¿Ëı÷Î ‹Ë΋ΛÎfiÎ hÎHÎı› √H΢ Á‹÷Î ¤˘√‰Ì ÂÎ_÷ Ë÷Î.

23. ±ZÎfl‹@÷˘, ⁄˛õw’ ‹@÷˘.

Á‰ ˝̆’flÌ 45

±√ÏHÎ÷ ωrfiÌ flı μI’ÏkÎ ’ηfi ≠·› ◊Λ,

‹ÎflÌ ‹fl∞ ωfiÎ flı ¿˘¥◊Ì ÷flb_ fi‰ ÷˘ÕΛ.”

(±˘flÕÎfiÎ_ ’ÿ˘)

’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ — ±ı¿ ±fiı ±Ï¶÷Ì›

±Î flÌ÷ı ±Î’HÎı Ωı›_ ¿ı ’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ Á‰˘˝’flÌ,

Á‰Î˝‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ, Á‰˝ ¿ÎflHÎfiÎ ¿ÎflHÎ ±fiı Á‰˝fiÎ Ïfi›_÷Î »ı. ±fiı ÷ı

¤√‰Îfi V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ »ı. ‰‚Ì ÷ı ±ı¿ ±fiı ±Ï¶÷Ì› »ı. ±ZÎfl’›*÷

’HÎ ’fl⁄˛õ ◊‰Î Á‹◊˝ fi◊Ì. ÷ı ωÊı ÂÎVh΢fiÎ_ ◊˘ÕÎ_¿ ≠‹ÎH΢ Ωı¥±ı.

◆ lÏ÷‹Î_ ¿èÎ_ »ı — “∞∑§◊flÊÁmÃËÿ¢ ’˝rÊ” ¤√‰Îfi ±ı¿ … ±fiı

±Ï¶÷Ì› »ı.

◆ ±Î ÏÁ©Î_÷fiÌ V’WÀ÷Î ¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı, ““±ı fiÎflΛHÎ

…ı‰Î ÷˘ ±ı¿ fiÎflΛHÎ … »ı ’HÎ ⁄ÌΩı ¿˘¥ ±ı …ı‰˘ ◊÷˘ fi◊Ì.”” (‰«.

·˘. 13, ¿Î. 8, ¿Î. 10)

◆ ““…ı ¤√‰Îfi »ı ÷ı …ı‰Î ÷˘ ±ı ±ı¿ … »ı ±fiı ¤√‰Îfifiı ¤∞

¤∞fiı CÎHÎο ¤√‰ÎfifiÎ ÁΑQ›˝’HÎÎfiı ’ÎQ›Î »ı ÷˘ ’HÎ ÷ı ¤√‰Îfi

…ı‰Î ÷˘ ◊÷Î … fi◊Ì.”” (‰«. √.±_. 39)

◆ ““¤√‰Îfifi_ V‰w’ ’HÎ ±ı¿ … »ı ±fiı ÷ı ¤√‰Îfi ±Ï÷ Á‹◊˝

»ı fiı ÷ı …ı‰˘ ◊‰Îfiı ¿Î…ı ±ZÎfl’›*÷ ¿˘¥ Á‹◊˝ ◊÷˘ fi◊Ì, ±ı ÏÁ©Î_÷

»ı.”” (‰«. ·˘. 4).

◆ Ÿ Ãà‚◊‡øÊåÿÁœ∑§‡ø ŒÎ‡ÿÖ±◊ν÷˚ “÷ı ’fl⁄˛õfiÌ Á‹Îfi ¿ı ÷ı◊Ì ±Ï‘¿ ¿˘¥ …HÎÎ÷_ fi◊Ì.”

(rı÷Îr÷fl μ’ÏfiÊÿ 6/8 ÷◊Î ¤‰Á_¤‰Á_ÏË÷Î μ’ÏfiÊÿ 2/24)

≠«Ï·÷ ≠Á_√˘ —

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ≠Á_√˘’ÎkÎ Á‹Ω‰ı·_ ’˘÷Îfi_ Á‰˘˝’flÌ’b_

ˉı ±Î’HÎı Á_≠ÿΛ‹Î_ ≠«Ï·÷ ±ı‰Î ¿ıÀ·Î¿ ≠Á_√˘◊Ì

lÌ∞‹ËÎflÎ…fi_ Á‰˘˝’flÌ’b_ Ωı¥Â_.

(1) ÂÌ÷‚ÿÎÁ fi΋ı ‹‹ZÎ ⁄˛ÎõHÎ fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ A›ÎÏ÷

46 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

ÁÎ_¤‚Ì ÷ı‹fiÎ_ ÿ½fi ¿fl‰Î ±ÎT›Î. ’fl_÷ fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ◊˘ÕÎ Ïÿ‰Á

’Ëı·Î_ … ±_÷‘νfi ◊›Î »ı ÷ı Á‹Î«Îfl ÁÎ_¤‚Ìfiı ±I›_÷ ÏfiflΠ◊¥ √›Î.

÷ı◊Ì ÷ı‹HÎı ’λΠ…‰Îfi˘ ω«Îfl ¿›˘˝. ÷ı‰Î‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ÷ıfiı Á‹ÎÏ‘

¿flÎ‰Ì …ı‹Î_ «˘‰ÌÁı ±‰÷Îfl˘ ±fiı fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ V÷Ï÷

¿flı »ı ÷ı‰Î_ ÷ıfiı ÿ½fi ◊›Î_. Á‹ÎÏ‘ ±‰V◊΋Î_ … ÷ı‹HÎı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ

≠ı‹◊Ì ’ÒΩ ¿flÌ, ’fl_÷ ’»Ì ÷ı‹fiı ±ZÎfl‘΋fiÎ ±fi_÷ ‹@÷˘fiÌ ’ÒΩ

¿fl‰ÎfiÌ ≥E»Î ◊¥. ÷ı‹fiÌ ±Î ≥E»Î ΩHÎÌ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ÷ı‹fiı Á_¿S’

¿fl‰Î ¿èÎ_ ¿ı ““±Î ±ı¿ ±ı¿ ±‰÷Îfl ±fiı fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’vÊ˘k΋ ËÎı›

÷˘ ‹ÎflÎ_ ±fi_÷ V‰w’ ◊α˘.”” ’HÎ ÷ı‹ Á_¿S’ ¿fl‰Î »÷Î_ ÷ı‹fiÎ_ ±fiı¿

V‰w’˘ fi ◊›Î_. ’»Ì ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ —

“g«÷‰fi ±ı‰_ ‹… ωÊı, ˉı ¿fl˘ ¿Ëı ’fl‹ıÂ.”

““lÌ∞‹ËÎflÎ… ’vÊ˘k΋ ËÎı› ÷˘ ‹ÎflÎ_ ±fi_÷ V‰w’ ◊α˘.”” ±ı‹

Á_¿S’ ¿fl÷Î_ … ÷ı‹fiÎ_ ±fi_÷ w’ ◊›Î_ ±fiı ÷ı‹HÎı ±fi_÷ ‹@÷˘fiÌ ±ı¿Ì

ÁÎ◊ı ’ÒΩ ¿flÌ. Á‹ÎÏ‘‹Î_◊Ì ⁄ËÎfl ±Î‰Ìfiı ÂÌ÷‚ÿÎÁı ‹ËÎflÎ…fiÌ V÷Ï÷

¿flÌ. ÷ı‹fiı lÌ∞‹ËÎflÎ…fi˘ Á‰˘˝’flÌ Ïfiç› ◊›˘. ÷ı◊Ì ÷ı‹fiı …√÷ ¬˘À_

◊¥ √›_. ±fiı ÷ı±˘ ‹ËÎflÎ… ’ÎÁı ÿÌZÎÎ ·¥ ’fl‹Ë_Á ⁄fiÌ √›Î.

‹ËÎflÎ…ı ÷ı‹fi_ fi΋ T›Î’¿Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’ÎÕu_.

“Á‰˝ ±‰÷Îfl ±ı‹Î_ Á‹Î›, ’˘÷ı ¿˘¥‹Î_ ·Ìfi fi ◊Λ,

±ı‰Ì ‰Î÷ ¿ËÌ …ıË ‰Îfl, ◊›Î ·Ìfi ⁄‘Î ±‰÷Îfl,

ÁÏfl÷α˘ ‹‚ı ÷ı ÁÎ√fl‹Î_, ‹Y›Î ±‰÷Îfl ÁΈ ËÏfl‰fl‹Î_.”

(ËÏfl·Ì·ÎQ≤÷ — 5-3)

(2) ‹ËÎflÎ…fiÎ ±fiL› ¤@÷, √΋ ±√÷flÎ¥fiÎ ’‰˝÷¤Î¥fiı ±ı¿

‰¬÷ ¬ı÷Ì ¿fl÷Î_ ‹ËÎflÎ…‹Î_ T≤ÏkÎ ΩıÕÎ¥ √¥ ±fiı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ

÷ıΩı‹› ‹ÒÏ÷˝fiÎ_ ≠◊‹ ÿ½fi ◊›Î_. ±fiı ÷ı ’»Ì ÷ı ÷ı…‹Î_ ±ı¿ ’»Ì ±ı¿

«˘‰ÌÁ ±‰÷Îfl˘±ı ÿ½fi ±ÎM›Î_ ±fiı ’λΠlÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ ‹ÒÏ÷˝‹Î_ ±ı

Á‰ı̋ ±‰÷Îfl˘ Á‹Î¥ √›Î. ±Î‰Î_ ÏÿT› ÿ½fi◊Ì ’‰˝÷¤Î¥ CÎHÎÎ ≠ÁLfi

◊›Î. ±Î μ’fl◊Ì ≠÷ÌÏ÷ ◊Λ »ı ¿ı …ı Á‹◊˝ ËÎı›, Á‰˝lıWà ËÎı› ÷ı …

⁄ÌΩfiı ’˘÷΋Î_ ·Ìfi ¿flÌ Â¿ı.

Á‰ ˝̆’flÌ 47

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı Á‹ÎÏ‘ ¶ÎflÎ ’˘÷Îfi_ ±’ÏflÏ‹÷ ±ˆr›˝ ⁄÷ΉÌ

’˘÷Îfi_ Á‰˘˝’flÌ’b_ ÏÁ© ¿flÌ ⁄÷ÎT›_ Ë÷_. iÎÎfiÌ-±iÎÎfiÌ, ¤@÷-±¤@÷,

’Â-’_¬Ì, ∞‰-…_÷ ‰√ıflı ÁΈfiı Á‹ÎÏ‘ ¿flÎ‰Ì ‹ËÎflÎ…ı ±¤Ò÷’Ò‰˝ ±ˆr›˝

⁄÷ÎT›_ Ë÷_. ‹Î»·Î_±˘, ‹√fl ‰√ıflıfiı ’HÎ ‹ËÎflÎ… Á‹ÎÏ‘ ¿flΉ÷Î. ±Î

μ’flÎ_÷ …\ÿÎ …\ÿÎ Á_≠ÿΛfiÎ ±fi›Î›Ì±˘fiı Á‹ÎÏ‘ ¿flÎ‰Ì ’˘÷’˘÷ÎfiÎ

≥WÀÿı‰fiÎ_ ÿ½fi ¿flΉ÷Î ±fiı ’˘÷Îfi΋Î_ ·Ìfi ◊¥ …÷Î ⁄÷Ή÷Î. ±Î‰Î

±’Îfl ±ˆr›˝◊Ì ¬ıÓ«Î¥fiı ÿıÂÿıÂfiÎ ¬ÒHÎı ¬ÒHÎı◊Ì ‹‹Zα˘ ±Î‰Ìfiı ÷ı‹fi˘

±Îl› ¿fl÷Î.

‰«fiÎQ≤÷ ’_«Î‚ÎfiÎ 6fi˘ ±Î … ¤Î‰Î◊˝ »ı ¿ı …ı‹ lÌ¿ÚWHÎ

¤√‰Îfiı ÷ı‹fiÎ ’Ò‰ı˝ ◊¥ √›ı·Î ±‰÷Îfl˘fi_ ¿ı ⁄Ì∞ ‹ÒÏ÷˝±˘fi_ ±ˆr›˝

’˘÷Îfiı ωÊı …HÎÎT›_ »ı ÷ı◊Ì ÷ı‹fiı ÂÎVh΢ Á‰˘˝’flÌ ¿Ëı »ı, ÷ı‹

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’Ò‰ı˝ ◊›ı·Î Á‰ı˝ ±‰÷Îfl˘fiı (lÌ¿ÚWHÎ ÁÏË÷) ’˘÷Îfiı ωÊı

·Ìfi ¿fl‰Î w’ ±ˆr›˝ ⁄÷ÎT›_ »ı. ÷ı◊Ì ±Î ±‰÷Îfl Á‰˘˝I¿ÚWÀ’HÎı ‰÷ı˝ »ı.

±ı‰Î ’fl¤Î‰fiÎ ÂOÿ˘ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’˘÷Îfiı ‹ÎÀı ‰Î’›Î˝ »ı.

±Î ωÊı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ_ ÷ıfl ±ˆr›˘˝ ‰Hν‰÷Î_ Áÿ˚. √˘’΂Îfi_ÿ

V‰Î‹Ì±ı ·A›_ »ı —

““’˘÷ÎfiÎ ’Ò‰ı˝ ±‰÷Îfl˘fiı ’˘÷ÎfiÌ ‹ÒÏ÷˝fiı ωÊı ·Ìfi ◊›ı·Î CÎHÎÎ

‹fiW›˘fiı ÿı¬ÎÕı ’HÎ ’˘÷ı ÷ı ±‰÷Îfl˘‹Î_ ·Ìfi fi ◊Λ ÷ı ±Îç›˝¿Îfl¿

‘‹˝Á÷fi_ ·ZÎHÎ »ı.””24

(3) ·˘…-‹Î_√fl˘‚‹Î_ fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ±_÷‘νfi ’»Ì

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±’Îfl ±ˆr›˝ ⁄÷ÎT›_ ±fiı Á‹ÎÏ‘ ≠¿flHÎ «·ÎT›_. ‹ËÎflÎ…

√ÎÿÌ ’fl ’‘Λν ’»Ì ±ı¿ ‰¬÷ ¿Î·‰ÎHÎÌ √΋‹Î_ ¤Ì‹¤Î¥ fi΋fiÎ

¤@÷ı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ωfi_÷Ì ¿flÌ ¿èÎ_ ¿ı ““F›Îflı fi‰˘ flÎΩ √Îÿ̱ı ⁄ıÁı

I›Îflı ⁄_ÿ̉Îfi˘fiı »˘ÕÌ ‹Ò¿ı »ı. ÷˘ ±Î’ ÷˘ Á‰˝ ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ »˘.

±Î’ √ÎÿÌ ’fl Ï⁄flÎF›Î ±ı ÏfiÏ‹kÎı fifl¿fiÎ ¿<_Õ‹Î_ ±’Îfl ›Î÷fiÎ ¤˘√‰Ì

flËı·Î ∞‰˘fiÌ ‹„@÷ ¿fl˘.””

48 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

24. ‚¢Œ‡Ê¸ÿØ ¬Ífl¸ÁŸ¡ÊflÃÊ⁄UÊ°À‹ËŸÊŸ˜ Sfl◊ÍÃı¸ ‡ÊÇÊÙ ◊ŸÈcÿÊŸ˜ –‹ËŸÙ Ÿ Ã·È Sflÿ◊˜ •Œ˜÷ÈÃãÃØ òÊÿÙŒ‡Ê¢ œ◊¸‚ÈÃSÿ ‹ˇ◊ H

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ÷ı‹fiÌ ±Î ≠Î◊˝fiÎ ÁÎ_¤‚Ì ’˘÷ÎfiÎ ‹@÷ V‰w’Îfi_ÿ

V‰Î‹Ìfiı Á‹ÎÏ‘‹Î_ ›‹’flÌ‹Î_ ‹˘¿S›Î. I›Î_ ›‹›Î÷fiÎ ¤˘√‰÷Î ∞‰˘fi˘

¿¿‚ÎÀ ÁÎ_¤‚Ì, ÷ı‹fiı ÿ›Î ±Î‰Ì. ±fiı ÷ı‹HÎı ±ı ∞‰˘ ’ÎÁı

“V‰ÎÏ‹fiÎflΛHΔfiÎ fi΋fiÎ ‹_hÎfiÌ ‘Òfi ¿flΉÌ. ±ı ‹_hÎfiÎ ≠÷Î’ı ÁΈ

∞‰˘fiı fifl¿ ›Î÷fi΋Î_◊Ì ‹@÷ ¿flÌ «÷¤˝… V‰w’ ‘ÎflHÎ ¿flÎ‰Ì ¤Ò‹Î-

’vÊfiÎ ·˘¿‹Î_ ‹˘¿·Ì ±ÎM›Î. ±Î‰_ ±’Îfl ±ˆr›˝ ’˘÷ÎfiÎ ’fl‹Ë_Á˘

¶ÎflÎ, ‹@÷˘ ¶ÎflÎ ⁄÷ÎT›_. ±Î ’fl◊Ì Áÿ˚√v ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿Ì÷˝fi

⁄fiÎT›_ »ı.

“’˘÷ı ’fl⁄˛õ flı, V‰Î‹Ì ÁËΩfi_ÿ

fiÎflΛHÎ ≠⁄‚ ≠÷Î’ »ı.

V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ‹¬ı μE«flı, ÷ıfiı …L‹‹flHÎ …‹fi˘ ¤› Ω›.

Áfl‰ı fifl¿fiÎ ¿<_Õ ¬Î·Ì ◊›Î, ¤ÒA›Î …‹√HÎ flı ¿fl CÎÁÌ ’V÷Λ.”

“ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì flı, fi ≠√À÷ ±Î Á‹ı flı,

≠ÎHÎÌ ¿˘¥ ’΋÷ fiÏË ¤‰’Îfl....”

Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ’HÎ ·A›_ »ı —

“∞‰ Á_›‹fi̱ı (›‹’flÌ‹Î_) ÂÌÿ Ω› flı

≠√À ≠¤ »ı M≤J‰Ì ‹Î_› flı.....”

⁄ıÁı flÎΩ √ÎÿÌ ’fl ¿˘› flı, »˘Õı ⁄_Ï‘‰ÎfifiÎ ⁄_‘ Á˘› flı;

÷ı‹ ⁄_‘◊Ì »˘ÕuÎ ⁄Ë …fi flı, ’˘÷ı ≠√À lÌ ¤√‰fi flı;

‹Ë΋˘À˘ ≠÷Î’ ≠√ÀÎ‰Ì flı, flÌ÷ fiΈ÷‹ L›ÎflÌ «·Î‰Ì flı;

…ıfiı μ’fl fiËŸ ⁄ÌΩı ¿˘› flı, ÷ı ÷˘ …ı‹ ¿flı ÷ı‹ ËÎı› flı;

ÁΈfiÎ fiÎ◊ Ïfi›_÷Î V‰Î‹Ì flı, ÁΈ ‘΋÷HÎÎ ’HÎ ‘Î‹Ì flı;

÷ı ÷˘ ±œ‚¿ ±Î… œÏ‚›Î flı, ◊›Î Á¬Ì …fi …ıfiı ‹Ï‚›Î flı;

(4) √œÕ΋Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı “ÁIÁ_Ï√∞‰fi” √˛_◊ ·¬ÎT›˘ I›Îflı

÷ı‹Î_ μ’ÎÁfiÎ Á_⁄_‘Ì ««Î˝ ◊¥. ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı, ‹ËÎflÎ…fiı Á‰˘˝’flÌ,

Á‰˝ ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ, Á‰˝ ¿ÎflHÎfiÎ ¿ÎflHÎ Á‹…‰Î ±fiı ·¬‰Î

±Î√˛Ë’Ò‰˝¿ ¿èÎ_. ⁄ÌΩ ’fl‹Ë_Á˘±ı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı lÌ¿ÚWHÎ …ı‰Î

·¬‰Îfi_ ≠Ï÷’Îÿfi ¿›*. lÌ∞‹ËÎflÎ…ı «˘‰ÌÁ ±‰÷Îfl˘ ’˘÷ÎfiÎ V‰w’‹Î_

Á‰ ˝̆’flÌ 49

·Ìfi ¿›Î˝ ÷ı ÷◊Î ⁄ÌΩ_ ±ˆr›˘˝fiÌ ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‰Î÷ ¿flÌ. ’˘÷ÎfiÌ

ÿ·Ì· ‹y‹÷Î’Ò‰˝¿ fl…^ ¿flÌ, ‹ËÎflÎ…fiı ⁄ÌΩ ±‰÷Îfl˘ …ı‰Î ¿Ë̱ı ÷˘

‹ËÎflÎ…fiÎ_ ±ÿ˚¤÷ ±fiı ±·ÎˆÏ¿¿ ±ˆr›˘˝ ¬˘ÀÎ_ ’Õı ÷ı‹ ’HÎ ¿èÎ_.

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’˘÷ı ⁄ÌΩ ’fl‹Ë_Á˘fiÌ ÿ·Ì·‹Î_ ÁÒfl ’flÎ‰Ì ¿èÎ_ ¿ı ““±‹ı

lÌ¿ÚWHÎ …ı‰Î … »Ì±ı. ÷ı◊Ì ‰‘ fi ·¬Î›.”” ±Î μ’flÎ_÷ ±Î‰˘ ±Î√˛Ë

Áı‰‰Î ‹ÎÀı ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÁÎ◊ı CÎHÎÌ ÿ·Ì·˘ ¿flÌ ±ıÀ·_ … fiÏË ’HÎ

ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ±ı¿·Î ’ÎÕÌfiı ÷ı‹fiÌ ÁÎ◊ı ÁÎ÷ Ïÿ‰Á Á‘Ì ‹ËÎflÎ…

⁄˘S›Î fiÏË ±fiı ÷ı‹fi˘ ⁄ÏËW¿Îfl ¿›˘˝. ±Î »÷Î_ ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷ı‹fiÌ

Á‹…H΋Î_ ±Õ√ flèÎÎ. »ıS·ı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ÷ı‹fiÌ Á‹…HÎfiÌ ≠Â_ÁÎ ¿flÌ,

÷ı‹fiı ’˘÷ÎfiÌ ≠ÁLfi÷Îfi˘ ËÎfl ±ÎM›˘ ±fiı ¿èÎ_ — ““μ’ÎÁ¿ ÷˘ ±Î‰Î …

ËÎı›, ¿ÎflHÎ ¿ı ±‹ı Á‰˝ ¤ı√Î ¤‚Ì √›Î ±fiı ÷ı‹fi˘ Ï÷flV¿Îfl ¿›˘˝ »÷Î_

÷ı‹HÎı ÁÎ«Ì ‰Î÷ ‹Ò¿Ì fiÏË.”” ±Î‹ ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ≠Á_√◊Ì

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ Á‰ ˝̆’flÌ ÏfiWÃÎfiÌ ‰Î÷ ºœ ◊Λ »ı.

±Î »÷Î_ ‹˘ÀÎ ‹˘ÀÎ ’fl‹Ë_Á˘fiÎ ±Î√˛Ë◊Ì ‹fiW›w’‹Î_

¤√‰Îfi’HÎÎfi_ ±fiı Á‰˘˝’flÌ’HÎÎfi_ ±Îfl˘’HÎ ¿fl‰Î◊Ì ·˘¿‹Î_ ¬˘À_ ÿı¬ÎÂı

±ı ¤›◊Ì ±◊‰Î ÂÎVh΋Î_ ±Î ‰Î÷ ‹‚÷Ì fiÏË ±Î‰ı ±ı‰Ì ⁄Ì¿◊Ì fiı

ÂÎVhÎfiÌ ÷_÷Ì◊Ì “ÁIÁ_Ï√∞‰fi”‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ±Î√˛Ë’Ò‰˝¿ lÌ¿ÚWHÎ

…ı‰Î √˛_◊¿Îflı ÏfiwM›Î »ı. ÷ı◊Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ Ë÷_ ¿ı ±‹ÎflÎ ‹ÏË‹ÎfiÎ_

ÂÎVh΢ ÷˘ ±Î√‚ μ’fl ◊Âı ±fiı ±‹ÎflÌ ‹ÒÏ÷˝ ’HÎ ’‘flΉÎÂı.

÷◊Î lÌ∞‹ËÎflÎ… CÎHÎÌ ‰¬÷ ¿Ëı÷Î ¿ı ±‹ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

÷◊Î ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı Á_V¿Ú÷ ¤HÎÎT›_ ËÎı÷ ÷˘ ÁIÁ_√‹Î_ ⁄Ë Á‹ÎÁ

◊Î÷. ‰‚Ì ÿÌfiÎfiÎ◊ ¤|fi_ ’HÎ ¿Î‹ fi ’Õ÷ ±fiı ±‹ÎflÎ V‰w’fi˘

‹ÏË‹Î ±fiı ±ˆr›˝ …ı‰Î_ »ı ÷ı‰Î_ ›◊Î◊˝ ·¬÷.

(5) lÌ∞‹ËÎflÎ… ÷Ì◊˘˝‹Î_ Œfl÷Î_ Œfl÷Î_ ·˘…’fl ’‘Λν. fl΋Îfi_ÿ

V‰Î‹Ì ÷ı ‰¬÷ı ¤Ò…fi√fl Ï⁄flÎ…‹Îfi Ë÷Î. fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‰HÎafiÌ ‹˘À’

ΩHÎ÷Î Ë÷Î. ÷ı◊Ì ÷ı‹HÎı ÷ı‹fiÎ ⁄‘Î … ÏÂW›˘fiı ·˘…’fl …¥ ‰HÎafiÎ_

ÿ½fi ¿fl‰Î ±ÎiÎÎ ¿flÌ. Âı¬’ÎÀfiÎ ·Î·∞ Á÷Îfl(’λ‚◊Ì Áÿ˚.

ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì)fiı √fl fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì‹Î_ ±’Îfl VfiıË Ë÷˘ ±fiı ÷ı‹fiı

50 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

ωÊı √fl¤Î‰ Ë÷˘ ÷ı◊Ì ÷ı±˘ ·˘… fi …÷Î_ ¤Ò… √›Î. ÷ı◊Ì fl΋Îfi_ÿ

V‰Î‹Ì±ı ÷ı‹fiı ’Ò»u_ — ““‹ÎflÌ ±ÎiÎÎfiÌ ±‰iÎÎ ¿flÌ ¿ı‹ ±ËŸ ±ÎT›Î ?

±ı ‰HÎa ÷˘ ±Ï÷ ‹˘ÀÎ »ı ±fiı ÿ½fi ¿fl‰Î ›˘B› »ı.””

·Î·∞ ¤@÷ı ’Ò»u_ — ““±ı ‰HÎa ¿ı‰Î ‹˘ÀÎ »ı ? ±Î’fiÎ …ı‰Î ?””

fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_ — ““±‹ÎflÎ◊Ì ’HÎ ‹˘ÀÎ »ı. lÌ¿ÚWHÎ◊Ì ’HÎ

‹˘ÀÎ »ı. ±ı ‰HÎa Á‰˝ ±‰÷Îfl˘fiÎ ¿ÎflHÎ ’flÎI’fl, ±≠οÚ÷, ±≠οÚ÷

√HΈr›˝‰Î‚Î ’vÊ˘k΋ »ı.”” ±Î ≠‹ÎHÎı fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‹ËÎflÎ…fi˘

CÎH΢ ‹ÏË‹Î ¿è΢ ±fiı ·Î·∞ ¤@÷fiı ·˘… fi …‰Î ‹ÎÀı Ã’¿˘ ±ÎM›˘.

±Î ≠Á_√ “ËÏfl·Ì·ÎQ≤÷”‹Î_ ±Î ≠‹ÎHÎı ·A›˘ »ı -

“¿Ëı ·Î·∞ ÷ı ‹˘ÀÎ ¿ı‰Î, ÿkÎÎÏhÎ ¿ı ∑ʤÿı‰ …ı‰Î;

¿ı Â_ »ı fl΋«_ƒ Á‹Îfi, fl΋Îfi_ÿ ¿Ëı ÁH΢ ¿Îfi.

…ı‹ ¿ÚWHÎ ‹˘ÀÎ Áfl‰ı◊Ì, ÷ı‹ ±Î »ı ‹˘ÀÎ ‰‚Ì ±ı◊Ì;

±Î »ı ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ, CÎb_ Â_ ¿Ë̱ı ωV÷ÎflÌ....

±ı‰Î ‹˘ÀÎfiÎ_ ÿ½fi ‹Ò¿Ì, ¿ı‹ ±ÎT›Î »˘ ¿E»‹Î_ «Ò¿Ì ?”

(ËÏfl·Ì·ÎQ≤÷ — 4-3)

(6) lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±ı¿ ‰¬÷ ’fl‹Ë_Á˘fiı ‹fl‹ ¿fl÷Î_ ¿èÎ_ ¿ı ““÷‹ı

·˘¿˘fiı μ’ÿı ÿı‰Î ÿı‹Î_ Œfl˘ I›Îflı ÿkÎÎhÎı›, ¿Ï’·, fiÎflÿ, ¿, Áfi¿ÎÏÿ¿

…ı‰Î ±‹˘ ‹˘ÀÎ ’vÊ »Ì±ı ÷ı‹ ¿Ëı‰_ ’HÎ ‰‘ ‹˘À’ ¿Ëı‰Ì fiÏË.””

’fl‹Ë_Á˘±ı ¿èÎ_ — ““¤·ı.””

’»Ì …\ÿÎ …\ÿÎ ÿı¢‹Î_ ω«flHÎ ¿flÌ Á_÷˘ F›Îflı √œ’fl ’‘Λν

I›Îflı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ÷ı‹fiı ’Ò»u_ ¿ı ““÷‹ı ±‹fiı ¿ı‰Î ±˘‚¬ÎT›Î ?””

’fl‹Ë_Á˘±ı ¿èÎ_ — ““Ëı ‹ËÎflÎ… ! ±‹ı ÷‹fiı ÿkÎÎhÎı›, ¿Ï’·,

fiÎflÿ, ¿, Áfi¿ÎÏÿ¿ …ı‰Î ‹˘ÀÎ’vÊ ÷flÌ¿ı ±˘‚¬ÎT›Î »ı.””

±Î ÁÎ_¤‚Ì lÌ∞‹ËÎflÎ… μÿÎÁ ◊¥ ⁄˘S›Î ¿ı ““¿⁄Ò÷flfiÎ ¿⁄Ò÷fl

flèÎÎ (±◊ν÷˚ ÁΉ ¤˘‚Î flèÎÎ). ±‹ÎflÌ ÁÎ◊ı ±ÎÀ·_ flèÎÎ, ±‹ÎflÎ_ «Ïflh΢

Ωı›Î_-ΩH›Î_ »÷Î_ ±‹fiı ›◊Î◊˝ ±˘‚¬Ì fi Â@›Î ? ‹Ò‚Îı ¬Î‘˘ ËÎı› ÷˘

’HÎ ⁄ÌΩ ’¿‰ÎfifiÎ V‰Îÿfiı ÿ⁄ΉÌfiı ÷ıfi˘ ±˘Õ¿Îfl ±Î‰ı »ı ±fiı ±‹ÎflÎ

V‰w’fiÎ ‹ÏË‹ÎfiÌ ‰Î÷fi˘ ÷‹fiı ±˘Õ¿Îfl fi◊Ì ±Î‰÷˘ ! ±‹ı ÷˘ Á‰˝

Á‰ ˝̆’flÌ 51

±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ, Á‰˘˝’flÌ ’vÊ˘k΋ »Ì±ı, ÷ı‹ ÷‹ı Á‹Ωı ±fiı ±ı

Á‹…HÎ ≠‰÷ν‰˘.””

’fl‹Ë_Á˘±ı ËÎ◊ ΩıÕÌ ¿èÎ_ — ““Ëı ‹ËÎflÎ… ! ±‹ı ±ı‹ … Á‹∞Â_

±fiı Á‹Ω‰ÌÂ_.””

(7) √œÕ΋Î_ ±ı¿ ‰¬÷ lÌ∞‹ËÎflÎ… Ï⁄flÎ…‹Îfi Ë÷Î I›Îflı

·ÎÕ⁄Î, ∞‰⁄Î ‰√ıflı ¤@÷˘±ı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ¿èÎ_ — ““Ëı ‹ËÎflÎ… !

±‹ÎflÎ_ ±Ï÷ ‘L› ¤ÎB› »ı ¿ı √˘’Ì-√˘‰Î‚fiı …ı ¤√‰ÎfifiÌ ≠ÎÏM÷ ◊¥

Ë÷Ì ÷ı ±‹fiı ◊¥ »ı.””

±Î ÁÎ_¤‚Ì lÌ∞‹ËÎflÎ… ⁄˘S›Î — ““√˘’Ì √˘‰Î‚fiı …ı ¤√‰ÎfifiÌ

≠ÎÏM÷ ◊¥ Ë÷Ì ÷ı ¤√‰Îfifiı ÷˘ ±Î ‹ÒÏ÷˝fiÎ_ ÿ½fi ’HÎ ◊›Î_ fi◊Ì, ÷‹Îflı

÷˘ ⁄Ë ‹˘ÀÌ ≠ÎÏM÷ ◊¥ »ı.””

(8) ±‹ÿΉÎÿ‹Î_ lÌfiflfiÎflΛHÎ ÿı‰fiÌ ≠Ï÷WÃÎ ◊¥ ÷ı ‰¬÷ı

lÌ∞‹ËÎflÎ… ±Îfi_ÿÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ±Î√‚ ±ı‹ ⁄˘S›Î — ““±Î ¤fl÷¬_ÕfiÎ

flÎΩ lÌ fiflfiÎflΛHÎ »ı ÷ı‹fiÌ ‹ÒÏ÷˝fiÌ ≠Ï÷WÃÎ ±Î’HÎı ¿flÌ fiı …ı ÁÎZÎÎ÷˚

lÌ fiflfiÎflΛHÎ ÿı‰ lÌ ⁄ÿÏfl¿Îl‹‰ÎÁÌ »ı ÷◊Î ‰ˆ¿<_ÉÎÁÌ lÌ

·Z‹ÌfiÎflΛHÎ ÿı‰ ±ÎÏÿ¿ Á‰ı˝ ÷ı ≠√À ’vÊ˘k΋ ϶¤… ±ı‰Î ±Î

¤√‰Îfi (V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ) ÷ı‹fiÌ μ’ÎÁfiÎ ÷◊Î Áı‰Î ¿flı »ı.”” ±ı‰Ì flÌ÷ı

’˘÷ÎfiÎ ’vÊ˘k΋’HÎÎfiÌ ‰Î÷ ¿flÌ.

(9) lÌ∞‹ËÎflÎ… F›Îflı ÁΈflÎWÀˇ‹Î_ Ï⁄flÎ…÷Î Ë÷Î I›Îflı

gËÿV÷Îfi‹Î_ ¬ÒHÎı ¬ÒHÎı ÷ı‹fiÌ A›ÎÏ÷ ≠ÁflÌ Ë÷Ì. ’Ïç‹‹Î_ ∞‰fi‹@÷Îfi˘

fi‰˘ ’_◊ Âw ◊›˘ »ı. ÷ı‰Ì ‰Î÷ «Îflı ⁄Î…\ Œı·Î¥ √¥ Ë÷Ì. ±Îç›˝ ÷˘

±ı Ë÷_ ¿ı “∞‰fi‹@÷Δ ÂOÿ μE«Îfl÷Î_ … ÷ı… »‰Î¥ …÷_. ÁΈ ω«Îfl

¿fl÷Î ¿ı …ı‹fiÎ fi΋‹Î_ ±ı‰˘ ±ÿ˚¤÷ ≠÷Î’ »ı, ÷ı‹fiÎ V‰w’‹Î_ ÷˘ ¿ı‰˘›

ËÂı ? ±Î‹ ω«ÎflÌ ÿıÂfiı ¬ÒHÎı ¬ÒHÎı◊Ì ¬ıÓ«Î¥fiı ‹‹Zα˘ ÁΈflÎWÀˇ‹Î_

±Î‰÷Î, ÷ı‹fiÎ ±ÎÏl÷˘ ◊÷Î. ¿ıÀ·Î¿ ÷˘ Á_≠ÿΛ˘fiÎ, ‹Ã˘fiÎ ±Ï‘’Ï÷±˘

’˘÷ÎfiÎ ÏÂW›-T≤_ÿ ÁÎ◊ı ±Î‰Ì ‹ËÎflÎ…fi˘ ±Îl› ¿fl÷Î.

52 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

Œ@÷ hÎı‰ÌÁ ‰Ê˝fiÌ ™‹flı, ÷ı‹fiÎ◊Ì ™‹fl‹Î_ CÎHÎÎ ‹˘ÀÎ ÷◊Πω¶Îfi,

÷ı…V‰Ì ±fiı ÷’V‰Ì ±ı‰Î ’Î_«Á˘ ‹‹Zα˘fiı ÷ı‹HÎı μ’ÿı ±Î’Ì ±ı¿ …

flÎ÷‹Î_ ’fl‹Ë_Á ÿÌZÎÎ ±Î’Ì. ¿ı‰Ì ÏÿT› ±·ÎˆÏ¿¿ ÷ı‹fiÌ ≠¤Î ËÂı ? ¿ı‰_

¿Î‹HÎ√Îv_ ÷ı‹fi_ T›„@÷I‰ ËÂı ? ¿ı‰Ì ±’ÏflÏ‹÷ ÷ı‹fi΋Î_ „@÷ ËÂı ?

±ı ’fl‹Ë_Á˘ ¿˘¥ Á΋ÎL› ’vÊ˘ fi Ë÷Î. ÁÎÏËI› Á_√Ì÷, ÏÂS’, Ï«hÎ,

L≤I› ‰√ıflı ±fiı¿ ¿‚΋Î_ ’Îfl_√÷ ω¶kÎÎ’ÒHν, ÁΑfi ±fiı Á_’ÏkÎ Á_’Lfi

±ı‰Î ±Î ’fl‹Ë_Á˘±ı ±Î ›‰Îfi‹Î_ Â_ Ωı›_ ËÂı ¿ı ÷ı‹HÎı ’˘÷ÎfiÎ_ CÎfl⁄Îfl,

¿<À_⁄ ’Ïfl‰Îfl, ÁQ≤Ï©, ‹Îfi-‹˘À’, ‰Hν ±fiı ±Îl‹fiÌ ºœ ‹ÎL›÷α˘

‹Ò¿Ì ÷ı‹fiı «flHÎı {¿Î‰Ì ÿÌ‘_ ? lÌ∞fi_ ±Î «ÏflhÎ … ÷ı‹fiı Á‰˘˝’flÌ

Á‹…‰Î ’Òfl÷_ »ı.

±ı ’fl‹Ë_Á˘±ı lÌ∞‹ËÎflÎ… ÁÎ◊ı flËÌ ‹ËÎflÎ…fiÎ V‰w’fiÌ

Á‰˘˝’flÌ ÏfiWÃÎ ºœ ¿flÌ. I›Îflı ÷ı‹fiÌ ¿Á˘ÀÌ ¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±ı¿

‰¬÷ ÷ı‹fiı ’Ò»u_ — ““Ëı ’fl‹Ë_Á˘ ! ’Ò‰ı˝ …ı …ı ±‰÷Îfl˘ ◊¥ √›Î ÷ı‹HÎı

±fiı¿ ±Áfl˘fi˘ Á_ËÎfl ¿›˘˝ »ı ±fiı ±fiı¿ ±ÿ˚¤÷ ¿Î› ˝̆ ¿›Î* »ı. ±‹ı

¤√‰Îfi ¿Ëı‰Î¥±ı ±ı‰_ ¿Â_ … ¿›* fi◊Ì. ±‹ı Á‹ƒ‹_◊fi ¿›* fi◊Ì, M≤J‰Ì

fiZÎhÎÌ ¿flÌ fi◊Ì, fi◊Ì flΉHÎ Á_ËΛ ˝̆ ¿ı fi◊Ì Á‹ƒ ’fl Áı÷ ⁄Î_K›˘, fi◊Ì

√˘‰‘˝fi ¨«@›˘ ¿ı fi◊Ì …flÎÁ_‘ ‹Î› ˝̆, ±Î‰Î_ ¿˘¥ ’flÎø‹ ±‹ı ¿›Î* fi◊Ì.

»÷Î_ ÷‹ı ±‹fiı ¿ı‹ ¤√‰Îfi ¿ËÎı »˘ ? fiyÌ ÷‹ÎflÌ ¿Î_¥ ¤Ò· »ı.””

’HÎ ’fl‹Ë_Á˘ ÷ı‹fiÎ ±Î ÂOÿfiÎ »‚‹Î_ ·˘¤Î› ÷ı‰Î fi Ë÷Î.

÷ı‹fi˘ Ïfiç› ±Õ√ Ë÷˘. ÷ı‹HÎı ¿èÎ_ ¿ı ““Ëı ‹ËÎflÎ… ! Ωı ±Î¿Î ¿Ëı ¿ı

Ë_ ±Î¿Î fi◊Ì, ÁÒ›˝ ¿Ëı ¿ı Ë_ ÁÒ›˝ fi◊Ì, ÷˘ ¿˘¥ ‹ÎfiÂı fiÏË. ¤√‰ÎfifiÌ

÷˘ ±·‹V÷ ΩÏ÷ ¿Ëı‰Î›. ÷ı √‹ı ÷ı‹ ⁄˘·ı ’HÎ ÷ı‹Î_ ±‹ı ¤Ò·Î ’Õ̱ı

÷ı‹ fi◊Ì. ÷‹ı ¤·ı ±Áfl˘fi˘ Á_ËÎfl fi◊Ì ¿› ˝̆ ’HÎ ÷ı ±Áfl˘ ÷˘ ¿Î‹,

ø˘‘, ·˘¤, ‹˘Ë, ¥Êν, ±ÁқΠ±Ï¤‹Îfi ‰√ıflı ÿ˘Ê˘◊Ì ËHÎΛı·Î … Ë÷Î.

±ı ÿ˘Ê ÷˘ ±ı‰Î »ı ¿ı V‰√˝·˘¿, ωϑ·˘¿ ¿ı ‰ˆ¿<_Ã◊Ì ’HÎ ’ÎÕÌ fiάı. ÷‹ı

±‹ÎflÎ ±ı ÿ˘Ê˘ ÁΉ Ïfi‹Ò˝‚ ¿›Î˝.””

““‹ÎÀı ±ıfiı Ïÿ›ı … ωÿÎflÌ ÷ı ÷˘ ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ.””

(¤. g«. 105)

““÷‹ı ÿˆ‰Ì ∞‰˘fiı ÷˘ ÷Λν ’HÎ ±ÎÁflÌ ∞‰˘fiı ’HÎ ÷Λν. ÷‹ı

Á‰ ˝̆’flÌ 53

¤·ı Á‹ƒ ’fl Áı÷ fi◊Ì ⁄Î_K›˘ ’HÎ ¤‰ÁÎ√fl ’fl Áı÷ ⁄Î_‘Ì ±ZÎflfiÌ

‰ÎÀ ‰Ëı÷Ì ‹Ò¿Ì »ı. ÷‹ı ±‹fiı ‹Î›Î‹Î_◊Ì ‹@÷ ¿flÌ Ï‰Ëÿ ±ı‰_

±ZÎfl‘΋, ÷ıfiÌ ≠ÎÏM÷ ¿flÎ‰Ì »ı.”” ’fl‹Ë_Á˘fiÌ ±Õ√ ÏfiWÃÎfiÎ_ ±Î‰Î_

‰«fi˘ ÁÎ_¤‚Ì lÌ∞‹ËÎflÎ… CÎHÎÎ ≠ÁLfi ◊›Î. (¤. g«. 104, 105)

Áÿ˚. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ≠Á_√˘’ÎkÎ Á‹Ω‰ı·_ ‹ËÎflÎ…fi_

Á‰˘˝’flÌ’b_

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ √HÎÎ÷Ì÷ iÎÎfifiÎ μI¿ÚWÀ ¤Î‰fiÎ ÂOÿ˘◊Ì …

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ Á‰˘˝’flÌ ÏfiWÃÎfiÌ Á‹…HÎ ÁIÁ_√‹Î_ ≠‰÷a. ∞‰˘fiı ±Î

Á‹…HÎ ◊Λ ÷ı‰Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ ±I›_÷ vÏ« Ë÷Ì, ¿ÎflHÎ ¿ı ±Î

Á‹…HΠωfiÎ ‹Î›ÎfiÎ ÷‹fiı ¤ıÿÌfiı ±Î√‚ √Ï÷ ◊÷Ì fi◊Ì. ÷ı◊Ì …

‹ËÎflÎ…ı ±fiÎÏÿ ‹Ë΋@÷ √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı μ‹flıËÎ_ V‰Mfi‹Î_ ÿ½fi

ÿ¥ ¿èÎ_ Ë÷_ ¿ı ““‹Îv_ ’vÊ˘k΋’b_ ≠‰÷ν‰˘, fiÏË ÷˘ ±Î ÿıË‹Î_ ËΩfl

‰Ê˝ Á‘Ì flάÌÂ.””

(1) Áÿ˚. √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì F›Îflı ±‰÷Îfl ±‰÷ÎflÌfiÎ ¤ıÿfiÌ

‰Î÷˘ ¿fl÷Î I›Îflı ‹˘ÀÎ ±ÎI‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ì - …ı ÷ı‹fiÎ ¿fl÷Î_ ™‹fl‹Î_ ‹˘ÀÎ

Ë÷Î ÷ı ¿Ëı÷Î — ““»˘¿flÎ, ¤√‰Îfi ÷˘‚ ‹Î”” (¤√‰ÎfifiÌ ÷·fiÎ fi ¿fl).

√˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷ı‹fiı ËÁÌfiı ¿Ëı÷Î — ““V‰Î‹Ì ! ±Î ‰Î÷ ÷‹fiı

±Î…ı fiËŸ Á‹Ω› ’HÎ ¤Ï‰W›‹Î_ ¿˘¥ ÁΑ ‹‚Âı ÷ı Á‹Ω‰Âı.”” ’fl_÷

F›Îflı ±ÎI‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ±ı¿Á˘ fiı Á˘‚ ‰flÁ ◊›Î_ »÷Î_ ±Î›W›fi˘ ±_÷

fi ±ÎT›˘ I›Îflı ÷ı‹fiı ω«Îfl ◊›˘ ¿ı ““‹fiı ¿_¥ ‰ÎÁfiÎ fi◊Ì, »÷Î_

‹ËÎflÎ… ¿ı‹ ÷ıՉΠ±Î‰÷Î fi◊Ì ?””

I›Îflı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı Á‰˘˝’flÌ μ’ÎÁfiÎfiÌ ‰Î÷ ÷ı‹fiı

’˘÷Îfiı … ‹ËÎflÎ…ı V‰‹¬ı Á‰˘˝’flÌ’HÎÎfiÎ ≠Á_√˘ ¿Ëı·Î ÷ı ›Îÿ ¿flΉÌfiı

¿flÌ. I›Îfl’»Ì Á‹…HÎfiÌ ±ı ¿Áfl ÀÎY›Î ⁄Îÿ ÷ı‹fiı ‹ËÎflÎ… ÷fl÷ …

‘΋‹Î_ ÷ıÕÌ √›Î.

±Î‰Î CÎHÎÎ ‹˘ÀÎ ’fl‹Ë_Á˘fiı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‰Î÷ ¿fl÷Î.

54 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

(2) Áÿ˚. ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì VfiÎfi ¿fl÷Î_ ÷Ì◊ ˝̆fiÎ_ fi΋ ·ı÷Î.

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ÷ı‹fiÎ ÏÂW› ÂÎ_÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¶ÎflÎ ¿Ëı‰flÎT›_ ¿ı

““V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ fi΋ Á‰˘˝’flÌ »ı …ı‹Î_ ÷Ì◊˝‹ÎhÎ ±Î‰Ì Ω› »ı.”” ‹@÷Îfi_ÿ

V‰Î‹Ìfiı ÷ı‹fiÌ ¤Ò· Á‹Ω¥ fiı ÷ı‹HÎı ÷ı Á‘ÎflÌ ·Ì‘Ì.

(3) Áÿ˚. ≠ı‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ì …^fiÎ√œ flËı÷Î I›Îflı fiÎ√fl ¤@÷˘fiÌ

Á_√Ì÷‹_Õ‚Ì‹Î_ ¿ÚWHη̷ÎfiÎ_ ’ÿ˘ √Î÷Î. ÷ı◊Ì √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷ı‹fiı

‰Îfl_‰Îfl ¿Ëı÷Î, ““V‰Î‹Ì, ˉı ◊˘Õ˘ ‰¬÷ ÿıË flËıÂı. ‹ÎÀı ¿<_…√·ÌfiÌ ·Ì·Î

‹Ò¿Ì, lÌ∞·Ì·Î‹Î_ ÷Îfi ΩıÕ˘.””

(4) Áÿ˚. ¿ V‰Î‹Ìfiı, ‰«fiÎQ≤÷ √.‹. 9 √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı

Á‹Ω‰Ì, ‹ËÎflÎ…fiÎ Á‰˘˝’flÌ’HÎÎfiÌ ÏfiWÃÎ ¿flÎ‰Ì I›Îflı ÷ı‹HÎı ¿èÎ_ ¿ı

““±Î ‰«fiÎQ≤÷ ÷˘ ·A›_ ‹ıÓ ±fiı ¢K›_ ’HÎ ‹ıÓ, ’HÎ Á‹Ω›_ ÷˘ ±Î…ı ….””

(5) √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ‹ËÎflÎ…fi_ Á‰˘˝’flÌ’b_ ≠‰÷ν‰‰Î‹Î_

@›Îflı› ’HÎ ÂÎVhÎfiÌ ÷_÷Ì fiÕÌ fi◊Ì.

ÂÎVhÎfiÌ ÷_÷̱˘‰Î‚Î ‹ÎÀı ÷ı±˘ ¿Ëı÷Î, ““∞‰ ⁄Ì…ı @›Î_¥±ı

±À¿÷˘ fi◊Ì, ‹ËÎflÎ…fiı ’vÊ˘k΋ ¿Ëı‰Î ÷ı‹Î_ ±À¿ı »ı.”” ‹˘ÀÎ

’fl‹Ë_Á˘±ı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ_ «Ïflh΢ Ωı›Î_-ÁÎ_¤Y›Î_ Ë÷Î_ »÷Î_ ·¬÷Î_

±À@›Î Ë÷Î. ÷ı μ’fl V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_ ¿ı ““ÂÎVhÎfiÎ ÂOÿfiÌ ¤˛Î_Ï÷ ’ÕÌ »ı ÷ı

±Î‹ fiı ±Î‹ Ïfifl_÷fl ‘ÕοΠfiı ’Õ¿ÎflÎ ¿flÌÂ_ ÷˘ ‹Ò¿Ì ÿıÂı.”” ±ıÀ·Ì ‰Î÷

¿flÌ ’»Ì flCΉÌfl∞ ‹ËÎflÎ…fiÌ √ÎÿÌ μ’fl «_’ÎfiÎ_ hÎHÎ Œ^· ‹Ò¿Ìfiı ⁄˘S›Î

…ı, ““¿ıÀ·Î¿ ±Î Œ^· Á‘Ì ’Ò√ı »ı fiı ¿ıÀ·Î¿ ±Î Œ^· Á‘Ì ’Ò√ı »ı, ’HÎ

±Î Œ^· Á‘Ì ÷˘ ¿˘¥ ’Ò√÷Î … fi◊Ì.”” (V‰Î.‰Î. 3/19)

±◊ν÷˚ ¿ıÀ·Î¿ ‹ËÎflÎ…fiı fl΋«_ƒ∞ …ı‰Î Á‹…ı »ı, ¿ıÀ·Î¿ ⁄ÌΩ

Œ^· ±ıÀ·ı ¿ı lÌ¿ÚWHÎ …ı‰Î Á‹…ı »ı, ’HÎ ±Î hÎÌ…\_ Œ^· ±ıÀ·ı ¿ı

lÌ∞‹ËÎflÎ… …ı‰Î »ı ÷ı‰Î Á‰˘˝’flÌ, Á‰˝ ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ ’vÊ˘k΋

…ı‰Î ¿˘¥ Á‹…÷Î fi◊Ì. ±ı Á‹…HÎ ±fiı¿ ∞‰˘fiı ºœ ¿flΉ‰Î hÎÌ…\_ Œ^·

V‰Î‹Ì±ı ≠ÁLfi÷Î’Ò‰˝¿ ±g«I›Îfi_ÿ ⁄˛õ«ÎflÌfiı ±ÎM›_ ±fiı ±ÎiÎÎ ¿flÌ ¿ı

±Î hÎÌΩ Œ^· Á‘Ì ÁΈfiı ÷‹Îflı ’ˢӫÎՉΠ±ıÀ·ı ¿ı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ

Á‰ ˝̆’flÌ 55

Á‰˘˝’flÌ V‰w’fi_ ‰Hνfi ¿fl÷˘ ±ı¿ ±’Ò‰˝ √˛_◊, …ı‹Î_ ÂOÿı ÂOÿı ‹ËÎflÎ…fi˘

‹ÏË‹Î ±Î‰ı ÷ı ·¬‰˘, …ı◊Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…fi˘ ‹ÏË‹Î ÁIÁ_√‹Î_ ≠‰÷ı̋.

±g«I›Îfi_ÿ ⁄˛õ«Îfḻı V‰Î‹ÌfiÌ ±ÎiÎÎ ÏÂfl˘‹ÎL› ¿flÌ “lÌ

ËÏfl·Ì·Î¿S’÷v” …ı‰Î ±ÿ˚¤÷ √˛_◊fiÌ fl«fiÎ ¿flÌ ±fiı ‹ËÎflÎ…fi˘ ±’Îfl

‹ÏË‹Î ·A›˘.

±Î flÌ÷ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ’˘÷ı ÷˘ ‰Î÷˘ ¿flÌfiı Á‰˘˝’flÌ’b_

≠‰÷νT›_, ÁÎ◊ı ÁÎ◊ı ’˘÷ÎfiÎ ÏÂW› ¶ÎflÎ ’HÎ lÌ∞fi_ Á‰˘˝’flÌ’b_ √˛_◊V◊

¿flÎT›_.

±Î‰Î ÷˘ CÎHÎÎ ≠Á_√˘ Á_≠ÿΛ‹Î_ ≠«Ï·÷ »ı, …ı ‹˘ÀÎ Áÿ˚√v±˘±ı

·A›Î »ı, ±fiı © √v’fl_’flÎ ¶ÎflÎ ±Î’HÎfiı ΩHΉΠ‹Y›Î »ı, ’HÎ

ωV÷Îfl¤›◊Ì ±Î’HÎı ±ÎÀ·Î ≠Á_√˘◊Ì Á_÷˘Ê ‹ÎfiÌÂ_. Ï…iÎÎÁ

‹‹Zα˘±ı ±Î Á‹…HÎfiÌ ’„WÀ ‹ÎÀı Á_≠ÿΛfiÎ ±L› √_̨◊˘‹Î_ ·¬ı·Î

⁄ÌΩ ≠Á_√˘ ‰Î_«Ì ·ı‰Î.

¿ıÀ·Î¿ ≠ë˘

ˉı ±Î Á‰˘˝’flÌ Á‹…HÎ ±_√ı ¿ıÀ·Î¿ ≠ë˘ ∂Ãı »ı ÷ı ±Î’HÎı

««aÂ_ —

≠ë —

¤√‰Îfi V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ Á‰ ˝̆’flÌ »ı ÷˘ ‰«fiÎQ≤÷ ÷◊Î Á_≠ÿΛfiÎ

¿ıÀ·Î¿ √˛_◊˘‹Î_ ±fiı ’fl‹Ë_Á˘fiÎ_ ¿Ì÷˝fi˘‹Î_ ’HÎ ¿ıÀ·Ì¿ …B›Î±ı ÷ı‹fiı

lÌ¿ÚWHÎ …ı‰Î ¿ı‹ ·A›Î »ı ?

μkÎfl —

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ≠Î√Àu Á‹›ı ±fiı¿ ‹÷’_◊, „@÷’_◊, ±Á÷˚

Á_≠ÿΛ˘, √v±˘, ‰Ëı‹˘, …_hÎ-‹_hÎ-÷_hÎ ‰√ıflıfi_ Ωıfl Ë÷_. ÷ı ÁΈfiı ±Î

fi‰Î Á_≠ÿΛ Á΋ı ωfl˘‘ …O⁄fl Ë÷˘. ±ı‰Î ¿’flÎ Á‹›‹Î_ ‹fiW›‘ÎflÌ

Ωı ’˘÷Îfiı … ’fl‹ÎI‹Î »Õı «˘¿ı ¿Ëı ÷˘ ·˘¿˘ ¤Õ¿Ìfiı ±Î Á_≠ÿΛ‹Î_

±Î‰ı … fiÏË. …ı‹ ’J› ’Õı ÷ı‹ ±ÎˆÊ‘ ±’Λ ±ı L›Î›ı ≠◊‹ ÁI’vÊ

…ı‰Î, ’»Ì ±‰÷Îfl …ı‰Î ±fiı ÷ı ’»Ì Á‰Î˝‰÷ÎflÌ ’vÊ˘k΋ …ı‰Î ¿èÎÎ

±fiı ’fl‹Ë_Á˘±ı …ı‹ …ı‹ ‹‹Zα˘fiı ÏfiWÃÎ ◊¥ ÷ı‹ ÷ı‹ ‹ËÎflÎ…fiÎ

56 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

μI¿ÚWÀ ¤Î‰fiÎ ÂOÿ˘◊Ì ÷ı‹fiı ÏfiwM›Î.

…ı‹ ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ≠◊‹ ‹ËÎflÎ…fiı Áÿ˚√v ¿èÎÎ. ¿Î·‰ÎHÎÌ‹Î_

±Îfl÷Ì ⁄fiÎ‰Ì I›Îflı “…› Áÿ˚√v V‰Î‹Ì” ÷ı ’»Ì “»Î_ÕÌ ¿ı lÌ¿ÚWHÎ ÿı‰”

±fiı »ıS·ı “‹Î¥ ‹ıÓ ’vÊ˘k΋ ‰fl ’Λ˘” ÷◊Î “Ï’›Î ’ΛΠ÷˘ ŒÌfl @›Î

Á˘fiΔ ±ı‹ ·A›_.

∞‰˘fiı ’˘÷ÎfiÎ V‰w’‹Î_ ΩıՉΠ… lÌ∞‹ËÎflÎ…ı F›Î_ …ı μ’ÎÁfiÎ

≠‘Îfi ËÎı› I›Î_ ÷ı ÿı‰˘fiÌ ‹ÒÏ÷˝±˘ ’‘flΉÌ, …ı◊Ì ‹‹Zα˘ ’˘÷ÎfiÎ

≥WÀÿı‰fiÎ_ ÿ½fi ¿fl‰Î ±Î‰ı ±fiı ’»Ì Á_÷fiÎ Á‹Î√‹◊Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ

Á‰˘˝’flÌ V‰w’fiÌ μ’ÎÁfiÎ ºœ ¿flı. ±Î flÌ÷ı ±Î Á_≠ÿΛ‹Î_ Á‰˘˝’flÌ

μ’ÎÁfiÎ ø‹Â— ≠ÏÁ© ◊¥.

Á_≠ÿΛfiÎ ‹˘ÀÎ Áÿ˚√v±˘ ±ı¿ V◊Ò‚ ºWÀÎ_÷◊Ì SÕÍ‹ÊL§ãœÃË ãÿÊÿÁ‹Ω‰ı »ı. fiÎfiÎ ⁄΂¿fiı F›Îflı ⁄Ì…fi˘ «_ƒ ⁄÷Ή÷Î ËÎı› I›Îflı ±Î’HÎı

¿Ë̱ı »Ì±ı ¿ı Ωı ’ı·Î ¬˘flÕÎ μ’fl ⁄Ì… »ı. «_ƒ ⁄÷Ή‰Î ¬˘flÕÎfi˘

Ïfiÿı̋ ¿flΛ »ı. ±Îfi˘ ±◊˝ ±ı fi◊Ì ¿ı ¬˘flÕÎ μ’fl ⁄Ì…fi˘ «_ƒ »ı. «_ƒ

÷˘ ÷ı◊Ì CÎH΢ ÿÒfl »ı. ÷ı‰Ì … flÌ÷ı ¤√‰Îfi ’vÊ˘k΋fi˘ ‹ÏË‹Î

Á‹Ω‰‰Î ≠◊‹ ÷ı‹fiı ÁI’vÊ …ı‰Î, ’»Ì ±‰÷Îfl …ı‰Î fiı ’»Ì

±‰÷ÎflÌ …ı‰Î ¿Ëı‰Î›.

¿ıÀ·Î_¿ ‰«fiÎQ≤÷˘‹Î_ ’HÎ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’˘÷Îfiı lÌ¿ÚWHÎ …ı‰Î ¿èÎÎ

»ı. ¿ıÀ·Î¿ Ãı¿ÎHÎı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’˘÷Îfiı μ’ÿıWÀÎ, √fl, ±Î«Î›˝, ÁΑ ¿ı

ÁΑ¿ …ı‰Î ¿èÎÎ »ı. ’HÎ …ı ÁΫ˘ ‹‹ZÎ »ı ÷ı ÷˘ ’˘÷ÎfiÎ ≥WÀÿı‰fiı

Á‰˝◊Ì ’fl ‹Îfiı ±fiı ±ı‹ Á‹…ı ¿ı ±ı …ı ÂOÿ˘ »ı ÷˘ ⁄ÌΩfiı ‹ÎÀı »ı.

÷ı‹ Á‹∞ μI¿ÚWÀ ¤Î‰fiÎ ÂOÿ˘fiı … √˛ËHÎ ¿flı. lÌËÏfl±ı ÏÂZÎÎ’hÎÌ‹Î_

’HÎ ±ı … ±ÎiÎÎ ¿flÌ »ı ¿ı —

∞Ã·È ÿÊÁŸ flÊÄÿÊÁŸ üÊË∑ΧcáÊSÿ flηSÿ ø –•àÿÈà∑§·¸¬⁄UÊÁáÊ SÿÈSÃÕÊ ÷ÁÄÃÁfl⁄UʪÿÙ— H◊ãÃ√ÿÊÁŸ ¬˝œÊŸÊÁŸ ÃÊãÿflÃ⁄UflÊÄÿ× –œ◊¸áÊ ‚Á„UÃÊ ∑ΧcáÊ÷ÁÄ× ∑§Êÿ¸Áà ú˝„U— H

(ÏÂZÎÎ’hÎÌ — 101-102)

““±fiı ±ı Á‰ı˝ ÁIÂÎVhÎfiı ωÊı …ı ‰«fi, ÷ı …ı ÷ı lÌ¿ÚWHÎ ¤√‰Îfifi_

Á‰ ˝̆’flÌ 57

V‰w’ ÷◊Î ‘‹˝ ÷◊Î ¤„@÷ ÷◊Î ‰ˆflÎB›, ±ı «ÎflfiÎ ±Ï÷ μI¿Ê˝’HÎÎfiı

¿Ëı÷Î_ ËÎı› ÷ı ‰«fi …ı ÷ı ⁄ÌΩ ‰«fi ¿fl÷Î_ ≠‘Îfi’HÎı ‹Îfi‰Î_ ±fiı

lÌ¿ÚWHÎ ¤√‰ÎfifiÌ ¤„@÷ …ı ÷ı ‘‹˝ ÁÏË÷ … ¿fl‰Ì, ±ı‰Ì flÌ÷ı ÷ı Á‰ı˝

ÁIÂÎhÎfi_ flËV› »ı.””

¤√‰ÎfifiÎ V‰w’ ‹ÎÀıfiÎ …ı ÂOÿ˘ ÷ı‹fiÎ Á‰ ˝̆’flÌ V‰w’fiı

V’WÀ’HÎı fi ⁄÷Ή÷Î ËÎı› ¿ı ‹ÏË‹Î ±˘»˘ ¿Ëı÷Î ËÎı›, ÷˘ ÁIÂÎVh΢fiÎ

÷ı ÂOÿ˘ Á‰˘˝’flÌ μ’ÎÁfiÎ Á‹…‰Î ‹ÎÀı √˛ËHÎ fi ¿fl‰Î ’HÎ μI¿ÚWÀ

¤Î‰fiÎ ÂOÿ˘ … √˛ËHÎ ¿flÌ, ±ı ÂOÿfi˘ ÿıË ⁄Î_‘‰˘ ±ı‰Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ

±ÎiÎÎ »ı.

≠ë —

ÂÎVh΢‹Î_ ¿ıÀ·Î› Á_÷˘ ±fiı ±‰÷Îfl˘±ı ’˘÷ÎfiÎ ‹ÎÀı ’fl¤Î‰fiÎ-

’vÊ˘k΋ ¤Î‰fiÎ ÂOÿ˘ ¿èÎÎ »ı. …ı‹ ¿ı ¿Ï’· ¤√‰Îfiı ¿èÎ_ »ı —

““Á‹√˛ …√÷fiı Á¬ ±Î’fiÎfl˘ ±Î ‰Î› ‹ÎflÎ ¤›◊Ì ‰Î› »ı, ÁÒ›˝

‹ÎflÎ ¤›◊Ì ÷’ı »ı, ≥Lƒ ‹ÎflÎ ¤›◊Ì ‰Êı˝ »ı, ±„Bfi ‹ÎflÎ ¤›◊Ì ⁄΂ı

»ı, Q≤I› ‹ÎflÎ ¤›◊Ì ≠ÎHÎ̱˘‹Î_ ω«flı »ı.””25

÷◊Î lÌ¿ÚWHÎ ¤√‰Îfiı √Ì÷΋Î_ ¿èÎ_ »ı —

““Ë_ ±Î ZÎfl◊Ì ’fl »\_ ±fiı ±ZÎfl◊Ì ’HÎ μk΋ »\_ ÷ı◊Ì ·˘¿‹Î_ ±fiı

‰ıÿ‹Î_ Ë_ “’vÊ˘k΋” (±ı fi΋◊Ì) ≠ÏÁ© »\_.””26

÷◊Î ““‹Îflı ÂflHÎı ±Î‰ı »ı ÷ı … ‹Î›Îfiı ÷flı »ı.””27 ÷◊Î ““Ë_ …

±„Bfiw’ ◊¥fiı «Îfl ≠¿ÎflfiÎ ±Lfifiı ’«Î‰_ »\_.””28 ÷◊Î ““Ëı ±…\˝fi !

‹ÎflÎ◊Ì ’fl ¿˘¥ »ı … fiÏË.””29

58 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

25. ◊Œ˜÷ÿÊmÊÁà flÊÃÙ˘ÿ¢ ‚Íÿ¸SìÁà ◊Œ˜÷ÿÊØ–fl·¸ÃËãº˝Ù Œ„UàÿÁÇŸ ◊θàÿȇø⁄UÁà ◊Œ˜÷ÿÊØH

26. ÿS◊ÊØ ˇÊ⁄U◊ÃËÃÙ˘„U◊ˇÊ⁄UÊŒÁ¬ øÙûÊ◊—–•ÃÙ˘ÁS◊ ‹Ù∑§ flŒ ø ¬˝ÁÕ× ¬ÈL§·ÙûÊ◊—H

27. ◊Ê◊fl ÿ ¬˝¬lãà ◊ÊÿÊ◊ÃÊ¢ Ã⁄UÁãà Ö (√Ì÷Î — 7/14)

28. •„¢U flÒ‡flÊŸ⁄UÙ ÷ÍàflÊ... (√Ì÷Î 15/14)

29. ◊ûÊ— ¬⁄UÃ⁄¢U ŸÊãÿÁà∑§ÁÜʘøŒÁSà œŸÜʘ¡ÿ– (√Ì÷Î — 7/7)

±Î ÂOÿ˘ ω«Îfl÷Î_ ÷˘ ÷ı ¤@÷˘ ¿ı ±‰÷Îfl˘ ’vÊ˘k΋ ◊›Î. ÷˘

’vÊ˘k΋ ¿˘HÎ ?

μkÎfl —

’vÊ˘k΋ ÷˘ ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì … »ı. ±Î ±‰÷Îfl˘ ¤√‰ÎfifiÌ

≥E»Î◊Ì ±Î M≤J‰Ì ’fl ·˘¿˘fiÎ_ ¿S›ÎHÎ ¿fl‰Î ’‘Λν I›Îflı ·˘¿˘ ±‘‹˝fiı

‹Ò¿Ì ÷ı‹fi˘ ±ÎÂfl˘ ¿flı, ÷ı‹fi΋Î_ ΩıÕΛ ÷ı …wflÌ »ı. ÷ı◊Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…ı

÷ı‹fi΋Î_ ±fi≠‰ı ¿flÌ ±Î ÂOÿ˘ ⁄˘·ÎT›Î »ı. ’HÎ ¿S›ÎHÎfiÎ ¿÷ν ÷˘

lÌ∞‹ËÎflÎ… ’vÊ˘k΋ … »ı. ±ı ≠‰ı F›Îflı fiÌ¿‚Ì Ω› »ı I›Îflı

ωflÎÀ ’HÎ ’˘÷ÎfiÌ ≠T≤ÏkÎ ¿flÌ Â¿÷Î fi◊Ì ÷˘ ⁄ÌΩ ÷˘ @›Î_◊Ì … ¿flÌ

¿ı ? ±Î◊Ì ±Î‰Î ÂOÿ˘ ¤√‰Îfi V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎfiÎ »ı. ¤√‰Îfi F›Îflı

…ı‹fi΋Î_ ≠‰ı ¿flı »ı I›Îflı ÷ı‹fiÎ Á΋J›˝fiı ÿ⁄ΉÌfiı ’˘÷Îfi_ Á΋J›˝

≠√À ¿flı »ı ’HÎ ÷ı◊Ì ¿_¥ ÷ı ±‰÷Îfl˘ ’ÒHν ’vÊ˘k΋ ◊¥ …÷Î fi◊Ì.

’vÊ˘k΋fi˘ ≠‰ı F›Îflı fiÌ¿‚Ì Ω› »ı I›Îflı ÷ı ’˘÷ÎfiÌ ±Á· ÏV◊Ï÷‹Î_

±Î‰Ì Ω› »ı.

±fiı ±ı … ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ÷ı ¿˘¥ ¿Î›˝fiı ±◊ı˝ ’vÊw’ ◊Λ »ı

±ı ’vÊ »ı ÷ı ’vÊ˘k΋fiÎ ≠¿Î‹Î_ ·Ìfi ◊¥ Ω› »ı. fiı ’vÊ˘k΋ …

flËı »ı. ÷ı‹… ‹Î›Îw’ı ◊Λ »ı I›Îflı ‹Î›Î ’HÎ ’vÊ˘k΋fiÎ ÷ı…‹Î_ ·Ìfi

◊¥ Ω› »ı fiı ÷ı w’ı ¤√‰Îfi … flËı »ı ±fiı ’»Ì ±ı ¤√‰Îfi

‹ËkÎk‰w’ı ◊Λ »ı fiı ÷ı‹… ‹ËkÎk‰‹Î_◊Ì ◊›Î_ …ı ⁄ÌΩ_ ÷k‰ ÷ı w’ı ◊Λ

»ı....±ı‰Ì flÌ÷ı ±fiı¿ ≠¿ÎflfiÎ ¿Î›˝fiı ±◊ı˝ …ıfiı …ıfiı ωÊı ’vÊ˘k΋

¤√‰Îfifi˘ ≠‰ı ◊Λ »ı, ÷ıfiı ÷ıfiı ’˘÷ÎfiÎ ≠¿ÎÂı ¿flÌfiı ·Ìfi ¿flÌ

fiάÌfiı ’˘÷ı … ÷ı w’ı ¿flÌfiı Á‰˘˝I¿Ê˝’HÎı ωflÎ…‹Îfi ◊¿Î flËı »ı.... ±fiı

…ı ¿Î›˝fiı ±◊ı˝ …ı‹Î_ ’˘÷ı ≠‰ı ¿›˘˝ Ë÷˘, ÷ı ¿Î›˝ ÷ı ¿flÌ flèÎÎ ¿ıÕı ÷ı‹Î_◊Ì

’˘÷ı fi˘¬Î fiÌÁflÌ Ω› »ı I›Îflı ÷˘ ÷ı ’_Õı …ı‰˘ ËÎı› ÷ı‰˘ flËı »ı ±fiı

÷ı‹Î_ …ı ±Ï‘¿ ÿˆ‰÷ …HÎÎ÷_ Ë÷_ ÷ı ÷˘ ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfifi_ Ë÷_ ±ı‹

ΩHΉ_. (‰«. ’_. 7)

ÁIÁ_√‹Î_ ±‰·⁄Îfi_ ºWÀÎ_÷ ≠«Ï·÷ »ı. ÷ı‹fi΋Î_ F›Îflı

‹ËÎflÎ…fi˘ ≠‰ı ◊›˘ I›Îflı ’˘÷ı lÌ∞‹ËÎflÎ… … »ı ±ı‰Î ’fl¤Î‰fiÎ

ÂOÿ˘ μE«Îfl÷Î_. ’HÎ F›Îflı lÌ∞‹ËÎflÎ…fi˘ ≠‰ı fiÌ¿‚Ì √›˘ I›Îflı

Á‰ ˝̆’flÌ 59

⁄˘S›Î — ““‹ÎflÌ ±Î√‚ ÷‹ı ÁΈ ¿ı‹ ‰ŸÀ‚Î¥fiı ⁄ıÃÎ »˘ ?””

lÌ¿ÚWH΋Î_ ±Ï÷ VfiıË◊Ì F›Îflı √˘’̱˘ ΩıÕÎ¥ …÷Ì I›Îflı ¿Ëı÷Ì ¿ı

“√˘‰‘˝fi ‹ıÓ ÷˘Y›˘ »ı,” “±CÎÎÁfl ‹ıÓ ‹Î›˘˝ »ı” ‰√ıflı, ’HÎ ÷ı◊Ì ¿Î_¥ √˘’Ì

¿ÚWHÎ ⁄fiÌ √¥ fi Ë÷Ì. ÷ı‰Ì … flÌ÷ı ‰Î‹ÿı‰ ±fiı ≠Ë˚·ÎÿfiÎ_ ºWÀÎ_÷˘ ’HÎ

ÂÎVh΋Î_ Á≠ÏÁ© »ı.

±Î ‰Î÷ V◊Ò‚ flÌ÷ı Á‹Ω‰÷Î_ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı,

““ ◊Œ˜÷ÿÊmÊÁÃ....±ı f·˘¿ ⁄˘·Ìfiı ¿èÎ_ …ı, ⁄‚ ÷˘ ⁄Ë ÿı¬ÎÕu_, ’HÎ

¿S›ÎHÎ ÷˘ ±ı¿ ‹Î÷Îfi_ … ¿›* »ı, ±ı‹ ΩHÎ÷Î_ ±ı f·˘¿ ¿˘¥fiÎ ⁄‚fi˘

…HÎΛ »ı, ’HÎ ’˘÷ÎfiÎ ⁄‚fi˘ fi◊Ì.”” (V‰Î.‰Î. 3/72) ‹ÎÀı ±Î ÂOÿ˘

÷˘ ¤√‰Îfi ’vÊ˘k΋fiÎ »ı ±ı‹ Á‹…‰_.

≠ë —

±‰÷Îfl˘ ¿ıÀ·Î »ı ? ÷ı Á‰ı̋ Áfl¬Î »ı ? ¿ı ÷ı‹Î_ ¤ıÿ »ı ?

μkÎfl —

ÂÎVh΢‹Î_ @›Î_¿ «˘‰ÌÁ ±‰÷Îfl˘ ·A›Î »ı, fiı @›Î_¿ ÿÁ ±‰÷Îfl˘

·A›Î »ı ’HÎ lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷‹Î_ ±ı‹ ·A›_ »ı, “…ı‹ ±¬ÒÀ Áfl˘‰fl‹Î_◊Ì

ËΩfl˘ {flHÎÎ_ fiÌ¿‚ı »ı ÷ı‹ … Ák‰√HÎfiÎ ÏfiÏ‘ ±ı‰Î lÌËÏfl‹Î_◊Ì ’HÎ

±Á_A› ±‰÷Îfl˘ ◊Λ »ı.30

√Ì÷΋Î_ ¿èÎ_ »ı — ““’„ÍUÁŸ Ÿ √ÿÃËÃÊÁŸ ¡ã◊ÊÁŸ Ãfl øʡȸŸ ! Ëı

±…\̋fi ! ‹ÎflÎ fiı ÷ÎflÎ ±fiı¿ …L‹˘ ◊¥ √›Î »ı, ÷ı ⁄‘Î Ë_ Ωb_ »\_, ’HÎ

Ëı ’fl_÷’ ! ÷_ fi◊Ì ΩHÎ÷˘.”” (√Ì÷Î 4/5)

±Î Á‰˝ ±‰÷ÎflfiÎ ¿ÎflHÎ ÷ı ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì »ı ±ı‹ ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ

V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı. ±‰÷Îfl˘ ±Á_A› »ı ±fiı ÷ı Á‰˝ ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ, Á‰˝

¿ÎflHÎfiÎ ¿ÎflHÎ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ lÌ ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì »ı.31 ±ı

’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ∞‰˘ μ’fl ¿ı‰‚ ÿ›Î ¿flÌ ÷ı‹fi_ ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎ

¿fl‰Î ‰ıÿ˘fiÌ V÷Ï÷ ÁÎ_¤‚Ì ’‘Λν. lÌ∞‹ËÎflÎ… V‰›_ ·¬ı »ı — ““F›˘_

60 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

30. •flÃÊ⁄UÊ s‚¢ÅÿÿÊ— „U⁄U— ‚ûflÁŸœÁm˛¸¡Ê— –ÿÕÊÁflŒÊÁ‚Ÿ— ∑ȧÀÿÊ— ‚⁄U‚— SÿÈ— ‚„Ud‡Ê— H (¤Î√. — 1-3-26)

31. Ïfi. ¿Î. ±‰÷ÎflÏ«_÷΋ÏHÎ — 32

‰ıÿ˘¿˘ ‰«fi F›˘_ ±Ï‰zο<_ fiΠ¿fl˘ ±ˆÁÌ Ωı ‹ıflÌ V÷Ï÷ Ï¿›Î ˈ Á˘

‰«fi ±Î… ‹ˆÓ ÁI› ¿fl÷Î ËÒn.”” ‰‚Ì ‰ˆflÎÀfiÎflΛHÎı ’HÎ ÷ıfiÎ ’«ÎÁ ‰Ê˝

±fiı ÿ˘œ ’ËÎıfl Ïÿ‰Á «œu˘ I›Î_ Á‘Ì V÷Ï÷ ¿flÌ I›Îflı ‹ËÎflÎ… ±Î

⁄˛õÎ_Õ‹Î_ ≠◊‹‰Îfl ’‘Λν. ±Î ‰Î÷ Á‹√˛ ÁIÁ_√‹Î_ ≠«Ï·÷ »ı.

“±ı‰˘ ¿› ˝̆ ‹˘À˘ μ’¿Îfl, …ı‹Î_ ±fiı¿ …fifi˘ μ©Îfl”

(¤. g«. ≠. 83/45)

±Î ‰¬÷ı ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ’˘÷ı ’‘Λν, ¿ÎflHÎ ¿ı ±Î√‚ ±fi_÷

±‰÷Îfl˘ ◊¥ √›Î ’HÎ ∞‰fiÎ ‹Ò‚ ±iÎÎfifi˘ fiΠfi ◊¥ Â@›˘.

Ãà‚Îc≈˜UflÊ ÃŒŸÈ¬˝UÊÁfl‡ÊØ ±ıÀ·ı ¿ı ‰ÎÁÿı‰ fiÎflΛHÎ ÷ı ’vÊw’ı ¿flÌfiı

‰ˆflÎÀ’vÊfiı ωÊı ±Î‰Ìfiı ωflÎ…‹Îfi ËÎı› I›Îflı ±‰÷Îfl ¿èÎÎ »ı. ±ıÀ·ı

’vÊ◊Ì ·¥fiı ⁄˛õÎÏÿ¿ V÷_⁄’›*÷ F›Îflı …ı‹Î_ ‰ÎÁÿı‰fi˘ ±fi≠‰ı F›Îflı

◊Λ »ı I›Îflı ÷ı V‰w’˘fiı ±‰÷Îfl Á_iÎÎ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı. ±Î«Î›˝ lÌ

¤√‰÷˚≠ÁÎÿ∞ ‹ËÎflÎ… lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷fiÌ Á_V¿Ú÷ ÀÌ¿Î “¤@÷-

‹fi˘fl_…fiÌ”‹Î_ Á‹Ω‰÷Î_ ·¬ı »ı — “•flÃÊ⁄UÊŸ˜ ∑˝§Á◊cÿŸ˜ ¬˝Õ◊¢¬ÈL§·ÊflÃÊ⁄U◊Ê„U– ” (¤Î√. 3/3/1) ±‰÷Îfl˘fi˘ ±fiø‹ Á‹Ω‰÷Î_ ≠◊‹

’vÊΉ÷Îfl ¿Ëı »ı. ÷ı ’vÊΉ÷Îfl fiÎfiÎ ≠¿ÎflfiÎ ±‰÷Îfl˘fi_ μÿ˚¤‰-

V◊Îfi ±fiı ·›V◊Îfi »ı, ±fiı ÷ı‹fi_ ‹Ò‚ ¿ÎflHÎ ’HÎ »ı. ±Î flÌ÷ı «˘‰ÌÁ

±‰÷Îfl˘ ◊›Î ±fiı I›Îfl ’»Ì ËÏflfiÎ ±Á_A› ±‰÷Îfl˘ ◊›Î. ’HÎ ±ı Á‰ı̋

’fl‹ırflfiÎ ±_ ±fiı ¿‚Ή÷Îfl˘ √HÎΛ »ı. ±Î ÷‹Î‹ ±‰÷Îfl˘‹Î_

’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfi_ ±ˆr›˝, Á‰˝iÎ÷Î ‰√ıflı √H΢◊Ì ¿ÿΫ ÷ı Á‰˝

±‰÷Îfl˘ Áfl¬Î »ı ±ı‰_ ¿Ëı‰_ Á_¤‰ı ’HÎ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÎ V‰w’fi˘

±fi≠‰ı ÷˘ ±ı¿Áfl¬˘ fi◊Ì ÷ı◊Ì ÷ı‹Î_ ¤ıÿ »ı. ‘΋fiÎ ¤ıÿ◊Ì ±ıÀ·ı ¿ı

ÿflı¿ ±‰÷Îfl‹Î_ ‘΋ …\ÿÎ_ …\ÿÎ_ »ı ÷ı◊Ì ’HÎ ÷ı‹Î_ ¤ıÿ »ı. ‹ËÎflÎ…ı ’HÎ

±Î ¤ıÿ Á‹Ω‰÷Î_ ¿èÎ_ »ı, ““±ı Á‰ı˝ ±‰÷Îfl (±fi≠‰ıÂ◊Ì) fiÎflΛHÎfiÎ

»ı ÷˘ ’HÎ ÷ı ±‰÷ÎflfiÎ ∑ʤÿı‰∞ ⁄Ë √‹ı, ÷ı◊Ì ∂÷fl÷Î ¿Ï’·∞

÷◊Î ÿkÎÎhÎı› ±ı ⁄ı Áfl¬Î »ı.... ±fiı ⁄ÌΩ …ı ‹E»¿E»ÎÏÿ¿ ¤√‰ÎfifiÎ

±‰÷Îfl »ı ÷ı‹Î_ ±‹ÎflÌ vÏ« fi◊Ì.”” (‰«. ·˘›Î-14)

±Î ≠‹ÎHÎı lÌ∞‹ËÎflÎ… ±ı Á‰ ˝̆’flÌ, Á‰˝ ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ,

Á‰˝ ¿ÎflHÎfiÎ ¿ÎflHÎ, Á‰ı˝ ÿı‰˘, ¥rfl˘, ±‰÷Îfl˘, ±ZÎfl‹@÷˘ ±fiı ‹Ò‚

Á‰ ˝̆’flÌ 61

±ZÎfl◊Ì ’fl, ÷ı‹fiı μ’ÎV› ±fiı Á‰˝fiÎ ¿÷ν »ı. ÁÿÎ ÁοÎfl »ı. ÷ı±˘

Á‰˝fiÎ μ’flÌ »ı ±fiı ÷ı‹fiÎ◊Ì ’fl ¿˘¥ fi◊Ì. ÷ı‹fiÌ ⁄˛õw’ı ¤„@÷ ¿fl‰Ì,

±ı ÷ı‹fi˘ ±Îÿı »ı.

±fiL› ÏfiWÃÎ »÷Î_ Á‰˝fi˘ ±Îÿfl

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı Á‰˝ ÿı‰˘, ±Î«Î›˘˝ ±fiı ±‰÷Îfl˘ ≠I›ı ±I›_÷

±Îÿfl¤Î‰ flÎA›˘ »ı. ±‰÷Îfl˘, ÷ı‹fi_ ¿Î›˝ ±fiı ÷ı‹fiÎ ¤@÷˘, Á‰˘˝’flÌ

¤√‰Îfi lÌ∞‹ËÎflÎ…, ÷ı‹fi_ ¿Î›˝ ¿ı ÷ı‹fiÎ ¤@÷˘◊Ì ±Ï‘¿ fi◊Ì ±ı

ÏÁ©Î_÷ Á‹…‰Î … ÷·fiÎ ¿flÌ »ı. lÌ∞‹ËÎflÎ…ı Á‰˝ ÿı‰‹_Ïÿfl‹Î_ ÷ı ÷ı

ÿı‰fiÎ_ V‰w’˘ ’‘flÎ‰Ì ÷ı‹fi˘ ±Îÿfl ¿›˘˝ »ı, ’HÎ ’˘÷ÎfiÎ ≥WÀÿı‰fiı ωÊı

±fiL› ÏfiWÃÎ ±fiı ’Ï÷‰˛÷ÎfiÌ Àı¿ ±ı ÁΫΠμ’ÎÁ¿fi_ ·ZÎHÎ »ı, ±ı ‰Î÷

μ’fl ±ı‹HÎı ¬Ò⁄ ¤Îfl ‹Ò@›˘ »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı, ““…ı‹ ’Ï÷‰˛÷Î VhÎÌ ËÎı›.... (÷ıfiı) ’˘÷ÎfiÎ

’Ï÷fiÎ …ı‰Ì ⁄ÌΩ ’vÊ‹ÎhÎ Á_√Î◊ı ·ı‹ÎhÎ ≠ÌÏ÷ fi ËÎı› ±fiı ’˘÷ÎfiÎ

’Ï÷fiÎ …ı‰˘ ⁄ÌΩ ’vÊfi˘ √HÎ ’HÎ fi ±Î‰ı fiı ’˘÷ÎfiÎ ’Ï÷fiÌ ‹fl∞

≠‹ÎHÎı … ‰÷ı˝ ±ı‰Ì flÌ÷ı ’Ï÷‰˛÷Î VhÎÌfiı ’˘÷ÎfiÎ ’Ï÷ Á_√Î◊ı ºœ Àı¿ »ı

÷ı‹… ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷fiı ’HÎ ÷ıfiÎ …ı ⁄ÌΩ ±‰÷Îfl ËÎı› ÷ı Á_√Î◊ı ’HÎ

≠ÌÏ÷ ◊Λ fiÏË.”” (‰«. ±_. 16)

lÌ∞‹ËÎflÎ… “Á‰˝∞‰-ÏË÷Ή˔ ±ıÀ·ı ∞‰‹ÎhÎfi_ ÏË÷ ¿flfiÎfl

ω¤ÒÏ÷ Ë÷Î. ÏÂZÎÎ’hÎÌ‹Î_ ÷ı‹fi˘ ±Îÿı »ı, ““ÃSÿÒfl ‚fl¸ÕÊ ÷ÁÄ×∑§Ã¸√ÿÊ ◊ŸÈ¡Ò÷ȸÁfl– ”” ±fiı ¤√‰ÎfifiÌ ¤„@÷ ±Î M≤J‰Ìfiı ωÊı Á‰˝

‹fiW›˘±ı ¿fl‰Ì. (ÏÂZÎÎ’hÎÌ — 113)

ÁΫΠ‹‹Zα˘±ı Á‰˘˝’flÌ ≠ÎÏM÷fi_ ⁄‚ …wfl flά‰Îfi_ »ı. ’fl_÷

‹ÎËÎIQ›fiÎ ¿ıŒ◊Ì »¿Ì …¥ ¿˘¥ ÿı‰-ÿı‰Ì ¿ı ±‰÷Îfl˘fiÌ gfiÿÎ ¿fl‰ÎfiÌ

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı V’WÀ fiÎ ¿ËÌ »ı. ±ıÀ·_ … fiÏË ’HÎ ±ı‰˘ ¤Î‰ ⁄÷ΉfiÎfl

≠I›ı ±HÎ√‹˘ ’HÎ ⁄÷ÎT›˘ »ı. lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±ı‰Ì ZÎS·¿ ±Ë_T≤ÏkÎ

‘Îfl‰ÎfiÌ ‹fi˘T≤ÏkÎ ’˘÷ı V◊Î’ı·Î ±Î Á_≠ÿΛ‹Î_ ‹ÎL› ¿flÌ fi◊Ì.

⁄˛õV‰w’ V‰Î‹ÌlÌ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı ’HÎ ±Î … flÌ÷ flÎ¬Ì »ı.

±ZÎfl’vÊ˘k΋ ‹_Ïÿfl˘‹Î_ ±‰÷Îfl˘fiÌ ‹ÒÏ÷˝±˘ ’HÎ ’‘flÎ‰Ì »ı.

62 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

±‰÷Îfl˘fiÎ ÷ı‹… ¿, Áfi¿ÎÏÿ¿, fiÎflÿ, ‘˛‰, ≠Ë˚·Îÿ, √˘’̱˘ …ı‰Î_

¤@÷˘fiÎ_ ∞‰fi‹Î_◊Ì ≠ıflHÎÎ ‹‚ı ±fiı ¤„@÷ ºœ ◊Λ ÷ı◊Ì ÷ı±˘

lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷fiÌ ¿◊Î ’HÎ ¿fl÷Î fiı ¿flΉ÷Î. ±Î Á_≠ÿΛ‹Î_ ÁΈfiı ±ı‰Ì

ωÂ΂ º„WÀ ◊Λ ±fiı Á_¿<Ï«÷÷Î fi flËı ÷ı‰Ì ¤Î‰fiÎ ¿ı‚‰‰Îfi˘ ±Î flÌ÷ı

÷ı‹HÎı ±Î√˛Ë flÎA›˘ »ı.

±fiı¿ ∞‰˘ ‹ËÎflÎ…fiÎ V‰w’fiı ±˘‚¬ı, ÷ı‹Î_ ΩıÕΛ ±fiı ÷ı‹fiÌ

¤„@÷ ¿flı ±ı‰Ì ’fl‹ ¿S›ÎHοÎflÌ º„WÀ flÎ¬Ì ‹ËÎflÎ…fiÎ Á_÷˘, ’fl‹Ë_Á˘,

±ZÎfl‹ÒÏ÷˝ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, ⁄˛õV‰w’ ≠Î√∞¤@÷, ⁄˛õV‰w’

ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ±fiı ⁄˛õV‰w’ ›˘√Ì∞ ‹ËÎflÎ…ı ±Ï‰fl÷ ’Ïfll‹ ¿› ˝̆

»ı. ‰÷˝‹Îfi¿Î‚ı ≠√À ⁄˛õV‰w’ ’fl‹ ’ÒF› V‰Î‹ÌlÌ fiÎflΛHÎ-

V‰w’ÿÎÁ∞ - ≠‹¬V‰Î‹Ì ‹ËÎflÎ… ’HÎ ±Ï‰fl÷ ω«flHÎ ¿flÌ ÿıÂÿı‹Î_

V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ¤√‰ÎfifiÌ Ï‰…›’÷οΠ·ËıflÎ‰Ì flèÎÎ »ı. …ı‹fiı ÁΫÌ

iÎÎfiº„WÀ »ı ±ı ±ı‰Ì ¿˘¥ ±Ë_T≤ÏkÎ ‘Îfl÷Î fi◊Ì ¿ı ‹Îv_ … lıWà »ı, ’fl_÷

…ı ÁÎv_ »ı ÷ı ‹Îv_ »ı ±ı‹ Á‹∞ √HÎ√˛ÎË¿ º„WÀ flÎ¬Ì ¿Î›˝ ¿flı »ı.

±Î…ı ±‘‹˝ ±fiı fiÎÏV÷¿‰Îÿfi_ ⁄Ë Ωıfl ‰K›_ »ı I›Îflı ±Î ÏfiWÃÎ ÷ı

±ÎÁflÌ ÷k‰˘fiı ‹Î”÷ ¿fl‰Î CÎb_ ⁄‚ ≠ıflÂı ±ı Ïfi—Â_¿ »ı. ÷ı◊Ì ÷˘ ±Î

V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ±◊ν÷˚ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ Á_≠ÿΛ …√÷‹Î_ ±ı¿ ∞‰_÷

Á_≠ÿΛ ÷flÌ¿ı ≠ÏÁÏ© ’΋÷˘ Ω› »ı ±fiı ÷ı‹Î_ ±fiı¿ ⁄Ï©∞‰Ì±˘ ÷◊Î

‹‹Zα˘, ¬ÎÁ ¿flÌfiı ›‰Îfi˘ ±Î‰Ìfiı ΩıÕΛ »ı. ÿflı¿fiÎ ≠ë˘fi˘ μ¿ı·

±ËŸ …Õı »ı. ⁄˛õw’ ◊‰ÎfiÌ ¤Î‰fiÎfi˘ ÷˘ ÁΈ V‰Ì¿Îfl ¿flı »ı ’HÎ ⁄˛õw’

◊‰Îfi_ ÁΑfi ÷˘ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ¤√‰Îfiı ’˘÷ÎfiÌ ÁÎ◊ı ±fiÎÏÿ ⁄˛õfiı

·Î‰Ì, ⁄÷ÎT›_ »ı; ÷ı◊Ì ¤Ï‰W›‹Î_ ±L› Á_≠ÿΛ˘ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ

Á_≠ÿΛfiÎ ÏÁ©Î_÷˘ ÁÎ◊ı Á‹L‰› ÁΑÂı, ÷ı‹Î_◊Ì ≠ıflHÎÎ ‹ı‚‰Âı ±ı flÌ÷ı

Á_√ÏÃ÷ ◊¥ …√÷‹Î_ ≠‰÷a flËı· ±ÎÁflÌ ÷k‰fiÎ ⁄‚fiı ËÃÎ‰Ì Â¿ÎÂı.

±Î Á_≠ÿΛfi˘ ÷ı‹Î_ ‹Ëk‰fi˘ ŒÎ‚Îı ±fiı fiıI≤I‰ ËÂı ÷ıfiÌ ≠÷ÌÏ÷

±Î’HÎfiı ◊Λ »ı. ¿ÎflHÎ, ±Î‰Ì © Á‰ ˝̆’flÌ μ’ÎÁfiÎfiÎ ≠‰÷˝¿ ¤√‰Îfi

V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ±Î M≤J‰Ì ’fl Á_÷ ¶ÎflÎ ÁÿÎ ≠√À »ı ÷ı◊Ì ±Î Â@› ⁄fiÂı

±ı Ïfi—Â_¿ »ı.

Á‰ ˝̆’flÌ 63

‹ËÎflÎ…ı ÏÂZÎÎ’hÎÌfiÎ ¤ÎW›‹Î_ Á_≠ÿΛfi˘ ±◊˝ ¿fl÷Î_ ·A›_ »ı —

“ªÈL§¬⁄¢U¬⁄Uʬ˝Êå× ‚ŒÈ¬Œ‡Ê— ‚ê¬˝ŒÊÿ—–”±◊ν÷˚ √v’fl_’flÎ L›Î›ı …ı Áÿ’ÿı (⁄˛õ-’fl⁄˛õfiÎ ÏÁ©Î_÷fi˘)

F›Î_ ‹‚ı ÷ı … (ÁΫ˘) Á_≠ÿΛ »ı.

‰‚Ì, ±‹fl¿˘Ê‹Î_ Á_≠ÿΛfi˘ ±◊˝ √vø‹‹Î_ Á‹ΩT›˘ »ı.

“‚ê¬˝ŒÊÿÙ ªÈL§∑˝§◊—–” Ωı ±Î‰˘ √vø‹ Á«‰Î› ÷˘ … Á_≠ÿΛ «Î· flËı

±fiı ¿S›ÎHÎfi˘ ‹Î√˝ ’HÎ «Î· flËı.

V‰V◊ÎÏ’÷ Á_≠ÿΛ ±fiı ‹˘ZÎfi˘ ’_◊ Ë‹ıÂÎ_ «Î· flËı ÷ı ‹ÎÀı

¤√‰Îfi ¿ÿÌ ’fl˘ZÎ ◊÷Î … fi◊Ì. ÷ı ÷˘ ±ı¿ ›Î ⁄ÌΩ V‰w’ı ≠√À … flËı

»ı. ¤√‰Îfiı ÷˘ lÌ‹¬ı ¿èÎ_ »ı …ı, ““‹ÎflÌ ±WÀ ≠¿ÎflfiÌ …ı ≠Ï÷‹Î ÷◊Î

…ı Á_÷ ÷ıfiı ωÊı Ë_ ±¬_Õ Ïfi‰ÎÁ ¿flÌfiı flË_ »\_.”” (‰«. √.≠. 68)

±Î ÏÁ©Î_÷ ±fiÁÎfl lÌ∞‹ËÎflÎ… ±Î Á_≠ÿΛ‹Î_ ’˘÷ÎfiÌ ‹ÒÏ÷˝

÷◊Î ¤√‰ÿ˚¤Î‰fiı ’Î‹Ì √›ı·Î ⁄˛õV‰w’ ÁI’vÊ ¶ÎflÎ ±¬_Õ ≠√À »ı.

ÁIÁ_√fiÎ_ «Îflı ±_√ ó ‹ÒÏ÷˝, Á_÷ ±fiı ÂÎVhÎ ó ¿S›ÎHοÎflÌ »ı ’HÎ

Á‰ı˝‹Î_ ÁΈ◊Ì lıWà Á_÷ »ı, ¿ÎflHÎ ¿ı ÷ıfiÌ lıWÃ÷Î lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ_ ‰«fi◊Ì

‰‘ ’WÀ ◊Λ »ı.

‰‚Ì, lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷ ’HÎ ‹ÒÏ÷˝ ±fiı ÷Ì◊˘˝ ¿fl÷Î_ Á_÷fiı lıWà ¿Ëı »ı —

“Ÿ sÔê◊ÿÊÁŸ ÃËÕʸÁŸ Ÿ ŒflÊ ◊ÎÁë¿U‹Ê◊ÿÊ—–à ¬ÈŸãàÿÈL§∑§Ê‹Ÿ Œ‡Ê¸ŸÊŒfl ‚Êœfl—H”

±◊ν÷˚, ÷Ì◊˘˝ ¿ı‰‚ …‚‹› … fi◊Ì, ÿı‰÷ÎfiÌ ‹ÒÏ÷˝±˘ ’HÎ Œ@÷

Q≤ÏkοΠ±fiı ’ÎÊÎH΋› fi◊Ì. (±◊ν÷˚ ÷ı‹Î_ ’HÎ ÿˆ‰÷ »ı.) ’HÎ ÷ı μv¿Î‚ı

’Ήfi ¿flı »ı. F›Îflı Á_÷fiÎ ÷˘ ÿ½fi‹ÎhÎ◊Ì ’Ήfi ◊‰Î› »ı.”

(lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷ — 10-84-11).

±ZÎfl‹ÒÏ÷˝ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ’HÎ ·A›_ »ı, “¤√‰Îfi ’fl˘ZÎ

ËÎı› I›Îflı ¿ı‹ Á_⁄_‘ flËı ?” ’»Ì μkÎfl ¿›˘˝ …ı, “¿◊Î, ¿Ì÷˝fi, ‰Î÷ν,

¤…fi fiı K›Îfi ÷ıHÎı ¿flÌfiı Á_⁄_‘ ¿Ëı‰Î›. fiı ÷ı ¿fl÷Î_ ’HÎ ‹˘ÀÎ ÁΑfi˘

Á_√ ±ı ÷˘ ÁÎZÎÎ÷˚ ¤√‰Îfifi˘ Á_⁄_‘ ¿Ëı‰Î› fiı ¤√‰Îfifi_ … Á¬ ±Î‰ı.

¿ı‹ …ı, “÷ı‹Î_ ¤√‰Îfi Á‰˝ ≠¿Îflı flèÎÎ »ı fiı ≠I›ZÎ Ë÷Î I›Îflı ’HÎ …ı‰Î

»ı ÷ı‰Î fi ΩH›Î ÷˘ Á_⁄_‘ fi ¿Ëı‰Î› fiı ±ı‹ ΩH›Î ωfiÎ ÷˘ ≠I›ZÎ

≠√À 65

5≠√À ±ıÀ·ı Â_ ? ±fiı ÷ı ¿ı‰Ì flÌ÷ı ?

’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ±Ï÷ ¿vHÎÎ ¿flÌfiı ±Î M≤J‰Ì μ’fl ≠√À

◊›Î. ÷ı‹HÎı ±fi_÷ ∞‰˘fiÎ ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎfi˘ ‹Î√˝ ¬S·˘ ‹Ò@›˘ ±fiı

±fi_÷ ÁΑfi˘ ¿fl‰Îfi˘ ’Ïfll‹ ÀÎY›˘. ÁΑfi˘◊Ì ≠ÎM÷ ◊÷Î_ ±L›

·˘¿Î_÷flfiÎ_ ⁄ÎflHÎÎ_ ⁄_‘ ¿flÌfiı ≠√À μ’ÎÁfiÎfi˘ Áfl‚ flÎË ⁄÷ΉÌ

±ZÎfl‘΋fiÌ ‰ÎÀ ‰Ëı÷Ì ¿flÌ. ÷ı◊Ì ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı —

“⁄_‘ ¿Ì‘Î_ ⁄ÌΩ_ ⁄ÎflHÎÎ_ flı, ‰Ëı÷Ì ¿Ì‘Ì ±ZÎfl‰ÎÀ ’vÊ˘k΋ ≠√ÀÌ flı.”

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±ZÎfl‘΋fiÌ ≠ÎÏM÷ ‹ÎÀı ≠√À μ’ÎÁfiÎfi˘ ±·ÎˆÏ¿¿

ÏÁ©Î_÷ Á‹ΩT›˘ »ı. ÷˘ ¤√‰Îfifi_ ≠√À’b_ ±ıÀ·ı Â_ ? ±fiı ÷ı ¿ı‰Ì

flÌ÷ı ≠√À flËı »ı ? ÷ı ω«Îfḻı.

¤√‰Îfi ‘΋‹Î_ ωflÎ…÷Î ËÎı› ÷ı ’fl˘ZÎ ±fiı M≤J‰Ì μ’fl ’˘÷ı V‰›_

ω«fl÷Î ËÎı› ÷ı ≠√À. lÌ∞‹ËÎflÎ… ±Î M≤J‰Ì ’fl ≠√À Ë÷Î ±fiı

¤@÷˘fiı F›Îflı fi›fi√˘«fl Ë÷Î I›Îflı ÷ı V‰w’ ≠√À ¿Ëı‰Î›.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ±Î ·˘¿‹Î_ ω«fl÷Î Ë÷Î ÷ı Á‹›fiÌ ’Òfl÷Ì … ¤√‰ÎfifiÎ

≠√À’HÎÎfiÌ ±fiı ∞‰˘fiÎ ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎfiÌ T›‰V◊Î ËÎı› ÷˘ ÷ı

T›‰V◊Î ±‘ÒflÌ … ¿Ëı‰Î›, ’»ÌfiÎ ∞‰˘ ‹ÎÀı ‹„@÷fi˘ ‹Î√˝ ⁄_‘ ◊¥

Ω›, Á_≠ÿΛ ¤Î_√Ì ’Õı.

’HÎ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ÂÎVhÎfi˘ ÏÁ©Î_÷ Á‹ΩT›˘ »ı ¿ı ¤√‰Îfifi_

≠√À’b_ M≤J‰Ì μ’fl ±¬_Õ ËÎı› … ±fiı ∞‰˘ ±fi_÷¿Î‚ Á‘Ì ±ı ≠√À

V‰w’fi˘ ±Îl› ¿flÌ ’˘÷Îfi_ ¿S›ÎHÎ ¿flÌ Â¿ı. ±Î«Î›˝lÌ flCΉÌfl∞

64 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

≠√À

ËÎı› ÷˘ ’HÎ Â_ ! fiı ÷ı‹… …ı Á_÷‹Î_ ¤√‰Îfi Á‰˝ ≠¿Îflı flèÎÎ »ı ÷ıfiı

ΩHÎı ÷˘ ±Î…ı ≠I›ZÎ »ı fiı ±ı‹ ΩH›Î ωfiÎ ÷˘ ±Î…ı ’fl˘ZÎ »ı.” I›Îflı

±ı¿ ÁΑ±ı ¿èÎ_ …ı, “‹ÒÏ÷˝›_ ≠I›ZÎ fiÏË ?” I›Îflı V‰Î‹Ì ⁄˘S›Î …ı,

“≠I›ZÎ ¤√‰Îfi ÷◊Î Á_÷fiÎ «Ïflh΋Î_ ‹fiW›¤Î‰ ±Î‰ı ÷˘ ±‹Î‰ÎV›ÎfiÎ

«_ƒ‹ÎfiÌ ’ıÃı CÎÀÌ Ω› »ı fiı ÏÿT›¤Î‰ ΩHÎı ÷˘ ⁄Ì…fiÎ «_ƒ‹ÎfiÌ ’ıÃı ‰‘ı

»ı. ÷ı‹ ‹ÒÏ÷˝›_ Â_ «ÏflhÎ ¿flı …ı ÷ıfi˘ ±‰√HÎ ±Î‰ı fiı CÎÀÌ Ω› ? ‹ÎÀı

⁄˘·÷Î-«Î·÷Î …ı ¤√‰Îfi ÷ı … ≠I›ZÎ ¿Ëı‰Î› fiı ‹˘ÀÎ Á_÷ ËÎı› ÷ı …

‹ÒÏ÷˝›_‹Î_ ÿˆ‰÷ ‹Ò¿ı »ı. ’HÎ ‹ÒÏ÷˝›_, ÂÎVhÎ fiı ÷Ì◊˝ hÎHÎ ‹‚Ìfiı ±ı¿ ÁΑ fi

¿flı fiı ±ı‰Î ‹˘ÀÎ Á_÷ ËÎı› ÷˘ ‹ÒÏ÷˝›_, ÂÎVhÎ fiı ÷Ì◊˝ hÎHÎıfiı ¿flı. ‹ÎÀı …ı‹Î_

¤√‰Îfi Á‰˝ ≠¿Îflı flèÎÎ ËÎı› ±ı‰Î …ı Á_÷ ÷ı … ≠I›ZÎ ¤√‰Îfi »ı.”

(V‰Î.‰Î. 5/395)

‰‚Ì lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı, ““¤√‰Îfi F›Îflı M≤J‰Ìfiı ωÊı ≠I›ZÎ fi

ËÎı› I›Îflı ÷ı ¤√‰Îfifiı ‹‚ı·Î …ı ÁΑ ÷ıfi˘ ±Îl› ¿fl‰˘ ÷˘ ÷ı ◊¿Ì ’HÎ

∞‰fi_ ¿S›ÎHÎ ◊Λ »ı.”” (‰«. ‰fl. 10)

±Î ‰«fi Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ÷ı‹fiÎ ’ÿ‹Î_ ›◊Î◊˝ μ÷ΛÎ* »ı —

“¿èÎ_ ⁄Ë ≠¿Îflı ¿S›ÎHÎ flı, ±Ï÷ ±√ÏHÎ÷ ±≠‹ÎHÎ flı.

’HÎ ÁË◊Ì ÁflÁ Á_÷‹Î_ flı, flÎA›_ ‰Î·‹ı ±ıfiÌ ‰Î÷‹Î_ flı.”

(Ïfi. ¿Î. ’vÊ˘k΋≠¿Î — 42)

‹ÎÀı lÌ∞‹ËÎflÎ… ÁQ›@˚’HÎı ±fiı Á‰Î*Âı Á_’ÒHν ÷˘ Á_÷ ¶ÎflÎ …

±¬_Õ ≠√À flËı »ı, ¿ÎflHÎ ¿ı lÌ∞‹ËÎflÎ… ’˘÷ÎfiÎ » Ëı÷±˘‹Î_ ±ı‰˘

±ı¿ Ëı÷ ·¥fiı ’‘Λν Ë÷Î ¿ı …ı◊Ì ’˘÷ı ’˘÷ÎfiÎ ’fl‹ ±ı¿Î_Ï÷¿ Á_÷

¶ÎflÎ32 M≤J‰Ì ’fl ±¬_Õ ≠√À flËÌfiı ±fi_÷ ∞‰˘fi_ ¿S›ÎHÎ ¿flÌ Â¿ı.

±Î flÌ÷ı ¤√‰Îfi F›Îflı V‰›_ M≤J‰Ì μ’fl ωflÎ…‹Îfi ËÎı› I›Îflı ÷ı

≠√À ¤√‰Îfi ¿Ëı‰Î› ±fiı ¤ÎˆÏ÷¿ ÿıËı ±_÷‘νfi ◊‰Î »÷Î_ …ı Á_÷ ¶ÎflÎ

66 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

32. Sflÿ¢¬Ífl¸ ¡ËflÊã◊È◊ÈˇÊÍÁ㟡٬ʂŸÊôÊÊŸ◊Ê’Ùäÿ ŸÃÈ¢ SflœÊ◊ –ÃÕÊ SflSfl÷ÄÃÊüÊÿáÊÊÁ¬ ∑§ÃÈZ ◊È◊ÈˇÊÍãŸflʟʪ× ·cΔU„UÃÈ—H“’Ò‰˝fiÎ ‹‹ZÎ ∞‰˘fiı ’˘÷ÎfiÌ μ’ÎÁfiÎ ÷◊Î ’˘÷Îfi_ iÎÎfi ÷ıfi˘ ⁄˘‘ ¿flΉÌfiı,

’˘÷ÎfiÎ ±ZÎfl‘΋‹Î_ ·¥ …‰Î ÷◊Î ’˘÷ÎfiÎ ±fiı ’˘÷ÎfiÎ ±ı¿Î_Ï÷¿ ¤@÷fiÎ

Á_⁄_‘ı ¿flÌfiı, fi‰Î ‹‹ZÎ ¿fl‰Î ÁÎv ±ÎT›Î - ±ı »ß˘ Ëı÷ »ı.”

±Î M≤J‰Ì μ’fl ω«fl÷Î ËÎı› I›Îflı ÷ı Á_÷fiı ¤√‰Îfifi_ ≠√À V‰w’

¿Ëı‰Î›.

Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì flÏ«÷ ’vÊ˘k΋≠¿Î‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı

»ı —

“Á_÷ Ë_ fiı Ë_ ÷ı ‰‚Ì Á_÷ flı ±ı‹ lÌ‹¬ı ¿Ëı ¤√‰_÷ flı,

Á_÷ ‹ÎfiΩı ‹ÎflÌ ‹ÒflÏ÷ flı, ±ı‹Î_ Œıfl fi◊Ì ±ı¿ fl÷Ì flı,”

(Ïfi. ¿Î. ’vÊ˘k΋≠¿Î — 41)

≠√Àfiı ±˘‚¬‰Î ±ı … iÎÎfi

lÏ÷‹Î_ ¿èÎ_ »ı, “´§Ã ôÊÊŸÊ㟠◊ÈÁÄ×–”±◊ν÷˚ “iÎÎfi ωfiÎ ‹„@÷ fi ◊Λ.”

‰‚Ì,

“Ã◊fl ÁflÁŒàflÊÁÃ◊ÎàÿÈ◊Áà ŸÊãÿ— ¬ãÕÊ ÁfllÃ˘ÿŸÊÿH”±◊ν÷˚ “’fl‹ÎI‹ÎfiÎ V‰w’fi_ iÎÎfi ◊›Î ⁄Îÿ … ∞‰ Á_ÁÎfl◊Ì ‹@÷

◊Λ »ı. ‹„@÷ ‹ÎÀı ±Î ÏÁ‰Î› ⁄ÌΩı ‹Î√˝ fi◊Ì.”

Áz ‹„@÷ ‹ÎÀı ±Î‰U›¿ ±ı‰Î ±Î iÎÎfifiÌ T›ÎA›Î ÂÌ ? ¿˘fiı iÎÎfiÌ

√HΉ˘ ? ±Î iÎÎfi ±ıÀ·ı ¿ı‰‚ ÂÎVhÎfi_ ‰ÎE›Î◊˝ iÎÎfi fiÏË ’HÎ ·Z›Î◊˝

iÎÎfi, ¿ÎflHÎ ¿ı lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı, ““…ıHÎı ÂÎVhÎı ¿flÌfiı ¤√‰Îfifiı ΩH›Î

÷ıHÎı ¿flÌfiı ’HÎ …L‹Î_÷flı ¿S›ÎHÎ ◊Λ »ı.”” (‰«. ·˘. 7)

iÎÎfifiÌ T›ÎA›Î ¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı, ““±ı Á‰ı˝fiı ωÊı

¤√‰Îfi …ı ÷ı ±_÷›Î˝‹Ìw’ı ¿ÎflHÎ’HÎı ¿flÌfiı flèÎÎ »ı ±fiı ÷ı … ¤√‰Îfi

±Î ≠I›ZÎ ≠‹ÎHÎ »ı. ±ı‰Ì flÌ÷ı ‹Ïˋαı ÁÏË÷ …ı ¤√‰Îfifiı ΩHÎı fiı

ÿı¬ı ÷ıfiı ’Ïfl’ÒHν iÎÎfi ¿Ë̱ı.”” (‰«. ·˘. 7)

““≥„Lƒ›˘, ±_÷—¿flHÎ ÷◊Î ±fi¤‰ ±ı hÎHÎı ¿flÌfiı ›◊Î◊˝’HÎı ≠I›ZÎ

¤√‰Îfifiı ΩHÎı I›Îflı ’Òfl˘ iÎÎfiÌ ¿Ëı‰Î›. ±fiı ±ı hÎHÎ ≠¿Îfl‹Î_◊Ì Ωı ±ı¿ı

±˘»˘ ËÎı› ÷˘ ÷ıfiı ±ÎI›_Ï÷¿ iÎÎfi fi ¿Ëı‰Î› fiı ÷ıHÎı ¿flÌfiı …L‹-Q≤I›fiı

’HÎ fi ÷flı. ±fiı ¿˘¥ ÁΑfiı ¿flÌfiı ⁄˛õV‰w’fiı ’ÎQ›˘ ËÎı› ÷ı ’HÎ Ωı

≠I›ZÎ ¤√‰Îfifiı ±ı‰Ì flÌ÷ı fi ΩHÎı ÷˘ ÷ı ’HÎ ’Òfl˘ iÎÎfiÌ fi ¿Ëı‰Î›.””

(‰«. ·˘. 7)

≠√À 67

““¤√‰Îfifi_ V‰w’ ±ZÎfl‘΋fiı ωÊı …ı‰_ flèÎ_ »ı ÷ı‰_ … M≤J‰Ìfiı

ωÊı …ı ¤√‰Îfifi_ ‹fiW› V‰w’ flèÎ_ »ı ÷ıfiı Á‹…ı »ı, ’HÎ ÷ı V‰w’fiı

ωÊı fiı ±Î V‰w’fiı ωÊı ·ı‹ÎhÎ Œıfl Á‹…÷Î fi◊Ì. ±fiı ±Î‰Ì flÌ÷ı

…ıHÎı ¤√‰Îfifiı ΩH›Î ÷ıHÎı ÷k‰ı ¿flÌfiı ¤√‰Îfiı ΩH›Î ¿Ëı‰Î› ±fiı ±ı‹

…ı ΩHÎı ÷ıfiı iÎÎfiÌ ¤@÷ ¿Ë̱ı.”” (‰«. ’_. 7)

““±ı‰˘ …ı iÎÎfiÌ ÷ı ÷˘ ÁÿÎ ÁοÎfl ‹ÒÏ÷˝ ±ı‰Î …ı ≠I›ZÎ ¤√‰Îfi

÷ıfiı ≠¿ÚÏ÷’vÊ, ±ZÎfl ÷ı ◊¿Ì ’fl fiı Á‰˝fiÎ ¿ÎflHÎ Á‰˝fiÎ ±Î‘Îfl ΩHÎÌfiı

±fiL›’HÎı Áı‰ı »ı. ±ı‰Ì flÌ÷ı …ı Á‹…‰_ ÷ıfiı iÎÎfi ¿Ë̱ı ±fiı ±ı iÎÎfiı

¿flÌfiı ±ÎI›_Ï÷¿ ‹˘ZÎ ◊Λ »ı.”” (‰«. ·˘. 7)

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı —

““±ÎI›_Ï÷¿ iÎÎfi ÷˘ ±Î ÁΑfiı ±˘‚A›Î ±ı … »ı.”” (V‰Î.‰Î. 5-7).

ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ¿Ëı »ı —

“±ı … iÎÎfiÌ ±ı … ÷k‰‰ıkÎÎ, …ıHÎı ≠√À ≠¤fiı ’ıϬ›Î;

±ı ωfiÎ fl¬ı iÎÎfiÌ √H΢, …ıHÎı ËÏfl fi›HÎı fi◊Ì ÿıϬ›Î.”

(Ïfi. ¿Î. VÎÎflÏVÎÏ© — 30)

≠√À ¤„@÷fi˘ ‹ÏË‹Î

¤√‰Îfi M≤J‰Ì μ’fl Ë_‹ıÂÎ_ V‰›_ ±◊‰Î ⁄ÌΩ V‰w’ı ω«fl÷Î …

ËÎı› »ı. ±Î’HÎı ±Î√‚ Ωı›_ ÷ı‹ ±ı ≠√À ¤√‰Îfifiı ±˘‚¬‰Î ±ı …

iÎÎfi »ı ÷ı‹ ±ı ≠√À ¤√‰Îfifiı …ı ±˘‚¬ı ÷ı … ¤@÷ »ı ±fiı ±Î‰Ì

flÌ÷ı ≠√À ¤√‰Îfifiı ±˘‚¬Ìfiı ºœ ±Îl› ¿fl‰˘ ±ı … ¤„@÷ »ı. ±Î

‰Î÷fi_ Á‹◊˝fi ¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

““±Î ∞‰fiı F›Îflı ¤fl÷¬_Õfiı ωÊı ‹fiW› ÿıË ±Î‰ı »ı I›Îflı

¤√‰ÎfifiÎ ±‰÷Îfl ¿Î_ ¤√‰Îfi ÁΑ ±ı …wfl M≤J‰Ì μ’fl ω«fl÷Î ËÎı›,

÷ıfiÌ Ωı ±ı ∞‰fiı ±˘‚¬ÎHÎ ◊Λ ÷˘ ±ı ∞‰ ¤√‰Îfifi˘ ¤@÷ ◊Λ

»ı.”” (‰«. ‰fl. 19)

““≠I›ZÎ ¤√‰ÎfifiÎ ¿S›ÎHοÎflÌ √HÎfiı …ı ΩHΉΠfiı ’fl‹ırflfi˘ ºœ

±Îl› ¿fl‰˘ ÷ıfi_ … fi΋ ¤„@÷ »ı.”” (‰«. √.‹. 10)

≠√À ¤„@÷fi˘ ‹ÏË‹Î √Î÷Î_ ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı —

68 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

“¿S’÷v Á‰˝fiÎ Á_¿S’ ÁI› ¿flı,

’ÎÁı …¥ ≠Ì÷Â_ Áı‰ı F›Îflı,

÷ı‹ …ı ≠√À ’vÊ˘k΋ ≠Ì»Âı,

◊ÎÂı ËÏfl…fi ÷I¿Î‚ I›Îflı...

≠√À fiı ¤∞ ¤∞ ’Îfl ’ÎQ›Î_ CÎHÎÎ_,

√Ì‘ √ÏHοΠ¿Ï’T≤_ÿ ¿˘ÀÌ,

‰˛…÷HÎÌ fiÎfl T›Ï¤«Îfl ¤Î‰ı ÷flÌ,

≠√À μ’ÎÁfiÎ ÁΈ◊Ì ‹˘ÀÌ.”

“≠√ÀfiÎ ¤…fi◊Ì ’fl‹ Á¬ ’΋̱ı,

μfl ◊¿Ì fiΠ’΋ı ±_‘Îv_.”

≠√À ≠¤fiÌ ¤„@÷ ‹˘ÀÎ_ ¤ÎB› ËÎı› ÷˘ … ‹‚ı »ı. ≠√À¤„@÷

ωfiÎ ⁄Ì∞ ¤„@÷ »ı ÷ı ‹÷ ±fiı ‹‹I‰fiÎ ÷ÎHÎfiÌ »ı ±ı‹ ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ

V‰Î‹Ì ÁÎflÏÁÏ©‹Î_ ¿Ëı »ı —

“‹˘Àı ¤ÎB›ı ¤ıÀı ¤√Ï÷, ≠√À ≠¤ ’fl‹ÎHÎfiÌ;

÷ıË Ï‰fiÎfiÌ …ı ¤√Ï÷, ÷ı ÷˘ ‹÷ ‹‹÷fiÎ ÷ÎHÎfiÌ.”

(Ïfi. ¿Î. ÁÎflÏÁÏ© — 22)

“¤„@÷ÏfiÏ‘”‹Î_ ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ≠√ÀfiÌ ¤„@÷fiı “ÁÎfl‹Î_

ÁÎfl” ¿ËÌ »ı. ‰˛…fiÎ ‰ÎÁ̱˘fiı ≠√À lÌ¿ÚWHÎ ¤√‰ÎfifiÎ_ ÿ½fi-V’½fi_

Á¬ ‹Y›_ ±ı ÁÎ_¤‚Ì Ï‰∞fiı ’HÎ ±ŒÁ˘Á ◊›˘ ¿ı ‹fiı ’HÎ √˘‰Î‚fi˘

…L‹ ‹Y›˘ ËÎı÷ ÷˘ Ë_ ’HÎ ±ı Á¬ ‹ı‚‰Ì ¿÷. ⁄˛õÎ ’HÎ ±ı ≠√ÀfiÌ

≠ÁÎÿÌfi_ Á¬ ·ı‰Î ‹Î»·_ ◊›Î ±ı‰˘ ≠√ÀfiÌ ¤„@÷fi˘ ‹ÏË‹Î »ı.

Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ·¬ı »ı —

“±ı‹ ≠√À ¤„@÷ ÁË μ’flı, ±ı◊Ì μ’flÎ_÷ fi◊Ì ¿Î_¥;

ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ Ïfiçı ‰Îfl÷Î, ÁΈfiı Á‹…‰Ì ‹fi‹Î_¥.”

(Ïfi. ¿Î. ¤„@÷ÏfiÏ‘ — 15)

Áÿ˚. ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ’HÎ ·A›_ »ı —

“≠√À V‰w’ μ’ÎÁÌ, ‘L› Á˘ ≠√À V‰w’ μ’ÎÁÌ.

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı — ““≠√À ¤√‰Îfi »ı, ≠√À ‰Î÷_ »ı fiı

⁄ÌΩ ÷˘ Ï«hÎ΋HÎfiÎ ÁÒfl… …ı‰Î »ı.”” (V‰Î.‰Î. 5-64)

≠√À 69

≠I›ZÎ ¤√‰ÎfifiÌ ÏfiWÃÎw’Ì ¤„@÷◊Ì ◊÷Ì ≠ÎÏM÷ …HÎΉ÷Î_

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

““≠I›ZÎ ¤√‰Îfifiı ωÊı ºœ ÏfiWÃÎ flάı »ı ±fiı ÷ıfiı ÿ½fiı ¿flÌfiı …

’˘÷Îfiı ’Ïfl’ÒHν ‹Îfiı »ı ±fiı ⁄Ì…\_ ¿Î_¥ fi◊Ì ≥E»÷˘ ÷ıfiı ÷˘ ¤√‰Îfi

’˘÷ı ⁄·ÎI¿Îflı ’˘÷ÎfiÎ ‘΋fiı ωÊı …ı ’˘÷ÎfiÎ_ ±ˆr›˝ »ı ±fiı ’˘÷ÎfiÌ

‹ÒÏ÷˝±˘ »ı ÷ıfiı ÿı¬ÎÕı »ı.”” (‰«. √.≠. 9)

““¤√‰Îfi …ı ≠I›ZÎ lÌ¿ÚWHÎ ÷ıfiÌ ‹ÒÏ÷˝ ωfiÎ ⁄ÌΩ ¿˘¥ ’ÿÎ◊˝fiı

≥E»ı fiÏË ÷ıfiı ±ÎI‹ÏfiWÃÎ, ‰ˆflÎB› Ωı ◊˘ÕÎ_ ËÎı› ÷˘ ’HÎ ±ı ÿıË ‹Ò¿Ìfiı

¤√‰ÎfifiÎ ‘΋‹Î_ ⁄Ë ‹˘ÀÎ Á¬fiı ’΋ı »ı.”” (‰«. √.±_. 5)

≠√À ¤√‰ÎfifiÎ Á_⁄_‘◊Ì … ÿ˘ÊfiÌ ÏfiT≤ÏkÎ ◊Λ »ı. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ

V‰Î‹Ì±ı ‰Î÷_‹Î_ ¿èÎ_, ““≥Lƒı ωrw’fiı ‹Î›˘˝ ÷ıfiÌ «Îfl ËI›Î ·Î√Ì...

’»Ì ÷ıfiı fiÎflÿ∞ ‹Y›Î. ÷ıHÎı ¿èÎ_ …ı ÷ÎflÎ ¤Î¥ ‰Î‹fi∞ »ı ÷ı

¤√‰Îfifi˘ ±‰÷Îfl »ı ‹ÎÀı ÷ıfi˘ ÷_ ±ÎÂfl˘ ¿fl. ’»Ì ≥Lƒı ‰Î‹fi∞fi˘

Ïfiç› ¿›˘˝. ÷ıHÎı ¿flÌfiı ⁄˛õËI›Î À‚Ì √¥. ±ı‹ ≠√Àfi˘ ±ÎÂfl˘ ¿fl‰Î◊Ì

¿Î‹ ◊Λ »ı.”” (V‰Î.‰Î. 1/293)

≠√ÀfiÌ ¤„@÷ ±ı … ÂÎ_Ï÷fi˘ μ’Λ

≠√À ≠¤fiÌ ¤„@÷◊Ì … ±_÷flı Á¬ ±fiı ÂÎ_Ï÷ ‰÷ı̋ »ı. Áÿ˚.

‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ±ı¿ ‰¬÷ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ÂÎ_Ï÷ ’΋‰Îfi˘ μ’Λ

’Ò»u˘. ‹ËÎflÎ…ı ÷ı‹fiÎ ’˘÷ÎfiÎ …L‹◊Ì ‹Î_ÕÌfiı ⁄‘Î_ «Ïflh΢fiÌ ‰Î÷ ¿flÌ.

’HÎ ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı Á‹Ω›_ ¿ı ‹ËÎflÎ… ⁄Ì∞ ‰Î÷ı «ÕÌ √›Î »ı. ⁄Ì…ı

Ïÿ‰Áı ŒflÌ ’Ò»u_. ŒflÌ ‹ËÎflÎ…ı ±ıfiÌ ±ı … ’˘÷ÎfiÌ ‰Î÷ ¿flÌ »÷Î_

‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı fi Á‹Ω›_. ‹ËÎflÎ…ı ’»Ì ¿èÎ_, ““V‰Î‹Ì ! √΋Õı Œfl‰Î

Ω±˘; ÂÎ_Ï÷ ◊Âı.”” ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì √œÕÎ◊Ì fiÌ¿Y›Î. ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

÷ı‹fiÌ ’λ‚ √›Î fiı Á‹ΩT›_ ¿ı lÌ∞‹ËÎflÎ… ≠√À ¤√‰Îfi »ı fiı

≠√ÀfiÎ_ «Ïflh΢‹Î_ ÂÎ_Ï÷ »ı ÷ı‰Ì @›Î_› fi◊Ì. ‹ËÎflÎ…fiı ÷‹fiı ±Î

Á‹Ω‰‰_ Ë÷_ ÷ı◊Ì ’˘÷ÎfiÎ_ «Ïflh΢fiÌ ‰Î÷ ¿flÌ Ë÷Ì. ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı

’ΛÎfiÌ ¤Ò· Á‹Ω¥.

T›ÎÁ∞±ı CÎHÎÎ_ ÂÎVh΢fiÌ fl«fiÎ ¿flÌ »÷Î_ ±_÷fl‹Î_ ±ÂÎ_Ï÷ À‚Ì

70 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

fiÏË ’HÎ fiÎflÿ∞fiÎ ¿Ëı‰Î◊Ì ≠√À lÌ¿ÚWHÎ ¤√‰ÎfifiÎ_ «Ïflh΢fi_ √Îfi

¿fl÷_ lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷ ÂÎVhÎ flE›_ I›Îflı ÂÎ_Ï÷ ◊¥.

±Î◊Ì … lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ¿èÎ_ — ““÷‹ı ’HÎ ’˘÷ÎfiÎ

Á_≠ÿΛ Á_⁄_‘Ì fiı ’˘÷ÎfiÎ ≥WÀÿı‰ Á_⁄_‘Ì …ı ‰ÎHÎÌ ÷◊Î ÂÎVhÎ ÷ı …

ÿıË’›*÷ ¿›Î˝ ¿flF›˘ fiı ÷‹Îfl˘ ÿıË flËı I›Î_ Á‘Ì ÷‹fiı ±ı … ±ÎiÎÎ »ı.””

(‰«. √.‹. 58)

‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ±ı ±ÎiÎÎ ‹V÷¿ı «ÕÎ‰Ì ’˘÷ÎfiÎ ÿıË’›*÷

Á_≠ÿΛfiÎ ÁÎÏËI›fiÌ Áı‰Î ¿flÌ ±fiı V’WÀ ·A›_ —

“≠√ÀfiÎ ¤…fi◊Ì ’fl‹ Á¬ ’΋̱ı,

μfl ◊¿Ì fiΠ’΋ı ±_‘Îv_... ¤…fi ¿fl ¤Î‰Â_.”

÷ı‰Ì … flÌ÷ı V‰w’Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ≠√À ‹ËÎflÎ… ¿fl÷Î_ ±_÷fl‹Î_

ÿı¬Î÷Ì ‹ËÎflÎ…fiÌ ‹ÒÏ÷˝ ωÊı ‰‘ ·√fiÌ ·Î√Ì √¥. ÷ı‹fiı ≠√Àfi˘

ÏÁ©Î_÷ Á‹Ω‰‰Î ‹ËÎflÎ…ı ‹_ÿ‰ÎÕ ≠ıflÌfiı ±_÷fl‹Î_ ‹ÒÏ÷˝ ÿı¬Î÷Ì Ë÷Ì ÷ı

ÿı¬Î÷Ì ⁄_‘ ¿flÌ. V‰w’Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‹Ò_{ΛÎ. ÿÌfi ◊¥ ‹ËÎflÎ… ’ÎÁı

±ÎT›Î. ‹ËÎflÎ…fiÌ V÷Ï÷ ¿flÌ. ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ — ““’‰˝÷¤Î¥ ’ÎÁı Ω‰,

ÂÎ_Ï÷ ◊¥ …Âı.””

’‰˝÷¤Î¥±ı ÷ı‹fiı ‰Î÷˘ ¿fl÷Î_ ¿èÎ_ — ““ÿÎÿάΫflfiÎ_ fiÏ‚›Î_fi_

K›Îfi ¿fl˘.”” V‰w’Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ±Î ‰«fi˘◊Ì ’˘÷ÎfiÌ ¤Ò· Á‹Ω¥ √¥

¿ı ‹ËÎflÎ…fiÎ Á_⁄_‘ı ÿfl⁄ÎflfiÎ_ fiÏ‚›Î_ ’HÎ Ïfi√˝HΤΉ ’΋‰Î◊Ì K›Îfi

¿fl‰Î ›˘B› ⁄L›Î_ »ı. ÷ı ‹ËÎflÎ…fiÌ ≠I›ZÎ ‹ÒÏ÷˝‹Î_ ‹Îflı ‰‘ ·√fiÌ

·√ÎÕ‰Ì Ωı¥±ı. ’»Ì ÷ı‹ ¿fl‰Î◊Ì ÷ı‹fiı ÂÎ_Ï÷ ◊¥ √¥.

‹˘ZÎ ‹ÎÀı ≠√À ¤√‰Îfi ¿ı ≠√À Á_÷

CÎHÎÎ ‹‹Zα˘ ‹˘ZÎ ‹ÎÀı ’fl˘ZÎ’HÎı ¤√‰ÎfifiÌ ¤„@÷ ¿fl÷Î ËÎı›

»ı. ’fl_÷ Á‰˝ÂÎVhÎfi˘ Á‹L‰› ¿fḻı ÷˘ …wfl ≠÷ÌÏ÷ ◊Λ ¿ı ≠√À

¤√‰Îfi ¿ı ≠√À Á_÷ ‰√fl ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎ fi … ◊Λ. ¿S›ÎHÎfi˘ ‹t˘

⁄÷Ή÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

““…ı‰_ ’fl˘ZÎ ¤√‰ÎfifiÎ fl΋¿ÚWHÎÎÏÿ¿ ±‰÷Îflfi_ ‹ÎËÎIQ› ΩHÎı »ı

÷◊Î fiÎflÿ, Áfi¿ÎÏÿ¿, ¿∞, …Õ¤fl÷, Ëfi‹Îfi, 쩉 ≥I›ÎÏÿ¿ …ı

≠√À 71

’fl˘ZÎ ÁΑ ÷ıfi_ …ı‰_ ‹ÎËÎIQ› ΩHÎı »ı ÷ı‰_ … ≠I›ZÎ ±ı‰Î …ı ¤√‰Îfi

÷◊Î ÷ı ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷ ÁΑ ÷ıfi_ ‹ÎËÎIQ› Á‹…ı ÷ıfiı ¿S›ÎHÎfiÎ ‹Î√˝‹Î_

¿Î_¥›ı Á‹…‰_ ⁄Î¿Ì flèÎ_ fiÏË. ÷ı ±Î ‰Î÷ν ±ı¿ ‰Îfl ¿èÎı Á‹Ωı ±◊‰Î

·Î¬ ‰Îfl ¿èÎı Á‹Ωı. ±Î… Á‹Ωı ±◊‰Î ·Î¬ ‰Ê˝ ¿ıÕı Á‹Ωı ’HÎ ±ı

‰Î÷ Á‹…ı … »^À¿˘ »ı...(±fiı) ±ıÀ·˘ …ıfiı ºœ Ïfiç› ◊›˘ ËÎı› ÷ıfiı

Á‰ı˝ ‹t˘ ËÎ◊ ±ÎT›˘ ±fiı ¿˘¥ ¿Î‚ı ÷ı ¿S›ÎHÎfiÎ ‹Î√˝ ◊¿Ì ’Õı fiÏË...

‹ÎÀı Á‰ı˝ ÂÎVhÎfi_ flËV› ±Î ‰Î÷ν »ı.”” (‰«. √.‹. 21)

““…ı‰Ì ’fl˘ZÎ ÿı‰fiı ωÊı ∞‰fiı ≠÷ÌÏ÷ »ı ÷ı‰Ì Ωı ≠I›ZÎ √vw’

ËÏflfiı ωÊı ±Î‰ı, ÷˘ …ıÀ·Î ±◊˝ ≠ÎM÷ ◊‰ÎfiÎ ¿èÎÎ »ı ÷ıÀ·Î Á‰ı˝ ±◊˝

÷ıfiı ≠ÎM÷ ◊Λ »ı. ±fiı F›Îflı ±Î‰˘ Á_÷Á‹Î√‹ ≠ÎM÷ ◊›˘ I›Îflı ÿıË

‹Ò¿Ìfiı …ıfiı ’΋‰Î Ë÷Î ÷ı ÷˘ ÿıË »÷Î_ … ‹Y›Î »ı. ‹ÎÀı …ıfiı ’fl‹’ÿ

¿Ë̱ı, ‹˘ZÎ ¿Ë̱ı ÷ıfiı »÷ı ÿıËı … ’ÎQ›˘ »ı.”” (‰«. √.±_. 2)

““∞‰fi_ …ı ¿S›ÎHÎ ◊Λ ±fiı ∞‰ ‹Î›Îfiı ÷flÌfiı ⁄˛õV‰w’ ◊Λ

÷ıfi_ ¿ÎflHÎ ÷˘ ’vÊ˘k΋ ±ı‰Î …ı ‰ÎÁÿı‰ ¤√‰Îfi ÷ıfiÎ ≠I›ZÎ V‰w’fi_

iÎÎfi, K›Îfi, ¿Ì÷˝fi ±fiı ¿◊ÎÏÿ¿ ±ı … »ı, fiı ±ıHÎı ¿flÌfiı … ±ı ∞‰ »ı ÷ı

‹Î›Îfiı ÷flı »ı. ±fiı ±Ï÷ ‹˘ÀÎ¥fiı ’΋ı »ı. ±fiı ¤√‰Îfifi_ …ı ±ZÎfl‘΋

÷ıfiı ’΋ı »ı.”” (‰«. √.‹. 32)

““‹ÎÀı …ıfiı ’˘÷Îfi_ ¿S›ÎHÎ ≥E»‰_ ÷ıfiı ÷ı ÷ı ·ZÎHÎı ¿flÌ ÷ı

¤√‰Îfifiı ±˘‚¬Ìfiı ÷ı ¤√‰Îfifiı ÂflHÎı ◊‰_ ±fiı ÷ıfi˘ ºœ ωrÎÁ

flά‰˘ fiı ÷ıfiÌ ±ÎiÎ΋Î_ flËÌfiı ÷ıfiÌ ¤„@÷ ¿fl‰Ì ±ı … ¿S›ÎHÎfi˘ μ’Λ

»ı. ±fiı ¤√‰Îfi F›Îflı M≤J‰Ìfiı ωÊı ≠I›ZÎ fi ËÎı› I›Îflı ÷ı ¤√‰Îfifiı

‹‚ı·Î …ı ÁΑ ÷ıfi˘ ±Îl› ¿fl‰˘. ÷˘ ÷ı ◊¿Ì ’HÎ ∞‰fi_ ¿S›ÎHÎ ◊Λ

»ı.”” (‰«. ‰fl. 10)

““‹Î›Î ÷fl‰Îfi˘ μ’Λ ±ı »ı …ı F›Îflı Á‰˝ ¿‹˝ ±fiı ‹Î›Î ÷ıfi˘

fiΠ¿flfiÎflÎ fiı ‹Î›Î◊Ì ’fl …ı ÁÎZÎÎI¿Îfl lÌ ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi ±◊‰Î

÷ı ¤√‰ÎfifiÎ ‹‚ı· Á_÷ ÷ı‹fiÌ ∞‰fiı ≠ÎÏM÷ ◊Λ »ı I›Îflı ÷ı‹fiÎ

72 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

±Îl›◊Ì ‹Î›Î μS·_CÎΛ »ı.”” (‰«. …ı÷·’fl-1)

±Î μ’flÎ_÷ ±fiı¿ ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎ

‹ÎÀı ÷˘ ≠I›ZÎ ¤√‰Îfi ¿ı ≠I›ZÎ Á_÷ … ⁄÷ÎT›Î »ı. À>_¿‹Î_ Á‰˝ ÂÎVhÎfiÎ

ÁÎflw’ı lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

““«Îfl ‰ıÿ, ’flÎHÎ, ≥Ï÷ËÎÁ ±ı Á‰ı˝‹Î_ ±ı … ‰Î÷ν »ı …ı ¤√‰Îfi

fiı ¤√‰ÎfifiÎ Á_÷ … ¿S›ÎHοÎflÌ »ı... ÷ı ¤√‰Îfi ¿ı ¤√‰ÎfifiÎ Á_÷fiÌ

F›Îflı ≠ÎÏM÷ ◊¥ I›Îflı ±ı ∞‰fiı ±ı◊Ì μ’flÎ_÷ ⁄Ì…\_ ¿˘¥ ¿S›ÎHÎ fi◊Ì.

±ı … ’fl‹ ¿S›ÎHÎ »ı.”” (‰«. √.‹. 59)

Á‰ı̋ ÂÎVhÎ ±fiı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ xÿ√÷ ±Ï¤≠Λfiı ΩHÎfiÎflÎ

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ÷ı‹fiÌ ‰Î÷_‹Î_ ¿S›ÎHÎ ‹ÎÀı ≠√À ¤√‰Îfi ¿ı

≠√À Á_÷ … ⁄÷Ήı »ı.

““‹˘ZÎfiÎ ÿÎ÷Î ÷˘ ¤√‰Îfifiı ÁΑ ±ı ⁄ı … »ı.”” (V‰Î.‰Î. 1/20)

““≠√À ¤√‰Îfi ωfiÎ ¿fl˘Õ Ïfi›‹ ’΂ı ’HÎ ¿S›ÎHÎ fi ◊Λ ±fiı

≠√À ¤√‰Îfi fiı ±Î ≠√À ÁΑfiÌ ±ÎiÎÎ◊Ì ±ı¿ Ïfi›‹ flάı ÷˘ ¿S›ÎHÎ

◊Λ.”” (V‰Î.‰Î. 4/37)

““±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎ ◊Λ ÷ı … ‹˘ZÎ ¿Ëı‰Î›... fiı ±ı‰˘ ‹˘ZÎ ÷˘

≠√À ¤√‰Îfi fiı ≠√À ¤√‰ÎfifiÎ ±ı¿Î_Ï÷¿fi˘ ±ÎÂfl˘ ¿›Î˝◊Ì ◊Λ,

⁄ÌΩ◊Ì ◊Λ fiÏË.”” (V‰Î.‰Î. 5/5)

Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ¿Ëı »ı —

“⁄ÌΩ ¿Ëı ‹‰Î ’»Ì ‹˘ZÎ flı, ‰‚Ì ≠¤ ⁄÷Ήı »ı ≠˘ZÎ flı...

F›Îflı ±ı‹ … ±◊˝ Ωı Áflı flı, I›Îflı ËÏfl ÷fi ÏÂÿ ‘flı flı;

iÎÎfi ωfiÎ ÷˘ ‹˘ZÎ fi ◊Λ flı, ±ı‹ lÏ÷ VQ≤Ï÷ ÁË √Λ flı.

‹ÎÀı ≠√À Ωı¥±ı ¤√‰_÷ flı, ±ı‰_ Á‰˝ √˛_◊fi_ ÏÁ©Î_÷ flı—

…ı‹ ≠√À flω ËÎı› F›Îflı flı, Ω› ÷‹ ⁄˛õÎ_Õfi_ I›Îflı flı.

…ı‹ ≠√À …‚fiı ’Î‹Ì flı, Ω› M›ÎÁÌfiÌ M›ÎÁ ÷ı ‰Î‹Ì flı;

…ı‹ ≠√À ±Lfifiı …‹ı flı, ±_÷fl …ÃflÎ{΂ ωfl‹ı flı.

≠√À 73

÷ı‹ ≠√À ‹‚ı ¤√‰Îfi flı, I›Îflı …fifi_ ¿S›ÎHÎ ÏfiÿÎfi flı;

‹ÎÀı ≠√À «ÏflhÎ ÁÎ_¤‚‰_ flı, ËÎı› ≠√À I›Î_ ±Î‰Ì ‹‚‰_ flı.

‹ÎÀı ≠√À ≠¤ Ωı fi ËÎı› flı, fi ◊Λ ±ı ÏfiW’Î’ ¿˘› flı;

ΩH΢ ≠√À ‹ÒÏ÷˝ ¤‰’Î… flı, ÁËı…ı μ÷Îfl‰Îfi˘ Á‹Î… flı.”

(¤@÷g«÷΋ÏHÎ — 164)

“≠√À ≠¤ ¿ı ≠¤fiÎ Á_÷ flı, ÷ıË Ï‰fiÎ fi μ©flı …_÷ flı.”

(Ïfi. ¿Î. ¿S›ÎHÎÏfiHν› — 13-28)

“±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎ ¿ÎflHÎı Ω‰_ ≠√À ≠¤fiı ’ÎÁ;

‹˘ZÎÿΛ¿ ±ıË ‹ÒÏ÷˝ ¿ı ‹˘ZÎÿÎ÷Î ±ıfiÎ ÿÎÁ.”

(Ïfi. ¿Î. ¿S›ÎHÎÏfiHν› — 16-4)

“‹ÎÀı ¿S›ÎHοÎflÌ ÁÎ_¤Y›Î flı, ±ı¿ ËÏfl ¿ı ËÏfl fiÎ ‹Y›Î flı;

ÁÎ«Ì ‰Î÷ ÷_ ‹Îfi…ı ÁÏËflı, ±ıË ⁄ıμ ωfiÎ ‹˘ZÎ fiÏË flı.”

(Ïfi. ¿Î. ¿S›ÎHÎÏfiHν› — 16-10)

“‹‚ı ≠¤ ≠√À ≠‹ÎHÎ flı, ¿Î_ ÷˘ ÷ıfiÎ ‹‚ı·ı ¿S›ÎHÎ flı;

÷ıË Ï‰fiÎ ÷˘ ¿˘ÀÌ μ’Λ flı, ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎ fi ◊Λ flı.”

(Ïfi. ¿Î. ¿S›ÎHÎÏfiHν› — 2-18)

Áÿ˚. ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ·A›_ »ı —

“±Î ¤‰ÁÎ√fl ’Îfl μ÷Îfl, ËÏfl ¿ı ËÏfl ¿˘ ÿÎÁ.”

lÌ V¿_ÿ’flÎHÎfiΠωWHά_Õ‹Î_ “lÌ ‰ÎÁÿı‰‹ÎËÎIQ›”‹Î_ ’HÎ ‰ˆflÎB›

¤„@÷Ïfiw’HÎfiÎ ≠¿flH΋Î_ ±Î ≠‹ÎHÎı ·A›_ »ı.

‚ÊˇÊÊŒ˜÷ªfl× ‚«˜UªÊûÊŒ˜÷ÄÃÊŸÊ¢ ø flŒÎ‡ÊÊ◊˜ –œ◊Ù¸ sÔ∑§ÊÁãÃ∑§— ¬ÈÁê÷— ¬˝Êåÿà ŸÊãÿÕÊ ÄflÁøØ H

(‰ÎÁÿı‰‹ÎËÎIQ› — 25-65)

±◊ν÷˚ — ÁÎZÎÎ÷˚ ¤√‰ÎfifiÎ Á_⁄_‘◊Ì ±◊‰Î ’Ò‰˝f·˘¿‹Î_ ¿Ëı·Î_

·ZÎH΢±ı ›@÷ ±ı‰Î ±ı¿Î_Ï÷¿ ¤@÷fiÎ Á_⁄_‘Ì … ‹fiW›˘fiı ±ı¿Î_Ï÷¿

74 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

‘‹˝fiÌ ≠ÎÏM÷ ◊Λ »ı. ±Î ÏÁ‰Î› ⁄ÌΩ ¿˘¥ ’HÎ μ’Λ◊Ì @›Îflı› ’HÎ

÷ıfiÌ ≠ÎÏM÷ ◊÷Ì fi◊Ì.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ’HÎ ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ±Î … ÏÁ©Î_÷fiı ºœÎ‰÷Î_ ¿Ëı »ı —

““±ı¿Î_Ï÷¿ ‘‹˝ ÷ı ÷˘ …ı ±ı‰Î Ïfi‰Î˝ÁÏfi¿ ’vÊ ËÎı› ±fiı …ıfiı

¤√‰Îfifiı ωÊı ÏV◊Ï÷ ◊¥ ËÎı› ÷ıfiı ‰«fiı ¿flÌfiı … ’‹Î› ’HÎ √_̨◊‹Î_

·¬Ì flÎA›˘ ËÎı› ÷ıHÎı ¿flÌfiı fi◊Ì ’‹Î÷˘. ±fiı ¿˘¥¿ ÁÎ_¤‚Ìfiı ÷ı‰Ì fiı ÷ı‰Ì

‰Î÷ ¿Ëı‰Î Ω› ÷˘ ¿Ëı÷Î_ ’HÎ ±Î‰Õı fiÏË. ‹ÎÀı …ıfiı ±ı¿Î_Ï÷¿fiÎ ‘‹˝‹Î_

ÏV◊Ï÷ ◊¥ ËÎı› ÷ı ◊¿Ì … ±ı¿Î_Ï÷¿fi˘ ‘‹˝ ’‹Î› »ı.”” (‰«. √. ≠. 60)

≠√Àfiı ±˘‚A›Î ‰√fl ¿Áfl

∞‰‹Î_ ±fiÎÏÿ ¿Î‚◊Ì ±fi_÷ ≠¿ÎflfiÌ ¿Áfl flËı·Ì »ı. ÷ı Á‰ı˝

¤√‰ÎfifiÎ ≠√À V‰w’fiı ›◊Î◊˝ ±˘‚¬Ìfiı ÷ı‹fiı ±ÎÂflı …‰Î◊Ì À‚Ì

Ω› »ı. ’HÎ ≠√À ¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fiÌ ±˘‚¬ÎHÎ ±fiı ÷ıfiÎ Á_⁄_‘ ‰√fl

¿˘¥ flÌ÷ı ‰Î_‘˘ ¤Î_√ı ÷ı‹ fi◊Ì.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““¤√‰ÎfifiÎ V‰w’‹Î_ Ωı ¿˘¥ flÌ÷fiÌ

Á‹F›Î‹Î_ ¿Áfl flËÌ ÷˘ ¿˘¥ flÌ÷ı ‰Î_‘˘ ¤Î_√Âı fiÏË.”” (‰«. √.‹. 13)

““⁄˛õÎÏÿ¿fiı ’HÎ ÿ·˝¤ ±ı‰˘ …ı ±Î ÁIÁ_√ ÷ı‹Î_ ±Î‰Ìfiı ’fl‹ırfl

ωfiÎ …ıfiı ⁄ÌΩ ’ÿÎ◊˝‹Î_ Ëı÷ flËı »ı ÷ıfi_ ¿ÎflHÎ ±ı »ı …ı, …ı‰Ì ±ı ∞‰fiı

’fl˘ZÎfiı ωÊı ≠÷ÌÏ÷ »ı ÷ı‰Ì ≠I›ZÎfiı ωÊı ºœ’HÎı ≠÷ÌÏ÷ ◊÷Ì fi◊Ì.””

(‰«. √.±_. 2)

““…ı ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷fiı ¤√‰Îfifi˘ Ïfiç› ’HÎ ’Ïfl’ÒHν ËÎı› fiı

¿Î‹, ø˘‘, ·˘¤ÎÏÿ¿ı ¿flÌfiı ωZÎı’fiı fi ’΋÷˘ ËÎı› fiı ±Ï÷› I›Î√Ì fiı

±Ï÷ ‰ˆflÎB›‰Îfi fiı ±Ï÷ ±ÎI‹ÏfiWÃΉ΂Îı ËÎı› ±fiı Ωı ÷ı ≠I›ZÎ lÌ¿ÚWHÎ

¤√‰ÎfifiÌ ‹ÒÏ÷˝ ωfiÎ ¿Î_¥¿ ⁄Ì…\_ ≥E»ı ÷˘ ÷ıfiı L›Òfi Á¬fiÌ ≠ÎÏM÷ ◊Λ

»ı.”” (‰«. √.±_. 5)

≠√À 75

Áÿ˚. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı —

““…ı‰Î ‹ËÎflÎ… »ı fiı …ı‰Î ±Î ÁΑ »ı ÷ıfiı …ı‹ »ı ÷ı‹ fi ΩHÎı ÷ı

Ïfifl_÷fl ±¤ÎÏ√›Î »ı; ¿ı‹ …ı, »˘÷ıflÎfi˘ ‹ıCÎ ‰flV›˘ fiı ‰Ãı ‹ıËı ¿Î‚

’Õu˘ fiı √_√΋Î_ fiËΛ˘ fiı ‹Î◊_ ¿˘v_ flÎA›_ ! ±fiı ±ı‹ ΩH›Î ωfiÎ ±Î

ÁIÁ_√‹Î_ flèÎÎ »ı, ÷ı ÷˘ …ı‹ »˘¿flÎ_, ‰Î»flÕÎ_ flèÎÎ_ »ı ±ı‹ flèÎÎ »ı.””

(V‰Î.‰Î. 3/35)

““√‹ı ÷ı‰˘ ÂÎVhÎÌ ËÎı› ¿ı √‹ı ÷ı‰˘ ’flÎHÎÌ ËÎı›, ’HÎ ±Î ≠I›ZÎ

¤√‰Îfi fiı ±Î ≠I›ZÎ Á_÷ ÷ıfiÌ ±˘‚¬ÎHÎ Ωı fi ËÎı› ÷˘ ÷ı ¬Ì…ÕÎ …ı‰˘

»ı. fiı ÷ıfiı Á_√ı ÀÎœ_ ¿ı Á¬ ◊Λ … fiÏË.”” (V‰Î. ‰Î. 3/68)

““±Î… ÷˘ ≠√À ¤√‰Îfi »ı, ≠√À ÁΑ »ı, ≠√À ‘‹˝ »ı, ÷ı ±Î

Á‹Î‹Î_ …ıfiı fiÏË ±˘‚¬Î› ÷ıfiı ’»‰ÎÕı◊Ì ‹Î◊_ ¿>À‰_ ’ÕÂı.””

(V‰Î.‰Î. 4/50)

Áÿ˚. ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı —

“’fl˘ZÎ◊Ì ¤‰÷H΢ ’Îfl ±Î‰ı fiÏË,

‰ıÿ ‰ıÿÎ_÷ ¿Ëı ÁI› ‰ÎHÎÌ.”

“‹_√‚ w’ ≠√Àfiı ‹ı·Ì, ’fl˘ZÎfiı ¤…ı …ı ≠ÎHÎÌ flı;

÷’ ÷Ìfl◊ ¿flı ÿı‰ ÿıflÎ_, ‹fi fi À‚ı ‹ÁÎHÎÌ flı.”

≠√À ¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fiı ‹Ò¿Ìfiı ’fl˘ZÎ ¤„@÷ ÷◊Î ‰˛÷, ÷’, ÷Ì◊˝,

ÿı‰ÿ½fi ¿fl‰Î »÷Î_ ‹fi ±‹fi ◊÷_ fi◊Ì.

“¿˘¥ ¿Ëı ËÏfl ËÎı √›ı, ¿˘¥ ¿Ëı ËÏfl ËÎı‰fi ËÎfl;

‹@÷ ≠√À¿Ì ≠Ì» Ï⁄fi, ¤À¿÷ Á⁄ Á_ÁÎfl.”

““ÂÎVh΋Î_ ¤√‰ÎfifiÌ ‰Î÷˘ ·¬Ì ËÎı› ÷ı ‰Î_«ı ¿ı ÷ıfi_ ‰Hνfi ÁÎ_¤‚ı

’HÎ ÷ı◊Ì fi◊Ì ¿˘¥ Á¬ ±Î‰÷_ ¿ı fi◊Ì ¿˘¥ ¬˘À À‚÷Ì. ÷ı ‹ÎÀı ≠¤

76 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

≠√À … Ωı¥±ı.””

Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ·¬ı »ı —

“‰Î_«Ì ¿Î√‚ ¿˘¥ ¿_◊fi˘, …ı‹ fiÎfl ±’Îfl flÎ∞ ◊¥;

’HÎ ≠√À Á¬ Ï’›÷b_, ±b_ …ıÀ·_ ±ÎT›_ fi¥.”

(Ïfi. ¿Î. ¤„@÷ÏfiÏ‘ — 14)

≠√ÀfiÌ ¤„@÷ ‹Ò¿Ì …ı ’fl˘ZÎfiÌ ¤„@÷ ¿flı »ı ÷ı ¿ı‰Î ¤Ò·ı·Î »ı

÷ıfi_ ‰Hνfi ¿fl÷Î_ Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı —

“…ı‹ ¿˘¥ e·‰ÎÕÌfiÎ_ e· ‹ı·Ì, ±Î¿Î e·fiÌ ±ÎÂÎ ¿flı;

’Îfl ωfiÎ ’Ïfll‹ ’Õı, ÁÎfl ◊˘Õ_ … ‹‚ı Áflı.

÷ı‹ ≠√À ≠¤fiı ’flËflÌ, ’fl˘Z΋Î_ ¿flı ≠÷Ì÷;

÷ı ÷˘ ’Ì›ÒÊfi˘ ÷v ’flËflÌ, ¿flÌ »Î ’̉Π«ÎËı Ï«kÎ.”

(Ïfi. ¿Î. ÁÎflÏÁÏ© — 47)

“≠√À ¤∞ ∑ÏÊ’÷fiÌ, ’fl˘ZÎ ¤F›Î ∑ÏÊflΛ;

∑ÏÊ ’„Ifi±ı ËÏfl flÎ∞ ¿›Î˝, ∑ÏÊ flèÎÎ ’Ïfl÷Î’‹Î_›.

≠¤ ≠√ÀfiÎ ≠Á_√ ωfiÎ, flËÌ √¥ ±ı‰Î ‹˘ÀÎfiı ¬˘À;

±Î… ¿Î·fiÎ ±¤ÎÏ√›Î, ÿ ωfiÎ Ïÿ›ı »ı ÿ˘À.

≠√À ωfiÎ »ı ’Î_’‚Î_, ¤@÷ ¿flı »ı ¤‰‹Î_›;

¬flÎ_ ¬Î_Õ÷Î_ ¿<Á¿Î, ¿HÎ fiÏË ÏfiÁflı ÷ı ‹Î_›.

ËÏfl ·ÎÕÌ·Î ·ÎÕ …‹Ì √›Î, ¿ıÕı ’ÕuÎ_ flèÎÎ_ ’÷flΉ‚Î_;

…ı◊Ì ¤Ò¬ fi Ω› Á¬ fi ◊Λ, ‰HÎ Á‹…ı «ÎÀı »ı ÁC΂Î_.”

(Ïfi. ¿Î. ÁÎflÏÁÏ© — 24)

Áÿ˚. ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ¿Ëı »ı —

“≠√À ≠‹ÎHÎ ËÏfl⁄Ìfi ≠ÎHÎÌ, @›_ …ËÎ_ ÷ËÎ_ ¤À¿_÷Πˈ;

±˘fl μ’Λ ¿Ì›ı ÷ı ¿˘¥ ωϑ, ±Î÷ fi ¤‰¿˘ ±_÷Πˈ;

≠√À ≠‹ÎHÎ ’flÎHÎ ⁄÷Ήı, √Ì÷Î ≠√À ¿◊_÷Πˈ;

≠√À ≠‹ÎHÎ Ï⁄fiÎ ⁄˛õÎfi_ÿ, Á⁄ ËÌ …√÷ ¤fl‹_÷Πˈ;”

≠√À 77

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ±_÷‘νfi ’»Ì ≠√À’b_ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ?

lÌ∞‹ËÎflÎ… ±Î ·˘¿‹Î_ ·ÎˆÏ¿¿ º„WÀ±ı ÷˘ Á_. 1886fiÎ …ıà Áÿ

10fiÎ Ïÿ‰Áı ±_÷‘νfi ◊›Î. ÷ı‹fiÌ ≠I›ZÎ ‹ÒÏ÷˝fiÎ_ ÿ½fi ÷ı ’»Ì ¤@÷˘fiı

◊›Î_ fiÏË. ÷˘ ÷ı‹fiı ÷ı ’»Ì ≠√À ¿ı‰Ì flÌ÷ı ‹Îfi‰Î ? ±fiı ÷ı‹fiÎ V‰‘΋

√‹fi ⁄Îÿ ∞‰fiÎ ¿S›ÎHÎfiÌ ÷ı‹HÎı ¿ı‰Ì T›‰V◊Î ¿flÌ ?

±Î ≠ë˘fiÎ μkÎfl lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’˘÷ı … ±ÎM›Î »ı, ““…ıfiı iÎÎfiº„WÀ

»ı ±ı‰Î ¤@÷fiı ‹÷ı ÷˘ ¤√‰Îfi @›Îflı› ’fl˘ZÎ ◊÷Î … fi◊Ì. …ı‹

lÌ¿ÚWHÎ ¤√‰Îfiı ÿıË ‹Ò@›˘ I›Îflı ±ı ¤√‰ÎfifiÌ ’Ifi̱˘ …ı v„@‹HÎÌ

±ÎÏÿ¿ Ë÷Ì, ÷ı ±ı ¤√‰ÎfifiÎ ÿıËfiı ·¥fiı ⁄‚Ì ‹flÌ, I›Îflı ±iÎÎfiÌ Ë÷Î

÷ıHÎı ÷˘ ±ı‹ ΩH›_ ¿ı ˉı ±ı fiΠ◊¥ √›Î ±fiı …ı iÎÎfiÌ Ë÷Î ÷ıHÎı ÷˘

±ı‹ ΩH›_ …ı ±ËŸ◊Ì ±_÷‘νfi ◊¥fiı ⁄Ì…ı Ãı¿ÎHÎı …HÎÎHÎÎ »ı.”” (‰«. ’_.

7)

±Î flÌ÷ı ±fi_÷¿Î‚ Á‘Ì ∞‰˘fiÎ ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎ ‹ÎÀı

lÌ∞‹ËÎflÎ… V◊Ò‚ flÌ÷ı ±_÷‘νfi ◊¥ ⁄Ì…ı Ãı¿ÎHÎı ±ıÀ·ı ¿ı ‹Ò‚ ±ZÎfl⁄˛õ

¶ÎflÎ ±Î ·˘¿‹Î_ ÿÂν›Î.

¿ÎflHÎ ¿ı lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi …ı ÷ı Á‰˝‹Î_

¿ÎflHÎ’HÎı ±_÷›Î˝‹Ìw’ı ≠‰ı ¿flÌfiı flèÎÎ »ı. ’HÎ …ı‰Î ±ZÎfl‹Î_ »ı ÷ı‰Ì

flÌ÷ı ’flÊ≠¿ÚÏ÷‹Î_ fi◊Ì fiı …ı‰Î ’vÊ≠¿ÚÏ÷‹Î_ »ı ÷ı‰Î ≠‘Îfi’vÊ‹Î_

fi◊Ì..... ÷ı‹ ±ı ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi …ı ¶Îflı …ıÀ·_ ¿Î›˝ ¿flΉ‰_ ËÎı› ÷ıfiı

ωÊı ÷ıÀ·Ì Á΋Ï◊˝±ı ›@÷ ◊¿Î flËı »ı ±fiı ±ZÎfl fiı ’vÊ ≠¿ÚÏ÷ ±Îzı

Á‰˝fiı ωÊı ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi ÷ı ±_÷›Î˝‹Ì w’ı flèÎÎ »ı. ’HÎ ’ÎhÎfiÌ

÷Îfl÷Q›÷αı ¿flÌfiı Á΋Ï◊˝‹Î_ ÷Îfl÷Q›’HÎ_ »ı.”” (‰«. √.≠. 41)

±Î flÌ÷ı ÁQ›@˚’HÎı Á‹√˛ Á΋Ï◊˝±ı ›@÷ ±ZÎfl⁄˛õ‹Î_ …ı‰Î

¤√‰Îfi flËı »ı ÷ı‰Î ÷˘ ‹@÷ÎÏÿ¿‹Î_ ’HÎ fi◊Ì flËı÷Î. ÷ı◊Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…

±ZÎfl⁄˛õ ¶ÎflÎ … M≤J‰Ì ’fl ≠√À flËı »ı.

‰‚Ì, ±Î ÏÁ©Î_÷fiı ‰‘ V’WÀ ¿fl÷Î_ ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı

⁄˛õw’ ◊¥fiı ’fl⁄˛õfiÌ ¤„@÷ ¿fl‰Îfi˘ ±Îÿı ±ÎM›˘ »ı ÷◊Î μk΋

Ïfiω˝¿S’ Ïfiç› ¿fl‰Î ‹ÎÀı ‘΋w’ …ı ±ZÎfl ÷ı w’ı ’˘÷ı flËÌfiı

78 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

’vÊ˘k΋fiÌ μ’ÎÁfiÎ ¿fl‰Îfi_ ¿èÎ_ »ı. ÷ı◊Ì ±ı ÏÁ© ◊Λ »ı ¿ı ⁄˛õw’

◊‰Î ¿ı μk΋ Ïfiω˝¿S’ Ïfiç› ‹ÎÀı ‘΋w’ ±ZÎflfi˘ ≠Á_√ ±Ïfi‰Î›˝ »ı.

‰‚Ì ‹Î›Îfi_ ¿’À À΂Ìfiı ¤√‰ÎfifiÎ V‰w’fi˘ ‹ÎËÎIQ›iÎÎfiı ÁÏË÷

Ïfiç› ¿fl‰Î ‹ÎÀı ’HÎ ±ZÎfl⁄˛õ ±Î‰U›¿ »ı (‰«. ’_. 7, √.‹. 42).

¿ÎflHÎ ¿ı …ı‰˘ ¤√‰Îfifi˘ ‹ÏË‹Î ±ZÎfl⁄˛õ ΩHÎı ÷ı‰˘ ⁄ÌΩ ¿˘¥ ΩHÎÌ fi

¿ı. ⁄ÌΩ ‹@÷fiÎ ≠Á_√◊Ì Ïfiω˝¿S’ Ïfiç› ÏÁ© ◊÷˘ fi◊Ì. ±fiı Ωı

±ZÎfl⁄˛õ ‰√fl ‹@÷ ¶ÎflÎ ’HÎ μk΋ Ïfiω˝¿S’ Ïfiç› ÏÁ© ◊÷˘ ËÎı÷ ÷˘

lÌ∞‹ËÎflÎ… ±ZÎfl⁄˛õfiı ’˘÷ÎfiÌ ÁÎ◊ı M≤J‰Ì μ’fl ÂÎ ‹ÎÀı ·Î‰ı ?

lÌ∞‹ËÎflÎ… M≤J‰Ì μ’fl ±ZÎfl⁄˛õ ÁÎ◊ı ·ÎT›Î »ı ±fiı ÷ı‹fiÌ ÿflı¿fiı

±˘‚¬ÎHÎ ’HÎ ¿flÎ‰Ì »ı ÷ı … ⁄÷Ήı »ı ¿ı ±ZÎfl⁄˛õ ◊¿Ì … μk΋

Ïfiω˝¿S’ Ïfiç› ÏÁ© ◊Λ »ı. ‰‚Ì √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’»Ì ’HÎ ±fi_÷

∞‰˘fiı ⁄˛õw’ ¿flÌfiı ±ZÎfl‘΋fiÌ ≠ÎÏM÷ ¿flΉ‰Ì ±ı Ëı÷ ‹ËÎflÎ…fi˘ »ı

÷ı◊Ì ŒÏ·÷ ◊Λ »ı ¿ı M≤J‰Ì μ’fl ±ZÎfl⁄˛õfiı ’HÎ Ë_‹ıÂÎ_ flËı‰_ … Ωı¥±ı

¿ı …ı‹fiÎ ¶ÎflÎ lÌ∞‹ËÎflÎ… ≠√Àw’ı ÁÿΛ ω«flı.

‰ıÿflÁ‹Î_ ’HÎ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ »ı, ““‰ıÿ ±ı ⁄˛õfi_ √Îfi ¿flı »ı. ÷ı

¿S›ÎHÎfi˘ ‹Î√˝ ’HÎ ±ı (⁄˛õ) ◊¿Ì … »ı.”” (‰ıÿflÁ M≤. 165)

⁄˘«ÎÁHΉÎÁÌ lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ Á_V◊Î ¶ÎflÎ ≠√À ◊›ı·Î

‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ·¬ı·Î ±ÎÂÌ‰Î˝ÿ‹Î_ ⁄˛õV‰w’ ›˘√Ì∞ ‹ËÎflÎ…ı ·A›_ »ı,

““÷ı‹Î_ (‰«fiÎQ≤÷‹Î_) ‹˘ZÎfi_ ¶Îfl Á_÷fiı … ¿Ëı·Î »ı ÷ı ±fiÎÏÿ Á_÷ ‹Ò‚

±ZÎfl‹ÒÏ÷˝ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎÎ »ı.””

±ZÎfl⁄˛õ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‰Î÷˘‹Î_ ¿èÎ_ »ı, ““±ZÎfl‘΋fi˘

‹@÷ ËÎı› fiı V‰÷_hÎ ◊¿˘ ±ËŸ ±ÎT›˘ ËÎı› fiı V‰÷_hÎ ◊¿˘ Ω› ±ı‰˘

ËÎı›, ’HÎ ±ıfiı ÁI’vÊfi˘ Á_√ fi ËÎı› ÷˘ …Õ Á_iÎÎfiı ’Î‹Ì Ω› »ı.””

(V‰Î.‰Î. 3/73)

±Î‰Î ‹˘ÀÎ ‹@÷, ±ÎÀ·Ì Á΋Ï◊˝±ı ›@÷ ËÎı‰Î »÷Î_ ’HÎ …ı

ÁI’vÊfiÎ Á‹Î√‹fiÌ ÷ı‹fiı ±’ıZÎÎ flËı »ı ÷ı ÷˘ √HÎÎ÷Ì÷ … ËÎı¥ ¿ı,

¿ÎflHÎ ¿ı √HÎÎ÷Ì÷ ¿Ëı÷Î_ ±ZÎfl⁄˛õfiı ±ı¿ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ … ±’ıZÎÎ »ı,

⁄ÌΩ ¿˘¥fiÌ fi◊Ì.

÷ı◊Ì ±ı‰_ V’WÀ’HÎı ¿ËÌ Â¿Î› ¿ı lÌ∞‹ËÎflÎ…fi_ ≠√À’b_ ±Î

≠√À 79

·˘¿‹Î_ ±ZÎfl⁄˛õ ¶ÎflÎ … »ı. lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’˘÷ÎfiÌ ÁÎ◊ı ·Î‰ı·Î

±ZÎfl⁄˛õ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ ±˘‚¬ÎHÎ ’˘÷ÎfiÌ Ë›ÎÏ÷ ÿflÏ‹›Îfi

±fiı¿ ≠Á_√ı ¿flÎ‰Ì »ı ÷ı ±Î’HÎı ±Î ’»ÌfiÎ ±ZÎfl⁄˛õ ≠¿flH΋Î_ Ωı¥Â_.

±ı ±ZÎfl⁄˛õ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¶ÎflÎ … lÌ∞‹ËÎflÎ… ±Î ·˘¿‹Î_ ≠√À

flèÎÎ. ‹ËÎflÎ…fiÎ ±_÷‘νfi ◊›Î ’»Ì ÷ı‹fiÎ ¤ÎˆÏ÷¿ ÿıËfi˘ ·Z‹Ì‰ÎÕÌ‹Î_

±„BfiÁ_V¿Îfl ◊›˘. I›Îfl⁄Îÿ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷_⁄ÕÌ ·¥ ⁄ÏˤÒ̋Ï‹

…÷Î Ë÷Î. flV÷΋Î_ ·Ì·Ì ‘˛˘fiı Ωı¥fiı V‰Î‹Ìfiı ω«Îfl ±ÎT›˘ ¿ı “±Î ‘˛̆ fi_

∞‰fi …‚ »ı ÷ı◊Ì ¿ı‰Ì ·Ì·Ì ’S·‰ »ı F›Îflı, ±Î’b_ ∞‰fi ‹ËÎflÎ…

Ë÷Î ÷ı ÷˘ √›Î.” ±Î ω«Îfl ±Î‰÷Î_ … ÷ı‹fiı ‹Ò»Î˝ ±Î‰Ì √¥ ±fiı ’ÕÌ

√›Î. ÷fl÷ … lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ÿ½fi ±Î’Ì V‰Î‹Ìfiı μÃÎÕuÎ ±fiı ÷ı‹fiı

¤ıÀÌfiı ¿èÎ_, “V‰Î‹Ì ! ¢¿ ÂÎ ‹ÎÀı ¿fl˘ »˘ ? Ë_ @›Î_ √›˘ »\_. Ë_ ÷˘

÷‹Îfl΋Î_ ±¬_Õ flè΢ »\_, ±¬_Õ flè΢ »\_, ±¬_Õ flè΢ »\_.” ±ı‹ hÎHÎ ‰¬÷

¿èÎ_. ±ı flÌ÷ı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±ZÎfl⁄˛õ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¶ÎflÎ ’˘÷Îfi_

≠√À’b_ flάÌfiı ±fiı¿ ‹‹ZÎfiı ’˘÷ÎfiÎ Á_⁄_‘fi_ Á¬ ±Î’Ìfiı

±ZÎfl‘΋fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ ⁄fiÎT›Î.

V◊Ò‚w’ı ±ZÎfl⁄˛õ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ±_÷‘νfi ◊›Î ’»Ì ’HÎ

lÌ∞‹ËÎflÎ… ±ZÎfl⁄˛õfiÌ … ’fl_’flÎ ¶ÎflÎ ≠√À flèÎÎ »ı, ¿ÎflHÎ ¿ı

V‰Î‹Ì±ı ’˘÷ı … ¿èÎ_ »ı — ““Ë_ Ï«fl_∞‰Ì »\_ fiı ÷‹ÎflÎ ⁄‘ÎfiÎ ÿıË ’Î_« ÿÁ

‰flÁ‹Î_ ’ÕÌ …Âı.”” (V‰Î.‰Î. 5/67)

±ı … √HÎÎ÷Ì÷-√fl’fl_’fl΋Î_ ⁄˛õV‰w’ ¤√÷∞ ‹ËÎflÎ…,

⁄˛õV‰w’ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ±fiı ⁄˛õV‰w’ ›˘√Ì∞ ‹ËÎflÎ… ¶ÎflÎ

lÌ∞‹ËÎflÎ… ≠√À flèÎÎ ±fiı ‰÷˝‹Îfi ¿Î‚ı ’fl‹ ’ÒF› ≠√À ⁄˛õV‰w’

lÌ ≠‹¬V‰Î‹Ì ‹ËÎflÎ… ¶ÎflÎ ≠√À flËÌfiı ’˘÷ÎfiÌ ‹ÒÏ÷˝fi_ Á¬ ±Î’Ì

flèÎÎ »ı.

≠√À’b_ ±ı¿ … ¶ÎflÎ

¤√‰Îfi …ı‹fiÎ ¶ÎflÎ ÁQ›¿˚’HÎı ≠√À »ı ÷ı‰Î ±ZÎfl⁄˛õ V‰w’

√HÎÎ÷Ì÷ Á_÷, ±¬_Õ M≤J‰Ì μ’fl ω«flı »ı ±ı … ±fi_÷ ∞‰˘fiı ‹ÎÀı

‹˘ZÎfi_ ¶Îfl »ı ±fiı ÷ı ±ı¿ … ËÎı›.

80 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

¤√‰Îfifi_ ≠√À’b_ ±ZÎfl⁄˛õ ¶ÎflÎ … »ı. ±fiı ±fiÎÏÿ ±ZÎfl⁄˛õ

±ı¿ … »ı ÷ı◊Ì ¤√‰Îfifi_ ≠√À’b_ ’HÎ ±ı¿ … ¶ÎflÎ ËÎı› ÷ı V‰Î¤Îω¿

»ı.

±ı¿ ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı ¤√‰Îfi ËÎı› ÷˘ Â_ ’ÏflÏV◊Ï÷ ◊Λ ÷ıfi_ ‰Hνfi

¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ¿Ëı »ı, ““¤√‰Îfi CÎHÎο ◊Λ I›Îflı ÷˘

…√÷fiÌ ÏV◊Ï÷ ÷ı ±ı¿ Ω÷fiÌ … fi flËı. ¿ı‹ …ı, ±ı¿ ¤√‰Îfi ¿ËıÂı, Ë_

…√÷fiÌ μI’Ï÷ ¿flÌ fiı ⁄ÌΩı ¿ËıÂı, Ë_ …√÷fi˘ ≠·› ¿flÌÂ. ±fiı ‰‚Ì

±ı¿ ¤√‰Îfi ¿ËıÂı Ë_ ‰flÁÎÿ ¿flÌ fiı ⁄ÌΩı ¿ËıÂı, Ë_ fiÏË ¿v_ fiı ±ı¿

¿ËıÂı, Ë_ ‹ÎHÎÁfiÎ ‘‹˝ ’‹Î_ ¿flÌ fiı ⁄ÌΩı ¿ËıÂı Ë_ ’ÂfiÎ ‘‹˝

‹ÎHÎÁ‹Î_ ¿flÌÂ. ±ı‰Ì flÌ÷ı ÏV◊Ï÷ fi flËı ±fiı ±Î ÷˘ …\‰˘fiı, …√÷‹Î_

¿ı‰Ì flÌ÷ı ⁄flÎ⁄fl ±ÿ· ≠‹ÎHÎı Á‰˝hÎ Ïø›ÎfiÌ ≠T≤ÏkÎ ◊Λ »ı ’HÎ ÷·¤Îfl

’HÎ Œıfl ’Õ÷˘ fi◊Ì. ‹ÎÀı Á‰˝ Ïø›ÎfiÎ ≠‰÷ν‰fiÎflÎ ±fiı Á‰˝fiÎ V‰Î‹Ì

±ı¿ … ¤√‰Îfi »ı.”” (‰«. √.±_. 39)

÷ı‰Ì … flÌ÷ı ±ı¿ ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı Á_÷˘ ¶ÎflÎ Ωı ¤√‰Îfi ≠√À flËı÷Î

ËÎı› ÷˘ ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎfiÌ ±T›‰V◊Î ∂¤Ì ◊Λ.

…ı‹ ±ı¿ flÎΩfiı ±ı¿◊Ì ‰‘ ’h΢ ËÎı› »÷Î_ √ÎÿÌfi˘ ‰ÎflÁÿÎfl ÷˘

±ı¿ … √ÏHΛ· Á‹◊˝ ’hÎ … ËÎı¥ ¿ı, ±ı¿ … √ÎÿÌ ’fl ⁄‘Î_ … Á_÷Îfi˘

flÎΩ fi ◊¥ ¿ı ÷ı‹ ≠√À’HÎÎfiÌ √ÎÿÌ‹Î_ ±ı¿Ì ÁÎ◊ı ±fiı¿ fi ËÎı¥ ¿ı.

Áÿ˚√H΢◊Ì Ï‰¤ÒÏÊ÷ CÎHÎÎ Á_÷˘-¤@÷˘ ËÎı› ±ı Á_≠ÿΛfiÌ Â˘¤Î »ı.

’HÎ ¤√‰ÎfifiÎ ±fi_÷ ¿S›ÎHοÎflÌ √H΢fi_ ‘Îfl¿ V‰w’ ±ı¿ … ËÎı›.

ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ·A›_ »ı —

“⁄ÌΩ √HΉÎfi ÷˘ CÎHÎÎ ‹‚Âı, ’HÎ fiÏË ‹‚ı ËÏflfiÎ ‹‚ı·;

ÏfiW¿<·Îfi_ÿ ±ı‰Î Á_÷ Á_⁄_‘ı, ±fi_÷fiÎ_ ’Î’ ⁄‚ı·.”

(Ïfi. ¿Î. ÁÎflÏÁÏ© — 38/10)

±ËŸ Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı “ËÏflfiÎ ‹‚ı·” ±ı‹ …ı ·A›_ »ı

÷◊Î lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’HÎ (‰«. ‰fl-10 ±fiı …ı.1) ‰«fiÎQ≤÷‹Î_

“¤√‰ÎfifiÎ ‹‚ı·” ±ı‰Î …ı ÂOÿ˘ ‰Î’›Î˝ »ı ÷˘ “¤√‰ÎfifiÎ ‹‚ı·”

±ıÀ·ı Â_ ? lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ‹‚ı·Î ’Î_«Á˘ ’fl‹Ë_Á˘ Ë÷Î ÷˘ Â_ Á‰ı˝ ◊¿Ì

±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎfiÌ ‰Î÷ ¿ËÌ »ı ? ‰‚Ì, ±Î ’fl‹Ë_Á˘ ÷◊Î ËÏfl¤@÷˘

≠√À 81

¿Î_¥ Á΋ÎL› fi Ë÷Î. ±√÷flΛfiÎ ’‰˝÷¤Î¥, √œÕÎfiÎ ÿÎÿάΫfl,

fiıfi’flfiÎ ÿı‰∞¤@÷ ‰√ıflı ‹Î‚ÎfiÎ ‹HοΠ…ı‰Î ±fiı¿ ËÏfl¤@÷

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ‹‚ı· Ë÷Î. Á_÷˘‹Î_ ’HÎ ÁΑ÷Îfi_ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi V‰w’ ±fiı

ÁIÁ_√fiÌ ‹Î Á‹Îfi ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, ‹ËÎfi ±WÀÎ_√ ›˘√Ì √˘’΂Îfi_ÿ

V‰Î‹Ì, ≠¬fl ω¶Îfi ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, ±ÿ˚¤÷ ¿Ï‰I‰Â„@÷‰Î‚Î

T›‰ËÎflÿZÎ ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ±fiı ≠ı‹Á¬Ì ≠ı‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, I›Î√ ‰ˆflÎB›fi_

‹ÒÏ÷˝‹Îfi V‰w’ ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, ‹fl÷Îfiı ∞‰÷Î ¿flı ±ı‰Î T›Î’¿Îfi_ÿ

V‰Î‹Ì, ≥Lƒfiı ’Õ¿ÎflÌfiı ‰flÁÎÿ ‰flÁΉı ±ı‰Î Á„E«ÿÎfi_ÿ V‰Î‹Ì, fifl¿fiÎ

¿<_Õ ¬Î·Ì ¿flÎ‰Ì Â¿ı ±ı‰Î V‰w’Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, V‰ÿıËı ⁄ÿÏfl¿Îl‹‹Î_ ±Î‰-

Ω ¿flfiÎfl Á‹ÎÏ‘‰Î‚Î Á_÷ÿÎÁ ±Î‰Î ±fiı¿ √H΢ ±fiı Á΋Ï◊˝±ı ›@÷

’fl‹Ë_Á˘ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ‹‚ı·Î Ë÷Î. “ËÏflfiÎ ‹‚ı·” ±ıÀ·ı ±Î ·Î¬˘

ËÏfl¤@÷˘ ±fiı ’Î_«Á˘ ’fl‹Ë_Á˘ ¶ÎflÎ ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎ ¿ı ⁄˛õw’

◊‰ÎfiÌ ‰Î÷ fi◊Ì.

±fiı Ωı V◊Ò‚ flÌ÷ı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ‹‚ı·Î ËÎı› ÷ıÀ·Î … Á_÷˘

ËÏfl¤@÷˘ ¶ÎflÎ ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎfiÌ ‰Î÷ ËÎı› ÷˘ ÷ı‹fiÎ ’»Ì ¿S›ÎHÎfi˘

‹Î√˝ ⁄_‘ ◊¥ Ω› ’HÎ ±ı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ±Ï¤≠ı÷ fi◊Ì. lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı

÷˘ ±fi_÷ ∞‰˘ ‹ÎÀı ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎfi˘ ’_◊ Ë_‹ıÂÎ_ «Î· flά‰˘ »ı, ÷˘

“ËÏflfiÎ ‹‚ı·” ±ıÀ·ı Œ@÷ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ Ë›Î÷ÌfiÎ … ËÎı› ±ı ±◊˝

±Ï¤≠ı÷ fi◊Ì ’HÎ “ËÏflfiÎ ‹‚ı·” ±ıÀ·ı lÌËÏfl ÁÎ◊ı ±M≤◊¿˚ÏÁ© Á_⁄_‘◊Ì

ΩıÕΛı·. ±ı‰˘ Á_⁄_‘ ±ZÎfl⁄˛õfiı … »ı. ⁄ÌΩ ¿˘¥fiı fi◊Ì. ±ZÎfl⁄˛õ ±ı¿

… »ı. ÷˘ ÷ı ¶ÎflÎ ≠√À’b_ ’HÎ ±ı¿V‰w’ı … ËÎı› ÷ı V’WÀ »ı.

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‰Î÷_‹Î_ ¿èÎ_ »ı, ““…ı Á‹›‹Î_ …ıfiı ËÎ◊

¿S›ÎHÎ ¿fl‰Îfi_ ¤√‰Îfiı Á˘ÓM›_ ËÎı› ÷ıfiÎ◊Ì ¿S›ÎHÎ ◊Λ, …ı‹ ’flÌÏZÎ÷fiı

ÂÎ’ ◊›˘ I›Îflı T›ÎÁ∞ ±ÎÏÿ CÎHÎÎ ‹˘ÀÎ Ë÷Î ’HΠ¿∞ ±ÎT›Î I›Îflı

¿S›ÎHÎ ◊›_.”” (V‰Î. ‰Î. 4/49)

±ZÎfl‹ÒÏ÷˝ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ±‹ÿΉÎÿ‹Î_ ¿ı‰≠ÁÎÿ∞

‹ËÎflÎ…fiı ¿èÎ_ Ë÷_ ¿ı …ı‹ ÷‹ÎflÎ Ï’÷αı ¬ΩfiÎfiÌ ¿>_«Ì±˘ ÷‹fiı ±Î’Ì

»ı ÷ı‹ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎı ¿S›ÎHÎfiÌ ¿>_«Ì ±‹fiı Á˘Ó’Ì »ı.

’Î_«Á˘ ’fl‹Ë_Á˘◊Ì Œ@÷ ±ı¿ … √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı Á˘Ó’ı·

82 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

¿S›ÎHÎfiÌ ¿>_«Ì ±Î… ’›*÷ √HÎÎ÷Ì÷ √v’fl_’fl΋Î_ …‚‰Î›ı· »ı. …ı‹fiÎ

◊¿Ì ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎfiÌ ≠÷ÌÏ÷ ◊÷Ì ËÎı› ±fiı ±fi_÷ ∞‰˘ …ı‹fiÎ Á_⁄_‘ı

⁄˛õw’ ◊¥fiı ±ZÎfl‘΋fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ ◊÷Î ËÎı› ±ı‰˘ √v’fl_’flÎfi˘ ∞‰÷˘

Ω√÷˘ ‰ı·˘ ±L› ¿˘¥ ’fl‹Ë_Áfi˘ ±Î… ’›*÷ …‚‰Î›ı·˘ fi◊Ì.

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ‰¬÷‹Î_ ±fiı ’»Ì ’HÎ ±Î Á_≠ÿΛfi˘

≥Ï÷ËÎÁ ±Î ‰Î÷fiÌ ÁÎZÎÌ ’Òflı »ı ¿ı ÁΑ÷Ή΂Î, ±·ÎˆÏ¿¿ ÏV◊Ï÷‰Î‚Î,

ÏfiflΉflHÎ ÏV◊Ï÷‰Î‚Î ±fiı ±Îç›˝¿Îfl¿ ±ˆr›˝›@÷ Á_÷˘ ±ı¿Ì ÁÎ◊ı CÎHÎÎ

ω«fl÷Î Ë÷Î »÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ±¬_Õ ‘Îfl¿ ±fiı ‹˘ZÎfiÎ ¶Îflw’ ±ı‰_

V‰w’ Á‰˝¿Î‚ı ±ı¿ … flèÎ_ »ı ±fiı ⁄ÌΩ ‹˘ÀÎ ‹˘ÀÎ ÷ı‹fi΋Î_ ΩıÕΛΠ»ı

±fiı ’˘÷ÎfiÎ Ëı÷‰Î‚Îfiı ’HÎ ÷ı‹Î_ ΩıÕuÎ »ı.

‰‚Ì, ±Î’HÎÌ √v’fl_’fl΋Î_ …ı ‰¬÷ı …ı √HÎÎ÷Ì÷ V‰w’ ¶ÎflÎ

lÌ∞‹ËÎflÎ… ≠√À Ë÷Î, ÷ı‹fiÎ_ ∞‰fi ±fiı ¿Î› ˝̆ ’HÎ ±ı ‰Î÷fiÌ ÁÎZÎÌ

’Òflı »ı ¿ı ÷ı±˘ ±Ï¶÷Ì› ÁI’vÊ˘ Ë÷Î.

¿ıÀ·Î¿ ±ZÎfl ±fiı ’vÊ˘k΋ ⁄_fiı V‰w’˘ ±Î M≤J‰Ì ’fl ≠√À

ω«flı »ı ÷ı‹ ‹Îfiı »ı (…ı‹ lÌ∞‹ËÎflÎ… ±fiı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ⁄_fiı

V‰w’˘ Ë÷Î_ ÷ı‹). ’HÎ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı μÿ˚⁄˘‘ı· ÷k‰iÎÎfi ±fiÁÎfl

lÌ∞‹ËÎflÎ… √HÎÎ÷Ì÷ ¶ÎflÎ … ≠√À flËı »ı ’HÎ lÌ∞‹ËÎflÎ… ±ı¿‰Îfl

±_÷‘νfi ◊›Î ’»Ì ’HÎ ‰Îfl_‰Îfl ±ZÎfl⁄˛õ ÁÎ◊ı ≠√À ◊÷Î fi◊Ì ’HÎ

±ZÎfl⁄˛õ ¶ÎflÎ … ≠√À flËÌfiı ±fi_÷ ∞‰˘fi_ ¿S›ÎHÎ ¿flı »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ±_÷‘νfi ’»Ì ±Î… Á‘Ì ÷ı‹fi_ ≠√À’b_ ±ı¿ …

√HÎÎ÷Ì÷ Á_÷ ¶ÎflÎ flèÎ_ »ı ±fiı ¤Ï‰W›‹Î_ ’HÎ ±ı¿ … ¶ÎflÎ flËıÂı ±ı

lÌ∞‹ËÎflÎ…fi˘ V’WÀ ±Ï¤≠Λ »ı. …ı‹fiı …ı ‰¬÷ı …ı ≠√À V‰w’ ‹‚ı

÷ı‹fiı ÷ı V‰w’fiı ωÊı ’Ï÷‰˛÷ÎfiÌ Àı¿ flά‰ÎfiÌ ‰Î÷ ¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…

¿Ëı »ı — ““…ı‰ı w’ı ¿flÌfiı ¤√‰Îfifi_ ÿ½fi ’˘÷Îfiı ◊›_ »ı fiı ÷ı Á_√Î◊ı

…ıfiı ’Ï÷‰˛÷Î …ı‰Ì ºœ ≠ÌÏ÷ ⁄_‘ÎHÎÌ »ı ÷ıfiı ‹˘ÀÎ ‹˘ÀÎ …ı ⁄ÌΩ ‹@÷

ÁΑ ÷ı Á_√Î◊ı ’HÎ ≠ÌÏ÷ ◊Λ … fiÏË.”” (‰«. √.±_. 16)

√HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fiÎ_ ·ZÎH΢

…ı √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷ ¶ÎflÎ lÌ∞‹ËÎflÎ… ±Î M≤J‰Ì μ’fl ≠√À Á_÷ flèÎÎ

≠√À 83

»ı ÷ı‰Î Á_÷fiÎ_ ·ZÎH΢ ’HÎ ‹‹Zαı ΩHΉÎ_ Ωı¥±ı ±fiı ÂÎVh΢‹Î_ ¿èÎÎ

±ı‰Î …ı √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fiÎ_ ·ZÎH΢ …ı Á_÷‹Î_ ËÎı› ÷ı‰Î Á_÷fiı ±˘‚¬Ìfiı

÷ı‹fi˘ ±Îl› ¿flı ÷˘ ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎ ◊Λ. ¿ı‰‚ ¿’ÕÎ_◊Ì, ‰Î@»ÀÎ◊Ì,

ÂÎVh΢fiÎ ‰ÎE›Î◊˝ iÎÎfi◊Ì, ·ÎˆÏ¿¿ ¿‚οΈÂS›◊Ì ¿ı ±ı‰Î_ ⁄ÎèÎ ·ZÎH΢◊Ì

±◊‰Î ¿˘¥ ÏÁÏ© ¿ı «‹I¿Îfl˘◊Ì ¤˘‚‰Î¥fiı ÷ı‹fiı ≠√À V‰w’ ‹ÎfiÌfiı

÷ı‹fi˘ ≠Á_√ ¿flı ÷˘ ±ZÎfl‘΋fiı ⁄ÿ·ı fifl¿fiÌ ≠ÎÏM÷ ◊Λ.

Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı —

ÁΫΠÁ_÷fiÎ_ ±_√ ±ıÓ‘ÎHÎ flı, Ωı¥ ·ı‰Î ∞‰ÏÕ›ı,

…ıfiı ‹‚‰ı ‹ÎL›_ ¿S›ÎHÎ flı, ÷ıfiı Ωı‰Î CÎÏÕCÎÏÕ›ı.

(«˘Áà ’ÿÌ — 9)

Áÿ˚. ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ¿Ëı »ı —

“…Õ⁄Ï© ∞‰, ≠¤’ÿfiı ≥E»ı ÷˘ ¿fl Á_÷fi_ ’Îfl¬_,

fl_√’Ì÷’HÎı, Á˘fi_ fiı Ï’k΂ fi ËÎı› ±ı¿ Áfl¬_.”

‹ÎÀı Á_÷fiÌ ÂflHÎÎ√Ï÷ ’Ëı·Î_ ÷ı‹fiÎ_ ·ZÎHÎ Ωı‰Î_ ±Ïfi‰Î›˝ »ı.

ÂÎVh΢‹Î_ F›Î_ F›Î_ Á_÷fi˘ ‹ÏË‹Î ¿è΢ »ı I›Î_ I›Î_ Á_÷fiÎ_ ·ZÎH΢ ’HÎ

⁄÷ÎT›Î_ »ı.

√Ì÷ÎfiÎ ⁄ÌΩ ±K›Î›‹Î_ ÏV◊÷≠iÎfiÎ_ ·ZÎH΢, ⁄Îfl‹Î ±K›Î›‹Î_

’˘÷ÎfiÎ Ï≠› ¤@÷fiÎ_ ·ZÎH΢, «Îˆÿ‹Î ±K›Î›‹Î_ √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fiÎ_ ·ZÎH΢

¿èÎÎ_ »ı. fl΋ΛH΋Î_ ÷·ÁÌÿÎÁ ¤√‰Îfi ÷S› Á_÷fiÎ_ ·ZÎHÎ ⁄÷Ή÷Î_

¿Ëı »ı —

“fiÎflÌ fi›fi Âfl ΩÏË fi ·Î√Î

C΢fl ø˘‘ ÷‹ ÏfiÏ Ωı Ω√Î

·˘¤ ’Π…ıÏË √fl fi ⁄_‘ΛÎ

Á˘ fifl ÷QË Á‹Îfi flCÎflΛÎ.”

(Ï¿ÏW¿L‘Î ¿ÎHÕ-20‹Î ÿ˘ËÎ ’»ÌfiÌ «˘’Î¥)

lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷‹Î_ ·A›_ »ı —

ÃS◊ÊŒ˜ ªÈ⁄¢U ¬˝¬là Á¡ôÊÊ‚È— üÊÿ ©UûÊ◊◊˜ –‡ÊÊéŒ ¬⁄U ø ÁŸcáÊÊâ ’˝rÊÔáÿȬ‡Ê◊ÊüÊÿ◊˜ H

(¤Î√‰÷ — 11-3-21)

84 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

÷ı ‹ÎÀı Ï…iÎÎÁ±ı ’˘÷ÎfiÎ lı›fiı ‹ÎÀı ÂOÿ ⁄˛õfiÎ iÎÎfi‹Î_ ÏfiWHÎÎ÷

±fiı ⁄˛õfiı ωÂı μ’‹fiı ’΋ı·Î √vfi_ Âflb_ V‰Ì¿Îfl‰_.

Á‰˝ÂÎVhÎfiÎ ÁÎflw’ı ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ’HÎ ±fiı¿ V◊Îfiı √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fiÎ_

·ZÎH΢ ⁄÷ÎT›Î_ »ı ÷ı‹Î_◊Ì ◊˘ÕÎ_¿ ±‰÷flH΢ Ωı¥±ı —

““¤√‰ÎfifiÌ ’ıÃı Áı‰Î ¿fl‰Î ›˘B› ±ı‰Î …ı Á_÷ ÷ı ¿ı‰Î ËÎı› ÷˘

≥„Lƒ›˘ ±_÷—¿flHÎ ±ÎÏÿ¿ …ı ‹Î›ÎfiÎ √HÎ ÷ıfiÌ …ı Ïø›Î ÷ıfiı ’˘÷ı ÿÎ⁄Ìfiı

‰÷ı̋ ’HÎ ±ıfiÌ Ïø›Î±ı ¿flÌfiı ’˘÷ı ÿ⁄Λ fiÏË fiı ¤√‰Îfi Á_⁄_‘Ì Ïø›Îfiı

… ¿flı fiı ’_«‰÷˝‹Îfi‹Î_ ºœ flËı÷Î ËÎı› fiı ’˘÷Îfiı ⁄˛õw’ ‹Îfiı fiı

’vÊ˘k΋ ¤√‰ÎfifiÌ μ’ÎÁfiÎ ¿flı, ±ı‰Î …ı Á_÷ ÷ıfiı ‹fiW› …ı‰Î fi

ΩHΉΠfiı ÿı‰ …ı‰Î ’HÎ fi ΩHΉÎ. ¿ı‹ …ı, ±ı‰Ì Ïø›Î ÿı‰-‹fiW›fiı ωÊı

ËÎı› fiÏË. ±fiı ±ı‰Î Á_÷ ‹fiW› »ı ÷˘ ’HÎ ¤√‰ÎfifiÌ ’ıÃı Áı‰Î ¿fl‰Î

›˘B› »ı.”” (‰«. √.±_. 26)

““ÂÎVhÎı ¿èÎÎ_ …ı ÏfiW¿Î‹, Ïfi· ˝̆¤, Ïfi‹Î˝fi, Ïfi—V‰Îÿ, Ïfi—VfiıË

≥I›ÎÏÿ¿ Á_÷fiÎ_ ·ZÎH΢ F›Î_ ÿı¬Î›... ±ı‰Î …ı Á_÷ ÷ıfiı fiı ¤√‰Îfifiı

ÁÎZÎÎ÷˚ Á_⁄_‘ ËÎı›.”” (‰«. √.±_. 27)

““ÿıËÎϤ‹Îfiı flÏË÷ fiı ‰ˆflÎB›ı ›@÷ fiı ¤√‰Îfifi_ ±S’ ‰«fi ËÎı›

÷ı‹Î_ Œıfl ’Õı ÷˘ ÷ı ‹Ë÷˚ ‰«fi‹Î_ Œıfl ’Õu˘ ËÎı› ÷ı‹ ‹Îfi÷Î ËÎı› ±ı‰Î

…ı ¤√‰ÿ˚¤@÷ ‹˘ÀÎ ÁΑ ÷ı Á_√Î◊ı ’˘÷ÎfiÎ ∞‰fiı …ÕÌ ÿı‰˘ fiı ÷ıfiÎ

‰«fi‹Î_ ‹fi ¿‹˝ ‰«fiı ‰÷˝‰_.”” (‰«. √.±_. 38)

““F›Î_ Á‘Ì ‰Hνfi_ ¿ı ±Îl‹fi_ ‹Îfi ·¥fiı Œflı »ı I›Î_ Á‘Ì ±ıfiı

ωÊı ÁΑ’b_ ±Î‰÷_ fi◊Ì. ‹ÎÀı ÿıË fiı ÿıËfiÎ Á_⁄_‘Ìfiı ωÊı ±Ë_‹‹I‰fi˘

I›Î√ ¿flÌfiı ’˘÷ÎfiÎ ±ÎI‹Îfiı ⁄˛õw’ ‹ÎfiÌfiı Á‰˝ ‰ÎÁfiÎfi˘ I›Î√ ¿flÌfiı

V‰‘‹˝‹Î_ flè΢ ◊¿˘ …ı ¤√‰Îfifiı ¤…ı »ı ÷ı ÁΑ ¿Ëı‰Î› »ı.”” (‰«.

√.≠. 44)

““V‰‘‹˝, iÎÎfi, ‰ˆflÎB› ±fiı ‹ÎËÎIQ›iÎÎfi ÷ıHÎı ÁÏË÷ …ı

¤√‰ÎfifiÌ ¤„@÷ ÷ıHÎı ›@÷ ±ı‰Î …ı ¤√‰ÎfifiÎ ±ı¿Î_Ï÷¿ ÁΑ ÷ıfiÎ ≠Á_√

≠√À 85

◊¿Ì ¤Î√‰÷ ‘‹˝fi_ ’˘ÊHÎ ◊Λ »ı, ±fiı ‰‚Ì ∞‰fiı ‹˘ZÎfi_ …ı ¶Îfl ÷ı ’HÎ

±ı‰Î ÁΑfiÎ ≠Á_√ ◊¿Ì μCÎÎÕ_ ◊Λ »ı.”” (‰«. √.≠. 54)

““…ıfi_ ‹fi ¤√‰Îfifiı ωÊı ±ÎÁ@÷ ◊›_ »ı fiı ωʛfiı ›˘√ı ¿flÌfiı

ÀÎœ_ ∂fi_ ◊÷_ fi◊Ì ÷ıfiı … ÁΑ ΩHΉÎ.”” (‰«. √.‹. 23)

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‰Õ‰Îfi‚ …ı‰Î Á_÷fiÎ_ ·ZÎHÎ …HÎΉ÷Î_ ¿èÎ_

»ı — ““¬Èc¬„UÊU⁄UÊÿ ‚¬Ê¸ÿ ±ı‰_ …ı ‰÷ı˝, ÷◊Î ¤√‰ÎfifiÌ ‹ÒÏ÷˝fiı ±¬_Õ ‘Îflı

÷◊Î ÁIÁ_√ ÂOÿfi˘ ±◊˝ ¿›˘˝ »ı (±ÎI‹Î-’fl‹ÎI‹Îfi˘ ‰ı√ ·√ÎÕ‰˘ ÷ı)

÷ı‰Î_ ·ZÎHÎ ËÎı› ÷◊Î CÎHÎο ∞‰fiı ¤√‰Îfi ¤Ω‰ı fiı ’˘÷ı © flËı,

·√Îfl ±ÎiÎÎ ·˘’ı fiÏË ±ı‰Î ËÎı›.”” (V‰Î.‰Î. 5/143)

±Î μ’flÎ_÷ …ı Á_÷‹Î_ ¤√‰Îfi ±¬_Õ ‰ÎÁ ¿flÌfiı flËı ÷ı‰Î Á_÷fiÎ_

·ZÎHÎ √.≠. 27; √.±_. 35 ‰√ıflı ‰«fiÎQ≤÷˘‹Î_ ÷◊Î ÁΫΠI›Î√ÌfiÎ_

·ZÎHÎ √.≠. 36, 37‹Î_ ÷◊Î ±L› CÎHÎÎ_ ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ÁΫΠ¤@÷,

±ı¿Î_Ï÷¿ ¤@÷fiÎ_ ·ZÎH΢ ⁄÷ÎT›Î_ »ı.

Áÿ˚√v ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı «˘ÁÃ’ÿÌ‹Î_ ÷◊Î Áÿ˚√v ‹@÷Îfi_ÿ

V‰Î‹Ì, Áÿ˚√v ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ‰√ıflı ’fl‹Ë_Á˘±ı ’˘÷ÎfiÎ_ ¿Ì÷˝fi˘‹Î_

Á_÷fiÎ_ ·ZÎH΢ V’WÀ’HÎı …HÎÎT›Î_ »ı.

√HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fi˘ ‹ÏË‹Î

…ı‹fiÎ ¶ÎflÎ ¤√‰Îfi ±¬_Õ ≠√À flËÌfiı ±fi_÷ ∞‰˘fi_ ±ÎI›_Ï÷¿

¿S›ÎHÎ ¿flı »ı ÷ı‰Î √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fi˘ ‹ÏË‹Î ‰«fiÎQ≤÷, V‰Î‹ÌfiÌ ‰Î÷˘,

±L› ÂÎVh΢, ’fl‹Ë_Á˘ ±fiı ±L› ¤@÷ ¿Ï‰±˘fiÎ_ ’ÿ˘‹Î_ ±’fl_’Îfl ¿è΢

»ı ÷ıfiı ˉı ±fi¤‰Ì±ı —

‹ËÎflÎ…fiÎ lÌ‹¬ı

““±ı‰Ì ÏfiWÃΉ΂Îı …ı Á_÷ »ı ÷ıfiÎ ’√fiÌ fl…fiı ÷˘ ±‹ı ’HÎ ‹Î◊ı

«œÎ‰Ì±ı »Ì±ı ±fiı ÷ıfiı ÿ¬‰÷Î ◊¿Î ‹fi‹Î_ ⁄̱ı »Ì±ı ±fiı ÷ıfiÎ_ ÿ½fifiı

’HÎ ≥E»Ì±ı »Ì±ı....±ı‰Î ›◊Î◊˝ ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷ »ı ÷ıfi_ ÿ½fi ÷˘

¤√‰ÎfifiÎ_ ÿ½fi÷S› »ı ±fiı ±ıfiÎ_ ÿ½fiı ¿flÌfiı ±fi_÷ ’Ï÷÷ ∞‰fi˘ μ©Îfl

86 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

◊Λ ±ı‰Î ±ı ‹˘ÀÎ »ı.”” (‰«. √.≠. 37)

““....÷ı Á_÷ ◊¿Ì ¤√‰Îfi ±◊‰Î ¤√‰ÎfifiÎ ‘΋ ÷ı ±H΋ÎhÎ »ıÀı

fi◊Ì....±ı‰Î Á_÷fi_ ÿ½fi ◊›_ I›Îflı ±ı‹ ΩHΉ_ …ı ‹fiı ÁÎZÎÎI¿Îfl ¤√‰Îfifi_

ÿ½fi ◊›_.”” (‰«. ÁÎ. 10)

““....…ıfiı ±ı‰_ ÁΑ’b_ ±ÎT›_ ÷ıfiı fiı ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfifiı ¿Î_¥ »ıÀ_

flËı÷_ fi◊Ì.”” (‰«. √.≠. 44)

““....±ı‰Ì Ω÷fiÎ iÎÎfi, ¤„@÷, ‰ˆflÎB›ÎÏÿ¿ …ı ±fi_÷ ¤ √HÎ

÷ıHÎı ›@÷ …ı ¤@÷ ËÎı› ÷ıfiÎ xÿ›‹Î_ ¤√‰Îfi Ïfi‰ÎÁ ¿flı »ı. ’»Ì ÷ı

¤@÷ …ı ÷ı ¤√‰Îfifiı ≠÷Î’ı ¿flÌfiı ±fi_÷ ≠¿ÎflfiÎ_ ±ˆr›˝fiı ’΋ı »ı fiı

±fi_÷ ∞‰fiÎ μ©Îflfiı ¿flı »ı.... Á‹◊˝ ◊¿Î …flHÎÎ ¿fl‰Ì ÷ı ¿˘¥◊Ì ◊Λ

fiÏË. ±ı‰Ì flÌ÷ı …flHÎÎ ¿flı ÷ıfiı ±Ï÷‹˘ÀÎ ΩHΉÎ. ±fiı ±ı Á‹◊˝ ÷˘ ¿ı‰˘

…ı, ±ıfiÎ fiıh΋Î_ ¤√‰Îfi ΩıfiÎflÎ »ı ÷ı ‹ÎÀı ⁄˛õÎ_Õ‹Î_ …ıÀ·Î_ ∞‰ ≠ÎHÎÌ

»ı ÷ıfiÎ_ fiıhÎfiı ≠¿Î ¿fl‰Îfiı Á‹◊˝ ◊Λ »ı. ±fiı ±ıfiÎ ’√‹Î_ «Î·fiÎflÎ

¤√‰Îfi »ı ÷ı ‹ÎÀı ⁄˛õÎ_Õ‹Î_ Á‰˝ ∞‰fiÎ ’√fiı ωÊı «Î·‰ÎfiÌ Â„@÷fiı

’˘ÊHÎ ¿fl‰Îfiı ±ı Á‹◊˝ ◊Λ »ı. ±ı‹ ±ı Á_÷fiÌ Á‰ı̋ ≥„Lƒ›˘‹Î_ ¤√‰Îfi

flèÎÎ »ı ÷ı ‹ÎÀı ±ı Á_÷ ÷˘ ⁄˛õÎ_Õ‹Î_ Á‰ı˝ ∞‰˘fiÌ ≥„Lƒ›˘fiı ≠¿ÎÂ

¿fl‰Îfiı Á‹◊˝ ◊Λ »ı, ‹ÎÀı ±ı Á_÷ ÷˘ Á‰˝ …√÷fiÎ ±Î‘Îflw’ »ı.””

(‰«. √.≠. 27)

““¤√‰ÎfifiÎ ÁΑ ÷ı ÷˘ ¤‰⁄˛õÎÏÿ¿ ÿı‰ ◊¿Ì ’HÎ ±Ï‘¿ »ı.””

(‰«. √.‹. 59)

““F›Îflı ±ı ¤√‰Îfifiı ¤∞fiı ±Î‰Ì flÌ÷fi˘ ÁΑ ◊›˘ I›Îflı ÁΑ

◊¿Ì ⁄Ì∞ ¿˘¥ ‹˘ÀÌ ’ÿ‰Ì fi◊Ì. …ı‹ flÎΩ ËÎı› fiı ÷ıfiÌ flÎHÎÌ ËÎı› ÷ı

…ıÀ·Î‹Î_ flÎΩfi_ flÎF› »ı ÷ıÀ·Î‹Î_ flÎHÎÌfi_ flÎF› ’HÎ ¿Ëı‰Î› ±fiı …ı‰˘

flÎΩfi˘ Ë¿‹ «Î·ı ÷ı‰˘ flÎHÎÌfi˘ ’HÎ Ë¿‹ «Î·ı, ÷ı‹ ¤√‰Îfifi˘ ≠÷Î’ »ı

≠√À 87

÷ı‰˘ … ±ı ÁΑfi˘ ≠÷Î’ »ı.”” (‰«. √.‹. 22)

““±ı‰Î …ı (‰Õ‰Îfi‚ ±„Bfi …ı‰Î) ‹˘ÀÎ ’vÊ »ı ÷ı Á‹ƒfiÎ …‚ …ı‰Î

¬ÎflÎ ∞‰ ËÎı› ÷ıfiı ’HÎ ‹ÌÃÎ ¿flÌ fiάı »ı.... ±fiı ‰Õ‰Îfi‚ ±„Bfi …ı‰Î ÷˘

ÏÁ© ÿÂΉ΂Π¤√‰ÎfifiÎ ’fl‹ ±ı¿Î_Ï÷¿ ÁΑ »ı.”” (‰«. ‰fl. 3)

±Î flÌ÷ı ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ±fiı¿ V◊‚ı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fi˘

‹ÏË‹Î ¤√‰Îfi …ı‰˘ … ¿è΢ »ı. ÷ı◊Ì ¤√‰ÎfifiÌ Áı‰Î ¿fl‰Î◊Ì, ±ÎiÎÎ

’΂‰Î◊Ì; ÷ı‹fiı ≠ÁLfi ¿fl‰Î◊Ì ¿ı Á‹Î√‹ ¿fl‰Î◊Ì …ı Œ‚ ◊Λ ÷ı …

±ı‰Î √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷ ◊¿Ì ’HÎ ◊Λ »ı.

‰‚Ì lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

““±ı‰Î ÁΑfiÌ Áı‰Î ¿flı ÷˘ ¤√‰ÎfifiÌ Áı‰Î ¿›Î˝ ÷S› Œ‚ ◊Λ »ı.””

(‰«. √.±_. 35)

““±ı‰Ì flÌ÷ı ¤√‰Îfi fiı μk΋ ·ZÎHΉ΂Π…ı Á_÷ ÷ıfiÌ ±Ï÷≠ı‹ı

¿flÌfiı Áfl¬Ì Áı‰Î …ı ¿flı ÷˘ ÷ı ¿ÏfiWà ¤@÷ ËÎı› fiı ÷ı ⁄ı …L‹ı ÷◊Î «Îfl

…L‹ı ÷◊Î ÿÁ …L‹ı ¿ı Á˘ …L‹ı ¿flÌfiı μk΋ ¤@÷ …ı‰˘ ◊fiÎfl˘ ËÎı›, ÷ı

±Î fiı ±Î …L‹ı ¿flÌfiı μk΋ ¤@÷ ◊Λ »ı. ±ı‰_ ¤√‰Îfi fiı ÷ı ¤√‰ÎfifiÎ

¤@÷ ÷ıfiÌ Áfl¬Ì Áı‰Î ¿›Î˝fi_ Œ‚ »ı.”” (‰«. ‰fl. 5)

““±Ï÷› …ı ‹˘ÀÎ ’vÊ ËÎı› ÷ıfi˘ …ı μ’fl flÎ∞’˘ ◊Λ ÷ıfiÎ √‹ı

÷ı‰Î ‹Ï·fi Á_V¿Îfl ËÎı› ÷˘ fiΠ’΋ı ±fiı ‹˘ÀÎ’vÊfi˘ flÎ∞’˘ ◊›˘ ËÎı›

÷˘ flÎ_¿ ËÎı› ÷ı flÎΩ ◊Λ ±fiı √‹ı ÷ı‰Î_ ¤Ò_ÕÎ_ ≠ÎflO‘ ËÎı› ÷˘ wÕÎ_ ◊Λ

±fiı √‹ı ÷ı‰_ ÷ıfiı ‹Î◊ı ωCfi ±Î‰fiÎv_ ËÎı› ÷ı fiΠ◊¥ Ω›.””

(‰«. √.≠. 58).

““ÁI’vÊfiı ωÊı ºœ ≠ÌÏ÷ ±ı … ±ÎI‹ÿ½fifi_ ÁΑfi »ı ±fiı

ÁI’vÊfi˘ ‹ÏË‹Î ΩH›Îfi_ ’HÎ ±ı … ÁΑfi »ı ±fiı ’fl‹ırflfi_ ÁÎZÎÎ÷˚

ÿ½fi ◊‰Îfi_ ’HÎ ±ı … ÁΑfi »ı.”” (‰«. ‰fl. 11)

88 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

±Î μ’flÎ_÷ ±fiı¿ ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ·A›_ »ı ¿ı ±ı‰Î √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fiÎ_

≠Á_√◊Ì, Áı‰Î◊Ì, ≠ÁLfi÷Î◊Ì … ¤ Á_V¿Îfl˘ ◊Λ »ı, ¤√‰Îfi‹Î_ ≠ÌÏ÷

◊Λ »ı, V‰¤Î‰ À‚ı »ı, ‰ÎÁfiÎ ⁄‚ı, ‘‹˝-iÎÎfiÎÏÿ¿ ±fi_÷ ¿S›ÎHοÎflÌ

√HÎı ›@÷ ¤„@÷ μÿ› ◊Λ »ı ±fiı ∞‰fi_ ±Ï÷› wÕ_ ’HÎ ±ı ◊¿Ì …

◊Λ »ı, ±ıÀ·ı ¿ı Á_÷ ◊¿Ì …ı …ı g«÷‰Ì±ı ÷ı ÷ı ≠ÎM÷ ◊Λ »ı ÷ı◊Ì

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

““Á_÷fi˘ Á‹Î√‹ ‹Y›˘ ÷ı ÷˘ ‹fiı ’fl‹ g«÷΋ÏHÎ ±fiı ¿S’T≤ZÎ

‹Y›˘ »ı.”” (‰«. √.≠. 14)

≠√À √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fi˘ ‹ÏË‹Î — √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ lÌ‹¬ı

Áÿ˚√v √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı — ““‹˘ÀÎ »ı, ¤√‰ÎfifiÎ ‹‚ı·Î

»ı, ¤√‰ÎfifiÎ ‰«fi‹Î_ ‰÷ı̋ »ı, ¤ÌÕ˘ ¬‹ı »ı, ¤√‰Îfi ±ıfiı ‰Â »ı,

¤√‰Îfi ±ı ¿Ëı ±ı‹ ¿flı »ı, ¤√‰Îfi ±ı ¿Ëı ±ı‹ Œflı »ı, ¤√‰Îfifiı

±ıHÎı ∞I›Î »ı, ¤√‰ÎfifiÎ ±Ï¤≠ΛfiÎ ΩHÎfiÎflÎ »ı, ‹˘ZÎfiÎ ÿÎ÷Î »ı,

±ıfiı ÿ½fiı ¤√‰Îfifi_ ÿ½fi ◊›_, ±ıfiı ’ÒF›ı ¤√‰Îfi ’ÒΩ¥ flèÎÎ,

√¤˝‰ÎÁ, …‹’flÌ fiı «˘flÎÂ̱˘ ±ı ‹¿Î‰ı »ı fiı ωËÿ …ı ¤√‰Îfifi_

±ZÎfl‘΋ ÷ıfiı ’‹ÎÕı »ı, fiı ¤√‰ÎfifiÎ ÁΑQ›˝’HÎÎfiı ’‹ÎÕı »ı, ±ı‰Î

‹˘ÀÎ »ı, ±ıfiΠωfiÎ ¤√‰Îfifiı «Î·÷_ fi◊Ì, ±ıfiÎ_ ÿ½fiı ’_«‹ËÎ’Î’

⁄‚Ì Ω› »ı, ±ıfiÌ ≥„Lƒ›_fiÌ Ïø›Î±ı ¿flÌfiı ⁄˛õÎ_Õ Á«ı÷fi ◊Λ »ı,

±ıfiÎ◊Ì ¿Î‚, ¿‹˝ fiı ‹Î›Î ◊fl ◊fl ¿_’ı »ı, …ı‹ ÿıËfiı ’ÒF›ı ∞‰ ’ÒΩ¥

flè΢ ÷ı‹ ±Î ÁΑfiı ’ÒF›ı ¤√‰Îfi ’ÒΩ¥ flèÎÎ, ±ı ±LfiÿÎ÷Î »ı,

±_÷›Î˝‹Ì »ı, Á‰˝iÎ »ı, ±ıfi_ ¿›* ◊Λ »ı, fiı ±ı ‹fiW› …ı‰Î ÿı¬Î› »ı

’HÎ ‹fiW› …ı‰Î fi◊Ì, ¤√‰Îfi ±ıfiÎ ¤ı‚Î flèÎÎ »ı, ±Ï‰fiÎÂÌ ‘΋fiı

’‹ÎÕı »ı, ¿÷ν ◊¿Î ±¿÷ν »ı, T≤ZÎfiÌ ’ıÃı ±ıfi˘ ÿıË ’flfiı ±◊ı˝ »ı. Á_÷fiÎ_

·ZÎHÎ ¿èÎÎ_ »ı ±ı‰Î »ı, ¿Î‹Ì·, ¿Î⁄Ì· Á⁄ ËLfifl ÷ıflı ËÎ◊ ±ı‰Î »ı.””

(V‰Î.‰Î. 4/143)

“Á‰˝ ¿fl÷Î_ Á_÷ ‹˘ÀÎ. ÷ıfi˘ ‹ÏË‹Î ¿è΢ ÷ıfiÌ Ï‰„@÷ …ı, Á‰˝ ¿fl÷Î_

M≤J‰Ì ‹˘ÀÌ fiı ÷ı◊Ì …‚, ÷ı…, ‰Î›, ±Î¿ÎÂ, ±Ë_¿Îfl, ‹ËkÎk‰,

≠√À 89

≠‘Îfi’vÊ, fiı ‹Ò‚ ≠¿ÚÏ÷’vÊ fiı ±ZÎfl Á‘Ì ±ı¿⁄ÌΩ_◊Ì ‹˘ÀÎ_ »ı fiı ÷ı

Á‰ı̋fiÎ ±Î‘Îfl ¤√‰Îfi »ı, ±ı‰Î ‹˘ÀÎ ¤√‰Îfi ÷ıfiı Á_÷ ’˘÷ÎfiÎ xÿ›‹Î_

±¬_Õ ‘ÎflÌ flèÎÎ »ı, ‹ÎÀı ÷ı ‹˘ÀÎ »ı.”” (V‰Î.‰Î. 2/111)

√HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fi˘ ‹ÏË‹Î — ’fl‹Ë_Á˘fiÎ_ ’ÿ˘‹Î_

Áÿ˚√v ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ±ı‰Î ’fl‹ ±ı¿Î_Ï÷¿ Á_÷, …ı ¶ÎflÎ

¤√‰Îfi ω«flı »ı ±fiı ¿S›ÎHÎ ¿flı »ı ÷ıfi˘ ‹ÏË‹Î ’vÊ˘k΋≠¿ÎÂ,

¤@÷g«÷΋ÏHÎ, «˘ÁÃ’ÿÌ ÷◊Î ±L› ¿Ì÷˝fi˘‹Î_ CÎH΢ ·A›˘ »ı —

’vÊ˘k΋ ≠¿Î‹Î_ ·A›_ »ı —

“Á_÷ ⁄˘·ı ÷ı ¤ı‚Îı Ë_ ⁄˘·_ flı, Á_÷ fi ¤Ò·ı Ë_›ı fi ¤Ò·_ flı;

Á_÷ ‰Î÷ ¤ı‚Ì ¿v_ ‰Î÷ flı, ±ı‹ Á_÷‹Î_ »™ ÁÎZÎÎ÷ flı.

Á_÷ …\‰ı ÷ı ¤ı‚Îı Ë_ Ωı™ flı, Á_÷ ÁÒ÷Î ’»Ì Ë_ Á˘™ flı,

Á_÷ Ω√ı ÷ı ¤ı‚Îı Ë_ Ω√_ flı, Á_÷ Ωı¥ ±Ï÷ ±fiflÎ√_ flı.

Á_÷ …‹ı ÷ı ¤ı‚Îı Ë_ …‹_ flı, Á_÷ ¤‹ı ÷ı ¿ıÕuı Ë_ ¤‹_ flı,

Á_÷ ÿ¬ÎHÎı Ë_ ÿ¬ÎH΢ flı, ±ıË ‰Î÷ ÁI› …fi ΩH΢ flı.

Á_÷ Ë_ fiı Ë_ ÷ı ‰‚Ì Á_÷ flı, ±ı‹ lÌ‹¬ı ¿Ëı ¤√‰_÷ flı,

Á_÷ ‹ÎfiΩı ‹ÎflÌ ‹ÒflÏ÷ flı, ±ı‹Î_ Œıfl fi◊Ì ±ı¿ fl÷Ì flı.”

«˘ÁÃ’ÿÌ‹Î_ ·A›_ »ı —

“±ı‰Î Á_÷ …Q›ı …Q›Î U›Î‹, …Q›Î ÁË ÿı‰÷Î;

…Q›Î Á‰ı˝ ·˘¿ Á‰ı˝ ‘΋, ÁË ◊›Î I≤M÷÷Î.

±ı‰Î Á_÷ ‹Y›ı ‹Y›Î V‰Î‹Ì, ¬Î‹Ì ¿˘›ı fi flËÌ;

¿Ëı ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ ÂÌ fi΋Ì, ÁÎ«Ì ÁËfiı ¿ËÌ.”

(Ïfi. ¿Î. «˘ÁÃ’ÿÌ — 3)

¤@÷g«÷΋ÏH΋Î_ Á_÷fi˘ ±’Îfl ‹ÏË‹Î ¿Ëı÷Î_ Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ

V‰Î‹Ì ·¬ı »ı —

“Á_÷¿Ú’αı Á¬ ∂’…ı, Á_÷ ¿Ú’Î◊Ì Áflı ¿Î‹;

Á_÷¿Ú’Î◊Ì ’΋̱ı, ’ÒflHÎ ’vÊ˘k΋ ‘΋.

90 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

Á_÷ ¿Ú’Î◊Ì Áÿ˚‹Ï÷ Ω√ı, Á_÷ ¿Ú’Î◊Ì Áÿ˚√HÎ;

Á_÷ ¿Ú’ΠωfiÎ ÁΑ÷Î, ¿ËÎıfiı ’ÎQ›Î ¿<HÎ.

Á_÷ ÁıT›Î ÷ıHÎı Á‰˝ ÁıT›Î, ÁıT›Î lÌËÏfl ¤√‰fi;

∑ÏÊ ‹Ïfi ÁıT›Î ÿı‰÷Î, …ıHÎı Á_÷ ¿›Î˝ flÎ∞ ‹fi.

¿Î‹ÿCÎÎ ¿S’÷v, ’ÎflÁ g«÷΋ÏHÎ «Îfl;

Á_÷ Á‹Îfi ±ı¿ı fiÏË, ‹ıÓ ‹fi‹Î_ ¿› ˝̆ ω«Îfl.”

(¤@÷g«÷΋ÏHÎ — 2)

‘L› ‘L› ±ı Á_÷ ÁΩHÎfiı, …ıfi_ ∂·ÀÌ ’·Àu_ ±Î’,

Á_÷ ÷ı V‰›_ ËÏfl.

±Î’ À‚Ì ‹Y›Î ¤√‰Îfi‹Î_, …ıfiÎ ±Î’‹Î_ ËÏflfi˘ T›Î’,

Á_÷ ÷ı V‰›_ ËÏfl.

(Áÿ˚√v ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì flÏ«÷ ¿Ì÷˝fi)

Áÿ˚√v ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı —

“±ˆÁı ‹ıflı …fi ±ı¿Î_Ï÷¿, ÷ıËÌ Á‹ ±Îˆfl fi ¿˘¥

‹@÷Îfi_ÿ ¿Ë÷ ›_ ‹˘Ëfi, ‹ıfl˘ ÏË Á‰˝V‰ Á˘¥.”

“‹@÷Îfi_ÿ ‹ËÎ Á_÷fiı, ≠¤ ≠√À ’ÎÁı flı.

±fi¤‰Ìfiı ±_÷flı flËı fl΋ ‰ÎÁı flı.”

Áÿ˚. ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı —

“⁄˛õÎfi_ÿ ¿Ëı Á_÷¿Ì Á˘⁄÷, Ï‹·÷ Ëı ≠√À ‹flÎflÌ,

…√÷‹Î_ËÌ Á_÷ ’fl‹ ÏË÷¿ÎflÌ.”

Áÿ˚. ≠ı‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ·¬ı »ı —

“±ÎÃı ’ËÎıfl ±Îfi_ÿ …ıfiÎ ±_√‹Î_,

fl‹ı √˘g‰ÿ ±ı‰Î Á_÷fiÎ flı Á_√‹Î_”....

“±ı‰Î Á_÷ ËÏflfiı M›ÎflÎ flı,

÷ı◊Ì CÎÕ̱ı fi flËı ‰Î·˘ L›ÎflÎ flı”....

≠√À 91

“±ı‰Î Á_÷fiÌ ⁄Ï·ËÎflÌ flı,

…ıfiı √HÎı flÌ{uÎ Ï√fl‘ÎflÌ flı”....

√HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fi˘ ‹ÏË‹Î — ’fl˘ZÎ ¤@÷ ¿Ï‰±˘fiÎ_ ’ÿ˘‹Î_

’fl˘ZÎ ¤@÷ ¿Ï‰±˘ fiflgÁË ‹Ëı÷Î, ‹ÌflÎ_⁄Î¥, ≠Ì÷‹, ÿ›Îfl΋,

ÁÒflÿÎÁ, ÷·ÁÌÿÎÁ ‰√ıflı±ı √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fi˘ ±Ï÷ ±’Îfl ‹ÏË‹Î ¿è΢ »ı

±fiı ÷ı‹fiı ¤√‰Îfi ÷S› … ¿èÎÎ »ı.

fiflgÁË ‹Ëı÷αı ·A›_ »ı —

“≠ÎHÎ ◊¿Ì ‹fiı ‰ˆWHΉ ‰ËηÎ, flÎ÷ Ïÿ‰Á xÿı ¤Î‰_ flı.

÷’ ÷Ìfl◊ ‰ˆ¿<_à ’ÿ ‹ı·Ì, ‹ÎflÎ ËÏfl…fi ËÎı› I›Î_ Ë_ ±Î‰_ flı.

·Z‹Ì∞ ±‘Î*√fiÎ ‹ÎflÌ, ÷ı ‹ÎflÎ Á_÷fiÌ ÿÎÁÌ flı,

±ÕÁà ÷Ìfl◊ ‹ÎflÎ Á_÷fiı «flHÎı, ¿˘ÏÀ √_√Î ¿˘ÏÀ ¿ÎÂÌ flı.”

÷·ÁÌÿÎÁ ¿Ëı »ı —

“fl΋gÁ‘ CÎfi Á……fi ‘ÌflÎ, «_ÿfi÷v ËÏfl Á_÷ Á‹ÌflÎ;

‹˘flı ‹fi ≠¤ ±Á Ï⁄V‰ÎÁÎ, fl΋ ÷ı ±Ï‘¿ fl΋ ¿fl ÿÎÁÎ.”

(μkÎfl¿Î_Õ-119‹Î ÿ˘ËÎ ’»ÌfiÌ «˘’Î¥)

≠Ì÷‹ ¿Ëı »ı —

“Á_÷ ËÏfl…fi ±ı¿ ˈ, ϤLfi fi ‹Îfi˘ ¿˘¥;

≠Ì÷‹ Áÿ˚√v ‹Ì·ı, ÷ο< ‹Î·‹ ËÎı›.”

¿⁄Ìfl ¿Ëı »ı —

“ÁÎË⁄¿Î CÎfl Á_÷fi‹Î_ËÌ, Á_÷ ÁÎË⁄ ¿»\ ±_÷fl fiÎËŸ.”

√HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fi˘ ‹ÏË‹Î — ’fl˘ZÎ ÂÎVh΢‹Î_

¤√‰ÿ˚√Ì÷Î, fl΋ΛHÎ ‰√ıflı ±fiı¿ ÂÎVh΢‹Î_ Á_÷fi˘ ±Ï÷›

‹ÏË‹Î ¿è΢ »ı. ◊˘ÕÎ_¿ ±‰÷flH΢ Ωı¥±ı —

“ÿSÿ Œfl ¬⁄UÊ÷ÁÄÃÿ¸ÕÊ Œfl ÃÕÊ ªÈ⁄Uı –ÃSÿÒà ∑§ÁÕÃÊ „UÊÕʸ— ¬˝∑§Ê‡Êãà ◊„UÊà◊Ÿ—H”

92 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

±◊ν÷˚ ““…ı‰Ì ’fl˘ZÎ ÿı‰fiı ωÊı ∞‰fiı ≠÷ÌÏ÷ »ı ÷ı‰Ì Ωı ≠I›ZÎ

√flw’ ËÏflfiı ωÊı ±Î‰ı, ÷˘ …ıÀ·Î ±◊˝ ≠ÎM÷ ◊‰ÎfiÎ ¿èÎÎ »ı ÷ıÀ·Î ±◊˝

÷ıfiı ≠ÎM÷ ◊Λ »ı.”” (rı÷Îr÷fl˘’ÏfiÊ÷˚ — 6-23)

“‚ÊœflÙ NUŒÿ¢ ◊s¢ ‚ʜ͟ʢ NUŒÿ¢ àfl„U◊˜ –◊ŒãÿûÊ Ÿ ¡ÊŸÁãà ŸÊ„¢U ÃèÿÙ ◊ŸÊªÁ¬ H”

±◊ν÷˚ ““ÁΑ ’vÊ ‹Îv_ xÿ› »ı ±fiı Ë_ ÷ı‹fi_ xÿ› »\_. ‹ÎflÎ

ÏÁ‰Î› ±Ï‘¿ …ı‹ ÷ı ⁄ÌΩfiı ΩHÎ÷Î fi◊Ì ÷ı‹ Ë_ ’HÎ ±ı◊Ì ±Ï‘¿

⁄ÌΩfiı ΩHÎ÷˘ fi◊Ì.”” (¤Î√‰÷ — 9-4-68)

“ ÁŸ⁄U¬ˇÊ¢ ◊ÈÁŸ¢ ‡ÊÊãâ ÁŸflÒ¸⁄¢U ‚◊Œ‡Ê¸Ÿ◊˜ –•ŸÈfl˝¡Êêÿ„¢U ÁŸàÿ¢ ¬ÍÿÿàÿÁæ˜ ÉÊ˝⁄UáÊÈÁ÷—HU”

±◊ν÷˚ ““Ïfifl’ıZÎ, ‹fifiÂÌ·, ÂÎ_÷Ï«kÎ, ‰ˆflflÏË÷, Á‹ÿÂa

Á_÷ÎI‹Î±˘fiÌ ’λ‚ ’λ‚ ÷˘ Ë_ ±ı ‹ÎÀı Œv_ »\_ ¿ı Ωı ±ı‹fiÌ «flHÎfl…

‹‚Ì Ω› ÷˘ ’ωhÎ ◊¥ Ω™.”” (¤Î√‰÷ — 11-14-16)

Â_ ¤√‰Îfi ’ωhÎ fi◊Ì ? ¤√‰Îfi ÷˘ ’ωhÎ »ı …, ’HÎ Á_÷fi_

±’Îfl ‹ÎËÎIQ› ÿÂν‰‰Î ÷ı±˘ ±Î‰Î ÂOÿ˘ μE«Îflı »ı.

√HÎÎ÷Ì÷ Á_÷ ±ı ¤√‰Îfifi_ ≠√À V‰w’ »÷Î_ ¤√‰ÎfifiÎ ÿÎÁ

√HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fiı ÁÎZÎÎ÷˚ ¤√‰Îfi ÷S› ¿ı ¤√‰Îfi◊Ì ’HÎ ±Ï‘¿

¿ËÌfiı ÷ı‹fi˘ ±’fl_’Îfl ‹ÏË‹Î ÂÎVh΢±ı ÷◊Î lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±fiı ¤@÷

¿Ï‰±˘±ı ¿è΢ »ı ÷ı ±Î’HÎı Ωı›_. »÷Î_ √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı

ÁÿÎ V‰Î‹Ì-Áı‰¿¤Î‰ı μ’ÎÁı »ı. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‰Î÷_‹Î_ ’˘÷Îfiı

Á‰˝fiÎ V‰Î‹Ì ’HÎ ’vÊ˘k΋fiÎ ÿÎÁ ¿èÎÎ »ı.

Áÿ˚√v ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ·A›_ »ı —

“Á΋˛◊ ’Λ ¿⁄ fiÏË »·¿÷, F›_ μÿÏ‘ ¿ı ÷˘›;

⁄˛õÎfi_ÿ ¿è΢ lÌ‹¬Áı, ±ıÁ˘ …fi Ï≠› ‹˘›.”

±ı‰Î √HÎÎ÷Ì÷ Á_÷fi_ Á΋J›˝ ¤√‰Îfi …ı‰_ »ı »÷Î_ ±ı Ë¿Ì¿÷ »ı

¿ı Á_÷fi_ ±Î Á΋J›˝, ±ˆr›˝, ≠÷Î’, ‹ÏË‹Î …ı ¿_¥ »ı ÷ı ’vÊ˘k΋

≠√À 93

fiÎflΛHÎfiı ·¥fiı »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı, ““±ı fiÎflΛHÎfiı ·¥fiı ÷˘ …ıfiı ωÊı ‹˘À’

¿Ë̱ı ÷ıfiı ωÊı Á_¤‰ı ±fiı ±ıfiı ·¥fiı ⁄˛õÎ, ω, fiÎflÿ, Áfi¿ÎÏÿ¿ ±ı

Á‰˝fiı ¤√‰Îfi ¿Ëı‰Î›. ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±ı‹fiı ’HÎ ¤√‰Îfi …ı‰Î

¿Ëı‰Î› ±fiı ±ı fiÎflΛHÎfiı ·Ì‘ΠωfiÎ ÷˘ ±ZÎflfiı ’HÎ ¤√‰Îfi fi

¿Ëı‰Î› ÷˘ ⁄ÌΩfiÌ ÂÌ ‰Î÷ν ¿Ëı‰Ì ?”” (‰«. ·˘. 13)

√HÎÎ÷Ì÷ Á_÷ ¿ÿÌ ’˘÷ı ¤√‰Îfi ◊¥ …÷Î fi◊Ì ’HÎ ÷ı‹Î_

¤√‰Îfifi˘ ÁÎZÎÎI¿Îfl’HÎı ÁQ›¿˚ flÌ÷ı ‰ÎÁ »ı ÷ı◊Ì ÷ı‹fiÎ_ ÿ½fiı

¤√‰Îfifi_ ÿ½fi ◊Λ »ı. ÷ÎÏk‰¿ flÌ÷ı ÷˘ ““⁄˛õ ◊¿Ì ’fl⁄˛õ …ı

’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ÷ı fi˘¬Î »ı fiı ±ı ⁄˛õfiÎ ’HÎ ¿ÎflHÎ »ı fiı ±Î‘Îfl »ı

fiı ≠ıfl¿ »ı.”” (‰«. √.‹. 3)

±Î’HÎÌ √v’fl_’fl΋Î_ ’HÎ ¿˘¥±ı ¤√‰Îfi ËÎı‰Îfi˘ ¿ı ◊‰Îfi˘

@›Îflı› V‰Mfi΋Î_ ’HÎ ÿΉ˘ ¿›˘˝ fi◊Ì. ‰fl÷ηfiÌ Á¤Î‹Î_ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ

V‰Î‹ÌfiÎ ±’‹ÎfifiÎ ≠Á_√‹Î_ ¿˘¥±ı ¿èÎ_ — ““√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı

¤√‰Îfi ◊‰_ »ı.””

÷˘ ÷ı ‰¬÷ı ÷ı±˘ Ïfi‘Õ¿’HÎı ⁄˘S›Î — ““¿˘¥fiÎ◊Ì ¤√‰Îfi ◊‰Î÷_

fi◊Ì. ¤√‰Îfi ÷˘ ±ı¿ lÌ∞‹ËÎflÎ… »ı. ‹fiı ¿˘¥ ¤√‰Îfi ¿ËıÂı ÷˘

√‘ıÕ˘ ·ı¬ÎÂı.””

ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ’HÎ ¿Ëı÷Î — ““±Î’HÎı ÷˘ ±ZÎfl’vÊ˘k΋fiÎ

⁄‚Ïÿ›Î »Ì±ı.”” ‰‚Ì ’˘÷ı ¿Ëı÷Î — ““¤√‰Îfi ÷˘ lÌ∞‹ËÎflÎ… »ı. ‹fiı

…ı ¿˘¥ ¤√‰Îfi ‹ÎfiÌfiı ¤…fi ¿flÂı ÷ı fifl¿fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ ◊Âı.””

ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ’»Ì ›˘√Ì∞ ‹ËÎflÎ… ±fiı ‰÷˝‹Îfi¿Î‚ı ’fl‹

’ÒF› ≠‹¬V‰Î‹Ì ‹ËÎflÎ… ’HÎ ÁÿÎ ÿÎÁ¤Î‰ı, Áı‰¿¤Î‰ı ’fl⁄˛õ

’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ≠I›ı ’flΤ„@÷ ¿flÌ flèÎÎ »ı. ÷ıfiÌ ≠÷ÌÏ÷ ÷ı‹fiÎ

ÏfiflË_¿ÎflÌ ∞‰fi ’fl◊Ì ◊›Î ‰√fl flËı÷Ì fi◊Ì.

¤√‰Îfi ±ZÎfl⁄˛õ ¶ÎflÎ ≠√À flËı »ı. ÷ı ‹Ò‚ ±ZÎflfi_ V‰w’, ÷ıfi˘

‹ÏË‹Î, ‹˘ZÎ ‹Î√˝‹Î_ ±ZÎfl⁄˛õfiÌ …wfl ‰√ıflı ‹tα˘ ˉı ±Î’HÎı Ωı¥Â_.

94 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

6’fl⁄˛õ ±ı¿ Á‰˘˝E« ±fiı Á‰˘˝’flÌ ÷k‰ »ı ÷ı‹ Á‰˝ ‰ˆÏÿ¿ ÿ½fi˘fiı

±fiı ¤ÎW›¿Îfl˘fiı V‰Ì¿Î›˝ »ı. ’fl_÷ ±ZÎfl⁄˛õ Â_ »ı ÷ıfi˘ A›Î· V’WÀ’HÎı

¿˘¥’HÎ ‰ıÿÎ_÷ÿ½fi‹Î_ ±’Λ˘ fi◊Ì. ÂÎVh΢‹Î_ ⁄˛õfi˘ ‹ÏË‹Î, V‰w’ ±fiı

·ZÎH΢ ωÊı CÎb_ ≠Ï÷’Îÿfi ◊›_ »ı. ÂÎVh΢‹Î_ CÎb_ ¬v_ ⁄˛õfiı … ’fl⁄˛õ

·A›Î »ı. CÎHÎı Ãı¿ÎHÎı ⁄˛õ ±ı ’fl⁄˛õfi˘ ’›Î˝› »ı ±ı‹ ÂÎVh΢fiÎ_ ¤ÎW›

¿flfiÎfl ω¶Îfi ±Î«Î›˘˝±ı ’HÎ Á‹ΩT›_ »ı. ±Î‹ »÷Î_ ¿ıÀ·Ì¿ lÏ÷±˘‹Î_

⁄˛õfiı …\ÿÎ ’HÎ ‰HνT›Î »ı. ⁄˛õ÷k‰fi_ …ı‰_ Ïfiw’HÎ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¿›* »ı

÷ı‰_ V’WÀ Ïfiw’HÎ ⁄ÌΩ ¿˘¥±ı ¿›* fi◊Ì ±ı‹ ¿èÎÎ ÏÁ‰Î› flËı‰Î÷_ fi◊Ì.

lÌ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ‰ıÿÎ_÷‹Î_ ∞‰, ¥rfl ±fiı ‹Î›ÎfiÎ ±Î‘Îfl, ÷ıfiÎ_ ¿ÎflHÎ

(÷ı‹Î_ T›Î’¿) ±fiı ±Î hÎHÎı◊Ì ’fl ’fl_÷ ’fl⁄˛õ◊Ì ÏfiQfi ±ı‰_ «˘◊_ ÷k‰

±ZÎfl⁄˛õ »ı. “±ZÎfl” ±fiı “⁄˛õ” ±ı Á_iÎÎ◊Ì ±Î ÷k‰ ≠«Ï·÷’HÎı

±˘‚¬Î› »ı.

V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎÌ› μ’ÎÁfi΋Î_ ±ZÎfl⁄˛õfi_ V◊Îfi ωÏÂWÀ »ı.

‹„@÷‹Î_ ±_Ï÷‹ K›ı› ±ZÎfl⁄˛õfiÎ ¤Î‰fiı ’Î‹Ì ’fl⁄˛õ ’fl‹ÎI‹Î lÌ

ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ Áı‰Î ¿fl‰Ì ÷ı … »ı. ±Î Á_≠ÿΛfiÎ Á‹√˛ ±ÎÏl÷˘fiı

ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ_ ›√·«flH΢fiÌ … μ’ÎÁfiÎ »ı. »÷Î_ ±ZÎfl⁄˛õ ωfiÎ

±ı μ’ÎÁfiÎ ÏÁ© ◊÷Ì fi◊Ì, ¿ÎflHÎ ¿ı ±ZÎfl⁄˛õfiÎ Á_⁄_‘◊Ì … ’fl⁄˛õfiÌ

÷k‰ı ÁÏË÷ ±˘‚¬ÎHÎ ◊Λ »ı, ‹Î›Îfi˘ ¤Î‰ À‚ı »ı, ⁄˛õw’ ◊‰Î› »ı

±fiı ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎfiÌ ≠ÎÏM÷ ◊Λ »ı. ±ı ±ZÎflfi˘ Á_⁄_‘ ’vÊ˘k΋fiÎ

Á_⁄_‘ ‹ÎÀı ±Î‰U›¿ »ı. ÷ı ˉı ±Î’HÎı Ωı¥±ı.

±ZÎfl⁄˛õ 95

±ZÎfl⁄˛õ

±ZÎflw’ ◊¥ ’vÊ˘k΋fiÌ V‰Î‹Ì-Áı‰¿ ¤Î‰ı μ’ÎÁfiÎ

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı μk΋ Ïfiω˝¿S’ Ïfiç› ¿fl‰Îfi_ ¿èÎ_ »ı. ±ı Ïfiω˝¿S’

Ïfiç›◊Ì … ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÎ Á‰˘˝I¿ÚWÀ V‰w’fiÌ ≠÷ÌÏ÷ ◊Λ »ı. ±Î

Á_≠ÿΛfiÎ ±ÎÏl÷ ÁIÁ_√Ì ÏfiI› ÁΛ_ ≠Î◊˝fi΋Î_ ÷ı μk΋ Ïfiω˝¿S’

Ïfiç›fiÌ ›Î«fiÎ ¿flı »ı —

“ÁŸÁfl¸∑§À¬ ©UûÊ◊ •Áà ÁŸ‡øÿ Ãfl ÉÊŸ‡ÿÊ◊...”ó Áÿ˚√v ≠ı‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

÷ı μk΋ Ïfiω˝¿S’ Ïfiç›fiÌ ‰Î÷ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ±Î

≠‹ÎHÎı Á‹Ω‰Ì »ı —

““±WÀΉflHÎı ›@÷ ±ı‰Î_ …ı ¿˘ÏÀ ¿˘ÏÀ ⁄˛õÎ_Õ ÷ı …ı ±ZÎflfiı ωÊı

±HÎfiÌ ’ıÃı …HÎΛ »ı ±ı‰_ …ı ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfi_ ‘΋w’ ±ZÎfl ÷ı w’ı

’˘÷ı flè΢ ◊¿˘ ’vÊ˘k΋fiÌ μ’ÎÁfiÎ ¿flı ÷ıfiı μk΋ Ïfiω˝¿S’ Ïfi盉΂Îı

¿Ë̱ı.”” (‰«. ·˘. 12)

±ZÎflw’ ◊¥ ’vÊ˘k΋fiÌ μ’ÎÁfiÎ ¿fl‰Ì ÷ı … lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ

±Î ‰«fi ±fiÁÎfl μk΋ Ïfiω˝¿S’ Ïfiç› !

‰‚Ì ““±ı ⁄˛õ ◊¿Ì ’fl⁄˛õ …ı ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ÷ı fi˘¬Î »ı fiı

±ı ⁄˛õfiÎ ’HÎ ¿ÎflHÎ »ı fiı ±Î‘Îfl »ı fiı ≠ıfl¿ »ı, ±ı‹ Á‹∞fiı ’˘÷ÎfiÎ

∞‰ÎI‹Îfiı ±ı ⁄˛õ Á_√Î◊ı ±ı¿÷Î ¿flÌfiı ’fl⁄˛õfiÌ V‰Î‹Ì-Áı‰¿¤Î‰ı

μ’ÎÁfiÎ ¿fl‰Ì.”” (‰«. √.‹. 3)

“ÏÂZÎÎ’hÎÌ”‹Î_ ’HÎ ‹ËÎflÎ…ı ±Î ≠‹ÎHÎı ±ÎiÎÎ ¿flÌ »ı —

ÁŸ¡Êà◊ÊŸ¢ ’˝rÊÔM§¬¢ Œ„UòÊÿ-Áfl‹ˇÊáÊ◊˜ –Áfl÷Ê√ÿ ß ∑§Ã¸√ÿÊ ÷ÁÄ× ∑ΧcáÊSÿ ‚fl¸ŒÊ H

±◊ν÷˚ ““V◊Ò‚, ÁÒZ‹ ±fiı ¿ÎflHÎ ±ı …ı hÎHÎ ÿıË, ÷ı ◊¿Ì ω·ZÎHÎ

±ı‰˘ …ı ’˘÷Îfi˘ ∞‰ÎI‹Î, ÷ıfiı ⁄˛õw’fiÌ ¤Î‰fiÎ ¿flÌfiı ’»Ì ÷ı ⁄˛õw’ı

¿flÌfiı lÌ¿ÚWHÎ ¤√‰ÎfifiÌ ¤„@÷, …ı ÷ı Á‰˝¿Î‚fiı ωÊı ¿fl‰Ì.”” (ÏÂZÎÎ. —

116)

“ÁIÁ_Ï√∞‰fi”‹Î_ ’HÎ ¿èÎ_ »ı — ““ÁÎ_A›iÎÎfi ÷ıHÎı ¿flÌfiı V◊Ò‚, ÁÒZ‹

±fiı ¿ÎflHÎ ±ı hÎHÎ ÿıË ◊¿Ì ’˘÷Îfi˘ ±ÎI‹Î M≤◊¿˚ ΩHΉ˘ ±fiı ωflÎÀ,

96 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

ÁÒhÎÎI‹Î ±fiı ±T›Î¿Ú÷ ±ı hÎHÎ ÿıË ◊¿Ì ¥rflfiı M≤◊¿˚ ΩHΉÎ. I›Îfl⁄Îÿ

±ZÎfl⁄˛õ(‹ÒÏ÷˝‹Îfi)fiÌ ÁÎ◊ı ’˘÷ÎfiÎ ±ÎI‹ÎfiÌ ÷ÎÿÎIQ› Á_⁄_‘ı ¿flÌfiı

±ı¿’HÎÎfiÌ ¤Î‰fiÎ ¿fl‰Ì. ’»Ì ⁄˛õ¤Ò÷ ¿Ëı÷Î_ ⁄˛õw’ ◊›˘ ±ı‰˘ …ı

‹‹ZÎ ¤@÷…fi ÷ı ‰ÎÁÿı‰ ¿Ëı÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ¤…ı.””33

lÌ∞‹ËÎflÎ… ±Î ±ZÎflfiı ±˘‚¬‰Î ±fiı ÷ı‹fiÌ ÁÎ◊ı ±ı¿÷Î

¿fl‰ÎfiÎ ÏÁ©Î_÷ ’fl ¤Îfl ‹Ò¿÷Î_ “‰ıÿflÁ”‹Î_ ¿Ëı »ı — ““’˘÷ÎfiÎ ∞‰fiı fiı

±ZÎfl⁄˛õfiı ±ı¿ ‹ÎfiÌfiı …ı ’vÊ˘k΋fiÌ μ’ÎÁfiÎ ¿flı »ı ÷ı ’vÊ ‘L› »ı

±fiı ±ZÎflfiı fiı ’˘÷ÎfiÎ ∞‰fiı ¤ıÿ’HÎı ¿flÌfiı ΩHÎı »ı fiı ’˘÷ÎfiÎ ∞‰fiı

ωÊı ±ZÎflfiı ±ı¿’HÎı ¿flÌfiı fi◊Ì Ï‰«Îfl÷Î fiı V‰Î‹Ì-Áı‰¿’HÎı ¿flÌfiı

ω«Îflı »ı ÷ıfiı Ï‘yÎfl »ı.”” (‰ıÿflÁ — M≤. 220)

““±ZÎflfiı ’˘IÎÎfiÎ ±ÎI‹Îfiı ωW˘ ±ı¿’HÎı ¿flÌfiı …ı ’vW΢k΋

’fl‹ÎI‹Î »ı, I˘fiÌ μ’ÎVÎfiÎ ¿flı »ı ÷ı ’vÊfiı ‘L› »ı ±fiı …ı ’vÊ˘k΋fiı

ωÊı V‰Î‹Ì-Áı‰¿’HÎı fi◊Ì ‰÷˝÷Î fiı ±ı¿I‰’HÎı ‰÷ı˝ »ı ÷ıfiı ’HÎ Ï‘@¿Îfl

»ı.”” (‰ıÿflÁ — M≤. 220)

±Î ’fl◊Ì Á‹…‰_ CÎÀı ¿ı ±ZÎflfiı ±fiı ’˘÷ÎfiÎ ∞‰fiı ±ı¿ ‹ÎfiÌfiı

’vÊ˘k΋fiÌ V‰Î‹Ì-Áı‰¿¤Î‰ı μ’ÎÁfiÎ ¿fl‰Ì.

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ±Î xÿ√÷ ±Ï¤≠Λfiı ›◊Î◊˝ Á‹…fiÎflÎ

±ZÎfl⁄˛õ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ±ı¿ ‰¬÷ √.≠. 23, √.‹. 30, 45

÷◊Î ±‹. 2, 3 ó ±Î ’Î_« ‰«fiÎQ≤÷˘ ⁄ıhÎHÎ ‰Îfl ‰_«Î‰Ìfiı ¿èÎ_, ““±Î

‰«fiÎQ≤÷ ÁÎ_¤‚÷Î_ ±ı‹ …HÎÎb_ …ı, ¿˘ÏÀ ¿S’ Á‘Ì ±ı‹ (±ZÎflw’ ◊¥

’vÊ˘k΋fiÌ ¤„@÷) ¿›Î˝ ωfiÎ »^À¿˘ fi◊Ì. ÷ı ±Î’HÎı ÷˘ ¿›Î˝ ωfiÎ »^À¿˘

fi◊Ì, ’HÎ ±Î«Î›˝ ËÎı› ¿ı ¤√‰Îfifi˘ ’hÎ ËÎı› ¿ı ¥rfl ËÎı› ¿ı fiÎfiÎ

‹˘ÀÎ ¤√‰Îfi ËÎı›, ’HÎ ±ı‹ ¿›Î˝ ωfiÎ »^À¿˘ fi◊Ì, ¿ı‹ …ı ±ı ’HÎ

‹ËÎflÎ…fi˘ ‹÷ »ı.”” (V‰Î.‰Î. 3/13)

±ZÎfl⁄˛õ 97

33. ∞ß ‚Ê¢ÅÿôÊÊŸŸ ∑§Ê⁄UáÊÊÁŒfl¬ÈSòÊÿÊØ –SflÊà◊Ê ôÊÿ— ¬ÎÕ∑§˜ ø‡ÊÙ˘√ÿÊ∑ΧÃÊÁŒfl¬ÈSòÊÿÊØ HÃÊŒÊàêÿŸ ÃÇøÒÄÿ¢ ’˝rÊÔáÊÊ SflSÿ ÷ÊflÿØ –’˝rÊÔ÷ÍÃSÃÃÙ ÷ÄàÿÊ flÊ‚ÈŒfl¢ ÷¡à¬È◊ÊŸ˜ H

ó ÁIÁ_Ï√∞‰fi — 4-72-1, 2.

±Î ≠‹ÎHÎı ±ZÎflw’ ◊¥ ’vÊ˘k΋fiÌ V‰Î‹Ì-Áı‰¿¤Î‰ı μ’ÎÁfiÎ

¿fl‰Ì ±◊ν÷˚ ⁄˛õw’ ◊¥ ’fl⁄˛õfiÌ V‰Î‹Ì-Áı‰¿¤Î‰ı μ’ÎÁfiÎ ¿fl‰Ì ±ı

lÌ∞ ≠Ï÷’ÎÏÿ÷ ÁfiÎ÷fi ÏÁ©Î_÷ »ı. ÷ı ‹ÎÀı ±ı‹fiÎ ±ÎÏl÷ ÷flÌ¿ı ’HÎ

±Î’HÎı ±ZÎflw’ ◊‰_-⁄˛õw’ ◊‰_ ±Î‰U›¿ »ı. ‰‚Ì ±ZÎflw’ ◊‰ÎfiÌ

±Î‰U›¿÷Îfiı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±L› ‰«fiÎQ≤÷˘‹Î_ ⁄Ì∞ flÌ÷ı ’HÎ Á‹Ω‰Ì

»ı ÷ı ±Î’HÎı Ωı¥±ı —

⁄˛õw’ ◊‰ÎfiÌ ±Î‰U›¿÷Î

1. ’vÊ˘k΋fiÌ ¤„@÷fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ ◊‰Î ‹ÎÀı

¤√‰ÎfifiÌ ¤„@÷ ÷˘ Á‰ı̋ ¿flı »ı ’HÎ ¤√‰ÎfifiÌ ¤„@÷fi˘ ¬fl˘

±Ï‘¿Îfl ¿˘fiı »ı ? ÷ı lÌ∞‹ËÎflÎ… …HÎΉı »ı, ““…ı ⁄˛õw’ ◊›˘ ÷ıfiı …

’vÊ˘k΋fiÌ ¤„@÷fi˘ ±Ï‘¿Îfl »ı.”” (‰«. ·˘. 7)

lÌ¿ÚWHÎ ¤√‰Îfiı √Ì÷΋Î_ ’HÎ ±Î ÏÁ©Î_÷fi_ ≠Ï÷’Îÿfi ¿›* »ı —

’˝rÊÔ÷Í× ¬˝‚ãŸÊà◊Ê Ÿ ‡ÊÙøÁà Ÿ ∑§ÊæU˜ˇÊÁà –‚◊— ‚fl¸·È ÷ÍÃ·È ◊Œ˜÷Áû∑¢§ ‹÷à ¬⁄UÊ◊˜ H

““…ı ⁄˛õw’ ◊›˘ »ı ±fiı …ıfi_ ‹fi ÁÿÎ ≠ÁLfi »ı ±fiı …ı ¿˘¥

≠¿Îflfi˘ ¢¿ ¿fl÷˘ fi◊Ì, ÷ı‹ ¿˘¥ ’ÿÎ◊˝fiı ≥E»÷˘ fi◊Ì, Á‰˝¤Ò÷‹Î_ …ıfiı

Á‹¤Î‰ »ı, ÷ı ’vÊ ‹ÎflÌ ’flΤ„@÷fiı ’΋ı »ı.”” (√Ì÷Î — 18-54)

2. Ïfiω˝Cfi ¤„@÷ ‹ÎÀı

‰«fiÎQ≤÷‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı, ““±ı‰Ì ÏV◊Ï÷‹Î_ ω∞ fi˘”÷Î

‰÷˝÷Î ÷˘ ‹˘ÏËfiÌ V‰w’‹Î_ ‹˘Ë ’ÎQ›Î ±fiı ±ı‰Ì ÏV◊Ï÷‹Î_ ⁄˛õÎ fi˘”÷Î

‰÷˝÷Î ÷˘ ÁflV‰÷Ìfiı ÿı¬Ìfiı ‹˘Ë ’ÎQ›Î ±fiı ±ı‰Ì ÏV◊Ï÷‹Î_ fiÎflÿ∞

fi˘”÷Î ‰÷˝÷Î ÷˘ ’flH›Îfi_ ‹fi ◊›_ ±fiı ≥Lƒ ÷◊Î «_ƒÎÏÿ¿ ÷ı‹fiı Ωı ±ı‰Ì

ÏV◊Ï÷ fi˘”÷Ì ÷˘ ¿·_¿ ·ÎB›Î_.”” (‰«. √.≠. 23)

±Î◊Ì ¤√‰ÎfifiÌ ¤„@÷ Ïfiω˝Cfi ¿fl‰Ì ËÎı› ÷˘ ±ZÎfl⁄˛õfiÎ

ÁΑQ›˝’HÎÎfiı ’΋‰_ … ’ÕÂı, fiÏË ÷˘ ±ı ¤„@÷‹Î_◊Ì ’ÕÌ …‰Îfi˘ Á÷÷

¤› flËı »ı. ¿ÎflHÎ ¿ı, ±ı‰Ì ÏV◊Ï÷fiÎ ±¤Î‰ı ÿıË, √HÎ ¿ı ±‰V◊ÎfiÎ ¤Î‰

ÁÎ◊ı ±ı¿Î¿Îfl ◊¥, ’_«Ï‰Ê›‹Î_ ±ÎÁ@÷ ◊¥ …‰Î›. ÷ı◊Ì ¤√‰Îfifiı ωÊı

98 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

’HÎ ≠οÚ÷¤Î‰ ⁄Ï©‹Î_ ’ıÁÌ Ω›.

‹‹ZÎ ‹ÎÀı ¿_«fi ±fiı ¿ÎÏ‹fiÌ ó ±ı ⁄ı ÁΈ◊Ì ‹˘ÀÎ_ ωCfi˘ »ı. ÷ı

⁄ı◊Ì ¿˘HÎ ‹@÷ flËÌ Â¿ı ? - ÷ı …HÎΉ÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““Á˘fi_

fiı VhÎÌ ±ı ⁄ı ±Ï÷ ⁄_‘fi¿ÎflÌ »ı ±fiı ±ı ⁄ı ’ÿÎ◊˝fi_ ⁄_‘fi ÷˘ I›Îflı fi

◊Λ, F›Îflı ≠¿ÚÏ÷’vÊ ◊¿Ì ’fl ±ı‰_ …ı © «ˆ÷L›⁄˛õ ÷ıfiı … ±ı¿ ÁI›

ΩHÎı fiı ÷ı ⁄˛õfiı … ’˘÷Îfi_ V‰w’ ‹Îfiı fiı ÷ı ⁄˛õw’ ◊¥fiı ’fl⁄˛õ ±ı‰Î …ı

lÌ¿ÚWHÎ ¤√‰Îfi ÷ıfi_ ¤…fi ¿flı.”” (‰«. √.‹. 30)

÷◊Î √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ¿Ëı »ı — ““⁄˛õÎ_Õ‹Î_ ±ı‰˘ ¿˘¥ ’vÊ

fi◊Ì …ı (÷ıfiı) VhÎÌ fi Ωı¥±ı fiı ±ı‰Ì ¿˘¥ VhÎÌ fi◊Ì …ı (÷ıfiı) ’vÊ fi

Ωı¥±ı. ÷ı‹Î_◊Ì fi˘¬Î ’ÎÕ‰Îfi˘ ÷˘ ‹ËÎflÎ…ı ±ı¿ f·˘¿ ·A›˘ »ı …ı —

“ ÁŸ¡Êà◊ÊŸ¢ ’˝rÊM§¬◊˜.....” …ı‹ √…flÎ÷fiÌ M≤J‰Ì‹Î_ ’Î÷΂ Á‘Ì ¬˘ÿ̱ı

÷˘ ’HÎ ’ÎH΢ fi ‹‚ı, ÷ı‹ ⁄˛õw’ ◊Ή_ ÷ı‹Î_ ¿˘¥ ÿ˘Ê … fi ‹‚ı.”” (V‰Î.

‰Î. 1/141) ‰‚Ì, “ ÁŸ¡Êà◊ÊŸ¢ ’˝rÊM§¬◊˜.....” ±ı ±ÎiÎÎ ’‚ı ÷˘.... ¿ÎflHÎ

ÿıËfi˘ fiΠ◊Λ »ı. (V‰Î.‰Î. 5/72)

‹ÎÀı ¤„@÷‹Î√˝‹Î_ ¿˘¥ ’HÎ ≠¿Îflfi_ ωCfi fi ±Î‰ı ÷ı ‹ÎÀı ÿıˤΉ

À΂Ìfiı ⁄˛õw’ ◊‰_ ±Ï÷ ±Î‰U›¿ »ı.

3. ±ÎI›_Ï÷¿Ì ‹„@÷ ‹ÎÀı

““≠Ω’Ï÷ ±ÎÏÿ ·¥fiı …ı …√÷fiÎ ôÎWÀÎ »ı ÷ı ’HÎ ‰Îfl_‰Îfl V≤„WÀ

¤ı‚Î μI’Lfi ◊Λ »ı fiı ’λΠ±_÷ı ‹Î›Îfiı ωÊı ·Ìfi ◊Λ »ı ÷ı ÂÎ ÁÎv

÷˘ ÷ı‹fiÌ Á‹…H΋Î_ ¤Ò· »ı.”” (‰«fiÎQ≤÷ ±f·Î·Ìfi_) ±ı‹ ¿ËÌfiı

±ı‹fiÌ «Îfl ¤Ò·˘‹Î_fiÌ ⁄Ì∞ ¤Ò· ⁄÷Ή÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““⁄Ì…\_

±ZÎflw’ ◊¥fiı …ı lÌ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÌ Áı‰Î ¿fl‰Ì ÷ı … ‹„@÷ »ı ±ı‹

fi◊Ì ‹Îfi÷Î ±ı ¤Ò· »ı.”” (‰«fiÎQ≤÷ ±f·Î·Ìfi_)

±ÎI›_Ï÷¿ ‹„@÷ ‹ÎÀı Á‹◊˝ ±ı‰Î ≠Ω’Ï÷ ±ÎÏÿ¿ …√÷fiÎ

ôÎWÀα˘fiı ’HÎ ⁄˛õw’ ◊‰ÎfiÌ ±Î‰U›¿÷Î ËÎı› ÷˘ ’»Ì ±Î’HÎı ÷˘ ÂÎ

ÏËÁÎ⁄‹Î_ ? ÷ı◊Ì ÷˘ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı, ““‹ÎÀı ⁄˛õw’ ◊¥fiı …ı

’fl⁄˛õfiÌ ¤„@÷ fi ¿flı ÷˘ ÷ı ’HÎ ±ÎI›_Ï÷¿ ¿S›ÎHÎfiı fi ’ÎQ›˘ ¿Ëı‰Î›.””

(‰«. ·˘. 7)

±ZÎfl⁄˛õ 99

‹˘Z΋Î√˝‹Î_ ±ZÎfl⁄˛õfiÌ ±Î‰U›¿÷Î

1. ⁄˛õw’ ◊‰Î ‹ÎÀı

“ÃòÊ ’˝rÊÔÊà◊ŸÊ ∑ΧcáÊ‚flÊ ◊ÈÁû∑§‡ø ªêÿÃÊ◊˜ H”

(ÏÂZÎÎ. — 121)

lÌ∞‹ËÎflÎ… ‹„@÷ ±◊ν÷˚ ‹˘ZÎfiÌ T›ÎA›Î Á‹Ω‰÷Î_ ¿Ëı »ı —

““÷ı (±ZÎfl) ‘΋fiı ωÊı ⁄˛õw’ı ¿flÌfiı ’fl⁄˛õfiÌ Áı‰Î ¿fl‰Ì ÷ı ±‹ı

‹„@÷ (‹˘ZÎ) ‹ÎfiÌ »ı.””

±Î flÌ÷ı ⁄˛õw’ ◊‰ÎfiÌ ±Î‰U›¿÷Î Á‹F›Î ’»Ì V‰Î¤Îω¿ flÌ÷ı

≠ë ∂Ãı ¿ı ’»Ì ⁄˛õw’ ◊‰_ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ? lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ‹÷ ‹…⁄

∞‰˘fi_ ±fiÎÏÿ ±iÎÎfi, ‰ÎÁfiÎ ÷◊Î ÿıˤΉ ±ı ¿˘¥ ÁΑfi˘◊Ì À‚÷Î_

fi◊Ì ’HÎ ⁄˛õfiÎ Á_√ı … fiΠ’΋ı »ı. ‹Î›Îfi˘ ¤Î‰ ⁄˛õfiÎ Á_√◊Ì ÿÒfl

◊Λ »ı, ¿ÎflHÎ ¿ı ⁄˛õfiÎ V‰w’‹Î_ ‹Î›Îfi˘ ¿˘¥ ¤Î‰ fi◊Ì, ¿˘¥ Ëı›

μ’ÎÏ‘ fi◊Ì.

lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷‹Î_ ¿èÎ_ »ı —

œÊêŸÊ SflŸ ‚ŒÊ ÁŸ⁄USÃ∑ȧ„U∑¢§ ‚àÿ¢ ¬⁄¢U œË◊Á„U H±◊ν÷˚ ‘΋ …ı ’˘÷Îfi_ V‰w’, ÷ıHÎı ¿flÌfiı ÀÎY›_ »ı ±ı ‹Î›ÎfiÎ

Á√˝w’ ¿’À …ıHÎı, ±ı‰_ ¤√‰Îfifi_ ’fl‹ ÁI›V‰w’ »ı.” (¤Î√. 1-1-1)

±Î flÌ÷ı ‘΋ ±ı ¤√‰Îfifi_ V‰w’ »ı ±fiı ±ı ‘΋ ¶ÎflÎ ¤√‰Îfi

∞‰˘fiı ‰‚√ı·Ì ‹Î›ÎfiÎ ±Î‰flHÎfiı À΂ı »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““Ïfifl_÷fl ‹fifi ¿fl÷˘ Á÷˘ ⁄˛õfi˘ Á_√ ¿flı

÷˘ ±ı ⁄˛õfi˘ √HÎ ±ı ∞‰fiı ωÊı ±Î‰ı.”” (‰«. √.‹. 31)

lÏ÷ ’HÎ ¿Ëı »ı, “’˝rÊÁflŒ˜ ’˝rÊÒfl ÷flÁà ” ±◊ν÷˚ ⁄˛õfiı ΩHÎı »ı ÷ı

⁄˛õw’ ◊Λ »ı. (‹_Õ¿˘’ÏfiÊÿ˚ — 3-2-9)

‹ÎÀı ‹Î›ÎfiÎ_ ±Î‰flHÎ À΂Ìfiı ⁄˛õw’ ◊‰Î ±ZÎfl⁄˛õfiı ±˘‚¬‰Î

ΩHΉΠ±fiı ÷ıfi˘ Á_√ ¿fl‰˘ ±ı ±Ïfi‰Î›˝ »ı. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ

¿Ëı »ı —

““⁄˛õw’ ÷˘ ±ı‹ ◊‰Î› »ı …ı, ±Î‰Î ÁΑfiı ⁄˛õw’ ΩHÎÌfiı ‹fi

¿‹˝ ‰«fiı ÷ıfi˘ Á_√ ¿flı »ı ÷ı ⁄˛õw’ ◊Λ »ı.”” (V‰Î.‰Î. 3/12)

100 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

2. ’fl⁄˛õfiı ÷k‰ı ÁÏË÷ ±˘‚¬‰Î ‹ÎÀı

fiflοÚÏ÷ ‘Îflı· ’fl⁄˛õ ’HÎ ÁÿÎ ÏÿT› ËÎı‰Î »÷Î_ ““±ı … ≠I›ZÎ

¤√‰Îfifiı ‹Òœ ∞‰ »ı ÷ı ‹ÎÏ›¿ º„WÀ±ı ¿flÌfiı …\±ı »ı, ¿ÎflHÎ ¿ı ÿÁ

≥„Lƒ›˘ ÷ı ÷˘ flΩı√HÎfiÌ »ı ±fiı «Îfl ±_÷—¿flHÎ ÷ı ÷˘ Ák‰√HÎfiÎ_ »ı. ‹ÎÀı

±ı Á‰ı̋ ≥„Lƒ›˘ fiı ±_÷—¿flHÎ ÷ı ÷˘ ‹ÎÏ›¿ »ı fiı ¤√‰Îfi ÷˘ ‹Î›Î◊Ì ’fl

»ı ÷ıfi˘ ‹ÎÏ›¿ ±_÷—¿flHÎı ¿flÌfiı ¿ı‹ Ïfiç› ◊Λ ?”” (‰«. √.≠. 51)

÷ı◊Ì ““F›Îflı ¤√‰ÎfifiÎ ±ı¿Î_Ï÷¿ ÁΑfiÎ ‰«fifiı ωÊı ωrÎÁ

·Î‰Ìfiı ÏfiW¿’À¤Î‰ı ¿flÌfiı ¤√‰ÎfifiÎ «flHο‹‚fiı ¤…ı »ı I›Îflı ±ıfiÌ

‹ÎÏ›¿ º„WÀ ‹Àı »ı. ÷ı ’»Ì ±ıfiÌ ±ı …ı ¤√‰ÎfifiÌ ‹ÒÏ÷˝ ÷ıfiı ’fl‹

«ˆ÷L› Á÷˚ Ï«÷˚ ±Îfi_ÿ‹› ΩHÎı »ı.”” (‰«. ’_. 7)

““‰‚Ì …ı ∞‰ Á_÷fi˘ Á‹Î√‹ ¿flÌfiı ±ı ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfifi˘ ±Î‰˘

‹ÏË‹Î Á‹…ı »ı I›Îflı ±ıfiÎ_ ≥„Lƒ›˘-±_÷—¿flHÎ Á‰ı˝ ’vÊ˘k΋w’ ◊¥ Ω›

»ı I›Îflı ÷ı‹HÎı ¿flÌfiı ±ı ¤√‰Îfifi˘ Ïfiç› ◊Λ »ı.”” (‰«. √.≠. 51)

lÌ∞‹ËÎflÎ… ’˘÷ÎfiÎ ’vÊ˘k΋ V‰w’fiÌ ±ÿ˚¤÷ ‰Î÷˘ ¿fl÷Î_

Á‹Ω‰ı »ı, ““±Î‰Ì ¤√‰IV‰w’ Á_⁄_‘Ì …ı ‰Î÷ν ÷ı ÷˘ ÂÎVh΋Î_◊Ì ’HÎ

’˘÷ÎfiÌ ‹ı‚ı Á‹Ω› fiÏË... F›Îflı ÁI’vÊ ≠√À ◊Λ »ı I›Îflı ÷ı‹fiÎ

‹¬ ◊¿Ì … ‰Î÷ Á‹F›Î‹Î_ ±Î‰ı »ı, ’HÎ ’˘÷ÎfiÎ ⁄Ï©⁄‚ı ¿flÌfiı

Áÿ˚√_̨◊˘‹Î_◊Ì ’HÎ Á‹Ω÷Ì fi◊Ì.”” (√.‹. 13)

±Î‹, ÁI’vÊ ◊¿Ì … ‹ËÎflÎ…fiÎ ’vÊ˘k΋’HÎÎfi˘ Ïfiç› ◊Λ »ı

÷ı ±ËŸ V’WÀ ◊Λ »ı. ÷ı ÁI’vÊ ’HÎ √HÎÎ÷Ì÷ …. ¿ÎflHÎ ¿ı √HÎÎ÷Ì÷

±◊ν÷˚ ±ZÎfl⁄˛õfi_ V‰w’ Á‹F›Î ωfiÎ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfi˘ ÷k‰ı

ÁÏË÷ Ïfiç› ◊÷˘ … fi◊Ì.

‹fiW› ÿıË‘ÎflÌ ’fl⁄˛õ‹Î_ ÁQ›@˚’HÎı ÏÿT›¤Î‰ ÿı¬‰˘ ÷ı iÎÎfifiÌ

ÏV◊Ï÷ »ı. iÎÎfi ¿ı‰_ »ı ? ÷˘ ≠¿ÚÏ÷’vÊ◊Ì ’fl »ı. (‰«. √.≠. 24)

≠¿ÚÏ÷’vÊ◊Ì ’fl ±ZÎfl »ı ±ıÀ·ı ±ZÎfl ±ı … ’vÊ˘k΋fiÎ iÎÎfifi_

‹ÒÏ÷˝‹Îfi V‰w’ »ı. ±◊ν÷˚ ±ZÎfl ±ı ’vÊ˘k΋fi_ V‰w’ Á‹…‰Îfi_

‹ÎK›‹ »ı.

““…ı‹ M≤J‰Ì ◊¿Ì …‚ ‹˘À_ »ı ±fiı ÷ı M≤J‰Ìfi_ ¿ÎflHÎ »ı ±fiı ÷ı ◊¿Ì

±ZÎfl⁄˛õ 101

ÁÒZ‹ ’HÎ »ı ±fiı …‚ ◊¿Ì ÷ı… ‹˘À_ »ı ±fiı ÷ı… ◊¿Ì ‰Î› ‹˘À˘ »ı ±fiı

‰Î› ◊¿Ì ±Î¿Î ‹˘À˘ »ı. ±ı‰Ì flÌ÷ı ±Ë_¿Îfl, ‹ËkÎk‰, ≠‘Îfi’vÊ,

≠¿ÚÏ÷’vÊ ±fiı ±ZÎfl ±ı Á‰ı˝ ±ı¿⁄ÌΩ◊Ì ‹˘ÀÎ_ »ı ±fiı ±ı¿⁄ÌΩ◊Ì

ÁÒZ‹ »ı fiı ¿ÎflHÎ »ı... ±ı Á‰ı˝fi_ ¿ÎflHÎ ±ZÎfl⁄˛õ »ı. ±fiı ÷ı ±ZÎfl ÷˘

’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfifi_ ‘΋ »ı.”” (‰«. √.≠. 63)

‹ÎÀı μkÎfl˘kÎfl ±ı¿ ±ı¿ ÷k‰fi˘ ‹ÏË‹Î Á‹F›Î ’»Ì ±ZÎflfi˘

‹ÏË‹Î Á‹Ω› ±fiı ±ZÎflfi˘ ‹ÏË‹Î Á‹Ω›Î ’»Ì … ±ZÎfl◊Ì ’fl ±ı‰Î

’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfi˘ ‹ÏË‹Î Á‹Ω› ÷ı V‰Î¤Îω¿ … »ı. ±ıÀ·ı

’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÌ ÷k‰ı ÁÏË÷ ±˘‚¬ÎHÎ ‹ÎÀı ≠◊‹ ±ZÎfl⁄˛õfiÌ

±˘‚¬ÎHÎ ¿fl‰Ì …wflÌ »ı.

‰‚Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ »ı — ““’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi …ı ÷ı Á‰˝‹Î_

¿ÎflHÎ’HÎı, ±_÷›Î˝‹Ìw’ı ≠‰ı ¿flÌfiı flèÎÎ »ı ’HÎ …ı‰Î ±ZÎfl‹Î_ »ı ÷ı‰Ì

flÌ÷ı ’vÊ≠¿ÚÏ÷‹Î_ fi◊Ì.”” (‰«. √.≠. 41)

±ıÀ·ı ¿ı ±ZÎfl⁄˛õ ’vÊ˘k΋fiÌ ÁΈ◊Ì ‰‘ Ïfi¿À »ı ÷ı◊Ì

’vÊ˘k΋fi˘ …ı‰˘ ±fiı …ıÀ·˘ ‹ÏË‹Î ±ZÎfl⁄˛õ ΩHÎı ÷ı‰˘ ±fiı ÷ıÀ·˘

‹ÏË‹Î ‹@÷ ’HÎ fi ΩHÎÌ Â¿ı ÷˘ ⁄ÌΩfiÌ ‰Î÷ … @›Î_ flËÌ ? ÷ı◊Ì

’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfi˘ ›◊Î◊˝ ‹ÏË‹Î Á‹…‰Î ±ZÎfl⁄˛õfiÎ Á_⁄_‘fiÌ

±Ï÷› ±Î‰U›@÷Î »ı. ±ıÀ·Î ‹ÎÀı lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — “±ZÎfl⁄˛õ

÷˘ …ı‹ ÁÒ›˝fi_ ‹_Õ‚ »ı ÷ı‹ »ı, ÷ı ÁÒ›˝ F›Îflı ‹Î◊ı ±Î‰ı I›Îflı ÁÒ›˝fiı ›˘√ı

¿flÌfiı ÿÂı ÏÿÂα˘ ¿S’Λ »ı ÷ı‹ ±ZÎfl‘΋ »ı.” (‰«. √.‹. 42)

±ıÀ·ı ¿ı ±ZÎflfiı ›˘√ı ’vÊ˘k΋ ±˘‚¬Î› »ı. ±Î ≠‹ÎHÎıfiÌ

Á‹…HÎ ¿<_«ÌfiÌ-’ΛÎfiÌ Á‹…HÎ »ı. ‹ÎÀı ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfi˘ ÷k‰ı

ÁÏË÷ Ïfiç› ¿fl‰Î ±fiı ›◊Î◊˝ ‹ÏË‹Î Á‹…‰Î ‹ÎÀı ±ZÎfl⁄˛õfiı

±˘‚¬‰Î ±fiı ÷ı‹fi˘ ‹ÏË‹Î Á‹∞fiı, ÷ı‹fi˘ ‹fi-¿‹˝-‰«fiı ≠Á_√

¿fl‰˘ ÷ı ±Ïfi‰Î›˝ »ı. ÷ı lÏ÷‹Î_ ’HÎ ¿èÎ_ »ı — “’˝rÊÁflŒÊåŸÙÁà ¬⁄U◊˜ ”±◊ν÷˚ ⁄˛õfiı ΩHÎı »ı ÷ı ’fl⁄˛õfiı ’΋ı »ı. (÷ıÏkÎflÌ›˘’ÏfiÊÿ — 2-1)

à

ˉı ’fl⁄˛õfiı ’΋‰Î ‹ÎÀı ¶Îflw’ ±ı‰Î ±ZÎfl⁄˛õfi˘ ‹ÏË‹Î ±fiı

÷ıfi_ V‰w’ ΩHÎ̱ı —

102 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

±ZÎfl⁄˛õfi˘ ‹ÏË‹Î

±ZÎfl⁄˛õfi˘ ±’Îfl ‹ÏË‹Î ‰ıÿ˘, μ’ÏfiÊÿ˘, ¤√‰ÿ˚√Ì÷Î ‰√ıflı

ÂÎVh΢‹Î_ ÷◊Î lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ‰ıÿflÁ ±fiı ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ¿è΢ »ı.

““ÿÁ ≥„Lƒ›˘, ’_«¤Ò÷ ±fiı ‹fi, ±Î Á˘‚ ω¿Îfl◊Ì ›@÷ ±fiı

μkÎfl˘kÎfl ÿÁ ÿÁ √HÎÎ_ M≤Ï◊‰Ì ±ÎÏÿ ±WÀΉflH΢◊Ì ›@÷ ’«ÎÁ ¿˘ÀÌ

›˘…fi ωV÷Îfl‰Î‚_ ⁄˛õÎ_Õ ’HÎ …ıfiÌ ’ÎÁı ’fl‹ÎHÎ ÷S› …HÎΛ »ı ±fiı

±Î‰Î ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ⁄˛õÎ_Õ˘ …ıfiÌ ’ÎÁı ’fl‹ÎHÎ ÷S› …HÎΛ »ı ÷ı

±ZÎfl⁄˛õ, Á‰˝fiÎ ¿ÎflHÎ …ı ≠¿ÚÏ÷’vÊ ÷ıfi_ ’HÎ ¿ÎflHÎ »ı ±fiı ÁÎZÎÎ÷˚

’vÊοÚÏ÷ ’fl‹ÎI‹Îfi_ ‘΋ »ı.””34 (¤Î. 3/11/40)

““…ı ‹ËÎωWHÎ ÷ı ±ZÎflfiÎ v_‰ÎÕÎfiÎ Ï»ƒfiı ωÊı flèÎ_ …ı …‚, ÷ıfiı

ωÊı ±ZÎflfiÌ ¿Î‚ „@÷±ı ¿flÌfiı ⁄ÿ⁄ÿÎ ÷fl_√fiÌ ’ıÃı ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ∂’…ı

»ı fiı ‹ı »ı... ÷ı …ı ±ZÎfl ÷ı ÷˘ μI’ÏkÎ, ÏV◊Ï÷ fiı ≠·› ±ı hÎHÎ …ı

±‰V◊Î ÷ıHÎı ¿flÌfiı flÏË÷ »ı.”” (‰ıÿflÁ — M≤. 148)

““±ZÎfl Á‰˝fiÎ ƒWÀÎ »ı, Á‰˝fiÎ ÁÎZÎÌ »ı. ‹ÎÀı ±ı Á‰ı˝fi_ ⁄˛õfiı

ΩHÎ’b_ »ı fiı Á‰˝fi_ ¥rfl’b_ (≠ÂÎÁ¿’b_) »ı fiı Á‰ı˝fi_ Ïfi›_÷Î’b_ »ı

fiı ¿÷ν’b_ »ı fiı ±ı ⁄˛õ ¿>ÀV◊ »ı. ’vÊ ≠¿ÚÏ÷ ±ÎÏÿ¿ Á‰˝‹Î_ ‹‚Ì

(T›Î’Ì) flèÎÎ »ı. Á‰˝fiÎ ±_÷›Î˝‹Ì »ı fiı Á‰˝fiÎ ≠ıfl¿ »ı fiı ±ı¿flÁ V‰w’

»ı fiı ±¬_Õ iÎÎfiı›@÷ »ı... ±fiı …ıfiÌ ÁkÎαı ¿flÌfiı ’vÊ ≠¿ÚÏ÷‹› …ı

Á‹V÷ ≠’_« ∂’…ı »ı, fiı …ıfiÌ ÁkÎαı ¿flÌfiı ◊˘¤ı »ı ÷ı ⁄˛õ ±fi_÷

„@÷±ı ¿flÌfiı ›@÷ »ı.. ±fiı ±Ï÷ ÁÒZ‹‹Î_ ±Ï÷Âı ÁÒZ‹ »ı.”” (‰ıÿflÁ-

’Îfi 157 ◊Ì 159 ÷◊Î 165, 213fiÎ ±Î‘Îflı)

±ZÎfl⁄˛õfi_ V‰w’

±ZÎfl⁄˛õfiÎ V‰w’fiÌ ‰Î÷ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ‰ıÿflÁ ÷◊Î ‰«fiÎQ≤÷‹Î_

±ZÎfl⁄˛õ 103

34. Œ‡ÊÙûÊ⁄UÊÁŒ∑Ò§ÿ¸òÊ ¬˝Áflc≈— ¬⁄U◊ÊáÊÈflØ –‹ˇÿÃ˘ãê¸ÃʇøÊãÿ ∑§ÙÁ≈U‡ÊÙ sá«U⁄UʇÊÿ—HÌʄÈU⁄UˇÊ⁄¢U ’˝rÊÔ ‚fl¸∑§Ê⁄UáÊ∑§Ê⁄UáÊ◊˜ –ÁflcáÊٜʸ◊ ¬⁄¢U ‚ÊˇÊÊØ ¬ÈL§·Sÿ ◊„UÊà◊Ÿ—H

¿flÌ »ı ÷ı Ωı¥±ı.

““…ı ⁄˛õ »ı ÷ı ÷˘ Ïfiω˝¿Îfl »ı fiı Ïfifl_ »ı, ‹ÎÀı ±ı ω¿Îflfiı ’΋ı

fiÏË fiı ±ıfiÎ ±_ ’HÎ ◊Λ fiÏË. ±fiı ±ı ⁄˛õfiı …ı Á‰˝w’ı ¿Ëı »ı ÷ıfi_ ÷˘

±ı‹ »ı …ı, “±ı ⁄˛õ …ı ÷ı ≠¿ÚÏ÷ ’vÊ ±ÎÏÿ¿ Á‰ı˝fiÎ ¿ÎflHÎ »ı fiı ±Î‘Îfl

»ı fiı Á‰˝fiı ωÊı ±_÷›Î˝‹Ì „@÷±ı ¿flÌfiı T›Î’¿ »ı. ‹ÎÀı …ı ¿ÎflHÎ fiı

±Î‘Îfl fiı T›Î’¿ ËÎı› ÷ı ¿Î›˝ ◊¿Ì M≤◊¿˚ ËÎı› fiÏË.” ±ı‹ Á‹…HÎfiı ·¥fiı

±ı ⁄˛õfiı ÂÎVhÎ …ı ÷ı Á‰˝w’ı ¿Ëı »ı ’HÎ ±ı ⁄˛õ … ω¿Îfl ’΋Ìfiı «flΫfl

∞‰ w’ı ◊¥ √›Î ±ı‹ fi Á‹…‰_.”” (‰«. √.‹. 3)

““ÏfiI›, ÁfiÎ÷fi ±fiı ±¬_Õ ±ı‰_ ±Î ±ZÎfl⁄˛õ ±L‰› V‰w’ı ÷˘

‹Î›Î ±fiı ‹Î›ÎfiÎ_ ¿Î›˝ …ı ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ⁄˛õÎ_Õ ÷ıfiı ωÊı ±Î¿ÎÂfiÌ ’ıÃı

T›Î’¿ »ı ±fiı T›Ï÷flı¿ V‰w’ı ÷˘ ±ı Á‰˝◊Ì ’fl Á„E«ÿÎfi_ÿ w’ı »ı ¿ı …ı

V‰w’fiı ωÊı ’vÊ, ≠¿ÚÏ÷ ±ÎÏÿ ¿˘¥ μ’ÎÏ‘ flËı÷Ì fi◊Ì. ±ı¿ ’vÊ˘k΋

¤√‰Îfi … flËı »ı.”” (‰«. √.≠. 7, ÁÎ. ’, √.‹. 64fiÎ ±Î‘Îflı).

±ZÎflfiÎ_ ⁄ı V‰w’˘

±ZÎflfiÎ_ ⁄ı V‰w’˘fi_ ‰Hνfi ¿fl÷Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı, ““÷ı

±ZÎflfiÎ_ ⁄ı V‰w’ »ı. ±ı¿ ÷˘ ÏfiflοÎfl ±ı¿flÁ «ˆ÷L› »ı ÷ıfiı Ï«ÿοÎÂ

¿fḻı, ⁄˛õ‹ËÎı· ¿Ë̱ı ±fiı ±ı ±ZÎfl ⁄Ì…ı w’ı ¿flÌfiı ’vÊ˘k΋

fiÎflΛHÎfiÌ Áı‰Î‹Î_ flËı »ı.”” (‰«. √.≠. 21)

O≤ËÿÎflH›¿ μ’ÏfiÊÿ‹Î_ ’HÎ ±Î … ≠‹ÎHÎı ±ZÎfl⁄˛õfiÎ_ ⁄ı V‰w’˘

‰HνT›Î_ »ı — m flÊfl ’˝rÊáÊÙ M§¬ ◊ÍÃZ øÒflÊ◊ÍÃZ ø– (O≤ËÿÎflH›¿ — 2-3-1)

±Î flÌ÷ı ±ZÎfl⁄˛õfiÎ_ ⁄ı V‰w’˘ »ı — (1) ÏfiflοÎfl (2) ÁοÎfl.

à

±Î ±ZÎfl⁄˛õ ωω‘ w’ı ¿Î›˝ ¿flı »ı ÷ı ˉı Ωı¥±ı —

(1) ±ZÎfl⁄˛õ — Á„E«ÿÎfi_ÿ Ï«ÿοΠ÷ı…w’ı

±ZÎfl⁄˛õfi_ ±Î ÏfiflοÎfl V‰w’ »ı. ±ı Ï«ÿοΠw’ı Á‰˝hÎ T›Î’¿

»ı. Á‰˝’ÿÎ◊˝‹Î_ T›Î’¿ »ı. fl…ı fl…‹Î_ T›Î’¿ »ı. fl…fiÎ ¿˘ÀÎfi ¿˘ÏÀ ¿À¿Î

¿fḻı ÷˘ ÷ı‹Î_ ’HÎ T›Î’¿ »ı. ±ı‰_ …ı Ï«ÿοΠ÷ı ±Ï‰fiÎÂÌ »ı, Ïfiω˝¿ÎflÌ

104 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

»ı, ±fiı ±fiÎÏÿ »ı. ÷ıfiÌ μI’ÏkÎ-ωfiΠfi◊Ì. (‰«. √.≠. 46fiÎ ±Î‘Îflı)

±Î Ï«ÿοΠ÷ı ‘΋w’ …ı ±ZÎfl ÷ıfi_ Á„E«ÿÎfi_ÿ ⁄˛õÁ_iο ÷ı…

»ı. ÷ı ⁄_fiı‹Î_ ¿˘¥ ¿Î›˝¿ÎflHÎ ¤ıÿ fi◊Ì. ‰«ÎfiÎQ≤÷ √œÕÎ ‹K›-42 ≠‹ÎHÎı

±Î Ï«ÿο΋Î_ ⁄˛õÎ_Õ˘fiÌ ¿˘ÏÀ±˘ »ı.

±ZÎfl⁄˛õ ±Î Á„E«ÿÎfi_ÿ Ï«ÿοΠ÷ı… w’ ’˘÷ÎfiÌ ±_÷›Î˝‹Ì

„@÷±ı ¿flÌfiı ’vÊ fiı ≠¿ÚÏ÷ ÷◊Î ≠¿ÚÏ÷fiÎ Á‰˝ ¿Î›˝fiı ωÊı ⁄ÎèÎÎ_÷fl

T›Î’¿ »ı fiı ÷ıfi˘ ±Î‘Îfl »ı. ±ZÎfl⁄˛õfi_ ±Î Ïfi√˝HÎ V‰w’ »ı.

(2) ±ZÎfl⁄˛õ — ‘΋w’ı

±ZÎfl⁄˛õfi_ ±Î ±Ï÷ ±’Îfl ±ı‰_ ÁοÎfl ±fiı Á√HÎ V‰w’ »ı.

⁄˛õ’fl ¿ı‰_ »ı ÷ı ±_√ıfiÎ ¿<⁄ıflgÁËfiÎ ≠ëfiÎ μkÎfl‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…

¿Ëı »ı —

““±ZÎflw’ …ı ⁄˛õ »ı ÷ı … lÌ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiı flËı‰Î ÁÎv

‘΋w’ ◊›_ »ı fiı Á‰˝ ±ZÎfl⁄˛õ35 ◊¿Ì ¤√‰ÎfifiÎ ‘΋w’ …ı ±ZÎfl⁄˛õ

÷ı ±fiÎÏÿ »ı.. fiı ±ıfiı ¿˘¥ ‘΋fiÌ μ’‹Î fi ÿı‰Î› ÷ı‰_ »ı... fiı ±’Îfl »ı

I›Î_ ºWÀÎ_÷ »ı — …ı‹ ±Î¿Î ±’Îfl »ı. ÷ıfiÌ «Îflı ¿˘flı Ωı¥±ı ÷ı ¿˘¥

ÏÿÂ΋Î_ ±_÷ ±Î‰÷˘ fi◊Ì ÷ı‹ ±ı ¤√‰ÎfifiÎ ‘΋fi˘ ËıÃı, μ’fl ±fiı «Îflı

¿˘flı ±_÷ fi◊Ì ¿ı‹ …ı ±ı ±’Îfl »ı ÷ıfi˘ Ωı ’Îfl ·ı‰Î ‹Î_Õı ÷˘ ’Îfl ±Î‰ı

fiÏË ±ı‰_ ‹˘À_ ⁄˛õ’fl »ı... fiı ÷ı ‘΋fiı ωÊı ±Á_A› ’ÎÊ˝ÿ flèÎÎ »ı ÷ı

Á‰˝ ¤√‰ÎfifiÌ Áı‰Î‹Î_ Ïfifl_÷fl ÷I’fl flèÎÎ »ı.”” (‰«. ±‹. 6)

““Á‰ı˝fi_ ¿ÎflHÎ ±ZÎfl⁄˛õ »ı ±fiı ÷ı ±ZÎfl ÷˘ ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfifi_

‘΋ »ı. (flËı‰Îfi_ V◊ÎfiωÂıÊ »ı.) ±fiı ÷ı ±ZÎflfiÌ Á_¿˘« fiı ω¿ÎÁ

±‰V◊Î ◊÷Ì fi◊Ì, ÁÿΛ ±ı¿w’ı flËı »ı ±fiı ÷ı (‘΋w’) ±ZÎfl-

‹ÒÏ÷˝‹Îfi »ı ’HÎ ±Ï÷ ‹˘ÀÎ »ı ‹ÎÀı ¿˘¥fiÌ fi…flı ±ZÎflfi_ w’ ±Î‰÷_

fi◊Ì. …ı‹ «˘‰ÌÁ ÷k‰fi_ ¿Î›˝ …ı ⁄˛õÎ_Õ ÷ı ’vÊΉ÷Îfl ¿Ëı‰Î› »ı ±fiı ÷ı

ωflÎÀ ’vÊ …ı ÷ı ¿fl«flHÎÎÏÿ¿ı ¿flÌfiı ›@÷ »ı ’HÎ ÷ıfiÌ ‹ÒÏ÷˝ ±Ï÷›

‹˘ÀÌ »ı ‹ÎÀı fi…flı ±Î‰÷Ì fi◊Ì.. ÷ı‹ ±ZÎfl‘΋ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi »ı ’HÎ ¿˘¥fiı

fi…flı ±Î‰ı fiÏË ÷ı ÂÎ ‹ÎÀı …ı ±ı‰Î_ ±ı‰Î_ ⁄˛õÎ_Õ ±ı¿ ±ı¿ fl˘‹‹Î_

±ZÎfl⁄˛õ 105

35. ±ZÎfl⁄˛õ Á_iο ‹@÷˘.

±Á_A›Î÷˚ ∂Õ÷Î_ … Œflı »ı ±ı‰ÕÎ_ ‹˘ÀÎ_ »ı. ÷ı ±ZÎfl‘΋fiı ωÂı ’vÊ˘k΋

¤√‰Îfi ’˘÷ı ÁÿΠωflÎ…‹Îfi »ı...”” (‰«. √.≠. 63)

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±Î flÌ÷ı ‘΋w’ ±ZÎfl⁄˛õfiı ’HÎ ÁοÎfl, ‹ÒÏ÷˝‹Îfi

… ⁄÷ÎT›_ »ı. ÷ıfi_ w’ º„WÀ√˘«fl ◊÷_ fi◊Ì, ¿ÎflHÎ ¿ı ÷ı ±Ï÷ ‹˘À_ »ı.

÷ıfi˘ T›Î’ ±’ÏflÏ‹÷ »ı. ÷ıfiÌ Á_¿˘« ±fiı ω¿ÎÁ ±‰V◊Î fi◊Ì ÷ı◊Ì

÷ıfiÎ w’fi˘ ¤ÎÁ ◊÷˘ fi◊Ì. ‹Ò‚ ‹Î›ÎfiÎ ±Ï‘’Ï÷ ‹Ò‚’vÊ (‹@÷)

Á‘Ì ¿˘¥ ’HÎ ÷ıfiÎ ’Îflfiı ’Î‹Ì Â¿÷Î fi◊Ì ÷ı ÁΈfiı ±ı ⁄˛õ ±fi_÷

±’Îfl ¤ÎÁı »ı. ÷ı◊Ì ÷ıfiı ÂÎVhοÎfl˘±ı ¿ıÀ·ı¿ Ãı¿ÎHÎı ±w’, ±g·√ ±fiı

ÏfiflοÎfl ¿èÎÎ »ı. ‰V÷÷αı ÷˘ ‘΋w’ ±ZÎfl⁄˛õ ¤√‰Îfifi_

Ïfi‰ÎÁV◊Îfi ËÎı‰Î◊Ì ÷◊Î ±Á_A› ¿˘ÏÀ ‹@÷˘fi_ ‘Îfl¿ ËÎı‰Î◊Ì ÷ı ‹Ò÷˝-

ÁοÎfl »ı ±fiı ¿˘ÏÀ ¿˘ÏÀ ÁÒ›˝-«Lƒ Áfl¬_ ÷ıΩı‹› »ı. (Áı÷. ÷fl_√ —

63-45 ◊Ì 49)

(3) ±ZÎfl⁄˛õ — ÁοÎfl, ‹ÒÏ÷˝‹Îfi, ÁÿÎ ÏÿT›Ï‰√˛Ë

±ZÎfl⁄˛õ ±ZÎfl‘΋‹Î_ ‹fiW›Î¿ÚÏ÷, ÏÿT›Ï‰√˛Ë ÁÿΛ ’vÊ˘k΋

fiÎflΛHÎfiÌ Áı‰Î‹Î_ ÷I’fl »ı ±fiı ±ı ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ±ZÎfl⁄˛õ Á‰˘˝I¿ÚWÀ ¤„@÷

±fiı ’fl‹ Áı‰Îfi_ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ±Îÿ½ V‰w’ »ı. ±Î’HÎı ±√Îμ ‰«. √.≠.

21‹Î_ ““±ı ±ZÎfl ⁄Ì…ı w’ı ¿flÌfiı ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÌ Áı‰Î‹Î_ flËı »ı.””

±ı‰Î lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ≠ÎÁÎÏÿ¿ ÂOÿ˘ Ωı›Î. ÷ı μ’fl ËÏfl‰Î@›Á‘ÎgÁ‘‹Î_

¿èÎ_ »ı —

“◊ÍÃZ ÃòÊÊÁSà ∑ΧcáÊSÿ ‚flÊÿÊ¢ ÁŒ√ÿÁflª˝„U◊˜– ”

±◊˝ — ““I›Î_ ±ZÎfl‘΋‹Î_ ’vÊ˘k΋fiÌ Áı‰Î‹Î_ (±ZÎfl⁄˛õ) ÏÿT›

ω√˛Ë ‹ÒÏ÷˝‹Îfi V‰w’ı »ı.”” (Ë.‰Î.Á.gÁ.÷. 21/22)

ˉı ËÏfl‰Î@›Á‘ÎgÁ‘ μ’flfiÌ Áı÷‹Î·Î ÀÌ¿ÎfiÎ_ ωÂıÊ ≠‹ÎH΢

Ωı¥±ı —

(1) “‹Ò÷˝ (ÁοÎfl) ±ZÎfl⁄˛õ ÏÿT›Ï‰√˛Ë »ı, ±fiı lÌËÏflfiÎ w’fiı

±fiw’ ±ı‰Î_ ¿fl«flHÎÎÏÿ Á‰ı̋ ±‰›‰˘◊Ì ›@÷ ËÎı‰Î◊Ì ±Ï÷› Á_ÿfl

’vÊοÎfl ‹ÒÏ÷˝‹Îfi »ı. ±fiı ’˘÷Î◊Ì ’HÎ ±I›Ï‘¿, ÏfiflÏ÷› ÂflÌflfiÌ

¢¤Î‰Î‚Î ±ı‰Î ’˘÷ÎfiÎ ≥WÀÿı‰ lÌËÏfl¿ÚWHÎ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÌ ÏfiI›

106 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

Áı‰Î‹Î_ ÿÎÁfiÌ …ı‹ ‰÷ı˝ »ı.”36

(2) ““lÌËÏfl ’˘÷ÎfiÎ ±ZÎfl‘΋‹Î_ ±ZÎfl⁄˛õfiÎ ¤Î‰fiı (ÁΑQ›˝fiı)

’΋ı·Î ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ‹@÷˘ ÷◊Î ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ±ZÎfl⁄˛õ ‰Õı ’˘÷ÎfiÌ

(lÌËÏflfiÌ) ≥E»ÎfiÁÎfl Áı‰Î ¿flÎ¥ flèÎÎ »ı.””37

(3) ““÷ı ±ZÎfl, ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÎ ‹A› ’Ïfl«Îfl¿, (‹A›

Áı‰¿, ±Îÿ½ Áı‰¿, ±fiÎÏÿfiÎ Á‰˘˝I¿ÚWÀ Áı‰¿) ËÎı‰Î◊Ì ±fiı ÏÿT›,

±Ï÷‹fi˘Ëfl ±ı‰Î_ ËÎ◊, ’√, ‹¬ ‰√ıflı ±‰›‰˘◊Ì Á_’Lfi ËÎı‰Î◊Ì

’vÊοÎfl ÁοÎfl »ı.””38

±ZÎfl‘΋‹Î_ Á‹√˛ ‹@÷˘‹Î_ ±ZÎfl ±ı ’vÊ˘k΋fiÎ ‹A› ’Ïfl«Îfl¿

- Áı‰¿ »ı ±ı‰_ ±ËŸ V’WÀ ◊Λ »ı.

(4) ±ZÎfl⁄˛õ — ‹fiW› ÿıË‘ÎflÌ

““¤√‰Îfi ∞‰fiÎ ¿S›ÎHÎfiı ±◊ı˝ F›Îflı ‹ÒÏ÷˝ ‘ÎflHÎ ¿flı »ı I›Îflı

’˘÷Îfi_ …ı ±ZÎfl‘΋ ±fiı «ˆ÷L›‹ÒÏ÷˝ ±ı‰Î …ı ’ÎÊ˝ÿ ±fiı ’˘÷ÎfiÎ_ …ı

±ˆr›˝ ÷ı ÁÏË÷ ’‘Îflı »ı.. ‹ÎÀı ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷fiı ¤√‰Îfifi_ V‰w’

±ZÎfl‘΋ ÁÏË÷ M≤J‰Ì μ’fl ωflÎ…‹Îfi »ı ±ı‹ Á‹…‰_ ±fiı ⁄ÌΩ ±Î√‚

’HÎ ±ı‰Ì flÌ÷ı ‰Î÷ν ¿fl‰Ì.”” (‰«. √.≠. 71)

lÌ∞‹ËÎflÎ… - ’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ - ±Ï÷› ¿vHÎÎ ¿flÌ

±Î M≤J‰Ì ’fl fifl÷fi ‘flÌ fi›fi√˘«fl ◊›Î. ’˘÷ÎfiÌ ÁÎ◊ı ’˘÷ÎfiÎ ‘΋w’

‹ÒÏ÷˝‹Îfi ±ZÎfl⁄˛õ Áÿ˚√v √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ·ÎT›Î. ±Î ·˘¿‹Î_ 49

‰Ê˝ flËÌ ’˘÷ÎfiÎ ¤@÷˘fiı ±’Îfl Á¬ ±ÎM›_ ±fiı ±Á_A› ‹‹Zα˘fi_

¿S›ÎHÎ ¿›* ±fiı ’˘÷ÎfiÌ ∞‰fi·Ì·Î Á_¿ı·Ì ·Ì‘Î ⁄Îÿ ’HÎ ÷ı‹HÎı ’˘÷Îfi_

±ZÎfl⁄˛õ 107

36. ◊ÍÃZ ÃÈ ÁŒ√ÿÁflª˝„U¢ M§¬ÊŸÈM§¬∑§⁄Uø⁄UáÊÊlflÿflÁflÁ‡ÊCÔUàflŸ •ÁÂÈãŒ⁄U¬ÈL§·Ê∑§Ê⁄U◊ÍÁø‚Ø ∑ΧcáÊSÿ ÃÃÙ˘åÿÁÃÁŸ⁄UÁÇÊÿ‡Ê⁄UË⁄U‡ÊÙ÷Êfl× SflCÔUŒflSÿ... ‚flÊÿÊ◊˜ •ÁSÌʂflØ ‚ŒÊ fløÖ (‚ÃÈ. 21/22)

37. „UÁ⁄U— Sfl∑§ËÿÊˇÊ⁄UœÊ◊ãÿˇÊ⁄U÷ÊflʬãŸ◊Èû∑§∑§ÙÁ≈UÁ÷◊͸øŸÊ˘ˇÊ⁄U’˝rÊÔáÊÊ ø¿UãŒÊ˘ŸÈflÎÁûÊÃÿÊ ∑ΧìÁ⁄Uøÿ¸— – (‚ÃÈ. 159/5)

38. “ÃŒˇÊ⁄¢U” ∑ΧcáÊSÿ ‚fl∑§àflÊŒ˜ ◊ÈÅÿ¬Á⁄UøÊ⁄U∑§àflÊÁŒ„UÃÙ— ÁŒ√ÿÒ⁄UÁÃ◊ŸÙ„U⁄ÒU—¬ÊÁáʬʌ◊ÈπÊÁŒÁ÷— •flÿflÒ— ¬˝ÃË∑§Ò— ©U¬‹ÊÁˇÊÃàflÊØ ‚Ê∑ΧÁà ¬ÈL§·Ê∑§Ê⁄U◊Èëÿà –(‚ÃÈ. 63/45)

≠οÀu ÁQ›¿˚ ≠¿Îflı ±ZÎfl⁄˛õ ¶ÎflÎ ±fiı μkÎfl˘kÎfl ±ı … ±ZÎfl⁄˛õ V‰w’

Á_÷ ¶ÎflÎ ΩflÌ flÎA›_ »ı ±fiı ±ÎI›_Ï÷¿ ‹˘ZÎfi˘ ‹Î√˝ ‹˘¿‚Îı flÎA›˘ »ı.

à

±ZÎfl⁄˛õ — ±ı¿ ±fiı ±Ï¶÷Ì›

±Î’HÎı ±Î√‚ Ωı›_ ÷ı‹ ±ZÎfl⁄˛õ Ï«ÿοΠ÷ı…w’ı, ‘΋w’ı,

‘΋‹Î_ ÏfiI› Ïfi¿À÷‹ Áı‰¿w’ı ±fiı Q≤I›·˘¿‹Î_ ‹fiW› ÿıË‘ÎflÌw’ı Áı‰Î

¿Î›˝ ¿flı »ı. »÷Î_ ¿Î›˝¤ıÿ◊Ì ÷k‰¤ıÿ Á‹…‰˘ fiÏË. ±ZÎfl⁄˛õ ÁÿÎ ±ı¿

±fiı ±Ï¶÷Ì› »ı.

‰‚Ì, ∞‰˘ ±Á_A›Î÷˚ »ı ±fiı ¥rfl˘ ’HÎ ±Á_A›Î÷˚ »ı. ±fiı ÷ı

∞‰ırfl˘, ±ZÎfl⁄˛õfiÎ ÷◊Î ’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÎ ÁÎZÎÎ÷˚ ≠Á_√

±fiı ±fi√˛Ë◊Ì ±ÎI›_Ï÷¿ ‹˘ZÎ ’΋Ìfiı “±ZÎfl‹@÷” Á_iÎÎfiı ≠ÎM÷ ¿flı »ı.

÷ı‰Î ±ZÎfl‹@÷˘ ’HÎ ±Á_A› … »ı. ’fl_÷ …ı‹ ’fl⁄˛õ ±ı¿ ±fiı ±Ï¶÷Ì›

»ı, ÷ı‹ ±ZÎfl⁄˛õ ’HÎ ±ı¿ ±fiı ±Ï¶÷Ì› »ı. ¤√‰Îfi V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎı

±Î ‰Î÷ ‰«fiÎQ≤÷ ÷◊Î ‰ıÿflÁ‹Î_ Á‹Ω‰Ì »ı.

““±ZÎflw’ ’vÊ ±ZÎflfiÎ ÁΑQ›˝’HÎÎfiı ’ÎQ›Î ÷ı CÎHÎÎ »ı fiı ±ZÎfl

’˘÷ı ±ı¿ »ı.”” (‰ıÿflÁ — M≤. 213-214)

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ±Î … ‰Î÷fi_ ≠Ï÷’Îÿfi ¿flı »ı. ““‘΋w’

±ZÎfl ±ı¿ … »ı fiı ⁄ÌΩ ±ZÎfl‹@÷ ±fi_÷ ¿˘ÏÀ »ı.”” (V‰Î. ‰Î. 5/177)

“ËÏfl‰Î@›Á‘ÎgÁ‘”fiÌ ±Î«Î›˝lÌ flCΉÌfl∞ ‹ËÎflÎ…¿Ú÷ Áı÷‹Î·Î

À̿΋Î_ ±Î ÏÁ©Î_÷ fl…^ ◊›˘ »ı — ““lÌËÏfl ’˘÷ÎfiÎ ‘΋‹Î_ ±ZÎfl⁄˛õfiÎ

¤Î‰fiı (ÁΑQ›˝fiı) ’΋ı·Î ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ‹@÷˘ ÷◊Î ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ±ZÎfl⁄˛õ ‰Õı

’˘÷ÎfiÌ (lÌËÏflfiÌ) ≥E»ÎfiÁÎfl Áı‰Î ’Ïfl«›Î˝ ¿flÎ¥ flèÎÎ »ı.”” (Áı÷. ÀÌ.

59/5)

±ËŸ ±ZÎfl‹@÷˘ ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ¿èÎÎ »ı ±fiı ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ±ZÎfl⁄˛õ ±ı¿

… »ı. (±Î ±ı¿‰«fifi˘ ≠›˘√ »ı.) ±Î … ≠‹ÎHÎı ±ZÎfl⁄˛õ ‹ÎÀı

±ı¿‰«fifi˘ ≠›˘√ ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ÷◊Î ‰ıÿflÁ‹Î_ ±fiı¿ Ãı¿ÎHÎı ¿›˘˝ »ı —

““±ZÎfl ÷ı ±Î‰˘ »ı fiı ±Î‰_ ±ı ±ZÎflÁ_⁄_‘Ì Á¬ »ı.”” (‰«. ·˘. 17)

““±ı‰˘ …ı ±ZÎflw’ ‘΋ ÷ı ’flÎI’fl »ı.”” (‰ıÿflÁ M≤. 146)

108 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

÷ı◊Ì V’WÀ ◊Λ »ı ¿ı ±ZÎfl⁄˛õ ±ı¿ ±fiı ±Ï¶÷Ì› »ı. ‰‚Ì ±Î

±ı¿ ±fiı ±Ï¶÷Ì› ±ZÎflfiı … ‹ËÎflÎ…ı ±fiÎÏÿ ¿èÎÎ »ı. ⁄ÌΩ ±ZÎfl-

‹@÷˘ ÷˘ ±fiÎÏÿ ±ZÎfl ◊¿Ì ◊›ı·Î »ı.

““±ZÎflw’ …ı ⁄˛õ »ı ÷ı … lÌ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiı flËı‰Î ÁÎv

‘΋w’ ◊›_ »ı fiı Á‰˝ ±ZÎfl⁄˛õ Á_iÎÎfiı ’΋ı·Î ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ‹@÷˘ ÷ı ◊¿Ì

¤√‰ÎfifiÎ ‘΋w’ …ı ±ZÎfl⁄˛õ ÷ı ±fiÎÏÿ »ı.”” (‰«. ±‹. 6)

±ZÎfl ±fiı ’vÊ˘k΋ ‰E«ı Á_⁄_‘

±ZÎfl ±fiı ’vÊ˘k΋ ‰E«ı ÂflÌfl-ÂflÌflÌ Áı‰¿ ±fiı V‰Î‹Ì¤Î‰fi˘

±M≤◊¿˚ÏÁ© Á_⁄_‘ »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — ““F›Î_ ±ı ’vÊ˘k΋fiÌ ‹ÒÏ÷˝ »ı I›Î_ …

±ZÎfl‘΋fi_ ‹K› »ı.”” (‰«. √.‹. 42) ‰‚Ì ““…ı V‰w’fiı ωÊı ’vÊ-

≠¿ÚÏ÷ ±ÎÏÿ¿ ¿Î_¥ μ’ÎÏ‘ flËı÷Ì fi◊Ì, ±ı¿ ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi … flËı »ı

±ı ±ZÎflfi_ T›Ï÷flı¿ V‰w’ »ı.”” (‰«. ÁÎ. 5) ±Î‹ ±ZÎfl ±fiı

’vÊ˘k΋fiı ±L›˘L› ±M≤◊¿˚ Á_⁄_‘ »ı.

±ZÎfl⁄˛õ ’fl⁄˛õfiÎ Ï≠›÷‹, Ïfi¿À÷‹, ±Îÿ½, μk΋ Áı‰¿-¤@÷

w’ı ‘΋‹Î_ ÷◊Î …ı …ı ⁄˛õÎ_Õ‹Î_, ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi ’‘Îflı »ı I›Î_ I›Î_

÷ı‹fiÌ ÁÎ◊ı … ËÎı› »ı (‰«. √.≠. 71, √.‹. 42fiÎ ±Î‘Îflı). ÷ı◊Ì …

±ı ±ZÎfl⁄˛õ, ’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ ¿fl÷Î_ ϤLfi ÷k‰ ËÎı‰Î »÷Î_ ÷ı‹fiÌ ÁÎ◊ı

ÁÿÎ Á_·Bfi »ı. ±◊ν÷˚ ’fl⁄˛õ ÁÎ◊ı ±ZÎfl⁄˛õ “ÿÎÁI‰›@÷

ÏfiI›’fl‹Vfiıˈ@› Á_⁄_‘”◊Ì ΩıÕΛı·Î »ı. @›Îflı› ’HÎ ÷ı‹fiı ’fl⁄˛õ◊Ì

±ı¿·Î ¿ı ±‚√Î ¿S’‰Î ±Â@› »ı.

⁄˛õ ±fiı ’fl⁄˛õ, ±ZÎfl ±fiı ’vÊ˘k΋ ±ıÀ·ı ¿ı V‰Î‹Ì ±fiı

fiÎflΛHÎfiÎ ±ı¿k‰fi_ ‰Hνfi ¿fl÷Î_ Áÿ˚√v ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ·A›_ »ı —

“»˘ ÷˘ ±ı¿ fiı ÿÌÁ˘ »˘ ÿ˘›, ÷ıfi˘ ‹‹˝ ΩHÎı …fi ¿˘›.”

(¤. g«. ≠. 5)

“‘L› fiflfiÎflΛHÎ ±ı¿, ÷ı ÷˘ ΩHÎı ωfl·Î ω‰ı¿;

‘L› ±¿‚ ¿‚Î ÷‹ÎflÌ, ⁄ıμ ⁄Î_‘‰ÎfiÌ ⁄Ï·ËÎflÌ.”

(¤. g«. ≠. 6)

±ZÎfl⁄˛õ 109

±Î◊Ì ÷ı‹fiı ±fiı ’fl⁄˛õfiı ±M≤◊¿˚ÏÁ© Á_⁄_‘ »ı. ’fl⁄˛õ ‰√fl

±ZÎfl⁄˛õfi˘ ω«Îfl … ±Â@› »ı, ¿ÎflHÎ ¿ı ’fl⁄˛õ ‰√fl ±ZÎfl⁄˛õfiÌ

‹ËkÎÎ ¿Î_¥ fi◊Ì, Á¿Îfi ωfiÎfiÎ fiΉ …ı‰Ì »ı ÷ı‹… ⁄˛õ ‰√fl ’fl⁄˛õfiÌ

¤„@÷fi˘ ±Ï‘¿Îfl ‹‚÷˘ fi◊Ì.

±ZÎfl Á‰˝fiÎ V‰Î‹Ì »ı, ’HÎ ’vÊ˘k΋fiÎ ÿÎÁ »ı. ±ZÎfl⁄˛õ ’fl

’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ ωfiÎ ¿˘¥fi_ ÂÎÁfi fi◊Ì.

““’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi.... ±ÎI‹Î fiı (÷◊Î) ±ZÎfl ±ı Á‰ı˝fiÎ ≠ıfl¿ »ı

fiı V‰÷_hÎ »ı fiı Ïfi›_÷Î »ı fiı Á¿‚ ±ˆr›˝-Á_’Lfi »ı fiı ’fl ◊¿Ì ’fl ±ı‰_

…ı ±ZÎfl ÷ı ◊¿Ì ’HÎ ’fl »ı.”” (‰«. √.≠. 64)

±Î‹, ’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ ±ı ⁄˛õfiÎ ’HÎ ±Î‘Îfl, ¿ÎflHÎ ±fiı ≠ıfl¿ »ı.

““’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfifi_ Á΋J›˝ ±fi_÷ ±’Îfl »ı. ±ı ‘Îflı ÷˘ ÷ı

±ZÎflfiı ’HÎ ·Ìfi ¿flÌfiı ’˘÷ı V‰flÎÀ˚ ◊¿Î ±ı¿·Î … ωflÎ…‹Îfi flËı ±fiı

’˘÷Îfiı ‹fi‹Î_ ±Î‰ı ÷˘ ±ı ±ZÎfl‘΋ ωfiÎ ’HÎ ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ‹@÷fiı

’˘÷Îfiı ±ˆr›ı˝ ¿flÌfiı ‘Îfl‰Îfiı Á‹◊˝ »ı.”” (‰«. ·˘. 13)

±Î flÌ÷ı ’vÊ˘k΋ V‰÷_hÎ »ı ’HÎ ±ZÎfl ÷ı‹fi˘ ±Î‘Îfl fi◊Ì. F›Îflı

±ZÎflfi˘ ±Î‘Îfl ’vÊ˘k΋ »ı.

±ZÎfl‘΋fiı ·Ìfi ¿fl‰ÎfiÌ ’vÊ˘k΋ ’ÎÁı ωÏÂWÀ „@÷ »ı. ’HÎ

±ÎI›_Ï÷¿ ≠·› ‰¬÷ı ∞‰ ±fiı ¥rflfiÌ μ’ÎÏ‘ ‹Î›Î‹Î_ ·Ìfi ◊Λ »ı.

‹Î›Î ⁄˛õ‹Î_ ·Ìfi ◊Λ »ı ’HÎ ⁄˛õ ’fl⁄˛õ‹Î_ ·Ìfi ◊Λ »ı ÷ı‹ ¿èÎ_

fi◊Ì. ’fl_÷ “¤√‰Îfifi_ …ı ±ZÎfl‘΋ fiı ÷ı ‘΋fiı ωÊı flËÌ ±ı‰Ì …ı

¤√‰ÎfifiÌ ‹ÒÏ÷˝ fiı ÷ı ‘΋fiı ωÊı flèÎÎ ±ı‰Î …ı ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷ ÷ı

ωfiÎ... Á‰ı˝ fiΉ_÷ »ı.” ±◊ν÷˚ ‘΋, ‘Î‹Ì ±fiı ‹@÷ ±Î hÎHÎ

±ÎI›_Ï÷¿ ≠·›fiı ±_÷ı flËı … »ı. (‰«. √.‹. 24)

⁄˛õfiı ’fl⁄˛õ ·Ìfi ¿flı ±ıÀ·ı Â_ ?

±Î »÷Î_ ’fl⁄˛õ »ı ÷ı ⁄˛õfiı ·Ìfi ¿flı »ı ±ı‰_ ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ¿èÎ_ »ı ÷ı

¿ı‹ Á‹…‰_ ? ⁄˛õfiı ·Ìfi ¿flı »ı ±ıÀ·ı ⁄˛õfiÎ ¤Î‰fiı ÿ⁄Î‰Ì ’˘÷ı V‰flÎÀ˚

◊¿Î ±ı¿·Î … ωflÎ…‹Îfi flËı »ı. ⁄˛õfi˘ ¤Î‰ ’fl⁄˛õfiΠωÂıÊ ¤Î‰ ¿ı

±ˆr›˝‹Î_ Á‹Î¥ Ω› »ı ’HÎ ⁄˛õfiÎ T›Ï÷flı¿ V‰w’fi˘ ·› ◊÷˘ … fi◊Ì.

110 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

lÌ∞‹ËÎflÎ… ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ¿Ëı »ı — ““…ıfiı …ıfiı ωÊı ±ı ’vÊ˘k΋

¤√‰Îfifi˘ ≠‰ı ◊Λ »ı, ÷ıfiı ÷ıfiı ’˘÷ÎfiÎ ≠¿ÎÂı ¿flÌfiı ·Ìfi ¿flÌ

fiάÌfiı ’˘÷ı … ÷ı w’ı ¿flÌfiı Á‰˘˝I¿Ê˝’HÎı ωflÎ…‹Îfi ◊¿Î flËı »ı. ±fiı

…ıfiı ωÊı ’˘÷ı ωflÎ…‹Îfi flËı »ı ÷ıfiÎ ≠¿ÎÂfiı ’˘÷ı œÎ_¿Ìfiı ’˘÷Îfi˘

≠¿Î ≠¿À ¿flı »ı. …ı‹ ±„Bfi ·˘œÎfiı ωÊı ±Î‰ı »ı I›Îflı ·˘œÎfi˘ …ı

ÂÌ÷‚ √HÎ fiı ¿Î‚Îı ‰Hν ÷ıfiı À΂Ìfiı ’˘÷ı ’˘÷ÎfiÎ √HÎfiı ≠¿Î ¿flı »ı

÷◊Î …ı‹ ÁÒ›˝ μÿ› ◊Λ »ı I›Îflı ÷ıfiÎ ≠¿Î‹Î_ Á‰ı˝ ÷ÎflÎ «_ƒ‹ÎÏÿ¿fiÎ_

÷ı… ·Ìfi ◊¥ Ω› »ı fiı ±ı¿ ÁÒ›˝fi˘ ≠¿Î flËı »ı, ÷ı‹ ±ı ¤√‰Îfi …ıfiı

…ıfiı ωÊı ±Î‰ı »ı I›Îflı ÷ıfiÎ ÷ı…fi˘ ’flΤ‰ ¿flÌfiı ’˘÷ÎfiÎ ≠¿ÎÂfiı

±Ï‘¿’HÎı …HÎΉı »ı.”” (‰«. ’_. 7)

(±˘œÎfiÎ) Á‹Ïœ›Î‚ÎfiÎ ¤@÷ ‰ÌflÎ Âı·ÏÕ›ÎfiÎ ÿÌ¿flÎ ·Z‹HÎfiı

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì‹Î_ T≤ÏkÎ ΩıÕÎ¥ √¥ ±fiı V‰Î‹Ìfiı Ãı¿ÎHÎı ‹ËÎflÎ… ÿı¬Î‰Î

·ÎB›Î. ±Î flÌ÷ı ⁄˛õ »ı ÷ı ’fl⁄˛õfiÎ V‰w’‹Î_ ·Ìfi ◊›ı·Î ÷ıfiı …HÎΛÎ.

±ZÎfl ±fiı ’vÊ˘k΋ ‰E«ı Á‹Îfi÷Î

÷ÎÏk‰¿ º„WÀ±ı ““⁄˛õ ◊¿Ì ’fl⁄˛õ …ı ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ÷ı fi˘¬Î

»ı fiı ±ı ⁄˛õfiÎ ’HÎ ¿ÎflHÎ »ı fiı ±Î‘Îfl »ı fiı ≠ıfl¿ »ı.”” (‰«. √.‹. 3)

»÷Î_ ±ı ⁄_fiı‹Î_ ¿ıÀ·Î¿ Á‹Îfi √HΑ‹ ˝̆ ’HÎ »ı ÷ı Ωı¥±ı —

…ı‹ ’vÊ˘k΋ ‹Î›Î◊Ì ’fl »ı, ÷ı‹ ±ZÎfl ’HÎ ‹Î›Î◊Ì ’fl »ı.

’vÊ˘k΋ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi »ı, ÷ı‹ ±ZÎfl ’HÎ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi »ı. …ı‹ ’vÊ˘k΋

¤√‰Îfi …ı …ı ’ÿÎ◊˝ ±_√Ì¿Îfl ¿flı »ı ÷ı ⁄˛õw’ ◊Λ »ı ±fiı ‹Î›Î ’HÎ

Ïfi√˝HÎ ◊Λ »ı, ÷ı‹ ±ZÎfl⁄˛õ‹Î_ ’HÎ ±ı √HÎ »ı. ±ZÎfl ’HÎ ’vÊ˘k΋fiÌ

…ı‹ … ±Ï·M÷, Ïfi·ı̋’, ±ı¿ ±fiı ±Ï¶÷Ì› »ı. ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÌ …ı‹

±ZÎfl ’HÎ μI’ÏkÎ Á√˝ ÁÎ◊ı ÁÌ‘Î Á_¿‚Λı·Î fi◊Ì.

F›Î_ F›Î_ ±fi_÷ ∞‰˘fiÎ ¿S›ÎHÎfiı ±◊ı˝ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ‹fiW›

…ı‰Î ◊Λ »ı, I›Î_ I›Î_ ÷ı‹fiÌ ÁÎ◊ı … ±ZÎfl⁄˛õ ’HÎ ‹fiW› ÿıË ‘Îflı »ı.

“…ıÀ·Î‹Î_ flÎΩfi_ flÎF› ÷ıÀ·Î‹Î_ flÎHÎÌfi_ flÎF›” - ±ı L›Î›ı …ı‰˘

’vÊ˘k΋fi˘ ≠÷Î’ »ı ÷ı‰˘ … ±ZÎfl⁄˛õfi˘ ’HÎ ≠÷Î’ »ı. …ı‹

’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ±fi_÷ ∞‰˘fi_ ¿S›ÎHÎ ¿flı »ı ÷ı‹… ±ZÎfl⁄˛õ ’HÎ

±ZÎfl⁄˛õ 111

±fi_÷ ∞‰˘fi_ ¿S›ÎHÎ ¿flÌ Â¿ı »ı. (Ωı ¿ı ±ZÎfl⁄˛õfi_ …ı ¿Î_¥ Á΋J›˝ »ı

÷ı ’vÊ˘k΋fiı ±Î‘Ìfi »ı.)

±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ±Ï÷Ï≠› ⁄˛õ-’fl⁄˛õfiÌ μ’ÎÁfiÎfi˘ ±Î ÏÁ©ÎL÷

‹‹Zα˘fiı Á‹Ω› ÷ı ‹ÎÀı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı F›Î_ F›Î_ ’fl˘ZÎ ÿı‰fiÌ ‹ÒÏ÷˝±˘

’‘flÎ‰Ì I›Î_ ÷ı‹fiÎ ¤@÷ı ÁÏË÷ … ’‘flΉÌ. fiflfiÎflΛHÎ, ·Z‹ÌfiÎflΛHÎ,

flΑοÚWHÎ ‰√ıflı V‰w’˘ ’‘flÎ‰Ì μ’ÎÁfiÎfi˘ ÂÎVhÎ Á_‹÷ ÏÁ©Î_÷ ¤@÷ı

ÁÏË÷ ¤√‰ÎfifiÌ μ’ÎÁfi΋Î_ »ı ÷ı …HÎÎT›_.

ÏÂZÎÎ’hÎÌ‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı ¿ı lÌ¿ÚWHÎ ¤√‰Îfi flÎÏ‘¿Î±ı ›@÷

ËÎı› I›Îflı “flΑοÚWHΔ, ·Z‹Ì∞±ı ›@÷ ËÎı› I›Îflı “·Z‹ÌfiÎflΛHΔ, ±…\˝fiı

›@÷ ËÎı› I›Îflı “fiflfiÎflΛHΔ ±ı fi΋ı ΩHΉÎ. (ÏÂZÎÎ. — 109, 110)

÷˘ Â_ ±ı Á‹›ı ·˘¿˘ fiËÎı÷Î Á‹…÷Î ¿ı ¤√‰Îfi flÎÏ‘¿Î±ı ›@÷

ËÎı› I›Îflı flΑοÚWHÎ ¿Ëı‰Î› ? …ı‹ ±L› ±‰÷Îfl˘fiÌ ¤@÷ı ÁÏË÷

μ’ÎÁfiÎ »ı ÷ı‹ … ’˘÷ÎfiÎ ≥WÀÿı‰fiÌ ’HÎ ¤@÷ı ÁÏË÷ … μ’ÎÁfiÎ ¿fl‰Ì

±ı‹ lÌ∞‹ËÎflÎ… ÏÂZÎÎ’hÎÌfiÎ ±Î f·˘¿◊Ì √Ϥ˝÷ flÌ÷ı Á‹Ω‰ı »ı.

‰‚Ì f·˘¿ ±Ï√›Îflfi_ ¤ÎW› ¿fl÷Î_ Áÿ˚√v Â÷Îfi_ÿ‹Ïfi±ı ·A›_

»ı — ““…ı ‹_Ïÿfl‹Î_ lÌ¿ÚWHÎfiÌ ±ı¿·Ì ‹ÒÏ÷˝fiÌ ≠Ï÷WÃÎ ¿flı·Ì ËÎı› I›Î_ ’HÎ

lÌ¿ÚWHÎ flÎÏ‘¿ÎÏÿ Áı‰¿‹_Õ‚ ÁÎ◊ı … »ı ±ı‰Ì ¤Î‰fiÎ ¿fl‰Ì.””39

±fiı ±ı … L›Î›ı F›Î_ lÌËÏfl¿ÚWHÎ ‹ËÎflÎ…fiÌ ±ı¿ ‹ÒÏ÷˝fiÌ ≠Ï÷WÃÎ

◊¥ ËÎı› I›Îflı ’HÎ lÌËÏfl¿ÚWHÎ ‹ËÎflÎ… ÷ı‹fiÎ lıWà ¤@÷ ‹Ò‚ ±ZÎfl

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÁÎ◊ı … ωflÎ…‹Îfi »ı ±ı‰Ì ¤Î‰fiÎ ¿fl‰Ì.

±Î f·˘¿ ’fl ÀÌ¿Î ¿fl÷Î_ ±Î«Î›˝lÌ ¤√‰÷˚≠ÁÎÿ∞ ‹ËÎflÎ…ı

·A›_ »ı — ““flΑΠ‰√ıflı ÏfiI› ‹@÷˘ »ı. ¤√‰Îfi ÁÎ◊ı ¤@÷fiÌ μ’ÎÁfiÎ

¿ı‹ CÎÀı ? ÷ı‰Ì Â_¿Îfiı ¿˘¥ ±‰¿Î fi◊Ì.””40 ±Î L›Î›ı ’fl⁄˛õ

112 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

39. •ÃÙ ÿòÊ ◊ÁãŒ⁄U ∞∑Ò§fl üÊË∑ΧcáÊ◊ÍÁø— SÿÊûÊòÊÊÁ¬ ⁄UÊœÊÁŒ‚fl∑§◊á«U‹‚Á„Uà ∞flüÊË∑ΧcáÊÙ ÷ÊflŸËÿ ßÁà •Ê‡Êÿ—– (ÏÂZÎÎ’hÎÌ ¤ÎW›, M≤. 439)

40. ⁄UʜʌÿSÃÈ ÁŸàÿ◊ÈÄÃÊ—– ∞ß ∞ÃŒ˜ÿÙªŸ ¬⁄USÿ ’˝rÊÔáÊ— ∑§Õ◊ȬÊSÿÃÊ ÉÊ≈UÃÁÇÊæU˜∑§ÊÿÊ— ŸÊfl∑§Ê‡Ê—– (ÏÂ.¤Î.ÀÌ¿Î M≤. 439-40)

’vÊ˘k΋ ÁÎ◊ı ±ZÎflfiÌ μ’ÎÁfiÎ ‹ÎÀı Â_¿Îfiı V◊Îfi flèÎ_ … @›Î_ ?

±Î μ’fl◊Ì V’WÀ ◊Λ »ı ¿ı V‰Î‹ÌlÌ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı V‰Î‹Ì

±fiı fiÎflΛHÎ ±◊ν÷˚ ±ZÎfl’vÊ˘k΋fiÌ ¿_¥ fi‰Ì ‰Î÷ ¿flÌ fi◊Ì, ’fl_÷

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ±_÷√˝÷ ÏÁ©Î_÷fiÌ Á‹√˛ Á_≠ÿΛfiı ΩHÎ ¿flÌ »ı ±fiı ±ı

flÌ÷ı ±fi_÷ ∞‰˘fiÎ_ ¿S›ÎHÎfi_ ¶Îfl ¬˘S›_ »ı.

ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ±ı¿ ‰Î÷ ‰Îfl_‰Îfl ¿Ëı÷Î ¿ı ±Î’HÎı flΉHÎ …ı‰Î

¿ı ÂÒ’˝HάΠ…ı‰Î ¤@÷ fi ◊‰_ ’HΠω¤ÌÊHÎ …ı‰Î ¤@÷ ◊‰_. flΉHÎfiı

ÁÌ÷Î μ’fl ≠ı‹ fiı fl΋ μ’fl fl˘Ê Ë÷˘ ÷˘ ÷ıfi_ ‹Î◊_ ¿’Λ_. ÷ı‹ Ωı

μk΋ ¤@÷ …ı √HÎÎ÷Ì÷ ÷ıfiÌ ÁÎ◊ı Ëı÷ flάı ±fiı ¤√‰Îfi …ı ‹ËÎflÎ…

÷ıfi˘ ƒ˘Ë ¿flı ÷˘ ‹Î◊_ ¿’Λ. ±fiı ÂÒ’˝HάÎfiı fl΋ μ’fl ≠ı‹ ±fiı ÁÌ÷Î

ÁÎ◊ı ¶ıÊ Ë÷˘ ÷˘ ÷ıfiÎ_ fiο-¿Îfi ¿’ΛÎ_. ÷ı‹ ¤√‰Îfi ÁÎ◊ı Ëı÷ flάı

±fiı μk΋ ¤@÷ …ı √HÎÎ÷Ì÷ ÷ıfi˘ ƒ˘Ë ¿flı ÷˘ ’HÎ fiο-¿Îfi ¿’Λ ±fiı

ω¤ÌÊHÎfiı “fl΋ ·Z‹HÎ Ωfi¿Ì, …› ⁄˘·˘ Ëfi‹Îfi¿Ì” ±ı‰Ì Á‹…HÎ

Ë÷Ì. ÷ı‹ ±Î’HÎı ’HÎ μk΋ ¤@÷ …ı ‘΋, ¤√‰Îfi …ı ‘Î‹Ì ±fiı

÷ı‹fiÎ Á_⁄_‘‰Î‚Î ‹@÷˘ ÁÎ◊ı Ëı÷ flά‰_ ’HÎ ÷ı‹Î_fiÎ ¿˘¥ ±ı¿fi˘ ’HÎ

ƒ˘Ë fi ¿fl‰˘.

Áÿ˚√v √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‹Ò‚ ±ZÎfl ÂÎ◊Ì ?

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’˘÷ÎfiÎ ≠Î√Àufi˘ Ëı÷ ⁄÷Ή÷Î_ ’fl‹Ë_Á˘fiı ¿èÎ_ —

““±Î… ÷˘ ‹ıflÎ ≠›˘…fi ±ıËÌ Ëˆ F›˘Ó ±Ï‰zο<_ fiΠ¿flfiÎ, ∞‰¿<_ ⁄˛õw’

¿flfiÎ.”” ∞‰ ÁÎ◊ı ±fiÎÏÿ ¿Î‚◊Ì ‰‚√ı· ±Î ‹Î›Îfi˘ ¤Î‰ À΂‰Î ±fiı

⁄˛õw’ ¿fl‰Î ÷◊Î ’fl⁄˛õfiÌ ÷k‰ı ÁÏË÷ ±˘‚¬ÎHÎ ¿flΉ‰Î

lÌ∞‹ËÎflÎ… ±ZÎfl⁄˛õfiı M≤J‰Ì μ’fl ÁÎ◊ı ·ÎT›Î.

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ±Î ÂOÿ˘fiı ≠ı‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ’˘÷ÎfiÎ ¿Ì÷˝fi‹Î_

√Ò_J›Î »ı —

‹Ò‚ ‹Î›ÎfiÎ_ ⁄_‘fi ¿Î’‰Î ±ÎT›Î,

‘΋‘΋fiÎ ‰ÎÁÌ ±ÎÏÿ ⁄˘·ÎT›Î flÎ…...‘‹˝fiı (2)

‹Ò‚ ±ZÎfl ’HÎ lÌËÏfl Á_√ı,

‹@÷ ‹_Õ‚fiı ·ÎT›Î μ‹_√ı flÎ…....‘‹˝fiı (3)

±ZÎfl⁄˛õ 113

lÌ∞‹ËÎflÎ… ’˘÷Îfi_ ±ZÎfl‘΋ ÁÎ◊ı ·¥fiı ±Î M≤J‰Ì μ’fl

≠√ÀuÎ. ÷˘ ±ı ±ZÎfl⁄˛õ ¿˘HÎ ? ±ı‰˘ ±ı¿ ≠ë V‰Î¤Îω¿’HÎı ∂Ãı.

Á_≠ÿΛfi˘ ≥Ï÷ËÎÁ ÷’ÎÁÌÂ_ ÷˘ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ Á‰ ˝̆’flÌ V‰w’fiÌ

ÏfiWÃÎ Âw±Î÷‹Î_ CÎHÎÎfiı ◊‰Ì ‹U¿ı· Ë÷Ì. ÷˘ ’»Ì ‹Ò‚ ±ZÎflfiÌ ‰Î÷ ÷˘

Á‹Ω› … @›Î_◊Ì ? ±Î‹ »÷Î_ ±Î’HÎı ω«Î›* ÷ı‹, ‹ËÎflÎ…ı ±ZÎflfi˘

‹ÏË‹Î ÂÎVh΢‹Î_ ·¬Ì ÿÌ‘˘. ‰‚Ì, …ı‹fiı ωrÎÁ Ë÷˘ ÷ı‰Î ¤@÷˘-

’fl‹Ë_Á˘ ’ÎÁı, ±ı ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ‹Ò‚ ±ZÎfl - ’˘÷Îfiı flËı‰Îfi_ ‘΋, ÷ı ⁄Ì…\_

¿˘¥ fiÏË ’HÎ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì … »ı ±ı‰Ì ‰Î÷˘ ’HÎ ≠Á_√˘’ÎkÎ ¿flÌ

‹ËÎflÎ…ı ±ZÎflfiı ±˘‚¬ÎT›Î. ±Î μ’flÎ_÷, ⁄ÌΩ Áÿ˚√v±˘fiÎ_ ≠‹ÎH΢

±fiı ≠Á_√˘◊Ì Áÿ˚√v V‰Î‹Ì √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ … ‹Ò‚ ±ZÎfl ÂÎ◊Ì »ı ±ı

±Î’HÎı Ωı¥Â_ —

(1) ÂÎVh΢fiÎ_ ≠‹ÎH΢

‹Ò‚∞ ‹νfiı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı Õ¤ÎH΋Î_ Á_. 1866fiÎ ’˘Ê Áÿ 15

’Òfi‹ı ‹ËÎωWHΛÎ√ ¿flÌ ¤Î√‰÷Ì ÿÌZÎÎ ±Î’Ì I›Îflı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı

÷ı‹fi˘ ‹ÏË‹Î ¿è΢ ÷ı ±ÎÏÿ ±Î«Î›˝lÌ flCΉÌfl∞ ‹ËÎflÎ… flÏ«÷

“lÌËÏfl·Ì·Î¿S’÷v” √˛_◊‹Î_ ±Î ≠‹ÎHÎı ‰HνT›˘ »ı —

◊Í‹¡Ë‡Ê◊¸áÊ ŒËˇÊÊ¢ ŒŒÊŸSÿ ¬˝¡Êÿà –÷ÍÿÊã◊˘òÊ ‚◊ÊŸãŒÙ ÿÃÙ œÊ◊ÊˇÊ⁄¢U ‚ ◊ H◊ÈÄÃÒ⁄UŸãÃÒ— ‚Ê∑¢§ ◊ ÿòÊÊ˘πá«UÃÿÙcÿà –™§äflʸœÙ÷ʪ⁄UÁ„Uâ Ãã◊Í‹¢ œÊ◊ øÊˇÊ⁄U◊˜ H

(lÌËÏfl·Ì·Î¿S’÷v — 7-17-49, 50)

“±Î…ı ¤Îÿfl΋Î_ ≠√À ◊›ı·Î ‹Ò‚∞ ‹ν …ı ±‹Îv_ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi

±ZÎfl⁄˛õ ‘΋ »ı ÷ıfiı ÿÌZÎÎ ±Î’÷Î_ ‹fiı ±I›_÷ ±Îfi_ÿ ◊Λ »ı. ±ı

±ZÎfl⁄˛õ‘΋ ±‘˘-∂K‰˝ ±fiı ≠‹ÎHÎı flÏË÷ »ı ±fiı ÷ı‹Î_ Ë_ ‹ÎflÎ ±fi_÷

‹@÷˘ ÁÎ◊ı ±¬_Õ flË_ »\_.”

÷ı‹… “’vÊ˘k΋ «ÏflhΔ‹Î_41 ·A›_ »ı —

114 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

41. ±Î √˛_◊fiÎ fl«Ï›÷Î ·˘Ï‘¿Î ÿfl⁄Îfl ±¤›gÁË∞±ı ±Î √˛_◊‹Î_, ¤Îÿfl΋Î_

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfi˘ ‹ÏË‹Î ¿è΢ Ë÷˘ ÷ıfi_ ‰Hνfi ¿›* »ı.

“‰_ÿ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, …ıËÌ ’fl flÌ{ı ±_÷›Î˝‹Ì;

¤√‰ÿ˚‰Î÷ν Á÷÷ ¿flËÌ, K›Îfi ‘‹˝fi_ÿfi¿˘ ‘flËÌ,

μk΋¿<·‹Î_ ‘flÌ ±‰÷Îfl, lÌËÏfl ¿Î… ÷F›˘ Á_ÁÎfl;

fl¬ı ‘‹˝ ’Ïfi ‘‹˝ fl¬Î‰ı, ±ÎÏÿ ËÌ ±ZÎfl ±Î’ ¿ËΉı.”

±Î«Î›˝lÌ Ï‰ËÎfl̷η∞ ‹ËÎflÎ…ı “¿Ì÷˝fi¿ÎˆV÷¤‹Î‚Δ‹Î_ ·A›_ »ı —

“±ZÎfl‹ÒÏ÷˝ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, ÷ıHÎı ±ÎM›Î_ ‰÷˝‹Îfi

’˘÷ı ’΂Ìfiı ’»Ì ’‚ÎT›Î_, …fifiı ÿ¥ CÎb_ iÎÎfi

±Î‰˘∞ ±‰÷ÎflÌ, ±Îfi_ÿ¿ÎflÌ, ≠Ì÷‹ ∞‰fi≠ÎHÎ.”

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ ‹Ò‚ ±ZÎfl K›ÎfiÌ, lÌËÏflfi_ ‹fi ¿∞ iÎÎfiÌ;

⁄ıμ ‹‚Ì μ÷Îflı ËÏflfiÌ ±Îfl÷Ì flı,

±Î…ı fiÀ‰fl∞fiı Ïfifl¬Ì Ëfl¬ μflı ±Ï÷ flı.”

⁄˛õ«ÎflÌ ¿ÚWHÎÎfi_ÿ∞±ı ·A›_ »ı —

“‘΋ ‘Î‹Ì … ÁÎ◊ı ’‘Λν, V‰Î‹Ì fiı ‹ËÎflÎ…,

±ı¿Î_Ï÷¿ ‘‹˝ V◊Î’‰Î ⁄fiÌ, ±·ÎˆÏ¿¿ ΩıÕÌ ±Î… flı,

±Î‰˘ Ëı ±Ï‰fiÎÂÌ, Á¬fiÎ flÎÂÌ, ±ZÎflfiÎ ±Î‘Îfl,

ÿ›Î‚ ÷‹ı ÿ›Î ¿flÌ ·ÎT›Î, ‹Ò‚ ±ZÎflfiı ÁÎ◊;

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ fi΋ »ı …ıfi_, ’ÎÕu_ »ı ’˘÷ı ËÎı fiÎ◊ flı,

±Î‰˘ Ëı ±Ï‰fiÎÂÌ, Á¬fiÎ flÎÂÌ, ±ZÎflfiÎ ±Î‘Îfl.”

±Î μ’flÎ_÷, …^fiÎ√œfiÎ …ıfl΋ ⁄˛õ«ÎflÌ, ±¬_ÕÎfi_ÿ ⁄˛õ«ÎflÌ ÷◊Î

…√ÿÌÂÎfi_ÿ ⁄˛õ«ÎflÌfiÎ_ ¿Ì÷˝fi‹Î_ ’HÎ ±Î‰Î μS·ı¬˘ ‹‚ı »ı.

(2) lÌ∞‹ËÎflÎ…ı V‰‹¬ı ¿Ëı·Î, “V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı” ÷ı

ωÊıfiÎ ≠Á_√˘ —

Áÿ˚√v √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‹Ò‚ ±ZÎfl »ı ±ı ‰Î÷ ÁΈ ≠◊‹

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı Á_. 1864‹Î_ F›Îflı ÷ı±˘ ¤ÎÿflÎ ’‘Λν I›Îflı ‹Ò‚∞

¤@÷fiı I›Î_ …‹‰Î ’‘Λν I›Îflı ÷ı‹fiÎ_ ‹Î÷lÌfiı ¿flÌ Ë÷Ì ¿ı ““‹Î !

÷‹fiı ÷˘ fiÏË Á‹Ω› ’HÎ ÷‹ÎflÎ ‹Ò‚∞ »ı ÷ı ÷˘ ±‹Îflı flËı‰Îfi_ ÁÎZÎÎ÷˚

±ZÎfl⁄˛õ 115

±ZÎfl‘΋ »ı. ÷ı ±‹ÎflÌ ÁÎ◊ı ⁄_‘ΛΠ»ı ±fiı ±‹ı ÷ı‹fiÌ ÁÎ◊ı ⁄_‘ΛÎ

»Ì±ı. ±‹Îv_ ±Î ⁄_‘fi ±÷ÒÀ »ı.”” I›Î_ ⁄ıÃı·Î ËÏfl¤@÷˘fiı ’HÎ ‹Ò‚∞

±ZÎfl⁄˛õ »ı ±ı‹ ¿ËÌfiı ‹Ò‚∞ ¤@÷fi˘ ±’Îfl ‹ÏË‹Î ¿è΢ Ë÷˘.42

I›Îfl ’»Ì Á_. 1905‹Î_ …L‹ÎWÀ‹ÌfiÎ Á‹ˆ›Î ’»Ì …^fiÎ√œ‹Î_

Áÿ˚√v √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¤Îÿfl΋Î_ ËÏfl¤@÷˘ ’ÎÁı lÌ∞fiÌ ≠ÁÎÿÌfiÌ

±ı ‰Î÷ ¿flΉÌ, ±ı ‰Î÷fiı ωÂıÊ ≠ÏÁÏ© ±Î’Ì.

±Î.Á_. 1868‹Î_ ÁÎfl_√’fl‹Î_ flÎÃ˘Õ ‘Α·fiı CÎıfl fl_√˘IÁ‰ ¿›˘˝

I›Îflı ‹ËÎflÎ…ı Á_÷˘ ÁÎ◊ı flÎÁ ·Ì‘˘.

‹ËÎflÎ…ı ÷ı ‰¬÷ı ¿⁄Ìfl flÏ«÷ ËÎıflÌfi_ ’ÿ √Λ_ —

“Ωı√̛ΠÀ΂÷ …fi‹ ¿ıflÎ ŒÎ_Á·Î flı;

≠ı‹fiÎ M›Î·Î Ωı√̱Î, …\√ …\√ ∞‰˘ Á˘ Ωı√̱Î....

¿˘ÏÀ ¿ÚWHÎ ΩıÕı ËÎ◊, ¿˘ÏÀ ωWHÎ fi‹ı ‹Î◊,

¿˘ÏÀ Â_¿fl ‘flı K›Îfi, ¿˘ÏÀ ⁄˛õÎ ¿◊ı iÎÎfi;

Áÿ˚√v ¬ı·ı ‰Á_÷....”

’»Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’Ò»u_ ¿ı “±ı‰Î Áÿ˚√v ¿˘HÎ ?” ≠◊‹ ·˘… ±fiı

‹Î_√fl˘‚‹Î_ ±Î‰Î ≠Á_√ı ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ Ë÷_ ¿ı “±ı‰Î Áÿ˚√v ±‹ı »Ì±ı.”

÷ı ≠‹ÎHÎı Á_÷˘±ı ¿èÎ_ — “±ı‰Î Áÿ˚√v ÷˘ ±Î’ »˘.”

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ »Î÷Ì‹Î_ »ÕÌ ±ÕÎÕÌ ¿èÎ_ —

““±‹ı ÷˘ Á‰˘˝’flÌ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ »Ì±ı ±fiı ±Î ’ÿ‹Î_ …ı ‹ÏË‹Î

Áÿ˚√vfi˘ ¿è΢ ÷ı Áÿ˚√v ÷˘ ±Î √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì »ı. ±Î ±fiÎÏÿ

Áÿ˚√v ±ı‰Î √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷ı ‘΋w’ı ±‹fiı ±fiı ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ‹@÷˘fiı

‘ÎflÌ flèÎÎ »ı ±fiı ÁοÎfl w’ı ±ZÎfl‘΋‹Î_ ±fiı ±ËŸ ±‹ÎflÌ ÁÎ◊ı ±‹ÎflÌ

Áı‰Î‹Î_ Á‰˘˝’flÌ μ’ÎÁfiÎ ≠‰÷ν‰‰Î ÁÎv Áÿ˚√v w’ı ≠√À ◊›Î »ı.””43

‰Õ÷η‹Î_ ‹Î_ÿÎ ÁΑfiÌ √˘ÿÕ̱˘ √˘‹÷Ì‹Î_ ‘˘¥fiı V‰Î‹Ì ±Î‰÷Î

116 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

42. ωVI≤÷ ‹ÎÏË÷Ì ‹ÎÀı …\±˘ “¤√‰Îfi lÌ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHΔ (⁄Ì∞ ±ÎT≤ÏkÎ),

¤Î√-2, M≤. 337; “√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì”, ¤Î√-1, M≤. 50.

43. ±Î ≠Á_√ flÎÃ˘Õ ‘Α·ı …ÁÎ √˘flfiı ÷◊Î fiÎ√∞ ÂıÃfiı ¿è΢ Ë÷˘. ÷ı‹fiÎ ◊¿Ì

ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı ÁÎ_¤Y›˘ Ë÷˘.

Ë÷Î. ‹ËÎflÎ… ‰ÎÁHÎ Á◊Îflfiı I›Î_◊Ì …‹Ìfiı ±Î‰÷Î Ë÷Î. Ëfi‹Îfi‰Î‚Î

ÿfl‰Î…ı ‹ËÎflÎ… ±fiı V‰Î‹Ì ¤ı√Î ◊›Î I›Îflı V‰Î‹Ì±ı T≤ÏkÎ◊Ì

‹ËÎflÎ…fiÌ ‹ÒÏ÷˝ ’¿ÕÌ ·Ì‘Ì. ±œÎfl √˘ÿÕ̱˘fiÎ ¤Îfl◊Ì V‰Î‹Ì ’flÁı‰ı

flı⁄{ı⁄ ◊¥ √›Î Ë÷Î. ‹ËÎflÎ…fiı ’HÎ ’flÁı‰˘ ◊‰Î ·ÎB›˘. ◊˘ÕÌ ZÎHÎ

’»Ì ‹ËÎflÎ…ı V‰Î‹ÌfiÌ flΩ ‹Î_√Ì — ““ÁΑfl΋, «Î·Â_ ˉı ?””

I›Îflı V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_ — ““‹ËÎflÎ… ! ’‘Îfl˘.””

Á¤Î‹Î_ ±Î‰Ì ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ — ““±‹Îflı ÂflÌflı ⁄Ë ¤Îfl ·ÎB›˘ »ı

±ıÀ·ı ’flÁı‰˘ ◊Λ »ı.”” ÷ı◊Ì ¤√∞ ÷◊Î ⁄Î’ fl÷fi∞ ‹ËÎflÎ…fiı ’_¬˘

fiά‰Î ·ÎB›Î. I›Îflı ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ — ““±˘S›Î ÁΑfiÎ ¬¤Î μ’fl◊Ì

√˘ÿÕ̱˘ μ÷ÎflÌ ·˘ ÷˘ ±‹Îfl˘ ¤Îfl Ë‚‰˘ ◊Âı.”” ÷ı◊Ì ¤√∞±ı ⁄‘Ì

√˘ÿÕ̱˘ V‰Î‹ÌfiÎ ¬¤Î μ’fl◊Ì ·¥ ·Ì‘Ì.

’»Ì ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ‰√ıflı Á_÷˘fiı ⁄˘·Î‰Ìfiı

‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ — ““ÁÎHÎÁ΋Î_ …ı‹ ÁÎ’ ’¿Õı, ÷ı‹ ±‹ÎflÌ ‹ÒÏ÷˝fiı hÎHÎı›

±‰V◊΋Î_ ±Î ÁΑ±ı {Î·Ì flÎ¬Ì »ı (±◊ν÷˚ ±‹ÎflÌ ‹ÒÏ÷˝fiı ±¬_Õ ÿı¬ı

»ı). ±ı ±‹Îflı flËı‰Îfi_ ÁÎZÎÎ÷˚ ±ZÎfl‘΋ »ı. Á‰˝ ◊¿Ì lıWà »ı ±fiı ‹˘ÀÎ

‹˘Àα˘fiı ’HÎ Á‹Î√‹ ¿fl‰Î ›˘B› »ı.””44

…^fiÎ√œ ‹_ÏÿflfiÌ ‹Ë_÷Î¥fi˘ ËÎfl ‹ËÎflÎ…ı V‰Î‹Ìfiı ’ËıflÎT›˘ I›Îflı

‹ËÎflÎ…ı ’˘÷Îfi˘ ÁC΂Îı ’˘Êο V‰Î‹Ìfiı ≠ÁÎÿÌ w’ı ±ÎM›˘ ±fiı ’˘÷ÎfiÎ

ËÎ◊ı V‰Î‹Ìfiı ‹Î◊ı ’ÎCÎ ‹Ò¿Ì ±ÎÂÌ‰Î˝ÿ ±ÎM›Î.45 I›Îflı Á¤Î‹Î_ ±Î¬Î

√΋fiÎ ËÏfl¤@÷ ¿<fl∞ ÿ‰ıfiı ’˘÷ı ±Î’ı·_ ‰«fi ›Îÿ ÿı‰flÎ‰Ì ¿èÎ_ ¿ı

““¤Ò…fi√fl◊Ì fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÿ½fi ÿı‰Î ’‘Îflı »ı ±ı ¤ Á‹Î«Îfl ÷‹ı

±‹fiı ±ÎM›Î I›Îflı ÁΈ±ı ÷‹fiı …\ÿÌ …\ÿÌ ¤ıÀ ±Î’Ì Ë÷Ì. ÷ı ‰¬÷ı ±‹ı

÷‹fiı ¿èÎ_ Ë÷_ ¿ı “±‹ı ±‹Îv_ ±ZÎfl‘΋ ⁄ÏZÎÁ ±Î’̱ı »Ì±ı.” ÷‹ı ÷ı

‰¬÷ı ¿_¥ Á‹F›Î fiÏË ’HÎ ±Î…ı ±Î ±‹Îv_ ±ZÎfl‘΋ …ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ

±ZÎfl⁄˛õ 117

44. ±Î ≠Á_√ ¿Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı √œÕÎfiÎ ÏÁ©Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ÏÂW› ¿ÚWHΫflHÎÿÎÁfiı

¿è΢ Ë÷˘ ±fiı ÷ı‹fiÎ ◊¿Ì ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı ‹Ë‰Î‹Î_ ÁÎ_¤Y›˘ Ë÷˘.

“ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fiÎ ’h΋Î_◊Ì” - V‰Î. ≠¿ÎÂ. ΩL›. 1987

45. ±Î ≠Á_√fi_ ‰Hνfi “’vÊ˘k΋ «ÏflhΔ √˛_◊‹Î_ M≤. 100 μ’fl »ı.

118 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

V‰Î‹Ì ÷ı ÷‹fiı - Á˘flÃfiÎ ËÏfl¤@÷˘fiı - ⁄ÏZÎÁ ±Î’̱ı »Ì±ı. Á˘flÃ

ÿıÂfiÎ ÁIÁ_√̱˘fiı ±‹Îv_ Á¬ ±‹ı ›◊Î◊˝ ±Î’Ì Â@›Î fi◊Ì ÷ı◊Ì ±Î

ÁΑ …ı ±‹Îv_ Á‰˝V‰ »ı ÷ı ±‹ı ¿ÚWHÎÎ’˝HÎ ¿fḻı »Ì±ı.””

Á_. 1884‹Î_ Ã_ÕÌ ⁄Ë ’ÕÌ. V‰Î‹Ì Á√ÕÌ ’ÎÁı flάÌfiı ÷Î’÷Î

Ë÷Î. ‰‘ ’Õ÷Î ÷Î’◊Ì V‰Î‹Ìfiı √fl‹Ì ◊¥ √¥. ⁄flÎ⁄fl ÷ı … ‰¬÷ı

√œÕ΋Î_ ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ — ““±‹fiı √fl‹Ì ◊Λ »ı ‹ÎÀı ÀÎœ_ ’ÎHÎÌ ·Î‰˘,

±‹Îflı fiÎˉ_ »ı.”” ÁΈfiı ±Îç›˝ ◊›_. ÷ı◊Ì ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ’Ò»u_ I›Îflı

‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ — ““±‹Îv_ ±ZÎfl‘΋ ÷’‰Î◊Ì ±‹ı ÷’Ì √›Î.””

‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_ — ““‹ËÎflÎ… ! ±ZÎfl ÷˘ ÂÌ÷‚ ±fiı ÂÎ_÷

»ı ÷ı ¿ı‹ ÷’ı ?””

‹ËÎflÎ…ı ËÁ÷Î_ ËÁ÷Î_ ¿èÎ_ — ““±‹Îv_ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ±ZÎfl‘΋

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, Á√ÕÌ◊Ì ÷Î’÷Î_, ‰‘ ’Õ÷Î ÷Î’◊Ì ÷’Ì √›Î ÷ı◊Ì

±‹ı ’HÎ ÷’Ì √›Î.””

±Î‰Ì … flÌ÷ı √œÕ΋Î_ CÎı·Î‹Î_ VfiÎfi ¿fl÷Î_ V‰Î‹Ìfi˘ ±ı¿ ’√

¤ı¬Õ‹Î_ ¤flÎ¥ √›˘. ¿ı‹ı› ’√ fiÌ¿‚ı fiÏË. ‹ËÎflÎ…ı ÿ½fi ÿ¥ ‘Ìflı◊Ì

’√ ¿Îœ‰Î ¿èÎ_. ÷ı ‰¬÷ı ±ZÎfl ±˘flÕÌ‹Î_ ’HÎ ‹ËÎflÎ… ⁄˘·Ì flèÎÎ Ë÷Î —

““±‹Îfl˘ ’√ ¿Îœ˘, fiÏË ÷˘ ¤Î_√Ì …Âı.””

‹Ò‚∞ ⁄˛õ«Îfḻı ’Ò»u_ — ““‹ËÎflÎ… ! ±Î’ ÷˘ œ˘Ï·›Î μ’fl ⁄ıÃÎ

»˘, ÷˘ ’√ ¿ı‹ ¤Î_√Âı ?””

‹ËÎflÎ… ËÁ÷Î_ ⁄˘S›Î — ““±‹Îv_ ‘΋ …ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, ÷ıfi˘

’√ ¬‚¬Ï‚›ÎfiÌ ⁄¬˘·‹Î_ ¤flÎ¥ √›˘ Ë÷˘ ÷ı ‹Î_Õ ¿Îœu˘.””

‹ËÎflÎ…ı V‰‘΋ …‰Îfi˘ ’ο˘ ÏfiHν› ¿›˘˝. I›Îflı ÷ı‹fi˘ ωflË

VÎËfi fi ¿flÌ Â¿ı ÷ı‰Î ≠ı‹Ì Á_÷˘ ±fiı ¤@÷˘fiı ÷ı‹HÎı √…flÎ÷‹Î_ Œfl‰Î

…‰ÎfiÌ ±ÎiÎÎ ¿flÌ ÿÌ‘Ì. ±Î◊Ì √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‹ËÎflÎ…fiı ¿èÎ_ —

“‹ËÎflÎ… ! ±Î …^fiÎ√œfiÎ ‹Ë_÷ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±ËŸ ±ÎT›Î »ı.

÷ı‹fiı ±Î’fiÎ μ’fl ±’Îfl ≠ı‹ »ı. ±Î’fiΠωflËfiÌ ‰ıÿfiÎ ÷ı±˘ ÁËfi

fiÏË ¿flÌ Â¿ı ÷˘ ÷ı‹fiı ’λΠ…^fiÎ√œ ‹˘¿·Ì z˘.””

÷ı ÁÎ_¤‚Ì ‹ËÎflÎ… ⁄˘S›Î — ““V‰Î‹Ì ! ±ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷˘

√HÎÎ÷Ì÷ ±ı‰_ ±‹Îv_ ±ZÎfl‘΋ »ı. ÷ı‹fiı Ë_ ÂÌ flÌ÷ı ÿÒfl ¿flÌ Â¿<_ ? F›Î_

÷ı »ı I›Î_ Ë_ »\_ ±fiı F›Î_ Ë_ »\_ I›Î_ ÷ı »ı. ±‹ÎflÎ◊Ì ±ı ¿¥ flÌ÷ı …\ÿÎ ◊¥

¿ı ?””

±ı¿‰Îfl ’_«Î‚΋Î_ ’fl‹Ë_Á˘fiÌ ’_„@÷‹Î_ ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±fiı

¤Î›ÎI‹Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ ‰E«ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì …‹‰Î ⁄ıÃı·Î I›Î_ …¥fiı

‰HÎ◊‚̉΂Π¿S›ÎHΤΥfiı ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ — “⁄ı ‰ÎCÎ ‰E«ı ⁄¿flÌ.” ±ı‹

ËÎV› ¿flÌfiı V‰Î‹Ì Á΋ı ±Î_√‚Ì ¿flÌfiı ¿S›ÎHΤΥfiı ¿èÎ_ — ““¿S›ÎHΤΥ !

±Î ÁΑfiı ±˘‚¬˘ »˘ ? ±Î ÷˘ ±‹Îv_ ±ZÎfl‘΋ »ı. ±˘‚¬Ì flάΩı.””

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¿Ëı·˘ “V‰Î‹Ì”fi˘ ±ÁΑÎflHÎ ‹ÏË‹Î

¤√‰Îfi ËÎı› ÷ı … ’˘÷ÎfiÎ μk΋ ¤@÷fi˘ ‹ÏË‹Î Á‹∞ ¿ı ±fiı

Á‹Ω‰Ì ¿ı. lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’˘÷ÎfiÎ μk΋ ¤@÷ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±ı

±ZÎfl⁄˛õfi˘ ±‰÷Îfl »ı ÷ı‰Ì V’WÀ ±˘‚¬ÎHÎ ¿flÎ‰Ì »ı ÷ı ±Î’HÎı ±Î√‚

Ωı›_. ±Î μ’flÎ_÷ ±fiı¿ ≠Á_√˘±ı ’˘÷ÎfiÎ ±Î ±fiÎÏÿ Áı‰¿ ±fiı ±Îÿ½

¤@÷fi˘ ±ÁΑÎflHÎ ‹ÏË‹Î ’HÎ F›Î_ F›Î_ ÷¿ ‹‚Ì »ı I›Î_ I›Î_ ÷ı‹HÎı

¿è΢ »ı. ÷ı‰Î ◊˘Õο ≠Á_√˘ Ωı¥±ı —

Á_. 1877‹Î_ ’_«Î‚΋Î_ ‹ËÎflÎ…ı ÁΈ ’fl‹Ë_Á˘fiı ¿’΂‹Î_ Ï÷·¿

¿ı‹ ¿fl‰_ ÷ı Ϭ‰ÎÕ÷Î_ ÁΈ≠◊‹ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ¿’΂‹Î_ Ï÷·¿

¿flÌ ¿èÎ_ ¿ı ““…\±˘, ±Î ±‹ÎflÎ Ï÷·¿. ±Î …ı‰Î ¿˘¥ ÁΑ fiÏË fiı Ë_ …ı‰˘

¿˘¥ ¤√‰Îfi fiÏË.””

Á_÷˘ ‰÷˝‹Îfi ’΂ı ÷ı ‹ÎÀı √œÕ΋Î_ ‹ËÎflÎ… ’flV’fl ±ı¿ ⁄ÌΩfiÎ

Ω‹Ìfi ·ı÷Î Ë÷Î. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì …^fiÎ√œ◊Ì ÷ı … Á‹›ı ±ÎT›Î

I›Îflı Ω‹Ìfi ‹ÎÀı ¿˘¥ Á_÷ ÷ı‹fiÌ ΩıÕ‹Î_ ⁄Î¿Ì flèÎÎ fi Ë÷Î. I›Îflı

⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ’Ò»u_, “±Î √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ Ω‹Ìfi ¿˘HÎ ◊Âı ?”

±ZÎfl⁄˛õ 119

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ — ““÷ı‹fiÎ ÷˘ Ïfifl_÷flfiÎ Ω‹Ìfi ±‹ı »Ì±ı.””

V‰Î‹Ì ‹ËÎflÎ…fiÎ_ ÿ½fiı √œÕÎ ’‘Λν I›Îflı ¿V‰Î‹Ì ÷ı‹fiÎ ‹ÎÀı

±ÎÁfi ¢‘‰Î √›Î. I›Îflı ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ ¿ı ““±ı‹fiÌ ±ÎÁfi◊Ì ‹˘À’ fi◊Ì,

÷ı‹fiÌ ‹˘À’ ÷˘ ±fiÎÏÿfiÌ »ı.””

±ı¿‰Îfl ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì, ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹Ì,

±Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‰√ıflı ±œÎfl Áÿ˚√v±˘fiı, ÿfl⁄Îfl‹Î_

√˘‰Î‚‹_Õ‚ÌfiÌ …ı‹ ⁄ıÁÎÕÌ ‹ËÎflÎ… Ω÷ı ’ÌflÁ‰Î ’‘Λν. ÷ı ‰¬÷ı

‹ËÎflÎ…ı Á_÷˘fiı ¿èÎ_ — ““±Î √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì …‹ı »ı ÷ı‹ ÁΈ

…‹÷Î_ Â̬˘.””

±ıÀ·ı ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ‹‹˝‹Î_ ⁄˘S›Î — ““ÁΑ …‹fiÎflÎ ÁÎflÎ »ı.””

÷ı ÁÎ_¤‚Ì ‹ËÎflÎ… ⁄˘S›Î — ““÷‹ı Á‹Ωı »˘ ÷ı‹ fi◊Ì. ¿ı‹ …ı, ±ı

ÁΑ V‰Îÿ ÷˘ ‹ÎflÌ ‹ÒÏ÷˝fi˘ ·ı »ı ±fiı …ı‹ ¿˘ÃÌ‹Î_ ÿÎHÎÎ ¤flı ÷ı‹ ±Lfi

’ıÀ‹Î_ ¤flı »ı. ‰‚Ì ’˘÷Îfi_ Á΋J›˝ œÎ_¿Ìfiı ‰÷ı˝ »ı, fiÏË ÷˘ ±‹ÎflÌ ’λ‚

…ıÀ·Î ‹fiW›˘ Œflı »ı ÷ıÀ·Î ‹ÎHÎÁ ÷ı‹fiÌ ’λ‚ ’HÎ Œflı.””

‹ËÎflÎ…fi˘ ±Ï¤≠Λ ΩHÎÌ ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı Áά ’ÒflÌ ¿ı ““ËÎ

‹ËÎflÎ… ! ±ı ⁄Ë ‹˘ÀÎ ÁΑ »ı.””

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı V‰Î‹Ìfiı …^fiÎ√œ ‹˘¿S›Î I›Îflı √œÕ΋Î_ Á¤Î‹Î_ ¿èÎ_

¿ı “V‰Î‹Ì ¤ı√Î …ı …^fiÎ√œ …Âı ÷ıfiÌ ¿fl˘Õ …L‹fiÌ ¿Áfl ±ı¿ … …L‹ı

±‹ı À΂ÌÂ_.”

Á_. 1884‹Î_ …^fiÎ√œ ‹_Ïÿfl‹Î_ Ãο˘fl∞fiÌ ≠Ï÷WÃÎ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı

¿flÌ ±fiı ’»Ì ÷ı±˘ I›Î_◊Ì fiÌ¿Y›Î I›Îflı …^fiÎ√œfiÎ fi‰Î⁄

Ë΋ÿ¬Îfi∞±ı ‹ËÎflÎ…fiı ¿èÎ_ — ““Ëı ‹ËÎflÎ… ! ±Î’ ±ËŸ … flËÎı.””

I›Îflı ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ — ““±‹ÎflÎ◊Ì fiÏË flËı‰Î›, ’HÎ ±‹ÎflÎ …ı‰Î

±ËŸ flάÌÂ_.”” (Ë‹ fiÏË ÷˘ Ë‹ …ˆÁÎ fl¬ıÓ√ı) ±ı‹ ¿ËÌ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ

V‰Î‹Ìfiı …^fiÎ√œ flÎA›Î.

120 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

…^fiÎ√œfiÌ ‹ÒÏ÷˝≠Ï÷WÃÎ ¿flÌ I›Îflı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı Á_≠ÿΛfiÎ ±ÎÏl÷

Á_÷˘fiı …^fiÎ√œ ÿfl ‰Êı̋ ±ı¿ ‹ÎÁ flËı‰ÎfiÌ ±ÎiÎÎ ¿flÌ Ë÷Ì.

“‰‚Ì, Á_÷fiı ±Î’Ì ±Î√L›Î flı,

flı”‰_ fiÏË ±ÎËŸ ±ÎT›Î ωfiÎ flı;

‰flÁ˘ ‰flÁ ±ı¿ ‹ÎÁ flı,

¿fl‰˘ ±Î ‹_Ïÿfl ‹Î_ËÌ ‰ÎÁ flı.”

(Ïfi. ¿Î. ’vÊ˘k΋≠¿Î — 32)

Á_≠ÿΛfiÎ ÷‹Î‹ Á_÷ı ’΂‰ÎfiÌ ±Î ±ÎiÎÎfi_ ËÎÿ˝ ÷’ÎÁ÷Î_ …HÎÎÂı

¿ı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ Á‰ ˝̆’flÌ μ’ÎÁfiÎ ±fiı ÷ı‹fi˘ ‹ÏË‹Î ºœ ¿fl‰Î

…^fiÎ√œ flËÌ V‰Î‹Ìfi˘ Á‹Î√‹ ¿fl‰Îfi_ …wflÌ Ë÷_, ¿ÎflHÎ ±ZÎflfiÎ Á_√ı

… ±ZÎflw’ ◊‰Î› ±fiı ’vÊ˘k΋fi˘ ‹ÏË‹Î Á‹Ω›. lÌ∞fiÌ ±Î ±ÎiÎÎ

’΂Ì, Áÿ˚. √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ÿfl ‰Êı˝ …^fiÎ√œ ’‘Îfl÷Î. ¿˘¥ ‰Êı̋ fi

±‰Î›_ ËÎı› ÷˘ ⁄Ì…ı ‰Êı˝ ⁄ı ‹ÎÁ flËı÷Î.

Á_≠ÿΛ‹Î_ ¿ıÀ·Î¿ ±ı‹ ¿Ëı »ı ¿ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±¤HÎ Ë÷Î

±fiı …^fiÎ√œ ‹_Ïÿfl ±ı¿ ¬ÒHÎı Ë÷_. ÷ı◊Ì ÷ı‹fiı Á‹Î√‹fi˘ ·Î¤ ‹‚ı ÷ı◊Ì

‹ËÎflÎ…ı ±Î‰Ì ±ÎiÎÎ ¿flÌ Ë÷Ì. ’fl_÷ ±ZÎfl⁄˛õfiı ±Î ·˘¿fiÌ Ï‰zÎ

¤HΉÎfiÌ …wfl … fi◊Ì. ‰ıÿ ’HÎ ÷ı‹fiı “fiıÏ÷ fiıÏ÷” ¿Ëı »ı. ‰‚Ì,

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ ‰Î÷˘ ‰Î_«÷Î ≠÷ÌÏ÷ ◊Λ »ı ¿ı ⁄˛õωzÎfi_ ‹Ò‚ …

V‰Î‹Ì Ë÷Î. …ı◊Ì Á_≠ÿΛfiÎ ÷‹Î‹ Á_÷˘fiı ÷ı‹fiÎ Á‹Î√‹fiÌ ±’ıZÎÎ flËı.

Á_≠ÿΛ‹Î_ ≠«Ï·÷ Áÿ˚√v±˘fiÌ ‰Î÷˘‹Î_, “V‰Î‹ÌfiÌ ‰Î÷_” ±ı‰Ì ωÏÂWÀ

±fiı ±’Ò‰˝ »ı ÷ı◊Ì Á_≠ÿΛfiÎ Á_÷˘ ’HÎ ÷ı‹fiÌ ‰Î÷˘‹Î_ “V‰Î‹ÌfiÌ

‰Î÷_”fiÎ_ ≠‹ÎH΢ ±Î’ı »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı V‰‘΋ ’‘Îfl‰Îfi˘ Á_¿S’ ¿›˘˝ I›Îflı V‰Î‹Ìfiı

…^fiÎ√œ◊Ì ⁄˘·ÎT›Î ±fiı ÷ı‹fiı ±ı¿Î_÷ı ‹‚Ì ‹ËÎflÎ… ⁄˘S›Î —

“‹ÌÃÎ TËηΠ¿ı‹ ωÁv_, ‹Îv_ ÷‹◊Ì ⁄Î_‘ı· ÷fi ËÎı,

÷flV›Îfiı …ı‹ ’ÎHÎÌÕ_ TËη_, ¤ÒA›Îfiı ¤˘…fi ËÎı....‹ÌÃÎ.”

V‰Î‹ÌfiÎ ±_÷fl‹Î_◊Ì ’HÎ ±ı … ∂Ï‹˝±˘fiÎ ÁÒfl fiÌ¿‚÷Î Ë÷Î.

±ZÎfl⁄˛õ 121

Áÿ˚√v √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿Ëı·Î “’˘÷ı ±ZÎfl »ı” ÷ı ωÊıfiÎ ≠Á_√˘

‹Î›Î◊Ì ’fl ±ı‰Î ⁄˛õ ±fiı ’fl⁄˛õfiı ‹ÎÏ›¿ ≥„Lƒ›˘ ±_÷—¿flHÎ◊Ì

›◊Î◊˝ ±˘‚¬Ì fi ¿Λ. ÷ı ⁄_fiı ¿Ú’αı ¿flÌfiı ’˘÷ı ’˘÷Îfi_ V‰w’

±˘‚¬Î‰ı ÷˘ … ±˘‚¬Ì ¿Λ. Áÿ˚√v √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ’HÎ ±Ï÷

¿vHÎαı ¿flÌfiı ’˘÷Îfi΋Î_ …ıfiı …ıfiı ωrÎÁ Ë÷˘ ÷ı‰Î Á_÷˘-ËÏfl¤@÷˘fiı

’˘÷Îfi_ ±ZÎfl V‰w’ ±˘‚¬ÎT›_ »ı. ’˘÷Îfi˘ ‹ÏË‹Î ’HÎ Á‹ΩT›˘ »ı,

±ı‰Î ◊˘Õο ≠Á_√˘ Ωı¥±ı —

ÏËLÿV÷ÎfiÌ ÁΑ ¿ı‰∞‰fiÿÎÁfiı √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı

“√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±ZÎflfi˘ ±‰÷Îfl »ı” ±ı‰Ì ±˘‚¬ÎHÎ ¿flÎ‰Ì ÷ı‹fiı

V‰Î‹ÌlÌfi˘ Á‹Î√‹ ¿fl‰Î …^fiÎ√œ ‹˘¿S›Î Ë÷Î. I›Î_ ±ZÎfl ωÊı …\ÿÌ

…\ÿÌ ‰Î÷ ÁÎ_¤‚Ìfiı ÷ı‹fiı ‹Ò_{‰HÎ ◊¥ ÷ı◊Ì ±ı¿ Ïÿ‰Á ÷ı‹HÎı

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ’Ò»u_ — ““V‰Î‹Ì ! ‹fiı ÷˘ √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı

±Î’ ±ZÎfl »˘ ±ı‹ Á‹ΩT›_ »ı. ‰‚Ì, ±ËŸ ±Î ≠Î√∞ ¤@÷,

Ω√Τ@÷ ’HÎ ±Î’fiı ±ZÎfl ¿Ëı »ı. ÷˘ ¿˘¥ ⁄˛õ‹Ïfifiı ±ZÎfl ¿Ëı »ı

±fiı ¿˘¥ ‹Ò‚∞ ⁄˛õ«ÎflÌfiı ±ZÎfl ¿Ëı »ı ‹ÎÀı ÁΫ_ Â_ »ı ? V‰Î‹Ì ‹fiı

±Î’fi˘ ωrÎÁ »ı ‹ÎÀı ±Îfi˘ V’WÀ ¬·ÎÁ˘ ¿fl˘.””

’»Ì V‰Î‹Ìḻı ‘Ìflı flËÌfiı ¿èÎ_ — ““÷fiı ‹Îfl˘ ωrÎÁ »ı ÷˘ ÷_

‹fiı ±ZÎfl ‹Îfi. Ë_ … ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ±ZÎfl »\_. ⁄ÌΩı ¿˘¥ ±ZÎfl ËÎı‰Îfi˘ ÿΉ˘

¿fl÷˘ ËÂı ÷˘ ÷ı ’_«Î÷ ‹Îflı »ı.”” √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ_ ±Î ‰«fi˘◊Ì

÷ı‹fiı ±ZÎfl’HÎÎfiÌ ’Î¿Ì ÏfiWÃÎ ◊¥ √¥ ±fiı ÷ıfi_ ≠‰÷˝fi ¿fl‰Î ·ÎB›Î.

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ ‰‘÷Ì …÷Ì μI¿ÚWÀ÷Îfiı ·Ì‘ı ¥W›Î˝fiÎ ±„Bfi‹Î_

Âı¿Î›ı·Î I›Î√Ì ‰√ı˝ Á¬÷ ωfl˘‘ ¿›˘˝. ¿˘¥±ı ¿ı‰∞‰fiÿÎÁ∞fiı

¿èÎ_ — ““÷‹ı V‰Î‹Ìfiı ±ZÎfl Á‹Ωı »˘ ’HÎ ±ËŸ ‰fl÷η‹Î_ ÷ı

≠‹ÎHÎı ¿Ëı‰ÎÂı fiÏË, Ωı ¿Ëı¢ ÷˘ ‘˘‚Î_ ·Ò√ÕÎ_ ’ËıflÎ‰Ì ÿıÂı.””

V‰Î‹ÌlÌfiÎ ‰«fi◊Ì ±ZÎfl’HÎÎfiÌ ◊›ı·Ì ºœ ÏfiWÃÎ◊Ì ¿ı‰-

∞‰fiÿÎÁ fl˘@›Î fl˘¿Î›Î fiÏË. ÷ı‹HÎı ÷˘ V’WÀ Á_¤‚Î‰Ì ÿÌ‘_ — ““¿Ë_√Ì,

¿Ë_√Ì, ¿Ë_√Ì, ¿Î·Î ’Ëıfl¿ı ¤Ì V‰Î‹Ì ¿˘ ±ZÎfl ¿Ë_√Ì.”” ’»Ì ÷˘ ±Î«Î›˝lÌ

¤√‰÷˚≠ÁÎÿ∞ ‹ËÎflÎ…ı ÷ı‹fiÎ ¤√‰Î_ μ÷flΉÌfiı ‘˘‚Î_ ’ËıflÎT›Î_ »÷Î_

122 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

±Î μ’ÎÏ‘◊Ì Õ›Î˝ ‰√fl ÷ı‹HÎı ±ZÎfl’HÎÎfi_ ≠Ï÷’Îÿfi ÷˘ «Î· flÎA›_.

Á_. 1923fiÌ Áη‹Î_ «ˆhÎÌ ’Òfi‹fi˘ Á‹ˆ›˘ ¿fl‰Î √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ

V‰Î‹Ì ‰fl÷η ±Î‰‰ÎfiÎ Ë÷Î. ±√Îμ ’Ï‰hÎÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ‰√ıflı±ı ≠⁄_‘

¿flı·˘ ¿ı ¿˘¥±ı Á΋ı◊Ì √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfi_ V‰Î√÷ ¿fl‰Î fi …‰_. »÷Î_

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ±Î¿Ê˝HÎ◊Ì Á¤Î ∂ÃÌfiı Á΋ı √¥. ‰‚Ì Á¤Î‹Î_

±ÎT›Î ’»Ì ’HÎ Á‰ı̋ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ’√ı ·Î√‰Î ±Î‰‰Î ·ÎB›Î

÷ı◊Ì ‹˘ÀÌ ‘y΋yÌ ◊¥. ±Î√‚◊Ì … V‰Î‹Ìfiı Ã’¿˘ ±Î’‰Îfi_

√˘’΂∞ ÿÎÿαı (flCΉÌfl∞ ‹ËÎflÎ…fiÎ ‹˘ÀΤΥ±ı) ‹Î◊ı flάı·_ Ë÷_.

÷ı◊Ì ±Î ≠Á_√ı ÷ı±˘ ±ı¿ÿ‹ ⁄˘·Ì ∂ÃuÎ — ““≠ı‹·Î ◊¥fiı ‘y΋yÌ ¿fl˘

»˘. ‰‚Ì, V‰Î‹Ìfiı ’HÎ ¤√‰Îfi ◊‰_ »ı ‹ÎÀı ¿˘¥fiı ¿Î_¥ ¿Ëı÷Î fi◊Ì.””

±Î ‰Î÷ ÁÎ_¤‚Ì V‰Î‹ÌlÌ Á¤Î‹Î_ ∂¤Î ◊›Î ±fiı ¨«ı ÁÎÿı

⁄˘S›Î — ““¿˘¥ ±‹fiı ¤√‰Îfi ¿Ëı¢ fiÏË. ¤√‰Îfi ÷˘ ±ı¿ Á‰ ˝̆’flÌ

±fiı Á‰Î˝‰÷ÎflfiÎ ¿ÎflHÎ ±ı‰Î ’ÒHν ’vÊ˘k΋ lÌ ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì »ı ±fiı

ÂÎVh΋Î_ …ıfiı ‹Ò‚ ±ZÎfl ¿èÎÎ »ı ÷ı ±Î…ı ±Î Á¤Î‹Î_ ÷‹ÎflÌ Á΋ı ‰Î÷˘

¿flı »ı, ‹ÎÀı ±˘‚¬Ì flάΩı.””

ωfl˘‘fiÎ ‰_À˘‚ ‰E«ı ’HÎ ¿˘¥fiÎ◊Ì Õ›Î˝ ÏÁ‰Î› Ïfi‘Õ¿’HÎı ¿flı·Ì

’˘÷ÎfiÎ ±ZÎfl-V‰w’fiÌ V’WÀ÷Î◊Ì Á‰ı̋ ÀΜΠ’ÕÌ √›Î.

ÁÎfl_√’flfiÎ ‰ÎCÎάΫfl ¿ÎflHÎ ÿıËfiÎ ¤Î‰ À΂‰Î √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ

V‰Î‹ÌfiÌ ±ÎiÎÎ◊Ì V‰Î‹Ìfi˘ Á‹Î√‹ ¿fl‰Î …^fiÎ√œ ±ÎT›Î Ë÷Î. …^fiÎ√œ

±Î‰÷Î_ flV÷΋Î_ ¤√÷∞±ı ÷ı‹fiı “√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‹Ò‚ ±ZÎfl »ı”

±ı‰Ì ‰Î÷ ¿flÌ. ’HÎ ÷ı‹fiı vE›_ fiÏË. …^fiÎ√œ‹Î_ ±ı¿ ‰¬÷ V‰Î‹ÌlÌfiÌ

±ÎiÎÎ◊Ì Á‰ı˝ ËÏfl¤@÷˘ ‹_ÏÿflfiÌ ‰ÎÕ̱ı ’J◊fl ÷◊Î fiÎfiÎ ¿Î_¿flÎ ‰ÌHÎÌ

‰ÎÕÌ «˘A¬Ì ¿fl÷Î Ë÷Î. I›Î_ Á‰ı˝fiı ±Îfi_ÿ‹Î_ ±·‹V÷ Ωı¥fiı ‰ÎCÎάΫflı

‹Ë‰ÎfiÎ ÿ΋ΠÂıÃfiı ’Ò»u_ — ““±Î ⁄‘Îfiı ±Îfi_ÿ ±Î‰ı »ı ±ı‰˘ ±Îfi_ÿ

‹fiı ¿ı‹ fi◊Ì ±Î‰÷˘ ?””

I›Îflı ÿ΋ΠÂıÃı ¿èÎ_ — ““÷‹ı ±Î ≠Î√∞ ¤@÷‹Î_ ωrÎÁ ·Î‰Ì

“V‰Î‹Ì ‹Ò‚ ±ZÎfl »ı” ±ı‹ Á‹Ωı ÷˘ ÷‹fiı ’HÎ ±Îfi_ÿ ◊Λ.””

±ZÎfl⁄˛õ 123

I›Îflı ÷ı‹HÎı ¿èÎ_ — ““V‰Î‹Ì ’_Õı ¿Ëı ÷˘ Ë_ ‹Îfi_.””

◊˘Õ̉Îfl ’»Ì ¤√÷∞fiÌ T≤ÏkÎ◊Ì ¬ıÓ«Î¥fiı ±Î‰ı·Î √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ

V‰Î‹Ìfiı ÷ı‹HÎı ’Ò»u_ — ““V‰Î‹Ì ! ±Î ≠Î√∞ ¤HÎ÷˘ »ı ¿ı “V‰Î‹Ì

±Î’˘±Î’ ‹Ò‚ ±ZÎfl »ı” ÷ı ‰Î÷fi_ ÏfiflοflHÎ ¿flÌ ±Î’˘.””

I›Îflı V‰Î‹Ì ¿Ëı — ““…ı‹ ≠Î√∞ ¿Ëı »ı ÷ı‹… »ı.””

÷ı ÁÎ_¤‚Ìfiı ‰ÎCÎάΫflı ’Ò»u_ — ““V‰Î‹Ì ÷‹ı ’_Õı ±ZÎfl ?”” ±ıÀ·ı

V‰Î‹Ì±ı “ËΔ ’ÎÕÌ. ±Î◊Ì ‰ÎCÎάΫflfiı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‹Ò‚ ±ZÎfl

»ı ÷ı ≠÷ÌÏ÷ ◊÷Î_ … ÏfiflΉflHÎ º„WÀ ◊¥ √¥ ±fiı ’fl‹ ±Îfi_ÿ ◊›˘.

±ı¿ ‰¬÷ …L‹ÎWÀ‹ÌfiÎ Á‹ˆ›Î ’fl ±Î‰ı· fiÎΩ ¿Î‹‚̱ı ±ı¿ Á¤Î

≠Á_√ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ≠ë ’Ò»u˘ — ““V‰Î‹Ì ! lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı

Á‰˝ ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ, √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷ı μk΋ ‹Ë΋@÷

ΩHÎ̱ı »Ì±ı. ’HÎ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ±ZÎflfiı ¿ı‹ ΩHΉΠ±fiı Á‹…‰Î ?””

÷ı ÁÎ_¤‚Ì V‰Î‹Ìḻı ¿èÎ_ — ““÷‹˘fiı ’ÎÁı ⁄ıÁÎflÌfiı …ı Ë‹HÎÎ_ ‰Î÷˘

¿flı »ı ÷ı … ±ZÎfl »ı.””

‰‚Ì ‹Ë‰ÎfiÎ ËÏfl¤@÷˘fiı ≠Á_√˘’ÎkÎ ’˘÷ÎfiÎ V‰w’fiÌ ‰Î÷ ¿fl÷Î_

¿Ëı·_ — ““±Î ÀÎHÎı ±ZÎfl‘΋ ÷‹ÎflÌ ¤ı√Î ¿Î_¿flÎ ‰ÌHÎı »ı.”” ÷◊Î ““÷‹ÎflÎ

¤ı√Î ¬Î¬flÎfiÎ_ ’ÎfifiÎ ’Ï՛Π⁄fiΉı »ı.””

…^fiÎ√œ◊Ì »ıS·Ì ωÿΛ ·¥fiı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‰_◊‚Ì ’‘Λν

÷ı ‰¬÷ı ¿S›ÎHΤΥfiÎ ’hÎ ÿı‰∞¤Î¥±ı V‰Î‹ÌlÌfiÌ ’ÒΩ ¿flÌfiı ≠ë

’Ò»u˘ — ““V‰Î‹Ì ! ±Î’HÎı ÁΈ ±ZÎfl⁄˛õfiÌ ‰Î÷ ¿fḻı »Ì±ı ÷ı ±ZÎfl

¿ı‰_ ËÂı ?””

±ıÀ·ı V‰Î‹Ì±ı ÷ıfiı ¿èÎ_ — ““±Î ÷ÎflÎ CÎfl‹Î_ ⁄ıÃ<_ »ı ±ı … ±ZÎfl »ı.””

Áÿ˚. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ “’˘÷ı ±ZÎfl »ı” ÷ı ωÊıfiÎ_

“V‰Î‹ÌfiÌ ‰Î÷_”fiÎ_ ≠‹ÎH΢

⁄Ì…\_ ±Ï‘¿ ¿Î_¥ Á‹…‰Îfi_ fi◊Ì fiı ±ıÀ·_ … Á‹…‰Îfi_ »ı …ı,

124 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

‹ËÎflÎ…fiı ’vÊ˘k΋ ΩHΉΠfiı ±Î ÁΑfiı ±ZÎfl ΩHΉΠfiı ±Î ⁄‘Λ

±ZÎfl »ı ±fiı ±˘S›Î (V‰›_) ‹Ò‚ ±ZÎfl »ı ÷ı ’HÎ ±Î_ËŸ ÿıË ‘flÌfiı

±ÎT›Î »ı. (V‰Î.‰Î. 3/38)

√΋ ÿı‰flÎÏ…›Î‹Î_ ‰Î÷ ¿flÌ …ı, ÿıËfiı ‹Ò¿Ìfiı …ıfiı ’΋‰Î Ë÷Î, …ıfiı

‹‚‰_ Ë÷_ ÷ı ¤√‰Îfi ±Î’HÎfiı ‹Y›Î, fiı ÿıË ‹Ò¿Ìfiı ¤√‰Îfifiı ’΋‰Î

Ë÷Î, ÁΑfiı ’΋‰Î Ë÷Î, ÷ı ¤√‰Îfi fiı ÁΑ ±Î ±Î’HÎfiı ‹Y›Î ±ı …

»ı. ±ı‹ √ÎÿÌ μ’fl ËÎ◊ ’»ÎÕÌfiı ¿èÎ_, fiı ±Î ÁΑ »ı ÷ı ¤√‰Îfifi_ ‘΋

»ı. (V‰Î.‰Î. 4/59)

±ı¿ ¤@÷ı ’Ò»u_ …ı, “±ÎI‹Î ¿ı ÿı¬Î÷˘ fi◊Ì ?” ’»ı V‰Î‹Ì ¿Ëı,

“ÿı¬Î› ÷˘ »ı ’HÎ ‹fiÎ÷˘ fi◊Ì. iÎÎfi ◊ÎÂı I›Îflı ‹fiÎÂı, “±Î »ı ±ı ⁄˛õ

fiı √›Î ±ı ’fl⁄˛õ.” ±ı‹ ‹‹˝‹Î_ ‰Î÷ ¿flÌ. (V‰Î.‰Î. 6/211)

±ZÎfl‘΋ ⁄Ë … »ıÀ_ »ı. ’HÎ ±Î’HÎfiı ¤√‰Îfiı ◊Õ‹Î_, (fi∞¿,

’ÎÁı) ¿›* »ı. ‹fiW› …ı‰Î ◊¥fiı ⁄ıÃÎ »Ì±ı. (V‰Î.‰Î. 4/62)

±Î ÁΑ ±ZÎfl »ı. ÷ıfi˘ ÏÿT›¤Î‰ fiı ‹fiW›¤Î‰ ±ı¿ Á‹…‰˘ fiı

±Î ÷˘ ±…L‹Î »ı, √¤˝‹Î_ ±ÎT›Î fi◊Ì. fiı ±ı‹fiÌ flÌ÷ ÷˘ fiÀfiÌ ‹Î›ÎfiÌ

’ıÃı Á‹…‰Ì fiı ±Î ÷˘ ‹ËÎflÎ…fiÎ Á_¿S’ı ¿flÌfiı ±ËŸ ÿı¬Î› »ı. (V‰Î.‰Î.

5/184)

Áÿ˚√v √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿Ëı·˘ ’˘÷Îfi˘ ±ÁΑÎflHÎ ‹ÏË‹Î

√΋ ’ÌÉÎΩ‚‹Î_ ‰Î÷ ¿flÌ …ı, ¿˘¥ ¿ËıÂı …ı ±ZÎfl‘΋ ¿ı‰_ ËÂı ?

÷˘ ±Î’HÎı ÷˘ ¤√‰Îfi ÿÌÃÎ »ı, ±ZÎfl‘΋‹Î_ flËıfiÎflÎ ÿÌÃÎ »ı,

¤√‰ÎfifiÌ Ë…^flfiÎ fiı ¤√‰ÎfifiÌ ’ÎÁı flËıfiÎfl ÿÌÃÎ »ı, fiı ¿Îfi‹Î_ ‰Î÷_

¿flÌ »ı, ˉı ÷˘ ÷ı… ÿı¬Î÷_ fi◊Ì ±ıÀ·_ ⁄Î¿Ì »ı. ‹ÎÀı ±Î ÁΑ »ı ÷ı‹Î_ …

¤√‰Îfi flèÎÎ »ı, ‹ÎÀı ωrÎÁ flάΩı. (V‰Î.‰Î. 4/67)

±ZÎfl⁄˛õ 125

±Î ÁΑ ÷˘ ¤√‰ÎfifiÌ Ë…^flfiÎ flËıfiÎflÎ »ı, ’‚‹ÎhÎ »ıÀı flËı ÷ı‰Î

fi◊Ì fiı ±ı flèÎÎ »ı ÷ı ¿˘¥ ∞‰fiÎ ¿S›ÎHÎfiı ±◊ı˝ flèÎÎ »ı. fiı ±Î Á‹ı ±ı¿

‰Î÷ ◊Λ »ı ÷ı‰Ì ‰Î÷ ⁄ÌΩ ÁΑ …L‹Îfl΋Î_ ’HÎ ¿flÌ Â¿ı fiÏË fiı ¿fl÷Î_

±Î‰Õı fiÏË fiı …L‹Îfl˘ ±P›ÎÁ ¿flı ÷˘ ’HÎ ±ı‰Ì ‰Î÷˘ Â̬Λ fiÏË.

(V‰Î.‰Î. 5/20)

....±Î… ‰÷˝‹Îfi¿Î‚ı …ıHÎı ÿıË ‘›Î˝ »ı ÷ıfiı ÷˘ ±ı¿ ’√·_

±ZÎfl‘΋‹Î_ »ı fiı …ıfiı ±Î ÁΑfiÌ ±˘‚¬ÎHÎ ◊¥ »ı ÷ıfiı ÷˘ ⁄ı› ’√·Î_

±ZÎfl‘΋‹Î_ … »ı... (V‰Î.‰Î. 3/26)

....±Î ÿı¬Î› »ı ±ı‰Ì fiı ±ı‰Ì ‹ÒÏ÷˝ ±ZÎfl‘΋‹Î_ »ı. ·√Îflı Œıfl

fi◊Ì. ±ı‹Î_ ÷ı… ‰‘Îflı ÿı¬ÎÕı »ı ±ıÀ·˘ … Œıfl »ı. ±Î ÿı¬Î› ±ı … ‹ÒÏ÷˝

±ZÎfl‘΋‹Î_ »ı ±ı‹ Á‹…‰Î‹Î_ ¿ÎE›’ ±ıÀ·Ì ¿ÎE›’ »ı; ‹ÎÀı ÏÿT›¤Î‰,

‹fiW›¤Î‰ ±ı¿ Á‹…‰˘ ±ıÀ·ı ◊¥ flèÎ_. ⁄Ì…\_ ÷˘ ÷ıfiÌ ’»‰ÎÕı ±ÎŒ^Õ_

Á‹ΩÂı. (V‰Î.‰Î. 5/256)

‰fl÷η‹Î_ ‰Î÷ ¿flÌ …ı, ⁄Ì…\_ ¿Î_¥ ¿fl‰Îfi_ fi◊Ì, ±ıfiÎ ◊¥fiı ±ıfiı

∞‰ Á˘Ó’Ì ÿı‰˘, ±ıÀ·ı ⁄‘_› ¿flÌ flèÎÎ »Ì±ı. ±fiı ±ZÎfl‘΋‹Î_ ‹ËÎflÎ…

±Î‹ fiı ±Î‹ μkÎflÎÿı ‹¬Îflg‰ÿı ⁄ıÃÎ »ı, ±ı‹ ‰Î÷ ¿flÌfiı ’√fiÎ ±_√ÒÃÎ◊Ì

÷ı Ï¬Β›*÷ ËÎ◊fiÌ ±Î_√‚̱ı ¿flÌfiı ⁄÷ÎT›_. (V‰Î.‰Î. 4/91)

±Î ÷˘ ’flÿıÂÌ ÁΑ »ı, ÷◊Î ‹ËÎflÎ… ≠√À ◊›Î I›Îflı ±Î ÁΑ

ÿÌÃÎ, fiÏË ÷˘ ±Î ÁΑ ⁄Ì…ı ËÎı› fiÏË. (V‰Î.‰Î. 4/71, 52)

Áÿ˚. √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿Ëı·Î “V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı” ÷ı ωÊıfiÎ ≠Á_√˘

Á_. 1906fiÎ ŒÎ√HÎ ‹ÎÁ‹Î_ Áÿ˚. √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì fiΉ·Ì

’‘Λν. ±ËŸ ±ı¿ gËÿV÷ÎfiÌ ÁΑ ¿ı‰∞‰fiÿÎÁ∞ Ë÷Î. ÷ı‹HÎı ÿ_Õ‰÷˚

¿flÌ flÕ÷Î_ flÕ÷Î_ V‰Î‹Ìfiı ¿èÎ_ ¿ı ““Ë_ ±‹ÿΉÎÿ ÿıÂfi˘ »\_ »÷Î_ ±Î’fiÌ

’ÎÁı ‰Õ÷η flË_ »\_ ÷ı◊Ì ÁΈ ‹fiı ¿Ëı »ı ¿ı ÷Îv_ ¿S›ÎHÎ fiËŸ ◊Λ.””

126 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

I›Îflı V‰Î‹Ì±ı ÷ıfiı ‘Ìfl… ±Î’÷Î_ ¿èÎ_ — ““÷_ ÂÎ ‹ÎÀı ‹Ò_{Λ »ı ?

Ë_ ÷fiı »÷Ì ÿıËı ±ZÎfl‘΋‹Î_ ⁄ıÁÎflÌÂ.””

±ı … Áη‹Î_ «ˆhÎ ‹ÎÁ‹Î_ Áÿ˚√v √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‰fl÷η

’‘Λν I›Îflı Áÿ˚√v √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷flŒ

±Î_√‚Ì «Ÿ‘Ìfiı ¿èÎ_ ¿ı ““‹ıÓ ÷fiı »÷Ì ÿıËı ±ZÎfl‘΋‹Î_ ⁄ıÁÎflÌ ±ı‹ ¿èÎ_

Ë÷_ ÷ı ‰Î÷ ›Îÿ »ı fiı ? ±Î √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ

±ZÎfl‘΋fi˘ ±‰÷Îfl »ı. ÷ı±˘ ÷fiı ‹ËÎflÎ…fiÎ Á‰ ˝̆’flÌ V‰w’fi_ iÎÎfi

¿flΉÂı. ÷ı‹fiÌ ’ÎÁı flËı…ı. ‰Î÷˘ ¿fl÷Î_ ÷ı‹fi_ ‹Î◊_ ÿ¬÷_ fi◊Ì ±fiı ‹Îv_

÷˘ ‹Î◊_ ÿ—¬Ì Ω› »ı.””

±ı¿ ‰¬÷ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì «ˆhÎÌ ’Òfi‹fiÎ Á‹ˆ›ı ‰fl÷η ’‘Λν

Ë÷Î. ⁄_fiı ÿıÂfiÎ ±Î«Î› ˝̆ ±fiı ‹˘ÀÎ Áÿ˚√v±˘ ±Î Á‹ˆ›Î‹Î_ ¤ı√Î ◊›Î

Ë÷Î. ÷ı ‰¬÷ı Á¤Î‹Î_ Á_÷’_„@÷‹Î_ ’ÎÀ μ’fl ≠◊‹ √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì,

’»Ì ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, ¿V‰Î‹Ì ±fiı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ⁄ıÃÎ Ë÷Î. ÷ı

‰¬÷ı √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ωÊı Ëı÷‰Î‚Î ¤˘›¿ÎfiÎ ËÏfl¤@÷ ‹Î·∞

Á˘fi̱ı √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ’Ò»u_ — ““V‰Î‹Ì ! ±Î Áÿ˚√v ¿˘HÎ ?””

Áÿ˚. √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_ — ““‹ıÓ ÷fiı ¿èÎ_ Ë÷_ fiı ¿ı Ë_ ÷fiı

±ZÎfl‘΋ ⁄÷ΉÌÂ. ±Î √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÁÎZÎÎ÷˚ ±ZÎfl‘΋fi˘ ±‰÷Îfl

»ı. ‹ËÎflÎ…ı CÎHÎ̉Îfl ÷ı‹fiı ±ZÎfl‘΋ ÷flÌ¿ı ±˘‚¬ÎT›Î »ı. ‹ÎÀı ÷_

±˘‚¬Ì ·ı !””

ÁIÁ_√‹Î_ ¿H΢˝’¿Hν ±fiı ’fl_’flÎ◊Ì «Î·Ì ±Î‰÷Ì ±Î ‰Î÷fiÌ

ÁI›÷ÎfiÌ ¬Î÷flÌ ¿fl‰Î V‰Î‹ÌlÌ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ’˘÷ı ¤˘›¿Î √›Î

Ë÷Î ±fiı ‹Î·∞ Á˘fiÌfiÎ V‰‹¬ı ±Î ‰Î÷ ÷ı‹HÎı ÁÎ_¤‚Ì Ë÷Ì. ÷ı ’»Ì

›˘√Ì∞ ‹ËÎflÎ… ±fiı ⁄ÌΩ Á_÷-ËÏfl¤@÷˘fiı ’HÎ I›Î_ ·¥ …¥ ÷ı‹fiÎ

‹¬ı ‰Î÷ ¿ËÌ Á_¤‚Î‰Ì Ë÷Ì.46

±ı¿ Ïÿ‰Á ‹Ë‰ÎfiÎ {ÌHÎΤΥ, ≠Î√∞ ¤@÷ ÷◊Î Ω√Î ¤@÷ı

‹‚Ìfiı ±ı¿ ≠ë √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ’Ò»‰Îfi_ fi@¿Ì ¿›* ±fiı ÷ı ≠ë

≠Î√∞ ¤@÷ı V‰Î‹Ìfiı ’Ò»u˘ — ““±ZÎfl‘΋‹Î_ ±Î’fiÌ ±fiı lÌ∞-

±ZÎfl⁄˛õ 127

46. ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fiÎ flı¿˘Õ˝ ¿flı·Î ≠‰«fi‹Î_ ±Îfi˘ μS·ı¬ »ı.

‹ËÎflÎ…fiÌ ’ÎÁı ±¬_Õ flËı‰Î› ±fiı Á‰˝ ¿Áfl À‚Ì Ω› ÷ı B≤ËV◊

ËÎı¥±ı I›Îflı ◊Λ ¿ı I›Î√Ì ◊¥±ı I›Îflı ◊Λ ?””

I›Îflı √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_ — ““lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı Á‰˝ ±‰÷ÎflfiÎ

±‰÷ÎflÌ ’vÊ˘k΋ ΩHÎÌfiı ±fiı ±Î (Á΋ı ’˘œı·Î √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

÷flŒ ±Î_√‚Ì «Ÿ‘Ìfiı) V‰Î‹Ì √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı flËı‰Îfi_

±fiÎÏÿ ±ZÎfl‘΋ »ı ±ı‹ Á‹∞ ÷ı‹fi΋Î_ ∞‰ ΩıÕÌ ÿı ÷˘ I›Î√Ì flËı

±◊‰Î B≤ËV◊ flËı ’HÎ ±‹ÎflÎ◊Ì ±fiı ‹ËÎflÎ…◊Ì ¿_¥ »ıÀ_ fi flËı ±fiı ÷ı

ωfiÎ ÷˘ ⁄_fiı◊Ì »ıÀ_ … »ı.””

Á_. 1905fiÎ …L‹ÎWÀ‹ÌfiÎ Á‹ˆ›Î μ’fl Áÿ˚√v √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

…^fiÎ√œ ’‘Λν, ±fiı ±ËŸ lΉHÎ ‰ÿ fi‰‹ÌfiÌ Á¤Î‹Î_ ÁΈfiı ¿èÎ_ Ë÷_ —

““÷‹ı ⁄‘Î V‰Î‹Ìfiı …ı‰Î »ı ÷ı‰Î ±˘‚¬÷Î fi◊Ì. ‹fiı ‹ËÎflÎ…ı ±ı¿Î_÷‹Î_

V‰‹¬ı V‰Î‹Ìfi˘ ‹ÏË‹Î ¿è΢ »ı ¿ı ±Î √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‹Ò‚ ±ZÎfl

»ı.”” ±ı‹ ¿ËÌ ¤ÎÿflÎfiÎ ËÏfl¤@÷˘ Õ˘ÁΤΥ, flIfiΤΥ ÷◊Î ‰Âfl΋

Á◊Îfl ’ÎÁı, ¤Îÿfl΋Î_ ÁΈ ≠◊‹ ‹ËÎflÎ…ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfi˘ …ı

‹ÏË‹Î ¿è΢ Ë÷˘ ÷ı ‰Î÷ Á¤Î‹Î_ ¿flΉÌ.

Á_. 1908‹Î_ ‘΋‹Î_ …÷Î_ ’Ëı·Î_ Áÿ˚√v √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı

‹_ÿ‰ÎÕ √˛ËHÎ ¿›˘˝ Ë÷˘. ÷ı ‰¬÷ı ‰Õ˘ÿflÎfiÎ ¤@÷˘ ⁄Î’ flΛ∞, ≠ı‹Îfi_ÿ

‰√ıflı±ı V‰Î‹Ìfiı ≠Î◊˝fiÎ ¿flÌ ¿ı ““V‰Î‹Ì ! ±ı¿‰Îfl ‰Õ˘ÿflÎ ÁÎ‹Ì º„WÀ

¿fl˘.”” (’Ëı·Î_ V‰Î‹Ì ‰Õ˘ÿflÎ ⁄Ë flèÎÎ Ë÷Î).

I›Îflı V‰Î‹Ì ⁄˘S›Î — ““ˉı ‰Õ˘ÿflÎ ÁÎ‹Ì º„WÀ fi ËÎı›. ˉı ÷˘

±ZÎfl‘΋‹Î_ F›Î_ ‹ËÎflÎ… Ï⁄flÎ…ı »ı I›Î_ º„WÀ ËÎı› ¿Î_ …^fiÎ√œ‹Î_

…^fiÎ√œfiÎ Ωı√Ì …ı ÁÎZÎÎ÷˚ ±ZÎfl‘΋ »ı I›Î_ º„WÀ ËÎı›.””

±Î ‰Î÷ ÁÎ_¤‚Ì ⁄˘ÀÎÿfiΠω·Î· ÂıÃı V‰Î‹Ìfiı ’Ò»u_ —

““…^fiÎ√œfiÎ Ωı√Ì Á΋_ º„WÀ flά‰Îfi_ ¿èÎ_ ÷ı Â_ ?””

I›Îflı V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_ — ““±Î …^fiÎ√œfiÎ Ωı√Ì √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

÷ı ‹ËÎflÎ…fiı flËı‰Îfi_ ÁÎZÎÎ÷˚ ±ZÎfl‘΋ »ı. ‹ËÎflÎ… ÷ı‹fiÎ◊Ì ±H΋ÎhÎ

»ıÀÎ fi◊Ì.””

128 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

Áÿ˚. √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿Ëı·˘ “V‰Î‹Ì”fi˘ ±ÁΑÎflHÎ ‹ÏË‹Î

…^fiÎ√œ ±Î‰÷Î_ flV÷΋Î_ √œÕ΋Î_ ±ı¿ ‰¬÷ √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı

‰Î÷ ¿flÌ Ë÷Ì, “‹ËÎflÎ…ı …\ÿÎ …\ÿÎ ‹_ÏÿflfiÎ ‹Ë_÷ fiÌQ›Î ’HÎ ¬fl˘

T›‰ËÎfl ÷˘ …^fiÎ√œfiÎ ‹Ë_÷ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ±Î‰Õu˘ ¿Ëı‰Î›, ¿ı‹

…ı ±ı‹HÎı fiÎ√fl˘fiÌ ±ÎÀ·Ì μ’ÎÏ‘‹Î_ ’HÎ ‹_Ïÿfl ’Òv_ ¿›*. ‹_Ïÿflfi˘

T›‰ËÎfl Á‘Λ ˝̆. ±Î¬Î Á˘flà ÿı‹Î_ ÁIÁ_√ Œı·ÎT›˘. ÁΑ±˘fiı ‘‹˝

Ïfi›‹‹Î_ ‰÷νT›Î. ±Î«Î›˝ flCΉÌfl∞ ‹ËÎflÎ…fiı flÎ∞ ¿›Î˝ ±fiı ÁÎ◊ı ÁÎ◊ı

±¬_Õ ¿◊ΉÎ÷ν ¿flÌfiı ±ı¿ ZÎHÎ ’HÎ ‹ËÎflÎ…fiÌ ‹ÒÏ÷˝fiı ¤ÒS›Î fi◊Ì. ‹ÎÀı

±ı‰Î Áÿ˚√v ÷˘ ±Î¬Î ÁIÁ_√‹Î_ fi◊Ì. ±ı ÷˘ Á‰˝iÎ »ı, Á‰˝ÿZÎ »ı ±fiı

‘L‰_÷fl ‰ˆz »ı.”

±ı¿ ‰¬÷ √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì …^fiÎ√œ ωflÎ…‹Îfi Ë÷Î. ‹_Ïÿfl‹Î_

œ˘fl ‹ÎÀı CÎÎÁ ¿Î’‰Î ’ÎÊ˝ÿ˘ Õ_√fl‹Î_ …÷Î Ë÷Î. ÷ı‹fiı …÷Î Ωı¥

√˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_, “¤ıÓÁ·Î Õ_√fl ’fl ‰Îÿ‚Îı ⁄ıÃÎ_ »ı ‹ÎÀı ‰flÁÎÿ

⁄Ë ◊Âı ±fiı ÷‹ı ⁄‘Î ’·‚Ì …¢ ‹ÎÀı CÎÎÁ ·ı‰Î …¢ fiÏË.”

÷ı±˘ ’λΠ‰Y›Î I›Î_ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷ı‹fiı Á΋ı ‹Y›Î ±fiı

¿èÎ_, “Ãο˘fl∞fiı √Λfi_ ÿÒ‘ … ¤Î‰ı »ı. ÷ı √Λ˘ ·Ì·_ CÎÎÁ ¬Î‘Î ‰√fl

ÿÒ‘ @›Î_◊Ì ±Î’Âı ? ‹ÎÀı Ω±˘. ‰flÁÎÿ ’»Ì ’ÕÂı.”

’ÎÊ˝ÿ˘ ÷˘ √›Î ±fiı ÷ı±˘ ’λΠ±ÎT›Î ’»Ì … ‰flÁÎÿ ‘˘‘‹Îfl

’Õu˘. √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ±Îç›˝ ◊›_. ’HÎ F›Îflı ÷ı‹fiı ’ÎÊ˝ÿ˘±ı ¿èÎ_ ¿ı

V‰Î‹ÌfiÌ ±ÎiÎÎ◊Ì √›Î Ë÷Î I›Îflı ÷ı‹HÎı ¿èÎ_ ¿ı “±ËÎı ! ±Î ÷˘ Ωı√Ìfi_

¿Î‹ »ı. ‹Îv_ ¿èÎ_ ÷˘ ±ı … Œıfl‰Ì ¿ı.”

Á_. 1908‹Î_ Áÿ˚. √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ±_Ï÷‹ ‹_ÿ‰ÎÕ √˛ËHÎ ¿› ˝̆

±fiı ±Î ·˘¿‹Î_◊Ì μÿÎÁ ◊¥ √›Î. ±Î Ωı¥ ⁄˘ÀÎÿfiΠω·Î· Âıà ¨ÕÎ

∂÷flÌ √›Î ±fiı ◊˘Õ̉Îfl ’»Ì √‚√‚Î ◊¥fiı √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı

’Ò»u_, “V‰Î‹Ì ! ˉı ±‹Îfl˘ ¿˘¥ ±Î‘Îfl ?”

±ıÀ·ı √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_, “÷Îflı Â_ ±Î‘Îfl Ωı¥±ı »ı ? Ωı

±ZÎfl⁄˛õ 129

T›‰ËÎfl Â̬‰˘ ËÎı› ÷˘ Á_ÿÏfl›ÎHÎÎfiÎ ’ÒΩ Âıà ’ÎÁı ……ı ±fiı T›‰ËÎfl

±fiı ‹˘ZÎ ⁄_fiı Â̬‰Î ËÎı› ÷˘ …^fiÎ√œfiÎ Ωı√Ì √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’ÎÁı

……ı. V‰Î‹Ì …ı‰Î Á‹◊˝ ¿˘¥ ÁΑ fi◊Ì.”

±ı¿ ‰¬÷ ≠Î√∞ ¤@÷fiı √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_, “≠Î√∞ ! ÷_

…^fiÎ√œ …¥Â ? ≠Î√∞ ! ÷_ …^fiı√œ ……ı ±fiı ‹ıÓ ÷fiı …ı …ı ¿˘· ±ÎM›Î

»ı ÷ı Á‰ı̋ I›Î_ ’ÒflÎ ◊Âı.”

√˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‘΋‹Î_ ’‘Λν I›Îflı Ω√Î ¤@÷fiı V‰Mfi‹Î_

ÿ½fi ÿÌ‘Î_. Ω√Î ¤@÷ı ’Ò»u_, “V‰Î‹Ì, ÷‹ı ÷˘ «ÎS›Î, ˉı ‹Îflı Â_

¿fl‰_ ? ‹Îv_ ‘Λ* ◊÷_ fi◊Ì.”

V‰Î‹Ì±ı ÷ı‹fiı »Î÷Ì‹Î_ «flHÎÎflg‰ÿ ±ÎM›Î_, ‹Y›Î ±fiı ’Ò»u_, “Â_

‘Λ* ¿fl‰_ »ı ?”

Ω√Î ¤@÷ı ¿èÎ_, “I›Î√Ì ◊¥ …^fiÎ√œ V‰Î‹ÌfiÌ Áı‰Î‹Î_ flËı‰_ »ı.”

V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_, “…^fiÎ√œ V‰Î‹ÌfiÌ Áı‰Î‹Î_ flËÎı ±ı‹Î_ ±‹Îfl˘ ⁄Ë

flÎ∞’˘ »ı.”

±Î μ’flÎ_÷ √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ⁄˛õ«ÎflÌ ±g«I›Îfi_ÿ∞,

‹Î‘‰«flHÎÿÎÁ∞ ‰√ıflı ±fiı¿ I›Î√̱˘ ÷◊Î fi◊ ’Àı·, ÿıËάΫfl,

…ıÃάΫfl, ‹fi∞ Ã@¿fl, ∞¤Î¥ Âı·÷. ‰ÎCÎ∞¤Î¥, ¿flÂfi¤Î¥ ÿıÁÎ¥

‰√ıflı ±fiı¿ ËÏfl¤@÷˘fiı ’HÎ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì‹Î_ ΩıÕuÎ Ë÷Î.

±L› ’fl‹Ë_Á˘±ı ¿Ëı·Î “V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı” ÷ı ωÊıfiÎ ≠Á_√˘

Á_‰÷ 1939‹Î_ CÎfiU›Î‹ ‹ËÎflÎ…fiÌ ‹ÒÏ÷˝≠Ï÷WÃÎ ≠Á_√ı

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ¿Ú’Î’ÎhÎ ÏÂW› ≠Î√∞ ¤√÷ Áfl÷ ±ÎT›Î Ë÷Î. ÷ı

‰¬÷ı ÷ı‹fiÌ º„WÀ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ‹‚ı·Î ω¶Îfi ’fl‹Ë_Á V‰Î‹Ì

ωiÎÎfiÎfi_ÿ∞fiÎ ÏÂW› ÁΑ ›iÎ’vÊÿÎÁ (ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…) ’fl ’ÕÌ.

÷ı‹fiı “√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı.” ÷ı ≠÷ÌÏ÷ ¿flΉ‰Î ÷ı‹HÎı V‰Î‹Ì

ωiÎÎfiÎfi_ÿ∞fiı ≠ë ’Ò»u˘, “V‰Î‹Ì ÷‹ÎflÎ ‰¬÷‹Î_ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

‹Ò‚ ±ZÎfl »ı ±ı‰Ì …ı ‰Î÷ ◊÷Ì Ë÷Ì ÷ı ±Î…ı ¿ËÎı.” ≠Î√∞ ¤@÷fiÌ ±Î

130 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

‰Î÷ ÁÎ_¤‚Ì ÷ı‹HÎı ±Î…\⁄Î…\ Ωı›_ ±fiı ’»Ì ‘Ìflı◊Ì ⁄˘S›Î, “V‰Î‹Ì ‹Ò‚

±ZÎfl »ı ±ı ‰Î÷ ‹ıÓ CÎHÎ̉Îfl ‹ËÎflÎ… ’ÎÁı◊Ì ÁÎ_¤‚Ì »ı. ‰‚Ì √˘’΂Îfi_ÿ

V‰Î‹Ì ’HÎ ±ı ‰Î÷fi_ CÎb_ … ≠Ï÷’Îÿfi ¿fl÷Î ÷ı◊Ì ±ı ‰Î÷ ‹ÎflÎ ∞‰‹Î_ »ı.”

±ıÀ·Ì ‰Î÷ ¿flÌ ±ıÀ·Î‹Î_ œ˘Ï·›Î fiÌ«ı Á_÷Λı·Î ›iÎ’vÊÿÎÁ ⁄ËÎfl

fiÌ¿Y›Î ±fiı ÷ı‹fiı ¿èÎ_, “±Î ‰Î÷ ÷‹ı ‹fiı ¿ı‹ ±I›Îfl Á‘Ì fi ¿ËÌ ?”

ωiÎÎfiÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_, “…\±˘, Ë…\ ‹ËÎflÎ…fi_ ’vÊ˘k΋’b_ ±Î

ÁIÁ_√‹Î_ CÎHÎÎfiı Á‹Ω÷_ fi◊Ì. I›Î_ V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı ±ı‰Ì √ıÕ ¿ı‹ ⁄‘Îfiı

⁄ıÁı ? ±ıÀ·Î ‹ÎÀı v«÷_ v«÷_ ¿Ëı‰_. ’HÎ ÷‹ı ±Î ‰Î÷ ÁÎ_¤‚Ì »ı ÷˘ ÷ı

ÁÎ«Ì »ı ±fiı ∞‰‹Î_ ±ı ≠‹ÎHÎı Á‹∞ flά¢.”

±ı¿ ‰¬÷ı √œÕ΋Î_ L≤gÁËÎfi_ÿ V‰Î‹Ì, π√˘fl΂Ή΂Π¿<_‰fl∞

’Àı·fiı ¿Ëı — “¿<_‰fl∞ ’Àı· ! ±Î √œÕÎ ‹_ÏÿflfiÎ ¿Î_√flÎ ¿ıÀ·Î »ı ?” ÷˘

¿Ëı, “CÎHÎÎ.” I›Îflı L≤gÁËÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı, “Ωı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’˘÷ı

±ZÎfl‘΋ »ı ±ı ‰Î÷ ¬˘ÀÌ ËÎı› ÷˘ ¿Î_√flı ¿Î_√flı ±ı¿ ⁄˛õÎ_Õ ¤Î_B›Îfi_ ’Î’

(‹fiı ·Î√ı). ÷Îflı ‹Îfi‰_ ËÎı› ÷˘ ‹Îfi, fiËŸ ‹Îfiı ÷˘ flıHÎı ÿı. (flËı‰Î ÿı)”

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ±_√÷ Áı‰¿ fiÎΩ ΩıÏ√›Î ‹ËÎflÎ…fiÎ V‰‘΋√‹fi

’»Ì ÁΑ ◊›Î Ë÷Î. ÷ı‹fi_ fi΋ CÎfiU›Î‹ÿÎÁ Ë÷_. ÷ı±˘ K›Îfi‹Î_ ⁄ıÃÎ Ë÷Î

I›Îflı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ÷ı‹fi˘ Á_¿S’ ’¿Õu˘ Ë÷˘. ÷ı‹fi˘ ±Î‰˘

≠÷Î’ Ωı¥ ÷ı±˘ ⁄˘S›Î, “±Î… Á‘Ì ÷˘ Ë_ ÷‹fiı ¬_Ï՛ΠflÎΩ …ı‰Î

Á‹…÷˘ Ë÷˘ ’HÎ ÷‹ı ÷˘ «ø‰÷a »˘. ÷‹ı “±A¬fl” (±ZÎfl) ¬flÎ.”

±L› ’fl‹Ë_Á˘±ı ¿Ëı·˘ “V‰Î‹Ì”fi˘ ±ÁΑÎflHÎ ‹ÏË‹Î

Áÿ˚. ¿ V‰Î‹Ì±ı ±ı¿ ‰¬÷ Áfl÷‹Î_ ¿èÎ_ Ë÷_ ¿ı “…^fiÎ√œ‹Î_

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‰Î÷˘ ¿flı »ı ÷ı◊Ì ‹ËÎflÎ…fiÌ ‰Î÷˘ …ıÀ·˘ Á‹ÎÁ

◊Λ »ı.”

Áÿ˚. ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı …^fiÎ√œ‹Î_ V‰Î‹ÌfiÌ ‰Î÷˘ ÁÎ_¤‚Ì ¿èÎ_

Ë÷_, “±ËÎıËÎı ! V‰Î‹Ì ÷˘ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı …ı‰Î ¿èÎÎ Ë÷Î ÷ı‰Î ±Î…ı …

±ZÎfl⁄˛õ 131

Á‹Ω›Î. ÃÌ¿ ‹_ÕuÎ »ı. ¿ıÀ·Î ⁄‚◊Ì μ’ÿı ¿flı »ı ! ⁄ÌΩ◊Ì ±Î‰_ fi

⁄˘·Î›. ’_Õfi_ ‰÷˝fi ÁÎv_ fi ËÎı› ÷˘ Â_ ⁄˘·Ì ¿ı ? ±fiı ¿ÿΫ ⁄˘·ı ÷˘

¿˘¥fiı ¤Îfl fi ’Õı. V‰Î‹Ìfi_ ÷˘ …ı‰_ ‰÷˝fi ÷ı‰Ì … ‰ÎHÎÌ. ‰ÎHÎÌ‹Î_ ¿ÿΫ

Á_¿˘« flάı ’HÎ ‰÷˝fi‹Î_ ÷˘ lÌ∞fiÌ ±ÎiÎ΋Î_ fl_«‹ÎhÎ ’HÎ Œıfl ’Õ‰Î

ÿı÷Î fi◊Ì. ±Î¬˘ Á˘flà ‘̨Ω‰Ì ÿÌ‘˘ »ı. lÏ÷‹Î_ ¿èÎ_ »ı ¿ı —

ÿ◊flÒ· flÎáÊÈà ß ‹èÿSÃSÿÒ· •Êà◊Ê ÁflflÎáÊÈà ßȢ SflÊ◊˜ H(¿Ã˘’ÏfiÊÿ — 2/1-23; ‹_Õ¿˘’ÏfiÊÿ — 3-2-3)

…ıfiÎ μ’fl ¤√‰ÎfifiÌ ¿Ú’Î ◊Λ »ı ÷ıfiı … ÷ı ‰flı »ı. V‰Î‹Ì μ’fl

‹ËÎflÎ…fiÌ ±fiËÿ ¿Ú’Î »ı ±ıÀ·ı V‰Î‹Ì ‹ËÎflÎ…fi_ V‰w’ »ı. ‰‚Ì ’˘÷ı

’HÎ ¿Ú’Î ¿flı »ı ÷ıfiı ’˘÷ÎfiÎ …ı‰Î ¿flÌ ÿı »ı.”

Áÿ˚. ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‹Ò‚Ì‹Î_ V‰Î‹Ìfiı ¿èÎ_ Ë÷_ ¿ı “V‰Î‹Ì ! Ë_ ÷˘

ˉı ‘΋‹Î_ Ω™ »\_. ’HÎ ÷‹˘ ‘΋‹Î_ ±Î‰‰ÎfiÌ μ÷Ή‚ ¿fl¢ fiÏË, ‘ÌflÎ

flËıΩı. lÌ∞‹ËÎflÎ…fi_ ’vÊ˘k΋’b_ ≠‰÷ν‰‰Î √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì flèÎÎ

»ı ±fiı ÷‹Îflı ’HÎ ÷ı ÁÎv flËı‰Îfi_ »ı. …ı ‰Î÷ ≠‰÷ν‰‰Î ÁÎv ±Î’HÎı

‘΋‹Î_◊Ì ±ÎT›Î »Ì±ı ÷ı ‰Î÷ ⁄fl˘⁄fl ≠‰÷ν‰Ì ’»Ì … ‘΋‹Î_ ±Î‰Ωı.”

Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ÷ı‹fiÎ ¿Ì÷˝fi‹Î_ ·A›_ »ı —

“…ı‰Î ±ı Á_÷ ¿Ë̱ı ÏÂfl˘‹ÏHÎ, ±ı‰Î ËÏfl ÁΈ ÏÂfl‹˘Õ,

ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ ÏfiË΂÷Î_ fi …Õı ±ı ⁄ıfiÌ ΩıÕ,47

±fi’ Á_÷fiı ±Î’_ μ’‹Î....”

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ‰fl÷η‹Î_ Áÿ˚. ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ±fiı Áÿ˚. ‹@÷Îfi_ÿ

V‰Î‹ÌfiÌ ‰E«ı V‰Î‹Ìfiı ⁄ıÁÎÕÌ ÷ı‹fi˘ ⁄Ë ‹ÏË‹Î ¿è΢. ’»Ì ⁄Ì…ı Ïÿ‰Áı

V‰Î‹Ì±ı ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’ÎÁı ≠ÁÎÿÌ ‹Î_√Ì I›Îflı ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

132 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

47. “±ı ⁄ıfiÌ ΩıÕ” ±ıÀ·ı ‹ËÎflÎ… ±fiı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì. ±Î ÏÁ©Î_÷ Áÿ˚.

ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ’HÎ ≠‰÷νT›˘ »ı. ¿ÎflHÎ, ÷ı‹fiı ±ı ⁄_fiı V‰w’˘fiÌ

±˘‚¬ÎHÎ Ë÷Ì, ±ı‹ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ±fiı ›˘√Ì∞ ‹ËÎflÎ… ‹˘ÀÎ

Áÿ˚√v±˘ ◊¿Ì ÁÎ_¤‚ı·_ ¿Ëı÷Î.

⁄˘S›Î, “¤Î, ⁄Ë »ı÷›Î˝; ˉı ±ı Ïÿ‰Á √›Î. ˉı ≠ÁÎÿÌ fi ±’Λ.”

Áÿ˚. ¤Î¥ ±ÎI‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı V‰Î‹Ì±ı Á‰ ˝̆’flÌ ÏfiWÃÎ ¿flΉÌ. ’»Ì

V‰Î‹Ì±ı ÷ı‹fiÌ ≠ÁÎÿÌ ‹Î√Ì I›Îflı ¤Î¥ ±ÎI‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ⁄˘S›Î,

“∂·ÀÌ √_√Î fi ËÎı›. ±Î… Á‘Ì √_√Î ∂·ÀÌ Ë÷Ì ÷ı ±Î…ı Á‰‚Ì ◊¥

»ı.” (¤Î¥ ±ÎI‹Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‹˘ÀÎ Ë÷Î ÷ı◊Ì ¿Î›‹ V‰Î‹Ìfiı ≠ÁÎÿÌ

±Î’÷Î ’HÎ ±Î ‰Î÷ Á‹F›Î ’»Ì ≠ÁÎÿÌ fi ±Î’Ì).

V‰Î‹Ìfi_ ‰÷˝fi ±fiı ‰ÎHÎÌ Ωı¥ Áÿ˚. ¿Ú’Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı÷Î ¿ı “÷‹fiı

÷˘ √v ¿fl‰Î Ωı¥±ı.”

±ÎÏÿ ±Î«Î›˝ flCΉÌfl∞ ‹ËÎflÎ…ı ’˘÷ÎfiÌ ’Î_«ı› √˛_Ï◊±˘ √΂‰ÎfiÌ

V‰Î‹Ìfiı ωfi_÷Ì ¿flÌ. V‰Î‹Ì ¿Ëı, “÷‹ı ÷Ì◊˝‰ÎÁÌ ◊¥ …^fiÎ√œ ±Î‰˘ ÷˘

√Î‚Ì ÿ™.”

±Î«Î›˝ ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_, “Ë_ ÷Ì◊˝‰ÎÁÌ ◊¥ …^fiÎ√œ fi ±Î‰_ ÷˘ Ë_

flCΉÌfl∞ fiÏË.”

I›Îflı V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_, “Ë_ √˛_Ï◊±˘ fi √΂_ ÷˘ Ë_ √HÎÎ÷Ì÷ fiÏË.”

±Î«Î›˝ ‹ËÎflÎ…fiı ’HÎ V‰Î‹ÌfiÌ ±Î‰Ì ±÷· „@÷‹Î_ Á_’ÒHν

ωrÎÁ Ë÷˘. ’˘÷ı ÷Ì◊˝‰ÎÁÌ ◊¥ …^fiÎ√œ flèÎÎ ±fiı V‰Î‹Ì±ı ÷ı‹fiÌ

ÁCÎ‚Ì ¿Áfl ÿÒfl ¿flÌ.

±ı¿ ≠Á_√ı V‰Î‹Ì±ı ’fl¤Î‰‹Î_ ±Î‰Ì ±·ÎˆÏ¿¿ ‰Î÷˘ ¿flÌ I›Îflı

flCΉÌfl∞ ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_, “V‰Î‹Ì, ±Î… ÷˘ CÎHÎÌ Á‹…‰Î …ı‰Ì ‰Î÷˘ ¿flÌ.

±Î ‰Î÷˘ ÷˘ ¿fl˘Õ˘ …L‹fiÌ ¿Áfl À΂Ìfiı ÁÎZÎÎ÷˚ ±ZÎfl‘΋fiÌ ≠ÎÏM÷

¿flΉı ÷ı‰Ì ‰Î÷˘ »ı.”

V‰Î‹Ìḻı ÷fl÷ … ¿èÎ_, “‹ËÎflÎ… ! Ë_ ±ı¿ı› ‘Îfl÷˘ fi◊Ì. ±ı ÷˘

‹Î_ËÌ flËÌfiı lÌ∞‹ËÎflÎ… ’_Õı ⁄˘·ı »ı.”

±ıÀ·ı flCΉÌfl∞ ‹ËÎflÎ… ⁄˘S›Î — “ËÎ, V‰Î‹Ì ! ±ı ÷˘ ≠I›ZÎ

ÿı¬Î› »ı ¿ı ÷‹Îflı ωÊı flËÌfiı ‹ËÎflÎ… ÁÿΛ ‰Î÷_ ¿flı »ı.”

±ZÎfl⁄˛õ 133

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ±_√÷ Áı‰¿ ⁄Î’ fl÷fi∞ V‰Î‹Ìfi˘ Á‹Î√‹ ¿fl‰Î

…^fiÎ√œ ±ÎT›Î Ë÷Î. V‰Î‹Ìfiı ÷ı‹HÎı ¿èÎ_, “…ı‰˘ ‹ËÎflÎ…ı ±Î’fi˘ ‹ÏË‹Î

¿è΢ Ë÷˘ ±ı‰Î … ±Î’fiı ‹ıÓ ΩH›Î »ı. ‹ÎflÌ ¿˘¥ ¬Î‹Ì ËÎı› ÷˘ ¤Î_√Ì

fiάΩı ±fiı ÁÿÎ º„WÀ flάΩı. ‹ËÎflÎ… ÷‹ÎflÎ ¶ÎflÎ ±¬_Õ flèÎÎ »ı ±ı‹

fi…flı ÿı¬Î› »ı. ‹ÎÀı ‹ÎflÌ Á_¤Î‚ ÷‹ı flάΩı.” ±ı‹ ¿ËÌ Ï‰ÿΛ ·Ì‘Ì.

÷ı ’»Ì ÷ı‹fiı ωÿΛ ±Î’‰Î √›ı·Î Ω√Î ¤@÷fiı ÷ı‹HÎı ¿èÎ_,

““‰Î÷˘ ¿flfiÎflÎ ±fiı {Ì·fiÎflÎ ÷‹ÎflÎ …ı‰Î …^fiÎ√œ‹Î_ … »ı. ‹ËÎflÎ…

CÎHÎ̉Îfl ¿Ëı÷Î ¿ı “±Î √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì …ı‰Î ¿˘¥ Á‹◊˝ ÁΑ fi◊Ì.”

⁄ÌΩ ¿ıÀ·Î› ‹Ë΋@÷˘ ‹ËÎflÎ… ÁÎ◊ı ’‘Λν Ë÷Î. ’HÎ ÷ı‹fiÌ ‹˘À’

±ZÎfl ÷S› ÷˘ fi◊Ì …. V‰Î‹ÌfiÌ ‹˘À’ ÷˘ ±Î√‚ …HÎÎÂı. ‹ÎÀı V‰Î‹ÌfiÎ

±˘Ï›΂Π◊Ωı, ’HÎ ÷ı‹fiı ±˘Ï›΂Π¿fl¢ fiÏË. lÌ∞‹ËÎflÎ… »÷ı

Á÷˚›√ ‰÷˝÷˘ Ë÷˘, ÷ı◊Ì ¿Î‹fiÎ ±fiı ¨CÎfiÎ Á_¿S’˘ …\‰ÎfiÌ‹Î_ ’HÎ ◊÷Î

fiÏË. V‰Î‹Ì ’ÎÁı ’HÎ ±ı‰˘ … Á÷˚›√ ‰÷ı˝ »ı. ‹ÎÀı V‰Î‹Ìfiı flÎ∞ ¿fl¢

÷˘ ‹ËÎflÎ… flÎ∞ ◊›Î »ı ÷ı‹ ‹ÎfiΩı.””

±Î μ’flÎ_÷ Áÿ˚. ±Îfi_ÿÎfi_ÿ V‰Î‹Ì, Áÿ˚. ’ωhÎÎfi_ÿ V‰Î‹Ì, Áÿ˚.

ωiÎÎfiÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ‰√ıflı Áÿ˚√v±˘ ±fiı ·˘Ï‘¿ÎfiÎ ÿfl⁄Îfl ±¤ıgÁË∞

‰√ıflı ËÏfl¤@÷˘fiÎ V‰Î‹Ì ωÊı V‰Îfi¤Î‰fiÎ ‹ÏË‹ÎfiÎ μÿ˚√Îfl˘ »ı, …ı

Á_≠ÿΛ‹Î_ ≠«Ï·÷ »ı, ’HΠωV÷Îfl¤›◊Ì ±hÎı fi◊Ì ±ÎM›Î.

“V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı” ÷ı ωÊıfiÎ_ ±L› ≠‹ÎH΢

±ZÎflfiÌ ‰Î÷ fi‰Ì fi◊Ì. lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ Á‹›◊Ì … ±ı ‰Î÷ «Î·Ì

±Î‰ı »ı. ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ‰fl÷η◊Ì fiÌ¿Y›Î ’Ëı·Î_ … Á_≠ÿΛ‹Î_ ±Î

±_√ı μS·ı¬˘ »ı.

ÿÎÿάΫflfiÎ ÿfl⁄Îfl‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… …ı ±˘flÕÌ‹Î_ flËı÷Î ÷ı ±˘flÕÌ

I›Îfl◊Ì … “±ZÎfl ±˘flÕÌ” ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î› »ı. ±Î‹ ‹ËÎflÎ…fiı flËı‰Îfi_

V◊Îfi ±ZÎfl »ı.

…ı÷’fl‹Î_ F›Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…fi˘ ’|ÎϤÊı¿ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë÷˘

I›Î_fiÎ …^fiÎ ‹_Ïÿfl‹Î_ «Î_ÿÌfiÎ μ’ÎÕfiÌ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±fiı

134 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

‹ËÎflÎ…fiÌ ›√· ‹ÒÏ÷˝ »ı, …ı‹Î_ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ ‹ÒÏ÷˝ fiÌ«ı ‹Ò‚

±ZÎfl‹ÒÏ÷˝ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±fiı ‹ËÎflÎ…fiÌ ‹ÒÏ÷˝ fiÌ«ı ’ÒHν ’vÊ˘k΋

ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì ·¬ı·_ »ı.

√ Ó̆Õ·‹Î_ ‰fl÷η ÷Î⁄ÎfiÎ …^fiÎ ‹_Ïÿfl‹Î_ ±ÎflÁfiÎ gÁËÎÁfi‹Î_ (…ı

V◊‚ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ÿıËI›Î√ ¿›˘˝ Ë÷˘) ±ZÎfl’vÊ˘k΋ ±ıÀ·ı ¿ı

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±fiı ‹ËÎflÎ…fiÌ ‹ÒÏ÷˝±˘ »ı.

‰fl÷η ÷Î⁄ÎfiÎ …^fiÎ√œ ‹_Ïÿfl‹Î_ Á¤Î‹_Õ’‹Î_ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ

V‰Î‹ÌfiÌ ÷ˆ·fl_√Ì (±˘¥·’ı¥LÀ) ¤T› Ï«hÎ≠Ï÷‹Î fiÌ«ı “±fiÎÏÿ ‹Ò‚

±ZÎfl‹ÒÏ÷˝ lÌ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì” ·¬ı·_ Ë÷_.48

fi‰Î Á¤Î‹_Õ’‹Î_ (…^fiÎ Á¤Î‹_Õ’‹Î_ F›Î_ V‰Î‹Ìfi_ ±ÎÁfi Ë÷_

I›Î_) ±ÎflÁfiÌ ÿıflÌ ⁄fiÎ‰Ì «flHÎÎflg‰ÿ ’‘flÎ‰Ì ±Î ≠‹ÎHÎı ·ı¬ »ı —

“≠ÁÎÿÌfiÌ …^fiÌ ‘‹˝Â΂΋Î_ ±Î V◊‚ı ±fiÎÏÿ ‹Ò‚ ±ZÎfl‹ÒÏ÷˝ Áÿ˚√v lÌ

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı 40 ‰Ê˝ Ï⁄flÎ∞ ¿◊ΉÎ÷ν ¿flÌ Ë÷Ì.” ±Î ÏÁ‰Î›

gÁËÎÁfifiÌ ⁄Î…\‹Î_, V‰Î‹Ì VfiÎfi ¿fl÷Î ÷ı ≠ÁÎÿÌfiÌ «˘¿ÕÌ, ≠ÿÏZÎHÎ΋Î_

±ÎflÁfiÌ »hÎÌ‹Î_ ‰√ıflı ±fiı¿ ≠ÁÎÿÌfiÎ_ V◊Îfi˘±ı V‰Î‹Ìfi˘ “‹Ò‚ ±ZÎfl”

÷flÌ¿ı μS·ı¬ ¿flÌ ·ı¬˘ ¿˘÷flı·Î »ı.

±Î μ’flÎ_÷ Á˘flà ÿı‹Î_ ’_«÷Ì◊˝fiÎ_ ±fiı¿ ≠ÁÎÿÌfiÎ_ V◊‚Îı F›Î_

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfi˘ μS·ı¬ »ı I›Î_ “±fiÎÏÿ ‹Ò‚ ±ZÎfl” ÂOÿ˘ ±ı‹fiÎ

fi΋fiÌ ±Î√‚ ·ı¬˘‹Î_ ¿˘÷flı·Î … »ı.

÷ı‹… Á˘flà ÿı‹Î_ - …^fiÎ√œ ÿı‹Î_ ‰fl÷η ÷Î⁄ÎfiÎ (flÎ…¿˘À,

√˘ÓÕ·, …ı÷’fl, ’Ì’·ÎHÎÎ, ‰_◊‚Ì, ’_«Î‚Î, ‘˘flÎ∞, μ’·ıÀÎ ‰√ıflı V◊Îfi˘‹Î_)

Ϭfl⁄© ‹_Ïÿfl˘ ±fiı ËÏfl‹_Ïÿfl˘‹Î_ ±ZÎfl’vÊ˘k΋fiÌ ’À‹ÒÏ÷˝±˘

(Ï«hÎ≠Ï÷‹Î±˘), …^fiÎ√œfiÎ Áÿ˚. ⁄΂‹¿<_ÿÿÎÁ∞, Áÿ˚ ¿ÚWHΫflHÎÿÎÁ∞

‰√ıflı±ı ÿflı¿ V◊‚ı ’‘flÎ‰Ì »ı. ±fiı ÿflı¿ …B›Î±ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ

48. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ⁄_‘Ήı·˘ ‹ËÎ≠ÁÎÿÌfi˘ …^fi˘ Á¤Î‹_Õ’ ¤V‹Ì¤Ò÷ ◊÷Î_,

±Î ‹ÒÏ÷˝ ˉı flËÌ fi◊Ì.

±ZÎfl⁄˛õ 135

fi΋ ±Î√‚ “±fiÎÏÿ ‹Ò‚ ±ZÎfl” ±ı‰Î ÂOÿ˘ ·¬ı·Î »ı.

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ÿıËfiı F›Î_ ±„BfiÁ_V¿Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘

Ë÷˘ ÷ı ‰ÎÕÌ‹Î_, √˘ÓÕ·fiÎ_ ÷ı ‰¬÷fiÎ_ flÎ…‹Î÷Î ‹˘ÓCÎÌ⁄αı ÿıflÌ «HÎÎ‰Ì ÷ı

’fl ‹ËÎflÎ…fiÎ_ ≠ÁÎÿÌfiÎ_ «flHÎÎflg‰ÿ ’‘flÎT›Î_ »ı. ±Î ÿıflÌ ÷ı ‰¬÷◊Ì

±ıÀ·ı ¿ı ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı ‹_Ïÿfl ¿›* ÷ı ’Ëı·Î_ ‰Ê˘˝◊Ì “±ZÎfl ÿıflÌ” ÷flÌ¿ı

… Á_≠ÿΛ‹Î_ ≠ÏÁ© »ı.

Á_. 1923◊Ì ·√¤√ 65 ‰Ê˝ Á‘Ì ±ı ÿıflÌ ±fiı ÷ıfiÌ

±Î…\⁄Î…\fiÌ …B›Î, …ı ±ı¿ Á_ÿfl ‰ÎÕÌ Ë÷Ì, ÷ıfi˘ ‰Ë̉À ‰fl÷η ÷Î⁄Îfi_

√˘ÓÕ·fi_ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ‹_Ïÿfl (…^fi_ ‹_Ïÿfl) ¿fl÷_ Ë÷_. ÷ı ‹_ÏÿflfiÎ ±Î

ÁηfiÎ ÏËÁÎ⁄fiÎ «˘’Õα˘‹Î_ ’HÎ ±Î ‰ÎÕÌfi˘ ¬«˝fi˘ μS·ı¬ “±ZÎfl

‰ÎÕÌ”fiÎ ¬«˝ ÷flÌ¿ı »ı.

…^fiÎ ¬flÕ΋Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı lÌ¿ÚWHÎ, ‹@÷Îfi_ÿ

V‰Î‹Ìfiı fiÎflÿ∞, ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı T›ÎÁ∞, ¿‹Ïfifiı ¿∞ ÷◊Î

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı “±ZÎfl” ·¬ÎT›Î »ı.

±Î ≠‹ÎHÎı ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı ±ZÎfl’vÊ˘k΋fiÎ_ ‹_Ïÿfl˘ ¿›Î* ÷ı

’Ëı·Î_fiÎ ±Î ⁄‘Î μS·ı¬˘ »ı. ÷ı◊Ì ±ZÎflfiÌ ‰Î÷ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı fi‰Ì

≠‰÷ν‰Ì fi◊Ì ’HÎ lÌ∞‹ÎL› ÏÁ©Î_÷ ±fiÁÎfl … ÷ı ≠‰÷ν‰Ì »ı.

“√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı” ÷ı ‰Î÷fiÌ ÁI›÷Î ‹ÎÀı ÂÎVhÎÌ∞

‹ËÎflÎ…ı ’˘÷ÎfiÌ Ï‰«ZÎHÎ ⁄Ï©◊Ì ¬Ò⁄ … «¿ÎÁHÎÌ ¿flÌ »ı. ±Î√‚

…HÎΉı· ⁄‘Î … ≠Á_√˘ ÷◊Î ÷ı μ’flÎ_÷ ’HÎ CÎHÎÎ ≠Á_√˘ ÷ı‹fiı ¿˘¥ fi

¿˘¥ ◊¿Ì ’˘÷ı V‰›_ ÁÎ_¤‚Ìfiı ÷ıfiÎ ÁI›’HÎÎfiÌ «¿ÎÁHÎÌ ¿flÌ »ı. @›Î

≠Á_√˘ ¿˘fiÎ ◊¿Ì ÁÎ_¤Y›Î »ı ÷ı μS·ı¬ ÁÎ◊ı ÷ı‹HÎı ±ı¿ ’hÎ

±ÎÏ¡¿ÎfiÎ ËÏfl¤@÷˘fiı ·¬ı·˘ »ı. ÷ı ’h΋Î_ ±ı¿ ≠Á_√fi˘ μS·ı¬ ¿fl÷Î_

÷ı±˘ ·¬ı »ı —

““ωÂıÊ‹Î_ ¿˘ÃÎflÌ √˘fl‘fi¤Î¥fiı ‹ıÓ ¬Îfi√Ì ’Ò»ı·_ ¿ı ±Î’ ÷◊Î

⁄ÌΩ ¿ıÀ·Î¿ “V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı” ÷ı‹Î_ ωv© »˘, ’HÎ flCΉÌfl∞ ‹ËÎflÎ…

136 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

Á‹Î√‹ ¿fl‰Î …÷Î Ë÷Î ÷ı Á‹F›Î Ë÷Î ¿ı fiÏË ? I›Îflı ¬ÎÁ ¿˘ÃÎfḻı

¿èÎ_ ¿ı “≠◊‹ …÷Î Ë÷Î, I›Îflı ÷˘ fi@¿Ì fi ⁄˘·÷Î, ’HÎ ÁkÎflfiÌ Áηı

√›Î I›Îflı ÷˘ V‰Î‹Ìw’ ◊¥ √›Î Ë÷Î fiı “V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı” ±ı‹ ΩHÎ÷Î

Ë÷Î, ÷ı Ë_ ≠Ï÷iÎÎ’Ò‰˝¿ ±Î’fiı …HÎΉ_ »\_.””

±_÷ı ±ı ’h΋Î_ ÷ı±˘ ·¬ı »ı, ““‹fiı ¬˘ÀÌ ‰Î÷ √˘Ã‰HÎÌ ¿flÌfiı

⁄ÌΩfiı Á‹Ω‰Ì V‰Î◊˝ ÁΑ‰˘ ±ı‰_ ±Î‰Õ÷_ fi◊Ì. fiı ±ÁI›‹Î_ CÎb_ ’Î’

»ı. ¤Î√‰÷‹Î_ ·A›_ »ı ¿ı “fiÎÁI›Î÷˚ ’fl_ ’Î’‹˚” ‰‚Ì M≤J‰Ì±ı ¿èÎ_ ¿ı

⁄‘Î ’Î’Ì ’vÊ˘fi˘ ¤Îfl Ë_ ÁËfi ¿flÌ Â¿<_ »\_ ’HÎ ±ÁI› ⁄˘·fiÎflfi˘

¤Îfl ÁËfi ¿flÌ Â¿÷Ì fi◊Ì. ‹Îflı ¿˘¥ ≠¿Îflı ±ÁI› ‰Î÷‹Î_ ÿflÎ√˛Ë ¿fl‰˘

ËÎı› fiÏË. ‹ÎÀı ¬ÎÁ ‹Îfl˘ ωrÎÁ ËÎı› ÷˘; ÁΫÎ⁄˘·˘, ≠΋ÎÏHο ’vÊ

ËÎı™ ±ı‹ ‹Îfi÷Î ËÎı ÷˘ μ’flfiÌ ‰Î÷ ÁÎ«Ì ‹ÎfiÌ ¬flÎ ±_÷—¿flHÎ◊Ì “V‰Î‹Ì

±fiÎÏÿ ±ZÎfl »ı fiı lÌ∞‹ËÎflÎ… ’ÒHν’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi »ı” ó ÷ı ‰Î÷fiÌ

ÏfiWÃÎ ¿fl¢.””49

±Î flÌ÷ı “√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı” ±ı ‰Î÷ ÁI› Ë÷Ì ÷˘

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ ≥E»ÎfiÁÎfl ±ı ÏÁ©Î_÷fi_ ≠‰÷˝fi ◊›_.

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı ±ı ÏÁ©Î_÷fiÎ ≠‰÷˝fi ’»Ì Áÿ˚.

√˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±ZÎflfi˘ ±‰÷Îfl »ı, ÷ı‰˘ T›‰ÏV◊÷ ≠«Îfl50 Âw ◊›˘

±fiı ‹_Ïÿfl˘‹Î_ ’HÎ ’λ‚◊Ì √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ ‹ÒÏ÷˝±˘ fiÌ«ı “‹Ò‚

±ZÎfl‹ÒÏ÷˝ √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì” ±ı‹ ·¬ı·_ …HÎΛ »ı.

±Î◊Ì √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ¤·ı ‹Ò‚ ±ZÎfl ÷flÌ¿ı ¿˘¥ ¿ÿΫ fi

V‰Ì¿Îflı ’HÎ ±ZÎfl’vÊ˘k΋fi˘ ÏÁ©Î_÷ ÁI› »ı ±fiı ‹ËÎflÎ…fiÌ ’ÒΩ-

¤„@÷-μ’ÎÁfiÎ ÷ı‹fiÎ ¤@÷ ÁÎ◊ı ◊Λ ±ı ÏÁ©Î_÷ ±Î’˘±Î’ V‰Ì¿ÎflÎ¥

Ω› »ı. ±◊ν÷˚ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fi˘ ÏÁ©Î_÷ ÁI› Ãflı »ı.

49. …\±˘ — “V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ≠¿Î”; Œı⁄˛±ÎflÌ, 1988.

50. ±Î ≠‰÷˝fi Áÿ˚. √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ÏÂW› √œÕÎfiÎ ‹ÎfiÎ ¤√÷ı Âw ¿›*

Ë÷_. V‰Î‹ÌlÌ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı ÷ı‹fiı ¿èÎ_ — “÷‹ı ±Î ÏÂZÎÎ’hÎÌ ËÎ◊‹Î_

·¥fiı ¿ËÎı ¿ı √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı.”

I›Îflı ÷ı±˘ ◊Õ@›Î ±fiı ⁄˘S›Î, “÷ı Á‹›ı ±ı‰Ì ¿˘¥ ‰Î÷ ◊¥ fi Ë÷Ì.”

(ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fiÎ flı¿˘Õ˝ ¿flı·Î ≠‰«fi μ’fl◊Ì).

±ZÎfl⁄˛õ 137

“V‰Î‹Ì ±ZÎfl »ı” ∞‰fi ±fiı ¿Î›˝fiÎ ±Î‘Îflı

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfi_ ∞‰fi ±fiı ¿Î›˝ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ⁄ÌΩ

¿˘¥’HÎ ’fl‹Ë_Á˘fiÎ ¿ı ¤@÷˘fiÎ ∞‰fi ±fiı ¿Î›˝fiÌ ÷·fi΋Î_ lıWà ±fiı

Á‰ ˝̆’flÌ »ı ÷ı ÷ı‹fiÎ ∞‰fifiÎ ±fiı¿ ≠Á_√◊Ì ÿı¬Î› »ı. ÷ı‹Î_◊Ì ‹A›

‹tα˘ Ωı¥±ı —

⁄ÎS›¿Î‚◊Ì … V‰Î‹Ì ‹ËÎflÎ…fiı ±¬_Õ ÿı¬÷Î. «Îfl ‰Ê˝fiÌ ™‹flı

÷ı‹HÎı ÷ı‹fiÎ_ ‹Î÷Îfiı ¿èÎ_ ¿ı “‹Î ! ±Î…ı …fi˘¥fiÎ_ √Ì÷ √α˘.

±›˘K›Î‹Î_ ¤√‰Îfifiı ±Î…ı …fi˘¥ ÿı‰Î› »ı.”

CÎfiU›Î‹ ‰fiω«flHÎ ¿fl‰Î fiÌ¿Y›Î I›Îflı ÷ı‹HÎı ‹Î÷Îfiı ¿èÎ_ ¿ı

“‹Î ! ±Î…ı ‘΋fiÎ ‘HÎÌ ‰fiω«flHÎ ¿fl‰Î fiÌ¿Y›Î »ı.”

÷ı‹HÎı ’˘÷ÎfiÎ Á‹√˛ ∞‰fi ÿflQ›Îfi ’˘÷ÎfiÎ ±ÁΑÎflHÎ Á΋J›˝◊Ì

±fiı¿ «‹I¿Îfl˘ ⁄÷ΉÌfiı ¿ıÀ·Î›fiÎ ±ÁÎK› fl˘√ ÿÒfl ¿›Î˝. CÎHÎÎfiı fi‰_

∞‰fi ±M›*. ¿ıÀ·Î›fiı ‹ËοWÀ˘‹Î_◊Ì ‹@÷ ¿›Î˝ Ë÷Î. CÎHÎÎfiı Á‹ÎÏ‘

¿flÎ‰Ì ±ZÎfl‘΋fiÎ_ ÿ½fi ¿flÎT›Î_ Ë÷Î_.

‹ÎHÎÁÎfiÎ ‰Î·ıfl˘ ‰v, ·Ì·Î¬ÎfiÎ ‹_ΩıÁv, ¿Î‹fl˘‚fiÎ ÿfl⁄Îfl

ÿÎ∞¤Î¥ ‰√ıflı ±fiı¿ ’Î’Ì ±ÎÁflÌ ∞‰˘fi_ ’Ïfl‰÷˝fi ¿flÌfiı ÷ı±˘fiı

V‰Î‹Ì±ı ÁIÁ_√Ì ¿›Î˝ Ë÷Î.

V‰Î‹Ì±ı ’˘÷ÎfiÎ ±ÎÏl÷ ÁΑ±˘‹Î_ lÌ∞±ı V◊Î’ı· ‘fi-VhÎÌfiÎ

I›Î√fiÌ ‹›Î˝ÿÎ ºœ ’‚Î‰Ì Ë÷Ì ±fiı ’˘÷ÎfiÎ ±ÎÏl÷ ËÏfl¤@÷˘ ’HÎ

’_«‰÷˝‹Îfiı ›@÷, ’_«Ï‰Ê›◊Ì ±Ï·M÷ ±Îÿ½ ∞‰fi ∞‰÷Î Ë÷Î. ÏÂfl

ÁÎÀı ÁIÁ_√ flάı ÷ı‰Î ±Îÿ½ ¤@÷˘ ÷ı‹HÎı ¿›Î˝ Ë÷Î.

V‰Î‹Ì±ı ±Î«Î›˝lÌ flCΉÌfl∞ ‹ËÎflÎ… ÷◊Î ±fiı¿ ÁΑ

ËÏfl¤@÷˘fiı ’˘÷ÎfiÎ ±ZÎfl’HÎÎfi˘ ±fi¤‰ ¿flÎ‰Ì Â© ⁄˛õÏV◊Ï÷ ¿flΉÌ,

‹ËÎflÎ…‹Î_ ΩıÕuÎ Ë÷Î. ÷ı‹Î_ ¤√÷∞ ‹ËÎflÎ…, Ω√Î V‰Î‹Ì,

138 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

⁄΂‹¿<_ÿÿÎÁ V‰Î‹Ì, ›˘√ırflÿÎÁ V‰Î‹Ì, ‹Î‘‰Ï≠›ÿÎÁ V‰Î‹Ì,

‹Î‘‰«flHÎÿÎÁ V‰Î‹Ì, ¿ÚWHÎ∞ ±ÿÎ, ⁄˘ÀÎÿfiΠω·Î· ÂıÃ, ‰Á˘fiÎ

‰ÎCÎ∞¤Î¥, ‰HÎ◊·ÌfiÎ ¿S›ÎHΤΥ, ⁄√ÁflÎfiÎ ‰ı·˘ Á◊‰Îfl˘, ¿‹Ì√œfiÎ

fl›˘ ÿıÁÎ¥, Ë΋ΒflfiÎ ¿flÁfi ⁄Î_¤ÏHΛ˘, «ÎÏÕ›ÎfiÎ fl΋ ¤_ÕıflÌ,

μ’·ıÀÎfiÎ ·Î·Î¤Î¥, ±fl…HΤΥ ‰√ıflı Ë÷Î.

V‰Î‹ÌfiÌ ‰Î÷˘‹Î_ V‰w’ÏfiWÃÎ, ⁄‚, ‹ÎËÎIQ› ±fiı ÂÒfl‰Ìfl÷ÎfiÎ …ı‰Î

’Õ¿ÎflÎ »ı ±ı‰Î ⁄ÌΩ Áÿ˚√v±˘fiÌ ‰Î÷˘‹Î_ ‹‚÷Î fi◊Ì. ÷ı‹HÎı F›Î_ F›Î_

ÁIÁ_√ ¿flÎT›˘ I›Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ Â© Á‰ ˝̆’flÌ ÏfiWÃÎ ¿flÎ‰Ì ±fiı ⁄ÌΩ

±‰÷Îfl˘, ÿı‰-ÿı‰Ì±˘, ‹_hÎ, …_hÎ, ÿ˘flÎ, ‘Î√Îfi˘ ¤Îfl flËı‰Î ÿÌ‘˘ fiÏË.

‰‚Ì, V‰Î‹Ì±ı ËÏfl·Ì·Î¿S’÷v …ı‰˘ ω¶kÎÎ’ÒHν √˛_◊ fl«Î‰Ì,

Á‰˘˝’flÌ ÏfiWÃÎ ±fiı ÁIÁ_√ ÁÎÏËI›fiÌ ±’Ò‰˝ ’„WÀ ¿flΉÌ.

…^fiÎ√œ ‹_Ïÿfl˘fi˘ T›‰ËÎfl ±’Ò‰˝ T›‰V◊΄@÷◊Ì ¿fl‰Î »÷Î_

÷ı‹HÎı ¿ÿÌ ¬flÕ˘ ¿› ˝̆ fi Ë÷˘. ÷ı‹fi˘ ÏÁ©Î_÷ lÌ∞fiÌ ÏfiWÃÎ ºœ

¿flΉ‰Îfi˘ Ë÷˘. ±ı ◊›Î ’»Ì ËÏfl¤@÷˘ ‰Î’flı @›Î_ ? ÏfiWÃÎ ºœ ◊›Î

’»Ì ‹ËÎflÎ…, V‰Î‹Ì ±fiı ‹_Ïÿfl˘ ‹ÎÀı Á‰˝V‰ ±Î’fiÎfl ËÏfl¤@÷˘ ÷ˆ›Îfl

◊›Î Ë÷Î. ±ıÀ·ı ÷˘ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı flCΉÌfl∞ ‹ËÎflÎ…fiı ¿èÎ_,

“‹ËÎflÎ… ! ±Î …^fiÎ√œfiÌ ¬ıÓ√Îfl ‰Î‰ Á˘flÃfiÎ ÁIÁ_√̱˘fiÎ_ ‹Î◊Î_ ‰Õı

¤fl‰Ì ËÎı› ÷˘ ¤flÌ ÿ™, ±ı‰˘ ÁIÁ_√ Á‹ΩT›˘ »ı.”

‹_Ïÿflfi˘ ‹˘À˘ T›‰ËÎfl, Á÷÷ «Î· flËı÷Î_ ¿Îfl¬ÎfiÎ_ ‰√ıflı ±fiı¿

≠¿ÎflfiÌ ≠T≤ÏkÎ ËÎı‰Î »÷Î_ V‰Î‹Ì±ı ¿◊ΉÎ÷ν @›Îflı› √ΈHÎ ’ÎÕÌ fi◊Ì.

Á÷÷ ¿◊ΉÎ÷νfi˘ ±¬ÎÕ˘ «Î· flÎA›˘.

‹Ëı‹ÿΉÎÿ‹Î_ ⁄˛õfiÎ Ï‹J›ÎiÎÎfi◊Ì μL‹kÎ ⁄fiı·Î ω¶Îfi˘fi˘ ÷ı‹HÎı

’˘÷ÎfiÎ ±ˆr›˝◊Ì ’flΤ‰ ¿› ˝̆ Ë÷˘.

±ZÎfl⁄˛õ 139

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiΠωÏÂWÀ T›„@÷I‰‹Î_ ÁΑ÷ÎfiÌ ’flοÎWÃÎ,

lÌ∞‹ËÎflÎ… ωÊıfiÌ ’flΤ„@÷fiÌ μI¿ÚWÀ÷Î, ’_«‰÷˝‹ÎfifiÌ ºœ÷Î,

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ’ÕuÎ ⁄˘· {Ì·‰ÎfiÌ ÷I’fl÷Î ±fiı ÏfiWÃÎ ¿ı

Ïfi›‹‘‹˝‹Î_ ¿˘¥’HÎ ‹ËÎı⁄÷ ¿ı ⁄Ì¿ flÎA›Î ‰√fl fiÌÕfl÷Î◊Ì ÁÎ«Ì ‰Î÷

¿fl‰Î‹Î_ V’WÀ‰@÷Î’b_, ±fiı¿ ‹Îfi±’‹ÎfifiÎ ≠Á_√˘‹Î_ ÏV◊÷≠iÎ÷Î …ı‰Î

±fiı¿ ωÂıÊ √H΢ Ë÷Î.

ÁΈ◊Ì Ï‰ÂıÊ ÷˘ ÷ı‹fiÌ ÏÂW›’fl_’fl΋Î_ ⁄˛õÏV◊Ï÷ ±Î… ’›*÷ «Î·Ì

±Î‰ı »ı. F›Îflı ⁄Ì…ı ±ı‰Ì μFF‰‚ ÏÂW›’fl_’flÎ ÿı¬Î÷Ì fi◊Ì.

±Î flÌ÷ı ÷ı‹fi_ ∞‰fi, ¿Î›˝ ±fiı μ’ÿı Ωı÷Î_ ÷ı±˘

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ’fl‹ ¿Ú’Î’ÎhÎ, ‘΋w’ ‹Ò‚ ±ZÎfl ±fiı μk΋ ±Ï¶÷Ì›

¤@÷ ÷flÌ¿ı ≠ÏÁ© ◊›Î. ÷ı◊Ì … ∞‰‹ÎhÎfiı ⁄˛õw’ ◊‰Î ‹ÎÀı ±ZÎfl⁄˛õ

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±Ïfi‰Î›˝ ±Îÿ½ »ı.

±Î’HÎÎ Áÿ˚√v±˘ ⁄˛õ ±fiı ’fl⁄˛õfiÎ ‹ÏË‹ÎfiÌ ±Î ‘Òfi ÏfiI›

⁄˘·Î‰÷Î —

V‰Î‹Ì ±fiı fiÎflΛHÎ,

V‰Î‹Ì ÷ı √HÎÎ÷Ì÷ V‰Î‹Ì,

fiÎflΛHÎ ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì.

±ZÎfl ±fiı ’vÊ˘k΋,

±ZÎfl ÷ı √HÎÎ÷Ì÷ V‰Î‹Ì,

’vÊ˘k΋ ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì.

⁄˛õ ±fiı ’fl⁄˛õ,

⁄˛õ ÷ı √HÎÎ÷Ì÷ V‰Î‹Ì,

’fl⁄˛õ ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì.

±ÎI‹Î ±fiı ’fl‹ÎI‹Î,

±ÎI‹Î ÷ı √HÎÎ÷Ì÷ V‰Î‹Ì,

’fl‹ÎI‹Î ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì.

±Î ≠‹ÎHÎı ±ZÎfl’vÊ˘k΋fiÌ μ’ÎÁfiÎ ∞‰‹Î_ ºœ ¿flÌ, ±ı

μ’ÎÁfiÎfiÎ ‘Îfl¿ ≠√À ÁI’vÊ ≠Î÷—V‹flHÎÌ› ≠√À ⁄˛õV‰w’ ’fl‹

140 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

’ÒF› ≠‹¬V‰Î‹Ì ‹ËÎflÎ… - ÂÎVhÎÌ fiÎflΛHÎV‰w’ÿÎÁ∞fiÎ V‰w’fiı

±˘‚¬Ì ÷ı‹Î_ ΩıÕÎ¥ ÷ı‹fiÌ ±ÎiÎ΋Î_ flË̱ı, ÷˘ μ’ÎÁfiÎfi_ ±Î iÎÎfi ÏÁ©

◊Λ. ÁΈ ‹‹ZÎ ∞‰˘±ı ±Î iÎÎfi ÏÁ© ¿flÌ ÷ıfi_ ωÂıÊ ≠ÁÎflHÎ ¿fl‰Î

’˘÷ÎfiÌ Áı‰Î ±Î’‰Ì Ωı¥±ı, …ı◊Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ¿Ú’ÎfiÎ ¤Î√Ì ⁄fiı.

±ZÎfl⁄˛õ 141

±_÷‹Î_ ±Î ’V÷¿fiÎ ±P›ÎÁ ’»Ì, μ’ÎÁfiÎ Á_⁄_‘Ì ¬ÎÁ ·Z΋Î_

flά‰Î …ı‰Î fiÌ«ıfiÎ ‹tα˘ V’WÀ ◊Λ »ı.

μ’ÎÁfi΋Î_ Â_ Á‹…‰_ ?

1. ∞‰, ¥rfl, ‹Î›Î, ⁄˛õ ±fiı ’fl⁄˛õ ±ı ’Î_« ÷k‰˘ ±fiÎÏÿ »ı.

2. lÌ∞‹ËÎflÎ… ’ÒHν ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ’fl⁄˛õ, Á‰˘˝’flÌ, Á‰˝

±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ, Á‰˝ ¿ÎflHÎfiÎ ¿ÎflHÎ, Á‰˝¿÷ν, ÁÿÎ ÁοÎfl,

Á‰˝iÎ, ≠√À ±fiı ÏÿT› »ı.

3. ’fl⁄˛õ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ±ı¿ ±fiı ±Ï¶÷Ì› »ı.

4. lÌ∞‹ËÎflÎ… ÁÿΛ ’˘÷ÎfiÎ ±ZÎfl‘΋fiÌ ‹K›‹Î_ gÁËÎÁfi μ’fl

±fi_÷ ¿˘ÏÀ ‹@÷˘±ı ÁıT›Î ◊¿Î ωflÎ…‹Îfi »ı. ’˘÷ı ‘΋‹Î_ flèÎÎ

◊¿Î ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ⁄˛õÎ_Õ˘‹Î_ ≠¿ÎÂÌ (w’ ‘flÌ) ¿ı »ı. ÷ı±˘ …ı ¿Î_¥

√˛ËHÎ ¿flı ÷ıfiı ±‹ÎÏ›¿ ±fiı Ïfi√˝HÎ ¿flÌ ‹Ò¿ı »ı.

5. ‘΋‹Î_ …ı ’fl⁄˛õfi_ V‰w’ »ı ÷ı … ±Î M≤J‰Ì μ’fl ≠√Àı·Î

Á‰Î˝‰÷ÎflÌ lÌ∞‹ËÎflÎ… »ı ’HÎ ‘΋‹Î_ flèÎÎ ÷ı ±‰÷ÎflÌ ±fiı

M≤J‰Ì μ’fl ≠√Àı· lÌ∞‹ËÎflÎ… ÷ı ±‰÷Îfl ±ı‹ fi Á‹…‰_. ÷ı‹Î_

±‰÷Îfl, ±‰÷ÎflÌ ±ı‰˘ ¤ıÿ fi◊Ì. …ı ‘΋‹Î_ »ı ÷ı … ±Î

lÌ∞‹ËÎflÎ… »ı.

6. ±L› ±‰÷Îfl˘ ’vÊ˘k΋fiÌ ≠ıflHÎÎ ±fiı ≠‰ıÂ◊Ì … ◊Λ »ı. ÷ı±˘

÷˘ ’vÊ˘k΋fiÌ … μ’ÎÁfiÎ ¿flı »ı. ±ıÀ·ı ¿ı ±L› ±‰÷Îfl˘ ±fiı

Á‰Î˝‰÷ÎflÌ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ‰E«ı ±‰÷Îfl-±‰÷ÎflÌ ±ı‰˘ V’WÀ

142 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

μ’Á_ËÎfl

¤ıÿ »ı.

7. ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÌ …ı‹ ±ZÎfl⁄˛õ ’HÎ ±ı¿ ±fiı ±Ï¶÷Ì› »ı.

8. ±ZÎfl⁄˛õ ±ı¿ … »ı »÷Î_ ÷ıfiÎ_ ⁄ı V‰w’˘ »ı. ±ı¿ ÷˘ ÏfiflοÎfl

±ı¿flÁ «ˆ÷L› »ı. ÷ıfiı Ï«ÿοΠ¿Ë̱ı ±fiı ⁄Ì…ı w’ı ¿flÌfiı

’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÌ Áı‰Î‹Î_, ÏfiI› Áı‰¿ w’ı flËı »ı.

9. ±ZÎfl⁄˛õ ’HÎ ‘΋‹Î_ ‹ÒÏ÷˝‹Îfi w’ı Áı‰Î‹Î_ flèÎÎ ◊¿Î … ’fl⁄˛õfiÌ

ÁÎ◊ı Áı‰¿ w’ı ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ⁄˛õÎ_Õ‹Î_ w’ ‘flÌ Â¿ı »ı. ÷ı±˘ ’HÎ …ı

…ı √˛ËHÎ ¿flı ÷ıfiı ±‹ÎÏ›¿ ±fiı Ïfi√˝HÎ ¿flÌ ‹Ò¿ı »ı.

10. ’vÊ˘k΋’b_ ±L‰›-T›Ï÷flı¿’b_ ±fiı ±ZÎfl⁄˛õfi_ ±L‰›-

T›Ï÷flı¿’b_ ϤLfi ϤLfi »ı.

11. Á√HÎ’b_ ±fiı Ïfi√˝HÎ’b_ ±ı ÷˘ ’vÊ˘k΋fi_ ±ˆr›˝ »ı, F›Îflı

±ZÎfl⁄˛õ Á√HÎ’HÎı ‹ËÎfi◊Ì ’HÎ ‹ËÎfi ±fiı Ïfi√˝HÎ’HÎı ÷˘

ÁÒZ‹◊Ì ’HÎ ±Ï÷› ÁÒZ‹ »ı.

12. ±Î’HÎÌ μ’ÎÁfiÎ ±ZÎflı (V‰Î‹Ì±ı) ÁÏË÷ ’vÊ˘k΋fiÌ

(fiÎflΛHÎfiÌ) ¿Ëı÷Î_ ¤@÷ı ÁÏË÷ ¤√‰ÎfifiÌ »ı. ±ZÎfl⁄˛õ ±ı

’fl⁄˛õfiÎ ±fiÎÏÿ Áı‰¿ ±fiı ±Îÿ½ ¤@÷ »ı ÷ı Áı‰¿¤Î‰ı

’fl⁄˛õfiÌ ¤„@÷ ¿flı »ı. ÷ı‰Ì … flÌ÷ı ±Î’HÎı ’HÎ ±ZÎflw’ ◊¥fiı

’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÌ … μ’ÎÁfiÎ ¤„@÷ ¿fl‰ÎfiÌ »ı. ±Î‹ ±Î’HÎÌ

μ’ÎÁfiÎ Ë_‹ıÂÎ_ ⁄ı «flHÎfiÌ … »ı.

13. ‹„@÷ ±‰V◊΋Î_ ∞‰ÎI‹Î ÷◊Î ¥rflÎI‹Î, ⁄˛õw’-‹@÷ ◊Λ »ı.

‹„@÷ ’΋fiÎfl ∞‰ÎI‹Î ÷◊Î ¥rflÎI‹Îfiı ÿıË ‹Ò@›Î ’»Ì

’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ¤Î√‰÷Ì ÷fi ±Î’ı »ı. ÷ıHÎı ¿flÌfiı ÷ı ‹@÷˘

’vÊ˘k΋fiÌ Áı‰Î-¤„@÷ ¿flı »ı. ⁄˛õw’ ◊Λ »ı ÷ı ’vÊ˘k΋w’

◊Λ »ı. ¿Ëı÷Î ±ZÎfl‹@÷fi˘ ±Î¿Îfl ’HÎ ’vÊ˘k΋ …ı‰˘ … ÏÿT›

◊¥ Ω› »ı. ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÎ ¿S›ÎHοÎflÌ √H΢ ’HÎ ÷ı ‹@÷˘

≠ÎM÷ ¿flı »ı ’fl_÷ ‹@÷˘ ¿Î_¥ ÁÎZÎÎ÷˚ ’vÊ˘k΋ ◊¥ …÷Î fi◊Ì.

’vÊ˘k΋fi_ ’fl’b_-Á‰˘˝’flÌ’b_ ÷˘ flËı … »ı.

14. ±ZÎfl⁄˛õfiÎ ÁΑQ›˝fiı ’΋ı·Î ‹@÷˘ ±fi_÷ »ı. ’fl_÷ ±ZÎfl⁄˛õ ±ı¿

±fiı ±Ï¶÷Ì› »ı. ÷ı ◊¿Ì ±fi_÷ ‹@÷˘ ◊Λ »ı. ’HÎ ±fi_÷ ‹@÷˘fiı

μ’Á_ËÎfl 143

¤ı√Î ¿fḻı ÷˘ ’HÎ ±ı¿ ±ZÎfl⁄˛õ ◊¥ ¿ı fiÏË. ’vÊ˘k΋ ±ı

±ZÎfl⁄˛õ◊Ì ’fl »ı ±fiı ±ZÎfl⁄˛õ ±ı ‹@÷˘ ◊¿Ì ’fl »ı. ±Î‹

‹@÷, ±ZÎfl ±fiı ’vÊ˘k΋ μkÎfl˘kÎfl ±ı¿⁄ÌΩ◊Ì ’fl »ı ±fiı

ϤLfi »ı ±fiı ±ÎI›_Ï÷¿ ≠·›fiı ±_÷ı ’HÎ flËı »ı.

15. ±Î ·˘¿‹Î_◊Ì ±_÷‘νfi ◊›Î ’»Ì lÌ∞‹ËÎflÎ… Ë_‹ıÂÎ_ ±ZÎfl⁄˛õ

¶ÎflÎ … ’˘÷Îfi_ ÁQ›¿˚ ≠¿Îflı ≠√À’b_ «Î· flάı »ı. ±ı flÌ÷ı

lÌ∞‹ËÎflÎ… ±_÷‘νfi ◊›Î ’»Ì ±ZÎfl⁄˛õ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

¶ÎflÎ ≠√À flèÎÎ. ÷ı … √v’fl_’fl΋Î_ ‰÷˝‹Îfi¿Î‚ı ’fl‹ ’ÒF› ≠√À

⁄˛õV‰w’ lÌ ≠‹¬V‰Î‹Ì ‹ËÎflÎ… ÂÎVhÎÌ lÌ fiÎflΛHÎ-

V‰w’ÿÎÁ∞ ¶ÎflÎ lÌ∞‹ËÎflÎ… ÁQ›¿˚ ≠¿Îflı ≠√À »ı.

16. ±Î‰Î ≠√À ⁄˛õV‰w’ Á_÷fiı Á_√ı … ‘‹˝, iÎÎfi, ‰ˆflÎB› ±fiı

‹ÎËÎIQ›iÎÎfiı ›@÷ ¤„@÷ ±ı ÁÏË÷ ±ı¿Î_Ï÷¿ ‘‹˝ ÏÁ© ◊Λ »ı.

÷ı‹fiı ÂflHÎı …¥, ÷ı‹fi΋Î_ ‹fi, ¿‹˝, ‰«fiı ∞‰ ΩıÕÌfiı ÷ı‹fiÌ

±ÎiÎÎ ±fiı ±fiT≤Ïk΋Î_ flËÌfiı, ±Î ∞‰ ⁄˛õw’ ◊Λ »ı ±fiı

’vÊ˘k΋fiÌ ¤„@÷fi˘ ±Ï‘¿ÎflÌ ◊Λ »ı.

μ’ÎÁfi΋Î_ Â_ fi Á‹…‰_ ?

1. ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ …ı lÌ∞‹ËÎflÎ… ÷ı ±‰÷ÎflÎÏÿ¿ ¿ı ±Î«Î›˝ ¿ı

¤@÷ …ı‰Î »ı, ÷ı‹ fi Á‹…‰_.

2. ¤√‰Îfi M≤J‰Ì ’fl ≠√Àı »ı I›Îflı ÷ı±˘ ‘΋‹Î_ ËÎı÷Î fi◊Ì (‘΋

¬Î·Ì ËÎı› »ı), ÷ı‹ fi Á‹…‰_.

3. ±ı¿·Î ’vÊ˘k΋ … »ı ±fiı ±ZÎfl (±ZÎfl⁄˛õ …ı‰_ ÷k‰) fi◊Ì, ÷ı‹

fi Á‹…‰_.

4. ±ı¿·Î ±ZÎfl⁄˛õ … »ı. ’vÊ˘k΋ ’HÎ ÷ı‹Î_ … flèÎÎ »ı, ±fiı ÷ı

¶Îflı … flËÌ Â¿ı »ı. ±◊ν÷˚ V‰w’-V‰w’Ì ¤ı‚Î »ı, ÷ı‹ fi Á‹…‰_.

5. ‹„@÷ ±‰V◊΋Î_ ’HÎ ‹@÷fi˘ ±ÎI‹Î ±ZÎfl⁄˛õfiÎ ÁΑQ›˝fiı fi◊Ì

’΋÷˘, ÷ı‹ fi Á‹…‰_.

6. ∞‰ÎI‹Î ±fiı ’fl⁄˛õ …\ÿÎ fi◊Ì (±ı¿ … »ı), ÷ı‹ fi Á‹…‰_.

7. ‹@÷ ±fiı ±ZÎfl⁄˛õ …\ÿÎ fi◊Ì (±ı¿ … »ı), ÷ı‹ fi Á‹…‰_.

144 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

8. ‹@÷ ±fiı ’vÊ˘k΋ …\ÿÎ fi◊Ì (±ı¿ … »ı), ÷ı‹ fi Á‹…‰_.

9. ±ZÎfl⁄˛õ ±fiı ’fl⁄˛õ …\ÿÎ fi◊Ì (±ı¿ … »ı), ÷ı‹ fi Á‹…‰_.

10. ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ±ZÎfl⁄˛õ »ı … fiÏË, ±ZÎfl⁄˛õ ¿ı‰‚ ÏfiflοÎfl »ı, ±ı ÷˘

¿ı‰‚ ‘΋ »ı, ¿ı‰‚ ÏÿT› ÷ı… »ı, ÷ı‹ fi Á‹…‰_.

11. lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ «Î¬ÕÌ, Õ√·Ì, √˘ÿÕÌ, ±˘flÕÌ ‰√ıflı Á_⁄_‘‰Î‚Ì

‰V÷±˘ ‹Ò‚ ±ZÎfl⁄˛õ »ı, ÷ı‹ fi Á‹…‰_. (lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ

Á_⁄_‘‰Î‚Ì ‰V÷±˘ ÏÿT› »ı ’HÎ ÷ıfiı ±ZÎfl⁄˛õ fi ¿ËÌ Â¿Î›.)

12. Áÿ˚. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì μ’flÎ_÷ ⁄ÌΩ ’fl‹Ë_Á˘fiı ’HÎ ±fiÎÏÿ

‹Ò‚ ±ZÎfl⁄˛õ ¿ËÌ Â¿Î›, ÷ı‹ fi Á‹…‰_.

13. ≠√À ⁄˛õV‰w’ Á_÷ ‰√fl ¿ı‰‚ ‹ÒÏ÷˝ ¿ı ÂÎVhÎfiı ±ÎÂflı ⁄˛õw’ -

±ı¿Î_Ï÷¿ ◊¥ ¿Λ »ı, ÷ı‹ fi Á‹…‰_.

14. ±ÎiÎÎ ’ÎY›Î ‰√fl, ÏÂZÎÎ’hÎÌ ’ÎY›Î ‰√fl, ±◊‰Î ÷ıfiı √ΈHÎ ¿flÌfiı

‹˘ZÎ ‹‚Ì Â¿ı »ı, ÷ı‹ fi Á‹…‰_.

15. ÏÂZÎÎ’hÎÌ ±fiı ‰«fiÎQ≤÷fiÎ ÂOÿ˘ ÿı¿΂⁄ÎÏ‘÷ (‹›Î˝Ïÿ÷) »ı. ÷ı

Ë_‹ıÂÎ_ Á‰˝ÿıÂÌ-Á‰˝√˛ÎèÎ fi◊Ì ÷ı◊Ì ÷ı‹Î_ ŒıflŒÎfl ¿flÌ Â¿Î› »ı, ÷ı‹

fi Á‹…‰_.

16. ‰«fiÎQ≤÷ÎÏÿ ÁIÂÎVh΢fi_ flËV› ÷◊Î ¤√‰Îfifi˘ Ïfiç›51 ≠√À

⁄˛õV‰w’ Á_÷fiÎ Á‹Î√‹ ¿ı ¿Ú’Î ‰√fl V‰÷_hÎ’HÎı Á‹∞-Á‹Ω‰Ì

¿Λ »ı, ÷ı‹ fi Á‹…‰_.

51. “ÂÎVhÎı ¿èÎÎ_ …ı ÏfiW¿Î‹ Ïfi·˘˝¤, Ïfi‹Î˝fi, Ïfi—V‰Îÿ ≥I›ÎÏÿ¿ Á_÷fiÎ_ ·ZÎHÎ ÷ıfiı

ÁÎ_¤‚Ìfiı ±ı‰Î_ ·ZÎHÎ F›Î_ ÿı¬Î› ±ı‰Î …ı Á_÷ ÷ıfiı fiı ¤√‰Îfifiı ÁÎZÎÎ÷˚

Á_⁄_‘ ËÎı› ‹ÎÀı ±ı‰Î Á_÷fiÎ ‰«fiı ¿flÌfiı ¤√‰Îfifi˘ Ïfiç› ¿fl‰˘ fiı ÷ıfiÎ

‰«fi‹Î_ ºœ ωrÎÁ ¿fl‰˘ ÷ıfiı Ïfiç› ¿Ë̱ı.” (‰«. √.±_. 27).

μ’Á_ËÎfl 145

±ZÎfl’vÊ˘k΋ ÏÁ©Î_÷ ±fiı Á_≠ÿΛ

±_√ı ¿ıÀ·Î¿ ≠ë˘ ±fiı ÷ıfiÎ μkÎfl˘

V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎÌ› μ’ÎÁfiÎfiÎ ÏÁ©Î_÷˘ ±Î’HÎı ÁÒZ‹ flÌ÷ı ÷’ÎV›Î.

±Î ·CÎ ’V÷¿‹Î_ ωÂÿ ±fiı ωVI≤÷ »HÎΉÀfiı ±‰¿Î fi◊Ì »÷Î_

‰«fiÎQ≤÷˘, V‰Î‹ÌfiÌ ‰Î÷˘, Á_≠ÿΛfiÎ ±L› ≠«Ï·÷ √_̨◊˘, Á_≠ÿΛfi˘

≥Ï÷ËÎÁ, ‹˘ÀÎ ‹˘ÀÎ ’fl‹Ë_Á˘fiÎ ≠Á_√˘ ±fiı ⁄˛õV‰w’ ÁI’vÊfiÌ

‰ÎHÎÌfiÎ ±Î‘Îflı ±Î’HÎı Ωı¥ Â@›Î ¿ı ±Î ÏÁ©Î_÷˘ ÁI›, ÷¿˝⁄©,

ÂÎVhÎÁ_‹÷ ±fiı ≠÷ÌÏ÷¿fl »ı. V‰Î‹ÌlÌ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı ¿Â_ fi‰_ ¿›*

fi◊Ì ¿ı fi◊Ì fi‰˘ Á_≠ÿΛ V◊ÎM›˘. ÷ı‹HÎı ÷˘ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı Ïfiw’ı· ⁄˛õ-

’fl⁄˛õfiÌ μ’ÎÁfiÎfiÎ ÏÁ©Î_÷fiı ÁΫΠV‰w’ı …√÷ Á‹ZÎ ‹Ò@›˘. ÷ı‹HÎı

Ωı ±Î ¿Î›˝ fi ¿›* ËÎı÷ ÷˘ ’fl_’flÎ ±fiı wÏœÏ≠›…fi˘±ı ±Î ÏÁ©Î_÷fiı

⁄ËÎfl … ±Î‰‰Î fi ÿÌ‘˘ ËÎı÷. ’HÎ lÌ∞fi_ ÏÿT› ¿Î›˝ œ_¿Î¥ …‰Î Ïfi‹Î˝›_

… fi◊Ì. ±Î‹ »÷Î_ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fiÎ ¿Î›˝‹Î_ ±‰fl˘‘˘ CÎHÎÎ ±ÎT›Î.

’fl_÷ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fiÌ ≥WÀÿı‰ ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì ≠I›ıfiÌ ±’Ò‰˝ ÏfiWÃÎ,

© ⁄˛ÎõÌ ÏV◊Ï÷, ¨Õ˘ ÂÎVhÎÎP›ÎÁ ±fiı ÷k‰ÎL‰ıÊHÎ º„WÀ◊Ì wÏœ«V÷˘fiÎ

±‰fl˘‘˘fiÎ ±Î‰Î ≠›ÎÁ˘ Ï‹J›Î ◊›Î, ±ıÀ·_ … fiËŸ ’HÎ ÷ı‹fiÌ Ïfi‹˝IÁfl

ÁΑ÷Î ±Î‰Î ≠›ÎÁ˘◊Ì Ï‰ÂıÊ {‚¿Ì.

¿ıÀ·Î¿ ≠ë˘fiÎ ÂÎVhÎÁ_‹÷ …‰Î⁄˘ ±ËŸ ±ÎM›Î »ı …ı◊Ì

√÷Îfi√Ï÷¿, ≠ΉÎÏË¿ ±HÎÁ‹…H΢ ÿÒfl ◊Λ.

146 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

’ÏflÏÂWÀ

≠ë —

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ⁄Î_‘ı· ‹Ò‚ Á_≠ÿΛ◊Ì ⁄ı √ÎÿÌ◊Ì …ı …\ÿÎ ’ÕuÎ »ı

±ı‰Î ω‹¬˘fiÌ ‰Î÷ fi ÁÎ_¤‚‰Ì, ÷ı‹fi˘ Á_√ fi ¿fl‰˘. fi¬, ¿ıÂ, ÿÎ_÷

√‹ı ÷ı‰Î ÁÎflÎ ËÎı› ’HÎ V◊Îfi‹Î_ ËÎı› ÷˘ … ¢¤ı. V◊Îfi¤˛WÀ ◊›Î ’»Ì

÷ıfi˘ V’½ ’HÎ fi ◊Λ. ‹Ò‚fi_ flZÎHÎ …ıfiı fi◊Ì ‹‚÷_ ÷ı‹Î_ ‘‹˝ flËÌ Â¿÷˘

fi◊Ì ‰√ıflı, ±HÎÁ‹…H΢ ÿÒfl ¿fl‰Î Â_ Á‹…‰_ ?

μkÎfl —

±Î‹Î_ “V◊Îfi” ÂOÿ ‹Ëk‰fi˘ »ı. lÌ∞‹ËÎflÎ…ı V◊Îfifi˘ ±◊˝ ¿› ˝̆

»ı, “«Îfl ‰Hν ±fiı «Îfl ±Îl‹ ÷ıfiı Ωı ’˘÷’˘÷Îfi˘ ‘‹˝ ÷ıfiı V◊Îfi ΩHΉ_.

±fiı ÷‹ı I›Î√Ì »˘ ÷˘ ÷‹ÎflÎ◊Ì Ωı I›Î√fi˘ ’ZÎ ‹Ò¿Ìfiı B≤ËV◊fiı ‹Î√ı˝

«·Î› ÷˘ ÷ı V◊Îfi ◊¿Ì ¤˛WÀ ◊‰Îb_ ±ı‹ ΩHΉ_. ‹ÎÀı √‹ı ÷ı‰˘

±Î’I¿Î‚ ’Õı ±◊‰Î ±‹ı ±ÎiÎÎ ¿fḻı ÷˘ ’HÎ ÷‹Îflı ’˘÷ÎfiÎ ‘‹˝‹Î_◊Ì

«‚‰_ fiËŸ.” (‰«. ÁÎ. 9). ÷◊Î ÏÂZÎÎ’hÎÌ‹Î_ ¿èÎ_ »ı ¿ı “±Î ÏÂZÎÎ’hÎÌ

≠‹ÎHÎı fiÏË ‰÷ı̋ ÷ı ±‹ÎflÎ Á_≠ÿΛ ◊¿Ì ⁄ÎËıfl »ı.” (ÏÂZÎÎ. 207)

‹‹Zα˘±ı ω«Îfl‰_ CÎÀı ¿ı ’_«‰÷˝‹Îfi‹Î_ ±fiı ±WÀ ≠¿Îflı ‘fi-

VhÎÌfiÎ I›Î√‹Î_ Á_’ÒHν flËı÷Î Á_÷˘ V◊Îfi‹Î_ ¿Ëı÷Î_ “Á_≠ÿΛ‹Î_” »ı ? ¿ı

Á_≠ÿΛfiÌ V◊Ò‚ ⁄Î_‘HÎÌfiı ‰‚√Ì flËı÷Î ±fiı ›◊ıE» ‰÷˝fi ¿fl÷Î

¤√‰Î_‘Îfḻ˘ ?

© ‹‹ZÎfiı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ±Îÿı ±ÎM›˘ »ı ¿ı “Á_÷fiÎ Á‹Î√‹w’Ì

fiˆÏ‹ÊÎflH› ZÎıhÎ F›Î_ ÿı¬Î› I›Î_ ¿S›ÎHÎfiı ≥E»‰_ ±fiı I›Î_ ±Ï÷ºœ ‹fi

¿flÌfiı flËı‰_.” (‰«. ÁÎ. 7) ±Î ÂOÿ˘‹Î_ ¿˘¥ V◊Îfi, ‹_Ïÿfl ¿ı T›„@÷fi˘

Ïfiÿı̋ fi◊Ì. ¿ı‰‚ ¤√‰ÎfifiÎ ±ı¿Î_Ï÷¿ ÁΑfi˘ … Ïfiÿı˝Â »ı. © ‹‹Zαı

±ËŸ ’HÎ Á_≠ÿΛfiÌ ‹ÎL› ÿıÂflı¬Î±˘ ±˘‚_√Ì Â©⁄Ï©◊Ì ±ı¿Î_Ï÷¿

Á_÷fiı ±˘‚¬Ì ’˘÷Îfi_ ¿S›ÎHÎ ¿fl‰_ ±ı‰˘ lÌ∞‹ËÎflÎ…fi˘ ±Îÿı »ı.

»÷Î_ ÁIÁ_√◊Ì ⁄ÎËıfl fiÌ¿‚Ì …‰Îb_ ËÎı› ÷˘ ’HÎ …ıfiı V‰w’ÏfiWÃÎ

ºœ »ı ÷ıfiı ‹ÎÀı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ Ëˆ›Î‘ÎflHÎÎ »ı …. lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı,

“Á‰˘˝’flÌ fiı ÁÿÎ ÏÿT› ÁοÎfl ‹ÒÏ÷˝ ±fiı Á‰˝ ±‰÷Îflfi_ ±‰÷ÎflÌ ±ı‰_ …ı

’ÏflÏÂWÀ 147

¤√‰Îfifi_ V‰w’ »ı ÷ı … ‹fiı ≠ÎM÷ ◊›_ »ı. ±fiı …ı ±ı‹ ΩHÎ÷˘ ËÎı› fiı

÷ı◊Ì Ωı ¿ÿÎÏ«÷˚ ÁIÁ_√◊Ì ⁄ÎËıfl fiÌÁflÌ …‰Îb_ ÷˘› ’HÎ ÷ıfiı ¤√‰ÎfifiÌ

‹ÒÏ÷˝‹Î_◊Ì Ëı÷ À‚÷_ fi◊Ì. ±fiı ÷ı Ë‹HÎÎ_ ÷˘ ÁIÁ_√◊Ì ⁄ÎËıfl »ı, ’HÎ ÿıË

‹Ò¿Ìfiı ÷˘ ±_÷ı ¤√‰Îfifi_ …ı ±ZÎfl‘΋ ÷ıfiı ωÊı ¤√‰Îfifiı Á‹Ì’ı …Âı

±fiı Ë‹HÎı ÁIÁ_√‹Î_ flËı÷˘ ËÂı ±fiı ÂÎVhÎfiÎ ‰«fi‹Î_ ’HÎ flËı÷˘ ËÂı

±fiı ÷ıfiı Ωı ¤√‰IV‰w’fiÌ ’Î¿Ì ÏfiWÃÎ fiËŸ ËÎı› ÷˘ ÷ı F›Îflı ÿıË ‹Ò¿Âı

I›Îflı ¿Î_ ÷˘ ⁄˛õfiÎ ·˘¿‹Î_ …Âı fiı ¿Î_ ÷˘ ¿˘¥¿ ⁄ÌΩ ÿı‰÷ÎfiÎ ·˘¿‹Î_

…Âı ’HÎ ÷ı ’vÊ˘k΋ ¤√‰ÎfifiÎ ‘΋fiı ωÊı fiÏË Ω›.” (‰«. √.‹. 9)

ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı ⁄ËÎfl (V◊Ò‚ ±◊˝‹Î_ ⁄ËÎfl) flËÌfiı ’HÎ ±fiı¿

∞‰˘fiı ±Î‰Ì Á‰ ˝̆’flÌ ÏfiWÃÎ ¿flÎ‰Ì ÷˘ ÷ı ¤√‰ÎfifiÌ Á‹Ì’‹Î_ … »ı.

‘‹˝fi_ ¿<‚ ¿›_ ? …ı ‘‹˝Á÷fiÎ_ ‰«fi ’΂ı ÷ı … ‘‹˝¿<‚ »ı. ‘‹˝

Á_⁄_‘Ì ¤√‰ÎfifiÎ ¿S›ÎHοÎflÌ √H΢ ‘ÎflÌ flËı ÷ı ‘‹˝¿<‚.

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ¿èÎ_ »ı, “±ı‰Î …ı ºœ ÁIÁ_√Ì ‰ˆWHΉ »ı

÷ı … ±‹Îflı ÷˘ Á√Î_‰ËηÎ_ »ı fiı ÷ı … ±‹ÎflÌ fiÎ÷ »ı fiı ±Î ÿıËı ¿flÌfiı

’HÎ ±ı‰Î ‰ˆWHΉ ¤ı‚_ … flËı‰_ »ı fiı ¤√‰ÎfifiÎ ‘΋‹Î_ ’HÎ ±ı‰Î ‰ˆWHΉ

¤ı‚_ … flËı‰_ »ı.” (‰«. √.±_. 21)

±Î◊Ì …ı ‘‹˝ ’΂ı »ı ÷ı … lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ‰ËηΠ»ı, ÷ıfiÌ ÁÎ◊ı

… ÷ı‹fi˘ Á_⁄_‘ »ı. lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ¿Ëı·Ì ±ÎiÎα˘ …ı ·˘’ı »ı ÷ıfiı …

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ÏÂZÎÎ’hÎÌ‹Î_ ω‹¬ ¿èÎÎ »ı.

≠ë —

Áÿ˚√v √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfi˘, Á_≠ÿΛfiÎ √˛_◊˘‹Î_ ¬ÎÁ μS·ı¬

fi◊Ì. ÷ı »÷Î_ ÷ı‹fiÌ ±ÎÀ·Ì ‹˘À’ ÂÎ◊Ì ?

μkÎfl —

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı »ı — “⁄˛õÎ ⁄ıÃÎ ËÎı› I›Î_ ¿∞ ÷◊Î

Áfi¿ÎÏÿ¿◊Ì ‰Î÷ ◊Λ fiÏË, ¿ı‹ …ı ·˘¿‹Î_ ±ı‹fiÌ ‰Î÷ ≠‹ÎHÎ ◊Λ fiÏË,

ÂÎ◊Ì …ı ÷ı‹fiÌ ·˘¿‹Î_ ≠ÏÁÏ© fiÏË, fiı …ıfi_ fi΋ ·˘¿‹Î_ ≠‹ÎHÎ ◊÷_ ËÎı›

÷ıfi_ ÷˘ Ãı¿Îb_ › fi ËÎı›.” (V‰Î.‰Î. 4/64)

148 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

‹ÎÀı √˛_◊˘‹Î_ …ı‹fi˘ μS·ı¬ ‹‚ı »ı ÷ı Á‰˝ ‹˘ÀÎ … ËÎı› »ı ±ı‰_

’HÎ CÎHÎ̉Îfl fi◊Ì ËÎı÷_ ±fiı …ı‹fi˘ μS·ı¬ √˛_◊˘‹Î_ fi ‹‚÷˘ ËÎı› ÷ı Á‰ı˝

‹˘ÀÎ fi◊Ì ±ı‰_ ’HÎ fi◊Ì ⁄fi÷_.

V‰Î‹ÌfiÌ ‰Î÷_‹Î_ ’HÎ ·A›_ »ı ¿ı “’‰˝÷¤Î¥fi_ fi΋ √˛_◊‹Î_ @›Î_›

·A›_ fi◊Ì ’HÎ ±ı ÷˘ ±Ï÷› ‹˘ÀÎ Ë÷Î.” (V‰Î.‰Î. 5/144)

lÌ‹ÿ˚¤Î√‰÷‹Î_ lÌ flΑÎ∞fi_ fi΋ @›Î_› fi◊Ì ±fiı √˘·˘¿

‘΋fi˘ ’HÎ ¿˘¥ Ãı¿ÎHÎı μS·ı¬ fi◊Ì. ‰ˆ¿<_Ãfi˘ … μS·ı¬ »ı, »÷Î_ Ωı

flΑÎ∞ ¬flÎ ¤@÷ Ë÷Î_ ÷˘ ≠√À ◊›Î_ ±fiı lÌ¿ÚWHÎ ¤√‰Îfifi_ ‘΋

√˘·˘¿ Ë÷_ ÷˘ ÁΈfiı …HÎΛ_.

Áÿ˚. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ’HÎ «˘ÁÃ’ÿÌ‹Î_ ¿èÎ_ »ı —

“Ωıfiı ¿∞fiı …Õ¤fl÷ ¿˘” ¿˘HÎı ‹˘ÀÎ ΩH›Î flı,

Ë÷Î ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ ±ı Á‹◊˝, ’»Ì Á˱ı ’fl‹ÎH›Î flı.”

(Ïfi. ¿Î. «˘ÁÃ’ÿÌ — 46)

¿ÿı‰∞ ±fiı …Õ¤fl÷ ¬flı¬fl ‹˘ÀÎ Ë÷Î ÷˘ ’λ‚◊Ì ≠ÏÁ©

◊›Î. ±fiı Á˱ı ÷ı‹fiÌ ‹˘À’fi_ ≠‹ÎHÎ ¿›*. ÷ı … ≠‹ÎHÎı V‰Î‹Ì ±fiı

‹ËÎflÎ…fiÎ_ V‰w’˘ …ı ÁfiÎ÷fi ÁI› »ı ÷ı‹fiÌ ‹˘À’ Ïÿ√_÷‹Î_ ≠ÁflÌ »ı

±ı V‰Î‹Ì ±fiı ‹ËÎflÎ…fi˘ ≠÷Î’ »ı.

≠ë —

ÏÂZÎÎ’hÎÌ‹Î_ ·A›_ »ı ¿ı “±Î«Î›ı˝ …ı V‰w’fiÌ ≠Ï÷WÃÎ ¿flÌ ËÎı› ÷ı

… V‰w’fiı Áı‰‰_ ±fiı ÷ı ωfiÎ ⁄Ì…\_ …ı V‰w’ ÷ı ÷˘ fi‹V¿Îfl ¿fl‰Î ›˘B›

»ı ’HÎ Áı‰‰Î ›˘B› fi◊Ì.” (ÏÂZÎÎ. 61)

’ÒΩfiÌ ‹ÒÏ÷˝±˘ ’HÎ ±Î«Î›˝lÌ ±Î’ı ÷˘ … ’ÒΩ›. ÿÌZÎÎ ±Î’‰Îfi˘

±Ï‘¿Îfl ’HÎ ±Î«Î›˝lÌfiı … »ı. ÷˘ ‹ËÎflÎ…fiÌ ±Î ±ÎiÎÎfi˘ ±Ï¤≠Λ

¢ »ı ?

μkÎfl —

ÂÎVhοÎfl˘ ±Î«Î›˝fiÌ T›ÎA›Î ¿fl÷Î_ ¿Ëı »ı, “¿ı‰‚ ÂÎVhÎfi˘

±P›ÎÁ … fiÏË, ’HÎ ÷ı ‹…⁄fi_ ±Î«flHÎ …ıfi_ ËÎı› ÷ı ±Î«Î›˝ ¿Ëı‰Îfiı

’ÏflÏÂWÀ 149

›˘B› ⁄fiı »ı.”52

±ı‰Î Áÿ˚√H΢±ı ›@÷ ±Î«Î›˝ ≠Ï÷WÃÎ ¿flı ÷˘ … ‹ÒÏ÷˝‹Î_ ÿˆ‰÷

±Î‰ı »ı. ÷ı◊Ì ±¬_Õ fiˆÏWÿ ‰˛÷‘ÎflÌ ⁄˛ÎõÌ„V◊Ï÷fiÎ ±¬_Õ ‘Îfl¿ ÂÎVhÎÌ∞

‹ËÎflÎ…, ›˘√Ì∞ ‹ËÎflÎ… ±fiı ≠‹¬V‰Î‹ÌfiÎ ‰flÿ ËV÷ı ≠Ï÷ÏWÃ÷

‹ÒÏ÷˝±˘ ÏÿT› ¿S›ÎHοÎflÌ ËÎı› ±ı‹Î_ ±Îç›˝ Â_ »ı ?

Á_≠ÿΛ‹Î_ ⁄flÎfi’fl, ‘fl√΋, ¤w« ‰√ıflı ‹_Ïÿfl˘‹Î_ ±fiø‹ı ’fl‹-

«ˆ÷L›Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, V‰›_≠¿ÎÂÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷◊Î ±Îfi_ÿÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı

‹ÒÏ÷˝±˘fiÌ ≠Ï÷WÃÎ ¿flÌ Ë÷Ì.

“’»Ì Á_÷fiı ¿Ëı Á¬¿_ÿ, ÁH΢ ’fl‹«ˆ÷L›Îfi_ÿ;

÷‹ı ⁄flÎfi’fl‹Î_ ÏÁ‘Ή˘, ·Z‹ÌfiÎflΛHÎ ’‘flΉ˘;

±‹˘◊Ì …fifiı Á¬ …ı‰_, ÷‹˘◊Ì ’HÎ I›Î_ ◊Âı ÷ı‰_;

ÁH΢ V‰›_≠¿ÎÂÎfi_ÿ, ÷‹ı ’HÎ ‹Ïfi√HÎfiÎ »˘ «_ÿ;

‹ÎÀı Ω±˘ ÷‹ı ‘fl√΋, ¿fl˘ …ˆfiı ≠Ï÷WÃÎfi_ ¿Î‹.”

(ËÏfl·Ì·ÎQ≤÷ — 9-6)

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’˘÷ÎfiÌ Ë›Î÷Ì‹Î_ (Á_. 1886fiÎ ‹Î√Âfl Áÿ 6)

⁄flÎfi’fl ±fiı ‘fl√΋fiÎ_ ‹_Ïÿfl˘‹Î_ ’˘÷ÎfiÎ ¿Ú’Î’ÎhÎ Á_÷˘ ¶ÎflÎ ‹ÒÏ÷˝-

≠Ï÷WÃÎ ¿flÎ‰Ì Ë÷Ì. ±Î«Î›˝ḻı ±Îfl÷Ì ÷˘ ÷ı ’»Ì CÎHÎÎ_ ‰Êı˝ μ÷ÎflÌ

Ë÷Ì. ±Î μ’flÎ_÷, ⁄ÌΩ ’HÎ ±ı‰Î ÿά·Î »ı ¿ı F›Î_ ±Î«Î›˝ḻı

‹ÒÏ÷˝≠Ï÷WÃÎ ’»Ì CÎHÎÎ Á‹› ⁄Îÿ ‹ÒÏ÷˝±˘fiÌ ±Îfl÷Ì μ÷ÎflÌ ËÎı›. Â_ I›Î_

Á‘Ì Á_≠ÿΛfiÎ ±ÎÏl÷˘±ı ±ı ‹_Ïÿfl˘‹Î_ ‹ÒÏ÷˝fi_ ÿ½fi-Áı‰fi ¿›* fi Ë÷_ ?

ËÏfl¤@÷˘fiı ’ÒΩ‹Î_ ±’Î÷Ì ‹ÒÏ÷˝±˘ ⁄‘Ì … Â_ ±Î«Î›˝ ±Î’ı »ı ?

»÷Î_ ±Î ‹ÒÏ÷˝±˘fiÌ ÏfiI›’ÒΩ ËÏfl¤@÷˘ ¿fl÷Î fi◊Ì ?

±Î«Î›˝fiı ’HÎ ‰÷˝‹Îfi ‹˘ÀÎ Á_÷˘ ‘flΉı »ı. ±Î«Î›˝lÌ

ωËÎfl̷η∞ ‹ËÎflÎ…fiı Áÿ˚√v √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‰÷˝‹Îfi ‘flÎT›Î_

Ë÷Î_. ÷ı ÷ı‹HÎı ’˘÷ÎfiÎ ¿Ì÷˝fi‹Î_ fi˘Ó‘ ·Ì‘Ì »ı —

52. •ÊÁøŸÙÁà Á„U ‡ÊÊSòÊÊÕʸŸÊøÊ⁄U SÕʬÿàÿÁ¬ –Sflÿ◊Êø⁄Uà ÿS◊ÊŒÊøÊÿ¸Sß øÙëÿà HSflÿ◊Êø⁄Uà ÿSÃÈ SflÊøÊ⁄U SÕʬÿàÿÁ¬ –•ÊÁøŸÙÁà Á„U ‡ÊÊSòÊÊÕʸŸ˜ •ÊøÊÿ¸Sß øÙëÿà H (Á‹¢ª¬È⁄UÊáÊ, ©UûÊ⁄U, 20/20)

150 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

“±ZÎfl‹ÒÏ÷˝ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, ÷ıHÎı ±ÎM›Î_ ‰÷˝‹Îfi.”

ÿÌZÎÎfiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ ’HÎ “ÁIÁ_Ï√∞‰fi”‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı —

“±Î ·˘¿‹Î_ ‘‹˝¤„@÷›@÷ ±◊ν÷˚ ’fl‹ ±ı¿Î_Ï÷¿ Á_÷ ◊¿Ì ÿÌZÎÎ √˛ËHÎ

¿flÌfiı, ¤„@÷fiÎ ±Î‘Îfl¤Ò÷ ¤√‰ÎfifiÌ …ı ÏÿT›‹ÒÏ÷˝ ÷ı Áÿ˚√v ◊¿Ì

‹ı‚‰‰Ì, ¿ÎflHÎ ¿ı ±ı‰Î √v±ı ’Ò…ı·Ì ≠Ï÷‹Î … ÏÂW›fiÎ K›Îfi ‹ÎÀı

›˘B› »ı, ±ı flÌ÷ı √v ◊¿Ì ÿÌZÎÎ ≠Ï÷‹Î (±«Î˝) ±ÎÏÿ¿ ’΋Ìfiı √vfiÎ

¿Ëı‰Î ‹…⁄ ¤√‰ÎfifiÌ ¤„@÷, ±Î‚Áfi˘ I›Î√ ¿flÌfiı ¿fl‰Ì.”53

±Î f·˘¿‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…ı …HÎÎT›Î ≠‹ÎHÎı ‘‹˝¤„@÷ÏfiWà ±ı‰Î

’fl‹ ¤Î√‰÷ Á_÷ ÿÌZÎÎ ±Î’‰Î ‹ÎÀı ÷◊Î ≠Ï÷‹ÎfiÌ ≠Ï÷WÃÎ ¿fl‰Î Á‰˝◊Î

›˘B› … »ı.

Áÿ˚√v √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı Áÿ˚√v ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ’hÎ

‹Î‘‰∞¤Î¥fiı ÷◊Î Áÿ˚√v ±ÿ˚¤÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ⁄_fiı ¤Î¥±˘fiı ÿÌZÎÎ

±Î’Ì Ë÷Ì ÷ı‰Î μS·ı¬˘ »ı.54

≠ë —

Áÿ˚√v √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, Áÿ˚√v √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷˘ ÁΑ±˘

Ë÷Î, ÷ı‹fiı ‰VhÎ, ±·_¿Îfl, ±Î¤ÒÊH΢ ’ÎCÎ ±fiı ‰ÎCÎÎ ‘flΉ‰Î_ ›˘B› »ı ?

μkÎfl —

lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ‘΋‹Î_ ±Î ¤@÷˘ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿ı

√˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì w’ı … flËı »ı ? ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı,

“¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷ »ı ÷ı ÷˘ ¿ı‰‚ ⁄˛õfiÌ … ‹ÒÏ÷˝±˘ »ı. ±ıfiı ωÊı ÷˘

‹fiW›¤Î‰ ·Î‰‰˘ … fiÏË.” (‰«. √.‹. 63) ÷◊Î “¤√‰Îfi ∞‰fiÎ

¿S›ÎHÎfiı ±◊ı˝ F›Îflı ‹ÒÏ÷˝ ‘ÎflHÎ ¿flı »ı I›Îflı ’˘÷Îfi_ …ı ±ZÎfl‘΋ ±fiı

’ÏflÏÂWÀ 151

53. ‚¢¬˝Êåÿ ŒËˇÊÊÁ◊„U ÷ÁÄÃœ◊¸ÿÈÄÃÊŒ˜ ªÈ⁄UÙ÷ʸªflÃË¥ Ÿ⁄U— ¬˝Ê∑˜ –•øÊZ Ã× ¬˝Êåÿ ÃŒÈÄÃ⁄UËàÿÊ ÷ÁÄâ ÁflŒäÿÊŒ¬ÃÁãº˝ ÁflcáÊÙ—H

(ÁIÁ_Ï√∞‰fi — 2/51/9)

54. …\±˘ ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfi_ ∞‰fi«ÏflhÎ - ¤@÷Ï«_÷΋ÏHÎ ÷◊Î ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ

¿ÎT›fiÎ ±√˛ ¤Î√‹Î_. ≠ÏÁ©¿÷ν ‰Õ÷η Á_V◊Îfi.

«ˆ÷L›‹ÒÏ÷˝ ±ı‰Î …ı ’ÎÊ˝ÿ ±fiı ’˘÷ÎfiÎ_ …ı Á‰ı˝ ±ˆr›˝ ÷ı ÁÏË÷ ’‘Îflı »ı,

’HÎ ±ı ⁄ÌΩfiÎ ÿıA›Î‹Î_ ±Î‰ı fiÏË.” (‰«. √.≠. 71). ÷ı ÁΈ ‘΋fiÎ

‹@÷˘ »ı ÷ı‹fiΠωÊı “±Î ÁΑ »ı, fiı ±Î ·˘¿fiÎ ‹fiW› »ı” ÷ı‰˘ ¤Î‰

·Î‰ı ÷ı ≠οÚ÷ ⁄Ï©‰Î‚Î »ı.

±Î ÏÁ©Î_÷ ±fiÁÎfl … ⁄˛õ«Îfḻ˘, ’ÒΩfḻ˘ ’HÎ flÎÏ‘¿Î∞,

·Z‹Ì∞ ±ÎÏÿ ¤@÷˘ VhÎ̱˘ »ı »÷Î_ ÷ı‹fiı ‰VhÎ-±·_¿Îfl ‘flΉı »ı ±fiı

÷ı‹fiÌ ’ÒΩ-±Îfl÷Ì ¿flı »ı. Ωı ÷ı‹Î_ ÿı‰ ⁄Ï© fi ËÎı› ÷˘ ÷ı‹fiÌ ’ÒΩ

ÁΑ-⁄˛õ«ÎflÌ◊Ì ◊Λ … fiÏË. Ëfi‹Îfi∞ …ı‰Î ⁄˛õ«›˝ ‰˛÷‘ÎflÌ ¤@÷˘fiı

’HÎ …Ïfl›Îfi ‰Vh΢ ±fiı ‹¿<À ‘flΉΛ »ı ÷˘ ≠√À ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷˘fiı

¿ı‹ fiÏË ?

‰«fiÎQ≤÷‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı, “±ı ÁΑ F›Îflı ¤√‰ÎfifiÎ

‘΋fiı ’΋ı »ı, I›Îflı ±fi_÷ ¿˘ÏÀ ⁄˛õÎ_ÕfiÎ ’Ï÷ …ı ⁄˛õÎÏÿ¿ ¥rfl ÷˘

¤√‰Îfifiı ±◊ı̋ …ı‹ ±fi_÷ ≠¿ÎflfiÌ ¤ıÀ Á΋√˛Ì±˘ ·Î‰ı »ı ÷ı‹ ÁΑfiı

±◊ı̋ ’HÎ ·Î‰ı »ı.” (‰«. √.‹. 22) Ωı ⁄˛õÎÏÿ¿ ¥rfl˘ ±ı‰Ì ¤ıÀ

Á΋√˛Ì±˘ ‘flı ÷˘ ±Î’HÎı ±ı ¤@÷˘fiÌ ±ı‰Ì flÌ÷ı ’ÒΩ ¿fḻı ÷ı‹Î_ ¬˘À_

Â_ »ı ? lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ’˘÷ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ±fiı¿ ‰¬÷ ’˘÷ÎfiÌ

≠ÁÎÿÌfiÎ_ ‰Vh΢, ’ÎCÎ ‰√ıflı ±’˝HÎ ¿›Î* Ë÷Î_ ÷ı ‰Î÷ lÌ ±g«I›Îfi_ÿ

⁄˛õ«Îfḻı V÷Ï÷‹Î_ ·¬Ì »ı —

◊È„ÈUÿ¸S◊Ò ¬˝ÊŒÊà¬ÈL§◊ÈŒÁ◊ÃÙ ÿŒ˜fl⁄UªÈáÊÒ-„¸UÁ⁄U„Uʸ⁄UÊŸ˜ ¬ıc¬ÊÁ㟡ßȜÎÃÊŸæU˜ªŒ◊ÈπÊŸ˜ –Sfl÷ÈÄâ ‚Œ˜÷ÙÖÿ¢ fl⁄U‚Ÿ-◊ÈÅÿ¢ SflÁflœÎâªÈáÊÊÃËÃʟ㌢ ◊ÈÁŸfl⁄U◊„¢U ŸıÁ◊ ‚ÃÃ◊˜ H

±◊ν÷˚ …ı‹fiÎ lıWà √H΢◊Ì ¤√‰Îfi lÌ ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì ±I›_÷

≠ÁLfi ◊÷Î ±fiı ÷ı … ¿ÎflHÎı ’˘÷ÎfiÎ ÂflÌfl ’fl ‘ÎflHÎ ¿flı·Î ’W’fiÎ ËÎfl

÷◊Î ⁄Î…\⁄_‘ ‰√ıflı, ÷ı‹… ’˘÷ı …‹ı· ≠ÁÎÿÌ ÷◊Î ’˘÷ı ‘ÎflHÎ ¿flı·Î_

≠ÁÎÿ̤Ò÷ lıWà ‰Vh΢ ‰√ıflı ’HÎ …ı‹fiı ±’˝HÎ ¿fl÷Î Ë÷Î, ÷ı ‹Ïfi‰fl lÌ

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ Ë_ Ïfifl_÷fl V÷Ï÷ ¿v_ »\_.

√œ’fl‹Î_ ±ZÎfl ±˘flÕÌ‹Î_ ÷◊Î ±‹ÿΉÎÿ‹Î_ ±ZÎfl¤‰fi‹Î_ …ı

±ZÎfl‘΋fi˘ ÷@÷˘-Ï«hÎ≠Ï÷‹Î »ı ÷ı‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ …ı‹ … ÿflı¿

152 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

±ZÎfl‹@÷fiı ÏÿT› ‰VhÎ, ±·_¿Îfl ÷◊Î ‹¿<ÀÁÏË÷ … ⁄÷ÎT›Î »ı.

±Î◊Ì ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı, “±ı‰Ì flÌ÷ı ¤√‰Îfi fiı

μk΋ ·ZÎHΉ΂Π…ı Á_÷ ÷ıfiÌ ±Ï÷ ≠ı‹ı ¿flÌfiı Áfl¬Ì Áı‰Î …ı ¿flı ÷˘ ÷ı

¿ÏfiWà ¤@÷ ËÎı› fiı ÷ı ⁄ı …L‹ı ÷◊Î «Îfl …L‹ı ÷◊Î ÿÁ …L‹ı ¿ı Á˘

…L‹ı ¿flÌfiı μk΋ ¤@÷ …ı‰˘ ◊fiÎfl˘ ËÎı›, ÷ı ±Îfiı ±Î …L‹ı ¿flÌfiı μk΋

¤@÷ ◊Λ »ı. ±ı‰_ ¤√‰Îfi fiı ÷ı ¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷ ÷ıfiÌ Áfl¬Ì Áı‰Î

¿›Î˝fi_ Œ‚ »ı. (‰«. ‰fl. 5). ±Î‰Î μk΋ Œ‚◊Ì ÂÎ ‹ÎÀı ‰_Ï«÷ flËı‰_

±fiı ÂÎ ‹ÎÀı Á˘ …L‹fiÌ ¿Áfl ±Î …L‹ı … ÀÎ‚Ì fi fiά‰Ì ?

≠ë —

lÌ∞‹ËÎflÎ… ÏÁ‰Î› ¿˘¥fi_ K›Îfi fi ◊Λ. ÏÂZÎÎ’hÎÌ‹Î_ ’HÎ

⁄˛õ‰ıkÎÎfi_ K›Îfi ¿fl‰Îfi˘ ÏfiÊı‘ »ı. ÷˘ Á_÷fi_ K›Îfi ◊Λ … ¿ı‹ ?

μkÎfl —

‰«fiÎQ≤÷‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — “flÎÏ‘¿Î±ı ÁÏË÷ ±ı‰Î …ı

lÌ¿ÚWHÎ ¤√‰Îfi ÷ıfi_ K›Îfi ¿fl‰_.” (‰«. √.≠. 5) ÷ı flÌ÷ı ¤@÷ı ÁÏË÷

¤√‰Îfifi_ K›Îfi ¿fl‰Î‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ’˘÷ÎfiÌ vÏ« …HÎΉı »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — “±ı¿flÁ ’Ïfl’ÒHν ±ı‰_ …ı ⁄˛õV‰w’ ÷ıfiı

ωÊı ±‹ı ±‹ÎflÎ ±ÎI‹Îfiı ·Ìfi ¿flÌ flÎA›˘ »ı ±fiı ÷ı ÷ıΩı‹› ±ı‰_ …ı

±ZÎfl⁄˛õ, ÷ıfiı ωÊı ‹ÒÏ÷˝‹Îfi ±ı‰Î ÷ı ’vÊ˘k΋ ¤√‰Îfi fiı ÷ı

¤√‰ÎfifiÎ …ı ¤@÷ ÷ı Á_√Î◊ı ±¬_Õ ≠ÌÏ÷ ΩıÕÌ flÎ¬Ì »ı.” (‰«. √.‹.

50) Ωı ¤√‰Îfi … ¤@÷ ÁÎ◊ı ≠ÌÏ÷ ΩıÕı, ÷˘ ±Î’HÎfiı ¢ ‰Î_‘˘ ËÎı› ?

÷ı‹… ⁄˛õw’ ◊‰Î ‹ÎÀı lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı, “±ı‰Ì flÌ÷ı Ïfifl_÷fl

‹fifi ¿fl÷˘ Á÷˘ ⁄˛õfi˘ Á_√ ¿flı ÷˘ ±ı ⁄˛õfi˘ √HÎ ±ı ∞‰fiı ωÊı

±Î‰ı.” (‰«. √.‹. 31) ÷˘ ‹fifi ¿fl÷Î_ ÷ı‹fiÎ √H΢, ω¤ÒÏ÷, ±ˆr›˝fi_

K›Îfi fi ◊Λ ?

Ïfiω˝¿S’ Ïfiç› ’΋‰Î ’HÎ lÌ∞‹ËÎflÎ… ¿Ëı »ı — “±ı‰_ …ı

’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfi_ ‘΋w’ ±ZÎfl ÷ı w’ı ’˘÷ı flè΢ ◊¿˘ ’vÊ˘k΋fiÌ

μ’ÎÁfiÎ ¿flı.” (‰«. ·˘. 12) ‘΋w’ ±ZÎflw’ı ◊‰Î ‹ÎÀı ’HÎ ÷ı‹fi_

’ÏflÏÂWÀ 153

K›Îfi ±Ïfi‰Î›˝ ⁄fiı »ı.

÷◊Î lÌ∞‹ËÎflÎ… ±ËŸ V’WÀ ±ÎiÎÎ ¿flı »ı, “…ı‹ ¤√‰ÎfifiÌ

‹ÎfiÁÌ ’ÒΩ ¿flı ÷ı‹… …ı μk΋ ËÏfl¤@÷ ËÎı› ÷ıfiÌ ’HÎ ¤√‰ÎfifiÌ

≠ÁÎÿ̱ı ¿flÌfiı ¤√‰Îfi ¤ı‚Ì ‹ÎfiÁÌ’ÒΩ ¿flı.... ÷˘ Á˘ …L‹ı ¿flÌfiı

μk΋ ¤@÷ …ı‰˘ ◊fiÎfl˘ ËÎı› ÷ı ±Îfiı ±Î …L‹ı ¿flÌfiı μk΋ ¤@÷ ◊Λ

»ı.” (‰«. ‰fl. 5)

‰‚Ì, ¿èÎ_ »ı —

äÿÊŸ◊Í‹¢ ªÈ⁄UÙ◊͸Áø— ¬Í¡Ê◊Í‹¢ ªÈ⁄UÙ— ¬Œ◊˜ –‡ÊÊSòÊ◊Í‹¢ ªÈ⁄UÙflʸÄÿ◊˜ ◊ÙˇÊ◊Í‹¢ ªÈ⁄UÙ— ∑Χ¬Ê H

‹ÎÀı äÿÊŸ◊Í‹¢ ªÈ⁄UÙ◊͸Áø—– ±iÎÎfifi˘ fiΠ¿flfiÎfl √v ±fiÎÏÿ ⁄˛õ

√HÎÎ÷Ì÷ Á_÷ ÷ı … K›Îfifi_ ‹Ò‚ »ı. ÷ı◊Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ‘΋w’

±ZÎfl⁄˛õ ÁοÎfl ‹fiW› V‰w’ı M≤J‰Ì μ’fl Ï⁄flÎ…‹Îfi ËÎı› I›Îflı ÷ı

V‰w’ ’HÎ lÌ∞‹ËÎflÎ… ÷◊Î ÷ı‹fiÎ ±«Î˝ V‰w’fiÌ ‹ÎŒ¿ ÁÿÎ K›Îfi

¿fl‰Î ›˘B› »ı.

ÏÂZÎÎ’hÎÌ‹Î_ ⁄˛õ‰ıkÎÎfi_ K›Îfi ¿fl‰ÎfiÌ fiÎ ’ÎÕÌ »ı (ÏÂZÎÎ. 115).

¿ÎflHÎ ∞‰ÿÂ΋Î_◊Ì …ı iÎÎfi ≠ÎM÷ ◊‰Î◊Ì ‹@÷ÿÂÎ ’ÎQ›Î ËÎı› ÷ıfi_ K›Îfi

¿fl‰Î‹Î_ ·Î¤ fi◊Ì.55 ±Î ≠‹ÎHÎı ¿Ëı÷Î_ Áÿ˚. Â÷Îfi_ÿ ‹Ïfi ’˘÷ÎfiÎ

ÏÂZÎÎ’hÎÌ ¤ÎW›‹Î_ ¬ÎÁ …HÎΉı »ı ¿ı ÂΈfi¿ ‹ÏfifiÎ ¿◊fi56 ±fiÁÎfl

“fiˆÁÏ√˝¿” ±◊ν÷˚ “±‹·⁄˛õ” ÂOÿ˘◊Ì ±fiÎÏÿ © «ˆ÷L› ⁄˛õfi_

¤√‰Îfi ÁÎ◊ı K›Îfi ¿fl‰Î‹Î_ ¿˘¥ ⁄Α fi◊Ì.

±_÷›Î˝‹Ì’HÎı lÌ∞‹ËÎflÎ…fi˘ ≠¿ÚÏ÷’vÊ, ≠‘Îfi’vÊ ±ÎÏÿ

μI’ÏkÎø‹‹Î_ μI’Lfi ◊›ı·Î ÿflı¿‹Î_ ≠‰ı »ı, ÷ı V‰w’˘fi_ K›Îfi ¿fl‰Îfi˘

ÂÎVhÎfi˘ ÏfiÊı‘ »ı, ’fl_÷ ¿˘¥ ¿Î›˝ ÏfiÏ‹kÎı ¤√‰Îfifi˘ …ı‹Î_ ±fi≠‰ıÂ

◊Λ I›Îflı ÷ı ¤√‰Îfifi_ V‰w’ ¿Ëı‰Î› »ı ±fiı K›Îfi ¿fl‰Î ›˘B› ⁄fiı »ı.

÷ı ÏÁ‰Î› ⁄˛õÎ, ωWHÎ ¿ı ‹Ëı ¿ı ±L› ÿı‰˘ ’HÎ K›Îfi ¿fl‰Î ›˘B› fi◊Ì

÷ı‹ lÌ∞‹ËÎflÎ… “‰ıÿflÁ”‹Î_ ¿Ëı »ı.

154 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

55. ¬‡øʌȌ˜÷ÍÒٜʇø äÿÊŸ ŸÒflÙ¬∑§Ê⁄U∑§Ê— –56. ŸÒ‚Áª¸∑§Ù Ÿ flÒ ’ÙœS÷Ê◊åÿãÃÃÙ ÿ× –

ÃS◊ÊûÊŒ◊‹¢ ’˝rÊÔ ÁŸ‚ªÊ¸Œfl ’ÙœflØ H

Áÿ˚. √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı K›ÎfifiÎ «Îfl ≠¿Îfl √HÎÎT›Î »ı. (1)

ÁÎ_√ K›Îfi (2) μ’Î_√ K›Îfi (3) Á’ÎÊ˝ÿ K›Îfi ±fiı (4) Á·Ì· K›Îfi.

÷ı‹Î_ Á’ÎÊ˝ÿ K›Îfi ±ıÀ·ı ¤@÷‹_Õ‚ ÁÏË÷ ¤√‰Îfifi_ K›Îfi ¿fl‰_ ÷ı. ±Î

flÌ÷ı ¤√‰Îfi ÁÎ◊ı ¤@÷fi_ ’HÎ K›Îfi ¿fl‰Îfi_ √˘’΂Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ

Á‹Ω‰ı »ı.

≠ë —

V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ±ı¿ … ÂOÿ »ı. ÷ıfiÌ V‰Î‹Ì ±fiı fiÎflΛHÎ T›I’ÏkÎ

Â_ Á_¤Ï‰÷ »ı ?

μkÎfl —

lÌ∞‹ËÎflÎ… fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’ÎÁı ’‘Λν. fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı

‹ËÎflÎ…fiı ‘‹˝‘flÎ Á Ó̆’Ì ±fiı ‘΋‹Î_ ’‘Λν ÷ı ‰¬÷ı ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì,

·Î·∞ Á÷Îfl, ’‰˝÷¤Î¥, ±ÎHÎ_ÿ∞ Á_CÎıÏ՛Π‰√ıflı fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ

ÏÂW›˘±ı ‹fi‹Î_ √Î_à ‰Î‚ı·Ì ¿ı fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±Î’HÎÎ √v ±fiı ‰HÎa

(‹ËÎflÎ…) ÷˘ ±Î’HÎÎ √v¤Î¥ »ı. ÷ı ‰HÎa Ë◊ı‚Ì‹Î_ ±Î’HÎfiı flΑοÚWHÎ

ÿı¬ÎÕı ÷˘ ’HÎ ±Î’HÎı fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‰√fl ⁄ÌΩ ¿˘¥fiı ¤√‰Îfi ‹Îfi‰Î

fiÏË. ±Î‰˘ ºœÎ‰ ÁΈ±ı ¿flı·˘. ±Î ’ÏflÏV◊Ï÷‹Î_ fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ

÷ıfl‹Îfiı Ïÿ‰Áı ‹ËÎflÎ…ı “V‰ÎÏ‹fiÎflΛHΔfi_ ¤…fi ¿flÎT›_, ÷ı ¿¥ flÌ÷ı

¿flÎT›_ Ë÷_ ÷ı ω«Îfl ‹Î√Ì ·ı »ı.

¿ÎflHÎ, Ë…\ ÷˘ fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiΠωflËfiÌ ‰ıÿfiÎ ¤@÷˘fiı ‹Ì

fi◊Ì. ÁΈfiı fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ V‰w’‹Î_ ±Ï‰«‚ ÏfiWÃÎ »ı ±fiı fl΋Îfi_ÿ

V‰Î‹ÌfiÌ ’Îÿ¿Îfi_ … ÁΈ ’Ò…fi ¿flı »ı ±fiı √v±ı ‰HÎafiı √Îÿ̱ı V◊Î’ı·Î

»ı »÷Î_ Ë…\ ÁΈ ÷ı‹fiı √vfiÌ √Îÿ̱ı ⁄ıÁÎÕ÷Î fi◊Ì ’HÎ ⁄Î…\‹Î_ …

⁄ıÁÎÕı »ı. ÷ı‰Î Á_Ωı√˘‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ… ÁΈfiı V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎfi_ ¤…fi

¿flΉı »ı ÷ı ¿¥ ‹ÎL›÷Î◊Ì ?

±ÎfiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_ μkÎfl˘kÎfl CÎHÎÎ ≠Á_√˘ ω«Îfl‰Î …ı‰Î »ı.

fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı fiÌ·¿_à ‰HÎafiı ÿÌZÎÎ ±Î’Ì ±fiı “ÁËΩfi_ÿ” ÷◊Î

“fiÎflΛH΋Ïfi” ±ı‰Î fi΋ ’ÎÕuÎ_ Ë÷Î_. ÷˘ Ωı ‹ËÎflÎ…fiı ’˘÷Îfi_ ±ı¿·Îfi_

’ÏflÏÂWÀ 155

… ¤…fi ¿flΉ‰_ ËÎı›, ÷˘ “fiÎflΛH΋Ïfi, fiÎflΛH΋Ïfi....” ±ı‰_ ¤…fi

¿flΉ÷.

‰‚Ì, ‹ËÎflÎ…ı Á‹ÎÏ‘ ≠¿flHÎ Âw ¿›* I›Îflı ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

±¿‚Î¥ √›Î ±fiı ¿E»◊Ì ÿ˘Õ÷Î ±ÎT›Î ±fiı ‹ËÎflÎ…fiı ¬Ò⁄ Ã’¿˘

±Î’÷Î_ ¿èÎ_ ¿ı “±Î Â_ ’ά_Õ «·Î‰˘ »˘ ?” I›Îflı ‹ËÎflÎ…ı …ı μkÎfl

±ÎM›˘ ÷ı ⁄Ë Ï‰«Îfl‰Î …ı‰˘ »ı.

‹ËÎflÎ…ı fi‹˛÷Î◊Ì ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı Á‹ΩT›_ ¿ı “±‹ı ÷˘ ±‹ÎflÎ

√v fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfi_ ¤…fi ÁΈfiı ¿flΉ̱ı »Ì±ı ±fiı ÷ı‹Î_ ÁΈfiı ±Î

Á‹ÎÏ‘ ◊¥ Ω› »ı ÷ı‹Î_ ±‹ı Â_ ¿fḻı ?” ˉı ‹ËÎflÎ… ÷˘

“V‰ÎÏ‹fiÎflΛHΔ ‹_hÎ ⁄˘·Î‰÷Î Ë÷Î. ÷ı‹Î_ fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfi_ fi΋ ÷˘

±ÎT›_ fiÏË, ÷˘ fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfi_ ¤…fi ¿¥ flÌ÷ı ◊›_ ? ’HÎ ±ËŸ

“V‰ÎÏ‹fiÎflΛHΔ ÂOÿ‹Î_ “V‰Î‹Ì” ±ıÀ·ı fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ëı÷Î_ “Áÿ˚√v

¤@÷” ±fiı ÷ı‹fi΋Î_ “fiÎflΛHΔ ¿Ëı÷Î_ lÌ¿ÚWHÎ flèÎÎ »ı. ±ıÀ·ı

“V‰ÎÏ‹fiÎflΛHΔ ±ı‹ ÂOÿfi_ ÷ÎI’›˝ Á‹…‰Îfi_ »ı.

¿ÎflHÎ, fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì 쩉fi˘ ±‰÷Îfl Ë÷Î, 쩉 lÌ¿ÚWHÎfiÎ

¤@÷ Ë÷Î. fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ’HÎ lÌ¿ÚWHÎfiÌ μ’ÎÁfiÎ Ë÷Ì. ÷ı◊Ì ¤@÷

÷flÌ¿ı ÷ı‹fi΋Î_ lÌ¿ÚWHÎ flèÎÎ »ı ±fiı ÷ı‰Î ¤@÷ı ÁÏË÷ ¤√‰Îfifi_, √v±ı

ÁÏË÷ √˘g‰ÿfi_, V‰Î‹Ì±ı ÁÏË÷ fiÎflΛHÎfi_ ¤…fi Âw±Î÷‹Î_ ‹ËÎflÎ…ı

≠‰÷νT›_. ÷ı ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ±Î’ı·Î ÷ı‹fiÎ μkÎfl‹Î_◊Ì «˘@¿Á ◊Λ »ı.

’»Ì ÁΈfiı ‹ËÎflÎ…fi˘ ‹ÏË‹Î Á‹Ω›˘. ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı

¿Î·‰ÎHÎÌ‹Î_ fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ÿ½fi ÿÌ‘Î_ fiı ÷ı‹HÎı ‹ËÎflÎ…fiı ¨«¿Ìfiı

fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ √Îÿ̱ı ⁄ıÁΛν ±fiı “…› Áÿ˚√v V‰Î‹Ì....” ±Îfl÷Ì

μ÷ÎflÌ. ±Î◊Ì ÁΈ Á‹…‰Î ·ÎB›Î ¿ı fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±ı … ±Î ÁËΩfi_ÿ

V‰Î‹Ì »ı - “Áÿ˚√v” »ı ±fiı ÷ı‹fi΋Î_ “fiÎflΛHΔ ¿Ëı÷Î_ lÌ¿ÚWHÎ flèÎÎ »ı.

÷ı‹ Á‹∞fiı “V‰ÎÏ‹fiÎflΛHΔ ‹_hÎfi_ ¤…fi ¿fl÷Î.

F›Îflı Á_‰÷ 1868‹Î_ ÁÎfl_√’fl‹Î_ flÎÃ˘Õ ‘Α·fiı I›Î_ Œ^·ÿ˘·

μIÁ‰ ◊›˘ I›Îflı ‹ËÎflÎ… Á_÷˘ ÁÎ◊ı flÎÁ flQ›Î ±fiı ¿⁄ÌflfiÌ ËÎıflÌ

⁄˘S›Î —

“¿˘ÏÀ ¿ÚWHÎ ΩıÕı ËÎ◊... Áÿ˚√v ¬ı·ı ‰Á_÷...”

156 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ

‹ËÎflÎ…ı ’Ò»u_, “±ı Áÿ˚√v ¿˘HÎ ?”

I›Îflı ÁΈ Á_÷˘ ⁄˘S›Î ¿ı “±ı‰Î Áÿ˚√v ÷˘ ‹ËÎflÎ… ±Î’ !”

I›Îflı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ »Î÷Ì‹Î_ »ÕÌ ±ÕÎÕÌ ‹ËÎflÎ… ⁄˘S›Î

¿ı “±ı‰Î Áÿ˚√v ÷˘ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì »ı ±fiı ±‹ı ¤√‰Îfi »Ì±ı !”

±ËŸ V’WÀ ◊Λ »ı ¿ı ÁΈ Á_÷˘ ‹ËÎflÎ…fiı Áÿ˚√v ÷flÌ¿ı ΩHÎ÷Î

Ë÷Î ’HÎ Ë…\ ¤√‰Îfi’HÎÎfi˘ ¤Î‰ ·Î‰Ì Â@›Î fi Ë÷Î. ÷ı‹…

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı “Áÿ˚√v” ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î‰Ì ‹ËÎflÎ…ı ÁΈfiı Á‹ΩT›_

¿ı ÷ı‹fi΋Î_ “fiÎflΛHΔ ±ı‰˘ “Ë_” ±¬_Õ flè΢ »\_.

±ËŸ ·ZÎHÎÎ ·ı‰ÎfiÌ ËÎı› »ı. …ı‹ “¬˘flÕÎ μ’fl ⁄Ì…” ÷ı‹Î_ ⁄Ì…

¬˘flÕÎ μ’fl fi◊Ì ’HÎ ¬˘flÕÎfiÌ ÏfiÂÎfiÌ flάÌ, ÷ıfiÎ μ’fl ⁄Ì… Ωı‰ÎfiÌ »ı.

÷ı … ≠‹ÎHÎı ÏÂZÎÎ’hÎÌ‹Î_ ‹ËÎflÎ…ı f·˘¿ 109-110 ¿èÎ_ »ı ¿ı

“flÎÏ‘¿Î∞±ı ›@÷ ËÎı› I›Îflı “flΑοÚWHΔ ±ı‰ı fi΋ı ΩHΉΠ÷◊Î

·Z‹Ì∞±ı ›@÷ ËÎı› I›Îflı “·Z‹ÌfiÎflΛHΔ ÷◊Î ±…\˝fiı ›@÷ ËÎı› I›Îflı

“fiflfiÎflΛHΔ ±ı‰ı fi΋ı ΩHΉÎ.” ÷ı‹Î_ fi‰_ Â_ ¿èÎ_ ? ‹ËÎflÎ…fiı ÂÎ ‹ÎÀı

V’WÀ÷Î ¿fl‰Ì ’ÕÌ ? ·˘¿‹Î_ ÷˘ ÁΈ ÷ı ΩHÎ÷Î Ë÷Î. ’HÎ ‹ËÎflÎ…fi_

¿Ëı‰Îfi_ ÷ÎI’›˝ ±ı »ı ¿ı …ı‰Ì flÌ÷ı flΑοÚWHÎ, ·Z‹ÌfiÎflΛHÎ, fiflfiÎflΛHÎ

÷ı‰Ì flÌ÷ı ’˘÷ÎfiÎ ≥WÀÿı‰ …ı ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì ó “fiÎflΛHΔ ÷ı‹fiı ’HÎ

÷ı‹fiÎ μk΋ ¤@÷ı ÁÏË÷ñ√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ “V‰Î‹Ì±ı ÁÏË÷” ó F›Îflı ±Î’HÎı

¤∞±ı I›Îflı ÷ı‹fiı “V‰ÎÏ‹fiÎflΛHΔ ±ı‰ı fi΋ı ΩH›Î ¿Ëı‰Î›.

¿ÎflHÎ, ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ »ı ¿ı “…ı‰_ ’fl˘ZÎ ¤√‰Îfi fiı

ÁΑfi_ ‹ÎËÎIQ› Á‹…ı »ı ÷ı‰_ … ≠I›ZÎ ¤√‰Îfi ±fiı ÷ıfiÎ ÁΑfi_ Á‹…ı

÷˘ ¿S›ÎHÎfiÎ ‹Î√˝‹Î_ ¿Î_¥±ı Á‹…‰_ ⁄Î¿Ì flèÎ_ fi◊Ì.” (‰«. √.‹. 21)

±fiı Ωı ‹ËÎflÎ…fiı ⁄˛õ ±fiı ’fl⁄˛õ, ±ZÎfl ±fiı ’vÊ˘k΋fiÌ ‰Î÷

fi ≠‰÷ν‰‰Ì ËÎı÷ ÷˘ ‰fiω«flH΋Î_ ÿflı¿ …B›Î±ı ’Î_« ¤ıÿ Á_⁄_‘Ì ≠ë˘

ÂÎ ‹ÎÀı ’Ò»uÎ ? ⁄˛õ ±fiı ’fl⁄˛õfiı ±¤ıÿ’HÎı ÷˘ ÁΈ ¤…÷_ … Ë÷_. ÷˘

’»Ì ‹ËÎflÎ…ı ≠√À ◊¥ fi‰_ Â_ ¿›* ? ¿¥ ÁfiÎ÷fi ÏÁ©ÎL÷ ≠‰÷νT›˘ ?

¿¥ flÌ÷ı Á‰ ˝̆’flÌ √HÎΛΠ?

“‰ıÿflÁ”fiÎ Ïfi‹Î˝fiÌ ≠¿flH΋Î_ ‹ËÎflÎ…ı ±Î flËV› Á‹ΩT›_ »ı,

“±fiı ±ZÎflfiı ’˘÷ÎfiÎ ±ÎI‹Îfiı ωÊı ±ı¿’HÎı ¿flÌfiı …ı ’vÊ˘k΋

’ÏflÏÂWÀ 157

’fl‹ÎI‹Î »ı ÷ıfiÌ μ’ÎÁfiÎ ¿flı »ı ÷ı ’vÊfiı ‘L› »ı.... ±fiı …ı

’vÊ˘k΋fiı ωÊı V‰Î‹Ì-Áı‰¿’HÎı fi◊Ì ‰÷˝÷Î ±fiı ±ı¿I‰’HÎı ¿flÌfiı ‰÷ı˝

»ı ÷ıfiı Ï‘yÎfl »ı.”

±fiı flΑοÚWHÎÎÏÿ¿ …ı ’fl˘ZÎfiÌ μ’ÎÁfiÎ »ı ÷ı‹Î_ ’HÎ Ωı ±Î’HÎı

VhÎÌ ±fiı ’vÊ ±ı‹ ¤ıÿ ’ÎÕÌ ÿı˺„WÀ±ı fi Ωı÷Î_ ±ÎI‹º„WÀ±ı Ωı¥±ı,

÷˘ ’HÎ ’fl˘ZÎ ±‰÷Îfl˘fiÌ μ’ÎÁfi΋Î_ - ⁄˛õ ±fiı ’fl⁄˛õfiÌ, ±ÎI‹Î ±fiı

’fl‹ÎI‹ÎfiÌ μ’ÎÁfiÎ … √Ϥ˝÷ flÌ÷ı flËı·Ì »ı. flΑΠ±ı ±ÎI‹Î »ı ±fiı

¿ÚWHÎ ±ı ’fl‹ÎI‹Î »ı. flΑÎ-¿ÚWHÎ ¿Ëı÷Î_ ±ÎI‹Îw’ ◊¥±ı I›Îflı ¿ÚWHÎfiÌ -

’fl‹ÎI‹ÎfiÌ ¤„@÷ ◊¥ ¿ı. ±Î‰Ì flÌ÷ı Ωı¥±ı ÷˘ ’fl˘ZÎ ±‰÷Îfl˘fiÌ

μ’ÎÁfiÎ ±ZÎfl’vÊ˘k΋fiÌ μ’ÎÁfi΋Î_ ±L÷√˝÷ ◊¥ Ω› »ı. ⁄Ì∞

μ’ÎÁfiÎ ’ΈflÎÏHο »ı F›Îflı ±ZÎfl-’vÊ˘k΋fiÌ μ’ÎÁfiÎ ‰ˆÏÿ¿ »ı. ‰ıÿ‹Î_

⁄˛õ ±fiı ’fl⁄˛õfiÌ … ‰Î÷ »ı.

¿ıÀ·Î¿ T›Î¿flHÎfiÌ º„WÀ±ı “V‰ÎÏ‹fiÎflΛHΔ ÂOÿfiÌ T›I’ÏkÎ

⁄÷Ή÷Î_ ¿Ëı »ı ¿ı “V‰ÎÏ‹fiÎflΛHΔ ±ı¿ ÂOÿ »ı. ÷˘ ’»Ì ‹ËÎflÎ…ı

ÏÂZÎÎ’hÎÌ‹Î_ ·Z‹ÌfiÎflΛHÎ, fiflfiÎflΛHÎ ‰√ıflı ÂOÿ˘fiÌ …ı T›I’ÏkÎ ’ÎÕÌ

÷ı ¬˘ÀÌ ’ÕÌ Ω›. Ωı I›Î_ ±Î√‚ ‹ËÎflÎ… ±Î’HÎfiı ·Z‹Ì±ı ›@÷

fiÎflΛHÎ, ÷◊Î fiflı ›@÷ fiÎflΛHÎ ¤…‰Îfi_ ¿Ëı »ı ÷˘ V‰Î‹Ì±ı ›@÷

fiÎflΛHÎ ±ı ’HÎ ±ı … flÌ÷ı ±Î’˘±Î’ ’fl‰Îfl ◊Λ »ı.

lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ωÏÂWÀζˆ÷ ‹÷ V‰Ì¿Î›˘˝ »ı ÷ı◊Ì Ωı V‰Î‹Ì ωÏÂWÀ

fiÎflΛHÎ ±ı ≠‹ÎHÎı Á‹∞±ı ÷˘ ÷ı ωÏÂWÀζˆ÷ ‹÷ ÁΫ˘ ¿Ëı‰Î›. ±ËŸ

V‰Î‹Ì ±ıÀ·ı ±ZÎfl ÷ı ‹ËÎflÎ…fi_ ÂflÌfl ⁄fiÌ flËı »ı. lÏ÷ ’HÎ “ÿSÿÊˇÊ⁄¢U‡Ê⁄UË⁄U◊˜ ” ±ı‹ Á‹Ω‰ı »ı. ±ıÀ·ı ±ZÎfl ±◊‰Î V‰Î‹Ì ±◊‰Î ⁄˛õ ωÏÂWÀ

’vÊ˘k΋ ¿ı fiÎflΛHÎ ¿ı ’fl⁄˛õ Á‹∞±ı ÷˘ … lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ωÏÂWÀζˆ÷

‹÷ V‰Ì¿Î›Î˝fiÌ ÁÎ◊˝¿÷Î Á‹Ω›. lÌ fl΋Îfi…fiΠωÏÂWÀζˆ÷ ‹÷‹Î_ ∞‰

±fiı ‹Î›Î ωÏÂWÀ ’fl‹ÎI‹Î ±ı Á‹…HÎ »ı F›Îflı lÌ∞‹ËÎflÎ…ı ∞‰,

¥rfl ±fiı ‹Î›Î ±ı hÎHÎıfiı ±ZÎflfi_ ÂflÌfl ¿èÎ_ »ı. ±fiı ±ZÎflfiı ÷ıfiÎ

ÂflÌflÌ ¿èÎÎ »ı. ¿ÎflHÎ ¿ı ±ZÎfl Á‰Î˝‘Îfl »ı, Á‰˝fiÎ ¿ÎflHÎ »ı ±fiı ‰‚Ì

±ZÎflfiı ’vÊ˘k΋fi_ ÂflÌfl ¿èÎÎ »ı ±fiı ’vÊ˘k΋fiı ÷ı‹fiÎ ÂflÌflÌ ¿èÎÎ

»ı. ±Î ÏÁ©Î_÷fiı ‰«. √.≠. 64‹Î_ ‹ËÎflÎ…ı V’WÀ ¿› ˝̆ »ı. lÌ¿ÚWHÎ-

158 lÌ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ μ’ÎÁfiÎ ’ÏflÏÂWÀ 159

‰S·¤Î«Î›˝∞±ı ’HÎ ÷ı◊Ì … lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ±Î ‹÷fiı “ ÁflÁ‡Êc≈UÊmÒÃ˘Á¬’˝rÊÁflÁ‡Êc≈UÊmÒàfl◊˜ ” ¿è΢ »ı.