Ali Gevgilili - (2)

8/18/2019 Ali Gevgilili - (2)

http://slidepdf.com/reader/full/ali-gevgilili-2 1/509



TÜRKİYE'DE 197AliGEVG



MİLLİYET YAYIN LTD. ŞTİ

M ill iyet 'tön Seçmeler

oYayın Hakkı (Copyright) : Milliy

oKapak düzeni : ismet N.

o

Birinci baskı : Nisan



ALİ GEVG

Türkiy1971 re

TARIM TOPLUM

SANAYİ TOPLUGEÇİŞ AŞAM



ÖNSÖ

Ü LKEMİZİN yönetimine yüzydınlar, bürokratlar ağırlık kneminde yapılmak istenen «d

tanmış, onlarca uygulanmak istensinde aynı durum sürmüştür. Cum



ûmlara, bürokratlara değil, burjuva yük toprak sahiplerinin, kasaba■ eşrlerinin birleştiği yeni bir güç doğm

halk yığınlarının desteğini kolaylıkhalkla yabancılaşma halinde bulunbir alternatif olarak ortaya çıkmıştıile daha kolay ilişki kuruyordu. Ve ye alışmış, üstelik ekonomik ve somemiş, örgütlenmemiş yığınların g

kurtarıcı olmuştu. Ne var ki 1950 hareketi geleneks

aksiyon niteliğinde gelişti. Yüzyıllamine ağırlığını koymuş sivil - askebir hamlede etkisiz hale getirilmekdeğildi ve karşı tepkiler yaratmaya

ler 27 Mayıs ihtilâlini getirdi.

İki aksiyon bir yerde dengelende meseleyi halle yetmeyecekti. Çüsinde yeni güçler doğuyor, örgütlenbir yandan 1961 Anayasasının, bir y

pıdaki değişikliklerin sonucuydu. bağlı olmaktan çıkmaya, sanayileş yeni güç doğuyordu: Bir yanda saçiler... Birincilerin o döneme kadarri, büyük toprak sahipleri ve kasa



tü. Ordu gibi halk da tepeden in eylemleri karşısına çıktı. O tür nuç, sivil - asker aydınların yön koyması oldu.

Ama yukarıda değindiğimiz g güçler de vardı. Bunlar, tabanla yönetimde söz sahibi olmak isteğ

1970’lere girerken geleneksel sında başlayan kaçınılmaz mücad

lara yol açması doğaldı. 12 Mart patlama noktası olmuş ve rejimmiştir.

ALİ GEVGİLİLİ, 12 Mart Mudöneme «1971 Rejimi» adını vermtaşıyan bu kitapta topladığı yazılolağanüstü dönemi, tarihsel ve tomadan bilimsel bir anlayışla

olaylara bu açıdan yaklaşabildiğida kalmamış, Türk toplumunun sel gelişim içindeki yerine koyabiGevgilili’nin «Türkiye’de 1971 Rejyazılar yaşadığımız dönemi en iy



Anlattığı dönemin baş döndürücbaskı eğilimlerine rağmen yarından

ğildir bu...

Zira Türkiye'nin, daha iyi bir g

duğu herşey, yine bu dinamik geliatıyor. Ali Gevgilili’nin kitabı, böyle bir



İÇİNDEKİ

ÖNSÖZSUNUŞ1969/DEĞİŞİM EŞİĞİNDE TÜRTÜRKİYE ÜSTÜNE

1. Türkiye’de Kalkınma 2. Türk Halk 'Yığınlarının3. Türk Sanayiinin Aştığ4. Türk Kırları Altüst O5. Kentlerde Beliren Yen

6. 1970 Yaklaşırken AP’yiDar Boğazlar7. Değişim Eşiğinde Stra8. Büyük Burjuvazi Bölü9. Topluma Yayılan Kan

10. İhtilâl, Darbe ve Sosy

11. Bürokrasi, Refahtan P1970/PATLAYAN TOPLUMSAL TOŞ GELDİN 1970

1. Cumhuriyet Türkiye’sinRadikalizminin Elli Yıl

2. Ne Üstten Yönetim, N

Gerçeklerine Uyan, Çı3. Sermaye YoğunlaşmasSanayi Burjuvazisinin

4. AP’deki Çatlama: Büy Anadolu Burjuvazisi A

5 1970 T k ’ K



3. Sorumsuz Kalmak Mümk

4. Türkiye’de Ekonomik ve

12 MART SONRASI

5. 12 Mart Muhtırası, Önüm6. 1971 Rejimi’nin «Partilcrü

Hükümeti ve Sosyal Güçl7. Çağdaş Dünya Gerçekleri8. 1971 Rejimi Sörtleşiyor 9. Sancılı Dönem, İşçi Sınıf

Kapatılışı 10. İktisadî Durum ve Reform

Ekonomik Bunalım Büyüy11. Küçük Burjuvazi ile Kap

ramının Çatışması İktidaDoğuruyor

12. Radikal Olan On Birler’in«İkinci Erim»

13. 1971 Türkiye’sinin Tarih

1972/TÜRK KAPİTALİZMİ YENİ HSEÇİYOR BU ÇAĞDA YAŞAMAK GÜZEL ŞE

1. Çelişkili Bir Ortam :«İdamlar» ve «Reformlar

2. Sertlikle Yumuşama Arası

Sonu: «İkinci Erim» Çek3. CHP’deki İktidar DeğişiklPaşa»nın Yerine Sivil Ecev

4. Sistem Kendine Yakın Hyor: Melen Başbakan



SU

G EN E L L K L E h e

h er yazı k en d i çağı

tanığıdır . Yaşadığım

zamanda tarih’m de

başl ığıyl a 196 9, 197

yıl l a r ında Milliyet



ek l er i yapm a k bu n ed en l e dadavr anış ol acak tı. N e va r k

l ama amacını güd en bel i r l i

ya zı i l k ya yın l andığı andak i

n en k or u yor . Yapıl an şey a n

büt ün l em eye çal ışma k ta n i ba

Ya za r , var l ığını bor çl u ol d u

t opl um cu düşüncesi n e şükr an

A b d i t p ek çi ’ye d e k i şi sel t eş

bel i r tm eyi gör ev sayar .

B u yazıl a r Emel’/, Elif’/, Asya şadığımız anın Tür k i n san



1969

^DeğişimEşiğindeTürk Top



TÜRKİYE ÜSTÜNE1

TÜRKİYE’DE KALKINMA2

TÜRK HALK YIĞINLARTARİHSEL TERCİHLERİ3

TÜRK SANAYİİNİN AŞ4

TÜRK KIRLARI ALTÜST

5KENTLERDE BELİREN

61970 YAKLAŞIRKEN AP

Ğ



TÜRKİYE ÜS

AK I P G D E N yıl l a

yen i bi r b içim alma kt a

t or l u ğun ar tıkl ar ını bı

li , i n anılma z güçl ükl e b

k aç yüz bi n er l i r alık

b i l m i şt i . Cum h u r i yet i m

nak la ra sah ip t i r . 1920

d o l u ’sun da bel k i d e i l k

asker î zoru nl uk l ar uı ür



ya da yu r t dışında başkal ar

ça l ışmak tadır .

K en d i yet i şm i ş ka dr ol a

yan Tür k i ye, i yi yar ar l anıl sa

l ecek yar at acak güçt e ol an k

l ar ım da tümüyl e h a r ek et e

Top l um a d in am i k b i r güç ka

d emokr a t i k l eşmesi n e d e yar

r efor m l ar , u zun yıl l ar , h e

l u sayfa l ar ında du r muşt u r .

k al kınm a yol u n da d ah a âd

kul l anılmasını sağl a yaca k verl ar ı, t opl umsa l yapımızda a

ber i n i kır acak düzen yem l en

çek l eşt i r i l eceği gün l er i bek l i y

Bu nl ar a, ni ce bah tsız d

ön em i anl aşıl an san a yi l eşmesak ıncal ar ını ar tık h er k esi n

l ık ta n k u r ta r ılma sınd an , san

dünyada pazar l ar bu l u nması

sor u n ek l eneb i l i r . Da h a i yi

özledi ğ i m i z h er şey, son u n da

r unl ar a bi l g i y le, an ayışl a bi l i

l em edi ğ i mi ze gel i p da yanma k

H ızla X X I yüzyıl a do



TÜRKİYE'DE KALKINMA

1

I ÜRKİYE ik i yüz y ı ld ı r kalk ınü lked ir. Bütün bu ta rih boyunca,nemlerde bol bol kalkınma reçete

h iç b ir zaman kalkınmanın öz’ün

franga Prens Sabahattin’in «teşeb

merkeziyetç ilik» reçetesinden, büka lp ’in K ızıl Eima’sına kadar büözelliğ i, tümüyleyoğun ideolojik

B ilimse l gerçekle r yerine, b ilim



TÜR

ğerlendirilmesiy le çıkar yo lla ra kyollar ile d ış dünyanın koşulların ıtisat politikas ı, artık düş lerin köle

Türkiye’de 1960’larla düzen taslında bu b ilincin sonucudur. ATürk sosyo/ekonomikyapısınınkendni araştırmakta, bunların ne yöndnin çağına uzanan b ir sıçrama yçalışmaktadırlar. Bunlar e lbette sa

larla gerçekleşebilecek şey ler deartt ığ ı , ihracatın ne için yerinde s

neye hep tüketime yöneldiği sorunlara yalnız m illiyetç ilik ten güç alanyanılarak çözümler bulunup bulun

önem taşır , düzen tartışmalarında.Tarihsel bir ik imin değerlendir

kisine güvenilen güçlerin, halkınğ ın ların ın yapı ve düzen değiş ik lik

t ıl ış ın ı sağlamadıkçaTürkiye'ye yen

fo rm ları getiremeyeceğini gösterTürk tarihinde yaşanan deneyler, mvazi'nin iktidarının, yığınlara sırtörneğin dönüm başına tahıl ve r



TÜRK HALK YIĞINLAR

TERCİHLE

2

I

TÜRK HALKI NEYİ

1 2 EKİM 1969’DA, Türkiye'de

siyasal bakımdan önemli sonuçla

çim vardı.Toplum ve 50 yı l lık Türk Devr

çok partili dönem’in olduğu kadar

nen ekonomik siyasetin de fatura

ne... Kalkınmak, daha demokratikkiye yaratmak için iki yüz yıldır iç

tık be lirli yol kavşaklarındadır.Bir kere belki de aynı özleml



TÜR

20. yüzyılın çok geri b ırakılm

Anadoluhalk ların ı,gerçekte hiç bimeyen basit is ta tis tik le r ya da ş

aynı gelişme düzeyine sokan eğilitün kılan iç dinamikleri hiç bir zad ir. Oysa ta rih i boyunca Türk insamutlu luğunun üstün tutu lduğu düz

yandan da, bu düzene özgür ve aş ın yolların ı aramıştır. Osmanlı İmyıllar ın ın, biraz da Anadolu halk haşu boşuna değildir .

Mülk iyeti kamuya a it olan Osları ile b ir lik te genellik le bütün ürtim mekanizması üstünde de b ir

sarruf yetk is in i kullanan asker vete liğ iy le) çoğu zaman halk karşısnin taşıd ığ ı çelişmeleri de yük lenitibaren gelişmeye başlayan ticare

s i ile bürokratik mekanizma arası

lâlî isyanları ve benzeri olaylarla, bkeskinleştirmiştir.

Türk Devrimin i eşraf ile b i rlik

kadroları da en azından köklü b ir







TÜRKİYE’DE 1971 REJİMİ

Yarın bakımından, AP’nin büda, bu seçimin içinde toplanır ,z

viy le b irlik te , öncelikle kendi — aydınları değil — kendisinin

görevini de vermektedir, AP'ye .rumak istediği egemen s ın ıfla ry ığınlarıarasındaki uzlaşmaz çelişyara ttığ ı ekonomik ve sosyal fa t

liğin, dualizm 'in kaynağı olurla

gerçek bir halk partis ine dönüşmli b ir demokratlaşma sürecindenyollar ını aramasını gerektirecekti

Tarihin yeni b ir hız aldığıle r Türk halkının özgürlükler yolu

liş imini kavradığ ı ve onunla özdcak halkçı, devrimci ya da toplum



TÜRK SANAYİİNİN AŞ3

I

SANAYİSİZ TÜRKİYE’DE

G e n ç TÜRK DEVLETİ 1923’tekyiadınaelindebulunan,hiç denecek

1923’te sanayi işyerle rin in sayısı

du ama, bunların hemen tümü elgâhlarla çalışan cüce kuruluşlardı.başlarında 13 bin olan işçi ve usta

76 bin kişi o larak görünüyordu. Cm ış bir y urt değil, ta rım ın ötesiekonomiyle de karşı karşıyaydı.

L ’d k itül l k ld




karş ılık , sanayi de 14,1 milyar lir

Sanayi işçis i sayıs ı ise mi lyonları

Türkiye’de 1929 Buhranı’na

serbestçe, bol ve ucuz olarak yapsal sanayi hiç gelişme olanağı b1929'dan sonra devletç i sanayileşmasını kaçımlmazlaştırmış tır. 192aşmış olan ithalât, ulusal sanaykanunu ile destek a ltına a lınmasbaşlıyor ve 1939’da 120 milyon l

Devlet, ayrıca, yabancı sermayeye

larını geri a lmış, sanayiin kurulmaülkede ilk k ıpırdanış ları sağlamış

Türk Sanayiinin daha sonraki

1954 ya da 1958 gibi ithalâtın kotiğ i dönemeç noktalarında, bu e

şim gösterir. Serbest ithalâtde derhal darlığ ı görü len maddesanayi, ithal yo iuyle ağır b ir dış

d ığ ı dönemlerde ise daima y ık ıma

Ancak planlama ve ulusal sa

tari fe leriy le koruma bilincinin yerTürk sanayii hızla gelişebilmek

Öyle ki, İstanbul Sanayi Odası 1yük 100 sanayici firmanın toplam



TÜR

ÖRNEK MÜTEŞEBBİS GAZ

DOĞAN AVCIOĞLU’nun, «örne

te led iğ i A ta türk 'ün Türk iye’de g ir ifabrikası oluşu, ta rihse l b ir anlam

rakılm ış ülkelerde, eğer ulusal

zenleyerek yapısal devrim lerle toy ileşme yönünde harekete geçirileri koşullarda serpilme potansiyeliketim sanayilerid ir. Türk sanayiin i

yapısı aslında Cumhuriyet’in ilkkök lerin ve seç imlerin kaçınılmaz

Gazi’nin hayata gözlerini k

1929 Dünya Bunalımı’nın da etk is ipita lizmine rağmen Türk sanayiin in

l ir iç indeki payı ancak 685 milyonH. Kazgan’ın hesabı, 1948 f iyat largenellik le tüketim dallarında geliş

deki payı, yabancı sermayenin daği 1950 1952 döneminde %12’ye k

1970’ler yaklaşırken, sanayi m illamaktadır. 1968/1972 yı llarını kapPlan döneminde, gayri safi m illî

milyar lira lık artış ın tek başına %

I!



TÜRK KIRLARI ALTÜ

4

1

TOPRAKSIZLAŞİP, ÖZGÜRL

T ÜRK TOPLUMUNDA yeni btoprakişgaller i, 1970başlarında, anönlenebilecek ölçülerde ortaya

Yüzyılları dolduran Türk toprak sokadar, c iddî b ir aşamadır bu... Desal ve ekonomik baskılar yatan hbirlerle geç iş tirme çabaları g it tikççarpmaktaveyetersizkalmaktadır.

t i f b ir b içimde değerlend irilmedigiderek zorlaşması kimseyi şaşırtm

Türk tarım ındaki bunalım k

ik id M li l d i k



TÜ

Türk tarım ında ikinci dörtte biriler. Tarımda verim li ve kârlı ça

çalık topraklar ise, iş le tmelerin arett ir.

K ırla rın çeş itli ye rle rine se rpyoksul köylünün geçimini sağlayablaşırla r. Oysa, Türk kırsa l kesiminbin iş letme sadece 150 dekar arave bu avuç içi kadar mülklerin t

işlenen toprakla rın dörtte b irine d ır. M illî gelirin 5,2 m ilya r lirası

lerde köy lü ler ancak yarı aç, yarıd ı rla r ... Anadolu'yu örümcek ağımelerde yılda fe r t başına yalnızTarımdaki iş le tmelerin dörtte üçün% 69’unun 1960'lardaki genel dur

Yaşama duvarının kıyıla rında edilen milyonlarca köylü karşıs ındde edild ik le ri çok geniş hukuk t

büyük topraklarkırsa l kesimde alişmeler yaratırlar. İşletmelerin

ret olan bin dekarı aşkın topraklane göre b ile kapita lis tleşmiş ç iftç49.750 lira lık g elir sağlıyordu.

tılan gelirin ve işlenen toprakların




KÖYLÜ HAREKETLERİ

1960’LAR sonunda Türk köyünliriyordu, a rtık . Sözgelişi, b ir vakic is inin tekelinde olan köylü harekva 'n ın bereketli topraklarındaki

s ıç ramaktadır. Karadeniz’in hareke

si, Doğu Anadolu ’nun topraks ız köekonomik görüntüsünde temel li dvermektedirler.

İs teklerin i ve özlemlerin i ustaganları halk sağduyusuyle bulan

den âdeta hesap sorar,s ık sık . Sde Tarsus’ta yollara düşüp tarımeden b in lerce köylünün taşıd ığ ı döle durulmalıdır . Bunların altında, büyatmaktadır, çünkü:

1. Uluslararası gerçeklere gb ir ü re tim plânı bulunmayan Türkmekeş içinde yüzmektedir. Hangi ycağını bile bilmeyen b ir ülkeyi be

II



TÜR

îeşrr,Dnin bilânçosu, köylünün dilindkayı tefeciler yiyor» sloganıyla özet

3. Kırsal bölgelerin özellselyadaetnik sorunlar abartılarak

rılmak istenen köylünün ekonomibu engelleri aşarak 1970’lerde gü

biçim le rde ortaya çıkıyordu. Anaişgalleri, mitingler, g it tikçe kalabapro testo la r toprakta beliren kap ita

yet ilişk iler in in b ir sars ıntı dönemridirler.

Türk iye’de İkinci Dünya Savbürokra tik baskının yanı sıra gelilükler, Türk köylüsünü ekonomikbi lincinin eşiğine kadar get irmişti

Bunu anlamak ve değerini vermek

III

GELECEĞİN ÇELİŞTÜRKİYE’DE izlenen gelişme

şey; sanayileşmenin ön aşamalar

b ir kalkınma hızın ın doğal olarak



KENTLERDE BELİREN Y

5

I ÜRKİYE’DE bazı iç ve dış çkadar artan toplumsal dinamizm,

lere de ilg inç b iç imlerde yansıyacta lis tleşme, az topraklı ya da topkentlere doğru iterken, işsiz ler orlar katıyordu. Sanayiin emebileceğ

iş gücü fazlası 1970'ler yaklaştıkça

larla karşı karşıya bırakmaktaydı. Dİş ve İşçi Bulma Kurumu’nun

ler, emek piyasasındaki gelişmelemektedir. Şöyle ki;



TÜR

1,191.200 kişiye yükselm iş bulunre içinde s igorta lı işç iler ortalamabeşte b ir oranında artırarak, 29.89

lerdi. Geniş b ir işsiz le r ordusunayal güvenlik lerinde sağladıkları ge

ni Türk iye’de artık b ir s ın ı f o laraktoplumsal ağırlık elde etmeye başsidir.

© Sanayideki büyümeye parfında da çok yönlü eylemlerin ge

mundaki iç yapı değişimi bakımınması gereken önemli b ir olgudur

ilişk iler in in dar çemberlerini çatlatdinamik Türkiyesi için güvenil ir ipu

Tatlı kâr getiren spekülasyon

cı» tedbirler getirerek kaynaklarınbüyük bir hızla akmasını yeterinceiktidarlar, işs iz ordusunun doğurduy ığ ın la rın ı yurt dışına ihraç edermaktaydılar. Sözgelişi, sadece 196

yurt dış ına gönderilen işçi sayıs ı,mış ve 77.609 k iş iye u laşmıştı. Nrin çoğunun uzmanlaşmış işçi olma

larını kaçırmaya başlayan Türk sa





TÜR

1,52 m ilya r liranın üstüne taş

hızlandıracak büyük kamu yatırımçekleştiremem iş durumdaydı.

© AP iktida rı, sürünen enf

ni hızla düşürerek ülkeyi devalüasy

de yol açmıştı. İk tidarın ,Türkhalklerin in önüne süreceği devalüasyBaşbakanın imzası bulunacaktır, ys iyasetiyle , ağır ve zahmetli b ir slığında göze alınan bu fatura, top

suzluğa, birden çok keskin fırça d

© Dem irel'in deyişiyle, «köylü y ığ ın la rın ın daha iyi b ir dünmokratik özgürlükler için duyduğuik tidarın ın, yoksul köylü lerin önün

ra da hafif değild ir. Türk tarımı asiz, cüce iş letmeler Türk tarımındca nedenlerinden bir isidir. Başbakaen az 150 dönümlük, makineleşmyaratma hedefindedir, sanayi toplum

ki Türkiye’de...® Avuç içi kadar topraklar

tırmakta olan milyonlarca köylüyedeğ iştirecek b ir sanayileşme h

İ



I r i |<K İYI ’ I>i; 1971 r e j i m i

lürine değin doğrudan doğruya ke

liiın halkın içine indirmek üzereydBunun sonucu olarak, 1945'I

tik haklarını genişle tme yolunda b

alan Türk halkı karşısında, her tühevesleri de sahnede görünecekt

sal gelişim sürdürüldükçe o tür kaçaresiz kalmaya başlayacaktır.



DEĞİŞİM EŞİĞİNDE STRAT

7

I ÜRKİYE ile BatıAvrupa arab ir dönemeci almak üzeredir. Ye

birtakvim çerçevesinde. Türkekokoşullarına geç irilmesin i öngörü

arifesinde Türk toplum ve ekonstrate jik sorunların ı büyük d ikkat

Şöyle ki:

1. Türk devriminin ellinayii, toplumun alt yapısını değişt

b ir sıçramaya yöne ltemeyen geb i h fif ük i ii i liğ i



I ORKIYE’DE 1971 REJİMİ

2. Yalnız Türkiye ’nin değil,geçmişi de, büyük ekonomik b irimekonomik b ir imler arasındaki ilişk

ğü kendi pazarı ve iç sömürü alanğünün örnekleriy le doludur. Türkiy

zarı dolayıs ıy le, makine yapan masına geçmesin in dış pazarları daAma bu pazarlar, sanayi ötesi topluüstün teknoloj ili ülkelerde kolay bekonomik düzeyiyle Türkiye, Orta

kendisine b ırakılmış ikinci s ın ı f sşebilir. Bunun sonucu ise, Türk iyeyük ü lkeler karşısında mutlak yokce yı llar sürüp gitmesi olabilir.

3. Ortak Pazar ülkeleri, Tü

ketime dönük sanayilerle kurmakler ve ara mallar sanayilerine, dahyi kendisiyle eşit ya da daha aşağAsya ve Afrika ülke lerinde dışçok iyi b ilmektedirler. Böyle b ir g

sürede Türkiye 'n in Batı’ya pazarması demektir. 20. yüzyılda iy ilikmik gerçekçilik ve pazar savaşı çsiyasal ve ideo lo jik nedenlerle ke



TÜ

tammasıyle, Batı A lmanya’nın Ortçıkarları kısmen sarsılm ış buluzorlukları arttıkça Türkiye'ye açtığta olan Birleşik Amerika'nın yerineAmca, b ir yandan artıracağı ihrac

bancı sermaye yatır ımlarıy le, Türkta Doğu’da b ir sıçrama noktasımaktadır. Fransa başkanı De Gaultak Pazar’da Türkiye 'ye uzun süreBatı Almanya bu yüzden Türkiye'n

şinin öncülüğünü etmektedir.Bu gerçekleri böyle bilmek ve

mesi yolunda kesin garantiler almekonomik uydusu olmakla b itecekmak zorunluydu. Türk ekonomisi

aynı zamanda, sanayileşmenin ybir değişimler dönemi olması da g



BÜYÜK BURJUVAZİ BEŞİĞİNDE.

8

I

YÜKSELEN SINIF: SANAY

Y eNİ TÜRKİYE'yi iyi anlayabi

törü ya da büyük burjuvazi içindeüstünde olanca derinliğiyle durmak1970’lere doğru açıkça sezilm

sektörünün b ir köşesinde yükseolarak sanayic ile r yer almaktadır

na rağmen Türk iye ’de ancak dışrın belirdiği, ithalâtındurakladığıd

satı bulabilen Türk sanayii, p lânlıb ir lik te ilk olarak b ir sürek lilik e





TÜRKİYE'DE 1971 REJİMİ

nın, imalâ tçısın ın ve para değerind

gören ihracatçının sözcülüğüne yönErbakan’ı ö teki büyük burjuvazirağmen 1969 mayısının son günlerin

kanlığa getiriyordu.Kozmopolit bünymi karşıs ında dinci bir tepkiden dehalâtçı sanayici çelişmesine, böyyepyeni bir unsur eklemiş oluyordu

İçinde b ir tek sanayicinin ve

almadığı Odalar Bir liğ i'n in «dokuzrulu, ayrı ç ıkarları aynı yapıda b iranlayışın kaçınılmaz iflâsıydı. Şimdkiye'n in İk tisad î ik tidarın ı elde e tmgelerini arayacaklardı.

II

KIR ve KENT ÇEKİ

TÜRKİYE’DE t bi b k



TÜ

sağlamanın ötesinde, ta rım burjfonların , ekonominin ge liş tirilme

(özellik le sanayie) doğru kaydırılmdaha önemli bir rolü oynamışlard

«hızlı kalkınma» örneklerin in arkalanın iş lediği görülür.

Türkiye’de de, özellik le 1930’llaylı ve rg ile r yoiuyle kalkınmayıgeniş çapta finanse etmişti. Anca

lerinin siyasal bir güç elde ettiğ i çlik te, tarımın olumlu rolü de azaltyileşmeyi gerçek leştirmek için tafonların en gerekli olduğu 1950 smamen tersine iş letilmeye başlan

Gerçekten, güçlü eşrafın ve tk ıs ıy la b ir yandan Toprak Vergis idandaAraziVergis i hâlâ 1936 tak

suretiy le, tarımın dolaysız vergilersi iç indeki katılma payı âdeta s ıf

bu kez, dev let a lımlarıy le tarımında gir işilerek, ülkenin enflasyona

açılmıştı.



fÜRKİYE’DE 1971 REJİMİ

kadar düşük tutulan Türk parasınıracat kanalından devlete dolaylı ora b ırakmıştır. B ir hesaba göre, bdolaylarındadır. Ne var ki, büyük,

den bütün tar ımcı lar üstüne yükletı olumsuz yönde etk ilemekten d

III

YAPIDAKİ ÇEL

EKONOMİNİN yeterince gelişyük burjuvazi iç indeki ayrı ç ıkar lalayabilen özel sektörün büyük beçatırtı, İstanbul T icaret Odası’nın

mesini resmen istemesiy le 1970yümüş görünüyordu. Zira, Ana

özünde nasıl ithalâ t ve öze llik le daki yüksek kâr hadlerine ve tek

kış yatıyorsa; İstanbul’un isteğindelaysız vergilerin büyük ölçüde dış

nun tarıma bağlı burjuvazisine, el bi k t ki l d



TOPLUMA YAYILAN K

9

1970’LERE doğru akıp giden

de kan lekeleri be l ir ir yavaş yavaş

topluma yayılmış olan tedhiş ve ö

lık b ir durgunluktan sonra yenide

İki ayrı tarih kes iti arasındaki ilg ieylem lerin in , toplumsal dinamizmrastlamasıyle derhal kendisini bgelişmelerin ipuçlarını ararken, sogeçirdiği doğum sancıların ı gözden




mına ve müdahalesine ihtiyaç göda olduğumuz için bu ih tiyac ı heken, dev le tç iliğ in uzun sürede öbütünleşmeye başlayacağını o günlunuyordu.

Köylünün, çalışan insanlarınğiştirecek somut al t yapı devrimlenünde kıyafet, şapka, takvim , sa

şik lik lerine yönelen Atatürk ve solumunda belirecek yeni gelişmel

z ırlamıştır . Cumhuriyetin ilk y ıllaraf ve büyük toprak lılar ile 1930şen milyonerleri, 1945’ten sonra shâkim sınıf o larak bizzat el koyadi. Tek partin in, kendilerin i gelişt

şen bürokratik ve baskıcı eğ ilimbu güçler, 1950'de DP, 1960'larda

dar yollarını açmışlardır .

Ancak, geri ü re tim ilişk ile rinçıkmasını halktan yana olmayan

yığın partilerin in kaçınılmaz çıkmgünlerinde AP’yi de yavaş yavaşa rtık... AP'nin izlediği kapitatoplumun üretici güçleri geliştikçe



TÜR

ney Doğu ve Doğu bölgelerinde oym iştir, sadece...

AP'nin en büyük hizmetleri gö

de uğradığı kayıplar ve hemenhiçri bölge lerde kısmen ağa, eşra f vketlere olan tepkis iy le sağladığı okigeliş imin i leriyeaçık yönünü apage liş tird iğ i ü re tim güçleriyle b irlisağlam toplumsal potansiyelleri d

ye dönük olan İslâmlığ ı bile bu g

gibi kullanma hevesindeki bir bölüm juvazisi aslında bu gid işten tedir

ortalarında İstanbul’da, örneğin, geBattal Mehetoğlu'nun göğsüne çelunun tetiğ inde, hâkim s ın ıfların , t

ş ısındaki tepkileri ve bunu durdugüçlere yaptıkları davet seziliyordu,

Prof. Tarık Z. Tunaya’ya göre

ibare t olan Atatürkçülüğe, temelsosyo/ekonomik n ite lik ler i yükleme

çekleri görmek zorundaydı. Türkd inamik leri ancak bu d inamiklerletoplumcu, halkçı, devrimci yöntemtaracak bir yönde değerlendir ileb



İHTİLÂL, DARBE VE SO

10

TÜRK İYE’NİN g ittikçe çe tin l

ve sosyal sorunlarına, 1960’daneklenmiş bulunuyordu: İhtilâ l! .. .

27 Mayıs’ı izleyen ilk y ılla r

fırtına lar estiren ih tilâ l kavramıilk görüntüsünü b ir ölçüde y itir

ekonomik ve sosyal bunalım anliçin en son baş vuracağı araçtidara özenen darbeler arasındavaş yavaş anlaşılabilmiştir 27 M

Ü



TÜR

•geniş bir i tt ifakın uzantısından başÇeşitli s ın ıf ve grupların , kurulu dtükler i başka bazı s ını f ya da grup

nin ar tık hukuk dış ı b ir alana kaymdendir ki, ih tilâ li yapan güç, aslın

olan toplumsal bütünün iradesinehareket eder ve onun istekleri d ışbağlantılar, hareketin yönünü tayin

Türkiye'de bazı çevre lerce n itmeyen 27 Mayıs 1960 hareketi so

ilg inç b ir ö rnek tir. 27 Mayıs, tekdüşünülemez. 27 Mayıs’ı anlamaktünde yükseldiğini de iyi değerleniktidara,«Sizi benbilekurtaramam»d

halefet lideri, kendisin in içinde b

tık başka yo lların açılacağını dCHP aracılığ ıy le y ı llardır süregelen

orta s ın ıf muhale fe t hareketinin atüdür. Öyle ki, 27 Mayıs ’tan sonra

içinde b ir grup, kendilerine ik tida

rin rotası dış ına taşarak diledik lerkaçınılmaz b ir biçimde tasfiye obu g ib i hareketlerin , dayandıklarceğini, onlardan soyutlanamayacağ




niş ekonomik çıkarçatışmalarındmayacağını göstermektedir. Ortazümrelerin, normal yollardan gidsosyal bunalımları yoksa ve budaki örgütleniş ve ittifaklarını bmışsa, ih tilâ li sayıklayanlar sdemektir. Üste lik , ih tilâ l, iç daynı zamanda dış koşullarla darek tirir. Türkiye ’de halkın madd

azalmakta olduğu bir anda, Demdevrilmesine yol açan 27 Mayısbu uyum yatar. Onu sınırlayan dortamdır.

Hangi sloganlar kullanılırsa

la çelişen ve ülke içinde normalnucunaulaşmasıönlenmişekonom

runluklarm sonucu olmayan ik ter geç tökezlemeye mahkûmdurlumsal boşluk giderek, darbecil

ri iş lerden daha da kötülerini yiktidara el koydukları toplumlar



BÜROKRASİ, REFAHTAN11

I ÜRKİYE’ / İ yüzyılla rd ır usorunu 1970’lere doğru yenidenÜçte ikisi 500 liranın altında m

devlet görevlisi, ekonomideki gelişterl i payın düşmediği inancındadır.107 bin insan 350 lira aylık la geçsa, o ülkede çeşitli toplumsal hu

düşünülemez. Özellik le AP iktidal ist ik tisat s iyasetinin etk is iy le s




setini izleyen OsmanlIlar, ayrıb ir imparatorluk üstünde, güçiç bağlantısını sağlamışlardı.de bürokrasi görevini ancak h

çeş it «sentetik» k iş iliğe büToprak üstünde kiş isel mülkiylarda bürokrasi, aynı zamandsarru f e tmiş ; onu, kendi den

halka kullandırm ıştır.

• Batı'da tica re t ve sahızla gel iştiğ i dönemlerde iç voluşuma ayak uydurma gücünlIlarda, bürokrasi ile halk yığınortaya çıkmaya başlar. Toplum

tiremez duruma düşen bürokrşirken; öte yandan o dönemd

raf ve geniş topraklıla r da,rokratı sevilmeyen bir tabaka

Batış y ı llar ı içinde hızlana

r iyet sonrasının baskıc ı ve zolere kadar uzanan olumsuz blüsü, işçis i ile toplum o yüzdtan daha çok pay alma istekler



TÜR

bulunmayan yüz binlercekişiyeeköbu kez, başka alanlara yatırılacakmek anlamına gelmektedir.

600 bin memurun üçte ik is in i

narında sürünmeye mahkûm ededevletin görev anlayışını değiştireceresi reformuyla b irlik te ele almasağlam bir çözüme kavuşturamazdırerken, bürokrasi sorunu, bütün

açılmak üzereydi, toplumun...



1970

katlayTopluâpı



HOŞ GELDİN 1970...1

CUMHURİYET TÜRKİYE’SİKÜÇÜK BURJUVA RADİKAELLİ YILI ve TARİHSEL P

2

NE ÜSTTEN YÖNETİM, NETÜRKİYE GERÇEKLERİNEBİR ÇIKAR YOLDUR

3SERMAYE YOĞUNLAŞMASve SANAYİ BURJUVAZİSİN

SORUNLARI4

AP’DEKİ ÇATLAMA :BÜYÜK BURJUVAZİ İLE ABURJUVAZİSİ ARASINDAK

5

1970 TÜRKİYE’SİNİ KAPLMEMUR ve GENÇLİK EYLKÖKÜ EKONOMİKTİR

6



HOŞ GELD

C 1 I V I L cıvıl ka

l er e i l k adımını a t

kes in in yer inde ş i

gel i şm e yol l a r ının

gi r mi ş bir t opl um

l an t abu l ar ın ar dın

l er i , el l i y i t i k Tür

sel ve sistemat ik

çi r m ek t e ve dış y

t em el ger çek l er i a



r en bu k abu k d eğ işi m i m ön e

kımından k ar amsar l ık n eden l eği l d i r . Yi r m i bi r i nc i yüzyıl i

r ıştığı bi r dün yada , büyüyen

lar ı, ta r ımda bozu k ür et i m i

y i l eşm ed e m ak i n e yapa n ma k

hâlâ gel m eyi ş, m i l î gel i r den zel l i k l e 196 0 ’ ı yıl l a r da azal a

ka la r da ser t t epk i l er yar a tma k

ek on om i k gel i şi m den çok dah

yayıl a n topl umsal ve si yasa

hu zur su z ol an ba zı egem en gü

i şçi n i n ya da genç bi r öğr en c

v i r t t i k l er i naml u l ar ise bu ye

hu k uk sal ger ekçel er d e ver m e

Oysa, t opl umu n yen i çel

aydın lık l a r ın da çiçek l er i n i b

An a d ol u topr ağı, son yüzyıl

ol a r ak , k öyl üsünd en aydınına

nay ic i si ne kad ar bütün b i r t

ma k içi n som u t , ma dd î özlegeçti ğ i n i gör m ek t ed i r . Bi l i m s

gel l er ve sınır l ar k oym a ya ç

f i b l ı bi bi t

k öyd en gel en A P ’ l i

da n bi l e «yen i bi r



dan bi l e, «yen i bir

bel k i d e bi zi m son i

sözler i dök ülm ek te

dar ın bayına, «ge

paha sına kök l ü r efo

d i r t ebi l d i bu bi l i nç

pahasına top lu md a

çı, topl um cu bi r i k i

1 9 7 0 ’ l er , dış

ek on om i si gel i şt i ğ i

sel ve si yasal or tam

t i r ecek ... Ba zen ger ünse b i l e, 19 70 ’ l er

dın l ık ve il er i ol ac

nın eşi ği n dek i i l k

k or i dor l a r ından ve

Ger çek t en , h oş gel

1



CUMHURİYET TÜRKİYEBURJUVA RADİKALİZMVE TARİHSEL PA

ı

İLK MECLİSİN VER

TÜRKİYE, yakın çağlar ta rih i

rinden birisin in e llinci yıldönü

içinde bulunduğu yepyeni sorucoşkunlukla kutluyordu. Dünyan

sonuçlanan Birinci Dünya Savaşı

tediği Anadolu Türkiyesinin, ulusayasal eylemi 23 nisan 1920’de, e

ra’da, Türkiye Büyük M il let Mec

lenmişti. Bu eylem, 1970’lerde s

kımdan yeni bir yoğunluk alan bgür, ile ri ve ka lkınmış Türkiye'yi

TÜ



riyetin ilk 25 yılına damgasını vur

va radikalizminin çekirdeği n iteGrup ile daha değişik halk sınıflas ıtan İkinci Grup arasında, ilk Mt ir i, çatışma ve uzlaşmalara dayange kurar.

Kuvai M illîye ’yi yaratan busavaşın o lağanüstü lükleri içindeçözecek ve en insafsız düşmanlaolduğunu tarih önünde ispatlayaca

Birinci Büyük M ille t Meclis i,sal olduğu kadar İk tisad î ve toplulerin i de yansıtan anlamlı tarih sekim 1921'de yayınlanan halkçı

parlamento, «hayat ve is tik lâ lin iTürk halkını, emperyalizm ve kapitmünden kurtararak, irade ve hâkila gayesine vasıl olacağı kanaatinden beri maruz bulunduğu se fa le

s ıta la r ve teşkilâ t ile ka ld ırarakgetirmey i başlıca hedefi addede

Kemal «kurtulmak, yaşamak içinmecbur olan bir halkız» diye hay

Genç Cumhuriyet'in sonrak

IHKKIYH’IJK 1971 REJİMİ



is ter is temez izlenmesi bu radiksında, uzlaşmaz çelişmeler doğ

Türkiye'nin e lli y ıllık gelişmyapısı ve n itelik le riy le derhalTBMM, 1970’ ler Türk iye's in in ço

runların ın çözümünde tutu lmasıtutar. Geri b ırakılm ışlıktan kulı hakemlik çabalarından değilistekle rin in temsil edileceği

geçiyordu. Kurtuluş Savaşı’nı

ce lik le küçük burjuvaziye verd iğ

II

MUSTAFA KEMAL N

MUSTAFA KEMAL Çankaya

kadaşına, «yarın cumhuriyeti ilâk ırk iki yaşın ı doldurmamıştı bTürkiye Büyük M ille t Meclisi'n

i ji i d k k

TÜR



İnönü, yı llar sonra yaptığı açıkülküsünün olayların kaynağındaki

aydın için savaşın en karanlık döçilmez amaçlar arasında yer a ld ığmesele M illî Mücadele devam ed

mahsusada görüşülmüş bir meselesele haline gelm işti bizim iç in ...»önünde «fesada yer verilmemek içd i» / !) Falih Rıfkı A tay da, «1923hoşnutsuzluk havası umumileşmiş

Meclis ve halk efkârı önünde açıkş ılmaksızın «acele» ilân ed ilm iştaceleye getir iş , gerçekte, cumhursıdır. .. Onlara Mustafa Kemal daha

tığı bir konuşmada, bir gece önce

den geçirdiğini söyleyerek, tasarlailk maddesini okur: «Türkiye, Cumolunur bir halk devletid ir». Aradakişey hazırlanacak ve savaşı yürüte

kendi iradesini b ir bunalım anındana yükseltecekti. ..

M. Kemal hareketi bu yönüyle

A f rika ’da b ir halkçı cumhuriyetlertar ih in yeni aşamasının ilk haberc




siyasal bağımsızlık ve cumhurietmiştir.

İzmir İk tisat Kongresi’ni açamasında Mustafa Kemal, Osma

ken, «Yabancıların serbest bir kodeğild i» yargıs ına varmaktaydı. Yha başka bir toplum olacaktı. Mni Türkiye devleti, temel ler in i sdahi is tinat e ttiğ i iktisadiya tla

devleti cihangir bir devlet olmaye devleti İktisadî bir devlet ola

Ne o lacaktır bu «İktisadî d

Zaferden sonra bu soruyubiri olan Sovyetler’ in ünlü Anka

Kemal'den a ld ığı karş ılığ ı şöyleçi s ın ıfı yok, çünkü gelişmiş b i

juvazimizi ise henüz burjuva srekiyor... Benim amacım m illî t

rikalar açmak, yeraltı zenginlik

Anadolu tacirine yardım etmek,maktır. Bunlar, devletin önünde

lov'un, «Sizin dayanacağınız köynız, onlara toprak veriniz!» yolunle r i ile ilg ili işaretle ri, harek

TÜR



Atatürk ’ün çizdiğ i hedeflere u laş ılsunda kayg ılıd ırla r. İs ta tis tik le rin

noktada cumhuriyet dönemi geliştü le rin i ç izeb ilir. Belgeler gös te1965’e kadar uzanan yıllarda tarımrın oranı % 211 gelişirken, sanayi

sayısındaki artış %480'e ulaşma112.400 sanayi işçisi bulunan Türkimilyon sanayi işçis i vard ır. Sanaylan değer ise (1948 fiyatlarına gölirayken 1967’de 4.620 liradır.

İşgücü başına yüzde 450 oranartış ın ı ortaya koyan bu görüntü,neminden beri kapita lis tleşme sürye’de üretim araç ve gereçlerinde

yi ile işçinin iş alışkanlıkla rı ve üyükselişin ob jek tif b ire r ölçüsünü

lirin in 1950'de sadece %9,6’s ın ı

Türkiye 1970’de ulusal gelirin herr ım yapmaktadır. Üstelik, toplam y

cı özel sermayenin y ı llık payı % 0çek, ulusal sermaye bir ik iminin vayutunu anlatabilir. Atatürk 'ün cumburjuvâziyi, hem de onun ürünü ola

TÜRKİYE'DE 1971 REJİM t



lara rağmen, 1970’lerde yeni Türolmakla kalmıyoruz. O’nu, tarih itasında, şekillendirebileceğimiz a

III

İNÖNÜ, ELLİ YILA

CUMHURİYET Türkiyesi 1970maktadır. İlk yarıs ı genellik le kü

yük burjuvazinin egemenliğinderihsel geliş im süresince, çöktür

luğu’nun yerini, Türkiye’de genişkurumlarıyle , g ittikçe belirlileşen

yeni bir ü lkenin yapıs ı a lmıştır.

1970 eylülünde 47'nci yıldönyet Halk Partisi, b ir bakıma, Tü

nomik ve siyasal alanlardaki des ıtır . CHP lideri İnönü, 47’nci yçizgileri bir daha hatır latıyordu.ik l i ib i b lki ld ğ d d

TÜR



İkinci Grup savaş boyunca yer alaortak amacı; yurdu, paylaşmak iste

nomilerden kurtarmak o lmuştur. Ass in in ve küçük burjuva radikalizmyansıtan Birinci Grup’a karş ılık , İk

ç isi, esnafıyla çeş itli halk s ın ıflagetirmekteydi. Türk devrimi, dışa

tidar ve muhale fet kuru luş lar ın ın t ir i lmiştir.

İk tidar ve muhalefetin amansız

Türkiye, 9 eylül 1923'te CHP'nin kuun* ta rih sahnesinden çektirilmeshalk muhalefetinden yoksun kaldığyaşamıştır. Çeşitli s ın ıf ve zümre l

göründüğü bu dönemi, İnönü, «hara

görmüş b ir memleketin iktisadenyoluna girmesi» tarzında yorumlar.meselelerini, sosyal sorunları ve dbüyük ölçüde değ iştiren» İkinci«Türkiye’yi de gerek siyasal, gereni sorunlarla karşı karşıya getirmiş

ra da çok part ili düzenlerin yolunusosyal ve siyasal yapın ın, üstünde

ha i leri bir aşamaya kaçınılmaz ge

IORK.İYHDF, 1971 REJİMİ



CHP’DE ECEVİT TARİHLE

ÇAĞDAŞ TÜRKİYE’NİN belirg

rumtarın , ülkenin ekonomik ve stirmekte olduğu hızlı sıçramaya ulik göstermesid ir. 1945'lerin old

ve sosyal yapısına göre b içimlenve siyasal bilinci artan halk y ığı

rayıp gerçekleştirmede yetersiz klik ler 1970 Türkiye ’sinde toplumsleştird iğ i g ibi, bölünme ve kutumektedir.

CHP Genel Sekreteri o larak

b ir bütünlük katmaya çalış tığ ıdeğiş ik liğ i programı, böyle bir obir özeleştir iye tutup yenileme çaleneksel olarak, idea lis t dünya gküçük burjuva radikalizminin ma

Ecevit, işçisi, köylüsü, dargel ir liszun kabaran is tek lerin i karşılamölçüde yeters iz kald ığını görebilmrebilmiştir

IV

TÜR



tabında Ecevit’in yazdığına göre,devrim, bütün olarakveköklüolaEcevit’in deyiş iyle , «gerçek devYani, üretim i lişki ler ini yeniden dgüceeldeğişt ir tendevrimdir.» Eko

tan kurtaracak olan tek çözüm yol«Üretim ilişk ile rin i halk yarar

yen devrimler o lmadıkları» için O

lerinden bu yana küçük burjuvabütün üstyapı deneylerini temeld

Solu», bunları gerekli ama eksik sdevrimlerinden kaçman CHP'de so

va radikalizmin in halkla düştüğü

vurgular: «Ekonomi ve sosyal yap

değiş ik lik özlemi, ancak, geniş h

dı.» Bu bilinçlenmemiş özlemin kiçin, devrimlerin hapsedildiği «ka

gerekliydi ve demokrasi bunu sağ

Ecevit ve «Ortanın Solu» anlarasiyi bir soyutlama olmaktan çıka

lan maddî koşulları a ltında sosyalna oturtan ilk CHP g irişim i n ite

Türkiye'dedeğişenkoşulların artıkl d ki l d t ğ

lORKIYE’DE 1971 REJİMİ



v<; oski ile yeni arasında derin çaı ıiı ı Türkiye'nin yaşayan maddî gerolup o lmadığın ı gösterecektir. Z ira

ktiler çevresinde gerçekten kenetlusta ve tu tarlı yönetici kadrolarla

l ir ler. Düşünen başlarıyle CHP bun/orundadır, 1970’lerde...

V

ANAYASA, İNÖNÜ VE

TÜRK TOPLUMUNUN yaşantısıolan 1961 Anayasası 8 temmuz 1

lenbirkaosun ortasında onuncuysonrasın ın ta rih i yazılırken, bu on

yatındakiendinamikdönemlerdenb ibel ir tilecektir . Ekonomik, sosyal vde uyanış y ıllar ı diye adlandırılabi

d 1961 A ö l bi

TÜR



şartı olduğu gibi, askerî gücün vemel şartı o lmuştur». Ç i ft Meclis ylarıy le başlayan 1960’lar, İh tilâ l s

sasıyla, önce likle rin ekonomik, mverild iği yeni bir aşamaya gelmiş

Kalkınma 1970 Türk iye's inde sğild ir . Anayasa zorunluğuyla, kalkme çabaları, plan ve sosyal adaletbağlanmıştır. 1970’ lerde yürüyen kmokratik özgürlüğü bütünleyecek

layış ın ın Türk toplumunda yaşayaleridir ler. Yoksul sınıfların yükselemisine olduğu kadar, demokrasisin

maktadır, 1970'li yıl larda...

Toplumun ve ekonominin oldu

y irm i beş y ıl öncesinin anılarınaiçin , toplumdaki yeni d inamiklerluğun görüntü leri yerine geçecektsanılan durgunluk günleri de, nicedan bağrında büyüten dönemler desa, sosyal ve ekonomik sancılarıbilmenin en sağlıklı yolu, soruapaçık ortaya konulabilmesidir.

Günün gerçekle rin i bazen ço



2



NE ÜSTTEN YÖNETİM, NTÜRKİYE GERÇEKLERİNE U

YOLDUR

i

ATATÜRKÇÜLÜK VE TÜRK

TÜRK toplumunun büyük bunrad ika lizminin önerdiği çözüm yol

nüştür. Bu, bir anlamda, Türkiye’deüstten ik tidar olduğu b ir dönemeeden b ir s logand ır... Be lirli b ir sotenen «Atatürkçülük» bayrağı, 197çe daha çok yükse ltilm iş , burçta

mıştır.Daralan b ir geç itte , Türk iye’n

ve devrimci kanadının ilk görevi «

b d At tü k 'ü k ik

I ('KKIYI 'I)H 1971 REJİMİ



mlllo tin ik tisad iyatıd ır. Bu, ta rihı ıll iğ i b ir hak ikattir.» Gözlerin i trımı çevir iyor ve şu gerçeği gör

«Türk Tarihi te tk ik olunursa

nında bütün yükselme ve çöküş

lesinden başka şey olmadığı anlaMustafa Kemal'in dey iş iy le

ılovri»ydi ve Türk ulusal bağıms

lok acıs ı, ik tisatç ı o lmayış ıydı. Gkiye’nin neden çöktüğünü olanca

«Tanzimat’ ın açtığı serbest t icarene karşı kendisini müdafaa edemde İktisadî kapitülasyon zincir lerşı yapılan rekabet hakikaten çok

çok kahredici idi. Rakiplerimiz b

veriş li sanayiimizi de mahvettileverd iler. İnkişaf ve malî ve İk tisgeçtiler...»

Gözlerini ileriye çevirdiği ansosyal ve siyasal alanlarda gidiş

kına şöyle açıklıyordu:«Bugün, bütün cihanın m illet

tanırlar: M i ll î hâkimiyet... Kendi

fe rd in mukadderatıyla bizzat a

TÜ



ğımsızlık ilkesini gerçekleştirebileyi çiziyordu.

20. yüzyılın ikinci yarıs ın ın nız b ir gerçekçi değil, orta sınıfrında dolaşan b ir liderd ir. İnönü

Atatürk, «başından itibaren özel tve ölünceye kadar bu prensibi tcak, bütün bu devlet ya da özel e

t irme çabalarında bir üstten dengcından da çokluk kendisini a lıko

tavır aslında, özellik le devlet büromen olma fırsa tın ı elde e ttiğ i bünem lerinde görülen b ir davranıştb ir yandan «memleketimizde b irçomilyarderlerin yetişmesine çalışacdan da, «kesin zaruret olmadıkça,bununla beraber, hiç bir piyasa db içim inde konuşabilmesi, bu ideoüstü hakemlik is teğin in ik ili görütürk ’ün, «halkı ayrı ayrı s ın ıflardağ il fakat fe rd î ve sosyal hayat iç

muhte lif çalışma erbabına ayrılmetmek» yolundaki «esas prensibi»anlayışson sınır lar ına er işir . Ne va

I OKKIYE’DE 1971 REJÎMt



mıılıdır. Daha güzel, daha bağlumcu bir Türkiye için verilen yekonomik ve sosyal görüşleri,yım yanlarıyle, topluma anlamlılumsal gerçeklerin damgasını vuancak ders ler çıkararak anmak,nın da belki en iyi yoludur.

kendi dey iş iy le O’nun karakterirılmaz bir parçasıydı...

II

DURUMUMUZU DOĞRU

CUMHURİYET Türkiyesin in ilk tasarıları ünlü b irinci beş yya konulmuştur. Batı’yı sarsanmın ardından Prof. Or lof başka

manlar kurulunun Türk iye’nin ç1932 yıl larındaki araştırmalarıyle

yükselen Sanayi Planı 17 martti U ) İlk plan altın'dan petro

TÜ



İlk dış borçlanmasını özel bir10 milyon dolarlık krediy le yapankuma p ro je lerini ise ancak Sovocak 1934'te sağladığı 38 milyonçekleştirmiş tir. Bu malî ve teknik

Kayseri dokuma kombinası 1935,nası ise 1937 y ılında işle tmeyeyılla rda Orta Doğu'nun en büyük

bu kombinalar, Sümerbank'ın oldma sanayiin in de dinamik çekirdegelişmelerin öncülüğünü etmiş lerdyan Türk sanayileşme hareketi,Fabrikasının temelin in 3 nisan 1sanayi yolundaki ik inci aşamasınıİk inci Dünya Savaşı’nın patlakver

rin hızı kesilecektir .

TÜRK halkı 1945’ten sonramisinden, ileri b ir sanayi topluverecektir. Ulusal ekonominin

ö d iğ i li l İki i Dü

I OK kl Yl i' Dl i 1971 REJİMİ



odocek ve kendi ortam ı içindeoluşturacaktır.

Var olan içvedışkoşullar amazlaşmış» bulunan kapitalizm(lütürebilecek durumdaki büyük

çoğunluğu arasında 1970’lere kale başlamıştır. DP/AP olgusununki y irmi y ılın büyük o layların ın

kökündeki sosyolo jik gerçek, bbetmiş bulunan küçük burjuvaz

ca, 27 mayıs 1960 ve kısa sümuhalefette ka lmıştır. Y irmi y ır ıları ve uzlaşmazçelişmeleriylesonuçlarını yaratmış bulunuyord

Türkiye, çetin bazı sorunla

dinamik bir sanayi burjuvazis ineara mallarıy le dışa bağlı bulunsmeyecek bir sanayie sahiptir. Mri olan yepyeni b ir işçi s ın ıfın ıriy le her an biraz daha gün ış

çekte Türkiye'de sadece kapmakta; modern sanayi de, yaörgütleniş ve mücadele b iç im

l ili k il i i d ğ i ti kt

TÜR



y iin i alüminyum ve çeşitli sanayiyeni tesis lerle zenginleştirmeyi, Snin de yard ım ıyle 1970 başlarındrumdaydı, artık.

Yeryüzünün yeni çağı, bir sa

Bu çağın gerekleri, Türk iye’yi öncnay ile riyle donatmayı zorunlu kıladayalı ihracat yapısı dolayıs ıyle Tzarlarına hâlâ büyük çapta bağlı blında, daha yı llar önce Türkiye'de

laştırmış bulunan etken de, o andları ve dışsal dinamiklerle birlik tedı. Söz konusu bağların gücü 1970dinamikler değişmedikçe, ya da dların üstünde durmaya çalışacaki

hareket alanı b ırakmayacaktır. İhürünlerine doğru kaydırılması çabekonomik bağımsızlık hareketininetmektedir. Çağın git tikçe gelişenilişk iler i, ilk olarak, büyüme yolu

milere bu yoldan bir ulusallaşma fGörülüyor ki, Türkiye’ye ve yo

tu luşunun yolların ı açacak ç izgi,

I OHklYK’ DE 1971 REJİMİ



nmuıyileşmenin kösteklenmemesî,ıı İçinde, Türkiye'nin belki de hemnııııu olarak bel ir ir .

III

1970’LERİN TÜRK TOPLU

CUMHURİYETİNonuncuyı lını, yon genç yarattık her yaştan» türcjenç Türkiye için 1970’de 35 mil

konusudur. Asya ile Avrupa’nın, Dve tarihsel kavşak noktalarındanönemi esk isine göre daha da artmleşmiş olan Cumhuriyet Türkiyesi,öncesinden kes in lik le fark lılaşmışsahiptir, 1970 başlarında.

Yı llık doğal nüfus artış oranı

da sayılan Türkiye 1950/1960 dönlamasına tanık olmuştur Yılda %



I i'NKIYI 1)1 1971 RHJ1M1



;mi yüzyılda... Bütün sorun, yığıp ınt ı için duyduğu soylu özlemlenıiMiclııe gönüllü olarak katabilecimllr. Bunu yapabilen siyasal ik tmlımlnrla kalkınma mucizeleri ge

lıı ıdlr. 1831'deki i lk sayımını saltiıış lnrın ın sayıs ını tespit etmekklyo, «sıradan insanın geliştirilme

Mim hedefi katma yükseltebilirse,kalkınmanın en güvenilir itic i gülooektir.

IV

TÜRKİYE’DE BÖLGE İÇİ MER

TÜRK toplumu, karamsarlık v

kendisini kurtaramamış küçük burjlor başlarken hâlâ çok b ilinmeyenBu karamsar bulmacanın fe lsefe

h b i bili i h lk ğ l

TÜR



çıkm ış bulunuyordu. Türkiye’ninkümünü veren sayımü), ekonom

çeş it li yönlerini aydınlatır:1. Çağdaş Türk toplumu baş

me temposu iç indedir ve bu toplu

ekonomisinin koyduğu bütün barikmaktadır. 1950’lerin Türkiyesi'ndeleşebilm iş değildi. 1960 Devrim i,dörtte biri ya da %26,3’ü kentle

muştu. Oysa, 1970’ lerin Türk iye's% 33’ten çoğu, başka b ir deyişle,kentlerde yaşamaktadır. Kentleşmeleşmenin tip ik b ir fonksiyonudur.iyi b ir yaşantı özlemindeki umutluceki dünyalarından daha iy is ini veları köy ocaklarından kopartabil

% 6,5 hızla büyüyen ve y ıllık % 10'un üstüne çıkan Türk ekonomücre t düzeyinde çalışacak emekKapalı köy ekonomisinin koyduğurak özgürleşen emek, kentlerden

kendi is teklerine de yaşanan andabulmaktadır.

2. Toplumdaki kentleşme olg

l uKklYI 'Di; 1971 REJİMİ



yı ı/ binden fazla nüfuslu kent skiyiî's inde ise 20’ye ç ıkmıştır.illo rmin üçte b iris i bölge içi mıııışmekted'ir. Yüzyılların k ıs ır dluıco insan yeni gelişen kentlnkonomik ilişk ile r bütününü

bölgesinde her iki kişiden b iriı;afjdaş insan ve çevre i lişkiler invo iç Anadolu ’da ise her üç kiş

Geleneksel yapıs ını en fazldolu’da bile kentleşme oranı beş

Giineydoğu’da ise % 19’dan %noydoğu’daki son yarı feodalyalın b ir göstergesid ir. Kaldı ki

miyle uyanan insanlar, aradık ladeki gelişmiş kentlerde bulabilm

Türkiye'de İstanbul ya da Amerkezlerine yönelen iç göç, sliğ in in gösterd iğ i g ib i, artık ken

rin i beslemeye yeterli merkezlekalkınma ve sanayileşmede böl

yararlanılabilecek çok önemli b ilerle bölge içi büyük kentlerin lamak her halde sistemin bundan

Ek ik l h

TÜ



BUGÜN ÇOK MU

TÜRK ekonomisinde toplam

(1965 yılı fiyatlarıy la) 99,3 milyaryordu. Devlet Planlama'ya göre,rası iç, 1,8 milyar lirası ise dış

mektedir. Yılda ortalama olarak %lişme gösteren ekonomi, bu büy

topluma da, yeni fırsatlar yaratm1970 programı, 100 m ilya r lkaynakların içinde özel tüketim hpayını, (yine 1965 fiyatlarına görerak hesaplamaktadır. Bir başka dsabit fiya tla rla % 5,7; câri fiyagöstermiştir. Planlama, 1968’ in %

karak tüketim in toplumda hemenbir gelişme gösterdiği inancındad

Toplumun tüketim seviyes indnin refahıyla da b ir ölçüde ilg ili

çektir. İs tatistik ler , geniş y ığınlargenellik le önemli tüketim artış la

maktadır.

V

I IIUKIYI' DIİ 1971 REJİMİ



m sadece 1969 yı lı içinde % 18milyar liraya çıkarm ış la rd ır. B ir

lı:;,ı;n ciro lara göre büyük firmani:;. bir alıcı grubuyla karşılaştıklik, 1969’da % 6,9 arasında bir g

llyntla rı indeksine göre b ile rap»nemli ölçüde gerçek tüketim a«Iisına varmaktadır.

® Tüketim in b ileşiminde demeler o lmaktadır. Örneğin, 1968

yatırım malları tüketimindeki ge(,;ıkar. Buna karşılık, tüketim mayıl içinde % 7,2 den % 194 orözellik le dokuma tüketimin in %yükselmiş olması, yalnız kamu k

simde de halk y ığınların ın kullanartış olduğunun del ilini vermekte

Ekonomideki gelişmenin tümaları, büyük halk y ığ ın ların ın belirlenmesinde e lbet geniş ölçü

lirdeki büyümeden, hâlâ unutamlarına göre, çok daha fazla pay

bilen geniş y ığ ın lar varsa onla

TÜR



YÜZYILLIK TOPRAK SORUNU

ANADOLU’nun yüzyılla r boyunsorunu 1970 Türkiye'sinde küçük bkarşıönerdiği toprakreformuprogratalarından bir isi olarak görünmekt

Türk toprak sorununun kökler

sorunu üstünde düğümlenmektedirözel mülk iyet düzenine bağlı oldurak, Türk/İs lâm düzeniU) genellik lmu otor itesine) ait saymış, bireylede kullanma hakkını b ırakmıştır. Ttirilmesinde yararları görülen kkullanma hakkı, yine kamu o torite

rıyla , verild iğ i k iş ile rin elinden k

miştir.

Selçuklular ile Osmanlı devle

lerinde yü rü rlükte bulunan m irîkapita lis t üretim ta rzının gelişmyıldan itibaren Anadolu'da sars ın t

VI

IOKKtYli’DK 1971 REJİMİ

lomatiği Batı'dan alman Mede



kiyete dayalı b ir hukuk re jiminTürkiye ’nin kapita lis tleşme

loprak mülkiyetindeki değiş ik likzulan köylü s ın ıfın ın yüzyılla rortam hazırlamıştır . Büyük topra

rnklı üretic i arasındaki dengekarların ı savunduğu egemen sınşı b ir jandarma devleti ’ne dön

I!ıı çelişme Cumhuriyet dönetir. Öyle ki,Atatürk’ün 1938 Tü

ler, ülkedeki mülk sahiplerinin b6.182 kişinin, mülk toprakların23.600.000 dönümüne sahip oldTahminlere göre, 1938’de 500mülkler arasında ortalama geni

ken, orta mülklerde ortalama ade ise 15.000 dönümü bulmakttic in in yanı sıra milyonlarca ködığından ırgat hayatına mahkûm

Topraksız ya da az toprakl

suzluk ve mutsuzluğu karşısındman zaman bir toprak reformuntirmişlerse de, küçük burjuvazi

TÜR

le t'e karşı b iriken tepk ilerin i ust



nun çıkışından alt ı ay sonra 1946’

de kurabilmişlerdir. Geniş toprakltopraklı bölgelerde ise 2.000 dönümraklarının kamulaştırılacağmı öngö

dırma Kanunu’nu DP iktidarda ka

da yalnız dev let toprakların ın dağOn y ıl boyunca 18.151.433 dönümkarşıl ık sadece 1 milyon lira değeözel toprak kamulaştırılabilmiştir(3

Türkiye ’de siyasal ve ekonom

luğu yüzünden gerçekleştirilemeyesonrasının canlı ta rtışma konulanalır. Anayasa ve Birinci Beş Y ı ll ıktoprak reformu M illî B irlik ve Cmetlerinin ancak işbaşından uzak

Mecl is ’e getirdik leri tasarılarda gyeni ik tidar önceki hükümetin re

m iş ve ye rini b ıraktığ ı hükümetesince değ iş tirilm iş b ir başka vOysa, 1960’ lı on y ı llık sürede T

mesi keskin dönemeçler a ld ığ ı grununun yörüngesinde de önemliAP’nin 1970'de Meclis 'teki tasarılakl h l d ğ T R f

lOKKtYE’DE 1971 REJİMİ

İ



AP'NİN TARIM reformutasarıs309 bin köylü ailesininhiçtoprağöncelikle... Toprağı bulunan 3,5 m

2,1 milyonu50 dönümden küçük tohiptir. Plan, b ir gerçeğe daha d

iş letmelerin dörtte bir is i, sekiz ycüce işletmele rden ibare ttir. Kaninde b ile b irkaç dönümlük dağıncüce işletmeler, gerçek birer ayace iş le tmeleri ne makineli tarıma

let eliyle destekleyebilmek mümkcüce iş le tme le rin kölesi olan 2ailesi, toplumsal ve siyasal maldur... 1970’ lerin AP’si için cücedüzenin «değişmesi gereken» k

Düzeni kendi mantığı içindeyen AP'nin tarım reformu böyle b

de bulunur:

® Dağınık yerlerde küçük

çi a ile lerin in bütün mülkleri topl

lı rıza ile topraklar bir leştir ilerek,liğe uygun «tek» toprak b irim ler

ratifleşme, yeni bir imlerin modern

TÜR

k l l k A k ih i



kamulaştırılacaktır. Ancak, ta rih iyeniden işletmek isteyen bu anlaDoğu Anadolu'nun yarı feodal nitedışındaki bölgeler için zaten fazld ır. On y ıllık toprak re formu tartı

len büyük toprakların a ile lerin çedağıtılmasın ı gerçekleştirmişti, za5.000 dönümlük s ın ırı a ile le r değile r için tanıyordu. Bu durumda

daha çok Güney Doğu'nun sayısı

neksel ağalarına uygulanacaktır. Bnın toprak açlığ ın ı g idereceği g ibrılan Türk topraklarına da bir kar

• Reform tasarısı toprağ

verilerek açıktan rant edinilmes

«toprak iş leyenindir» sloganına epgöre, verimsiz topraklardan sahib

r in sulanamayan 1.000, sulanabilensı ile kiraya, ya da ortakçıya ve500 ve sulanabilen 100 dönümde

caktır.

© Kamulaştırılan topraklar,

taks itle fa izsiz o larak verilecektir

I f IRKİYE’DE 1971 REJfMt

Mi AP’ i f l kt i t



Mirıın AP’nin reformculukta içtenlıtm leri günden güne büyüyen Tbüyüme hızını sağlayıcı s is temin dur. Ne var ki, bu sorunun karşlışmaları aşılarak, doğrudan doğru

lom ve modellerin in objektif koşrilmesi g ib i çok daha büyük b ir verilemeyecekti, bunalım dönemi

VII

DÜNYA VE TÜRKİYE

BÜYÜK ZENGİNLİKLERİN den

ğıldığı t raj ik bir çağda yaşıyoruz.san kuşakları için, 20. yüzyılın binanılmaz çelişmeler gibi görünec

d ık la rı halde geniş kaynak bollulumların, öte yanda açlık, b ilg is iz

lik leriy le kıvranan insan y ığ ın larındik l i b i ü k l l l

TÜR

Yüksek fiyat seviyesini koruyabilme



Yüksek fiyat seviyesini koruyabilmeyen üretic iye açıktan prim b ile vesında üretim i %51 düşürmeyi b i

Üre tic iy i üretmemeye, ekic iy i ekmtin i y ılla rd ır yeryüzünün belli baş

nomilerinde görebilirsiniz. Bir kara1968’den 1970’e dek yalnız Fransavelerin 250 bin tonu aştığını öğren

b i r ü re tim ve tüketim anarşisindeteorilerden belk i de çok daha fazla

Ulusal s ınır lar la parça parçasında, u lusların içindeki gelir de

sındaki gelir dengesizlikleriyle büt■başına düşen ulusal gelirin yılda

ABD’nin kuzeyinde, fert başına 1.3da, güneyinde ise sadece 237 s te

ka ya da 218 s terlin lik ge liriy le Kpa kıtasında, fer t başına 1.347 s tİsveç'in yanında 983 s terline razı

Federal Almanya’da fert başına 1.gi ltere’de 776, İtalya'da ise 471 st

Orta Doğu'da eşitsiz lik görüntşecektir. Suriye’de fert başına düşeİ ran’da 121 sterlind ir. Yemen’ in 3

I ı iRKIYH'DE 1971 REJÎMÎ

lnplumu ortaya koyamaz, Pakistan

:>H s te rlin lik fe r t başına ge lir dü



:>H s te rlin lik fe r t başına ge lir düş i ir line kadar düşer. Bu doruklar

kayan dengesiz lik grafiğ inde, fer t ■mn Türkiye küçümsenemeyecek bnür. Unutulmamalıd ır ki, yığ ınsal

(irneğini veren dev Çin'de bile, fel!)70 yılına ait resmî sayılara göre

Bir yerden sonra, is ta tis tik le rramaz o lurla r. Ulusal gelirindenkalabilen Ç in ’in bağımsız nükleer

yılda tam 363 s ter lin lik ge lir sevristan’ın değil nükleer gücü, 360 ski kadar olsun ağır sanayii yoktur.

nun cüceleştirdiği fer t başına gelne karşılık Çin bir büyük ekonomi

me çabasındaki bir küçük ekonomFert başına tam 1.566 ste rlin isemîrlerin kasalarına akan petro lhiçtir.

Yeryüzünün engebeli ekonom

lattığ ı gerçek, aslında, b irb irinesel b ir eşitsizliğ in dağınık görüeşitsizliktir ki düzeltme yönünde

TÜR

artık yakınlaştırmaya başlamış olinç siyasal eylemler yoluyle hal



linç, siyasal eylemler yoluyle haldiği ölçüde çağdaş dünyanın u

sömürüden kurtuluş süreci de hız

VIII

NE FAŞİZM, NE DE KÜÇÜKÜSTTEN YÖNET

SİYASAL çalkantılar, Meclis

lenemeyen ekonomik sorunların pdışında gittikçe daha çok yansıyan

kiye de kendi hedeflerine doğru ytanıd ığ ı gelişme h ız ların ın karıncalarında Türk iye'n in asgarî hedefi

me hızını gerçekleştirmektir . 1970kiyesi 1980’de yerini 4647 milyo

b ırakacaktır. Sosyal yapısı değikeskin leşen yeni b ir Türkiye on

çıkacaktır 1965'te % 30'u kentlerd


Üçüncü ve Dördüncü Beş Y ı llık adımlar atmak zorundadır. Bu sır

nım sanayileriyle imalât sanayiler



nım sanayileriyle imalât sanayilercektir. Rollerin hedefi, 1970 bş

olan sanayiin yapısını 1980'lerde

ma geçir tebi lmekt ir . Makine yaine geçiş aşaması, 1970’lerin hed

lama, temel sanayilerini derinlemekiye’nin imalât sanayiindeki gelir

sini bu kesimlerden sağlayabileİmalât sanayiindeki toplam gelir aarasında % 90 gibi azımsanmayac

gerekecekti.

İmalât sanayiinin gelişmesi ydiği büyümeye ulaştırmaya yetm

hizmetlerde de yeni Türkiye’yi sıçbeklemektedir. Sanayideki her gelli olduğu takdirde, ekonomininsağlık lı b ir büyümeye yol açabilir.k ineleşme ve ileri teknolo jin in ku

meye rağmen, ta rım kesim indesağlayabilecektir. Planlama, hizmet

lık gelişmenin %45 oranını bulmkoyar.

Söz konusu olan halkın ancak

TÜ

temler bunu ancak kalkınmanın

rinden toplumun en geniş eş itlikğ d lill i i ğ l



rinden toplumun en geniş eş itlik cağının somut deliller in i y ığınlaraNe, egemen çevre lerin emrindeki

de halkın dışında ve üstündeki hiçtib inin, bu hedeflere ulaşabileceği

ması gerekir.Üstünde tartışılan ve oynanan

kiye ’nin tarih le olan randevusunatoplumun gelişmesini durdurmanun erte lenmesin i, tarih in ve topları her halde kolay bağışlamayac

3

SERMAYE YOĞUNLAŞMAS



SERMAYE YOĞUNLAŞMAS

SANAYİ BURJUVAZİSİNİN

I

YAPISI DEĞİŞEN

D ü ZEN ve REJİM tartışmalarışey gerçekçilik adına söylendiği h

olmazsa bir bölümünün bilimselepey şüphelidir. Bazıları için Türsayan, yurttaşlarının iradelerinehocaların egemen olduğu bir ülkedlamaya yetmeyen bu genellemele

ların iç yaşantısına ve onu harekyabancılaşmış olmakla elbette açınıf aydınları arasında yaygın olan

TÜR

Yakın tar ihler, Türkiye'nin gel iş



, y g ştü içinde belirler:

1. Türkiye, 1938’deki 17 m ibaşına 96 lira düşen bir ü lkeyken,

sana, m il lî gelirden 2.446 lira isabe

rumuna gelmiştir. Fiyatlarla bir likteşına rağmen, fer t başına m il lî gelpuandan, 1967'de2.446puanayükse l

(1961) göre ise, nüfus başına d1967 döneminde bile tek başına %

şına m ill î ge lir,Türkiye 'de belli baülkelerin üstündedir.

2. Geçen yılla rla b irlik te , Tüsında, ta rım ’dan sanayi'e ve h izm

önemli değiş ik lik ler baş lamıştır. M

195052'de % 11,9 dan ibare t olan% 17,9’ luk bir paya ulaşmıştır. Hiise %37,6’dan, % 46,6 ya kadar ymın payı, bu dönemlerde, %50,5

%35,5'a geriliyordu. On y ıl sonr

rağmen Türkiye'den b ir tarım ü lkeki de epey zorlaşabilecektir .

3. Köylünün özleminin, topr


İşçi olarak y ılın bel ir li aylarında k



şç y yri k ırsa l bölgelere, kapita lis t tarımtadır. On bini aşkınnüfuslukentle1927’de % 16,4 iken, daha 1965’te

4. Artan sosyal hare

her otuz kişiden bir inin 10’dan fazişyerle rinde emeği ile geç in ir duruz. Ülkede geniş b ir ücretli eme

taya... Tarıma sıçrayan kapita liyüzbinlerce işçinin yanı sıra, eme

yeni güçler daha eklemektedir buda...

Belirli bazı geri bölgelerin ha it feodalizm analizleriyle , böyle

açıklanamaz. Yaşanan ânın âcil g

şen sosyal ve siyasal d inamizminğınların, somut kalkınma ve solanca boyutlarıyla kavramak ve

W

TÜR

Türk özel sanayiin in büyümes



y yaçığa vuran bu tarihsel oluşumun

lendirilebilir:

® Türkiye'de bankalar uzun

ihracat ve iç t icareti desteklemekleki 1950'!er başında DP'nin uygulasiyaseti sonunda ülkenin altın vece, bankalar, 1950’lerin ik inci yarmasında kesin zorunluk duyulan h

ni kredilerle finanse eder duruma

sonra planlı dönemde, (bazen mosanayileşmenin ge liş tirilmes i, ülkel ir li b ir güç elde etmelerin i daha

© Kamu ve özel kesim lerdegulanan. iktisa t, maliye ve dış

(özellik le ithalât ticaretin in aleyhirına değişiklikler yapılmasını zhalâtta tüketim malların ın payının

ğın yatırım mallarıyla ham madçapta da olsa sanayi ü rünleri ih ra

ilerlemelerin obje ktif birer belirsanayiin giderek iç ticareti de denya başlaması karşısında Anadolu


çekten bankalar uyguladık ları yük

nayiin kârlarına dolaylı yo llardanolmaktaydılar 1970'ler bu ortaklığ



olmaktaydılar. 1970'ler bu ortaklığyi sermayesinin özgür geliş im inBazen % 18’in üstüne çıkan pahkarşısında öze! sanayi % 1315

nı kendisine çekmeyi özler, a r juvazisi böylece hem daha ucuz fta, hem de bankaların yani malîkisi d ışına ç ıkmak is temektedir. D

isteyen kapita lizmin yeni gündemolan çelişki geleceğin en ilg inç ç

ri olmaya adaylığ ını koymuş gibid

III

SERMAYE YOĞUNLAŞMASVE AP’Lİ ANADOLU

TÜRK özel sektörünün yapıs

doğru köklü değ işmeler oluşmada

TÜR

ler, 1970’lerde çok daha belirg inl

limlerin haberlerin i vermektedir lerBir devalüasyon öncesin in köt



Bir devalüasyon öncesin in köt

çen 1969y ılına a it sermaye harekki tekelleşmenin ana ç izgile rin i

Türkiye Odalar Bir liğ i ’nin açık ladığ

ri b irkaç yönden ilg i çekmektedir.• 1968’de anonim ş irke t baş

maye düşerken 1969'da yeni ş irke

ması 3,7 milyon liraya ulaşm ıştı1968’de 1 milyar 12 milyon lira seş irket kurulan Türk iye’ye, 1969 y ı

895 m ilyonu bulan 242 yeni anoSayıca az, sermayece daha güçlü1970’ lerin temel eğilimi olarak gö

• Eski ve küçükfirma la rara

eğilim i 1970’lere doğru kesin b ir

yenin küçükleri yok etme, ya da kketleri iflâs ve konkordato o laylada açık çizgilerle belirmektedir. Sa

sürüklenen sermayelerdeki ar tış %

ve konkordato isteğinde bulunan f

artmıştır.Sayıların d ili sermaye yoğunl

nin cüce firmalar üstündeki ege


ni protesto edilen senetler sayıs



ni, protesto edilen senetlersayıst ışlar açığa vuruyordu. 1969'da to

798 milyon liraya ulaşan 658.411 s

Bir önceki yıla göreprotesto edilen

senet değerinde ise %21,8’ lik artçük sermayenin ayağı altındaki to

rometresi yerine alınabil ir.

Oyunun yasalarına uygun olasine rağmen ekonomiye küçükmakta, giderek, hız almaktadır. Ç

dik leri kaynakları, sermayeci olmçıkaranlar hiçdeazdeğildir . Örneğ

ları 256 olan yeni komandit ortak% 60’lık bir sıçramayla, 408’e uldu. (Aynı sürede yeni kollektif

dar artarak, 1.521'i bulmuştu. 1ortaklıkla ra konulan 240,2 milyon

% 14, komandit ortaklık lara yatırı% 71,5’Iuk bir sermaye artışını b

ne yeniden katilanlarda uyandırd

b ir mekanizma içinde, aslındarasyonelleşme, yaşama ve geniş l

tadır. AP’li Anadolu tüccarın ın hi

TÜR

IV



SANAYİ DE KENDİNİ

1970 BAŞLARINDA sorunları

b ilinçlenme düzeyi de gelişen bir n in yarın ı iç in en büyük güven kamizm nedeni de aslında bu büyüknayii, toplumsal ve siyasal özelli

kök leriy le Türk toplumu bir tartışm

dir. Türkiye’nin çağma yetişmesinirayış, devrimci bir at ılım bu gelişimtır.

Kurtulmak için sanayileşmekteyolu bulunmayan Türkiye’de en ço

birisi, Türk sanayiinin yapısıdır . Öyşünen başlarını bile artık tedirg inSözgelişi, İstanbul Sanayi Odasıtuğrul Soysal «Yeni y ılda sanayiimdığı yazıda Türk sanayiinin yapıs

sözle anla tır, topluma... Sanayişöyle demektedir:

® «1950’ lerdenberiâdeta büy


gün artan mamulleriçpiyasadare

ay vadeye varan senetlerle enekonomiyi enfslasyona itiyor »



ekonomiyi enfslasyona itiyor.»

# «1970’de piânianan 118

ihracı ve aynı sürede 450 m ilybizler için övünülecek rakamlar d

da 500 milyon dolar ihracat yap«sanayide her şey ihracat için»

® «Sanayiimizde s trüktür bpolitikas ında hata lar yapılmıştır,

memleket ihtiyacın ın çok üstün

var ılmıştı r. Bu kapasite mutlakade rekabet başlamalıdır. «Hangiğiz» tezini savunanlar, bugünkü abesini bırakmak istemeyenlerdir.

vadede kendi aleyhlerine çalışmaHafif tüketim sanayiinden,

ler» yani ağır sanayi aşamasına

nan bir dönemde, İstanbul Sanayvar olan sanayiin yetersiz lik ler inlik 1970'de %11 b ir ü re tim artış

ro yapması beklenen sanayi için

sektör yerine, katk ılarımız la hâzolmalıyız» d iyebilmekte ve onusınır larımız dışında savaşa girişm

4

AFDEKİ ÇATLAMA: BÜYÜKANADOLU BURJUVAZİS



ANADOLU BURJUVAZİS

ÇELİŞKİLER

ı

AP ÖNÜNDEKİ İÇ VE DI

T ÜRKİYE’nin yönetim ini üstünsiyasal ik tidarı, 1970 yılında soru

cağı çetin sorunlarla karşı karşıya% 7’ lik b ir ka lkınma hızı ve artık meyen eski metodlar arasındaki k1970 yılında keskin dönemeçlere

yasal ik tidarın tek başarı şansı, g

kalkınma ve dengeli b ir sanayileşlî gelirin daha iyi bölüşümü ise,

dayandığı bazı egemen sınıflar la ç

IÜKKİYEDE 1971 REJİMİ

milyar doları dışa akıtab ilen AB

dış ödeme açık ların ı nasıl kapaEk id fl d d



Ekonomide enflasyonu durdlemler, d ış yardım programını y ılABD iç in hiç sayılacak ölçülere

vaş yıllarında çokluk siyasal ned

için VVashington artık her ülkedentemekte, bir başka deyişle, onlar

rını bir ölçüde rasyonelleştirmey

Ekonomik rasyonelleşme bakiye'den istenmektedir. Bunlar

Para Fonu, OECD ve Türkiye’yebi kuru luşlar gelir. Bu kuru luşlaşen dengesi içinde, iç kaynaklayan bir Türkiye’nin geri ekonomidıramayacağını düşünmektedirler.

luşların istediği düzeltmeler, dahrı g ideric i b ir çerçeveyi de aşmdünya dengesinde kendisine b ırnomik gücünü geliş tire rek dahamek zorunda olan bir ü lkedir. Tonun b ilincine ulaşmakta ve yığköylüsü, işçisi, dar ge lirlis i ve

lemleri yansıtmaktadır.Ö

TÜR

li



TÜRKİYE’DE BÜİKİNCİ KEZ REDDE

TÜRKİYE’NİN 1965'te tanıdığıilk aylarında bu kez değ işik aktöçe, Türk Cumhuriyet tarih inde ik i

dilir.Bütçelerin reddi normal koş

mayacak bir olaydır. Bütçeler, gerdev le t ve hizmet anlayışın ın b irdeyişle, bütçeye egemen olan ansiyasal iktidarla rın dayandıklarıideolojileri yansıtırlar ya da bunla

ki görüntülerinden ibaret tir ler . Gemek istedikleri ekonomik düzen içi

t ilere en önemli araçlardan bir is in

Siyasal ik tidarlar karşısında,doktrin ya da ideolo jilerin sözcülü

partile rin in , katılmadıkla rı b ir hizmak amacıyla bütçeye k ırmız ı oyolaydır Türkiye’de de ülkenin kend

I'ÜRKÎYE’DE 1971 REJİMİ

AP’de karşı çıkan grup, işin özüns iyasette ik tidarın temel fe lse fe



s iyasette ik tidarın temel fe lse fekapitalizmi gel iştirmeyi öngörendığını gösteren hiç bir bel ir tiy i dna rağmen, APnin temel felsefes

red oyu verilebilm iş olması, Türkrihi açısından yeni bir dönemin

Hangi iç ve dış «ak ıMarın şılan böyle b ir yo lun kökleşmesrunlarının karanlık hesaplara fed

lir, b ir gün. Bundan tek zararlıdoğruya gelişmesi kösteklenenhalkıdır.

Türk iye’nin ekonomik bunal

bir s ıraya rastlatılan bu olayın o

re sonra görü lecektir, aslında...sin in, AP'nin temsil e ttiğ i ik tisa

masıdır.

m



TÜRKİYE’DE 1971 REJIMÎ

mekte olan sosyal grupların eskö l i i restorasyon b



yönelen gerici restorasyon çabaeşraf ve toprak sahibin in 1970

leri de ilgi çekici b ir dönemd

nayileşmeyi hızlandırmak için APyük toprak sahip lerin i çok dahalendirmek gerektiğ in i tanımakta,

formunun ön koşullarını araştı

iar, üretim tarzın ın e lbette dahayolundaki doğum sancıları ya d

Anadolu taşra burjuvazisininçalışan MNP ya da 41’ler harekesanayileşme doğrultusunda yenidgeliş imin, dayandıkları eski sosyrattığ ı ve yaratacağı büyük sar

ç ıkmaktaydılar. Ne var ki, özlekalkınma ve sanayileşme hızını asonuç vermeyecek, anakronik nitler, Türk halk ının sanayileşme, ksuna katıla rak daha yüksek b ir

yolundaki büyük özlemlerine ayye’yi i leri aşamalara geçirtici biro anda... Ortada, henüz, sadece

TÜ

Adalet Partisi, önce partin in yenikaldıran daha sonra da bütçenin



kaldıran daha sonra da bütçenin

ikinci kez reddineyol açan grubu Aekonomik çıkarların sözcüsü olan 2

uzaklaştırılması önemle üstünde

olaydır. AP’deki ayrıl ık, gerçekte,kesimi içinde beliren büyük çatışm

Bilindiğ i g ibi, Türk ekonomi1960 sonrasında gös terd iğ i hızlıve taşra burjuvazis in in kurulu ç ıkve onları sanayic ilere karşı çok yşına i tm işti. Erbakan olayı ile Odabu savaş, Anadolu taşra burjuvazhareketi kanalıyla AP'ye de sıçrailk e lli y ılın ın başlıca egemen

taşranın eşraf ve mütegallibesi ileri, ekonomik ve sosyal p la tfo rmdmeye başlamalarına, MNP ve 41’tepkilerin i göstermeye başlayacak

Oysa, toplumda üre tic i güçle

de ağırlığ ın tarımdan sanayie kagib i, bu kaymayı kolaylaştıracak

I ÜRK IYE 'OE J971 REJ İM İ

burjuvazisinin gir iş tiğ i hareketle

aynı karşı tepki CHP’nin ünlü To1945 yıl larında gösterilmişti.



CHP de, İkinci Savaş ertes

çjına rağmen, toplumu ileri b ir sdüzenleme zorunluğunu sezmiş

nin sancıların ı azaltacak bir topratirmeye çalışmıştır. O gün de, btega llibeyi temsil eden kanat, pYapısı bu değiş ik liğ i tek başına

olmayan köhnemiş ik tidar partis

olmak üzere, baş kaldıran grubutan başka b ir şey yapabilecek d

ki, toplumun kabaran ekonomikrin i o anda ustalık la kullanan Me

ler, kurdukları yeni partiy le, bürokuruluşu CHP’yi ik tidardan uzakişletebilm işt ir . Buna rağmen, Mesonra altyapı yatırım larım ve bgeliştirerek, zamanla tar ımın gücüsürüklenmekten geri kalmayacakt

25 yıl önceki olaylar, bazı ayyeniden ik tidar partisi içinde y

varlık lı sın ıfla ra yönelm iş 5 m ily

TÜR

.AP’nin Demokrat Parti olmaktan

dir.Ancak, ilk Menderes olayında



ihraç edilenlere çok büyük fırsatlaMenderes olayında böyle b ir şan

ra toplum 1970'lerde ancak «dah

sosyal aşamalara geçişin sancılahalk da Demirel’ in AP'si de, bu dönız sanayileşme yoluyla alınabilec

ların ihracı, sanayi kapita lizmin in

lamak isteyen AP ik tidarın ın daya

de önemli b ir değiş ik lik tir . 26’ larınde bu değiş imi önleyebilmek iç in cek leri ile ri b ir a lte rnatif yoktu.

sonra «Menderes» efsanesini de gtan yükselen kalkınma is tekleriy leyükümlülüğünün kalmadığı bir orta

bi li rdi . Ne var ki, büyük ya da küçü

denlerle de olsa e lb irliğ iy le ç ıkarkılma sorunu AP'nin önünde dimd

Türkiye’sinde...

5

1970 TÜRKİYESİZİ KAPLAGENÇLİK EYLEMLER



Ç

EKONOMİK

l

BÜROKRAT KÜÇÜK

YİNE TARİH SAHN

DEM İREL hükümetinin olağan

dilen i lk bütçeden sonra 1970 içinçe, ilk inden 1 milyar lira fazlalık deki harcama artışının en önemlinunun malî hükümlerini uygulamemur maaşlarına zam yapabilme

yon l iralık ek bir ödenek konulmabir bölümü katma bütçelerde yala, bir bölümü ise maaş zammını

TÜ

ki artış ların üstüne ç ık tığ ın ı b ile

lardı.AP iktidarı kentlerdeki hızlı



yanı sıra , k ırlarda da b ir yandanni yükseltmek, öte yandan da çoğularıy la üretic iye b ir fiyat garantis

yün durumunu da daha ileri, götürrıca, geniş a ltyapı yatırımları yartemelli olarak dışa açılmış ; Plan'drımdaki emekçi ya da küçük ürekarak, kentlere, hatta, yurt dışına

İk tidarın izlediği kap ita lis t ekolmazsa 1960'lar sonuna kadar scargibiyüksekgelirgruplarının çı

b ir n ite lik taşıd ığ ı çok söylenmişlirde yeniden yaratılan değeri o a

ni geliş tir ic i ro ller oynayan sermaarasında bel ir li ö lçüler içinde dağnomi siyaseti yalnız toplumun çokasını yâni bürokrasiy i, memurlaryoksun bırakmıştır. Ne DP, ne deguladık ları kapita lis t kalkınma strside kend ile ri bakımından ge liş tir

t ic i güç fonksiyonu göremiyorlardı


daki ilk tepkisi, boykot, iş durgibi Türkiye'de memurlar açısın



g y çiktidarı protesto eylemleriy le 19su yüzüne ç ıkmıştır. Bu tepk in inrünen bazı sloganlar benimseyer

rünmesi de şaş ırtıc ı olmayacaksahnenin tümüyle a ltüst olmayailk aylarından itibaren bunlar büy

t ir . Üstelik , başlangıçta sosyaliseylemleri, çoğu orta ve dar geli

cukları olan küçük burjuva köbirdenbire toplumda b ir küçük blayısıyla ekonomiye e tk ili büroaçabilecek yeni yörüngelere çev

rında...

Bürokratik değil dinamik b ib ir idare reformu ile b irlik te yüsonel Kanunu’nu, Demirel hükümlimler karşısında 1970’in altüstuygulamaya çalış tığ ı görü lür. Ö

mirel, memur ve gençlik eylemekonomik kökleri olduğunu teşh

çeği ne ölçüde uygulayabileceğ

TÜ

li



ASKER VE SİVİL BÜROKRASİDEV MALÎ KURU

BÜROKRASİNİN huzursuzluğunyarısında kurulması beklenen Me

rumu ile ilg ili kaygılar da rol omemur aylıklarından kesilecek

yeni kurumun yönetimi, be lirli barev lilerin in e linde o lacaktır. Memtic ile r in siyasal mekanizmanın dbileceklerin i ileri sürerek, yönet

memurlara bırakılmasını şart koş

Kısa sürede çok büyük kayMemur Yardım laşma Kurumu ekçekiciydi. Yeni kurum kurduğu

c ir i ve g ir iş tiğ i yatırımlarla 1960'Ordu Yardımlaşma Kurumu’nu ke

Memur Yardımlaşma Kurumu’nunmağazaları yoluyla, malların bürobakalara «aracısız» akışın ı sağlam


pısında c iddî b ir değ iş iklik dekapitalizm açısından Türkiye’nin

küçük tica re t kesim inin tasfiygüçlerin, kurulmak istenen yen



si hareketidir.Kurulması öngörülen yeni

ortam hazırlamaktadırlar:

1) Ticaret ve sanayi kesve sermaye ilkesi sürüp g itmebelirecektir. Özellik le gir iş ilmesnucunda, s iv il bürokrasi ileb ir bta lis t düzende «üretim aracı s

tedir.2) Yeni kurumların yönetic

içine aktif o larak g ireceklerd ir.

rışmadıkları ekonomik hayatızorlayacağı gibi, çeşit li iç reka

tebilecektir.Çeşitli tabaka ve s ınıflar arrin belirg in leşmekte olduğu 19

eylem leri salt siyasal değil ekuzun sürede onunla bütünleşmniş bir ekonomik amacı ortaya

RANTİYE TABAKALAR D

SAFLARINDA

6



I

EMLÂK’E VE TÜKVERGİLER GEL

1970’LERİN İLK YILINA Türkiygasını vuran büyük olay, memur v

burjuvazinin en ak tif kesimlerin in nomik arenayı tersyüz eden büyü

öğrenci ve memur eylemlerin in ameti iki önemli adım atar. Ekono

iki adım da, ne var ki, kısa süreve toplumsal tepkiler yarat ırlar:

• Siyasal iktidarın ilk e

rısında ulusal gelirden aldıkları palara, yeni Personel Kanunu tasarı


terilen tepk in in yeni b ir halkası olam taşıyordu.



• Devlete en azından 2

lamak amacıyla AP iktidarının 19ği vergi tasarıları ise, özellikle

gruplarında sert tepk ile r doğurugelen Başbakanın gerçek leştirmerin baş n ite lik lerinden b iris i, bun

ölçüde işç iyi doğrudan verg ileyics ıd ır. Verg ilerin bu düşük gelir

daha az olacaktır. Buna karşılık,üzere, konut yapımı, binalar, arsaler ve eğlence harcamaları yaniha çok asalak karakter taşıyanlerine a it ge lirle r ve ç ıkarla r ço

gilendir ilmek istenir, yeni tasarıRantiye s ın ıfla r ve burjuvaz

istenen kesimleri, AP ik tidarın ın te karşı koyacaklardır Bu tepkilab ilird i. Sözgelişi, kentlerin yen

tim toplumu a lışkanlık la rın ı, soyer vererek tö rpüleme ve tasarrşıyan yeni tasarılar ın eksik olduğ

TÜR

rakkaymaktadır.BaşbakanDemirel'elar Meclis içi b ir darbe hazırlığ ıdçıkan bunalım öyle görünüyordu k



çıkan bunalım, öyle görünüyordu kliyes in in sağlam iş leyiş i için gerebazı AP’liler in ve bir bölüm muha

leyebilecek, ya da n ite liğ in i değdı. Ne var ki, ekonominin zoruntü len bu tür b ir engellemenin ilermik ve sosyal dalgalanmalar ge

bir tar ih gerçeğiydi.



TÜR

de seçilen 244'er hane halkındanrimi üstünde g iriş ilen anket, 196(örnekleme yoluyla) İstanbul’da 2



(örnekleme yoluyla) İstanbul da 2

samaktaydı.(i) Bütün sosyo/ekovesinde toplayan anketin çizdiği İs

l ikleri şunlardır:1) İstanbul Belediye s ın ırları

alan 301 mahallede 285.779 konutToplam olarak 1.179.322 kiş inin y.aile lerin %51,5'u beş ya da daha

İki k iş ilik a ile ler % 7,2, üç k iş ilik nındadır. Bir başka deyiş le, İstanbçi a ile le rin in yoğun olduğu b ir kedar gelirli gruplarda yüksek olans iy le , orta lama olarak her konutta

rin in yaşı 15'ten daha küçüktür. Gbir topluluktur, İstanbul lu lar ...2) İstanbul'daki aile re isle rin

ücret karşılığ ında, başkasının işindd ır. Ücre tlile rin in % 55'inin ge lirle

d ır. İstanbul’da kendi adına çalışayda bin liradan az gelir sağlayabTürkiye'nin en büyük kentinde ya

TÜRKİYE’DE 1971 REJlMt

nin beşte birin i götürür. Toplamlan dev payı ise beslenmeye g

harcamalarının toplam tüketim itanbul'da...

Türkiye'nin en ile ri en uyg



Türkiye nin en ile ri, en uygm i'nin e llinci yılındaki görüntüsüsanayileşme bunalım ları içindeki

yolla rın ı arayanlar bu görüntüyühiç olmazsa Devrim’ in ellinci y ılıgelmek zorundaydılar, 1970'lerin

H

GENEL GREV YA DA

BÜYÜK İŞÇİ EY

TÜRKİYE’yi 1970 orta larındaekonomik ve siyasal bunalıma 15

kez işçi s ın ıfın ın da İstanbul'da g

le katıld ığ ı görülür. Bu yoğun sAnayasa ile b irlik te işçile rle ilg isöz konusu edilecektir Bazı çev

TÜR

lumun duyabileceği ürküntü lerle yki, sınır lı bir etkileme gücü olan g

çi s ın ıfın ın top lu ve kesin pro testine dinamik b ir biçimde sunabil1970’de Türkİş tarafından bile ist



1970 de Türk İş tarafından bile ist

Anlayışlardaki bu değişmenin sonu

sama döneminde AP’li ik i işçi m il le

kı iç in Mecl is ’e kanun tasarıs ı geda CHP Genel Sekreteri Ecevit geçekleşmesini açıkça istemiştir.

1950’ lere doğru Türk iye’de gr

lerde nasıl kaygıyla karşılanmışsa,

ğ in in de 1970'lerde aynı n ite lik tesı şaşırtıc ı değild ir. Genel grevintirilm es i gerektiğinde de hiç kuuygulamada çıkabilecek aksaklıkla

rın,bir hakkıntümüyle tanınmamas

durumunda çok daha ağır sakıncakiye 1950/1960 arasındaki grevsizGrevhakkıtanınıncakorkulanlarınhm iş tir. Buna ka rş ılık işçile rin de■yatkınlığ ı gelişmiş, u lusal gelirden

rak e tk ili b ir biçimde artırılab ilmnimsenmesindeki bu gelişim , gsakıncalara karşı da güvenilir tem


dönük örgütleniş ini önlemek am

rild iğini öne süren DİSK'ciler, bÇalışma Bakam’mn Türkİş konrı sözlerinde buluyorlard ı. Sen



y

l is görüşmelerinde de bazı parrin bel ir li b ir örgüte (yani DİSK'

lamaktan bile çekinmedikleri göSiyasal güç lerin bu terc ih le

da işçi eylemleri patlak vermiştyüzbiniaşkın işçi, sendikal hak

fabrikalardan sokaklara ç ıkmış;

büyük gös te rile r işçile ri, yer yaskerî b ir lik ler le karşı karşıya g‘kın dönemde karşılaştığ ı en büy16 haziran büyük işçi elemini İ

yönetim ilânı iz lemiş tir. Ülkededen sarsan bu gerg in liğ i, kökteinerek g idermek gerekiyor, öncna büyük görevler düşüyordu.

d ika ların iç sorunlarına kendilerrin tek yanlı te rc ih le rle karışmtik anlayışlarla kolay bağdaştırıla

«Çalışma hayatına karışılmamasyenlerce yapılırsa...

İ

TÜR

İSTANBUL'DA SANAYİLEŞM

BİRİKİM

III



BİRİKİM

TÜRKİYE’nin en büyük kenti İsemek arasındaki ilişk i sorunu, 16leminden sonra birdenbire ön plan

Sendikalaşma özgürlüğünü kısd ika lar kanunu dolayıs ıy le işçilerinsi, belki de, «Türkiye’de işç ilerin durumuna gelmediğini» öne sürebile şaşırtan b ir gelişme göstermTürkiye’de dahayüzbinlerce işçi bnin neden İstanbul'da patladığ ı y

tanbul arasında yoğunlaştığ ı g ibi

rince durulmuş değild i. Oysa, topnamizmin objektif b ir değerlendirm

İstanbul ile sanayi ve işçi sınıf ı anunu derinleştirmek gerekiyordu.

«İstanbul’da sanayi faaliyetlerÜhiversitesince yapılan büyük birsonuç la rı(i) bu alanda ilg inç baz


İs tanbul’da yoğunlaşmış bulunu

başında ise, madenî eşya, kimya,âlet ler i g ibi büyük sanayi dallarırin % 50'den fazlasına sahipti.



rin % 50 den fazlasına sahipti.

2) Sanayileşme Anadolmaya başladığı halde İstanbul’unpayı azalmamakta; ekonomi, ticözel nedenlerle b ir metropol olaha da büyümekteydi. Büyük b irtıran sanayiler sürekli olarak

İstanbul’da yirmiden fazla işçi ku

116.605 işçi çalışmaktadır . Bunlatanesi ise bin ile üç bin civarTesislerin 250 kadarında kullanılaarasında değişmektedir. İşçile r■dokuma, madenî eşya ve makine

lışıyorlardı.

İs tatis tik lerin açıkça ortayan in 1950’yi izleyen y irmi y ılı, telik le re rağmen, boşuna geçmemdaki 700 büyük sanayi tesis inin

da, 163’ü ise 1961 1968 arasıntaydı.Yirmi yı lın İstanbul’daki sik ld k l b i

TÜR

sel eğilim, İstanbul’da açıkça ortay jek tif koşullar, doğacak yeni tip

maddî temel ler in i ve nedenlerini

İ



İstanbul sanayiinin ilg inç b iru laştırma kolaylık larına göre yerle

ziran işçi eyleminin en yoğun olaİzmit arası, İstanbul'un en büyük v

lerin in , karayolu u laştırması ko laluş yeri seçtik leri başlıca bölgediseçmesi İktisadî faktör lere ne dennin özellik le aynı bölgede sertleşmbir yığılma ve dayanışmanın sonu

Ekonomik bunalım anlarında

lerin geleneksel b ir be lirtis i olannin, sendikal çalışmaları k ıs ıtlay ıc

başka bir bölgede değil de, İstangelişmesi bir rastlantı değ ild ir.kullanan büyük tesis lerin yarıs ınınülkeekonomisin in darboğazları h

makta ve kendisin i örgütlü işçi skin ç izgilerle açığa vurmaktaydı.

bu ölçüde haSsas ve bilinci gelişolmasaydı, hiç b ir şeyonu harek


çekte şiddetlenen ekonomik

yapısal hastalıkların çalışanyansımasının ve çok anlamlıcuydu.



y

IV

GERGİNLEŞEN EMEK/SE

VE ASKERÎ O

SENDİKALAR Kanunu'ndakiginleşen sermaye/emek iliş kidüğüm daha ekler. 16 haziran oyeni kanunun, Anayasa’da işçilebirlik ler kurma özgürlüğüne, «kaykırı düştüğü bütün sosyal siyrince belir tild iğ i halde yasamameyi göz& alamamış ve sorun,

le Anayasa Mahkemesi’nin önükendi öz örgütlerin i kurma, seç

TÜR

den icazetli b ir sendika tip ine bazözlem apaçık kendisini duyuru

mücadele aracı olan işçi send ika ladeneti altına sokulması faşist yön



deneti a ltına sokulması, faşist yönzününhiç b ir toplumunda görülmemokratik send ikacılığ ın ilk ilkesi,

nüllü katı lışıdır.EmekSermaye ilişkile rinde

sonrasına ait o laylar, d ikkatle duru

limi gün ış ığına ç ıkarır:1) Güçlü send ikacılık için g

Sendikalar Kanunu’nun yarattığ ı« işveren denetinde sendikacılık» g

yeli yaratmıştır.2) İşçi s ınıfın ın kendisine ait

te de, gerg in liğ i bastırmak isterke

tılma durumuyla karşı karşıya bıraye ile emeğin ilişk ilerinde uzlaşm

yal hayatın akışı içinde ne ölçüdeiki ta ra f arasındaki bu tü r çatışmçoğulcu toplumda ana görevi yu r

mak olması gereken askerî güçlero ölçüde zorunlu bir ilkeydi. Zira,

is te r istemez bazen taraflardan

YAKLAŞAN BUNALIMKOŞULLA

8



ı

HİÇ BİR BUDIŞ DÜNYADAN SO

T ÜRK toplumunda 1970'lerinkeskinleşen, giderek, birbir ler in

ekonomik ve siyasal bunalımlar,ama aslında ell i, giderekikiyüzekonomi s iyasetin in ürünlerid irleneksel çerçeveyi artık zorlamaylum kendisin i birden sert bunal

bunalım anında, kurulu düzeninolan iç ve dış «akıU lar derhalkalkınmada yeni çıkar yolla r, d

TÜR

dan bunalımlara sürüklenmişlerdir.sefarethane ler arasında be lirlenyıktığ ı Osmanlı devleti bunun, olsa

O halde bunalımlardan kurtu



O halde, bunalımlardan kurtunuç verecek tek gerçekçi yo lu, k

lik le rin i, ile ri doğru köklü değiş iaşabilmektedir: Kaynakların kullan

ni bir dinamizmle ileriye doğru atsağlanacak gerçek artışlarla, dahazına ulaşmak... 20. yüzyılda ekobunların dolaylı b ir yansıması olyok etmenin, bu gelişme stratejis

lam formülü yoktur.Toplumlar ve halklar, bunalı

tün iktidar ta leplerini b ilinçle tartlar. Toplumda devrimci b ir a tılım

ganik bütünleniş ve örgütleniştenhiç olmazsa kısa sürede ta rih i ilenama şansı yok denecek kadar a

yük anlarda, yalnız iç değil, uluslageler de belirley ic i roller oynarlar

şullarla çelişen soyutlamalar, enda boyun eğmeye adaydırlar.

Tü k h lk bütü b l l



TÜR

ri dış politikasıyle yarattığı ulusl

den hoşlanmayan VVashington'un ârenler hiç de az değild ir.

1971'de başlayacak olan yeniB i i F Pl t l



sayan Beşinci Fransız Planı, toplum

ma önlemlerini ayaklandırıyordu, y

Geniş ölçüde ta rtış ılmaya başilg inç yönü, Fransız sanayic ilerin insek hedef olan % 6,5’luk büyümemesini istemeleridir . Sanayiciler, %madıkça, toplumun gerçek gücünün

b îr zaman son sın ırına kadar kusürmekteydiler.

Batılı ekonomik kuru luşların çtında daha 1960’larda % 7’lik b ir

Türkiye bakımından Fransa’nın den

medir... Türkiye, % 7 kalkınma hartış ına, arta kalan %4'ünün iseke le rin in genel kalkınma hızlarınsürmüştü. Oysa, Türkiye’nin en yaBatı ü lkeleri çok daha yüksek k

manın yolların ı araştırmaktadırlar.milyon işsize iş yaratmak zorunluğ

lunacak olan Türkiye’ye 1970’ lerde


lu b ir toplum için duydukları ö

tünleniş i gerçek leştirememiş lersekonominin geliş imin i durduruculir ler . Oysa, üretic i güçlerin ger lmamas gereken bir çağda



rulmaması gereken bir çağda y«Bağımsız Türkiye» derken, bu

dit'n in durumuna düşmek de va

III

DEMİREL’İN D

1960'LI YILLARDA p lânlı oTürk ekonomisi, 1970'lerde tkarşı karşıyadır. Ekonominin geve daha güzel b ir Türkiye yaraselen istekleri kendiölçüleri iç

1969 genel seçimlerinin hemenği gibi, yeni dönemde AP’nin enistediğ i halk y ığ ın la rın ın maddî

TÜR

grupların ın ç ıkarları arasında b ir

tedir.

Bir siyasal parti için y ığınlarımek ancak onların ekonomiden a



mekle, b ir başka deyişle, b ir üretiların ı geliştirmekle mümkündür. 1

yıl boyunca ülkeye damgasını vurme» s iyasetin in yürütücüsü olarak

m irel, bu gerçeği görüyordu.yüksek ve orta gelir gruplarını

vergilemeçabasınagir işilmesi her

nucudur. Toplumsal adalet, İk tisad1960 lı on y ılın en cesur vergiler ip lanlı dönemin «reformcu» denenrecek gücü kendilerinde bulamamı

Yığınların desteğini elde tutm

isteklere öncelik vermek», «ekonoyüksek kalkınma h ız la rıyle, refahı

türünden sloganlarla işe gir işen Dda geniş köylü ve işçi y ığınlarınadaha fazla duyurmasını bilen ken

burjuvazis inin çok sert tepkis iy legelirden a ld ık la rı pay artırılmad ığ ı

d h d AP' h


Jere dayamak ve daha h ızlı b ir

yolla rın ı araştırmak zorunda olanşında dar b ir geçidi aşmaya ça

mayan bir ik tisat s iyaseti ile gegetirdiği yükler iç ve dış baskıla



getirdiği yükler, iç ve dış baskıla

lında AP’yi ve Demirel’i büyük k

tedir, artık.

ABD YÖRÜNGESİNDEN TÜRKİYE DEVALÜASYON

9



i

TÜRKİYE ÜSTÜNDE DARALAN

TÜRK ekonomisinde 1960'lar

te rs iz lik le ri, ihracat zorlukları v

ile gitg ide netleşen darlık bunalımsel b ir çarkı yeniden harekete g

En önemli iş ko llarında yatırımlaryüdüğünden üre tim ağırlaşmaktadan ikmal zorlukları çekilmektedTürkiye’sinde yaklaşan genel ve b

bercileridirler.

K ld ki id ü ti


ve para darlığ ı ş ikâyetle ri bu o

me tepkilerden ibarettir.Ekonomik bunalım, 1970 ya

de açıkça ortaya çıkm ıştı ki,nemli seçim lerde bulunması



çlemekteydi. Batılı ü lkeler yeni d

ği için,sanayidevepiyasada beliyoluyla gidermek mümkün olam

rısı sona erdiği halde, dış borçk iye’nin o y ıl alacağı kredi mikt

değild i. Planlı kalkınma deneyin

ri Batı ilk o larak Türk iye 'y i böyşıya bırakmaktaydı. Demirel hütamda sosyalist b lokla t icaretiArap ülkeleriyle siyasal olduğuma yollar ını aradığı dikkatli göz

Ekonominin hep büyük b iranlarda ortaya çıkan dış yardımönce 1958’lere doğru da görülmkendi çabalarıy le dış ödemeleryınca, istenen « is tikrar» tedbirsının değerini örtülü olarak düşyara ttığ ı büyük sars ın tıla rın a

1960 hareketiy le devrilmiş , dah

TÜ

ğinden ötürü güçlü bazı iş çevre

Demirel, devalüasyon yaklaştıkçaönünde zamanla çe tin b ir yarışa1970 yılının yaz aylarında..



II

ORTAK PAZAR’A Y

DEVALÜASYON BASKISI VE

TÜRKİYE'nin boğazına takılan

bir başka halkasını, 22 temmuz 1kiye ve Avrupa Ekonomik Toplulu

y ıllık geçiş dönemini başlatmakteşkil eder.

Bu,BirleşikAmerika'nın 1970’lerlarından birisi olarak kalan Tür

önemli bir değ işikliği ifade ede

sosyal gelişimden ürken sermayamacındaki Yunan tip i faşizme kd k i i t ih d B t A


ağır bazı fa tura lar ödettirecektir.

halâta bağlı ham madde ve yatırımlüasyon oranında pahalılaşacaktır.kınma hızını kısa b ir süre içinyaratacak olan devalüasyon, ça



koşullarına bütün ağ ırlığ ıy le ya

hareketlilik ve b ilinçlenmenin eküstüne taştığ ı Türkiye gibi b ir ülk

nalımı biraz daha derin leştirmekParis’teki Konsorsyum to

1970 iç in istediği 140 milyon dolsadece 97 milyon dolarının karşıliarlık pro je kredis ine karş ılık iselarl ık bağlantıya giri lmesi de bu yöBatılı büyükü lkelerg ird iğ i d ış ticmen Türk iye'yi devalüasyon öncenansman güçlüğüyle karşı karşıya

Orta Doğu’da beliren yeniArap dünyasına açık b ir tav ır alal it ik ilişk ilerinde Sovyetler Bir liğ imuşama dönemine giren Türkiye’n

getireceği etkiler le ekonomik büyü

tenmesi anlaşılır bir şeydir. Ankageçidin, Türk toplumunun gelişmü d l ğ i

TÜR

III

TÜRKİYE’DE SANAYİİN D

DEVALÜASYO



TÜRKİYE'de sanayileşme 20sında ekonomik ve sosyal b ir zokarşıs ına ç ıkar. DP iktidarındaki 1

tim ilişk ilerinde sanayileşmenin öbiçimde teme lli değ işiklik le r get

rımda izlenen kapita listleşme süryan geleneksel ayakbağlarının çoCüce tarım iş le tmelerin in çöküşüdeğiş im ekonomisi ve geniş u laşt

büyük ölçüde özgürleştirm iş tir.kendis i iç in üretim yapan küçük msonrasında kaderini, büyük ken

geçinmeye bağlayan yeni sanayi

Önce DP’nin, daha sonra Chele AP iktidarların ın iz lediği ik t

ya Savaşı sonlarına kadar daha çsermayenin özellik le 1945/1970 arda sanayie akışını hızlandır ıcı yön



TÜ

Türkiye 1970 başlarında toplu

sek düzeyeçıktığı bir döneme de gduran yığınlar daha iy i yaşama kde kalanlar, hâlâ var olan son aya

için anlamlı gösterilerde bulunm



da gelişmemiş pazarlarasanayiy

ş irse, bu, ekonomiye uzun süredelayabilecek; bu fe rah lık toplumssonucunu da getirecekti. Çünkü,

genişleyen yatırımlar ve hızlananolduğu g ib i, iç baskıları be lirli b

etmek fırsatın ı verir.Devalüasyon ta rım ürünlerin i

ucuzlaştırarak ihracat kolaylığ ını

yordu. Ama, Türkiye bakımındaraç kapasitesi sınır lı bulunan tarımyararlanılabilirse, dış pazar potans

ü rünleridir. Kendilerini ve ekonomından önemli başarılar göstermhiç de kolay olmayan bu tarihselçekleştirme göreviyle baş başadıyondan sanayi ü rünleri ih racatın

rarlanılamaz ve iş kalkınma hızınderse, var olan toplumsal baskılar

TÜRKİYE’DE 1971 REJÎMÎ

ruflarda tarihsel b ir özlemi ifade

hevesidir. En azından Tanzimat Felumun belirli kes imleri «Avrupalıtı Avrupa ’nın orta ve yüksek ge lbiçim le rine özenmekten ile ri gitm



ye’nin ikiyüzy ıllık kurtu luş savaş

dırmaya, ne de modernleştirmeyederek, bu heveslerle toplumun bkan çöküntü ya da batış dönemlekın il işk i ler de görülmüştür.

Ortak Pazar’ı yaratan Romaolmaktan anladığı, «insan, emtia

ni serbestleştirerek, daha büyük bTürk iye’de Avrupalı olmak is teyegetirdiği bu tanım arasında bel ir li

k iye’nin ikiyüzyıldır kalkınamayışde bu çelişmede bulunabilir. Türk

palı ’nın dış görüntüsüne bakılmakardındaki onu yaratan bütün b ir srihsel nedenler z inciri ve bunlarıunutulmaktadır.

Oysa, dün olduğu gibi, bugün

b ir dünya pazarları tekel'i üs«mutlu» k iş is id ir. Rönesans'ı yar

TÜ

bilecek hedefler değild ir. Yeni pa

pazarlarını koruyabilmek için s tmak isteyen bay Avrupalı'n ın hed

pazarlar bulmak zorunda olan yoleri ve sosyo/ekonomik yapıs ı, z

lay giderilemeyecek çelişmeler sö



lay giderilemeyecek çelişmeler sö

melerin ez ic iliğ in i önlemek ise,bazı manivelaları d ikkatle ku llan

Bunlar, Boğazlar, Orta Doğu veelde e ttiğ i olağanüstü durum veü lke leri arasında oynayabileceğikara’nın asla bırakamayacağı siya

Ortak Pazar’ ın daha da genişleşmeye götürmek istediğ i 197devletten 323 milyon insanı toplabaşlarında ortalama bay Avrupalı

ri olan; yarıs ının evi ve otomobili

yonu bulunan; tümü de e lek trik litim toplumu yara tığ ıd ır.(i) En ço

ihtiyaç ların ı g iderebilen Türk santers iz durumunda donduracak, g id

rebilecek anlaşmalarla değil Ana

kentlerde yaşayanların bile bayçıkması beklenemezdi.

O k P 'l l 22 ll


ABD KARŞISINDA AET’Yİ SEÇ

TÜRKİYE ile Ortak Pazar araszalanan geçiş dönemi katma proto

V



zalanan geçiş dönemi katma protodış ekonomik ilişkilerinde yeni bira

kusuz... Toplumun ve ekonominin ö

cek büyük b ir deney vardı, şimBatı Avrupa ’nın dev kap ita list earasında aşama aşama gümrük yatirmekle kalmayacak, toplumun çe

nnda da modernleşme yönünde Alarıy le daha derinden benzerliğ i zhin yasaları oyunun kuralların ı bozlın sonunda genellikle Batı Avrupgeçmiş; buna uygun ekonomik, to

kültürel yapılara yakınlaşmış b irçalışacaktır, Türk kapitalizmi... Tüdiğ i davranış ka lıp larına kendi ulb ir k iş iliğ in damgasını vursa b ileda fazla Avrupalılaşmış olacaktır.

Fransa’nın büyükönderi de Gadavranış b içim le rin in va ro lduğu

üçüncü dünya ü lkelerin in daha

TÜ

De Gaulle’ün bazen bir orta ç

li tavırlarına bürünen büyük dirennı zamanda siyasal, toplumsal yade belirleyic is i durumuna ge ldiğ igerçek d ış ı değild ir. Aslında, Birle

Pazar arasında 1970'Ierde çıkar



Pazar arasında 1970'Ierde çıkar

büyümekte oluşu çok anlamlıd ır.karşı karşıya bulunan ABD, enflaye tle ri büsbütün arttığ ından Ortadar rekabet edememektedir. Yenhington’a, sözgelişi, Ortak Pazar’dt ı kotalar ve yüksek gümrüklerle tanır, hatta. ABD ile Ortak Pazarya pazarlarının âdeta yenidenböl

bu ağır rekabet, yeryüzünün b irolduğu izlenimini verir.

Truman Doktrin i'nden başlayıpdar ABDekonomikvesiyasaletkibTürk iye’nin Ortak Pazar’ın ekonomkatılmaya doğruattığı adım,yeryüzlarına rastlar, iş te ... Ankara aske

ile yakın i lişkisini sürdürmekle birekonomik alanda Ortak Pazar’a dt k P ’ F B t Al


olmadığını dünya kamuoyuna duyu

AET’yle yapılan anlaşma gerçve MHP tarafından başka gerekedilecektir. CHP Genel Sekreter

«Türkiye'nin, yabancı sermayenin üü ü l i i ld ğ



mürü çevrelerinin egemen olduğu

avuç açan b ir ü lke durumuna getminde yorum luyordu. TİP «Türkiy

lizmine teslim edildiğini» beodak noktasında, Türkiye’yi önce klığıyla derinlemesine sanayileş

yükseltme talebi yer alır. Bunun içve kültürde çağın izin verdiği enğımsız b ir ilişk i ler bütününe geçm

Rejim tartışmaların ın keskin lve dışındaki iç ve dış Bizans o

1970'ler Türkiye'si Ortak Pazar’ınilk adımını böyle b ir görüntü içi

büyük bunalımın alacağı yörünge,Pazar i lişki ler ini de etkilemekten g

laşan kaos günlerinde...

KAOS YAKLAŞIR

10



I

SULTAN SÜLEYMAN’I YA

U SUN DERİNLERİNDE sezilip de

lunamamış doğrular, büyük tarih a

taya konulmalı; bölünmüş ya dadeğişim ve ilerlemeye dönük özlembirlerine yakın laşmanın yolların ıve ç ıkar ların dar s ınır lar ı, geniş yderinden zorlanmalıd ır. Anlayış v

ışık tutmalıdır, yarın’a...Özlemler ile gerçekler arasınd

TÜRKİYE’DE 1971 REJÎMİ

sans’ın eşiğindeki Batı'ya çev ird i

lem iş t ik )«Hıristiyanlar sürekli o larak k

le edip dururlar, zira her b iris i yaaralarında en önde gelen kişi okorkmayınız çünkü içle rinde hiç



korkmayınız, çünkü içle rinde hiç

kes salt kendisin i göz önünde tutkarı düşünmez. Kavgacı, buyruk d

da ve itaats izdirler., Üstlerine bağonlarda, oysa her şey bunlara day

Tarihin belirli b ir değişim no

tam bile şaşırtan bu iç kargaşa, bs ıçrayış anının yanıltıc ı dış görünrağan yapıların ı ar tık geride bıraka

re dayanan toplu luklar, kendileri

ken, genellik le bir kaos’un içinesa, bu anlamdaki altüst oluşlar deçınılmaz tablolar ıdır lar. Tutucu gödi kendisine büe itiraftan çekindiğlanmış olduğu eski dünyanın ve oy ık ılış ı karşısında çokluk ürpertiyeyunca duyulmuş olan «çöküntü

Oysa çöken dünün dünyasıdıdünyanın kuruluşu iç indir. Yeter

TÜR

et ve tırnakcasına kenetlenmiş b ir

t ir ilemedikçe,ütopyaların ülkesindenna indirilemez. Kanatsız ve gövd

mutlaka kır ıl ır ve önce t raj ik olan

komediye dönüşür.Değişmek, gelişmek, sanayile



Değişmek, gelişmek, sanayile

daha büyük ve adaletli b ir pay almlüsü, dar ge lirlisiyle çalışkan ama yin yaklaşmasını bilgece bir geÖzlemlerin in hak lılığ ından ve güzdemokratik ve bağımsız bir toplum

dan haberli olarak, güze! halkımızrın ın da iki yüz y ıllık fild iş i kulesçeklerin in sağlam toprağına basm

kü, ayd ınlık ve kurtu luş ancak ha

yanında bulunabilir.

II

DAR GEÇİT, HALKIN DIŞIN



TÜR

İçteki dar boğazlar, hiç kuşkus

■yaklaştıkça daha da kr i tik bir duruhiç bir dar geçit halksız aşılmaz vnomik, sosyal yaşantıya akt if katıl

dar toplumdaki ça lkantıla r durmazdir, bütün bunalım dönemleri için



, ç

Günlük terc ih ve kararlar nerede kalacak tek gerçek toplumun

leşmeyi zorlayan özlem, is tek veşey olmayacaktır.

UI

İNÖNÜ, DEMİREL VE D

DIŞ YARDIMSIZ bırakıla rakdar boğazına sürüklenen Türkiyemik konularda ilg inç açıklamalara

mentosu Türk Grubu Başkanı Sen1970’in son haftalarında AP'den


lizme g id iyor, hükümetin iz bigân

sunda güvenemiyoruz» demekteydiAP’den is tifa ederken senatö

diği mektup, kuşkuların AP Mecllar bulduğunu doğru layacaktır. İstüketime ve rantiye s ın ıflara yöne



y y

«sosyalist b ir uygulama» diye nitçek ic id ir. Oysa, zaten, gayrimenkartırarak açıktan elde edilen ran

1970 verg i tasarıları, Anadolu ’nunrım ve ticaret kesiminden başlanggörmüştür. Bu çevre ler yeni verkullanılmayan servetle ri tö rpü leykarakterde saymaktadırlar.

Azalan dış k redile r karşısındnelleştire rek, var olan kap ita lis t

yük b ir ekonomiye geçmek isteye

başında iki ateş arasındadır. A teburjuvaziyi meydana getiren genişyanında ise ekonomik ve siyasalbaşlamış ta rım ve ticare t büyüktadır. Memurlara verg ile r yoiuyle

gruplardan yapılması düşünülenlangıçtaki 2 milyarlık hedeften ta

TÜR

s ın ıfın , fark lı nedenlerle de olsa,

lik le sanayii ve işç ileri ge liş tirenkarşısında duyduğu güvensiz lik le

rın düşürülmesi ortak hedef halin iAvrupa Parlamentosu Türk Grubud ış iradenin is teklerine de uygun



nin Arap ve özellikle sosyalistil işk iler , Anadolu'da Doğu kredilesanayi tes is le ri, Orta Doğu ile Agüç değiş ik lik leri karşıs ında Ankatavır, AP iktidarının «istenmeyen»

siyasal yönünü bütünler.

ABD’nin Ankara eski Büyükeaçıklamalar Türkiye ’deki iktidararasında beliren çelişmenin yeniortaya koyar. Korner, 1960’lara

kınmasını hızlandırmak için «aşırMenderes'in ekonomik tutumununrin düşündürdüğünü» hatırla tmak

1960 darbesinden önce Ankara'yasiyasal ik tidarın başına «ekonomi

mezse, yard ımın kesileceğ in i» dumen aynı ekonomi siyase tine dkesilmiş ve «çok az bir ekonomik


lar» bulmaları her halde bir rast

CHP’nin gençlik o laylarıy le ilg i liise, Türkiye’de «İlerde kurulmakç imine uygun gerekçe için s tratena bile yer ve rilir. A raştırılmrastlantın ın kendisinden önce, on



lamlı benzerlik lerin nedenleri vekiye'nin ç ıkarları sorunu olmalıyd

IV

DEMİREL’İN UYA

TOPLUMUN eğ ilim lerin i a ralü lünde ç ık tığ ı Karadeniz gezisiilginç tablolarla döner. Başbve umutla rın yan yana d iz ild iğ irüntüsüdür. Demire l’e göre, den

kış ıp kalmış Karadeniz k ıy ısındasi f b ir nüfus, s ık ın tı iç indedir.

TÜ

rek halka, «askere giden sensin,

her tür lü meşakkate katlanan sensahibi de sen ol» d iye çağrıda b

1970 Türkiye'sinin dinamla r şaş ırtıc ı ya rg ıla r değ ild ir. Targüzel gün lerin özlemiyle 20. yüz



y ılına gelmiş Türk halkı, aslında,kede gerçekten «söz sahibi» o layaklaşmış durumdaydı. Sanayileşlir , ulusal gelirden daha âdil paygeliştirme haklarını dileyen yeni T

s ın ıfla rı bu özgür tav ırla rıy le b iraydınlarına ürperti verd iriyordu,kalkınmaya yöne lmiş eylemler içsal tabana o turabilmek 1970’lerde

luluk sayılmalıydı.Başbakan, gördüğü toplumsa

Türk iye’nin sorununu iki açıdane l'e göre, sorunların ilk i, sanayiratmaktır. AP liderin in «Fabrika omek çıkarsa hakkın olu r. Hak oyokken boş tarlada ne hakkı araya

leri, toplumda yaratılan değerin yde kullanılmasın ın yararın ı açıklam


layışına karşı koyar. Dış b

g ittikçe azalmakta olduğu 1970

bakımından Ortak Pazar’ ın ayrı bladığı görülür. AP'nin, Ortak Pazacağı kolaylık la rı, yeryüzünün yennak sağlamanın bir manivelas

Batı Avrupa ’nın b ir süredir AB



sağladığı dinam ik gelişme de,kaymalarıyle b irlik te , AP'nin Oher halde belir li b ir rol oynamışları önünde, sürekli o larak, «sözda bulunurken, Başbakan Demirenayileşmeden başka hiç bir şeyintiremeyeceğ in i her fırsa tta belirilişk iler in yörüngesin in artık Orta

rılması gerektiğ i temasını özenlgetirebileceği ih timaller karşısın

V

DAR GEÇİT YAKL

TÜ

deki 2 m ilya r lira lık büyük a rtışrın ekonomik alana yansımış yeni

derine göre, bütün bu kargaşa içkiye’nin büyük meselesi kalk ınmatamdaki bulanıklık, çatlama, görüakım ların arkasında da yine eko

ald ığ ın ı be l ir tir , ıs rarla : «Siyaset



mayı b ir an evvei yapmak, en iylar. S iyasî akımların , resmî akıml

tında yatan iy i n iyet ve samimî ar

Hangi siyasal düzen altında

h iç b ir toplumda siyasal parti ya

gerçek lerin ötesinde ve dışındanülemez... Aslında, s iyaset, ekonorüş ve çıka rla rın b ir ö rgütlenişbaşka şey değild ir. Siyasal düzen

rın, hesapların, oyunların döndüğü

yış temelinden haksızdır. En k iş ib ile , en son aşamada, belirli b ir

aşırı g itmiş bir yansımasından ibareken siyaset değ il, bu çarp ık lık l

nomik düzenin kendisidir .

Demokratik hakların başlıcada çıkarlara ait ekonomik ve sosya


lananlar ya da onları savunanlarsomut bel ir tis id ir .

Ellinci y ılına yaklaşan genç Tkurucularından b ir is i o larak İnön jiminde, vatandaşların fik irle rin isöy ledik leri b ir gelişme devrinde

siyas î mesele lerimiz tartışma ko



yersiz olmasa gerektir . Demokratitartışma ortamı, başlangıçtaki bü

men en sonunda ekonomik ve toprulukla belireceği aydınlık bir yold

CHP lideri İnönü, iç so runla

runlar arasındaki ilişk ilere de deya vaziyetinde Bir leşik Amerika vş ı düşmanlık yapmayan» b ir s iyamünü günün koşullarında daha

söyle r. CHP lide rine göre, hedef

tu luşun yo lu ise, «bağımsız b ir dşayan b ir devlet» o lmaktır. Kalkısında, Batı ve Doğu’nun d ış kaynih tiyac ı olan Türk iye 'n in , demokkorumasının yararını belirten İnönnen dar geçitte , kendileri yönünperspektif verir. CHP liderine götik leşme ve kalkınma olmalıd ır

1971Türkiye



TürkiyeGeçiş füzeni

1971 b e

“DÜNLE BERABER GİTTİ,

SÖZLERİ...”1KESKİNLEŞEN GELİŞKİLE YOĞUNLAŞTIRIYOR

2LİBERAL PARTİ AP ve SOS



PARTİ TİPİN ONUNCU YTÜRKİYE

3SORUMSUZ KALMAK MÜM

4TÜRKİYE’DE EKONOMİK POLİTİK YAPI

512 MART MUHTIRASI veÖNÜMÜZDEKİ SORUNLARI

6

1971 REJİMİ’NİN “PARTİLEHÜKÜMETİ ve SOSYAL GÜ7

ÇAĞDAŞ DÜNYA GERÇEKLTÜRKİYE

8

1971 REJİMİ SERTLEŞİYOR9SANCILI DÖNEM İŞÇİ SIN

«DÜNLE BER

DÜNÜN SÖZL



D ÜN Y A M I Z v

1 9 7 1 ’ i n i lk gününü ya

akışı içi n de 1971 d e h

bi r du r ak ol acakt ır . Y

yıl l ık yaşan tısında bel k

lan bi r yıl , i nsan tar ih

yen akışının bel i r l i bi

E gel i f i l ozof daha yüz

her an akan suyu n , b i r

ba ka old u un u» sezmi

gel i şi ml er , bun l ar ın daha

mal ar ı ol an si yasa l bun al

du k l ar ı t opl umu n ve bi r p

yi i zM yuva r l ağının i l er l eyiş

sür ek l i n i tel i k değ işi ml e

Özel l i k l e Tür k top l um u g

sınır l ar ına u l aştığı t opl um

zen dünün d oğr u gör üşl er



ü ü ü

ve ger i tezl er i ka tına i n di

B i lg i l er b i l gesi M zvl â

r aber gi t t i cancağzım m k

a i tn der , «imd i yen i şeyl e

Bu l anm adan , donma da n

ve ger ek l i l i ğ in i d i l e get i r en

i n T ür k i ye’si n d e ya şa sa yd

kazanır dı.

19 7 0 ’ in T ür k i ye’si ba

a syon yapıl mış, n e v er gi l er e g i r i şi l m i ş ve n e d e Or t a

bi r dön emece var dırıl a bi l

T ür k i ye’si bütün bun l ar ın

n iş etk i ve tepk i z inc i r le

l adığı bi r t opl umdu r . Or t an em i n i n başl ayışı i se Tü

r ülmem i ş bi r hızl a deği

yaşamak b i r mu t l u l uk

lu k t ur d a . .. Sana yi leşmti k ve bağımsız Tür k i y

r um l u l u k l a r ımızın oda k

içi nd e bu l u nd uğumu z d

k em i zi n h er yen i ha r eke



di mi zi yen i d en gözden

çek l er i n ışığında esk i g

sen t ezl er e u l aşmamızı z

si z kötümser l i k l er d en ka

ser l i k l er den sakınar ak ,

r ına der i n d en ka tıl ıp y

ma ya sür ek l i bi çi m de k

N e anl aşılmad an söyl en

özler i k avr anmadan b

çağımız ve T ür k i ye’m i z

lu k ve gör ev ler i m i zi ye

Tür k i ye’ni n bütün

d e açılmaya başl a yan

ve i nsan k ar şısındak i g

yıl ıp ör güt l enm esi yl e soÇün k ü tar i hi n an ası, ya



12 °Mart ö

1

KESKİNLEŞEN GELİŞKİ

YOĞUNLAŞTIR



I

BU KAOSUN ALTIND

XÜRK TOPLUMUNUN 1971 b

liğ i, geçirmekte olduğu gelişmed ır b irikm iş sorunlar birdenbire demokra tik hakların sağladığı g

patlayış lara dönüşmektedir. Tarih

güçlerin yeni iç çatışmaları hazırl jik an, dünya görüşlerinin n itelikdan değer lendir ileb ilir. Eski durglemini çeken dünün insanları antoplumunun bu sancıların ortasınd

ler de yaratıc ı b ir kaos’tan söz eDünyaya bakış açıları b ir Ar

TÜ

Türkiye ’nin sars ıntıları iç in A1970'in ilk günü yayınladığı b ild ir

içindeki topluma artık e lb isen in nı» söy lemişti. Çetin ekonomik ksal bunalım ların b irb irin i izled iğ i

lik eylemlerin in z incirleme sürüpgerçekte eski sosyo /ekonomik ya



ların ın d ışına taşmaya başlamış osındaki çelişmeleri serg iliyordu. Ygeleceği olan toplumun d inamik gha özgür biçimde ge liş tireb ilecekluyorlardı.

1971'in ilk günlerinde tekn ik şında boş oturma direnişi»ne gzorlanış ların yeni bir halkasını medık la rı b ild irile rde tekn ik elemanparmak basmaktadırlar: Türk teknik

posu, yur t gerçeklerinin geris indesanayileşme ve demokratikleşmesinmeler yaratmakta, oysa teknikbunları karşılamaya yetmemektediçim lendirmesi gereken iktidar v

çalışanlar arasındaki bağlantıy ıgüç 1970’ lerde plan hedeflerin in b


ekonomik ve sosyal sorunları el ir . Buz dağının önemli yanı, suyuğil. a ltındaki büyük gövdesidir. Dlemler, en dengesiz kullanıld ık la

zorlanışı ortaya koyusun bir yoluler. B ir toplumda demokratik hagünün gerçek leriy le çe lişen esk



me»ye yetebilseydi, yönetim çokToplumdaki ge lişme bunalım

yanlar, gerçekleri b ilmek zorund

datıc ı b ir durgunluk çözüm yolumun yeniden biç imlendirilmeyi g

yapının gerçeklerine eğilinmedikçmaya devam edecektir. Kaos, buleminin ve mücadelesinin ancakcu değil.

1971 Türk iyes i’nin bunalımla

rekçesiyle Çankaya'da yapılmayalarında ya da yukarıdan çözümyonun üstüne çevrilmesi gereken

TÜR

doğmaya başlayan dış dinamiklerinme çark ların ın d ışına düşen TürkiyAvrupa'daki yeni hegemonya merkçası durumuna g iriyordu. Ekonomve gerileme, kaçınılmaz olarak, to

larında dar boğazlar yaratmıştır.



Eğitim veöğretimdetoplumungeliş im ine, onun gerek lerine deridur. Ekonominin ve teknolojin in i ti

menin niteliğ ini belirlediği g ibi,yede temellerini atar.Türkiye'deekon

tim in ekonomik, sosyal ve b ilimkarş ılayıc ı insan ye tiş tirme görevit ır . Sanayi ya da ticaret kesimlerın ın yetersiz kalışı yüzünden öboyunca yeni yetişen elemanlaratılmaktan başka çıkar yol ka lma

nite liğ in in Cumhuriye t döneminenedenlerinden bir is i de y ine bu e

leşme ancak ekonomik ve teknolu k ıld ığı b ir o lgudur. Oysa, Türkilere dayalı, d indış ı b ir teknik elem

istek çağlar boyunca yetersiz kal

Ya din adamları ya da bürok


nomi yaratma özlemleri, gençle

var olan yap ısıyle sürekli çelişyi Batılaşîırmak için ve rilen m

yeni orta s ın ı f aydın ların ın kend

ve refah sağlama özlemine deİmparatorluk topraklarının ta

Tü k d l i d d bü ü



genç Türk devletinde de büyümve eğitim sorunların ı özellik le eda patlama noktasına get irmişti rünive rsite gençliği, özd lik le m

uymadığ ı iç ça lışma koşullarınd

nu duyuran b ir zümre olarak kSiyasal ik tidarın küçük burju

rudan doğruya büyük burjuvazinye başladığı 1945 sonrası Türkiyküçük burjuva aydınları arasında

belirleş ir . Yetişmiş e lemanların sermaye ile bütünleşirken, kamurıy le baş başa kalan devlet bükanatta olan gençlik grupların ın

lla da sars ılır. 1971 başının Türkargaşa halini aldığı korkunç bir

le t bürokrasis in in her gün b ir dara muhalefetini ilân etmekte

TÜR

KAYNAYAN TOPLUMUN

SORUNLAR VE S

DERİN t l l lk t l

III



DERİN toplumsal çalkan tıla rmuna 1971'in i lk i lgi çekici belgesi

s ı ’ndan gelir. Kesin b ir altüst oluni Türkiye’nin en önemli olayı,

tim ilişkileri arasındaki çatışmanın

rın içinde de önemli ça tlamalar ymasıd ır. Türk ekonomisin in kararler inde 1971 başlarında yoğun birmekted ir. İk tidarın yeni is tek lis iher an biraz dahauzaklaştır ılmakta

öncesi’nden arta kalan ticar î sermve çeş itli aracı kesim lerdir. 130m il lî ge lir düzeyinde sanayiin 197yı , çatışmaların maddî temelin i vesanayi burjuvazisi, ü re tic i güçleriken eski düzenin koyduğu engel

ve d ış koşulların d ik tiğ i dar boğaolmaya yönelen bir grup burjuvazid


ye’de sermaye ye te rsizliğ in i gidar uygulanan ik tisat ve maliyeölçüde başarılı o lmadığını b ild iriki olaya dikkati çekerler:

• «Siyasî ve ekonomik bağ ı

Geçirilen ve geçirilmekte



• «Geçirilen ve geçirilmektek iye ’nin kendi mevcut ekonomikdiğ i ağırlığ ı arttırması gerektiğ

Türkiye'nin o güne kadar süilişk ile rin i çeş itli açılardan ma

ik i yargı, süb jek tif b ir iyi n iyetönemlid ir. Bütün tarihsel deneylık , ancak çözümü kaçın ılmazlaş

di önüne koyar. Siyasal ve ekotu larak ulusal kaynakları üstünd

ekonomi yaratma hedefi, bu antoplumcu aydınından işçis ine, gc is ine dek kesin ve ortak soruma yörüngesine g irmesi, aslındcak maddî koşulların da geliş ti

Bağımsız, sanayileşmiş bir Tle r toplumun bu yeni d inamikl b tl l ö lidi l

TÜR

önüne konulmuş olan bağ ımsızlıkmokratikleşme sorununa, kendi kt ı l ışt ır.

1971 Türkiye's inin gerçekleri,

lik le rinden, b ilimse l yöntemlerle iç in gerçekten çok şaşırtıc ıd ır. Tkl ü l d ü i i ü l



yaklaşan günlerde, ü re tic i güçleetk is iy le ik tidarı sars ılmakta olanbir cıva gibi kaymaktadır. Gününlıp laşmış pusula larıy le kavramayadinamik bir ortamda yaşantının öt

ceklerdir. 1971'in kaos görüntüstav ırların sonucudur. Hatayı y ığ ın laçılar ının yetersizliğindearamaktan

yasal kuruluşlarından, küçükburjuvazarlarına değin toplumun bütün üs

ratmakta ve e lle r, ormanın bütünülara uzanmaktadır. Toplumun «de

ni ünlü «cici demokrasi» sloganıygüçlerdeki gelişmeyi, aşmak istedbir tutma çabaları, gerçeği ta r

kavrayamayan bazı orta sınıf aydıfaşizme açabilecek bir karamsarlığ


kaos görünüşüne büründüğü anl

nanların bazen geri, geri sananldık ları b ir komediye döner. Butarihsel oluş ile yaşanan anın oancak tutarlı b ir köprü kurmaklölçüde iy i n iyetli o lurlarsa olsunyaln ız tarih ile bütünlük içinde

ğa basmaya başlarlar Düş görm



ğa basmaya başlarlar. Düş görmlunabileceği tek alan maddî ge

Türkiye'yi yaşadığı tarihsetopluma doğru geçirmek isteyen

lerin «Topluma Dönük Sanayicmeyecek tutamak noktaları bulanayic iler Anadolu ’nun bağrında

lemini duyanlar arasında artık bde bulunduğunu duyurmaktadır lazuk yapısını kökünden düzeltmereformu isteyen Eskişehir'li sanb ir ayrılık kalır a rtık ... Sanay

ların devletçe a lın ıp topraksız

linde» dağıt ılmasını destekleme1960'Iarda egemen çevre lerde

«üretim i a rtırmayı zorunlu kılac/erg is i konması» tek lif i b ile art

TÜR

y ı l sonra da ne toprak reformu, n

rın ve rim ilkesine göre ile ric i b irmesi tekl if ler i tümüyle sosyalistİsteğin özünde, ulusal kaynaklarınekonomi yaratacak yönde yenidenrin demokratik haklarının anlaml ılaleşmenin arttırılmas ı gibi hedefle

burjuvazi'n in gerçekten «ulusal» n



burjuvazi nin gerçekten «ulusal» nrin in, sorunla rın gerçeklik eldecesaretle destekleyebileceği dem

Sanayileşmeye il işkin hedefle

c ile r daha da açık tav ırla r a lırla r.«sanayileşme savaşında önemli ro

mallar üretimi yapan» kuru luşlar i

tim malları ü re tim ine yönelen firmvar çekilmesini is ter ler . «Sanayialınmalıdır» çağrıs ı, bu çabanın do

diri , «yeni planlama sırasında, herc ılız sanayi kuru luşları yerine, baüzere, bazı öncelikli sahalarda topları yaratılmasını» önerir. İleri teknayie yönelme stratejis inde, yaba

yileşme sorununun çözümüne ybild ir ide eklenir Dış kaynak seçi


sanayiin kendi ben liğ in i bulma

sonra ayak bağları haline dönmisteyen sanayici bunalımın kesktoplumu ve ekonomiyi daha ilgüçlerle yakınlaşmanın yollarınh ir b ild iris i hasta lıkla ra yöne lti

dur Bild iriye göre «Türk banka



dur. Bild iriye göre, «Türk bankatemin yeni gerçekleriy le bağda«ticaret erbabı ve teşkilâtlanma

kred i dağ ıtıc ıla rın ı» beslemek«geniş ölçüde ticaret kesimine

mek iç in «Gelir ve Kurumlar Vedeki avantaj, bir başka deyişlep ıların ı tamamen kapatmak gerre t kesimine eğilmeli ve perak

daki, «fiyat ar tış unsuru olan s

rin i tasfiyeye» yard ımcı o lmalıluşları «özerk» b ir yapıya karilmeiidirier.

Topluma Dönük Sanayici B

nayileşme çabasında kendisindveremediği» ya rg ısıyle sonuçla

yetersizlikten, gerçek Türk sanai i kli d ki ik ili ö ü

TÜR

YAPI DÜZELMEDİKÇE BU

1971 TÜRKİYESİ'NDE yeni

itibaren takvimden düşen her yi lik i b i i

IV



itibaren takvimden düşen her ygerg in lik , yeni b ir çatışma, yeniTürkiye ’nin dinamik güçleri ile e

yapısı arasındaki çatışma tüm topla sarsmaktadır. Yaşanan anın he

lumsal a ltü st oluş dönem lerinineder. Ekonomik geliş ime paraleldüzeyi hızla yükselen ve ta lepleb ir gen işlik elde eden yığ ın la r vFabrikadaki işçi, tarladaki yoksul

özlemlerine ses katan toplumcu ayurtseverce duygularla, toplumun

yacak yapısal değiş ik lik leri önerm iş Türkiye, daha büyük b ir ekobölüşümünde adalet, toprak re fordeğiş ik likler ... Bütünbunlar, günün

nomik ve toplumsal yapının yarattnın somut çözüm yolla rıd ır İç i


sonra e tk ili olmaya başlayab ilirunları ne yaratabilir ne de ya

Türk iye’nin 1919'da kurtu luhuriyeti, 1945'te ik i par tili b ir leşmeyi gündeme alması, 19CHP’yie b irlikte tarih sahnesmantığı içinde kesin leşmiş ba

nucudur. Demokrat Parti'n in driçindeki koşulların ve güçlerin



içindeki koşulların ve güçlerinmasıydı. Oysa, 27 mayıstan soaçıklıkla ortaya koymuştur ki,is tekle rin i daha önceki ku rumolanaksızdır. Topluma yeni örgüt ik haklar, ekonomik ve sosyaldefle ri getiren İkinci Cumhuriy

i!k cumhuriyetin dünde kalmışy ış la rın ın reddi, ya da olumskın en güzel umutla rıy ie işbaş

1960'ta temelle ri sars ılırken bmun içindeki gelişme sancılarınvers itesi içindeki olaylarda ya

Rektör Onar’da görmek istemişle yüzeydeki belir tiler in vahim

geriye çev irmek is tediğ i için irnomik ve sosyal haklarına gerç

TÜR

kurşun b ir genci, b ir işçiy i yere siçinde tu tucu görüş ise sorumlu o

ş ileri görmek is tiyordu. Bitmek b iller diz is i iç inde, sözgeliş i. Siyasalkanı Prof. Talas’a «bacaksız» diyebAnayasanın yaratıcılarından b iris iSoysal'ın kapısı önünde sabotaj

aslında bu büyük a ltüst o luş anınl b i t ti ik ö



y şmaya çalışan b ir tavrın tip ik örnesosyo/ekonomik ortamların ın ürünüob jek tif gerçekliğin izin ve rd iğ ietk ide bulunabilirler. Bireyler sust

toplumun sorunları varsa ve çözüvam eder.Polis ya da ş iddet tedbirleriy le

mik sorunların çözülebileceği dah

ve 1940’ların İtalya ve Almanya'sın jik örneğidir. Türk iye’nin ekonomid

yasetteki patlamaların ın tek çözümiler iye doğru değiştiren at ılımları

Bu, y ığ ın larla el ele, yeni b ir b ir Türkiye’ye bakmak ve yönelme


denbire anarşist/ terörist eylemkılır,toplum... Bireysel eylem yo

nin en az yarım yüzyıl geride kabu eylemler «devrimci» denen gki, sorumluluğu devrimci çevresanıklar’ı genellik le aç ık lık ve

maz.Gizlenir âdeta... Tam tersi

larında bile «anarşist/terörist earasında bazı devlet kuruluşların



şarasında bazı devlet kuruluşlarınsürülür. Giderek, dar bir çerçeve

ğe ait belirli bir taktiği uygulamateğine bağlanmaya başlanır.

Ekonomik ve sosyal bunalımde toplumların şaşırt ıcı olaylarlarakılması, hiç kuşkusuz yeni b i

anlarında toplumların egemen sıhaklar’ı daraltarak; daha iler i ör

çimleri için savaşan güçlerin üstüdenerler. 20. yüzyıl tar ih i, böylebeslenençeşitli anarşive tedhişratılan otoritesizlik görüntüsü, bitor i te’nin gerekçesine dönüşür.

yasal ya da yasa d ış ı yolla rla b

gün...

TÜR

den kurmayı önerenanarşizm, ekonmelindeki bunalımın yarattığı t ipik b

rih, üstelik, anarşistler’in yarattıklakarşılık , çokluk getir ilmesini kolay

larla, kurulu düzenlerin talihsiz yarsöyler.

Anarşist felsefe’nin belirgin öz

zen’in değil, devrimci bir otoritenimayışıdır . Akı lcı lık, idealizm ve Hı



mayışıdır . Akı lcı lık, idealizm ve Hı

yutb ir özgürlükvekutsal bir«ben»şizm... Bireyselliğ in bu sonsuz

saldırgan bir anîi demokratizm veulaşır. Çetin mücadeleler karşılığın

rarı iç in elde edilmiş demokratik hrek yiti ri lm esine ortam hazırlayanşı en sert e leştirilerden b iris i, «yşartlarla uyarlı örgütlü mücadeleleğini» açıklayan Kari Marx’tan geyüzyıl öncesinin en büyük anarşistratt ığı olumsuz kargaşadan ötürü

den att ırmaktan bile kaçınmıyordu.

şizm denen şey, «ekonomik gelişimkılmış ve bütün altyapısı elinden a

düşünürve eylemcilerinin yeniüretüzere saldırıya girişmesi»nden baş


grev, giderek tahrip gibi, ser tlik

göster iler iy le varlığ ını sürdürebivar k i, işçi s ınıfın ın bilinç ve m

lara rağmen, sorumsuzluk ve ka

ş is t ya da devrimci sendikac ılık

ne de tutucu sendikacılık karşıs

b ilmekted ir 20 yüzy ılın ile ri secülüğünde toplumsal ve tarihse



cülüğünde, toplumsal ve tarihseyürüyor ve sıradan kahramanlıkbırakıyor...

Bir yasaklar ve cezalar bütün

gençlik kesimindeki terör ist eyledikalar arasındaki bel ir li bazı ey

lar koymak ister. Oysa, nedenle

şematik b îr anlaşy ışın ürünü o

cekleri tepkiye göre daha büyük

olabil ir . 16 haziran işçi eylemlersendika liderle ri iç in böyle b ir

haklarını korumak hiç kuşkusuz,

yöntcmleri savunmaktan çek dah

t ı. Aynı gerçek, bütün gençlik

önemle gözönünde tutulmaktayd ı

an, hukuk mantığı içinde bile uy

2

LİBERAL PARTİ AP VE SOTİP'in ONUNCU YILIND



I

ADALET PARTİSİ VE

X ÜHKİYE'NİN köklerinden çat

toplumun kendilerinden en çok sözruluşu yani liberal Ada le t Partisiİşçi Partisi, kuru luşların ın onuncu

b ir rastlantıy la b irkaç günlük araAdale t Partisi 11 şubat 1971

durmuş bulunuyordu. Son beş y ılıda, b ir buçuk y ılın ı ise koalisyonlao larak geç ird iğ i 1960’lı on y ıla AP

çüde damgasını vurmuştur. On y ı lşun, ik tidar üstünde bu kadar kısa

TÜRKİYE’DE 1971 REJtMÎ

lepleri, DP'nin ekonomik genişlesı olan Adale t Partis i’ne de ilk

kapılarını açmıştır.

AP Genel Başkanı ve o gün

Demirel partisin in on b irinci yılharken önemli b ir tespitte bulu

şubatın ı hatırlayın ız ve 1971 y ılınız. Nereden nereye ge linm iştir?



iieri demokrasilerde mevcut gensinde ne kadar çok şey kazanmı

yakın mazide meydana gelen hhalk kütle lerine indird iğ i ik iliğ in

s iyasî sebeplerden dolayı kardeşdelenmesin in önüne geçilmesid i le getird iğ i gerçek, DP olgusu

başka b ir şey değ ild ir. Siyasallardaki değiş ik lik , partin in iç yap

ri yansıtır, zaten... 1965 seçiminezorunlukları dolayıs ıy le «vatan içAP'nin 1969 seçimindeki sloganrefah»tır. On y ıl boyunca toplumpısında ve üretim güçlerinde yer

DP'den bağımsız olarak, toplumtakt ik ler le ç ıkabilir duruma getirm




durumunu geliştirebilmek ise, kabağların ı acımaksızın tasfiye ede

luma modern kapita lizme özgü rgetirebilmekle mümkündü. Onunlideri, «mi llî hayatım ızın her sah

ıslahat ve rasyonelleşme ihtiyaderken bu gerçeği görüyordu. Ayaseti var olan güç çekişmeleriçetin b ir iş tir... O kadar ki, ra



olan modem verg i, kredi ve ik tbozdukları eski egemen güçlerin

luklar yaratmasıy le sonuçlanmıştırın ı sürdüreb ilmesi için AP belki

maya ya da o güçlerin is tekle rteydi, onuncu yılın ın sonunda...

Türkiye’de 1971’ in ilk aylarınolayları böyle b ir çerçeve içinde

Genel Sekreteri Ecevit bu karga

«ya doğrudan doğruya hükümetincünü aşan bazı resmî ku ru luşlarbir hesabın, bir taktiğin» bulunduğİleric i çevre ler toplumun yeni is t

ma amacını güden faşizmin bulu

iz lerken, AP lideri de toplumu «dliğ i yapmaya» çağırır. Kendi önün

TÜR

TÜRKİYE İŞÇİ PARTİSİ

TÜRKİYE İşçi Partisi ise kuru13 şubat 1971'de arkada b ırakıyobüyük değiş imlerle dolu on y ılın ın

rinden b iris id ir. TİP ile b irlik te soyı lış ve örgütleniş i uzun bir arada



y ş g şniden yasallık kazanmış; toplum yyal tezlerle karşı karşıya kalmıştı

rastlantıların değil, be lirli toplumsa

sonucudur. Belir li b ir sosyal örgütllumcu anlayışlara bazen yaklaşanOsmanlı devletinden bile yaşlıd ır .dönemiyle birl ik te Türk toplumundişçi eylemlerin in belird iğ i görü lilk modern işçi örgütü olan Amkuruluşu 1871'e, ilk toplumcu ve

yayan parti Osmanlı Sosyalist F1910’a kadar uzanır. 1971 bu açıdayanı sıra, Türkiye’de i lk modern işçzüncü yıldönümü olmak gibi ta

İk inci Meşrutiyet ve Cumhuriyet dk l l tik l i TİP'i ü tü d


!arm bel iriş in i de çabuklaştırmıştıa it dağırak görüntü le ri geride b

çük Asya, 1960’lara ile ri sermayemücadele leriy le g irmiştir. Kapitaaç ık lık e lde etmesi, bütün s ın ı flı

o lgusuyla TİP ya da DİSK gibi sol

k iye'de de gerekli maddî ortamı y

yı l boyunca en büyük ağır lığ ı Türksı ve s ın ıflasma sorunlarına verm



sı ve s ın ıflasma sorunlarına verm

On y ı llık yaşantısı süresinceduğu ölçüde, çeşitli sosya lis t kare uğramış; geçen süreyle birl ikte

ya lis t hareket önündeki yeri deŞöyle k i:

1 — Türkiye İşçi Partiside u laştığ ı gelişim düzeyi karşısb ir sürekli devrim süreci içinde

sosyalis t devrime geçeceğin i ön

söz konusu olan, ik tidar için topişç i s ın ı fı öncülüğünde mücadeleBaşkanı Behice Boran onuncu yılb i r yazıda,(2) bu ik tidar mücadele

rasinin yapısal demokrasiye dönüi l d i i TİP lid i ö d

TÜR

nisbî olarak tarih inin en özgür; s ınnin en oluştuğu b ir dönemi yaş

«cic i demokrasi», «biç imsel demole bir kenara itiliverecek bir şey d

2 — TİP Türk sanayileşmesindış ticaret ve bankacılık ' kesimler in

görmektedir . Parti, sosyalist ikt ida

leri kamulaştıracağ ın ı, ayrıca, temmalı durumuna getirileceğ in i, kur



nayilerin ise devletçe öncelikle kukezî planlamadan yana ve Ortak Psanayileşme ve sosyalist ü re tim

çizgisini bütünler.3 — Tarım kesiminde ise Tür

köylü lüğü toprak sahibi kılmayı balmış görünmekteydi. TİP’in radiksarısı, köy kesiminde bir demokrat

y ılab ilir . Z ira, toprak reformu b irelacak toprağ ın en yüksek tavanımakta ve elden geldiğince genişmü lkiyetine kavuşturulmasını ilk d ir . TİP, pazarlama ve ihracat sor

tifle re bırakarak, ü re timden sonrasosyalist yöntemleri benimser.


partinin kaderini de gelecek yılla

sorunlarda derinleşmesi tayin eTİP de y ığ ın larla kuracağı i lişk i ler

li b ir yol ağzında doldurur. Bu,rın birik t ird iği b ir büyük çalkantıla

lında... Özellik le de, Türk sosyalisiçin...



SORUMSUZ KMÜMKÜN D

3



Y R M N C YÜZ

l el er içi n de ol u şan bi r

zünün st r a t ej i k bazı no

en ba ğımsız gör ün en sper d e ar k asında son d

lı pl an l ar yer al ır . Bu n

lar ın çoğu k endi l er i n i

d e gi z l em eyi sever . Be

yut l am al a r «a k» der k eken eşi ts iz l iğ i , ya da

Ba r ışı ol du ğu kada r sa

ol du ğu ka dar toplu ml ar ı, r e

r i n gel ecek l er i n i d e en son ç

tır an rastl ant ıl ar d eği l , gerç

eyl em i n i nsan topl u l uk l ar ına

sat , bu büyük ol u ş anl ar ınd

bi r i si m doğr u k aydır dık l ar ı

l eceği n yapıl ışını bel i r l i bi r

b i l m ek gücüdür . E n azındansor u n u du r b u .. . Gel ecek k a



suçl ayıcı ya r gd amasını sır tınd

l ar m i l er i ye dönük tüm güçl

r ekl i l i ğ in i n yar at tığı sor um

pa yla şmak ve h er an . ya r ınd e çok düşünm ek zor un da dır l

ya r ın adına yaşamak t a yız.

Tür k t opl umu çal k an tı

ma r t 197 1' d e. . . El l i yıl l ık bsür ecin i n get i r di ğ i yen i aşam

özgür ol ar ak gel i şm ek i st eyen

zisi , ayak l ar ına ta kıl an t opl

r i yl e bi r i k ti da r kavgası ver m

nın şi d det i yer i göğü sar smagem k en büyük san ayi i gel i

l er l e b i r l i k te T ür k i ye

i l i şk i l er i ni get i r m en i n

y o r . . . N e var k i , top l u

len iş in yeters iz l ik ler i b

r ar l aştırıcı r olü oynam

za k ; yaşan an anın üstü

şanın t oz bul u tu va r . .

Tür k i ye gi b i d ış nünd en st r at ej i k ön em



bi r or t amda kar gaşan

sı bi r çerçeven i n dışın

mümk ün gör ünmem ek

dan Ortak Pazar’m, asnirı yör ün gesi n d ek i Tü

mer k ez ler i n i n bel k i d

şi m d i k en d i k ad er i n e

B u kader i n i l k özel l i ğ i

nönü, 1971 mar tının

uzun tec rübel er den son

r i ni n gel di ğ i i n an cınd

yordu ;.0) O ka dar k i ,

lar «Gün tehi r i k abu l

v e zoru nl u nl aşmışl ar dı

k iye ’s in in düğümü iş te buyd

k onom i k etk i a lanına k aymak

Pa zar , çözüm d e, demokratik a

o lduğunu . Komisyon Gene l Sma r t başl ar ında yap tığı çok

gezi si n de k amu oyu n a r esmen

r ek l i bu l mu ştu . CH P l i der in in

«Demok r a t i k d üzen dışı yol l ar

tır mayacağız'» d i yer ek , an ayasözen l e çi zmesi d e her ha l de



Dem ok r a t i k h ak l ar , r eform l ar

ği n i n yığın l a r önün de h i ç bi r y

gör ün tüye düşülmek si zi n deşi l

ği or t amdır . Yığın l a r ın d em oyok ed en faşizm ka r şısında 19

da al dığı açık k esi n t avır l a T

yen i den düzen l emeler i n demo

r un ar ak ger çek l eşt i r i l m esi n i ısr

d i .

H er h a l de öt ek i siyasa l

l umda k i ek on om i k ve sosya l

t em i k onu su n dak i ter cih l er i n i

lık l a or ta ya k oyma k zoru n da

Zi r a, tar i h i n yak l aşan ka r ar

Türkiyede E

ve Politi{Tarihsel perspektif içind



EKONOMİK ve pol itik m

nite lik a ld ığ ı, ü lkelerin kad

biraz daha derinden bağlandığ

ların ın topraklar ve düşüncesın ır ları aşıp parçaladığı b ir

üçüncü yirmi beş yı lının insa

d ığ ımız evrede artık düşlerdve toplumla r çeşitli dünyaarasındaki çok yanlı ekonom

türe l mücadele ve ça tışmala

TÜR

2 — Gerçeğin köklerine

bir toplumu tarihsel geliş im ç izgisZ ira ta rih boşuna yaşanmış b ir dgelen bugünkü toplumumuz, kendirma gidecek.( i)

Tarihin verd iğ i ders, ancak g

leceğin potansiyellerin i, yaşanan atında, dünyanın g id iş iy le uyumlu



ze u laştırab ilen eylemlerin başarçeğidir.

I

Türkiye’nin son iki yüzy ıllık

lararası p latformlarda eşits iz gelişrak ılmışlık bunalımların ı atla tmayamun tarihidir.

Anadolu topraklan üstünde kt i, ü re tim ilişk ile rin i var olan koşbir düzene doğru geçirme sancılar

tirmeye çalıştığ ı feodal üretim biçgeleneğinin yoksul köylülüğe tek


met’ in 1453’te İstanbul'u almasıy lbaşlatıyordu.

Ne var ki, Yeni Çağ, Osmad ışsa l d inamiklerin içsel d inamiğişeceği bir çağ(2) olacaktır . Asya

letine pay bırakmadan yürütmesermayesine bu çağda önce yenilar ve mahreçler buldurmuştur.

Cape Burnu aşılarak Hindista



Cape Burnu aşılarak Hindistalış ı, Amerika k ıtasın ın Batı Avrumetropollerin in e line geçişi ve

ğuya doğru uzanılması dünyanbi rlik te , belki ondan da çok, yermik lerin i değ iş tirm iştir. Amerika,ticaret ve denizciliğ in yanı s ıra sdeğiş imin ve üretimin büyük s ıçs i, feodal Avrupa'y ı b ir gün kapmini yaratacak olan burjuvazin in s in in egemen merkezi katına yden kapitalizm'e doğru geçiş, Osde, İpek ve Baharat yo lları körleden pay alan b ir toplumdan dün

toplum sürecine düşüşü hız landt k t i i l b l t

TÜ

s iy le , kendisine, kapita lizm’e veyoneller i de getiremezdi.

2 — Var olan doğulu depın ın b ir ürünü olan ama bir kez

li bir ölçüde ondan bağımsız da dkuk î ve kü ltü re l üstyap ıyle çe lişe

I ık lıs ı ile çoğu yabancı uyruklu ithkendi iradeleriyle içer ide sağlayad k il l bütü l



dış egemen ekonomilerle bütünle

ye ça lışacaklard ı. Aslında, Fatih

ha İstanbul'un fethinin üçüncü gün

tanbul'un CeneviztüccarınaRumcaserbestliğ i beratı, levanten ticaretnemde bile ne kadar önemli olduğNe II. Mehmet, ne Büyük SüleymaOsmanlı sultanları yabancılara tan

ları ya da kapitülasyonları ik tisamişlerdi. Tersine, dış t icaretin ulumin kaçınılmaz baskılarıy le, onlarmaya zorlamıştır.

Osmanlı devletinin en etki li dğı bulunan yabancılar ve dolayıs ıy


II

Türk iye'n in ve Osmanlı dev le

mik çöküşü hızlandıkça kurtu luştığ ı son iki yüzyıl toplumda yen

melerin in kök lerin i a tmıştır.

Yaratılan artık değer'e ortak

nin çevresindeki asker ve s iv iltoprağın ayaklarının a ltından ka

k ik i l



mun ekonomik ve siyasal yapısıların ı azamileştiric i yönde olacağleş t irm e ler i yolların ı araştırmıştı

değil toplumcu, halkçı olmaya bileresel durumu, Türk sosyo/ekonom

® Ulusal burjuvazinin toplete kendi damgasını vuracak ölç

rekli olarak önlerken.

# Burjuvazisi geliştirilmburjuva toplum larının üstyapıgetirilmesi g ib i b ir deneye sürük

Türk toplumuna iki yüzyıla y

l ış lık lar komedisin i oynatacak ol

iş te bu ik ilikte yatmaktadır. Söz

TÜR

zorlayacağı aynı tav ır ancak Osmdüzeninin kendine özgü bu s ın ı f v

anlaşılabilen b ir o lgudur. Toplumddüşen ve halkın yara ttığ ı a rtık değzümre çıkarları adına ik is i de el karasındaki bu iktidar savaşı, geride Türkiye yönünden kapitalizme

e tken lerle b irlik te önleyen ta rihserine geçmiştir. Zira, toplumlardaşı lık olan siyasal ve hukuksal üsty



şı lık olan siyasal ve hukuksal üsty

daki ü re tim ilişkile rin in bütünü bve ekonomi s isteminin üstyapıs ını,

ratorluğuna getirmeye çalışan askya da merkezî o torite , o sistemeburjuvazi’nin kendisini ve onun üçimde geliş tirmesine destek olacaolmuştur. Öyle ki, bu engel oluş,deki ulusal sanayie karşı 1838Anlaşması ile, dış egemen ekonodevlet bürokrasis in in ülke ekonomrete açışına kadar va rm ıştır. İç

ö lçüsüne çıkartma pahasına gelişu lusal sanayi sermayesini, d ış ek

beti altında «terbiye» edebileceğ


halde salt iktidarla rın ı sü rdür

b iç imin in kapita lizme doğru evr ı, kendileriy le bir lik te, toplumumaktan başka sonuç yaratmayyi içerde geliştiremeyen gelensorunlarını d ış borçlanmalar yo

cak ve dışa bağlılığ ı, Düyunusömürgelik aşamasına çıkartanrin in âdeta kurutulduğu anda o



kor g ib i y ık ılış ına yol açacaktır

III

20. yüzy ıl Türk tarih i, içind

bulunduğu yetmiş y ı llık süre bburjuvazis in in kendilerin i gelişayak bağlarına karşı farklı nede

lelerin aşamaiarıyie doludur.Bu dönem süresince mutlak

juvazi, üre tici güçlerin girdiğ ilu gözüken bürokrasi ya da kükarşıs ında hoşnutsuzluğu günde

ğın ların ı yanına alarak; ara tablü ü ü d k di it tif k i i

TÜR

'bağımsız bir gelişme stratej isi iz le

ve Türk ekonomis in i k ıskıvrak bakarşısında, dünya pazarlarının yenivaşan Alman emperyalizmi ile itt ifrakki radikallerine, Batı’nın egemed iği ceza gerçekten ağır o lu r.başka b ir emperyalist ekonomiylelizmin büyük gövdesine karşı çıkmmanlı topraklarının paramparça



bağımsız lık verilerek dağıtılan top’lgrak Londra, Paris ya da Roma’damasıdır.

Emperyalistler arasındaki müdürtüsüyle katılış ı Osmanlı devlAnadolu toprakları b ile bölünerek

mış umutlarla yaralı Türk halkın

tır. Çağdaşemperyalizmin «bölve

nesindedir.

II. Anadolu yarımadası 1kendisine b ırakılmış son karış topsel planlara göre sürekli olarak b

vaşın aşamaları arasında geçirir .lumun çeşit li s ın ıf ve zümreleri ar

TÜRKİYE’DE 1971 REJtMÎ

rim i'ne ka tk ısı, köylüsü, işçis i,nıf lar ının gelişme özlem ve posuna getirmes id ir.(5 ) İlk M ec l

bu yönüyle gerçekte , b ir demulusal s ınıflar arası itt ifakın a

İli. Kuvvei Seyyâre’ninyeni seçimlerde tarih sahnesi

ması ve 9 eylül 1923’teCumhluşu ile Türkiye’de demokratikcektir Zira siyasal iktidarın a



cektir. Zira, siyasal ik tidarın avil bürokrasi ile büyük topraklısermayesinin, Türk tarih i boyu

sal özellik ieri varlığ ını ancak hrild iğ i b ir düzende sürdürebiliolan bu dönem demokratik k ıindirirken, b irkaç olaya daha m

nı, Takriri Sükûn Kanunu ve bü

miş olan sol ö rgütleniş in yasnın ya da o parti aracıliğ iy le

oligarşisinin toplum üstüne çö

dır.3u dönemin sosyo/ekonom

ki de hiç b ir açıklama, MustaCumhuriyet öncesinde yaptığı

TÜR

Anadolu topraklarındaki azınlı

mülk iyetin in taşra mütegallibes in ikesiminin, yerli sermayeye doğruzi’yi «sınıf» haline getirmenin buo lacaktır. Yeni kurulan devle tte ,

zeninin esas alınmasında rol oynaynedenler, Batılı toplum ların üsnormlarından, kültür ve g iy im kuşrumunda devrim le r yo luyle Türkk diliği d d d k i



kendiliğinden davet edecektir.

Seçilen yol, Türkiye’de kapita

gerçekleşmeden üstyapıda kurumski tarihsel olguyu, III. Selim'deniçinde yeniden uygulamaya sokmağildir. Bu ise toplumun altyapısı içelişmeyi bir daha alevlendireceklaştır ılmasında, büyük Batı ekonom

konomik Bunalımı sonrasında açdevlet kapitalizmi sayfası, iz lenenl it ik fe lsefenin bütünleştiric i b ir

kapita lis t mülk iyet ilişkilerinden yadan da kapitalizmin yarattığ ı derin

daima ürpermiş bulunan küçük bubi d


geçişini kolaylaştıracaktı... Ç ıkdan çok s tra te jik b ir noktada

parti li bir siyasal düzen içinde,lirli ölçülerde bütünleştirilmesişaşırtıc ı karşılanmamalıdır. Türaçıkça dünya kapitalist sistemiEskimiş radikal ik tidarın üretic i

p ıld ığ ı dar boğaz da, bu yoldanolacaktır.

Teorinin ve pra tiğ in doğru



Teorinin ve pra tiğ in doğruk i; emtia üre tim i üzerine kurulü lkelerle d ış ticaret ilişk iler i iç

gelişmesin in belirli b ir aşamakesin diktasıyla, mutlaka kapita

Türk toplum tarih i yönündetaşıyan olay; yapılan terc ihin, gle de dolaylı b ir izdüşüm içind

Yüzyıllardırmaddîdurumlarını genan yoksul halk, o şaşmaz manşadığı andaki itic i güç lerin i dekenarında ya da üstünde duraraceğini hâlâ düşleyen radikal gö

genel oy mekanizmasıyle düşaldanışın ne de gericiliğin y

TÜR

görünmeyen) d irenç leriy le adım a

me pahasına yerleştirilmes in in seKapita lis tieşme, aynı anda, kırdaözgürieşnîssi’nin, üret’m güçlerin ib ir hız alması demektir.

Var olan iç ve d ış koşullardan ılmazlaşmış bulunan kapita lizmi

götürebilecek durumdaki büyük buarasında 1970 başlarına kadar süremuştur Son y irm i y ılın büyük o la



muştur. Son y irm i y ılın büyük o lacihlerinin de, DP/AP olayının da kö

İk tidar o rtaklığ ın ı, ü re tic i güçleri

d iği için y it irmiş bulunan küçük buta lizmin devresel iç ve d ış bunalım

Mayıs 1983 hareketi ve sonrasındhep muhalefette kalmıştır.O)

IV

Ne var ki, 1950/1970 arasınıbalayı, başarıları ve uzlaşmaz çelimunun ekonomik ve politik yapaçar. Bu çatlaklar, yarının yeni Tücek dinamik tutamak noktalar ıdır la


finin, kapitalizmin geniş ölçüdemesine engel olan geçmişin

ka ld ırılmasında kesin ç ıkarı v■geçmişin kalıntı lar ın ı ... süpürüpitalizmin en geniş, en özgür ve

kün olduğu kadar, eksiksiz skendis id ir... Burjuva devrim irak gereklidir.

1970’ ler Türk iye’s in in nesn1le üretic i güç lerin geliş imi a

i i b i k



nin yeni b ir kanıtı ve sonucu

Belgeler göstermektedir k

uzanan yıllarda tarım kesimind211 artarken, sanayi kesimindartış oranı yüzde 480’e ulaş112.400 sanayi işçisi bulunan

1,4 milyon sanayi işç is i vardı.t ılan değer ise [1948 f iyatlar ınlirayken 1967’de 4.620 l iradır ,

lik b ir verim artış ın ı ortaya kokapitalis tîeşme süreci iç inde;

@ Türkiye’de üre tim araç ve

lişme düzeyinin ve,

TÜR

1 — 1948 y ılında 27,4 milyarm il lî hâsılası 1950'de 28,4; 1960’d

tam 72 milyar liraya ç ıkmış tır. Bf iyatlarla, 1950'de 1.360 lira olan

m ill î hâsıla, 1967’de 2.182 liraya1970 Türkiye'si, fe r t başına 320gelir düzeyiyle. Prof. Rostov/un ü

leri gözüyle bakıld ığında «kalkış»bırakmıştır.

2 — M illî gelirin sadece yüzd



g yt ır ım lara ayırabilen Türkiye 1970’d20’si kadar yatır ım yapmaktadır. Ü

lar iç inde yabancı özel sermaye'nbulur. Bu ise, ulusal sermaye b iriluğun bir başka göstergesidir.

3 — Türk ekonomisinde 1945hızlanan sürekli bir yapı değişikliğ

Yı llık Plan’a göre, 1962/1972döneyüzde 22,4'ü imalât sanayiinde oGSMH’nın 1967’de yüzde 16,3'ü k20,5’una yükselecektir. Aç ıktı r k i,nın beş y ıllık a rtış ı ikinci plan d

ulaşacaktır. Sanayiin en hızla gelekonomi stratejisinde «tarım ülke


iç inde bile görülen bu büyük aparalel olarak, toplumda baştemposu yaratıyor. Halk ının ancolan 1950 Türk iye’si i le her üçoturduğu 1970 Türkiye 'si arasındş ik lik o lmuştur. Sanayiin emeksı, dünün durgun köy ekonomiskatları patla tmış ve özgürleşen

çağrıda, kendi özlem lerine dermuştur. Geleneksel yapısını enAnadolu'da bile 1965/1970 aras



me oranın ın % 17’den % 20'ye

ise % 19'dan % 25’e ulaşması,

bölgelerinde dahi kapitalizm inyalın b ir be lirtis id ir.(9) Kendi içyaratan Türkiye, gelişen burjuvaile 1970'lere yeni d inamik lerin ,mücadelelerin içinde gir iyordu.

Kapita lizm’ln, y irmi beş y ı lldesteklenerek de olsa Türkiye'dkalın tıla rın ın geri dönülmez b ir

sürüklenerek, süpürülmeye başltoplumunun iki yüz y ı llık serüve

sonuç yaratacak;

TÜR

II. Kapitalistleşmenin vesel şemasına doğru dönüşmeye

toplumunun sınıf yapısında, emekbel ir li bazı anlarda bu temel çelişdar sertleşen egemen sını flar iç inçelişkiler izleyecektir.

Birbir ine derinden bağlı olan

pitalizmin büyük bunalım anlarındaliyse , Türk toplumunu müth iş b irgetirebilecek ve toplumun daha



geçişinde, egemen s ın ıfla r arasıbir yön veric i rol oynayabilecektir

Ekonominin maddî gel işimi, esneksel s ın ıf yapısın ı sürekli o larayor ve bu zorlayış, e lli yıl önce

olan küçük burjuva rad ika lizmiyle da çok, büyük toprak mü lk iyeti,

sermayesinin altındaki toprağ ı gökiyor, çekiyor, çekiyor... Kapitalizgeliştirmede ye tersiz kalan bütüinsafsız yasası Türkiye'de de yyor, 1970’ler başlarında. Sanayil

yapıs ında ve siyasal platformundazisinin iktidarını zorunlu kıl ıyor. E


bu tan 'ısel mekanizma var. Büyümalî sermaye ve ticaret burjuvaz

liğ indeki 1950’lerin DP Türkiye’s ikiyesi arasındaki temel fa rk, kamesafede gizlidir . 1971 yılında büygiderek beliren ilk teke lleşmeler,mayesini sürekli o larak sanayi sedoğru itiyo r ve eski egemen gü

önlemek için Adale t Partisi'ninbile kaçınmıyor.(io)

1971 Türkiye’sinde büyük san



y ytejis i , var olan bütün iç kaynaklaryeniden düzen le ttirirken; bağlı b

miyle i lg i ler in i de Ortak Pazar çeplana çıkararak, varlığ ın ı uluslariç inde de tescil ettirmekt ir . Bu yöTürk kapitalizminin kaderini, en azp ita lizm in in kaderiyle bütünleşt

emek/sermaye çelişmelerini, NATyük b ir çerçevede, uluslararasıplatformuna aktarmaktır . Üstelik byük b ir ölçüde, kendisine d irençzümrelere karşı da büyük burjuva

alma aracıdır.Ekonomik ve siyasal alanlard

TÜR

rumlarm baskısı a ltında 1970’de Tgi, devalüasyon ve öteki rasyonebirler in i OECD, «bir reform progra

ğil ancak başlangıcı» olarak ilânTürk kapita lizmin i, u luslararası piadım yaklaştırmaya yöne lmiş b ir

ibarettir.

OECD’ye göre söz konusu ya

ğ iş ik lik le r modern b ir ekonomininyetk ililer i, «kısa sürede sevimsiz çok kararı cesaretle almak zoru



dik leri, modern sermaye p iyasasıyüksek oranlarda verg ilend irilme

yükseltilmesi, kapita lis t iş le tmelerin yani, tekelleşmenin hızlandır ılmna modern kapitalizmin rasyonelle

di mantığı içinde dönüşüm nite liğ

Ekonomik maliyetiy le rasyon

tün eski egemen s ın ıfla rı tasfiyenıfa tâbi olma yönünde b ir meydaşey sayılamaz. Üstelik, meydan oyönünden is teklerine uyulması zoy ılab ilecek d ış sistemden gelmek

re ölüm çanlarını çalan tehdit, ste b ir depreme tu ttu racak ve yer


da ise, demokratik devrim'den srekli devrim süreci içinde geçiş

Partis i’nin siyasal ortama çıkmaslu'na kaymaya başlayan CHP'demuştur. Prof. Turhan Feyzioğlunizme dayanan M il lî Güven Partsağ kopuştur. Böylece 1945/196Türkiyesi, modern s ın ıfla rın bekarş ılaştığ ı s ın ıfsal kutuplaşmayamik ler, yara ttık la rı h ızlı b ilinç d

toplumu yeni anot ve katotla rda



p ymevziler seçmeye itm iş tir, ya dçekten, her yönüyle b ir itiş ve

tarih in içinde değerlendirme yaçısından b ir bölünüştür. Oysayeniden yara tılış ın , ile riye doğrualış ın ön koşulu olan bu cümbüşGelişen üretic i güçler, daha ile

için top lumla rın bağrında yenive eski ile yeni arasındaki o bitm

Bütün tarihsel deney, insançözümü artık kaçınılmazlaşmış one koyduğunu doğrular. Çözüm,

b ir dağılış ı, sonra esk iy i geridetünleniş i getirecek olan yaratıc ı

TÜ

Demek ki, Türkiye’nin po litçatlama toplumda yeni bir şeyler

te rges id ir. Eylem halindeki küçükgeriye dönük sert tepk iler gösterlâtç ı, dükkân sahibi ve zanaatkâr

yol açan büyük burjuvazi ve bunlizme doğru usul usul yürüyen çaltu olan aydınlar, ü re tic i güçlerin

sınır lar aradığı Türkiye’nin çağdaşmüthiş çocuklarıdır lar.

Kum selinin altında işte bu



şların , tarih in hareketiy le en uyumdemokratik, özgür ve toplumcu biori ile eylem arasındaki bütünlüğü

her yıl yeni yollar alıyorlar...

V

O halde, 1971, iki yüz ysedilmiş üretic i güçlerin Türk iye’dçimde patladığı ve sahneye çıktığ

Toplumları ge liş tird iğ i sürece

me tarihsel göreviy le yüklü olan

ve siyasal a ltüst oluşu kendisine


inin; kredile ri, üsleri, askerle ri

duğu Türkiye'yi kıskıv rak tu tmak

caktır.Ama, sosyal, ekonomik, po

hangi son çözümü bel ir leyebili rSon söz, tar ih le ve dünyanm

gilidir ve uzun süre içinde, Türk

nel hareketleriy le b irlik te o luşasının yara tıcı insan emeğine vesınır lar ı aşıp derin bir bütüncül

ğı kavrayan insanlık çağı toplum



ğı kavrayan insanlık çağı, toplumşantısı içinde şimdiden yavaş y



12°Mart s





12 MART M

ÖNÜMÜZDEK



TÜ R K toplumu

demin çoktan belirlen

mutanların 12 mart 1

rada bir başka açıdan

lur... Ülkenin geçirdibunalımların zorunlu

caktır. Çağdaş Tür

hızlanması, emeğin kö

me sürecine girmesi,

cadele ve örgütlenme

maddî isteklerini karşdayam

dünün anlayış ve kurumlan

ye edecek yeni bir dengenin

bsten radikal yollara sürükle

bir ortamda ne komutanların

muhtıranın isteğiyle A.P. lidebakanlık görevini bırakmak

sürpriz değildir.

Adalet Partisi ve lideri

doğal gelişim temposundan

bir hızla ileriye götürmüş olm



şamaktadırlar. Türkiye’de hiç

izlediği özgür kapitalistleşmenamik bir biçimde toplumda

cesine ait ilişkileri tehdit ede

şimin geri dönülmez çarklar

Yığınlarla bağını sürdürebilm

ci güçlerin gelişim temposunrunluğu, Adalet Partisin i, to

lerinden sarsmak gibi tarihse

lenmeye sürüklemiştir. 12 m

deki beş yıllık dönem, Türk

dan gerçek bir altüst oluş s

iktidarın altındaki to

dengenin artık başka

ortama getirmiştir. M

mu ve sanayici sınıfı yi, büyük toprak sah

bancı sermaye ve dış

nin, emlâk sahiplerini

radeleriyle çatışip ilk

meye mahkûm etmişt

Meclis ve Senato

başkanı’na, «Anayasa



rı» başaracak ve topl

recek, mkuvvetli ve ikurulması gerekçeleri

Muhtırası, A .P .’nin k

çekleştiremediği toplu

mesi görevini şimdi b

nın karşısına koymuşra, komutanların day

tercihlerini de, aAtatü

kılâp kanunlarının uy

bu oluşuma ekler. 1

sosyal adalet ve sntf

2 — Anayasal özg

na göre, aynı zamanda, dem

da reformlar yoluyla derinleş

lacak dengelerde, varılan yerının bir daha büyük sürtüşm

zın ileri doğru gelişebileceği

mı Türkiye’ye sağlaması.

Kaynayan toplumun altü

yapısına, kendi kaderine dahortamda yön verme olanağım

reklidir. Toplumun var olan

rinin irade çıkar ve özlemle



rinin irade, çıkar ve özlemle

olması gereken siyasal partil

gerçekleştirmek amacıyla genrogramı üstünde, demokratik

yı denemek alternatifi karşısı

değişiklikler, erken seçim, ek

yasal günlük tedbirler, progr

tamamlar.

Devlerin yarıştığı bir dü

nin ilerlemesi, onun, sanay

bağımsızlaşma ve demokrat

ne içinde bulunduğu anın bü l i i k ll ktif i d i l

6

1971 REJİMİ NİN «PAR

HÜKÜMETİ VE SOSYAL

l



PARİS KOMÜNÜNÜN YÜ

TÜRK İYE’DE bir re formlar

söz eden 12 Mart M uhtıras ın ı 1

lerinde reformcu küçük burjuvalukla karşılarken, aynı günlerde

yük olaylarla dolu olan tarih inindan b iris in in yüzüncü yıldönümü1871'de kurulan ünlü Paris Komülık bir geçmişi geride bırakmıştı.büyük hareketi içinde yüzyıl önce

bütün toplumlar için de anlamlıt i i ti T ih t l l

TÜR

yan Almanya, Fransız ordusununa uğratarak Paris halkını utançboyun eğmenin eşiğ ine getirmiş ti.

lumculuğun b ir karması olan Pariler ve egemen s ın ıflar arasındakida halkın sesinin duyuluşudur. Pren emekçi ve radikal unsurları, men büyük katliamlarından bir is iy le

Komün günlerinde dünyaya dahamak için yepyeni deneyler kazanta yurtseverlik içgüdüsünün i tiş iylesonra toplumsal ve ekonomik öne



basmaktadır. Bu ders ler Batı’da s

ise sosyalis t toplumların kuruluşupratikleri sağlamışlardır.

Komün döneminin ilk işi, dinb irib ir lerine g ird iğ i eski dünyanınrının tasfiyes i olmuştu. Komün,

«ulusal varlık» ilân e ttiğ i g ib i, yüçesin i de ortadan kald ırır. Toplumnomik g iriş im le riy le belirli b irHıristiyan kilisesi yönünden bu vu

lumun Hırist iyan skolastiğinden b

mesi yolunda atılmış tarihsel bireri b l k ili il d l


dengeli bölüşümü yolunda yüzy

den sonra da sürecek olan çabvermişlerdir. Toplumun yenidenyönetim in i üstüne almış bulunankal unsurlar iş le tmelerin yönetimlışan işçilere b ırakılması gibi ceslamaktan kaçınmamışlardı. Bu at if ler içinde b irleşmeleri ve teklenmeleri üstünde duruluyordu. İnomiye aktif olarak katılmanınParis Komünü o günlerin ortam



Paris Komünü, o günlerin ortamönleyen eski kurum ve gelenekle

miştir.(i)

Yazık ki, üç aylık b ir başarrında Paris Komünü, Bismarc'ınegemenleri tarafından kan ve ateekonomik ve sosyal açıdan anlamoluruz: Çalışan insanların gelişitan büyük kentler, hâlâ düne aittaşranın tepkis iy le karşılaşırlar.leri, b ir başka deyişle, eski düzrin i karşı koyamayacakları b ir d

madadır. Yeninin topluma damg

TÜ

ni korumadaki rolü konusunda

olan, aktüel derslerde yatmaktadır

Halk yığınlarına Komün daha emanın ortamını yaratmak istemiştitoplumsal ve ekonomik huzursuzluelde e ttiğ i 1970’ ler dünyasında hlere hâlâ ulaşabilmiş değil.



II

ERİM KABİNESİ KUR

12 MART MUHTIRASI, A

tidarına son verirken Türk iye 'ye

da getir iliyordu. Yeni tarz, par tilerdir . Belirli b ir parti s iyasetini yant iler üstü hükümet, aslında, Türkiy

ne özgü yeni bir rejim ’ in de habe

lidir.

Bu, bürokratik devlet mekaniz

lORKlYE’DE 1971 REJİMİ

Prof. Erim'in Başbakanlığındsorunlar üstünde uzmanlaşmış

yan yana getirmesi yadırgatıcısinin sorunları öncelik le ekonomrunların odak noktasında da çokdefi yer a lmaktad ır. İstenen; d

sermaye b iç im leri ve b ir ib irle ripısıyla topluma, temeli bireysel

nayileşme süreci içinde yeni bEkonomik yaşam, ta rım, u laştırenerji gibi bütün kesim lerindeileriye götürecek biçimde yenid



ileriye götürecek biçimde yenid

lar. Bu yeniden düzenlenişin,

yapısı içinde egemen bir n ite liğta leplerin i karş ılayıc ı özellik lermayacaktır. Tarihin yasası, ekocün, kendi ekonomik s iyasetin i

t ir ic i b ir yapıyı gerçekleştirmes

bu bütünlenişi sağlayan çerçeveşey sayılamaz.

Türkiye’nin 1970’ li y ıllar ı falerin in yanı sıra , ekonomik yönceki yirm i beş yıldan çok ayrı

mücadeleleriy le geçecektir. Eskb bü ük lâk hi l i

TÜR

miye damgasını vuran başlıca egye'de...

Bir sanayi toplumu, ulusal krak en verimli alanlarayöneldiği yarar. Toprak, arsa ya da konut ge

ye s ın ıflar için yararlıd ırama, kabütünü için bir noktadan sonra ya

ibarettir. Bu kesimlere ağır verg ikullanılabilir kaynaklan serbest bır

Finansman Kanunu'nun büyü

lüks tüketim eğilim lerinde yaptığ ı



bazı ekonomik tedbirler de, öteki

Türkiye’de daha yasal ortsmı bilesasının beliriş i, geleneksel te fec itemlerinden her halde çok şeyler g

103 ve 1969’da 170 milyon lira ov ille r 1970’de birdenbire 311 milyo

koru k ı rm ış t ır ). Sermayenin, vartında, büyük sanayi sermayesineyen bu hareket, ekonomideki maddoğal halkasıdır. Devalüasyon gibrağmen 1970'de, özel imalât sanaceki yıla göre tam yüzde 18 artmyısı [yüzde 17,6’lık b ir yükse lme

I'ÜRKIYE’DE 1971 REJİMİ

yanı sıra, tar ihsel bürokrasininlayıs ıy le ar tık işlemez durumanın yerine de, Bati dev le t düz

getirmek isteyecektir.1971 Türk iyesi, kapita lizmin

olsa, toplumun ve ekonomininden düzenlenmesi anlamındakoymuştur. Sanayileşmenin ger

güçlerin temsilcisi olarak Demokhükümette yer almaması bu aç

Eski düzenin egemen unsurlameydan okuyarak getirmeye çal

Î îî



ve şÎMrîîaen tepk i götermeye

yakınlaştıkça eski güçlerin karşiddetlenmesi şaşır tıcı olmayac

III

DÜZEN’E YENİ B

1961 ANAYASASI’NIN

TÜ

Söz konusu olan iktidarın sosyadeğiş ik lik ten çok, b ir süre için

madır.Türkiye’nin karşılaştığ ı sorun

programı kendi açısından şöyle vya sahip olan toplumumuz hızlı bdeğişme sürecine girmiş», sorun

rın geris inde kalındığ ı için de, «düzeni arasında önemli gerilimlermekanizma, kendi kanalları içinddi, söz konusu ik ilik bu ölçüde nyacaktı Çözümü önleyen bu ge



yacaktı. Çözümü önleyen, bu ge

sur olan «halk» değil, doğrudanegemen tepeleri arasındaki ç ıkar

Oysa, 1970’lere dünya da değ

da girmiştir . Gelişme çabasındakitı ekonomilerin in geçirmekte old

y ıs ıy le 1970'lerde esk is i kadar çobulamamaktadırlar. Ünlü «dış yaki daralma, daha büyük bunalımlari ekonomilerde, kaynak israfın ı ödaha iyi değerlendirilmesin i gemeleri çoktand ır zorunlu laştırm ış

ortaya çıkan «partiler üstü» prog

lORKIYE’DE 1971 REJİMİ

le tleştirileceği g ib i, ü lkenin enedoğru olan aşırı eğ ilim durduru

daha büyük öncelik verilecektir. Blet tekeli kesinleştir ilmeye çalışı

• Sanayie göre geri kalantim düzeninin modern leştirilmesirılması» yeni dönemin iki büyük

anlamdaki b ir toprak reformufonlar sağlayan b ir ta rım ve rg is

yonelleşmenin bütünleyici halkala

• Vergileme'de kaçakçılığın



• Vergileme de kaçakçılığın

b ild irim le rin in e tk ili olarak kuyönünden Batı ü lkelerin in de üslerdir . Program, aynı malî hedefleortaya koymaktadır. Tarım konusuverimi sağlayıcı b ir ürün verg is i

verg is in i sürdürmek arasında proyapmamıştır.

• Devlet kurumlan ile b irru luşların ın da modern ilkeleremesi önerilmektedir. Program, k

larının holdingleşmesinden; Dev

TÜR

mantığı içinde b ir çözüm aramale rin in gündemi kararlaştırıc ı düz

ülkede, ekonomik ve siyasal yapı

kendi dengelerini elbette sistem

IV

İŞÇİLER VE BÜYÜK



1971 REJİMİ’nin ekonomide vedüzenlemeler dönemiaçmak istedBütün toplumsal değiş ik lik ler g ib isuz yarar ve zarar görenler olacaçeközelliklerini,düşlere yadaönya

layabilmek için 1971 reformların ınlikle araştırmak gerekir. Ancak

müzdeki gelişmelerin muhtemel yç ıkartabilir ve özellik le b ir bölüm

lerinden uyandırabilir. Türk toplumris i, ob jektif gerçeklikten kopuk

aydın körlüğünün öze llikle sözde

I ORKİYE’DE 1971 REJİMİ

Oysa, gerçeğin ve b ilimse lliğ in

ancak trajik yanılgılara götürürler

Türkiye bakımından 1970’lerin

loplumu olmak özlemi; yeni dönlemle çelişen ekonomik, politik fiyesidir, Önümüzdeki ilk sorun,içinde, işç is i, köylüsü, dar ge lir

halkın durumudur. 1971 Türkjyes:î5 milyonu aşkın insanın emekl

tik ler i ücretle yaşadıkları b ir to1,5 milyonu sosyal sigortalar kapniş işçi ğ n n n andan çoğ bü



niş işçi yığınının yandan çoğu bü

Türkiye'deki toplam sınai üretiminmeler verir. YeniTürkiye’de sendtoplu sözleşme ve grev haklarınıs imin i 1971 re jimi'nde bekleyenkuşkusuz, aktüel bir önem taşıyor

Öze llikle 1960’Iı yılla rda uldüşen payı korumaya çalışmış olecekte bu durumunu sürdüreme

Büyük sanayiin emeğe vererına geld iğ i b ir ekonomik ortamd

sonuçtur Ne var ki daha geliş im

TÜR

on ayında yükse ldiğ i görü lür. Geyiler in karakteris tik özelliğ i kâr h

ların ötesine taşan aşırı yükseklikller Türkiye’sinde ar tık değer oranyapılan bazı hesaplar, 1959'un %için %377’lik b ir oranı ortaya k

küçümsenmeyecek ö lçü lerde oldubüyük sanayiin işçi ücretlerindekidaha çok yanılt ıcı bir dış görüntüd

ri aşan yı l lık ücret artışı mekanizmyüksek kâr hadleri gerçeği yatar.

Kâr haddi düşme en üretim



Kâr haddi düşmeyen, üretim v

tışları azalmayan bir sanayi yeni ücta dar boğazla karşılaşmasa gereksözge lişi, g revleri kısıtlayarak işhaklarını daraltmak, ekonomik bir büyük sanayi açısından rasyonel

Büyük sanayi iş le tmelerin in e leşt«sürpriz grevi» n ite liğ indeki eylemkat çek ic id ir. Bu ise, ekonomik dbağlı b îr sorundur; özellik le, kayn

değildir.

Grevleri ve demokratik haklar

I'ORKİYE'DE 1971 REJİMİ

sanayiin emeği karşısına almasnüyle çelişmeyi de göze alması

zeyi yükselmiş b ir işçi s ın ıfı mmaz; bırakmak istemez.

V

SANAYİ TOPLUMU EŞİĞ



YAPISAL ve kurumsal olarakçok şey dünden fark lı o lacaktır.teliği ne olursa olsun, gelişimin yşı ve mantığı içinde, ya ra ttığ ı eların e liy le sosyal ve ekonomik

ğ iş tir ir. Değişim sürecinde, daolduğu unsurlar önce çok yanlı,ler göstereceklerdir. Yeni düzenda, bu unsurlar yakın geleceğina lte rnatifle r arasında ya yeni ge

bütünleşmek ya da onu da aşard b k bi l t

TÜ

dün’de kalan aracı ve te feci, büiş le tme düzeyine geçememiş) genb ir bölüm küçük ticare t sermayezümrelerin partileri aracılığ ıy le 19rinden itibaren yansıyan se rt t

güç lerin reaksiyonunun işaretlerin

konomiyevetopluma,modernBatı’n

sal öze llik le ri ka tılmak istendikçe

nekçi, tutucu güçlerin geçmişi gertorasyon çabaları yeni boyutlar kM i ll î Nizam Partis i'n in Ortak Pazaleri, yaklaşan modern kapitalist il inomik ve sosyal değiş ik lik lerle ç



nomik ve sosyal değiş ik lik lerle ç

Ekonominin ulaştığ ı yeni ortasinin 1971 re jim iy le b irlik te yenidoluşa paralel düşer. Gerçekte «d

ya, dinin iş le rin i dine bırakmayı»künde ekonomik gerçek lik le r yata

min be lirli b ir noktasından sonrak ile rinden koparmak isteyen yeniyararlandık ları ortamla çelişkiyemuna geçiş aşamasındaki toplumdünya görüşleriyle donanmış gir işk

ci aracı eşraf mütega llibe ç ıkarlt d bi d bi ğ t hditl l

lORKİYE’DE 1971 REJİMİ

Inyik tezler 1971 Türkiye'sindesamin için ortaya atılmıyordu. Geşulları a ltında Türkiye’de layik leözgü rasyonelleri yığınlara indsından da zorunlukların ı ifadetekellerinde bulunduran Anadoluleri ile modem kapitalizme a it1971 Türkiye'sinde M ill î NizamPa

ratik Parti g ib i siyasa! örgütlerigörünür. Gerçekten de, 1971 re jiAnayasa Mahkemesi'ne dava

Partis i'n i de yine aynı yöntemleZira taşranın eski tip zenginle



Zira, taşranın eski tip zenginle

gütü olmak isteyen MNP, genişnakşi'Ieri yanına toplamaya çalışbaşarılar sağlamıştı.(i)

1970’ li y ıllara kadar gelecekrikatlar ve onların ardında yer

bağlayanlar,ekonomikvesosyo /polerle b irlik te , önlerine yeni yodir. Değişim rüzgârı, ta rikat in

b iç im lerin in doğduğu daha modemaya, ta ra f seçmeye çağ ırır. Ç

ve dünya görüşlerin in karş ılık lıd h il i b i ili k il dü i d

TÜR

TÜRKİYE’DE YENİ ŞE

12 MART muhtırasıyle ortü» hükümetin programı, daha ilk

ki, Türkiye ’nin var o lan .sosyo/ek

şulla rın ın ürünüdür. Toplumun geliçindeki güç lerin dengesi 1971 maramı ya ra tab ilirdi. Teknisyen kaağır sanayileşmeye yönelen temeprogramın, toplumun ayrı gelişme

VI



nıf ve kesimlerinden gördüğü tepden epek fa rklı olacaktı. Özellikdüzenin partilerin in program karşıbir tavır almaları yadırganmamalıd

kanadı arasındaki siyasal oyunu byal demokrat hedefleri ile son ydevleti programların ı, var olan ektığ ı içinde bütünleştiren yeni progki iki kanadın sözcülerini ve ta

karşısında bulacaktı.

Cumhuriyet boyunca ne kapi

I(JRKIYE’DE 1971 REJİMİ

((derde, gelişmeye kavuşturabili

tin in aç ıkladığı programın belki

Türkiye’nin koşullarında düzenbirleştirmesi olmuştur. 27 mayısde siyasal arenada görünen prosı ile büyük çapta geride kalışıb ir daha tekrarlanmaktad ır. Yen

gün gerçekten uygulamayaprogramlarında yer alan toprak,

gibi geleneksel maddeleri gündcektir. Oysa, bu, toplumun kurukusuz, elde edilm iş bazı çıka



kendisine karşı güçlü b ir muha«Partilerüstü» programın emğı gelişmeler ilg inçtir . 12 martta

berkuruluşuTürkİş, ş imdi birkuşkusuna kapılmaktadır.O) Zara

kaynaklarında kanama yaratan İürünlerine zam yapılmasını daadalete ayk ırı bulmaktadır. Ne v

işçi eylemini yaratan ünlü Sendsa karşısındaki durumu için Türk«Sosyalizmi Türkiye için tek ç ık

layan DİSK ise emekçi halka y

TÜR

Sanayi Odası, «program ve açıkladefleri sanayiciler olarak olumlu»

Ankara Sanayi Odası, «hükümetiyanında olacağını» bild irmekten

araçları üreten sanayilere geçiş çy iin in taleb i, bu geçişi hızlandıralınmasıd ır. Ağ ır sanayiin devle t

de yarar gören bu s tra te ji, ne verımdan sanayie kaynak aktaran g

formuna ve ne de enerji, madensal ekonomi yararına alınacak kamkarş ıd ır. Sanayiin is teği, özel sa



ş y ğ

cek b ir düzeye erişen olanaklarınıs ip lin li olarak geliş tirilmes id ir.Başkanı Ertuğrul Soysal’ ın, «hük

önyargılara kapılmadan, bünyesin

yel bulunan özel sanayi sektörün

neltilmesid ir. Biz, hizmete hazırız»dan, yeni gelişmelerin yörüngesinika davranıştır.

Erim hükümeti programı özegördüğü tepk iy le toplumun bütünaçısından önem taşıyan yeni kutuhaberlerin i duyurur Türkiye'nin

ÇAĞDAŞ DÜNYA GERÇE

7

I



Ç AĞ DA Ş DÜNYA VE

H ER GÜN ve her an yenid

andan fark lı olan b ir dünyadaaşamalarını yaşıyoruz. Geçmiş b

çağ olan 20. yüzyılda bütün deçü lerle a ltüst olmuş bulunmaklar arasına konulan sınır ları kald

dinamizm, aynı zamanda uluslanız kendilerinin kararlaştırmalarlaş tırmaktadır. Her şey giderekb ğl t b d l d

TÜR

ve yine 20. yüzyıldaki kadar umutsoyunun ilerleyi i, bilim, teknoloj

araçları dünyanın en ucundaki topten toplum arasındaki bütün uzGeli me e itsizlik leri dolayısıyleçağ ların ekonomik ve sosyal ko utoplumlar, bu korkunç gelgitle bi

ta göbeğ ine getirilm i lerdir. Uzay lâ yeraltında ya adıkları tarih öncronlar ile dev sanayi kompleksleririka ile balta girmemi Afrika orğ i ik ve biribirlerinden ayrılmaz gö



lık kavramının böylesine karma ıkuzay çağ ı saftır; ne de çağ da taricesinin tarih öncesidir. Evrensel dibirib irlerini izleyen ve birib irleriygeli me kategorileri dizisini karm

de bütünle tirmi ve yeni bir dümı tır.Yirminci yüzyılın büyük umut'

ların değ i mesi için eskiden gerekleyi sürelerini yok etmi olu udli im yolunda hızlı mesafeler almkolayla tırıp çabukla tırmı tı^ Y


lıınnçla a arak, geli imi önleyen bdilerini ve dünyayı değ i tirmeye b

sul halk yığ ınlarının yanma varabmaları gerçekle tiren yol ne kadayılın uluslararası ortamında bu mayı harekete geçirebilmek de, demperyalizm tarafından o kadar

on uyanık ve bilinçli kesimlerini an insanın somut dünyasına, yenlerini katamayan hiç bir dü ünce değ ildir.

Yirminci yüzyılın büyük umuts



karı layan astronotun da, Asya'niyi bir dünya, özgürlük ve barı içilünün de aynı çağ ın insanları olölçüler tepetaklak olmu tur.. Çağuzay'ı fetheden insansa; Ant dağTibet'te binlerce yıllık bir uykuyu hâlâ sürdüren ve Afrika ’da kafa nedir?... Onların, bilimsel ve temekle övünen bir çağ a kendilermak hakkı, tarih önünde tartı maİnsan ba ına üç ya da dört bin

övünen büyük refah ekonomileri




vn ını kendilerine konulmu dar dirler.

Hint Okyanusu üstünde bülan’ın 1971 'in ilk üç ayında tançağ da zorunluklar yan yana elefıcı görülmez. Bilindiğ i gibi, on iya adığ ı Seylan adası, uluslarara

kımından Batı ve Doğ u için kritden sömürge olan Seylan, 1970’luluğ u içinde siyasal bağ ımsızNe var ki, Batı’yla bağ lantısını İdüren Seylan, Güney Asya’nın



sine sahiptir. Ülkeyi yöneten üçüçüncü dünyada birb irleriyle çebir ittifakından ibarettir. Ba bakgürlük Partisi, reformlar yapmakdaki sosyal demokrat partilerin

ğ idir. Koalisyona katılan Seylanyetler Birliğ i’nin önerdiğ i rotayı Troçkist eğ ilimleri sürdürür. Gulimlerin kattığ ı tonlar, Seylan ikrini be lirler. Seylan, genel gör

nın stratejik ülkelerde gelecek dt l d l i ilk

TÜR

nalıma döndüğ ü bu kritik anda, 2mi be yılının gerçeklerini açığ a v

meler birbirini kovalamaya ba lar,Sovyetler Birliğ i ve Çin’e kadar Bgelen bütün devletleri, Seylan’ın nun korunmasını ülke içindeki gedaha önemli saymı lardır. Öyle ki,

Cumhuriyeti, Yugoslavya ve Sovyiktidara kar ı çıkan gerilla eylemSeylan’a geni silah yardımı yapmnayile meye yöneltebilmek amacıyardım tek liflerinde bulunmu tur



ve Mao’cu ilân eden ayaklanmaSeylan’ı bekleyen artık yüzeysel terilerinden vazgeçerek, her haldkalkınma deneyine geçmek olaca

Hiç bir iç olayın dı ko ullard

ğ ı yeni dünya ortamında Seylan'ın lararası gerçeklerle ilgili dersler vdoğ ru artık dı dünyadan soyutldeğ i ikliğ i dü ünmek, tarihin evre ında, kolay değ ildir. Aynı dersCumhuriyet Türkiye’si hem de 1fazlasıyla söz konusudur

I OUKIYE’DE 1971 REJİMİ

TÜRK CUMHURİYETİ NA

TÜRK CUMHURİYETİ, yeryüzülil İldiğ i Birinci Dünya Savaşı sonlirli ideolojik, po litik ve ekonom

Uluslararası alanda Birinci Sava ’ınucu dev Osmanlı İmparatorluğu’(.inken İmparatorluk, gerçekte, bunacak büyük ekonomilerin payla ımNo var ki, etki bölgelerinin yenidl!)17 ekim devrimi ile Rusya'da

III



) yuluslararası platforma birdenbire ıjr>lirecekti. Doğu ile Batı arasındaimln yer alan Küçük Asya, yeni dülılr öneme kavu ur. Anadolu'nun gıııınistan’a bırakma planına iddet

lııyan İngiliz Dışişleri Bakanı Curllıı bakan Lloyd George'a yönettiğİm kaygıların anlamlı bir ifadesidIm mil dı ında nizamı temin edeçük Asya'nın bu kadar önemli bir

miI bırakılabilir?»

TÜR

tüğ ü sava ın mantığ ında, Prof. Tunratik karakterin ağ ır bastığ ını söyl

birinci maddesinde yer alan,«Hâk

milletindir» ilkesi, böyle bir muhakkasını te kil eder.(2) Ne gelenekJön Türk sayılan yeni bir Türk tipdıran bu sürecin son halkası, 192riyet rejimidir. Türkiye ve Batı M. ha önce iyi birer rakip» iken Cumniden «müttefik» olmayı deneyece

Cumhuriyet'in ilân edildiğ i gülenen hedefi, «memleketimizi çamek istiyoruz» sözleriyle özetler.



kü sebeplerinin bir iktisat meseolmadığ ını ısrarla hatırlatan M. Kİzmir İktisat Köngresi’ni açarken, mayan bir toplumun ayakta durave «Bence halk devri, iktisat devr

nur» diyecekti.(3) Cumhuriyet’in pratikte, bu iktisat devrini açma hidir. Ne var ki, yeni bir toplum ydevri’ni içinde bulunduğ u dış vemek de olanaksızdır.

Yeni Türkiye kendisini bir y

I OKKIYE’DE 1971 REJİMİ

lı'ıntı pazar sisteminde yer alan Tlıiı ekonomi yaratmakla ilg ili iç ve

ilimden bugüne kadar a abilmi deyan feodal ili ki lerin tümüyle kloplumu için gerekli iç pazarın ku«İDijru açılı Türk burjuvazisi'nin hu yıldaki sorun ve mücadele (iclecek dönemlerde bu çabalağ unla maktan da geri kalmayacaktfullarını hızlı, dengeli ve bağ ımsınünde düzenleyememi bir ekono ebilmesi beklenemez.

İlk elli yıllık Cumhuriyet d



kımsızlık bilincine ula mı büyük nayile me e iğ indeki ekonomisiyledaki toplumların belki de en dinamkil etmektedir. Bu, Cumhuriyet aToplumun, eri mek istediğ i daha

bir üçüncü dünyâya ekonomi ve modeller ve edebileceğ i önderliklerihin yeni a amalarında ortaya çıkasiyellere bağ lıdır. Geçmi te, topluğ i, ho görü ve büyüklük örneklerin

ce in dünyasının yaratılı ına da b

TÜR

ili kilerinde daha önceki on yıllara ler vardır. İkinci Dünya Sava ı s

ko ullarında Türk dı siyaseti ekonalanlarda Batı Bloku içinde ekillezar'ı yaratan Roma anla ması ile yeni bir ekonomik blok ortaya çıkımonolitik bir görüntü ta ıyordu. Odığ ı büyük yol, 1970’ler Batı'sında,rak ayrı merkezler yaratmı buPazar ve Japonya gibi Batı'nın yengenel planda aynı ortak siyaseözellikle ekonomik strate jilerinde,göre daha değ i ik çizgiler almakt



Türkiye, Ortak Pazar'ın ortak tı yıl boyunca Batı’daki farklılık lba lamı tır. Dı politika ve özelliknin, ekonomik alanda ise Ortak Pyer alan Türkiye, dı ekonomik ili

li sorunlarla kar ı kar ıyadır. Tütercih leriyle derinden ilg ili olan Ortak Pazar parlamenterlerinin verili inden birkaç gün sonra Burslantıda birdenbire açıklıkla ortaya

O t k P k di i

I ( ı K KJ YE’DE 1971 REJİMİ

ekonomilerin yararlanması üstündııık Pazar’a girerken «geri» sayılm

ınının kolaylıklardan yararlanma olarak elden kaçıracaktır. Fransanin «geli mekte» olduğ u yolundamen Bursa toplantısında Ankara de bu nedenle direniyordu. Türkiy

bu kez, Birle ik Amerika Türkiyenımayacak; tam tersine Ankara’ylıkları da hatta geri alacaktı. Ba AET, Türkiye üstünde örtülü bir içindedirler.

® Ortak Pazar 1970’lerde



kanizmanın genel oy yoluyle serb«demokratik ülkeler bloku» saymdenle, junta Yunanistan’ı ile Ortala mayı buzdolabına kaldırmı ; kleyen İspanya’ya da, serbest se

dikçe Ortak Pazar'a giremeyeceğ isel’deki AET merkezinin bu konudçi Dönemi protokolü imzalanmadyurduğ u da bilinmeyen bir sır deAET Komisyonu Dı il i kile r sorum

tarafından da 12 mart muhtırasın

TÜR

DÜNYADA A B DA ET ÇTÜRKİYE’NİN KA

JAPONYA, modernle me ve tine on dokuzuncu yüzyılda Türkiy

diğ i halde, Türkiye’nin ve Japonyariyle çeli ircesine farklı olmu tu. Byüzyılda kapitalistle me sürecine düzenleyebilen Japonya, 20. yüzyyılında Asya’nın ekonomik devleri

V



ise, devlet bürokrasisiyle devlet rihsel nedenlerle, burjuvazinin özgğ ı olması sonucunda geçmi yüzykalkınma fırsatını kaçırır. Türkiyrasyoneller ancak 1950’lerden si lemeye ba lar. Ne var ki, tümüysosyalizm yönünde bir geli ime ik ilik hâlâ süregelmektedir. Ortakyapıdaki ikiliğ e kar ı seçilebilecekolarak ortaya çıkar.

Ne ar ki Ortak Pa ar’a erke

I HKKIYE’DE 1971 REJİMİ

Aımdolu sanayi burjuvazinin bir çökmekten geri kalmayacaktır. So

III’ ilk günden beri Ortak Pazar’aılı; Ecevit’in sözcülüğ ünü ettiğ i sDılak Pazar’a erken geçi e daima tı. 12 martı izleyen günlerde Eski ı »dalarının erken geçi in erteleooli melerde, yeni bir halka te ki

Büyük sanayiin temsilcileri gdesteklerken tepkinin daha çok Anayi odalarından geli i dü ündüOrtak Pazar’ın getireceğ i geli im



yeye, tekelleşme'ye hız verecek vlacaktır, Anadolu’nun küçük sermAnadolu'nun güçsüz sanayi burjuvaıckete katılır. Belki de, ABD'ye ya

Eski ehir Sanayi Odası’nın 19linde Ortak Pazar’la ilgili Meclis muhtıra, Anadolu sanayiinin dü üiUjinç bir belgedir. Eski ehir sannıpa’nınkinden farklı bir tarihsel g<lolen Türkiyede», batılıla manın ö

dî l kl i k di t

TÜR

rer.(i) Eski ehir ve Adana sanayzüm yolu, geçi dönemini erteleko ullan içinde daha hızlı bir sana

Toplumcu pratik ve örgütleni orta sınıfların düzenle çeli mesinida, büyük sanayiin yapıdaki ikiliğrından birisi olarak benimsediğ i Oçi tezi anla ılıyor ki, düzene e

kaderine bağ lanmı bulunuyorduliğ in çözümüne gidecek yöntemlertinin , kendi sistemlerini getirmegüçlere tanıdığ ı fırsatların sınırlarıdan ilg ili olacaktı, 1971 rejim i’nin

ü t b bü ük t



nü ara tıracağ ı bu büyük sarsıntı

T971 REJİMİ SERT

8

I

YENİ BİR DÖNEM VE



O LAYLAR, kendi mantıklarlarda akarlar. Tarih, en son çözümri yeni a amalara doğ ru ortadan ya da yenileni ten ibaret bile sayni halkasında, geli imin o andakimen güçleri kendi asgarî güvenlsağ layan yeni dengeleri ara tıracadüzenin değ erleri ile getirilmek iscih leri arasında yapılan bu hesa

l





TÜ

dir. Bu, tarihin ist ihzası'dır. Kendi üp duran, kıvranan ve yaratan

bazen insan bilincin in eri tiğ i bodi uzla maz mantığ ıyle sınavlardansanları ve toplumları... Söz konusuoağ ırlarında elbette daha güzel bia ların ı ta ımaktadırlar. Kendisini

için Prometheus’tan bu yana müclesi, aslında, yaratıcılığ ının da sınav, her yeni deney, geride, dahco kunluk verici birikimler bır.akac

Tarihin uzun süreli yürüyü ü sanlar yaşanan an'ın sayısız e



sanlar, yaşanan an ın sayısız ekendi ro llerini oynayacaklar. Hiç dçimleriyle, dayandıkları toplumsal sya görü leri ve tercih leriyle, egemenı daima tarihin yasası yapmaya çal

nun tarihsel dramı, biraz da, bu yaölçüsüne bağ lı... Zira, toplumlara salar ile ya anan maddî gerçekliğbir değ ildir. Ekonomik, po litik ve belirli bir anında tespit etmi ola

k id b k kt Y l ö


in; aldanmamak; toplumların yarınliy le tutarlı b ir tavır alabilmektir. ycrçeklerini kar ılayan, onun sanclırmı kanalları açabilmektir; yoksmirisine dü mek değ il... Yasalar vo ekonomik bunalımları yaratan lıırde kalmı larsa, daha da büyüm

zorlayan maddî gerçeklere kar ılıkYasaların en kalıcısı, toplumla

loırıe mücadelelerinin ürünleri olancizgürlükler’dir. Çünkü onlar kenekonomik özgürlük tanınmamı bul

ları adına milyonlarca kahramanın



ları adına milyonlarca kahramanınlardır. Demokratik haklar, emek güda ekonomik e itlik ve özgürlüğ ü kullanacakları biricik yasal araçtır. daki sınıf ve tabakalar, ekonomik ü

kullanıcılarıdırlar. Demokratik hakltoplumsal e itsiz lik önünde yığ ınlabir dünya kurmak için elde ettiolarak zedelenseler bile sürekli olaedilemeyecek tarihsel mirasının hutüleridirler.

TÜ

TARİHSEL DEĞİŞİMİN ÖNÜ

BÜTÜN TOPLUMLARIN geli msosyal ve politik düzenlerinin ürüna aması, toplumların önüne yeni runlar belki dünün tabu’Iarı ama le meye ba lamı gerçekleridirlerlik elde etmesi, onun, dönü ü otılarına kapıldığ ının belirt is i’ diye lir li bir maddî geli menin kar ılığ

lar kolay çözümlenmeseler bile ar

III



lar kolay çözümlenmeseler bile arnemezler. Sorunlara göz kapamak, tarihsel olu a ters dü mek demevır ya da kar ı çıkı lardan farklı nın en büyük özelliğ i kendilerini

Toplumlann ve dünyanın gidi ine eden tarihsel zorunluklar, öznel tekadar yer vererek, kendi geli imBireysel planlarda mümkün olan çli me söz konusu olunca artık ya

ü kü dü T ihl bil

I i i k k IYE’DE 1971 REJİMİ

'.ınıınemek gerekir. Ancak bir totllımmiklerin çatı ması ya da derin

ımı olu un asıl nedeni... Buradakm,«ku uz, tarihin mekanik i leyi i ni:. b ir etkenler dizisi tarihsel oıı,un süreler için daha farklı rota•mııunda, bütün bu oyalanmalar

lamayacaklardır.Ya adığ ımız çağ ın büyük ser

mi toplumların asıl yasası kılmı tlirli anlarda siyasal formlar içinde lalik rejimden halkçı güçlere dah

voren cumhuriyet rejimine dön



voren cumhuriyet rejimine dönııııın kaderinin düğ ümlendiğ i sorungörünümlü sorunlar bile sonunda ları da birlik te doğ uracak olan ve lından çağırılmış bulunan olgulard

li ld ir . Ya anan an, değ i imi, bir skaydırmı tır; ama bu sürecin detoplumsal ve ekonomik geli imin ma sürecidir de... Ba ka bir an beila dinsel sorunu ya anan günün d

bi ö t bil kti Y l bütü

TÜ

ta kesin bir dü ünce ve kavram Bazıları için, 1971 rejimi elli yıl

lerine bir dönü tür, bir küçük burne bir daha yöneli tir. Bazıları issüre içinde yine eski durumuna dey birkaç ayda sona erecek,

devlet mekanizmalarının sert vu

bitecektir.Oysa, ne elli yıl, ne de elli mek mümkündür. Tarihin yasası dlamak... Bir tekrar gibi görünebigerçekte ekonomik ve sosyal geli

en önemli etkenlerin bazılarındafarklılıklar ise bir tekrar gibi b



en önemli etkenlerin bazılarında farklılıklar ise, bir tekrar gibi bkendi mantığ ı içinde a acak ve onki de hiç istenmemi olan noktal

Toplumlar ve tarih kar ısında den bir bilge anlayı ve ho görüsübo bir dü tür. Ama, her zaman yı sız ve ho görüsüz kalmak da bgeli imin a maz yasası mutlaka

SANCILI DÖNEM, İŞ

KAPAT

I

27 MAYIS’IN 1



TÜRK TARİHİNDE 27 mayan dönem, çe itli a amalardrejimi ile toplumu yeni bir nohareketlerin karakteristik öz

varılmak istenen sonuç arasınğ i imleri, Türk toplumunun 27de bu genel çizginin dı ındadoğ ru değ erlendirilmesi ve onsağ lam te his konulması, ya

d kl k k k l

TÜR

ğ ı tartışmasız yargı, «Türkiye’nin 1pısal değ i iklikler geçirdiğ i» gözle

olumlu ürünleriyle birlikte olumsuzdüzenin kar ısına koymu tur. Eklumsal ve siyasal alandaki yeniliklekritik noktada toplar:

1 — Türkiye'de sanayile menin

tık tarımcıendüstrici bir toplum ysosyal hayatta da etkiler yapmaktendüstrile menin sonucu olarak kdoğ mu bulunmaktadır. Bu yeni stalep lerini gerçekle tirmek yolund

mayan bir nitelikte varlığ ını belirtm2 — Sanayile en bir ülke ay



y 2 — Sanayile en b ir ülke, ayme’lerin, ekonomik gücün belirli elyoğ unla tığ ı bir toplumdur. Türkiyeen büyük meslek kurulu una göre, letmeler ve esnaf i letmeleri memde sanayileşme hareketi, 1970’lerdesnafın rekabet ve ya ama imkânToplumdaki yeni olgunun sosyal vdur: «Bu değ i me, küçük sermayesuzluk ve güvensizliğ ine yol açma

S



TÜR

[erini bir an önce gerçekle tirecuygulamasına geçilmesidir.

Sosyal Adalet ve sosyal güvesola ait olduğ u sanılan 1971 rejimözel sermaye'nin, düzenin güvenliğadalet istemesi belki de a ırtıcı

II

A NA YA SA SI’Nİ



TÜRKİYE’NİN 1970’lerde içine dinamiklerin ilk görüntüsünü çizmyasası’mn onuncu yıldönümü, 19

getirmeye ba ladığ ı Anayasa değ isında derin bir sessizlikle geçer... ler tarihsel geli imin belirli durakmi in hesaplanmasının yapılması dır. Tek tek ağ açlar ile ormanın

TÜRKİYE’DE 1971 REJİM t

kutuplu a amaya yönelir. Çesınıf ve tabakaları belirlile me

aslında, geli en bir toplum deBüyüyen toplum, daha ka

daha geni perspektiflere geçegütleni biç imleri kazanacaktır.hareketini, plan ve sosyal ada

Anayasası ekonomide yeni birPlan kavramıyle birlikte toplumada bilimsel anlayı ın pratiğ e dî temeli yaratmak ya da zatennucu olan planlama özlemini tu

geçirmekti. Daha önceki 15 yıllıekonomik planlama özlemi 196



ekonomik planlama özlemi, 196çabalan sırasında ancak çok kedilebilmi tir. Planlama anlayı ne bağ lanmı ama tartı ma 19

bir biçimde sona ermi tir. Kaynekonomik geli menin hedef veçizgileriyle kamu denetimine alaplanında, önemli bir ileri adımı

Ekonomik geli melerin se

TÜR

ister istemez, dünün oldukça duraçeli ecek; onunla bir iç çatı maya

menin merkezî durumuna geldikçebanında uğ radığ ı büyük sarsıntı, Cgisi, Ecevit ve arkada larının ssosyalist karakterleri, gerçekte, büykapitalizmin 1961 Anayasası’nın o

ğ i yeni boyutların farklı, ama özübulunan yansıma biçimleriydilebasın, yayın, sanat dallarında belilik de, son çözümde, toplumun mtaleplerin birer sonucuydu. Oysa

bakanı Anayasayı toplum için lüks özgürlükler tanıyan bu anayasa i



g y yyeceğ ini öne sürer. Türkiye'yi on yıhızlı kalkınma ve sosyal geli im süAnayasası’nın oni'ncu yılındaki çidı etkiler zinciri içinde oiu an on yıl içinde topluma kazandırdığ ıunutturmu görünmesidir.


rfı kısırlıklarıyle daha da artyeni bir dünyanın gerçekleri

olan çağ da sorunlara, eskimi dan daha çok ters dü er.

«Modern dünyanın karmaşiie yönetenler arasında özgür vlemektedir.» Yeni dünyanın kamü için, Uluslararası Çalı ma Ölek çözüm yolu budur. 1971 hkaplayan elli altıncı Uluslararaskimi dünyaya çağ da gerçeklermeyi önerir. Anla ılması gere

sorunlarının tek yanlı olarak do ruya sorunlarının söz konu



doğ ruya sorunlarının söz konugüçlerin tartı masıyle açıkta Zira, insan deneyi 20. yüzyıldaolmaktadır. Bu temel devrim,

gürlüklerini genişletmek zorunvarmış bulunmalaradır. Uluslararektörü VVilfred Jenks’in deyi doğ u u en büyük umudumuz vela ırken en ağır sorunumuzdur

TÜ

dünya arasında her an biraz daha dünyayı bir barut fıçısına çevirir.

geli me e itsizliklerinin su yüzünelığ ıdır. Ne var ki, Uluslararası Çalı çağ da kaosun yaratıcısı değ il, brektiğ ini hatırlatır. Bireysel iddetyi i de aynı sınırlıTığ ın bir ba ka

Çalı ma Örgütü Direktörü’ne göresizliğ in de, bir ulusun kendi içinderilmesinin ilk a aması, toplum içirilmesi olmalıdır. Dünyayı bölen nel alternatif, eşitsizlikleri giderm

diyalog kurmak'tır.Dünyanın ço u kapitalist top



Dünyanın çoğ u kapitalist topta oldukları sorunlar, toplumcu göryıldır ortaya koydukları yapısal bodur. Yeni teknolojiler ve modern

sanayide, genellikle yeniliklerden rın çıkarına sonuçlar yaratırlar. Örnda, modern tarım teknolojileri yetlara bir anda büyük çıkarlar sağ lalindeki toprak i çileri fırsatların rine kırsal ya antının ilkel ko ull

I'URKİYE’DE 1971 REJİMİ

de göreceklerdir. Özellikle işsigenç insan dalgası, kendileri içyetersizliğ i kar ısında derin birYapılması gereken, onlara fırsa

Ya lı ve sorunlu dünya içinferansı’nın çizdiğ i genel görüncak çok yanlı, özgür tartı ma vleceğ i çağ da e itsizliklerin dı

yile menin genelle mekte oldulı an sınıfların yeni sorunları dzebilmeleri, kendilerine, ancak cih ettikleri örgütleri ve mücadrakıldığ ı takdirde söz konusudur

nin kendileri dışındakiler tarafınbelki de önlenmek isted' ı bir



belki de önlenmek isted ğ ı bir değ i imi en sağ lıklı yollardan azaltılmı , giderek ortadan kald jim inin gerçekten tartı ılması

mında, tartışmasız kabul edilmesçek, Uluslararası Çalışma Örgülı an yığ ınların, haklarını savunve sendikal örgütlerine diled iközgürlükleridir. 20. yüzyılda sos

TÜR

AYDIN VE SENDİKACI

GEÇMİŞ İN yanlı lıklarını geleözellikle tarihin dönüm noktalarında ile mümkündür. A ltüst olan düzendavranı ların yanı sıra büyük alda

lar.

Doğ ru kurulmamı bütün yapılile çöktüğ ü 1971 rejimi Türkiye’sinden ve her zamandan daha çok geameliyat masasına yatırmak zorunzünün geri bırakılmı pek çok toplkendi ulusal geleneklerine kadrol

IV



kendi ulusal geleneklerine, kadrolgüt biçimlerine sahip bir toplumdoğ unda bulunmaz bir üstünlük ola

aynı zamanda zaafıdır da... Zira,

nemi yirmi be , elli ya da yüz yıltularını da ta ır. Bu tortular, Türkiz i’nin tarihsel damgasını bastığ ı den kopmu idealizmlerin, soyutlanağ ıdır.

lÜRKtYE’DE 1971 REJİMİ

yığ ınları ile derinden bütünle egütleni e geçmekti.

Yeni Türkiye’yi, dünde kalmçalı an bütün davranı ları bekleyyenilgi olacaktır, daima... Zirakendi kaderlerini soyut bir iyiniybir idealizm ile kararla tıramaz

olarak değ i en maddî hayatın siirentlerin in lo dehlizlerine sığniyetli akademisyenleri ve çe 1960’ların Türkiye’sinin bazen udünyanın gerçekleri ve insanlatarlada ya da i yerinde, çalı an,olan sorunlarına yönelen ve bu jektif ko ullarıyle tutarlı pratik ç



je ktif ko ullarıyle tutarlı pratik çrü lerinde kendi geleceğ inin sbilir . Söz verilm i cennetler, ylerinin ötesindeyse, bir ütopya'

dir. Yığ ınların sorunlarının, küçülebileceğ ini sanmak aldanı ların kiye’de 1960’lı on yılda bazı abir küçültücü deyim olmu tur. yapan, yaratan ve sürdüren k

TÜR

ekonomi ve toplumun da zararınaçarka dönü türülmü tür. Çokluk klarında yaygınla an bu örgütler, i

sal iktidarlar ile kurdukları bağ lami , toplumsal geli imin gerisindaristokrasisi yaratmı lardır.O) Kami çi ücretleri aktif sendikal mücaçok siyasa! düzenle kurulmu öze

Türkiye’de özel kesimde örgütlenekamu kesiminde yerle en Türk4 uzla mazlığ ın temel nedenlerinden kurulu larındaki memur ya da yabazı hizmetlilere bile i çi görüntü

dikacılık, o i çilerin yeniden memmak istendiğ i 1971 Türkiye’sinde d



İ çi sınıfını ya adığ ı toplumun ve tik ve sosyal mücadelelerine yabadikacılık, grev hakkının bile bazekonduğ u 1971 rejiminde i çi ile klığ ın bedelini çok pahalıya ödehepsini gafil avlamı tı...


TÜRKİYE’NİN BUNALIMI, İŞ

1971 TÜRKİYE'SİNE, kapitlarını da kendine özgü ko ullarzarlarından gelen baskıların 1970’de yüzde 66 gibi a ırı yüyona tanık olan Türkiye’de e1971 yazında çok yanlı etkiler nomiyi ilginç biçimlerde sarsıy

© Yüksek oranlı devalürünleri fiyatlarında içindeki ithartırıcı baskılar yapmaktadır. İ devalüasyonun yükünün yanınd

V



devalüasyonun yükünün yanındkadar az kalır.

® Sekiz yüz bin ki iyi na 1970’de yapılan yıllık on mtransferi ise, kamu ekonomisineder. Devlet, büyük memur yatırımlarından vazgeçmek ya temposunu dü ürmek pahasınatırımlarının temposunun dü m

TÜR

dir. Dar geçitin a ılı ı sırasında, geli tirme a amasında bulunan işç

be lirli bir önem ta ır. Sosyal bilisosyalist partisini yaratarak Türkiların ete ve kemiğ e bürünmesine lunan Türk i çi sınıfı, ekonomikolu ta geleceğ i biçimlendirebilecetir . İçinde ya anılan bunalım ise, iç ko ullarıyle olduğ u kadar, Türk lunduğ u kapitalist dünya sisteminide yakından ilg ilid ir. Batı’daki yüaracılığ ıyle Türk ekonomisine çokiçinde yansır. İşçi ücretlerindeki a

bir etkenin dı ında olan genel bun•ücret artı larının ve grev hakkının



gnın çok ötesindedir. Sosyal ve potü usullerden çıkarılarak normallnın sosyalist partisinin yeniden

olarak siyasal arenada yer almasbunalımın daha gerçekçi olarak masına fırsat verecektir. İ çi sınıfve sendikal örgütlerinden yoksun da ekonomik, sosyal ve politik a



TÜR

ti. Sosyalist örgüt olarak Türkiyealana çıkaran; emekten yana dü üriden pratiğ e indiren de, maddî ya

ka ey değ ildi. Emek kendi haklalerinin bilincine varıyor; toplumunriyle bir likte toplumda yeni bir dtırıyordu.

Yedi yılı biten toplu sözle m

1971 rejiminin olağ anüstü ko ullakar ıla ır, birden... Sosyalist partida ırkçılık iddiasiyle kapatılması inü te kil eder. Sendikal ortam ve çleni durumu ise, i çi kesimine a

yansıtır. Ortadaki bo luklar etk ile1 — Türkiye’de emek ordus



1 Türkiye de emek ordusmü 1971 Türkiye’sinde bile yasal örgütlerin dı ında bulunmaktaydı. yon ki i olarak hesaplanan topla

3,8 milyonu, ba ka bir deyi le, yüve hizmetler kesimlerinde ücretli ylı ıyordu. Bunların yarıdan birazsözle me ve i kanunu emsiyesinde yalnız 2 milyon 174 bin ki inin

I'ORKIYE’DE 1971 REJİMt

da büyür. Türkiye’deki 3,8 milyııncak %31,4'ü yani 1 milyon 19bına geldiğ i günlerde fiilen ömaktaydı. Üstelik, bu î gücü desında bölünmekteydi.(i)

Verimlilik ile ücret artı larıma çabalarının belirmeye ba ladcephesinin sorunları da büyür.

gelirdeki payını artırma çabaları nominin kendisine kaynak yaraarasındaki çeli kiler daha da akar, olağ anüstü rejim altında...



VII

SINIFLARIN SORU“ HAKEM DEVLET ’

EKONOMİK, politik ve sosyğ ı dönemler, aynı zamanda, siy



I ÜKKİYK’DE 1971 REJİMİ

1971 Rejimi’nin böyle bir ik sınıflarının görü lerini almaizlenimi verilir. Ankara’da önce s

kesiminin tem silc iler iyle görü en vr serbest meslek yetkilileriyleistediğ ini açıklar. İlginç olan eydisini te kil ettiğ i halde köylülüedilmemesidir. Bu, her halde, köylüleni ten uzak kalmasının sonucumi sınıf ya da tabakaların gerçlerini göstermesi yönünden de Zira, Türkiye’nin yeni üstyapısının rından bir ba kası da, 1971 yazınistenen değ i iklik ler arasında

yasağ ı konularak, sınıfsal nitelikörgütleni e son verilmeye çalı



ki partiler bu değ i iklik aracılığ in yasaklanmasına gayet istekli

Oysa, kapitalizmin yapısı gkurulan çoğ ulcu bir toplumda siya

juvazinin temsilcilerine bırakılmatercihi ifade eder. Üstelik, çalı alemlerini ekonomik ve politik alantamlarda bu görevi yapmak iddias



10

İKTİSADİ DURUM V

TARTIŞILIRKEN EKO

BÜYÜ

I

TÜRKİYE’NİN TARİHS

YENİ HED

D ÜNYA yuvarlağ ının en olan Türkiye, nüfusu ve bilintoplumsal yapıya sahiptir. Tür



p y p y ptoplumun belki de en anlamGenç nüfus, ekonomik harekeli sosyal ve siyasal baskılarTürkiye'sinin sayısal dökümü,tin engelleri belki de yorum gebelirleyecek kadar anlamlıdır.potansiyeline sahip Türkiye'nin sına sivil i gücü arzı 15 milyo

TÜR

yıllardır görülmemi bir tutarlılıkyeniden ortaya koymakta olan Türktek geli me alternatifi sanayileşmeynayi dünyasının yaratıcılık ve çekicil

da değ ildir. Yeniçağ başlarına kadyön veren tarihsel ticaret yollarınAnadolu halkı, genellikle el imalâtıle me a amasını dünyanın çoğ u toya amı tı. Dokumacılık, Anadolu’nu

dallarından birisi olmu tur. Kapalıancak kullanım değ eri için üretimfarklı yapısı bulunan Osmanlı İmuluslararası mübadelelere ilk kurbaren açık olmu tur. Dı a açılı ın

ğ i yıkım ve dengesizlikler, yüzleticaret hareketlerinin ortasında buiçin aynı anlamlar içinde söz kon



için aynı anlamlar içinde söz konkapalı aile ekonomisine sahip ilkdeğişim değ eri için üretim yapan

daki temel farklılıklardan birisi dmüyle dı ındaki ilkel kabileyi, basile yakmaya yetecektir. Oysa, Anaçağ lardan beri dokumacılık yapan,ğ i im için, kullanabilen bir ekono


yun Osmanlı toplumu, on altıncbaren çöküntü dönemine yönelndaki sanayi devriminin gerçekkuzuncu yüzyıllarda gittikçe hızliz ticaret anla ması, Türkiye’yden uzak tutacak son düğ ümü

Modern kapita list sanayi togücü potansiyelinden yararlanam

tarihsel çeli me, yüzlerce yıldınayile menin sonucudur. Kendisgeller, yeniden düzenleyemedda etkisiy le Türkiye’yi 1970’Ieraraçları üreten sanayilere geçm

sa, hafif tüketim sanayileri dgereken Türkiye, halkının yüzyrinlemesine sanayile me ile k



rinlemesine sanayile me ile klarına ba kalarının girmesindendı ekonomilerin Türkiye’nin

istedikleri ey de ağır sanayi'ele meyi gerçekle tirmesi Türkiynin yatırım malları sanayilerineğ ı gibi, öteki pazarlarda bazen rekabet durumuna da getirebile

TÜR

REFORM PROĞRAMLARI VE T

1971 REJİMİ özellikle radikal an ilk hükümetiyle birlikte ekonolimler getirir. Hükümet, sözgeli

yapılan döviz kaçakçılıklarını önlemret'le ilg ili olarak özel bir bakanli i, ithalât ve ihracat i lemlerini almaktır. 1971 rejiminin bir ba ka ler ve doğal kaynaklar'la ilg ili genki, bu uygulamalarda da ülkede temle derhal çeli kilere dü üldüğ üfazla yabancı sermaye talep eder

t t jik d l i tü ü l b

II



stratejik madenlerin tümüyle yabdan söz eder. Toprak reformu isebelki de en dinamik sorunlarından

su, geni kamula tırmalarla Türkimülkiyetine kesinlikle son vermekreformu stratejis i, kamula tırılan küçük mülkiyete dayalı kooperatifnı, hem de toplu üretimde bulun

lOKKtYE’DE 1971 REJİMİ

tekleyen bazı uluslararası mele; bazen o merkezlerle de kkiye’deki sistemin genel çık

Türkiye’nin en önemli sorunlatemin neyi, neden, ne kadar tamaktır.

Türkiye açısından 1971 rebelirli kanatlarından alınan ye

da sanayile me yolunda hızlı Türkiye'de sanayi sermayesi lerinde kendi zorunluklarıylemektedir. Zira sanayiin ulusallnak, daha düzenli ve planlı çal

zar yaratan bir ortamı gerektirlarını çözebilen bir sanayi kecünü elde etmi olan sanayi d



t if içinde Türkiye’nin daha yneyen sanayii, özellikle ekonformların yanında olacak, gidegenel yararlarının damgasını

Türk sanayiinin, İstanbularacılığ ıyie ortaya koyduğ u reyesi’nin ve kalkınmanın ger

TÜ

yatırım yapacakları bölgelerin setespiti, dı pazarlara ihracatın gelarında geri kalmı lığ ın kısır döng

cak, planlı ve sistematik bir kamve dı ko ullar ortamında dı a bale menin olanaklarını kısmen vere

Dar bir beytülmal anlayı ıyle olmaya kapayan; yatırım, ihracat,

eden bir anlayı , sanayile meyi vah î yasalarına bıraktığ ını bilmektaki olumsuz ko ullara rağ men dyaratılması gereken sanayi potankısa sürede kamu mâliyesini yüklesürede kendi kendini kemiren bir ra, uluslararası kapitalizm’in diktasrını bozmayan, giderek, kendisinin parçası olan dı a ba lı sanayile



parçası olan dı a bağ lı sanayile Tekelci dünya kapitalizminin geli mlarda bu tutumu elbette bo una de

kendi pazarlarına yeni rakip girmlararası tekelci sermaye’nin tezi, lerle bütünle mi , tümüyle dı a bastratejisinden ba ka ey değ ildir. yük bir ekonomi ve daha bağ ımsı



TÜR

yan Türkiye,(t) enerji konusunda 1tif le r ile kar ı kar ıyadır. Hızlanan

hidrolik enerji ve liny it kömürü değ i tirecektir. Türkiye’nin sorungeni ölçülerde yurt içinde bulunmak ve enerji kesiminde dı a balanacağ ı enerjiyi yurt içinde bulun

bir kalkınma stra tejisi hem o kayhem de o kaynaklar yerine yurt ba ka kaynaklar için döviz kaybedtir.

Modernle irken enerjide önc

vermek, kendi petrolünü yurt içyamayan ülkeler açısından dı a bdan birisid ir. Petrolde dı a ba lılık



dan birisid ir. Petrolde dı a bağ lılıkaskerî konjonktürlerin tepetaklak toplumları enerjisiz kalmak teh lik

kır. 1971'in ilk aylarında petrolcü baskıları kar ısında ba ta İngilterebütün sanayile mi ülkeleri bu dgiltere giderek kömür gibi yerli kyararlanmanın yollarını ara tırırke

IOKK.İYEDE 1971 REJİMİ

klye'nin yeni zorunluklarım kar

ni enerji siyaseti birbirini bütü• Teknoloji ve sermaye yo/ol giri imlerin harekete geçirıı yeni dönemde kamula tırılaraDevlet tekeli, madencilikte, mod

birimler halinde üretime geçi inrisidir. Devlet tekelleri sosyalistolmadığ ı gibi, İng iltere’deki ünlolayında görüldüğ ü gibi, ekonomrebilmek amacıyle tekelci kal>a vurmaktan kaçınmadığ ı bir

loıı linyitler enerji ihtiyacının dayurt içinden sağ lanmasına yaray

® Türkiye’de üretilen stra



® Türkiye de üretilen stramadenler devletle tirilecektir. Delinde tutan dış tekel ile Etîbank

ekonomisine önemli dersler vermba larında yılda 8 milyon dolar larının devletle tirmeden sonra ihracat kapasitesine ula abileceğda 1,7 milyon metreküp krom ih

TÜR

daha iyi kullanmanın ko uludur. Gtem bile uzun süreli yararlan adına

leyecektir, bir gün...

IV

KAMU VE ÖZEL KESİMDE BÜT

TÜRKİYE’DE kamu eliyle sanması Osmanlı devletinin modernuzanmakla birlikte 1930’ların ünlü



uzanmakla birlikte 1930 ların ünlügelenekte yeni bir model yaratıyoTürkiye açısından önemi, o an’a ka

egemenlik tepelerinde oturan ticaretoprak sahipleri'nin durumunu, değlayısıyle birdenbire sarsmı olmaihracat ve ithalât, toplumun var oAtatürk dönemi Türkiye’sinde asga



TÜ

çekle tirmekte ba arılı olamamakları ve merkezî niteliğ iyle devlet,nin gerektirdiğ i alanlarda yüksek

meyi gerçekle tirecek ba lıca güç@ Önem ta ıyan maddelerinve en düşük kârlar ile sağ lanması dallan için zorunlula ır Özelliklelektrik enerjisi, nükleer enerji gigenel ihtiyaçlarını, giderek, bizzat nusu olmaktan çıkarmak ister. Ziyabancı ekonomilere göre çok dsanayiin iç ve dı rekabet gücünüki, bazen devlet tekellerinin kendila mı olan fiyat artı larını yapma

ruya özel sanayiin siyasal mekanbaskılar sonucunda önlenir.

Ağ ır sanayile meye geçi



y y g ç1930’ların özel ko ulları altında ba devlet kapitalizmi deneyi de, benz

jimiyle birlikte değ i ik bir a amay



TÜR

ur ordusuna yapılan milyarlarca ri bir yandan mal stoklarını eritiyandan da ekonominin iç dengesi

mu fonları yatırımlar yerine memuca ekonomide özel bir yeri bulunanelen fonlarda belirli bir daralma iktisat siyasetçileri, durgunluk ortaiki tercihte daha bulunmu lardır, b

1 — Konut yapımına giden özları yatırımlara yöneltme stratejisrejim, bütçe açıklan gerekçesiyle ları te vik siyasetini durduruyordunucu: özel sermayeyi konut yatırım

neltmek amacıyle AP’nin 1970’de lerinin tek yanlı i lemesi olur. İn lasıyle kesilir, ama bo kalan ya



hayatı dinamikle tirecek yeni yollabankacılık sisteminin yirmi yıldır be

re jim i’nin birinci hükümeti sırasalanı bulamayı ı bu olayın tipik b

2 — Devalüasyondan sonra saihracat potansiyeli de ilk a amada


1972 yazında, i çi ücretlerindekhazırlıkları içine girer.U)

Yatırım, üretim, tüketim altemposunun çok altına dü en bcıları çeken bir topluma kabul dir. Yeni Türkiye, derinlerinde ne ait önyargılar ve görü darllizleri kesin olarak geride bırakpratiklere geçmesi gereken kriyazında... Durgunluk ekonomisi,ğ i, ne de ekonominin yapısındaki



VI

DURGUNLUĞUN TEMEL NE

TÜR^İYE'nin son yirmi be yıyenin özel elleıde merkezle me

TÜR

yoğ unla masının genel sonucu, ayizlemi toplumların çoğ unda görüld

tim olayıdır. Eksik tüketim, sanaydinamik bir geli me gösterdiğ i hsatın alma gücü bu geli imi kar ımediğ i için stok birikimi ve İktisadortaya çıkan geleneksel bir eğ ilim

1970 ve 1971 Türkiye’si eksik dı baskıların ortaya çıkardığ ı baçok daha dramatik biçimlerde 10 ağ ustos 1970 devalüasyonunun yet yapısını bozu u ve f iyat artı

gusunu daha da iddetlendirir. Siyüstü olaylar ise, tüketici gruplarda deler dı ında bir süre için ihtiyat egelirden daha büyük pay isteyen



gelirden daha büyük pay isteyen le memur ordusuna yapılan zamlanecek kamu fonlarını daraltır; artı yatırımları efektif talep düzeyini sınıf kökenli bürokrasi’nin siyasal antıya kaçınılmaz biçimde uzankesimde de yatırımları durdurucu ücret artı ları ise, sermaye merkez


gâh, tesis ve benzeri nitelikteki snın özellikle 1960’lı on yılda belirl

lunmasıdır. Sermayenin yoğ unla molgusunun sonucu olarak belirenile sanayide yaratılan yeni yüksek lece önemli bir çeli me ortaya çeli me, kapitalist sistem içinde a

kapasite olayıyle kar ıla ılmasmı lemeleriyle çözülebilir. Aynı sorunBatı ekonomileri bu temel bunalımürün satı larıyle 20. yüzyılda dışasahiptirler.

1970’Iere sanayi kesiminde yüpasiteler ile girdiğ i ileri sürülen Trunu ister istemez kritik bir anlamnayicisi gerçekte bu sorunu zaman



nayicisi gerçekte bu sorunu zamankapitalist bir geli me stra tejisi

yardımlarıyle, 1971 rejimi öncesiihraç edilen sanayi ürünlerinin lisler katmasını ba armı tı. Ne var ağ ır basan bir anlayı ihracatta dmek gerekçesiyle 1971'de koydudı a açılı ı birdenbire ağ ırla tırır.

TÜ

Oysa, sıkılan kemer, vergilerini artışlarını durdurmak suretiyle i çi

olursa, tarihin gaıip istihzasıyle, olgusunu daha da iddetlendirmekmeyecekti. 1971 rejimi nden Türmin durgunluktan çıkmak için bekamu'ya ait olsun bütün kaynakl

alanlarında kullanılması; iç ve dı liştirici ve âtıl kapasiteleri yokmesiydi.

Türk kapitalizminin ekonomcepheleri de bulunan yeni sorunlabaharında seçtiğ i hedefleri, tarihkendi değ erler sistemiyle çeli enne oranda kabul ettirebileceğ i steydi. Bu; bir noktada, iktidarın k



runudur.

VII


kendi içinde sürekli olarak geli İktisadî büyüme ve derinlemesinesanayilerin tamamlanması, makin

nayiine geçi , sosyal özlemleri karejimi a amasındaki biric ik istehızlı geli en Türkiye'si ile 1971'inçiren Türkiye'si arasında, toplumyönünden açık çeli kiler görülür.

Türkiye’de 1965/1970 arasındci iktisat siyasetlerinin uygulayıcmirel, daima, bir büyüyen Türkiyelı mı tır. Kapitalizm doğ rultusundasi ekonomide bir numaralı öncelme hedefine vermekteydi. Özel ken, kamu kesiminde de temel sayük projelere giri ilmi ; sanayi ütedbirlere ba vurulmu tur, Toplu



suz çok daha rasyonel biçimlerdolan bu çabalar epey pahalıya m

dî alanda önemli ilerlemeler de

Planlama'nın rakamları gösteyatlarına göre) 1960’da 59,4 milygayrı safi millî hasıla'sı, CHP'li kstatik ve dengeci iktisat siyasetle

TÜ

ve yurt dı ındaki i çilerin yolladığdik ölçüde yükselmesi gibi olumde yüzde sekizi a an bir geli ime

bürokrasi'ye ödenen maa zamlarlarını azaltan, özel yatırımları dgeçen 1971 rejimi, yatırım artı yılın düzeyinde bile tutamaz. Toplrımları daha önceki iki yılda millî a arken, alınması planlanan yeni ne rağ men bu oran 1971 ’de yüzdrejimi'nin ilk hükümetine egemenstatik iktisat siyasetleri, toplamyüzde 8’lik artı ı, yatırımları artmaz. Oysa, kapitalistle menin doğ

tüketim olayı, böyle bir büyük fırsrokrasi'nin alım gücünü artırmak meli; özellik le zorlanan kamu kbüyütücü yatırımlarda kullanılmasın



büyütücü yatırımlarda kullanılmasınDöviz rezervleri geli en ve b

cek önemli kaynakları biriken Tübüyüme’ye öncelik vermeyen statsonbaharında ancak i siz yığ ınlarboğ aza sürükleniyordu. Eğ er halkartırılarak toplum bir sağ otorite

1 1

KÜÇÜK BURJUVAZİ İLE

PROGRAMININ ÇATIŞ

BOŞLUĞU DOĞU

ı

TÜRKİYE’DE YENİ D

T ÜRKİYE’NİN 1971 rejimi ilanlamak, iktidar üstünde rol oyntercih lerin bilincine varmakla müm



tercih lerin bilincine varmakla mümdeğ erlendirme, öncelikle, iktidarın

rununu açıklıkla tahlil etmeyi gedar, bütün programların uygulamamahrek; iktidarın sosyal nite liğ i ramlarının tercihlerini aydınlatabi

12 mart öncesinin Türk toplu

TÜ

bağ ı olmaya ba layan yapısal ve kları, toprak, vergi, idare, eğ itim kapitalizme özgü rasyoneller içind

leri göze alabilecek kadar geli tirdeğ i tirmek isteyen Türkiye’nin kodeğ i imin bazı âletlerini verdiğ i, y ımadığ ı için halk yığ ınlarının dahiptir.

Türkiye'yi altüst eden olayın ramının, Türkiye’nin değ i imindecek bir bölüm egemen gücün nisbulunmasında yatar. Sarsılan, ikttir ilen AP, ideolojik özünü ya

çekle tirebilmek bir yana, böyle bküçük burjuvazi'nin iddeti de içkatılmasıyle, toplumdaki altüst oludüzeylerine çıkarıldığ ını görmü tü



dü ey e e ç a d gö ü tüdünyanın hassas noktasında, içind

teminin kaygılarını büyüten bu getasında, toplum, kendisini 1971 bulmu tur.

Kapitalizm'e kar ı sosyalistTİP’in programını, yeni rejim geç


belki de abartılmı bir biçimde Yeni a ama küçük burjuvazi'ye aitsonra, kapitalizm'in programına kare onu yava latma pahasına yuka

ril i deneyi de sayılabilir. Ne var kcut ekonomik sistemin zorunlulötesine ta tığ ı anda ekonomik iktarasındaki ayniyeti gev eterek, açratma potansiyelini de bağ rında t

Orta Sınıfın klasik küçük mütoprak reformu sloganlarının ortayyasal arenada gerginle en hava, k juvazi'/e ait programların birbirletipik bir provasını vermektedir. Burın kime ait olduğ u yönünde, sisteilk yoklayı tır.



II

TOPRAK REFORMU İLK FIRT

1971 REJİMİ, ta 1930'lardan d

TÜR

yönünün doğ ru olarak kavranmasınartık toprak reformunu yapmak dnin ne olduğunu iyi koymak sorun

İlk Cumhurba kanı Kemal

için 1936 meclisine çağ rıda buluba kanı İnönü’nün 1945'te imzasınarasında Bakanlar Kurulunun önünörnekleri görülen toprak reformu zin sistematik uzantıları sayılabilir

lar, memlekette topraksız çiftçi bürünüydüler. Çiftçiye mutlaka tobir ba ka kabulün sonucudur. Topda egemen dü ünceyi yansıtan bu kdaha 1 mart 1922’de «Türkiye’nin s

dir?» sorusunu ortaya atarak açıkbını derhal birlikte verelim: Türkiyefendisi, hakiki üretici olan köylüdüdaha çok refah, saadet ve servete

l kö lüdü (i)



olan köylüdür».(i)

Geri bir tarım ekonomisinin sli yıl önce doğ ruluğ undan kimsenbu yargı, 1970 Türkiye’sinde ne ö

Özünde elli yıl Öncesinin kabformun ba arısında, bu, hayatî değ


luk bir kalkınma hızını benimTürkiye’de, tarımcı nüfusu herkeservete kavu turmak mümkün Türkiye’si, iç ekonomik geli im

tarım’dan ancak çok daha bol rine muhtaçtır. O halde, eldeki yiinin geli im temposunu dü ürkamula tırmalar için tüketen biçeklerin gerisine dü meye ve kmantığ ıyle çeli meye mahkûmdu

Yeni Türkiye’de ciddî olarakreken bir ba ka sorun, Türk köçekten toprak isteyip istemediğsında i letme tipinin cüce, orolarak tespitini kararla tıracak k

sanayi dünyası, toprak üstünde rak veren cüce i letme anlayı de eden sosyalist ekonomiler sayfalarına gömmü tür. Teknol



y gmakine, tohumluk ilâç, gübre, su

topraklar üstünde yoğ un tarımı nılmazla tırmı tı.(2) Türkiye’de lerinin kendilerine açılan aynî grini, topraklarında kullanacaklarımaları, avuç içi kadar küçük i

TÜ

den birisi de kır kesiminde eksiklik kaynağ ı olan büyük nüfus yığ ınüfusu tarım dı ı alanlara kaydırm

Türk kalkınma ve sanayile m

rım ekonomisine daha rasyonelyöntemlerini getirecek bir toprak yeni isteklerine kar ılık verdiğ i tlar yaratmaktan kaçınabilirdi. 197nadı, bunun tam tersin i yapmakla

rağ ı gittikçe kayganla tırıyordu. Yriyle tutarlı olan bir reform, pratiksıyan tepkileri de etkis izle tirmi ,

III



ABD’NİN TERCİHLERİ

BİRLEŞ İK Amerika Ba kan Yaekiminin sonlarında Türkiye’ye seziyarette bulunuyordu. Gerçekte, 1

TÜRKİYE’DE 1971 REJİMÎ

sorunları tartı ma fırsatını elde esıyan bilg ilere göre, temasların«Türk hükümeti sosyal ve ekonom

tirmeye çalı ıyor; bu çabaları biz rak candan destekliyoruz» sözlerile bir destek gerçekse, Agnew’inkazanmı oluyordu.

Truman doktrinini izleyen döAmerika’yla çok yakın ilgisi bulunna kadar VVashington’un dı kredinaklarından geni çapta yararlaaskerî alanda tanıdığ ı kolaylıklargiderilmek istenm i tir. Ne var kdaki bunalımlarını gidermek am

ekonomik program, dı yardımlarddaki bir kısılmayı öngörüyordu, olarak rolü giderek Federal Alman en VVashington’un özellikle ask



gbakımından bu kısılma Türkiye'yi

tedir. İngiliz Financial Times'ın TO'nun 300 milyon dolarlık yeni çerçevesinde F 100 ve F 104 uçaleyen Türkiye,(2) kredilerde darani kolay elde edemeyecektir. Ag

TÜR

rinine uymadığ ını ve Birle ik Ameçıkarlarını sarstığ ını dü ünmekteddöneminin Türkiye’yi VVashington

olanaklarından yoksun kılması, bunel bir belirtisi sayılabilir.

Ortak Pazar'ın Türkiye'nin nolara dönmesi yolunda sürekli çabneme rastlayan ABD Ba kan Yard

kara’nın ba lıca ekonomik ve sonin yeniden değ erlendirilmesinenew'in geride bıraktığ ı hava, ya lar altında VVashington’un, ekonoğ ı hızlı değ i im sürecine kar ı Ttıyı gev etici be lirli tipte reformlenimini verir. Daha büyük bir hıTürkiye açısından bu ilginç bir tarunu Türkiye'de bizzat iktidar’ın



IV

TÜRKİYE’DE 1971' REJİMİ

ağ ır basan sosyal sınıflardır. Smeler iktidarı sürekli olarak zorlaekonomik, politik,sosyal tercih lereunsur, ekonomiye ve dolayısıyle

nan sosyal sınıftan ba kası olamayal niteliğ inin değ i tirilmesi yönrağ men kapitalist bir toplumda ileyen ey burjuvazi’nin; sosyalistni anlamıyle emekçiler in ekono

tercihleri ya da dünya görü lerib ir parçası olarak Türkiye’de de toplumların genel siyasal gerçeközellikleri içinde yansıtmakta elbe

1945'lerden sonra kapitalizm

kazanan Türk toplumu, tarihin olacu olarak, 1971’de sosyal anlamdolayını ya amaktadır. Ekonomik bhızlandırdığ ı büyük burjuvazi ile



Türk toplumunda geleneksel küçük

be yılda ekonomik önemi azalmıTürkiye İ çi Partisi aracılığ ıyle pyönünde kendi programlarını gelda; çok büyük bir çalı an kitle kügenellikle toplumu ve ekonomiyi





TÜR

Türkiye'yi 1971 rejimiyle ku ave içsel dinamikler altında yapılmformlar, bu anlamda, ekonomiyle daha hızlı geli tirebilecek nitelikte

min özüyle ve geli me potansiyereform programları ise bu reformolacağ ı sanılan çevrelerde bile bsuzluk yaratmakta gecikmezler. Kadoğ rultusunda iktidar mücadelesi

iyi bildiğ i bu gerçeğ i artık küçük nin de 1970’ler Türkiye’sinde öğ re

Siyaset, küçümsenmek bir yanmik gibi ayrılması olanaksız bir uler, bütün ekonomik programların gi sistem ve dünya görü ü içinde ilg ili değ i iklik isteklerinin etk ili nı zamanda, halka dönük siyasal tik görü lerden kendilerini sakın



da ba lıca nedenidir. Kapitalizm’in

bile özellikle kendi alternatiflerini ele tiri ve politik mücadeleler kar tik bir çizgide tutunmak zorundadhakların yürürlükte kaldığ ı platformmik ve sosyal geli imin en üst dü


kazanç olacaktır. Ekonomik büyümlet ve sistem sorunları, ancak smokratik partisi ile yeniden eko

dele alanına girdiğ i bir toplumda re vardırılabilecektir.

V

DEĞİŞİM, ORTA SINIF

KOMUTANLARIN 12 Mart Mkiye'de açılan dönemi iki a amadkir:

1 — Siyasal sorunların sisteçözümleye çalı ıldı ı ilk yedi ay



çözümleye çalı ıldığ ı ilk yedi ay

sessizlik döneminin ya anmasını min karakteristik olayı, anayasa dÜlke çapında uygulanan bir huzuranayasa değ i iklik leri ile de Türkbelirli bir rol oynayan küçük burjzı anayasal kuruluşlar’ın uslulaşt

TÜR

mı ve önemli toplumsal çeli medu. Zira, toprak reformu ba ta alanlarda yeniden düzenlemeleri çekte, anayasa değ i iklikleri ile mak istenen küçük burjuvazi'nin k

nel tekrarından ba ka bir ey değsosyal değ i iklikler kar ısında külardır duyduğ u ürküntü, bu progragiderek ekonomik büyümenin bilemantıkla yansımaktadır.

Orta sınıflar, hızla değ i en topca korkmu lardır. Denge ve orta toplumlar önünde küçük burjuvazineski rasyoneldir. Kendi sosyal dlumların sınıfsal yapısını köklü ola

süreçlerin orta sınıflarda yarattığmakul görünen sosyal denge ve odurdurulmaya çalı ılır. Oysa, geltem yönünden, büyümenin maddî ydan ba ka ey olmayan de i im'



dan ba ka ey olmayan değ i im

doğ ruya kalkınma’yı, ipotek altına Türkiye’de bir iktidar çatı ma

kündeki etken, sistemin dinamibundan ürken orta sınıfların durgdaki derin çeli medir. Yirm i iki


yıldır kapitalizmin programını ure vermekten ba ka alternatif gerçekte, durgunluk kar ısında

aittir.1971 rejim i 1971 kı ı yaköne alan durgunluk programlan öncelik veren büyüme programlada yansıyan burjuva ve küçük b

daki iktidar mücadelesine tanık

VI

HALK, DURGUNLUK

URASININ ALTINI ısrarla



Ş URASININ ALTINI ısrarla

kiye’de Demokrat Parti ya da Alizmin programını dinamik biçimgeni yığ ınlardan oy alabilmesinda bilinçsizlik gibi yan etkenlerinruya Türk halkının tarihsel bkınmayı hızlandırmak amacıyle

TÜR

yük ekonomi ko ullarına sahip togeri bırakılmı ülkelerde sosyalist ölçülerde dı kaynakla desteklennemli olan dı kredi almamak değ iyararlı alanlarda kullanılabilecek dbilmektir. Dı kredileri toplumlargibi görmemek gerekir. Bunlar, dezici ekonomik bağ lantıları sayesizengin toplumlara transfer edileyetersiz birer geri ödeme biçimi

12 mart'tan sonra uygulannomi siyaseti, beiki dı telkinlerinkadar dı kaynak sorununu da öasyon sonucunda artan i çi döv

ekonomik büyümenin önüne alan stra tejistlerin i daha da a ırtmı tkaynak temel sanayile me doğ rulttırım programı ile değ erlendirilemdü manlığ ı örneğ in 1972 yılı için



dı yardım istememeyi dü ünme rülür.

Ne Türk halkının ve ne de Treli istekleriyle bağ da an durgunelinde tutan güçlerde 1972 yakla lere yer verdiriyordu Bunların e


km bir siyaset izlenmi ; o Arap üSovyet askerî uçaklarının Türk s

kiye'de ikmal yapmasına izin verPartisi lideri Demirel’i bazı iç ve üren önemli tercih lerdir. Batı’ya ne rağ men bazı alaniarda Batı çizlideri Süleyman Demirel'in temsil

rülmesine rağ men, izlenen durgun jisi, 1S71 rejiminin daha altıncı ayıtansiyel iktidar olmaya çalı acak bir ortamda parti ile lider arasındba lıca iktidar alterna tifini etkisi

çıkar yo! sayılabilir. Ayrıca, sol’a ktusunda ilginç bazı i aretler de s

Bütün bunlar, belki de, İnönüberal partiyi etkisizle tirirken, küçnı artıraca ı sanılan bazı reformla



nı artıracağ ı sanılan bazı reformla

«en geç iki yıl içinde» yapılacak «partilerce desteklenen tarafsız mine» bırakma planının uygulamalatidarda doğ an bo luk aslında lideçekler i!e çeli en uygulamalarla i

TÜR

ÇATLAYAN SOSYAL YAP

TARİH, durmak bilmeyen bir sürdürüyor.

İçindeki bütün sınıflar ve harTürk toplumu 1971 sonlarında rad

programı arasındaki iktidar kavgave yargılamanın öznesidir. Yeni nomik büyüme’nin sosyal yapıda liklerin sergisi gibidir. Özellikle 1lizmin doğ urduğ u yapısal değ i ikli

çi kanadında büyük bir sağ çatlametkilidir, aslında... SoS’da bir süresosyalizm'e geçi i öneren Türkiye arenaya çıkı ıyle birlikte ortanın ise 1971 rejim i altında için için

VII



sistem zorlanı ını somut biçimde büyük çalkantılar Türk küçük buıile küçük burjuva sosyalizmi arasbocalama dönemine sürüklemi tir.sahibi olan iç ve dı egemen gümayı elbette ho görüyle kar ıla


maların içindedir artık... Yeni yükselen toplumda bütün güçleritmektedir. Böyle bir mevzileni tyüyen ba lıca toplumsal güç, ortziler, en sonunda birer sistem dir. 1945'ten sonra büyük burjuvdırdığ ı kapitalizm ve Türkiye ge

lama programlarının henüz ara yalizm, iki zıt sistem olarak, her !er Türkiye'sinin de kar ısındadırsında yukarıdan hakemlik rolüneorta sınıflar, böyle bir toplumsa

kemlik yerine ancak taraflardansuna kaçınılmaz biçimde geldik

Yapılabilecek tercihlerden rin çoğ unda yükselme ve bunal

ll d l b



yolları arasında yer alan bonapba langıçta büyük ve küçük burjlik ve çatı malarla ba layıp sonle meyle biten klasik bir modegasını basan ey, son a amada, tı ı ve yasalarıdır. Kapitalist sis

TÜR

ken, en değ erli yanlarım alıp götda ancak yeni uzla maz çelişmeleolu umu bir seyirci'nin dikkatli b

talepleriyle çeli erek toplumcu vedurduran bir dönem, gerçek kuba ka hiç bir yerde bulunamayacaduyurmaktan ba ka ders de verme

Halklarının ve ülkelerinin dageçi ini gerçekten isteyenler için, yal desteklerden yoksunluk sonucubo luğ unda fa izme açılabilecek tügiri mek değ il; demokratik harekelumcu tezlerle bütünle mektir. Tabelki zor bir alternatiftir. Ama b

den en az çile li çözüm yolu, yinbirlikte yürütülen gerçekten toplumratik siyasal hareketlerdir. Türk tolemleri ancak demokratik haklar kavu abilirler Antidemokratik bo



kavu abilirler. Antidemokratik bo

Türk toplumunun çıkarlarının veçok ötesinde ve dı ındadır. 1971 reranmaları arasında ya adığ ı iktidari te...


platforma ta an orta sınıf köken1970’Ierde de ba lıca siyasal temriyet Halk Partisi, çağ da Türkiy

cih leri çok belirli tarihsel ko umı ana partidir. Ellinci yılına yakmi CHP’de kristalle en küçük btsa, uygarlıkçı, dengeci ve bu ölnin bir ürünü sayılabilir. Türkiye’

bulunduğ u ko ullar değ i tikçe CHdengeler ara tırır. Sosyal kutuplda bu denge arayı ları büyük siyvarır.

Her yeni toplum a aması, v

anan ânın zorunlu kıldığ ı iç çeliratacaktır. Sözgeli i, 1945’lerde yaltında Demokrat Parti'nin ortaya te uğ radığ ı en büyük çatlamalardlundaki bütün eylemlere set çeke

’ i 1950’l d DP 1960’l d



ye’nin 1950’lerde DP ve 1960’lardapitalistle me doğ rultusunda hız lında...

Kapitalistle me bir daha hatburjuva ideolojisinde daima bir de

TÜR

İ çi kadar, belki ondan da fazren Ecevit'in ortanın solunda düzensosyal adalet kavramını öne alarakpıyı oldukça eklektik bir çerçevedamacını güdüyordu. CHP’nin küçüne, Ecevit demokratik ve halkçı nli bir sosyal demokrat ideolojiye

lerini vermi tir. Atatürk ve Devrimmesinde ise Ecevit CHP'ye değ i iBu; artık üstten değişiklik anlayı halk topluluklarında bulunan «ekonodaha derinliğ ine bir değ i iklik özlem

rısıydı. Sürekli devrim üretim ili yeniden düzenlenmesi, ekonomik leri yoluyle el değ i tirmesi gibi smokratik ve halkçı dü ünce yolunCHP’ye girerler. Giderek Ecevi



geleneksel bürokrat tabanını parköylü ve esnaf yığ ınlarının demokmeye çalı an bir politik eylem kim

Orta sınıfların yukarıdan iktiddeneme alanına çıktığ ı 1970’lerin


yeni demokratik ve halkçı öz ile plojisi arasındaki çeli menin aktüeörnekleridirler. Doğ um sancıları CHP’deki hesapla ma aracılığ ıyle

sapla masını da yapmaktadır. Yüçekliğ in derinlerine inmek elbette tepeden tırnağ a kadar depremler ğ i iklik ler gerçekle mez. Cumhurina ererken CHP’de yeni bir doğu

olu un belki de doğ al bir sonucuduki de 1971 rejim i’nin çözemediğ ida çözecek olan son derece ilgin



1 2

RADİKAL ON BİRLER'İN«İKİNCİ ER

I

BEYİN KADROSU V

TÜRKİYE’de radikalizm ile kapsında gelgitler yaratan büyük düğhaftasında bir patlamayla çözülürnin, hem de Ecevit’çi orta sol CHları 1971 rejiminin ilk radikal görü



j g

bir radikal bakanı, dramatik bir darını verirler.

Rejimin ba bakanı Prof. Erimektuplarında, dengenin reform aanlayı ına kaymaya ba ladığ ını «o


teknik ya da bürokratik kadroa ılabilir. Cumhuriyet kadar, gbu orta sınıf dü üncesi, 1971

kendisine yeni bir deney alanBeyin kadrosu’ndan toplu

olan Türkiye’de özlenen refove değ i iklikleri gerçekle tirmdan bu ancak bir umut’tur. T

ler, kamu idaresinde köklü dnayile me ve kalkınmada ilernebula gibi bu umudun ardınd1971'in bütün çıkmazı biraz toplumların umutlar ile değ i

Bir topluma yön veren asıl uuîlar ve bu ko ullar içinde

Hiç bir sorun bir soyutlamalaGerçekçilik, soyut düzeyden, ymut durumuna inmekle ba lar



1971 ’in olağ anüstülükleri koyan güçlere daha ilk gündelunuyordu, Türkiye'de... 12 mburjuva iktidarı doğ rultusundami ti. Öyle ki, yeni hareketin

TÜR

pitalizm öncesi unsurlarının basken yapısal bozukluklarının bir b

12 mart’tan sonra söz kyor ki. sınırlı bir alan ve bu sını

sı gerçekten zor olmayan, sistereformlardır.. Hareketin dayandığ ı politik taban, tarihsel olarak, yalnıgundu. Beyin kadrosu bu tarihsel silciliğ ini yüklendiğ i yüzlerce yıllile var olan sosyal gerçeklik a1971 ’in o bunalımlı ilkbahar, yaz ya adı. Gerçekten korkunç, acımasgenç beyinler için... Çeli melerinmesinde kar ıla ılan politik çıkmbir bakanın 1971 aralığ ının ilk ha

çınılmaz kıldı ve büyüyen iktidaryı bir daha altüst etti. On birleribıraktıkları belgede yer alan servelirlerin etkin vergilendirilmesi, vernin yeniden düzenlenmesi gibi i



runlukları ile orta sınıflara ait özlmelerin bir daha tarih platformun

Tarih, toplumun ve toplum içinbelki de iki yüz yıldır hâlâ görülmsoruyu böylece bir daha koyuyordu


esastır.» Toplumu bir sıçrama’ileri atılı , yukarıdan gelen bo

değ il ancak halk yığ ınlarının rine de ula an yığınsal politik

ebilirdi. Toplum nerede ise yenu da tam orada duruyordu, i t

II

“ İKİNCİ ERİM’’ HTEMELDEKİ

1971 REJİMİ'nin ikinBa bakan Prof. Erim’in kurduğ u



isteklerine dönük ikinci partilerHükümetin kurulu öncesi

geli im ise, cumhurba kanı Stilere gönderdiğ i bir muhtırad

Cumhurba kanı Sunay’ın Y

TÜR

tasarıların esaslarının meclisler öko ar.(i)

Ki ileri değ i en İkinci Erim H

ğ u gibi bu kez de ba ka açılardanlamını ta ır. Hükümet üyelerinin meclisler İçindendir ama hükümettü'dür. Hükümetin programı ise, kbelirlenm i durumdadır. CHP GenKırıkoğ lu’nun, «tamamiyle dı ımızdlarımızla katkıda bulunmayı gerekki sözü, 1971 Türkiyesi’nde parçok yalın bir ifadesidir... Toprak tim ile ilgili yeniden düzenlemelesisteminde değ i iklikler, enerji ve

let ve hukuk reformları, kıyılarınsorununun çözülmesi gibi ekonomitiler ve seçim sisteminin değ i tidefler, yeni dönemin zorunlu uyggarî çerçevesini çizer, yine... Bu



geliştirilmesi ilkesini izlediğ i halPartisi iktidarının gerçekle tirmediğda var olan düzenin geli im yassürerek uygulamayı kabul etmediğlerin bazı yönleriyle farklı bir öze


Türk ekonomisinin toplumu dengönemli olduğ unu görülmemi birnin Ecevit kanadının ortanın so

programı, denge ile dinamizm ktirmek ister.

Türkiye’de toplumu ve estandart ölçülerinin dı arısına çrak dinamizm'e (bürokrasiye o

bo una değ ildi. Dünya 20. yüzyılb ir hızla değ i mekte; teknolojik yalist ekonomileri bile daha yüiçin daha az bürokratik, geli im nek ve etkin bir yapıya doğ ru itarasında stratejik bir köprü ba ıİktisadî dinamizmin dı ında bıryüz yıldır dı a bağımlı bir ekoödemi ti. 20. yüzyılın son otuz geli melere aday görünmektedir



Büyümeyi yava latma ve denzının önüne alma stratejisi hızlaortamında Türkiye’nin bir numarline gelebilir. Güçlü, dı a daha kavu mak, Cumhuriyet Türkiye’s

TÜR

örgütleni le ortaya çıkı ı da geneda mümkündür.

Reformlar ile iktidar birbirlerinyecek iki olgudur. 1971 re jim i’nin açık biçimiyle büyük sanayiin bir nayi Odası Ba kanı Ertuğ rul Soysnunda.^)

OsmanlI’dan bu yana toplumsdurmakta ba arı gösterememi , «bugünkü teknolojiye uymayan, tubir devlet mekanizması, gerekli yasa bile Türkiye'de hangi reformu de?...

III



1971’DE İŞÇİ, KÖYLÜ V

1972 YAKLAŞ IRKEN Türekonomik maliyeti oldukça yükse


nusudur. Tercihlerin yaratacağ ı köylü, memur ya da esnaf gibi kalar üstünde hiç ku kusuz, ayrıracaktır.

Ekonomik sorunlar, terc ihsöz konusu olduğ u bu kr itik nolara dönü mektedirler.

1971 Türkiye’sinin görüntüsve dı taki i çilerden sağ lanan mdünya gelirine rağ men ekonomlık değ ildir.

Bir pahalılık yılına dönü enkentlerin dü ük gelirli insan yılıca kentlerdeki fiya t artı ları yrekor sayılabilir. 1971'in yalnız fiyatlarında görülen artı lar, sözİzmir’de % 18,8, Adana’da %L/c 17 olarak ortaya çıkmaktadır.de üretim düzeyinin yeterince



ler toplumu bir i sizlik dalgasıylkır. Bir buçuk milyon ki iyi a anlerindeki artı ların sembolik dkolayla tırır. 1971 yılının ilk ydeki artı , bir önceki yılın ayn

TÜR

kadar önemli rolü bulunan memurlaki sosyal gruplar aleyhine olarak

mi ’nde çok büyük bir ek satın aTarımsal ürünlerin alım fiyatlarınaaynı kaynak transferini rekor ürün için üretim yapan çiftçi adına gerlarını durdurmak, pahalılığ ı önlemsini 1972'de bekleyen sorunların atransferlerinin doğ urduğ u iç denglığ ı önlemek amacıyle devlet 197tın alma gücünü azaltmak isteytasarrufların bir bölümünü kamuyagileme tedbirlerine ba vuracakt

vergilere 1972 bütçesinde öngörüyeni zamlar böyle bir mantığ ın son

Halk’ın 1971 rejimi sonrasındanomik büyüme kadar demokratik rumak ve toplum üstüne yeni De



bilecek gereksiz serüvenlerden güçler arasında zaten sarsılmı byalnız çalı an sınıf aleyhine bozmhalde en ağ ır sosyal faturası diye

1971 TÜRKÎYESİ'NİN T

13

TARİHSEL süreç, belirli dönlumun önüne yeni sorunlar ktekrar değ ildir tarih ... Sonsuz

ayrılıklar barındıran yepyeni aktrak yaratır durur. Kendilerine da, toplumlar ve onun içinde hrak bireyler, bu yeni düğ ümlekar ı kar ıyadırlar. Her şeye ve



yuzdur artık... Bütün altüst olurek, yapılmayan eyler bile bağkonu udurlar. Ya anan tarih belki tarihin yargısını, o andaumursamayabilirler. Ama toplum

TÜR

tiğ i sırada, geçen elli yıla damgakavramı birdenbire çarmıha gerilmlikle orta sınıf ideolojilerine özgü

halk, devrim, ilericilik ya da gericpratiğ in her sorunu Türk tarihinde sine dramatik bir bo luğ a dü mümen her olayı, bu ters konmu kavcu özlerine kavu turmaya yönelmi

Kendi iktidar özlemlerini ve drağmen, halk için» sloganı altında haline getirmeye çalı an küçük yüz yıllık Türk geli me bunalımlarnedenlerinden birisidir. Yığ ınlar küçümseyen, giderek, halkı ancak

ğını gibi gören klasik orta sınıf ilekördür. 1971 Türkiye'sinde bütün valandıran geni bir iç ve dış dinamburjuva ilericiliği, bir gün tarihin averebileceğ i her çe it serüveni de



tikler, anarşizm'den nihilizm e kadabancısı olmadığ ı bireysel platformler, daha önceki her deneyin vakar ıla maktan kurtulamayacaktı. kın dışında ve üstünde, ona inanm


linmeliydi ki, 1970’ler Türkiye’si 'erin Türkiye'siydi. İlkel bir taryanın çok değ i ik ko ulları altınburjuva devrimler!, aradan geçiköklü değ i ikliklerden sonra ay

leri hâlâ değ i memi aynı bakı aynen tekrarlanamazdı. Tarihin teyin elli ya da iki yüz yıldır olddurması gerekirdi, çünkü... Ekoalanlarda, halk yığ ınlarının gittiksahnesine çıktığ ı, sanayile meninıf yapısının giderek modem bgöre biçimlenmek üzere olduğ uramı bir yeni toplum; dünün gerçekleriymi gibi dola tırılmadenbire her eyin maskesinin

bir anlam ta ıyan soylu görüntülikler ortamında apansız gülünçFilozofun dediğ i gibi, ilkinde bcisinde acı bir komedi'den ba

1971 ’in takviminden son ya



kı, en bilinçli unsurlarıyle, yeni nünde kendisiyle bütünle meyi pciiîîk mücadeleler dı ında hiç bir sözde kurtarıcı'ya bel bağ lanserüveni içinde bir daha anlam



1972

TürkGKapitaliGlefeni hed

Seçiyor*





BU ÇAĞ DA Y

GÜZEL

BÜTÜN bir tar

halkası olarak ortay nin derin değişim s riyor Türkiye... Yir

lık kısa aman ara



lık kısa zaman ara savaşını birden yaş milyonlarca insan

ya da yıkımlar deği rulu düzeni altüst

günlük yaşama yansıyan en g dır.

BARIŞ sorunu, var ola yeni bir dünyanın daha güzel rultusunda kullanmaktan alık

tüm umutlarının odak noktas soğuk savaşın verdiği dersler

şik bir öz kazanmıştır, X X . da...

Söz konusu edilen duru rın da ötesindeki yeni gerçekl

soğuk savaş ortamında ekonolar vermekle kalmaz,; bilim ve

sancıl olmayan biçimlere yön kılar. Kan ve ateş pahasına k kendi ülkelerinde barış içind

yüz milyonlarca insana «yeryka köşesinde kanlı, çirkin olalunduklarını» bilinçlerinin de

rıp duracaktır. Bir ülkedeki h başka köşelerindeki altüst ol

çağdaş huzursuzluğa dönüşme



çağdaş huzursuzluğa dönüşme1970’ler ulusal ya da bireysel

tünde eşsiz bir uluslararası so sunun yükselmeye başladığı ilhabercisidir

insan soyunun, çağda ni bir doğa yasası sayleyem ez artık. Şimdi toplumsal bilincinin s dür. Bu bilinç, yeni b

insancıl olarak yaratm doğrulayan bütün bir ğin çağdaş verimidir. barış bayrağı, gerçekt daha ileri ve mutlusu

bayrağıdır.

DEĞİŞİM dönem aydınlık dönemleridir. ğu’da, Asya’da, Afrik

ka’da ayakarıan milya rununu statuko’nun ön meyecek biçimde koy

ları somutlaştırmış olalemleri dışında asla

devler süper güçler



devler, süper güçler, tık bunu bilmektedirle

Batı’nın önder ülkeleleştirdikleri zirve toplarında Moskova ve Pe

ğın gereklerine göre ileri ekolitik sıçrayışlara götürecek d

düzeninin kurulmasıdır. Gizl

çık diplomasi’yle, kapalı kap tülen pazarlıklardan insan kad

ortak olarak belirlendiği bir geçebilmek, barış ve toplu

lerinin XX. yüzyıl sonlarınd dir.

TÜ RK toplumuna, yery

larına, yaşanan büyük tarih din 1972... Daha iyisini um yunun en büyük özelliği; umleştirmek ise biricik yeten

coşku verici bir umut ve ge

şamak gerçekten de ne güze



ÇELİŞKİLİ BİR«İDAMLAR» VE «R

1

I

TÜRKİYE’YE KİMLİK

T ÜRK TOPLUMUNUN rastlanga aya dü ürüldüğ ü 1971 yılında de artık anlamlı bir dönüm noktaiçin yeni bir kimlik aranmaktadır.

1971 rejiminin önüne çı

yukarıdan yönetim biçimine bürümaktı Ne var ki bu tür bonapa



yukarıdan yönetim biçimine bürümaktı. Ne var ki, bu tür bonapako ulları gerektirirler. Bonapartizmun dengelenemeyecek ölçüde sı artı aranmalıdır. Topluma eg

TÜR

kistan’da verilmi tir. Üstelik, Pakismik sistemin gerçekten derin bsırada gelmi ti. Yığ ınlar yava yavkazanır ve toplumda yeni güçler dengesiz kapitalist sistemi, hiç byan koku mu bir rejime dönü mkiye, bu anlamda, çok daha farklı bir ülkedir. Ekonomik potansiyel Tiki yüz yıldır süregelen ve son e

zanan sürekli ve bilinçli çabaların O arada belirli aralarla dönemsel elbette söylenebilir. Ancak, dönemkistan gibi temelli olarak dengesizle bir tutmamak gerekir. Üstelik

bile yukarıdan yönetim çabalarınıntan diktatörü Yahya Han’ın büyük 1972 ba larındaki tra jik dü ü üyleçıkar. Apaçık anla ılıyordu ki, dübir toplumun ya adığ ı rejim çel

içinde hangi güçlü dayanaklarla dsin belirli bir anda bo lu a dü m



içinde hangi güçlü dayanaklarla dsin belirli bir anda bo luğ a dü mtır. Hic bir toplumu 20. yüzyıl so inden soyutlamak mümkün değ ild

Türk halk yı ınları kendi alter

TÜRKİYE’DE 1971 REJÎMI

bir dünya aramayı önleyen kaderctün yapılar ağ ır ağ ır çöküyordu. Ymolozlarını gizli bir elle âdeta sTürkiye'nin en yüksek kalkınma höncesindeki be yılın po litik sonhatırlanabilir. Büyük kentlere, gelsek refahı sağ layan Adalet Partirinde ilk olarak Türkiye’nin bütüoy yitirmi ti. Sosyalist teori ve p

bu olmaktan çıkmı ; CHP klasik tansn solu’nda sosyal demokrat değ i im sürecinin etkisiyle kaymyapısındaki bu derin değ i iklik, lerde bulduğ u geli im potansiyell

lilleriydiler.1970’ler için Türk toplumuna

halde ortadaki büyük derslerin ötelemez. Pakistan deneyi, halk yığ ınkatılı ının gerçekle tirilemediğ i h

kalıcı ba arılara eri emeyeceğ initi i id B d l h l



ytir ir , yeniden... Bu dersler, hızlsek bir İktisadî geli me a amtoplumlar adına da ya anmı olarih, geçmi i tekrar etmeye çalı

TÜR

züm bekleyen zor bir sorun daha de... Sertle mek isteyen çevrelernı âdeta Türkiye'de olağ anüstü kobir gerekçe'si ve yolu gibi benimselarında... Bir yandan reform, öte yadu. Gözden kaçmayacak bir çeli m

II

İDAMI İSTENEN GENÇLER VE

TÜRKİYE, 1970’lerin ilk iki kuli bir anar iyi ya amı tı. Geli en tgerisinde kalan kurumlar sürekli oları ilerleyen ya da gerileyen torında, yoğ un bir kavga veriyorlard

jimine mal olan anar i, sokaklardya da gençlerin üstünde düzenlen



j ,ya da gençlerin üstünde düzenlenya antının kendi içindeki sınıfsal cuydu. 1972’de anar izm, olağ anüsdırılm ı tı. 1972’nin sorunu, giden


re sığ mayacak, yeni b ir dünyayı büyük geçi anlarında apansız çökgürle ir; yeni sınırlara ula ır.

Tarihin gid i ini sezmi ; kendreklerini vermi olanlara derinden kı. O, binlerce yıllık deneylerin çekleri bilendir, anlayandır. Dü ledır. Günlük olu lar kar ısındaki bu

jlm i'nin demokratik ortama yenidekolayla tırabilecek bir faktördür dmeler, ekonomiyi kendi içinde blecek cesur adımlar, demokratik yasal ortamlarda çok daha gerçe

Ya anan her deney bir kez daha ddemokratikle me, yeni Türkiye'yi recek biricik anahtarlardır. Kalkınmahalk yığ ınlarının inançlı, etken po liçek olabilir.

Yığ ınların demokratik haklarıngiren 1972 Türkiye’si, ocak ayının



giren 1972 Türkiye si, ocak ayının bir kurban bayramı ya ıyordu. Tosorunu, aylar süren yargılamalar sçarptırılan gençlerin durumuydu.

TÜR

ama hakkı’dır. Ya ama hakkı’m de yok eden idam cezasını b ir toplabiliyorsa, o toplum çağ ının akı

Kaldı ki, dinsel kökeninde, kurbanen yalnız ve korunmasız olduğ u ansoyunun ya ama hakkı’nı gerçekmamı mıydı? Hazreti İbrahim’in dsını, modern insan çok daha büyü

çekle tirecektir. Toplumda ku kuçeli meler her zaman için yer aların demokratik formlar altında idam cezalarının verildiğ i Türkiye’d

III

BİR İDA MDA N İNMENDERES’LERİN T



MENDERES’LERİN T

TOPLUM, idamlar sorunuyle dönü yapmak istercesine tra jik


yük siyasal ki ilik ler ile oğ ulları kide bu ne ilk, ne de son dramdıgana sarılı olarak varlığ ını mutfa

ne terk eden genç Menderes, aselinde her halde bo una tutm«sevgili dostlara» diye ba layan Genç Menderes, hayat’tan, kadeler ve hâdiseier'den ikâyetçidir

Genç Yüksel Menderes'in babasının yaptıklarını değ i en birarlamayı istemi (ya da istememı ) olu unda bulunabilir. Oysa,nü ümler geçirdikleri hızlı değ

bir zaman kesiti bazen yüzyıllık dur. Dönü ümler, yalnız sosyal kalmazlar; bu büyük altüst olugüçlerin özlem ve iradelerine yler. Yeni boyutlar giderek öyleslı ve geçmi le çeli ir duruma gnin en anlamlı sloganları bile on



lumsal ortamında âdeta iskeletletekler. bugün tarihin gerisinde biten politik ki ilerin çoğ unun tt d ki i l l

TÜR

kullanılmasını ve kendilerine dünydaha büyük bir pay verilmesini iğ ınlara ayaktakımı ya da bilinçsiz

dığ ı bir ortamda eri ilebileceğ inyıllık deneyleri öğ retm i tir. Demobunu aördü ve üretici güçleri kurusır anlayı larına yöneltilen «artıkların özlemlerinin ifadesi oldu. Dmayıs 1950 seçimlerinde genel orattığ ı mucizeyle iktidara getireanında, toplumsal gerçeklikle kura

1950’lerin ilk yarısı; tarımda mayan toprakların ekime açılması

ge li tirilmesi, altyapı yatırımları,sulama hareketleriyle, Türk ekonotalizme özgü atılımların gerçekle gun bir dı dünya ortamının yardnem, Menderes'in yıldızının ı ılda

ki, 1950’lerin ikinci yarısı bizzat gatmı olsa gerek. Yeni dönemd



g gdesteğ ine rağ men kentlerde büyüri belirir. Sorunu salt CHP muhaleriklerine bağ layan Menderes’in, a


iç ve dı etkenlerin hızlandırdığderes’in belki de gerçeğ i anlamanda, ba kaldıran bürokrasi tara

nuçlanacaktır.Menderes'in deneyleriyle y

yeni gerçeklerini ba ka bir çerç an Adalet Partisi ve lideri DemDP hareketine kattıkları yeni ö

sanayi burjuvazinin programınıMenderes DP’sinin geleneksel bgözetmekle yola çıkan eski proçeli meyi ifade eder. Babasınınmayan genç Menderes, bu iki p

tiğ i [yani Demokratik Parti harelında oyunu kaybetmi bulunuyosel umut kırıklıklarının birbirin i acı halkasıydı. Ekonomik ve polilumda bulamadığ ı çözümü, belkhüküm sürdüğ ü bir ba ka evrentoplumu her trajedi kurbanı gibi



hiç ku kusuz, iyi bir kader dile

TÜR

tamda, Türk toplumunun daha öncelerine göre en büyük toplumsabulunduğ u gerçeğ iydi. Bir toplumu

tüko'yu değ i tiren yeni dinamiklerinucudur. Bu olay sanayile me, todeğ i mesi, ulusal ve uluslararası oları vermesi gibi birbirine derindeve dı sal etken ile açıklanabilir.

bir değ i im süreci içinde iç anar eden 1971 'in büyük kentlerdeki torının üstüne 12 Mart'ta 1971 rejim

1972 Türkiye'si, bir yıl öncesbir toplumdur artık. Toplumun yüz

sayıdaki büyük kentte en a ırı bimalar, sıkıyönetimli, olağ anüstü ohiç olmamı gibidir. İnönü'nün deyci Erim Hükümetleri memleketi dır.» Yeni rejim bu açıdan «ba arı

rın evrimine tarihin gözüyle bakalan nokta a ırtıcı da de ildir Tü



lan nokta a ırtıcı da değ ildir. Tü ik ortam, aynı geli me a amalarıBatı toplumunda yüzyıl önce dahya anıyordu. Sanayi Devrimi ve o


Modernle me kervanına geç kaları maddî kayıplara kar ılık balar. Çağ da ileri toplumlardaki

me, dünya çapında geni ve yaylumsal bilgi stoku yaratır.(i) İleancak belirli bir maddî geli imingeni stok, yoksul toplumlarımaddî kapasiteleri bulunmadığ ı

dünyadan hazır devraldıkları ölumsal bilgi ve teknolojiyi, kenuygulayabilen yoksul ekonomilera amalarını kısaltmak, modern daha sarsıntısız biçimlerde yarakâna sahiptirler. Modernle me me ve yığ ınların kazandığ ı yükskenler, çoğ u toplumda elli ya sosyo/ekonomik sıçramaların Tüyen 25 yıla sığ dırılabilmesini saçısından, bu, mutlu bir kazanç

Ne var ki, alman yolun uzunramaya hazır bulunmayan toplum



ramaya hazır bulunmayan toplumsı arasındaki derin çelişme 197bir yol ağ zına getirmekte gecgüçlerin toplumun kaderine ege

TÜR

zaten var olan bir ağ ırlığ ın artık tolık kazanması a amasıdır. Tarihi bgelen rejimin a ırtıcı olmayı ı bu

Türkiye 1972'de bir geçi dönnan dönem, içinde bulunulan sisteyasaları ve genel dünya ortamınıntında alacaktır, kesin biç imini... GCHP Genel Sekreteri Dr. Kâmil gibi, geçi döneminin onarılmaz yaKırıkoğ lu, geçi dönemi'nin en âcolarak, toplumun içinde bulunduğ utündeki etkisini hatırlatır.(2) Kasteların asılıp asılmaması sorunudur. mek, nice deneylerle olu mu de

kir. Ho görü ve bağ ı lama, bütün temel nedenidir. Yüzlerce yıllık tamokratikle mek, özgürle mek, ilerlcadeleler vermi Türk halk yığ ıbeslediğ i özlemler ve gösterdiğ

daha güzel bir dünyaya geçi in bbüyük sarsıntı anlarında... Devle



ylehine baskı yaparken, halk yığ ınadamların asılmasını...


toplumların tarih i, huzursuzluğ unetkenler olduğ unu gösterir. Ancnun olmayan insanlar, sosyal gruile çeli kiye dü er ve sonunda büyük problemlerin kaynağ ı olugeli im sancıları geçirdikleri dömaları olduğ u bir gerçektir. Çatoplumları 20. yüzyılda bulundukler. Özellikle Batı Avrupa'nın yüz

tarih kitaplarını elden bırakmayı falarla doludur.

Modern çağ için, tarih, yarate ya anan her ey, belirli dar b

inin ya da yanlı olarak değ e

Geçmi çağ ların, üstelik, ilginç modern ekonomik büyümenin taneylerle yeni yazılmakta olduğ urına sıçrayan kan, baskı, anar itınalarla dolu bir büyük yol alınırk

ortaya çıkmı tır bazen... Tarihi noktada modern çağ ’da bir imkân



nı sonuçları yaratan aynı nedenbilinmekte ve görülmektedir.

Uzun sürede bütün toplumla

TÜR

Giderek, tarih bazen ne inanılmazların kaderlerinin nerelere itileb ida istihza ile kaydedecektir.

Özellikle anar izm'in bastırılm

ba ıları oldukları gerekçesiyle olarulan sıkıyönetim mahkemeleri’ndmahkûm edilen gençlerin asılmasyönetime el koyan devlet mekanrıldığ ı 1972 martında, bütün bunla

ken tarih dersleriydiler.Descartes, bütün insan varlığ ı

rulanabileceğ im yüzlerce yıl önce rum, öyleyse varım sözü, insan soytird iğ i bütün maddî geli imin ardın

meli verir. Bu, insana, onun yaratıcdur. Bağ nazlık, inançsızlığ ın ürünüdgi doğ rultuda olursa olsun ba kapayını tanımayanlar, onları giderekortadan kaldırmak suretiyle yok yerden sonra, gerçekliğ in gerisinmayacaklardır. Unutulmamalıdır ki,tik olarak kullanılabildi i anlarda



tik olarak kullanılabildiğ i anlarda meyi bile reddederek, toplumlara ler giydirmek ve olağ anüstü baskıla


“ REFORM FE

GARİP BİR çeli kiyi büsbütbaharının olayları: Siyasal düzemeler gösterirken,, 1971 rejimmaksızın reformlar yapılması Büyük kentler üstündeki sessizllisen bir durum vardır ortada. bunlar önerildiğ i gibi küçük bplacaksa, küçük burjuvaziye gösdendir acaba?

Günün ba bakanı, bu doğ rnetimin uygulamalarının kendilait bir i olduğ u» kar ılığ ım vereformcularıdır. Ne var ki, refokan Erim in giderek Adalet Partle en polemiklere giri mesinin 1972 ilkbaharında... Kar ılıklı s

form ile seçim birbirlerine altge lirler. Her ey, reformun söy

VI



gelirler. Her ey, reformun söylamlar ta ıdığ ını gösterir.

Aslında, reformlar hiç de

TÜR

Çünkü, reform ile toplum aradeniz ile balık arasındaki ili ki kabir bütündür. Reformları; toprak, vret, idare ya da doğ al kaynaklar

tek ba ına hiç bir anlam ta ımazolup bitenler bunun yalın birer örneki de hiç bir sosyal grubu yoktuaçıklamasın, bir dizi reform sloganlamasın... Bu olgu, toplumda bazı

di bir gerçeklik elde ettiğ ini doğ rulik hele 20. yüzyılda hiç de tek ynıf farklılıklarına uğ ramı toplumlalumsal sınıf için ayrı bir gerçeklik lar, o sosyal katların kendi çıkar

çıkartabilecek hedefleri yansıtırlar aralarında temelden çeli irler.

Reform sorununun gerçek öz’ü,le birlik te kavranabilir. Sosyal öz dımalar ancak birer reform feti izmi'

sonuç vermeyeceklerdir. Ş ekilsiz, lerden uzakla mı amorf bir reform



bir reform uygulamasının en büyükform’u içinde uygulanacağ ı sosyayırmak pratikte balı ı susuz ya


Büyük amaçlar, doğ rudan doğ ruyda içine girilmek istenen sistembütün sosyo/ekonomik ve politikrının özü ve anlamıdır. Reform

lunanlar, örneğ in, toplumcu bircek reformları, kapitalist bir sistgulamayı dü ünebilirler. Tarihsereformlar, sistemlerin kendileri malarında çok ayrı nitelikler a

Bir reform, belirli bir anda belrecinin anahtarlarını verirken, bisadece tüm toplumu bunalım yReformların, çok farklı durumlaözellikleri belirleyen biricik etkesistem içinde boğ u an sosyal syasalarıdır.

Ne toplumu reformlardan, nsosyo/politik örgütleni inden leyse... Birer uygulama kalıbı otiren ya da kısırla tıran güç, iç

Reform bir feti izm durumuna le toplumlarda reformları gerçe



p g çyal kökleri bulmak, bu köklerle sağ lamak gerekir. Bir toplumu ye

l k dd l i d

2

SERTLİKLE YUMUŞAMAÇELİŞKİN1N S

«İKİNCİ ERİM» ÇE

I

YENİ ÇAĞDA ABD VE

TO PLUM yeni siyasal gerg inlmaları arasında büyük zikzaklar çizpartiler üstü ikinci hükümetinin Amerika'ya anlamlı bir gezi yaptığ

Ba bakan Nihat Erirri’in 1972VVashington gezisi Türk/ABD ili kmine rastlamaktaydı.

Yüzyıldan uzun bir geçmiöe ra



Yüzyıldan uzun bir geçmiöe rahington arasında sıkı ili kiler kurulya Sava ından sonra gerçekle ebil


Türkiye’ye yaptığ ı gizli telk inlerdünya petrolünün onda dokuzundeki tit izliğ in i ortaya koymu byıllarının olağ anüstülükleri, 1945VVashington arasında derin bir landırmı tır.

Türk/ABD ili kilerinin temesorunlar, 1945 sonrasındaki yirm

kisinin damgasını ta ırlar. Trumler Birliğ i kar ısında alınmı bidaha derinlerde, Akdeniz ve Orrika hegemonyasını yerle tirme hegemonya deneyi, istenmediğ i ile güçsüz bulunan arasında tekratır. Marshall yardımları ve odileri, Türk ekonomisinin kapitaalı ında görülmemi ölçüde etk1950’lerde gerçekle en tarımsaldımları aracılığ ıyle Türkiye'ye

artı arasında ayrılmaz bir ili ksantrallar ve benzeri altyapı y



sinde modern kesimin doğ u ukatkılarda bulunuyorlardı. Ne vaetkili old b s çramalar o

TÜR

1970'lerde ABD’ye de kar ıdır. Tarlis t bloktaki Sovyet/Çin uzla mazlgeli medir. Akdeniz ülkelerini eksine almak için bir dizi özel anlarupa'nın yeni siyasetinde Türkiye vhiptir. Asya ile Avrupa arasında, dlâ en hassas noktalarından birisi ünin soğ uk sava sırasında doğ andeğ i im anında her halde önemli t

re konu olabilecektir.

Ankara ve VVashington, öncelimek durumundadır. Ekonomik güçartan Birle ik Amerika, dı borçla

de ekonomik bakımdan elde ettiğeskisi kadar sahip değ ildir. Askerî layısıyle, Birle ik Amerika'nın üstümekteydi. Ekonomik ve askeri alalılık, bazı anlarda, küçümsenmeyeğ urabilecek kadar önemli bir etkendemokrasi ve çok partili politik snan, soğ uk sava ın tasfiyesine ge



, y gnan Batı Avrupa'nın genel tavrı, dırek içsel olu umlar üstünde son

TÜRKİYE'DE 1971 REJ1MÎ

Türk Ba bakanının Birie ik zümde, toplumun ekonomik ve bazı sorunların açıklıkla ele alın

II

1972’DE POLİTİK VE EK

PARTİLER ÜSTÜ hükümetinton’da ABD ba kanı Nixon'la ya ünden az sonra 1972 martının mu ama alternatifleri arasında denbire politik ve ekonomik bak

ıyan belgeler getirmeye ba larM illî Güvenlik Kurulu'nun bu çaola anüstü toplantı sonunda ya



olağ anüstü toplantı sonunda yaTürkiye’nin önüne iki hedef koTürkiye'nin dünyadaki yerini ko

TÜR

Ba bakan Erim'in aynı gün açıkmektubu(i) bir bütünü olu tururlar.mektubunda, isteklerin gerçekle cak anayasa değişikiikleri'nden ba

ganları için de bu kurumların myolda yürümelerini sağ layacak tedyordu. «Olağ anüstü bir ihtiyaca cemu » bulunan hükümetin isteklerinay'ın partiler’den «siyasal çatışma

vermelerini» isteyen beklenmedik Bütün bunlar, reform sloganlarındya ba layan «İkinci Erim» hükümtoprağ ı usul usul çekme çabasıyapılmı sertle me uyarılarıdır, asl

Gerçekten siyasal platform,rasının bir yıl geride kalmı olmadeğ ildi. Yeni dönem, ortanın solupısal değ i iklik sürecinin yarattığ ıye kavu turamayan CHP için özel

ır. CHP Genel Sekreteri Dr. KırıTrakya’da yaptığ ı incelemeler so« kinci Erim hükümetinden çekilme



«İkinci Erim hükümetinden çekilmebile bulunduğ unu açıkladığ ı parparlamenter yönetim kademeleri


partiler üstü hükümet biçimindğ a rağ men, güçlü yürütme’nin gGüçlü hükümet, önemli ekonoçözümünde duyulan sıkıntıları a

formüldür. Ekonomik sistemle partilerin de bu formülü benimsğ ı sezilir.

1972’nin ekonomik gündemnayi Odasının ortak toplantıları

ra’da yayınladıkları bir bildirideler, «1970 yılından beri süreg1972 yılının geni olanaklarına dir» derler. Mart sonlarında dövlar gibi Türk iktisat tarihinde g en Türkiye’de sanayiciler, çözlunduğ u inancındadırlar. Sorunbirikmeye devam ettiğ i takdirdelasyoncu baskılar yaratmaya adlarının yeni yatırımlarda nasıl kBildiri bu krit ik anda ekonomik

Hedefimiz, iki milyon i sizi bmı, geçim endeksleri ve prod



nngede tutacak tedbirleri almyatırımları hızlandıracak özen

d l i

TÜR

bu oran 1972’de % 47,8’e gerilememe hızlandıkça, üretime gerekli arkar ılayan yeni bir kesim de çıkmüreten sanayiin payı 1962/1972

% 38,2’ye eri mi tir. Yapısal ddoğ rudan doğ ruya yatırım malı ürnım sanayilerini kurmaya uygun yetırıyordu. Kurulması zorunlula anmu ve özel kesimce yatırımda bucak bir destekler bütünü, bu ortamhayatî sorunu haline dönü mekteyd

Aslında sistem'in bütün dramımilerinin bile sanayile me için otek leri sağ ladıkları b ir çağ da Türktedb irleriyle uğ ra an «partiler üstü

tedbir ler i 1972 martına kadar gda bulunabilir.

III



III

ÜRGÜPLÜ’NÜN GÜ


desteğ ini çekmesinin bir sonucuderi Demirei’ie çeki mesinde, ba bakanı bu kez CHP lideri tamı tır. Ba bakan öylesine küsk

yeni bir ba bakan tarafından kdevamı bile kabul etmez; yerinevunma Bakanı Ferit Melen’in baönerir. Dikkat çeken bir öneridirlen’in açısından bunun bir ba byılması gerektiğ ini ileri sürecekl

Ne var ki, 1971 rejiminin Konseyi’nin Türkiye’deki rejimkaygıların arttığ ı bir sırada çekvası bir an ağ ır basar... ABD gez

le çatı an ba bakan Erim’e... İkinlik eğ iliminde bo lukta bırakan edir.

Türkiye’nin 1971'de girdiğ i ba bakanlık görevi, Suat Hayri

lumun demokratik güçleri, Ürgübakan adaylığ ı ve hükümet kurmılayacaktır Zira içte ve dı ta



ılayacaktır. Zira, içte ve dı ta larında Ürgüplü, çağ da toplumlasorunların a ırlı ını bilen bir de

TÜ

sİ, AP lideri Demirel’in yeni Baönce belirttiğ i gibi, Türkiye’de birle tirm ektir. Söz konusu olan ey1972 rejimi’nin almasıdır.(i). Moların ayrı sınıflardan kurulu çoğ utanıyan bir siyaset adamı, öncelikrundadır. Demokratik haklar, çoğ uayrılıkların daha az çileli çözümlela tıran araçlardır. Çalı an sınıfsürecine demokratik haklar ve

katılırlar. Ürgüplü’nün ba bakanlbir ortamda «demokrasiye inananhaber» diye niteleyen CHP Genel rıkoğ lu bile Ürgüplü’nün demokraveni ifade ediyordu. Anla ılıyord

en az sarsmtıyle gerçekle tirilmeliberal ve demokratik karakteri gekurulmasını sağ layabilecekti. Kaldva çevrelerdeki kanının tersine, kar ı koyan halk yığ ınları değ il,

formların eski güçlerini sarsacaklaait bir bölüm egemen sınıflardı. yacak reform kanunlarını çıkarma



gerekli yeniden düzenlemeleri glerin iit ifak ’ını sağ layabilmek sor


bekle ve gör tavrı gösteriyorduçerçevelerin yetersiz kaldığ ı ormayan bir davranı tır. Oysa, kanemsel bunalımlarıyle . ili k ili Keynes’ten sonra ikt isa t dü üaraçlar geli tirebilmi tir. Keyneve Birle ik Amerika’dan ba layalerin 1970'lerde kullandığ ı bu alımından salt kendi pazar sisteçeğ ine dayanır. Ekonomiyi yenid

kete getirtecek tek güç kaçıncakt r. Çapda devlet: vergi, krecaret alanlarındaki tedbirlerle bdengelere kavu turabilecek; piyan efektif taleb’i, devlet mek

cekti. 1970'ler Türkiye’sini olarejime geçirme görevini yüklenya ahan anın özel ko ulları 'içinamizm ve yatırım dönemini emesiyle mümkün görünüyordu.

Ama, acaba kendisine bu fbiraz da, CHP'niri alacağ ı yeni yilginç bir soruydu, 1972 ilk bah






sınıflı toplumlara doğ ru dönü tülerin kaosu, gerçekte, sosyal yanın bir görüntüsüdür. Kırdan kenalanında tüm ekonomik ve soskapitalist üretim ili kile rinin zosaflar almaya itiliyordu... Bu toplumsal kar ılığ ı olarak, yalnızlü olarak farklıla mı politik ve mekte gecikmez. Önce büyük byan, giderek liberal AP’ye sıçra

çük burjuva radikalizminin eski kka yönden sarsmı tır. Sosyalizsorun katına yükselirken, CHP bir saf alma mücadelesine sürü

1972 Türkiye’sinde, sosyalisrekçesiyle kapatılması sonucundtik bir bo luk ile kar ı kar ıya Demokratik süreçler açısından CHP Genel Ba kanı İnönü, 1971lerine rağ men bu gerçeğ i belirteder olmu tu. Liberal toplumlaekonomik ve sosyal tezin antite

d l l d l bil i



cadele alanında yer alabilmesineleri, çok partili modeli lüks diy

TÜ

Adalet Partiî’nin liberal bir ğ ı siyasal yelpazede CHP’ye kalanlidir. Söz konusu olfem liberalizmalternatif olu turma görevidir. Tar

CHP’nin olu turacağ ı görevin sCHP, en çok, sosyal demokrat bisınıfların öncü kesimlerinin siyastemsil eden sosyalist partiler, hiçayrı süreçler içinde doğ abilirler. le r ile değ il, o özlemleri gerçeknik örgütleni ler ile gelföir. Dünynin tarih i bunu açıklıkla ortaya koyilk günlerinde birden keskinle ensında da yapılması gereken İlk i iyi değ erlendirmek olsa gerektir.

bir alternatif sunulmak isteniyorsramıyie aynı yönde yarı mak CHP Sosyalizm de var olan yapısıyle ğ üne göre, CHP’ye kalan yer, sosdan ibaretti. Gerçek { muhalefet

sürece siyasal yelpazede ikinci biO kadar ki, Ecevitsiz bir CHP bilevuruisa da] ortanın solu çizgisini



caktı.


mazdı, da... Türkiye'nin sistemAvrupa’nın, Ortak Pazar’ın geneten bundan ba ka bir ey değ

Tarih ve sosyal ko ullar b

kendisine bırakılan sosyal deçağ ırıyordu artık... Tarihin iradbireysel iradelerden çok daha role sahiptir.

II

BATI, DEMOKRATİK TÜ

ÖNEMLİ geli melere tanıkmında Türkiye'nin sorunları da çiyordu, 1972’nin o kararsızlık

günlerinde... Çoktandır anla ılmTürkiye'yi, yeryüzünün en küçüçağ ın genel hareketlerinden

i t k i kâ l t d



menin artık imkânsızla tığ ıydı. bu sorunların getirdi i denge

TÜ

en geli mi ülkelerinde bile yenbamba ka bir çağ e iğ indedir. İkiya büyüme ve refah sağ layan ynın ileri dönük ba larına oldukça

imdi Totaliterlik, yeni çağ da srağ men bütün toplumlann evrenskavramdır, sözgeli i... Yeni düntartı masız biçimde, bir katılma ma ise klasik demokrasi ile ilg ili çlara iten bir büyük hedeftir. Söz kogasını günlük hayatın sayısız labmilyonlarca adsız ki inin, iradelerlumların karar süreçlerine nasıl yçağ da demokrasi'yi küçümsemek sınırlara götürmek dü ünülebilir.

lumlann uyanan yığ ınlarının, adsızörgütleriyle dü ünce ve uygulama tek aracıdır. Dü ünürü ve sıradan mın 20. yüzyıldan beklediğ i tek rinin en ünlü üç yüz aydınının aç

bi (i) üstünde bir «çöl sessizliğ î»ileri demokratik a amaları gerçe

Türkiye, ekonomisi ve bütün



olarak yer aldığ ı Avrupa'dan 1970yecek bir toplumdur Büyüyen Türk


nemelerine giri memek artık zar’ın siyasal uzantısı sayılabiyasal Komisyonu’nun toplantılarye'de yapması bir rastlantı olma

len Avrupa'nın siyasal beyinleekonomik ve sosyal sorunlarıyöntemler sorununu en üstte, tartı ma olanağ ını bulmu lardı.yasal parti liderleriyle yaptığ

reformların gerçekle eceğ ine bbir adım olacaktır» sözleriyle, nasıl ele aldıklarını da dile getle, «Türkiye’de parlamenter demiktir , canlıdır ve güçlükleri (2)

Toplumların, yeni özlem süreçler içinde gerçekle tirmelegidi ini te kil eder. Bu süreç, hak ve mücadelelerin siyasal, larda, yeni örgütleni biçimleriy

olarak kullanılmasını da zorunlumokratik bir toplum için olmazssosyal alternatifleri açıklıkla o



bir toplum, sermaye kadar, emö ütl di i d k tik lt

TÜR

dı ında kalmamak, ya anan anın gmemekle mümkündü. İnönü'nün cakları tarihsel gidi , Türkiye'de dfin de kesinlikle biçimlendirilm

1971 rejimi’nin bir tercih eşiği’ndeharında...

III

CHP VE TÜRKİYE’Yİ AN

TÜRK CUMHURİYETİ’nin tarihni atan ana parti CHP, partiler üsinin dü ü ünden az sonra yaptığile kendisine yeni ki ilik verme bir sayfasını açmaya hazırlanıyord

ğ anüstü Kurultayın önüne gelenTürk toplumunun yapısal değ i iminyük olayların birer ürünüydüler.



Bütün sosyal teori ve pratik


dı yeni Türkiye belki de çok asa, Kurtulu Sava ı kazanılırmuhalefet'i temsil eden ikinci Birinci Grup, giderek, CHP ara

kanizmalarına el koymu tur. 19yi iktidarda kalmak isteyenler imeye öncelik verenler eklindünün bu büyük yanılgısının CHP’nin tarihsel dramı, cumhu

boyunca ileri dönük bir demokmemi olu unun sonucuydu. İşço yüzden gittikçe kopmu tur, C

İkinci Dünya Savaşı'nı izleyal ve ekonomik geli imi durd

götüren büyük değ i im süreci, sel yapısının çöktürülmesi deme ve daha yüksek bilinç düzfelsefeleri toplumlar üstünde ya dayanan klasik orta sınıf d

dan reddederler. Büyüyen bir ve üstünde denenen sosyal halayan toplumdur. O anda yeni mekten ba ka özlemi olmayan



mekten ba ka özlemi olmayan de il, değişim'den yana olan

TÜR

tik sol adına bonapartist eğ ilimlereözlemlerine kar ı gösterdiğ i olağsosyal yapıdan aldığ ı derin gücün la maların netle meye ba ladığ ı ta

hiç ku kusuz, tavanda da kendisinı bekleyecekti, Türk toplumunda...emeyen bütün üstyapı kurumlan

ilerlemenin çarkları altında sürekltir . Yeni Türkiye’nin bilinç düzeyle

ilerlemekte olan geni halk yığ ınile ri üretim ili kileri talep ediyorlaması, bütün tutuculuk çabalarının andır. Refah kadar önemli bir demokralik haklar böyle zamanlardla istenecek, alınacak ve savunulalara yeni örgütleni biçimleriy le, caktır.

«Ortanın solu» slogamyle Cgelen yapısal değ i im olayını belk

kar ılayan ki i, her halde, Cumhuileriye dönük nice tasarının tutucusıl paramparça edildiğ ini gören İn

ü d k d dik li ’ d



nün denge kadar radikalizm’e de aği dö i i l


Büyük fırtınaların içinden glideri ve sosyal uyanı ın sözcükadroları yalnız geçmi leriyle blar, gelecek için de bütün Tür

vereceklerdi. Sorun, ki iler'leönünde alınacak demokratik tavnnın derin çilelerle olu mu mek ve bunlara, tabandan tavanaçekle me yolları açmakla ilgili

na rağ men sosyal demokrat haleme sürecinde dü en rol hiç ileri dönük güçleri rollerine sahtileriyle birlikte, toplumlarınm katkılarda bulunmu olacaklard

iyi anlaması ve sosyal tabanıytifakı gerçekle tirmesi gereken

IV



İNÖNÜ VE BİRLİKTE

TÜR

İnönü genel ba kanlıktan istifa etmrak, CHP’nin geleceğ i ile kendi tamak zorunda kalır. Tarihsel olarak da tra jik bir olay kar ısındayızdır.

diğ i yönde oy vermeyen Olağ anüzümde, değ i en Türkiye’nin aynasınğ ildi. Yeni bir Türkiye’nin, çok ba runluların ın ürünü olan delegelerörgüt çağı olacağ ını anlıyorlardı. düzeni yaratmak isteyen toplumungüçleri, yeni çağ da kalıcı b iricik nu anlamı lardı, 1971 rejimi Türkiyya, karizmatik lider tipinden, davrgörüşleri ve sosyo/ekonomik motidiğ i örgütleni biçimlerine geçi

bir toplumun sosyal mücadele yolar, ortanın solunda, sosyal demoiç tutarlılık kazanmayı bu kurultaCHP’de bütün hedeflerin önüne alacpartizm pe indeki gelenekçi bürokr

li CHP örgütü ağ ırlığ ını sivilleşmeson iktidar anslarını da yok ediyoteyenlerin...



Tarihsel önder nönü’nün kar

TÜRKİYE’DE 1971 REJİMİ:

lüğ ünü olu turmalıdır. Bu açıdbütün tarihinden daha farklı bne geldiğ i ortadaydı, 1972 byandan tarih, öte yandan da

İnönü’nün böyle b ir geçi i kesini olanaksız kılmı tır.

Türkiye’nin, son derece hızya ortamında, hâlâ olağ anüstü ti, 1972'de... Olağ anüstü günler,

yarattığ ı bo luklarda ba ka ayenlere büyük fırsatlar verebillar ve yöntemlerle de olsa, Tüsi sürecine belirli katkıları buluolağ anüstü engellerle kar ıla

netim mahkemelerinin askerî ğ ü kampanyalarda apaçık görüderek, devletin bazı gelenekskar ıya getiren derin sürtü memüyle ortadan kalktığ ını söyle

Demokratik hakların korunmönünde belirli bir baraj te kil gütü .ile çeli kide görünmesi olay değ ildi.



y

Bi i dö i’ i ti

TÜR

Türkiye'nin bütün sorunları CHideolojisi ve eklektik sosyal demolebilecek değ ildir, hiç ku kusuz... mun en doğ ru, en tutarlı eylem p

İçinde olu turabildiğ i de yeryüzündyeni dönemde bir yandan ülkede yardımcı olmak, öte yandan da yaile programı arasında gittikçe dahlar kurmak durumundadır. Bu sür

yelpazede toplumcu bir partinin kubilecek bir platformdur. CHP'ninkazandırdıkları bir demokratik so!Türkiye’sinin sağ lam güçlerinin verının, örgütlerinin doğ u una katkıdğ anüstü rejim ve hükümetlerin somak suretiyle...

Türk toplumu, üstünde hareksıyle birlikte, sorunlarını demokrlarda çözmek özlemindeydi. CHPbu noktaya geli ine tarihin akı ı

lardır. Sosyal bilinç, ya anan zgeçmi in ba arılarının, gelecekte mokratik biçimlerde gerçekle mes

i hi k k bi ö



mirasına sahip çıkacak bir İnön

4

SİSTEM KEND

HÜKÜMETİ GETİRİYOR:

I

DAHA AZ RADİKAL BİR

LİBERAL Suat Hayrı Orgüp

1972 mayısının bir episode’udusal partiler arasında uzun gölumsal yönden beliren en büytiminin değ i mi olmasıydı. Yform'un önüne koyan ellerdeyd

kümeti ılımlı bir ele bırakmayeniden Demirel’li AP'nin yövermek demekti; erken bir sımekti.



e tBuna 1971 rejimi izin ver

TÜR

rüntüsü kazandırmaktadır. Birinci liğ i, be lirli isteklerin ifadesinde snün yenile me çabasındaki çoğ u toorta sımf aydının dile getirdiğ i r

ran kesin tavır, İkinci Erim kabnundan sonra Melen kabinesi'yle ybulunuyordu. Toprak ve tarım, vepetrol, eğ itim ya da idare reformlramlarında seçkin bir yer almaktazamanında seçimlere gidebilmek masının zorunlu olduğ unu da ekliyrın doktrinci sapmalar ile değ il, İlacağ ını açıklayan yeni hükümet, leyen günlerin radikalizm görüntüsda da ilginç bir titizlik içindeydi,

Partilerüstü iktidar deneyinin a ama hiç ku kusuz, çok eyi açıdır. 12 mart'ta Türkiye'de belki 'sama ekonomik anlamda bir iktida

Kendi yasalarını geçici bazı sarssürede egemen kılma nite liğ i, ekmel özelliğ idir. Türkiye’de büyülizm özellikle küçük burjuvazi’nin



ç jla mı tır 1970’lerde Toplumda b


sediği için yalnız kalan küçük si olayıyle birlikte dü ünülmelid

Ekonominin egemen tepelesındaki bo luk ve uyumsuzlukmantığ ıyle, yeni dönemde o Anarşi ortamını kaldırmak için değ i ikliklerine bile gitmek, Mmında açıkça söz verilen bir alanlarda sertlik eğ ilimi hiç gisükûn, yeni dönemin iki ana

programı da aslında huzur ve bir sonucu olacaktır. Daha etkpısal bozukluklarının bazılarındmi, sistemin, içinde bulunduğiçin uzakla masını elbette ko

minin, tarafsız Ürgüplü'nün dekümeti, toplum önüne fazla ragerek görmeksizin çıkabilmekİlk iki kabinenin programlarındkümet özellikle ekonomik alan

mekte ve geçmi te fazla önemdaha öne almaktadır.

Kamu mâliyesi alanında Mi i ti d il ö



ni vergi getirmeye değ il, sözge

TÜ

törün en yetkili kurulu ve sörında ısrarla be lirttiklerine göre, bunalan güçlerin birisi çalı an sınkaçırma olanakları daralan büyük

kaçakçılığ ının önlenmesi, böyle bekonomik sistem açısından zorunMelen programı, tarım kesi

rak ve tarım reformu sloganlarınti fç il ik sloganını da yeni bir anlaProgram, tarımda krediden i letmtün çalı maların mümkün olduğ u eliyle gerçekle tirilmesini savunuy

Melen programı, radikalizm’dme'ye yönelen ana felsefesiyle aldığ ı yeni b ir a amayı temsil ed

II

MELEN’İN İKTİSADÎ Ö



YASAMA ORGANINDA güv


runlu saymaktaydı. Programın, re! kadar GHP'nin yeni Genel Blu oy alması, hiç ku kusuz, siyasallayı sonucuydu. Çok ayrı neden

kanadının büyük partilerini te kilseçime gidebilecek bir minirefmakta sakınca bulmamaktaydılaeğ ilimleri etkisizle tirme çabastavrı, gelecek adına bir sivil bprovalarını te kil ediyordu.

Türk ekonomisi açısından kapitalizm önünde aldığ ı tavırdameti, iktisat politikasının temelkınmada devlet kesimine olduğ

de önemli görevler dü tüğ ünü bceki partiler üstü hükümetlerinlık veren üslübu değ i tirmektedgram, «özel te ebbüsün yaratıcfaydalandırmak için onun kalkın

gun olarak, güven ve kararlılıkyacak tedb irler almayı önemle yordu, sözgeli i... 1971 rejimi’nTürk kapitalizmi’nin en açık iste



liği konusunda güven ve kararlı

TÜR

kolayla ır. Zira, rejim açısından amaç açıklık kazanmı tır. Kapitalirini kar ılamak isteyen bir siyasal kısa süreli i lere verecektir. Yılla

reformu konusu, böyle bir uygultik ve sosyal etkileri dolayısıyle yibirini te kil edebilir. Reformda, ta list tarımsal i letmelerin gelecesal yatırımlar yeni bir hız elde ed

rak mülkiyetine ağ ırlık veren Formform projeleri, ekonomiyi geli tirmgunluk uğ runa feda eden tasarılarmaları gerçekle tirmek isteyen Tüdiğ i ey, tarımsal kesimine dinamha modern i letmeler kurulması, lula tırılması, kırsal alanların mirnin önlenmesi ve orta ya da büymesi, düzenin içinde olduğ u a amleridir. Melen hükümeti, toprak veilkelerini ortaya koymakla sistem’e

kararlılığ ı da getirmi oluyordu.

1971 rejimi’nin bu yeni dönemiye genel bir hareket getirmek,



l i t i t ilk h d


üyesi dengesizliğ ini hâlâ sürdürüda 8 10 milyar liralık bir bütçe abilmek amacıyle, yasama organlatasarılarının çıkarılması dü ünül

nellikle, sistemi ileri götürücü niteMelen’in âcil programı, toprak refleyen vergi tasarılarını da bir anrür.

Gerçekle me süre ve yolları

tasarılardan dönü , Melen'in açtımin yeni hedeflerinin bundan soaçıklıkla tespit edileceğ inin de



KAPİTALİZMİN

STRATEJİSİ VE «ÜÇÜ

5

I

TÜRK KAPİTALİZMİ VE Y

T ÜRK KAPİTALİZMİ 1971 rej

da toplum önüne bir kere daburjuva çevrelerin Türk büyük bu«kapkaççılık» ya da «montajcılık»Türkiye'de kapitalizm 1960'dan somı tır. İstanbul Ticaret Odası Ba ka

oğ lu’nun deyi iyle, Türk ekonomisiyet’in kurulu undan beri özel te eiç ve dı ko ulların diktası olarak destekleme siyasetleri ise elli yıl



lik d di 1970’I Tü ki ’


meslek gelirlerine asgarî vergi rile r gelmeye ba laması böyle bsını zorunlu tasarruf yoluyle gelar. Türkiye'de sermaye yoğ unla ta engelleyebileceğ i için Kurummesine iddetle kar ı çıkılması dba ka yüzünü te kil eder.

Büyük burjuvazinin öncü çekiözel sektörün bazı kesimlerine gde sahiptir. İstekler öncelikle grım sermayelerini [kapitalizm önsarsacak biçimde etkileyeceğ indeetmektedir.

Oysa var olan ko ulların gebiçimi Türkiye'de daha rasyonel

çoktan zorunlu kılar. OECD, 197Türkiye için bu yönde bir dizi rasiye etmi ti. Bunlar, bağ lı bulundTürk ekonomisine gösterdiğ i aklsanayi odalarının üstüne ta ar

adamlarının ayrı bir örgütleni e aracılığ ıyle yeni isteklerini açıklaa amasında anlam kazanan olayl

Büyük burjuvazinin Türkiye'd



Büyük burjuvazinin Türkiye d

TÜR

de her eyin önünde insan hakkınkabul eden ABD bile sanayicilere sine, yarı fa ist sermaye rejimlernezya ve Pakistan'daki rejim değ i nayi Yunan, İspanyol, Portekiz m

ya da Yugoslav uygulamasını daSosyal, «ne sıkıyönetimin getirdiğhükümetin özel sektör anlayı ı bdir,» diyerek, özel te ebbüsü Tüaktif biçimde rol almaya çağ ırır.

Yeni dönem için büyük burjudisine politik ve ekonomik hedetadır. Ege Sanayi Odası Ba kanı Şmi ülkelerde planlı kalkınmanın kün değ ildir» der, daha az anar duyulan özlemi ifade eder. Türk Sları Derneğ i Ba kanı Feyyaz Berve malî reformlar ba ta olmak üzzenleme çabalarını destekleyecekmaz, istenen politik çerçeveyi İstenen ey Yahya Han modeli d

yasaya, parlamenter sisteme, sodüzendir. Dr. Ş ahap Kocatopçu met arasında yüksek ücret sorunbir i birliğ inden söz eder. Kalkınm




BÜYÜK SANAYİİN SERM

1970'LER TÜRKİYE’SİNDE ka

ni türden sorunlarla kar ı kar ıyadde en ba ında gelir, kapitalizm’e yöorunu... Bilindiğ i gibi, geli mek di kaynaklan dı ında yeni kaynaklikle Halk tasarrufları, dı tan bu

en önemlileri arasındadır. Hisse smak suretiyle halktan toplanan klerin geli ip devle mesine bütün olanak yaratırlar. Çağ da ABD kapsasının ekonomik sistemin geli m

rolün 20. yüzyılda en etkin örnesermaye piyasası aracılığ ıyle âdetabile halka satılabilmi , elde edil20. yüzyılın dev korporasyönlarmınle tirilmi ti.

Türkiye’de tahvil ve hisse segeli tiğ i halde bu piyasayı düzeyasama organlarından geçirilem en görevin, İktisadî ya antının mekten ba ka anlam ta ımadı ı b

1!



TÜR

1 — Sermaye piyasası harekenomide egemen kesim olmak isteyyesi ile imtiyazlarını sürdürmeye çmaye arasındaki çıkar sürtü melerAmerika ve bütün öteki ileri kapi

nayi tesislerinin çoğ u, banka ve smayenin denetimi altında kurulmu miye katkıda bulunan asıl güç olgeli tikçe, malî sermaye’den bazorunluğ unu duymaya ba lar. Bu

sistemi birdenbire a ılır ve halktkalar yerine dev sanayi kurulu lanir. Türkiye’de sermaye piyasası gecikmesini değ erlendiren Prof. ye’sinde «bankalar ve sermaye piy

manıdırlar» sözüyle, bu tarihsel ediyordu. Sermaye piyasaları kurra bankalardaki mevduat azalacakdeki fonlar ise artacaktı. Bu çıkkapitalizminin yapısında bazı iç

sı imkânsızdır, elbette...2 — Sermaye piyasası, Kapitözelliklerinden birisi olan irat aedinme eğ ilimini de büyük ölçüde tisatçılar gayri menkul'den sa lan



TÜRKİYE’DE 1971 RE j ÎMİ

•■ ulu lan ile küçük sermaye arasınma, 1970’ler Türkiye'sinin temel bnedenlerinden birisidir. Burjuvazinsında verilen egemenlik mücadele

sı hareketi, modern sanayi ve ticavarlıklı sınıflar kar ısında kendisstratejisinin son a amasını temsil

Türkiye'de sermaye piyasasınçekle mesi, bazı hesaplara göre, yralık bir tasarrufun daha büyük se ını sağ layacaktı. Ulusal gelirin kaynak hiç de küçümsenecek n iteOrtak Pazar’a girmek isteyen Türen rasyonel düzeylerde üretimi üretim birimlerine ihtiyacı vardır

leri sürdüren küçük ve dağ ınık eskyüksek normlara ula mı kaiiteli vkabet edemeyeceklerdir. Modernher yeniliğ ini üretime uygulayankısa sürede egemenlik kuran büy

nı zamanda, büyük bir sermaye yode ederler. Türk sanayiinin bir sması isteğ ini gündeme sürmesi, yzorunluklarıyle yakından ilgilidir.



TÜR

il!

1995İN TÜRKİYESİ İÇİ

İKİ YÜZ YILLIK büyüme ve toplumunu ulusal olduğ u kadar ulutin sorunlarını çözme’ye itecektTürk kapitalizmi ilk tercihin i, bağ lmi içinde Avrupa Ekonomik Topdoğ rultusunda yapmı tır. Ekonominülkeyi saran dı dünyanın bağ layıctirdiğ i bu tercih, Ortak Pazar'a geçceğ i 1995 yılında AET ekonomilerpıya kavu turulmu bir Türk tozorunlu kılar. «Partiler üstü» Mele

na geli iyle açılan yeni dönem, Tmü ertelenemez duruma gelmi sIığ ıyle ortaya koyacağ ı, yeni plandisine yepyeni hedefler benimsecaktır.

Türk Devlet Planlama örgütüngünlerinde Yeni Strateji ( i) adiyle y1973 1995 Türkiye’sinin geçireceğalınan hedeflerin ilk somut görü




mi iki yıllık bir zaman aralığ ıylemutlu bir olaydı, Türk kapitalizmbelirli büyüklüklere eri tikçe ötearadaki açığ ı kapatmak daha kola

alınan hedefe gerçekten eri menidığ ında düğ ümlenir.

Devlet Planlama örgütü, Türkgelire yirmi iki yılda 700 milyargerçekle tirecek maddî potansiye

nısındadır. Türkiye yalnız var olaile değ il, içinde bulunduğ u dünyave politik önemi ile de birlikte debir toplumdur. Tarihsel durum, Tanlarda kendi potansiyellerini de sürecin çarklarında büyütmek olali i, aradaki sistem farklılıklarına liğ i ’nin Türkiye'de 360 milyon dolmına katkıda bulunması rastlantı AET ile ili kilerini geli tirirken Afrpazarlar ara tırmakta; Çin ile gid

re dönü ecek yeni politik bağ lar Türkiye, Pakistan ve İran açısındzar olma ansı belki de gelecektetoplumları ile daha büyük bir e



TÜR

lisen hizmet kesimi ise 1995 Türkyarısını te kil etmeye adaydı. Neli me düzeyine eri ebilmek ancakboyunca yılda ortalarru yüzde 12

siyle mümkündü. Ortak Pazar ili kilelemesine sanayile me si arasında nüz belirmemesi, bu alanda ilk soTürkiye’ye ancak ihracat gücü buyatırım yapmayı önerdiğ i bir sırOysa, Türk ekonomisi, bir noktadanı sıra sanayiin kendi içindeki tamkıldığ ı ana ve yan sanayileri de k1955’te 65 milyonda tutulmaya çalı ınun emek pazarına akacak 28,4 mtem i bulma ortamını yaratmanın

sine sanayile medir.Uluslararası pazarlarda nisbî

bir sanayi toplumunun asgari gerTürk kaoitalizmi de, hiç ku kusuz, larını ulusal cıkarlarıyle dengele

oranda bir bağ ımsızlık arayacaktı. rinde sanavils me doğ rultusunda ların kaçınılmazlığ ı imdiden anla li mesinin kendisine vereceğ i yen




TÜRK YENİLEŞMESİ, KENDİNE

CUMHURİYETİN daha ilk guygarlık düzeyine eri meyi benimle me sorunu, sonu gelmeyen bitün Türk yenile tiricilerinin çıkmazsorununu yalnız ileri dünya ile yü

minde almalarının sonucu da olab juva aydını açısından yenileşmekya adıkları anın en geli mi birkaçranı ve dü ünce kalıplarını Türkibarettir. Anla ılmak istenmemektedavranı biçimleri de fizik ötesi bDünya görü leri, kurumlar ve yengeli im düzeyiyle, onun içindeki kından ilgilidirler. Bu maddî temsonucu olan çağ da anlayı ve dtoplumda olu amaz.

Yeni strateji'den bir ay sonraÜçiincü Be Yıllık Plan'ınü) yenileşsanayile me modeli içinde ortaya ilk i l l d itib ö

IV



TÜR

İtalya, yirm i iki yı llık bir geçi dPazar’da daha yakın ili kiler kurmde... Plan’ın hedefi, 22 yıl sonra sındaki geli me farkını en azından

tır.22 yıllık süreyi kapsayan yeni

rak, kapitalist sistem açısından Tüile varılmak istenen hedef arasındgerekliydi. Ulusal gelir yönünden, bu

gelirin dört kat artırılarak, 20 bin lamını ta ımaktadır. Sanayile me, im modelinin biricik yaratıcısı olarada... Bu, toplumda hem kaynaklağ i tirmek hem de ekonomide gerçleri gerçekle tirmekle mümkündür

1973’ten ba layarak Türk ekaynaklarının gittikçe artan bir bölarına yöneltecekti, imdi... 22 9’Iiik bir büyüme hızına eri mek,

cak yüzde 12'nin altına dü meyençekle tirmeye bağ lıdır. Kaldı ki, güreten Türk sanayiinin iç yapısındğ i iklikler zorunludur, bu dönemde




20. yüzyıl sonlarında Türkiye 70yük toplum olmaya adaydır. Nekırsal alanlara yayılan Türk nüfusresince kır kesiminde artık pek

Öngörülen büyüme stratejisi, ksüre sonunda 15 milyon ki iden maktaydı. 1970'ler ba ında 14 mnüfus ise 21. yüzyıl e iğ inde 55 ti. Kent yalnız ya ama biçimle

özünü veren dünya görü lerini, lıplarını da köklü olarak de ğ i tibütün tarihsel süreç içinde, kırsa ünce biçimlerinin sanayile me temlere geçi inin de modelini v

2li. yüzyıl sonlarında kapitası gerçekler, emperyalizm, dı toplumcu kalkınma modellerine grektiğ ini sosyalist teori haklı olaki, sosyalist teori ve pratiğ in entiğ i kapitalist üstyapı da varlığ ınellere borçludur. Türkiye’nin 22me stratejisinde kapitalist geli benimsenmesi, yaratacağ ı derin etk ilerle birlikte en azından bir



TÜR

ha önceki maddî çerçevelerinin kıryeniden kurulması demektir. Burdeğ il, bütün içinde birbirleriyle taolmalıdır. Yenile meyi gerçekle t

lar, eklektik bir davranı la seçilemolan sistem'in niteliklerine göre isnuçlar yaratacaktır. Türk planlarınyapısal değ i iklik ve reform önerisiyasal iktidarların yetersizliklerinin

tedbirlerinin üretim ilişkileri ile sayi iyle de yakından ilgiliydi.

1973/1978 yıllarının Türkiye'siBe Yıllık Plan reform sorununa açıdan yakla ıyordu. İstenen ey

!s!eyi ini onaran, aksaklıklarını gideratan reformlardır. Üretim ili kileili kile rle çeli meli reformlar açısa ama söz konusudur. Türk kapitdefler seçmekle kalmamakta, Türk

yaratmaktadır artık... 1971 rejimi bmeçtir.

Üçüncü Plan daha ilk anda öznin sözcüleriyle orta sol CHP’nin




cak kadar... Çalı an sınıfa aktarıladaha fazla büyümesini önleyecek dyüz yılda İtalya’nın 1970’lerdeki dalan Türk biiyük burjuvazisi reddecliğ i büyüme’dir, çünkü... Gerek

ğ inde bir büyüme, belki do. Pianlı kgesiz geli ime kar ı Türkiye’deki le tirdiğ i etkili bir dengeleme aracğ ildir, zaten... CHP lideri Ecevit’bîr düzende uygulanamaz» dedirte

aldıran plan, aslında, Türkiye’de vaili k ilo ri ’nin kendi yasaları içinde ogerçekçi plandı.

Ela ka bir deyi le, 1971 re jimiçinde ekenomik sistem «sosyal ad«reform için reform» kavramını alain reform'dan anladığ ı ey, kapitalili tirmek için reform’dur. Reform kasonuç ili kis i arasında bir bütünlüartık...

Etkili bir kamu idaresi’nin kgöre reformların belki en büyüğbir toplumda en az imkânı bulunatır Yönetim kademelerindeki ki



TÜR

Enerji maddeleriyle stratejik mademesi, Üçüncü Plan’da yasama oolarak geliyordu. Bir ba ka zoruise, eğ itim ’de toplumun geli me bütünlük kurulmasıdır. Yeni topluyerine b ilgileri pratiğ e çevirmesinter. Bilgiye kullanım değ eri kazande, ekonomik yarar sağ lamanın daPlan, sanayile me çabalarının ağ ırtim sistemi kurulacağ ından söz ed

ramının etkisizle tiğ i, insanın birbirden büyüdüğ ü modern eğ itimi imkânsız sayılmayabilir. Ama bununin daha geni yerli teknik kadroda gerekliydi.

Üçüncü Plan’ın var olan düzezor gerçekle tirilebilecek reform trım'la ilgili bulunanıdır. Plan bu abir yatırım kapasitesi öngörmü tü. rası kamula tırma, kadastro, su, e

metlere; 6,2 milyar lirası ise i lekredileri olarak kullanılmak üzeretilecekti. Plan'a göre bu büyük kdağ ıtımı i i on be yıldan önce bit

k l di i



TÜR

noloji toplumlarıyle Türkiye arasınakabildiğ i bir geli im a amasına eyeni kalkınma on yılı konusunda bilinmesinde yarar görür: Türkiye'yapısı sürdükçe Batı Avrupa'nın

bir gümrük birliğ i gerçekle tirmeslarında bile mümkün değ ildir. Tügücü artan ve giderek dı pazarlarpıyle donatılmalıdır. Sanayile me ma hızı sorunu olmaktan çıkmakta

noloji yaratan toplum a amasına gnayie kendi içinde bir anlam ve b

Teknolojiyi ülke içinde üretkiye'nin gelecekteki on yıllarda özerım malı üretecek sanayi tesisleseltmesi gereklidir. Bu tesisler, ve kalite bakımından sağ lam rekavu turulabildikleri takdirde Türkiyeolabilmesinden söz edilebilir. Üçürokimya, makine, makine imalât, mdı ı metaller sanayilerini özellikledonatılması gerekli alanlar olaraknın ileri kapitalist toplumlarmın ell ardıkları bir i i yirmi ya da yirmelbette modem teknoloji için zor




2 — Üretim maliyetini leri de belirli düzeylerde tutulmyi artırmak içinse, etkili denetle

1973'ten itibaren Türkiye'de tasarlanan fiyat ve ücret denetim

lamını bu genel çerçevede bulmKalitesi kötü malların markalarıfiyatları yükseltilen malların ithda sanayi ürünlerinin ambalajlayatlarının yazılması gibi önerile

nı sıra daha iyi ve kaliteli üçıkardığ ı tasarılardır. Ulusal Ücryonu ise emek, sermaye ve degönüllü bir ulusal gelirler siyahizmet edecektir. Yeni çabala

ya kar ısında Türkiye’ye kağü veren bir maliyet yapısı slikle ayrılamaz. Burada ister istpitalizminin uzun süreli amaçlafedakârlık ve uyum da söz konyararı adına i çi sınıfı olağ anünin bir bölümünden vazgeçmeya^>’'i ölçüde sanayile mi ülkeleretler fiyatları tek başına etkiuzak bulunuyordu Yüksek kâ



TÜ

Vli

NEREYE DOĞ

TÜRKİYE'nin gelecek yirmi ikteknoloji toplumu’na geçi hedetoplam kaynakların artırılması ve gun, optimal biçimde yatırım'a dğ unu 1971 re jim i’nin kesinlikle g

lumda bu ölçüde temel bir değ i an sınıfın fedakârlıklarıyle olu tolan kaynakların önemli bir bölümgelir gruplarındaki belirli tabakaladır. Daha iyi bir kaynak kullanımı, dan bu gruplara ait tasarrufların d

lin altına alınmasını zorunlu kılaca

Bankalar sistemi ile sermayedeğ i iklikler, tasarrufların bu yenetkili kullanımına hizmet edecekti

nakların bir bölümünü de zorunluleme yoluyle düzenlemek gereklret, tarım ve serbest meslekler geni çapta kaynak yaratıldığ ı çok ö li b l kl b l i i




felerinde ait ve orta gelir dilimhızlı müterakkiliğ in sona erdirilecBir ba ka deyi le, ücret artı laalınırken; dü ük ücret gelirleri

oranında da indirim yoluna gidilelardan alman vergilerde bundan meliydi. Devlet'in düşük gelirlilerması sonunda uğ rayacağ ı ge lir kdeki gelir gruplarından alınacak seltmek ya da vergi kaçaklarını lanabilecektir. Vergi oranlarının gerçekle tirilecek i lerin en ba ı

Devletin yeni stratejisi, Üçüni vergi türlerine ba vurmaksız

yargıyı ve var olan vergilerin ygelirinde her yıl sabit fiyatlarlagerçekle tirmektir. Vergilerde buliğ i yaratabilmenin, öncelikle, seve kısmen tarım kazançlarındaki bü

le mümkün olabileceğ i derhal göna ek olarak, servet bildirimi ssağ layacak yönde harekete geçiyılı a kın süredir uygulanan amlan lma an t bildi i i bö



TÜR

larla orta burjuvazi’ye yayılabilirdi.uzun süreli amaç, tasarrufları ya toplamak ya da büyük irketle megerçekle tirmek üzere sermayeyi larında yoğ unla tırmaktır. Plan, bu

transferleri sırasında bir yandan zoyaratılmasına eldeki geni destekcılık edecektir. Öte yandan da, brını azaltmak, dengeli ve fonksiykentle me siyasetini gerçekle tirm

itl i bölgelerine yatırımlar düzencaktır.

Planlı bir ekonom’ ’n çesit l' Türkiye'de bilinçli biçimde ortayağ ını kabul etmek gerekiyordu artı

sosyalizm’in değ il kapitalizm’in anlalikte bir planlı ekonomidir. Bu olmuhalefet ise modelin kaçınılmaz de, istenmese de zaten göze alı

Üstelik tarih, sosyal muhale

tamın sosyalist mücadelenin asıl börneğ iyle gösterir. 1971 rejimi, Tühedefler kazandırdığ ı olağ anüstü dtoplumuna ülkede var olan üretim d k d d t ih l bi b



AP VE CHP OLAĞAN

KARŞI YAN YANA GELM

6

“OLAĞANÜBÎÜ ’LÖK V

T ÜRKİYE, 1972 yazında artık ykendine. Günün sorunu, toplumu daki neden ve sonuç bağ lantılarınkoymaktır. Türkiye'de bir çevre, annalım'ın sona ermeyeceğ i teması

tada bunalım ile anar i arasındalendirilmesi, Türkiye'nin belki derından biris i haline geliyordu. mı sadece anar inin sonucu say



TÜR

selesi ilâ nihaye rejim bunalımınınrilmeye» devam edilirse, «bir nokttesirini kaybeder ve sebep, bahanPartisi yönetiminin aldığ ı bu tavır

rektir. Toplumda partiler yelpazesyer alan Adalet Partisi, anar i sorpısal analizi tercih ediyordu, birdnuçları yaratan maddî dürtüleri bu analiz, ister istemez, asıl ağ ırldiye kadar yeterince dü ünülmeyeğ unla tıracaktı. Belirli bir toplumsna yol açan eyleri, salt güç gösteelbette imkânsızdı. AP, böylece, kgüçlere çok somut ihtarlar verir âd

Ya anan dönemin bazı olağ

kesin bir gerçektir. Ancak birçodurumun da yeni değ erlendirmelkılıyordu. Türkiye bu duruma geni zinciri içinde itilmi , 1971 rejimi sını te kil etmi ti. Ama, halkalarda

zinciri bu noktaya çeken tarihsel, lerdir. Reform ya da yapısal düzkılar, gerçekte, olağ andı ılıklara tiyacının ifadesidir. Oysa, çok çev




«anar i ortadan kaldırılmı tır» biaçıdan umut verir bir an için...

Sosyal demokrat bir rota almğ ınlara dönük sosyal siyasetler

AP arasında, Türkiye’nin sorun vpolit ik görü ler, 1972 yazında eBu eğ ilim doğ aldır aslında... Siyyığ ınsal bir çerçevede ve maddî mek zorundadırlar. Örgütleni , byal güçlere ini demektir. 1971 yen olağ andı ıIıklarının yerini dabırakması, pratikte, sosyal güçleduyurmaları demekti. Metafizik dyen sosyal bilinç, uzayan anar i küne oturtulabilecek biricik güçtür

bir sessizlik bulunan toplum, yığ ığ i yeni bir demokratik sürece yöi etkisizle meye ba layacaktır. 1

larını tarih sahnesine yine aktif biçluğ u, düzen’in sivi l günlerince iyid

hayet...



TÜR

da güdülen mantıktan pek az farkkanizmaları üstünde küçük burjözerklikleri azaltan ya da ortadan değ i ikliğ ini izleyen yeni istekler,

uzanmaktadır artık. Bunlar arasındlenecek suçlar için güvenlik mahsek yargı organlarının atamalarla ma kararlarını önlemek ve ünivegiri mek gibi özlemler derhal ilgi organlarının kolay ve çabuk çalı lıklar da planlanır.

Tarihsel bir perspektif içinde,elbette yadırgatıcı değ ildir. Kurulusaldırı, tarihin hemen her dönemtirmekte gecikmez. Düzen bir kedıktan sonra, iktidarını konsolide arar. Tedbirler, öncelikle, kurulu güçlere kar ı yöneltilir. 19. yüzyıl ilk yarısına ait Batı Avrupa tarihortaya çıkan hep bu tür ilginç dene

1971 rejim i’nin istediğ i değ i iklikmü daha önce Batı Avrupa’da degulamaları ortaya konmu eylerdbu uygulamalar, giderek, bir burj




daha az sesli ve daha az dinamOysa, toplumlar arasındaki sınırsilmekte olan bir bildiri im çağsonları... Yığ ınların dinamikle tidöneminde yasaklamaların kurtarıre. Evrensel dinamikler, kapalı tliterliğ e en uygun görünen ortamdünyada... Batıda bu nedenlediartık eskimi sayılmakta ve bo luile doldurulmaya çalı ılmaktaydı.

dünya hareketi, hele yığ ınların lemlerine setler dikmek isteyen rede hiç bir ans tanımaz.

1971 rejimi'nin tasarladığbelki, düzenin gerçekten daha et

bilirdi. Sözgeli i, Senato ve Meclitoplantılar yapmaları, Meclis çoranlarının dü ürülmesi gibi önyasama erkine kar ı yürütme erktir . Özellikle geni leyen ekonom

ni kurumlar, destek tedbirleri ve le bir ortamda kolaylıkla gerçeçalı mayan parlamenter kurumlaratepelerinden yöneltilen ele tiriler



TÜR

Iümü ise artık hoşgörülü ve insanitelik almı bulunan çağ da cezayordu. Bir toplumda yargıçlar bamakta çekimser davranıyorlarsa, yasaların toplumsal anlayı ının ge

nun bir be lirtisid ir. Toplumsal gesizle tirdiğ i bir ortamda yargı erkgenel hukuk ve adalet reformu artırmak ve olağanüstü yetkilerle mahkemeler yaratmakla değ il... H

ra kaçma sakıncasını her zaman mahkemeler ise yargı erkini zede

Oysa, toplumları sarsan hedinamik süreçler içinde bulunabilir.üniversiteler’inde artık tek sesli,

ılmamı türden yeni dünya görbu da sınır tanımayan bilimsel dmesinin bir sonucudur. Bilim de, de sürekli olarak yeni tez ve antiyanın geleceğ ine ili kin yeni sentlamakla görevlidir. Türk üniverstek ele tiri, bu dinamik sürece girmi bulunmasıydı, 1970’Ier de...

AP lideri Demirel’in bile 19rasi k rban edilerek demokrasini




REFORMLAR VE CHP’N

TÜRKİYE’NİN gündemini 1

birlikte dolduran reform sorunu dokuzuncu yıldönümü dolayısıylelülünde birdenbire ilginç açıkdığ ı dikkati çeker. 1972 yazının sgeli meye tanık olmu tur TürkKurmay Ba kanı Orgeneral Tayerini Kara Kuvvetleri Komutanten bırakmı tır. Ne var ki, ordğ ı 30 ağ ustos’a birkaç gün kalve Gürler asaleten Genel Kurmaçıkacakken, Ankara'ya ürpertici

prova uçu ları arasında askerî hiyselen Gürler ileri dönük görü lerdır. Gürler'in Gene! Kurmay ba kademeç CHP'nin yeni genel ba kanen geni kapsamlı siyasal bild iridir

tırası’ndan sonra tarihsel partinni yürüten İsmet İnönü ile ters vit, daha genel sekreterlik göretidarı payla an yeni güçlere d

III






le köylülük üstünde yoğ unla an AP'nin programıyle değ il, sistemnoktalarda çeli ir bu yüzden...

12 mart 1971'de yapılanrejime dönü türülmesi yolundaki men 1972 sonbaharı Türkiye’sinin adığ ını belirten Ecevit, Türk Orsosyal anlayı ına güven duyduğ ulerde... Genel seçimlerin 1973'teteyen ve bu konuda bazen ku k

ri gibi, Ecevit de seçimin gecikmzın son günlerinde Silâhlı Kuvvetde yapılan değ i ikliklerden sonralarda Ecevit bazı reformları gerumutludur. Gerçi Ecevit, var ola

bir ölçünün üstüne çıkan reformkabul eder. Ne var ki, yeni bir yoters yönde olu turulmasına son çimlere kadar geçecek kısa süre mak isteniyorsa bazı reformlar

saymaz artık. Yeter ki, demokralenmesin. Bu, CHP'nin destekleradikal bir geçi dönemi hüküm

MGP’li Melen’in ba kanlığ ın



TÜR

AP’NİN TARİHSEL GÖ

CHP'DE SOLA doğ ru açılı 19gin nitelik alırken, liberal AP üstübelirdiğ i âdeta elle tutulurcasına selikle askerî komuta kademelerindeden sonra bazı çevrelerde AP lid

beklendiğ i ya da istendiğ i bile iletisi’nin büyük kongresi 20 ekim tamda toplanır.

Aslında, Adalet Partisi de, Süleyman Demirel de bazı rastlan

ğ ın ürünüdürler. Geli mek ve ilerlemtoplumu var olan ko ullar altında ifaPartisi ile bulabilirdi. Bu, Türkiye’de namik geli imine 1920’lerden beri burjuva siyasetlerinin en ters sotoplum ancak kendilerine sağ lananlir. Sosyalist teori ve eyleme geçengellerin acısını küçük burjuvazibunun sorumlusu ne Türk halkıdırT l k d d l

IV




dadır. İ çisi, köylüsü, esnafı, dTürkiye’nin halk yığ ınları siyasal yeni isteklerde bulunacaklardır. deki bu büyük kavga, kapitalizm

izleyen AP’nin aktüel çelişme’sinitırılması aynı anda çok zor olan ni daha sınırlı hedefler seçmeykökenli gruplan değ il geni i çi kınmadan yararlandırmayı tercih ka bir çelişki’yi besler. Bu önemhareketi e iğ inde bürokratlemleriyle açığ a vurdukları küçburjuvazi arasındaki çeli kidir.

Bir çe li kiler toplumu olan ç

Partisi, geli en kapitalizmin büyneye çıkardığ ı çatı malardan da Geçmi te köylülüğ ün oylarını bkurduğ u ittifak sonucunda elde e1970'lerde bu tür bir ittifak ı yürü

yava ... Zira, sanayileşme artıksiyasetini geçersiz kılmaktadır. kesiminde bazı yeniden düzenlemgilendirmeleri isteyebilmekte; sa



TÜR

çok anlamlıdır. Sözgeli i, genel seyapılamayacağ ı konusunda bizzat Akularını duyurur sık sık... Küçük blerde, «seçimler yapılsa bile siyasdeğ ilse onun 12 mart’ta görevden na verilmeyeceğ i» öne sürülür aynkiye’de genel oy ve partiler sisteyapılamayacağ ını söyleyenler desektörün bir kesiminden i çilerinnırlanması, siyasal iktidarın artık

eline bırakılmaması gibi istekler sınıfının haklarıyle toplumcu dü üdeleyi, özgürlükleri kısıtlama amacyasa değ i ikliğ i tasarısı, 12 marden beri gündemde bekler, zaten.

mesi, toplumda belki de yeni iktidba ka unsura dönü mek üzeredir Her ey, sivil güçlere durumlarını tbir le ip harekete geçmeleri gerekeduyuran alarm i aretleriyle doludur

Ankara’da toplanan AP temstaktik lerin i bu kritik anda kararönemli olan, Adalet Partisi lidesüreli yakla ımlarla eğ ilip eğ ilmey




geriys dönük kopmalardan kurtko ulu, örgütte yığ ınların sesi'ni bilmektir. Halkın en geni kesolabilen bir siyasal örgüt, kendyük güvencesidir. AP'yi dı arıdanlumcu mücadelelerden önce, yığlarından duyulan korkudur.

Bu korku yenilebilirse Türktoplum olarak ya ama ansı da

V

İKTİDARIN KADER

1971 rc jim i’nin üçüncü hdarbeler inmeye ba lar. Prof.

birinci hükümet radikal görüneci hükümet ise demokratik haklma çabalarında desteklenmemeslerdi MGP'li Melen’in ba kanlı ı



TÜ

Türkiye’nin bu sonbaharı gerziyaretler ve gösterilerle geçmMeclisin hâlâ en büyük siyasal örda, radikal değ i iklikleri savunan daki ikinci etkili partidir. .Bu iki

oylarıyle gelen üçüncü partiyi te kdalya sayısı bakımından her iki tırılamayacak kadar küçük bir azki, hükümetin ba ı ne AP’nin ne bir siyasal lider değ ildir ve MGPçeli kiy le bu güçler dengesinde bilecek bir siyasal üstünlük kazan

Parlamento aritmetiğ i ile siydaki bu anlamlı çeli ki her haldebahar aylarına gittikçe sertle ervar olan hükümetin kimin hükümetaya atma çabasındadır. Prof. Tunü ettiğ i bir CHP grubu, Türkiye’dede izlediğ i siyasetin aslında AP'nme stratejisinden hiç de farklı olt ir imdi... Bu arada, CHP meclis

ğ ine ili kin tartı malarda bazı Cnin, kendisini «Askerî idarenin sivterme çabasında olduğ unu bile Sorun böylece daha üst platforma




rır. Bir geçi dönemine özgü ydurdukça ve bunlar asgarî düzeven verici yeni bir dengeye gedar her halde bo bırakılmayacmaddî desteğ ine sahip bulunan

kavramına yaslanması bile bir rdisini i ba ından uzakla tıran derine duydukları ho nutsuzluk, iktidarın arada kalan bir ba ka tulmasına yo l'açmı tı. Sosyo/e

denbire AP’nin geli tirmeye görü lerine yakla tırılmaya çalı re, AP’siz bir AP felsefesinin yümekteydi, 1971 rejiminde... Bu derini i ba ından uzakla tıran

iktidarı verme çeli kisinden lecekti. Ama kendi iktidarını kubu büyük çeli ki, 1971 rejimi'nin ü ünün de temel nedeniydi, ge

Ekonomik ve sosyal çeli k

zorunlu kıldığ ı bu uzla tırıcı iktidnin radika! görünen kanadı kar ılık, CHP Genel Sekreteri Dr. hükümetteki CHP’ii Bakanların p



TÜ

İ! bir yol ağ zında, giderek sistemizin verip vermeyeceğ inin de bir redir artık...

1972 güzünde garip, yadbütün Türkiye’nin üstünde... Bir uzu

dürücü bezginlik ve sıkıntı dönembir ey beklemekte, herkes bir seHalk yığ ınları bu bekleyi te haksız sessiz bir biçimde patlamaktadır. Dyüzden dı a pek yansımaz gürültü

ni yaratan ortam, anar i dalgalarıngiderek, bazan provakosyon izlenimçırmalar, soygunlar gibi sınırlı eylemasıyle varlık nedeninin ilk yarısımin ikinci gerekçesi olan Reformla

dî destek sağ layacak ilerici sosyaması sonucunda salt bir slogan'dılama bundandır ve sessizliğ in besona eri ini bekleyenler o yüzden

VI




rin halkaları çe itli yerlerindennü'nün CHP’den ve milletvekimetteki CHP'Ii bakanların partilları ba ka bazı CHP’Ii parlamkasımının hızlı olaylarıdır. CHPkonusunda ortaya koyduğ u soruey olağ an sayılabilir. Ortanın s

isteyen CHP, seziliyordu ki, ikkapitalizm yönünde yali tiriimessil ettiğ ini ispatlıyordu. CHP h

hükümetin görevde kalabilmesi,dan, siyasal yelpazenin sağ ındade teslimi anlamında da yorumla

AP’nin yasama organında rabilecek kadar çoğ unluğ u bulun

rını .12 mart 1971’den sonra gre jim i’nin âdeta düğ üm noktama parlamento aritmetiğ i olu ttidarı.. . Oysa, gerçek iktidar, mik ve sosyal yapısında öneml

teliğ ini ta ıyan unsurların ittifittifakın olmadığ ı ya da parçalami gibi politika sahnesi de ktır. Giderek, bu belirsizliğ i ba



TÜR

lis t geli im modelinin savunucusuıklı olarak durumlarını gözden

lardı. Ba ka bir deyi le orta sol desteğ inden yoksun bırakılan radikaçevreler siv il sağ güçler kar ısındler âdeta, 1972 sonlarında. Bu, 1nin çatırdamasıdır aslında...

Yalnız kapitalist geli imi savuhükümette birle mi olması da bede yetersizdir. Burada önemli olan,

zenleme programı üstünde organiktünü uygulamaya geçirecek siyasal lu turmaktır. CHP, bu koalisyonunkurulabileceğ i gibi, çok daha köklüsa, AP ve CHP’ce üstünde birle

leri kapsayan bir ittifakın da mürarla hatırlatır. İ ler, burada, ülkğ in geleceğ i ne ölçüde açık olarabağ lanır, birden... Yığ ınların demogerçekle tirilebilecek bir reform p

ancak toplumda gerekli sosyal tesahip bulunan güçlerin ittifakiyle

Toplumcu demokratik mücadformda önlendi i, giderek ce




BÜYÜYEN DIŞ ELEŞTİRİ

Bİ'RBÎRİNİ izleyen dar boğ a

sorunlarının yanı sıra 1972 sonlatıları çerçevesinde de yeni tartıdi, yine... Kapitalist ve sosyalide kutupla an ikili siyasa! düzen, dü ünce özgürlüğ ü gibi

bazen ku ku yaratan maddî enmen Batı AvrupalIların 1970’Ii vundukları temel değ erlerdir.

Avrupa Ekonomik Topluluğ ubir geçi döneminin e iğ inde ol

ekonomik yörüngesinden, gidermenlik alanına kaymı tır, 1970yoğ unla an iç ve dı sorunları lir li noktalarında kısmî gerilemkendini bu yeni ortama ayarlaBatı'nın kapitalist geli im süreönce geçirdiğ i bunalımları 197runda olan bir toplumdur da... nın fazla ho lanmadığ ı kısıtl

VII






Batı Avrupa buna kar ıdır; Ortlimden son derece ho nutsuzdur. teyen güçler için, iç iktidar bo luyük bir dı sal destek’tir, bu...

1971 Rejimi’nin temellerindeki

len çatsrtı apaçık ortadadır artık. Bgılar, giderek, ba ka bir soruya

® Yeniden bir sivil iktidar oiç ve dı ko ullar ortamında, düzetemsil eden AP ve CHP ne ölçüd

acaba?® Birbirlerine biraz daha y

uzun sürede belki de yeni bir koalzeyde genel ve ortak bir programberal ve orta so! partiler?

1972 sonlarının halk yığ ınlarılayan büyük geli meleri yani;

• AP'nin bütünlüğ ünü korum® CHP’nin siv il Ecevit'in y

çizgideki yerini kesinlikle alması

® Üstten yönetim yoluyle resona ermesi,Bu yeni sorunların kar ılıklar

riyordu.



1973

demokrat i«•

ÖzlemlericKabaran To





BUNA LIM ÇA Ğ

BÜYÜK ANLA

YAŞADIĞIMIZ gün toplumların takvimlerin

yapraklar değil, bizzat tYaşadığı anda tarihi de 12 mart 1971 muhtırasın de bir geçiş dönemine tüst yöneticilerinin dile ge

rejimi basit bazı gelişmeUzun süreli bir toplumsa

şumun ürünü olarak görü



nın doruklara çıkışı dem ektirlerde bile kolay elde edileme

nalım anlarında büsbütün ara dönem lerde hiç olmazsa dile tekler bu kez yüreklerde sakla jimlerde baş vurulan nice pralanmış, ya da yasaklanmıştır

ler, toplumların, bunalımların yansıtabilmeleriyle ayrılır ollardan...

Ne var ki, asıl doğurgan

nemler bunalım çağlarıdır.

Bunalımlı aşamalarda he

sürdürüp götürmek elde deği bir yenilgi, belki geçici bir g

bir yenilenme olabilir bunalım ma hiç kuşku yok ki, bunalım ge toplumların olağan dönem denge olmayacaktır. Kendi ko her şeye rağmen, eskisinden

ri olanakları getirmesi kaçın dengedir. Bunalımlara, bu a

ğişim çağlarının habercileri



çıklanamaz. En gerici g da bile bunalımların g ancak toplumcu ve ilerilabilmesi bundand r. Sta

bunalımı ve ne değişimlım sonucunda her toplum

detle direndiği bir başkaStatüko’nun savunduğu ve ona karşı oliışan bu y

değişimi gerçekleştiren g Değişim olgusuna, yarın

luşturacak güç, meşruiye deney, gelecek adına ha bütün yeni sosyal güçler den etkili bir tarih dersi da yenileşmeyi reddeden

ri gelmesini bekleyenler rihin dinamiklerini kavr Bazen görüşlerine ilerici teseler de, olanaksız bir tutucu diye anacaktır on

Bunalım çağlarınd ki, ancak değişim düşünc kün... Ne olursa olsun,



dolu dizgin, sertliğe doğru bu b

elbet bir dengesini bulacak, su«.. . ve o vakit ] herkes görec

şin parıldayışını / tüm taşların Herşeyin gelip gittiği bir

da, öyleyse, neden ürksün dem

lumcu özlemlerle kabarıp taşTürk halkı?

(



TÜR



dur. Durumu geli en bir toplum, lerini sarsacaktır. Dengelerin sars

zararı görecek olanlar bazen gerikendileri ile olan geli me açığ ı kekonomilerdir. Dünya sistemi, yerumak amacıyle özellikle stratejikların ileri atılım çabalarına gizli v

dan daima müdahale'Ierde bulunabYeni Türkiye ko ulları 1970'ler

duğ u kadar dı sal alanda da belir lemaktadır. Tarihin vermesi gerekea amasında dü lerin dünyasına

küçük çerçeveler elbet reddedilecni sınırlar konusunda ancak ti tiz çekle ecek bir i tir. Birle ik Amelık bir yakınla madan sonra Batı egemenlik alanına kaymaya ba la

1973’ten itibaren Ortak Pazar'ın gdir. Çoğ ulcu toplumların, çe itli syal örgütleriyle hak ve çıkarlarınılerinin anayurdu olan Batı Avrupaiçin gitt ikçe daha büyük bir mode

tir . Türkiye için söz konusu modedir; bireysel hak ve özgürlüklere, natiflerin demokratik iktidar mücani serbestlikler de Avrupa’ya açı



TÜR



ENERJİ ve PETROL BUNA

ABD MÜCADEL ESİNİ ORTA DO

VİETNAM SAVAŞ I’nın kan, acı ının sonlarında ate kes ve barı bire ortadan kalkıyordu. Bu büyüksahnesinde bütün gözler Orta Doğcaret para ve pazar kavgalarının aldeflerden birisi Orta Doğ u egemenliğğ u’yu yeryüzünün bütün ekonomileri

önemli kılan birçok stratejik faktöri bilinir . Avrupa ve Asya arasındakıtanın güç dengelerinde vazgeçilmolan Orta Doğ u, yeryüzünün ortakaynaklarının da en çok yoğ unla t

Orta Doğ u birbirleriyle âdeta e ayılda...

Teknoloji ötesi topluma doğ rumen ekonomilerin 1970’lerdeki temğ ıdır. Petrol kaynaklan çok yetersiz

sonra Birle ik Amerika’da da on bir enerji bunalımı patlak vereceğlanır, ısrarla... Korkunç deyimi buramı tır Sözgeli i Birle ik Amerika

II




TÜRKİYE DE 1971 REJİMİ

sonra hem kapitalist hem de senerji talebi astronomik biçimde

Dünya, bol ve ucuz petrol daha geri dönmemek üzere veda linç düzeyi çok yükselen Üçüncü

kaynakları üstündeki titizliklerininbilinen petrol kaynaklarının geleckar ılamakta yetersiz kalı ının dkaynağ a kar ılık sınırsızla ma puluslararası talep söz konusudur. gemonya kavgası veren dünya dedileri açısından stratejik değ er bölgeleri içinde tutmaya çalı ırlaham madde sava ı olan Güneydle gibi, Orta Doğ u ve Güney Akmücadeleler de yine stratejik iht

verecektir.

Kuzey Amerika ve Batı Avnin giderek kamuoyuna yansıtmanalımı sorununun, zamanlama b

barı fnm ertesine rastlaması bileyi dü ündürür. Kamuoyunun büyüiçinde apansız edindiğ i bu bilgimez gelecek çıkarlarını koruma

TÜR



TÜR

nomiler arasındaki çeli kilerden kun varlığ ından yararlanarak yesarsıntılarla atlatabilmeleri olanağ ild i.

Türkiye önder rolünü oynayabgesine yönelen yeni baskıları, hiçler. Bunalım giderek, çok yanlı ekaskerî baskıları da Orta Doğ u’ya zer, 1970'lerin dünyasında .. Gelenve Orta Doğ u’nun bir barı havuzuyasetini benimseyen Ankara’nın,

Orta Doğ u bölgesinde birdenbire malarına hazırlıklı olması gereken

Baîı içi ekonomik, politik ve alerinde kendisinden vazgeçilemeyeTürkiye... 20. yüzyıl sonlarının sos

yetler Birliğ i, Türkiye’nin tarihsel ya ve Avrupa arasındaki Küçük Asyli melere rağ men, Orta Doğ u ve Arını elinde tutar. İkinci Dünya Saen yoğ un hegemonya sava ların

önemi, dünyanın 1970’lerdeki yenbirdenbire artar da... Dolar’ ının dezeyi yükselen Batı Avrupa ve Japosava ı veren en sonunda da aske

Ü İ İ İ




rıı sıra enerji ve petrol bunalımı dda derin çeli kilere dü mü görünta Doğ u’nun anahtarlarını elinde geçmek istemeyecektir. Bunun tekgeler sağ layabilecek güçlerin ik

Türkiye'de... Oysa, Batı Avrupa darına sağ lama çabasındaydı, 1973’ün re jim leri sessizlikle kar ılayan Vo tür deneylere sert tepkiler göstye ’de siv ille me’yi isteyen libera

sol CHP’yi bile yanına çekmek pmücadelelerinde...

1971 rejimi’ne iki uzun yıl bçok kararsızlık ve çeli ki yani bçük burjuva radikalizmi ile parlam

daki son koz, bu büyük uluslararanin çatı ma ve çeli ki'leri içinde demokratik özlemleri kabaran top



2

REJ'MDE BİR DÖNÜM

CUMHURBAŞKANI SEÇİM

I

SİVİLLEŞMEYİ İSTEYENBİR SINAVA HAZIR

1 973BAŞ LARINDA Türkiye'dealanı kapsayan sorunlara bakanlar dağ ının görüntüsünü ta ır. Yüzey,soyutlanmı bir dizi maddeyle dolu1973’te Türkiye kendisine İkinci Cba kanını seçecektir.

Ba kan acaba kifn olmalıdır?

Yüzeysel bir yakla ım bu sosaymakla bir kar ılık vermek isterne göre zaten sorumsuz bir görev




denk dü en bir tercihi yapmak deAnayasaya göre yapılması gerekebile bir oranda cumhurba kanlığ ı bağ landığ ı bir toplumda, ba kanın

çok yanlı etkenler vardır. Her sosburada da kararla tırıcı unsur topyönleri üstünde mücadele veren rında kuracakları denge olacaktır.

Sosyal Demokrat bir ki ilik a

cumhurba kanlığ ı için kullandığ ı Sekreteri Dr. Kâmil Kırıkoğ lu'nun de form ülle tiriidiğ i dikkati çekercek ba kanın Türkiye’de siville mki iliğ i olması gerektiğ ini söyle

amaç siyasal iktidarın, devlet mektığ ı bir a amadan yeniden halk isteklerinin kısmen egemen olabdevredilmesidir. Siville tirme i lemkadar toplumun en büyük siyasal

kendi iktidarını yeniden gerçekle tve zorunlu bir hedeftir.

Toplumda üstten yönetim hev



TÜR

talip olan toplumun bütün sosyal sal platformdaki AP ya da CHP gibâcil çözüm bekleyen ekonomik vede kamuoyuna gerçekten inandırıckili değişiklikler getirecek nitelikteramı sunabildikleri takdirde sağ lamceklerdi. Ba ka bir deyi le, Türkiye’lerini tahkim etmesi gereken bütüçin, ya anan an, seçim ve belki de

kapsayacak bir genel uygulama prgereken dönem olarak görünüyordle meyi gerçekle tirecek bir cumancak böyle bir programın çözebileolabilirdi.

Yasaların kuru maddeleri ya daritmetiğ i ile hiç bir toplumun dsorunları elbet çözülemez. Baştokol görevi niteliğ inde görünen birlecek deneyler, sosyo/politik s

güçler dengesi içinde kurulacak slebileceğ ini hâlâ anlayamamı çevre de tarihsel bazı dersler daha Zira sivilleşme salt Cumhurba k




DEMİREL VE ECEVİT T

HİÇ BİR TOPLUM, sosyal gdar labirentlerinde arayamaz. Pmun sorunlarına ili kin prograyükseltildiğ i mücadele arenasıdların iç anar ilere dü tükleri agörüntülerinden temele inmek, eden sosyo/ekonomik gerçeklerrekir.

1970'ler Türkiye'si konusunkonulmalıdır: Yeni Türkiye, eko

likler olduğu halde üstyapısında,karşılıklarını henüz getirememiş anlamda Türkiye bir kurumsal 1960'iı yılların sonlarından beri... talizme dönük yenile meler olmu

sunda küçümsenmeyecek yollar nız planlı kalkınmanın denendiğyükselmi tir. Oysa, ekonomik veren kurumların önemli b ir bölüm

11



TÜR

kûmdur. 1970'ler Türkiye’sinin âdeyal sınıfından yükselen ele tirilerdke olu u elbet anlamsız değ ildi. Y

bastırma çabalarıyle, ne de antbunun içindir ki, susturulamamaktayacaktır da... Ele tirilere bir sürecek biricik çözüm yolu, topluma, getirecek olan yapısal ve kurum

deki temel dönü ümlerdi.Türkiye'de i çisi, köylüsü, es

le bütün halk yığ ınları ya anan anha iyi bir yarın istemektedir. Türksanılan yeni sanayici sınıf da as

aynı oranda ikâyetçidir, var olanSözgeli i, bankalardaki toplam hallirayı a tığ ı halde, İstanbul Sankamu ve özel kesim bir arada olmnayie 1972’de sağ ladığ ı kredilerin

da kaldığ ını sorar, kamuoyundan.kurumsal düzen sanayi kredilerini ük bir faiz haddiyle sanayie akkadar... Oysa, sanayi bunların ya




çek; ulusa! sanayi için dı egevermekten kaçınmalarıdır. 1970si gereken dı ve iç çeli kiler, Bunların çözümü de her toplulen sosyalist siyasal örgütün ykiye'de eksikliğ ine rağ men li

sosyal demokrat bir yörünge almHalk Partisi arasında ileriye dönratmakla mümkün görünüyordu, yeni a amada...

Demirel ve Ecevit, sorumsu

madığ ı 12 Mart öncesinde kullla ım fırsatm ı(i) 1973 Türkiye’sdönük sosyal katların demokratini koruyabilmek amacıyle gerdüler, artık...

III

BAŞKAN SEÇİMİ YAKLA

ÇELİŞKİ VE GER

TÜR



güçler her toplumun bunalım anladengeler kurmaya daima çalı mı lakusuz, bu kuralın dı ında kalmayac

1971 rejimi, yedi yıllık görev ba kanı Cevdet Sunay’ın yerine yeye çalı ıldığ ı 13 mart günü, ikinci mı olacaktı. Orta sınıf aydınlarıarasında ba lamı bulunan bir rejaz değ ildir. Bu süre içinde özellikenli anar izm, devlet mekanizmaleri ile kırılmı ; sıkıyönetim altınd

yapılmı tı. Aynı dönemde Anayasa itli hak ve özgürlüklerde, özerklikvurulmu tur. Toprak, maden, petroları ise, aynı iki yıl boyunca, gündve kolay çözülemeyen sorunları olm

Cumhurba kanı seçiminin yaklrevleri halk yığ ınlarının demokratikması gereken siyasal partiler araslenmedik bir kutupla ma belirir, Tbüyük siyasal kurulu u Adalet Pa

eksen, ba kan seçimi öncesinde, ana felsefesinden kaydıran bir dini gerçekle tirmek amacıyle olağSözgeli i sıkıyönetim mahkemele




letin üç ayağ ından biris ini te kil den sarsabileceğ ini be lirtmektediEn büyük siyasal kurulu un uzunnın yanı sıra kendi varlığ ını da yük değ i iklikleri onaylaması, Ademokrat CHP arasında demokrakonusunda gösterilen ortak anlayı cikmez. Yararları, demokratik hakyasal örgütler birbirleriyle çeli ir

Cumhurba kanı seçimi Türkiye

ma ortamında yapılır. Kamuoyu, slıkları resmen açıklanmamı ba kasık. Genelkurmay Ba kanı Orgeneasker, İsmet İnönü ise asker/sivil kan adayları arasında basının, kam

İ in ilginç yanı, bütün güçlerin saba kan adayını, demokratik haklalayı içinde topluma ortakla a dusal partilerin, ba kan seçimi yaksorundan uzakla mı görünmeleridnem, Anayasanın, iktidarda ya ddemokratik düzenin vazgeçilmez sal partilere, Yüksek Komuta Hetoplumun yarını konusunda sert

TÜR



TÜR

gibidir. Bu, ba kan seçiminde yenbir dönemeç ki, AP Genel Ba kanı rençle «ba kan seçimle gelir, câdeta yakla an baskı’yı geri itmeye

IV

1971 REJİMİNİN KA

HER TOPLUM, kendisini, varyeniden üretir. Rastlantısallık fak

pektifle r içinde ortadan büyük çapbile mümkün... Sosyal güçler denmin, en sonunda, asıl çerçevesiniunsuru olacaktır. Nice özlem, niceduvara çarpacak ve sonra kırılıp u

kü burada özlemler değ il, kendi d ama payı bırakmayan büyük ve söz konusudur.

Cumhurba kanı seçiminin




borçludur. Üretim araçlarının kullami bulunan tarihsel bürokrasi özların bunalım dönemlerinde büs

ekonomiye ve yönetime çok daha mek gücüne sahiptir. Tarihsel bakyan geni bir olaylar dizisini sürü

Anayasaya göre büyük sorumhurba kanlığ ı makamının 1970'ler

tartı maların konusu olabilmesi Görev, anayasal çerçevesini a arediyor. Kendi içindeki güçler demuna özgü nedenlerle altüst olmukanlık, giderek bir dengeleme gGünlük düzeyde iktidara ortak olmbüyük mücadelesinde, Adalet Partbakanlıktan dü ürülen lideri Süleyyakla tıkça anayasa'nın ve demosinin önemine ısrarla parmak basnın demokratik hakları kısıtlayaca

ne hem de AP'lilerin oylarıyle dle kar ı çıkan CHP de, demokracumhurba kanı seçiminin kaygı ve



TÜR

da partilerden «şunu seçin» diye bteklemelerinin istenemeyeceğ ini bilk günlerinden beri büyük fırtınal

olarak yeri sarsılmak istenen AP llığ ında tayın değ il seçim söz KonGörünü , AP’nin değ ilse bile lideedip edemeyeceğ inin de başkanlıksorun olduğ u izlenimini verir, âde

Bazı sorunlarını çözmede toplile çeli kiye dü mü bulunan ekonnoktaları, böyle anlarda, her eyindönmesini her halde istemeyeceklerihsel nedenlerle, devlet mekanizbağ ımsız hareket etme alı kanlığ ın

ri kalmaz. Son karar, tarihsel harsel ve dı sal dinamiklerin karOrta Doğu’nun stratejik önemi ddaki kaygıları büyüyen Birleşik Am iyle Türkiye'de demokratik bir d

teyen Avrupa Topluluğu ve ülkengüçleriyle daha radikal alternatiflebu a amada Türkiye’de 12 mart'ın

li l kt k kl



1971 bejim i ̂ ninve Sommâş

3

1 2 mart 1971 gü

ve ku vvzt komutanların muhtıra, Türkiye’nin y

li dönüm noktalarından

rada AP. hükümetini y bakan Süleyman Demir

anayasanın öngördüğü mek üzere yasama orga ye çağırıyordu.



da reform bayrağı hızla yükse mart’tan bir kaç gün sonra

içinde radikal denilen unsurl zaklaştırıldığı görülür. Reform

form sloganlarının sahibi olan

ki çelişki 1971’in ilkbahar v gittikçe belirgin nitelik alır.

I. Siyasal platformda , re kanlar, devrilen Adalet Part

temel düzenlemeleri geciktird sürekli bir eleştiri ateşine tuta ganlarına bir giin toprak, bir ya da petrol, öteki gün eğitim niden düzenlemeleri öneren

gelir. Oysa, yasama organı re belirli bir soğuklukla karşıla derek, beyin kadrosu ile yasa

başka deyişle, siyasal partiler gelmeyen bir gerginlik yarata

m birkaç gün sonrasında Prof kan olduğu sırada genel sekre ayrılan C.H.P.’li Bülent Ecev

rim bir kurucu meclis



cek kadar umutludurlar

toplumu saran orta sınıfUra’ya rağmen sona erm

rejimin kesin çöküntüsüistenir, sanki. Reform e

vazi arasındaki balayı, büstüne devlet mekanizmineceğini açıkladığı 19

birdenbire kesilecektir. kiye’nin on bir ilinde s

sidir. Kentlerde beklen pıldığı; reform’dan söz zarların, bilim adamlar tına alınıp tutuklandığı tutuklamaların başladığ

bu. Toplum bu dönem d kesildiğini, sonunda bü sessizliğin kapladığını gençler, birbirini izleye patılan gazeteler ya da

günlük yaşamdaki görü

III. 1971 reji

görüntülü programlar araanda büsbütün keskinle



anda büsbütün keskinle

sistem giderek bunalımlı b necek; beyin kadrosunun bile ağırlaştığı durgunluk altındaki toprak hızla kaySistem, gerçi, Türk toplu

düzenlemeler istemektedirkal olmak bir yana çoklu

min gelişimine katkıda buratik karakteri ağır basan dir. Kapitalizm , yapılan

rinin felsefesinden derhal kendisine bağlı, kendisiyl devlet mekanizması istem

mik politikasıyla sistem’i

la da küçük burjuva aydın sürüklenen radikal kadro

tışı demektir.

IV. Türkiye 197lararası bir ilginin de kon

Kııçükörm r’in (1) ilginç de sindeki dönem Demirel’in pratikleriyle çelişkiye düştü

desteğine sahip olan Ara

kınlaşma siyasetini izler



kınlaşma siyasetini izler.

ğu’ya silâh götüren SovyTürk semalarından geçm rinde ikmal yapması kabrika ile para ve çıkar çe

kinleşmekte olan Avrup

ğu, AP. siyasal iktidarı ğı geçiş dönemi katma p yi aslında zaten Washin Batı Avrupa’ya doğru

taydı. Batı Avrupa, gene rak5, Türkiye’de de parl sürdürülmesindsn yana zeliikle askerî kanadının

nan askerî rejimi o yüzd

pa Topluluğu’yla ilişkiler geçirir. Oysa, Türkiye’ni duğu Güney Akdeniz ve

rupa’nın etki alanına al merika’yla asıl büyük m

önemli bölgedir. Radik davranan Washington i yeniden düzenlemeleri

kiye'de sistem gerçekleri doğ



disini duyurmaya başlamasıd kerî b'r rejim altında adım

şa sürüklenir, Yunanistan’dalen uluslararası tepki büyür de, anlamlı bir rastlantıyla

çim önerenler ilk kez bir ağır

II

Ne var ki, iktidar üstün

bürokrasinin daha radikal bi

man zaman yapacağı baskıla cektir, Türkiye’de... Birinci ni daha az radikal olan İkinc onu da bağımsız Suat Hayrilamentoya dayalı hükümet

başarısız kalmasından sonra o re sahip MGP’li Ferit Melen partilerüstü bir hükümet izle

dengesi 1971'de olduğu gibi

rokratik radikalizm ile parlam beralizm arasında zigzaglar çidamı, uzun yargılamalar, ırkk l li i TİP

Faruk Gürler ve arka melerindeki etkinlikler

sal arenada reform sl



şi yan yana gelişen iki hükümetten çekilir. R sunda yasama organı sındaki çelişki büyürk sözgelişi, sivil mahkem

ri, kuruluş biçimi bile kemelere devreden C.H.P 'nin kesin muladığı görülür.

Devlet mekanizm

lendirirken öte yandan anayasa gereğince seAdalet Part.si için bil

durumdur, söz konus yıllık görev süresi son

Sunay’ın yerim 13 m sı gereken cumhurbaş ça büsbütün büyür. A rasında C.H.P.’ye tav kez de Yüksek Kom

yapmak istediği görü karşılık verir. Zira b

macı görevden ayrıla

1973 yılında yapılması

ssçim’j bile etkileyebilecek kanlığı seçimi öncesinde yan



kanlığı seçimi öncesinde yan

iki yıllık uygulamas.nn sonliberal eğilimlerle radikal külimler âdeta geleceği belirl

laşmanın eşiğindedirler artı Bu, dünya önünde, ul

sı güçler dengesinin belirley rar anıdır. Alınan sonuç, ayrejimi’nm seçeceği yönleri d

IV Buzların, çatır çatır k

mart 1973 günü, Türkiye’d Meclisler, cumhurbaş

çin Genelkurmay Başkanlığ

kontenjan senatörü olan Org

ler’e gerekli oyu vermez. O duran komutanların, yüksek

r'ın, olağanüstü titizlik ve d turlar boyunca AP ve CHP meye kesinlikle yanaşmaz.

1971 rejimi aşılmış, top almıştır o anda...

Belirtmek gerekir ki,

A P’liler oylarını Ar

Gürler’e gidecek oyları oy verilen TBMM salonbile



bile.

Gürler’in başkan s yarısı belli olmuştur. Arı çilmeyecektir, aslında. A

dan her şey bir denge so

Bir alternatifi sahneden ç

taş ileri sürülmüş ve iş

lı olarak, değişik taktikler

lerde oynanacağı uzun b

sabına dönüştürülmüştür.

Bütün bu satranç, tarihsel küçük burjuva

olma hevesleriyle sivil sağ

meme, giderek, kendi ger

den yerleştirme oyunund

ğildir.

Sonu belirsiz bir bonrizm’/n ürpertisi içindeki

da bu satrançta yerini sivi

ki güçlerin yanında alıyo13 mart 1973’te olu

mı bundan ibarettir. Siv



miklerin giderek radika aleyhine değişmiş bul



rihsel hareketin dışında di ve sosyal yasalar ar

Türkiye’de işleteceklerd13 mart'm c

de, onu izleyen başka

yadırganmaması gerek sonrası yoğun bir yeni

dir. Amaç bellidir art Küçük burjuva ra

vunan dönem, yerini, bul eden ve işleten b

devlet mekanizmaları

iktidar doğrultusunda

kesin bir bütünleşmey Radikalizmin ada

çekilişi ve gerileyişi, ü diliğinden gerçekleştiri

Anayasa’ya ise, a

sivil sağ iktidarları tah şitli olağanüstü yargı

lerin onay oylarına ko

V I



1971 rejimi’nin tasfiye cumhurbaşkanlığı için uygun

lir. Bului-ıan formül, başka seçim’den sonraya ertelenmes

sıdır. Başkanlık o süre için y

nay’a ya da başkan vekiline ler’e oy vermeyen AP ve

önce eski başkan Sunay’ın a ten yedi yıllık görev süresini

geçerliği çok kuşkulu yollara na- bir anayasa değişikliğiyl zatmayı dener. Bu formül, «p m et» formülü sayesinde hü fırsatına kavuşan Güven Part

ka potansiyel başkan adayı o nün çabalarıyle yasama orgalince, AP lideri Demirel ve Cin ortak çabalarıyle, Anayas

sivil başkanı cumhurbaşkanl

dın ortak adayı gösterilir İCGP bile katılır görünür, bbu yol da gerçekleşmeyecekti

ma günü AP, CHP kontenjan senatörü



Korutürk’ü T.B.M . si gün, 1971 rejim başbakanı Ferit Me

Bir bölüm bü

sağ ve sol parlame

bu iktidar mücadelve demokratik hakl

ğınlar adına yenide

çacak doğrultudadır

Buzların çatla

gerçekleşmiş gibidi

Aslında, Türk

muşaması ile ekon den ayrılamayacak Türk ekonomisinin

biraz daha keskinl

ti, 1971 rejimi... E

iç dengelerinin ve

bu büyük sarsıntı a

di i i bi d

ışığına çıktığı aşamadır.

leuıkıe rejim de o arula aş



leuıkıe rejim de o arula aş

ra, sistim açısından ken nıuna daha uygun bir çer

ğan dönemterae... Oıagaı

değil, daima ekonomik p

ması gereken bir kavram ğandışılığm sürdürülmesi

seskr.n 1973 ilkbaharınd

ması, bu neden ve sonuç

dur.

Türk kapitalizmi’nin

masında bulunduğunu gö

lerdi acaba?

Ekonomide kurulan

ları, 1972'ye ait oldukçalerini*) elde olduğu 197

le özetlenebilir;

1 — Sisteme y

yüme hızını öneren Üçü

yeni Türkiye çok daha y

rına erişebilme aşamasın

1971’in büyüme h

yümesi sistem açıs

büyümeydi. Zira,



y y ,

önceki yıl düzeyin simlerindeki gelişm

rişebilmişti. Sanay

nan yüzde 12’lik

lanlı kalkınma de sonunda ulaşmış b

2 — Ha

sıra stok birikmel

ya bulunan 12 Ma

te geride kalmadatim kesimlerinde

oluşunun yanı sıra

rejimi’/îm daha so

rada özel önem tave yatırım malı s

dır. Bu, Türk kapi

içinde yeniden ya

ye başladığı dönem

talizm, girdiği dön dünya dengelen içbelirlemiştir Kred

ni Türkiye’d e ... Özel sanay

tamda bir yandan boş kapa



yükseltirken, öıe yandan da hem de stratejik değer taşı

ları gerçekleştirme olanaklar

ancak yüzde 3,4 artabilen sa

rımlarının 1972’de birdenbire

rama yaptığı görülür. Kamu maye yatırımlarını bir yılda

çimde (% 19) geliştirirken, ö

bit sermaye yatırımı artışlar

nında) etkili gelişmeler sağl yişle Türk kapitalizmi OEC

gör», adiyle nitelediği yatır

raklama dönemini yavaş yava

Kendisine güven ve ka

ekonomik sistem, sistemin i gun siyasal düzeni getirmek

çekti, hiç kuşkusuz...

VIII

1973 martı’nm bunalım

lığı seçimini sivilleşme doğr

lunu açması, kapitaliz şim di. .. Üstelik, tarihse

tik haklan onarmaya şi



y ş

nan, açılan yaraların sa

mişin yanlışları ve hata

hoşgörü havasında bir ç

yen toplumcu ve sol

desteklemeseler bile- bu çıkarmayacaklardı. Belk

+CGP koalisyonuydu g

tün bu âcil görevlerin

süre uğruna AP'nin yan

nin bile yer alabileceği

turulmasıydı yakın gelec

Ne olursa olsun, g

sosyal güçler için toplu

duyulduğu, hem de cıvı ha demokratik bir orta

demokratik özlem leri ka

si’nin âcil gündemi...

IX

özlemini gerçekleştirmeye ça

tisi’nin ve onun, siyasal us

mi'nin her aşamasında doğr



mi nin her aşamasında doğr

ley man Demirel’in de bu ye

da istememesi gereken bir şe

1960 hareketinden son

TÎP’m varlığıyla açılan çok

1973 ilkbaharında ikinci kezlarken sahnede yalnız sosya

TtP’in yöneticileri bir sıkıy

sinin verdiği on beş yıla va

sürgün cezalarını bozdura

Askerî Yargıtay’da son sav

yorlardı, o günlerde- 1971

yargı daha vermek gerekiyo

va radikalizminin kendi tab

çilelerin yanı sıra toplumu e çiş dönemi süresince sosyal

yoksun kıldığını eklemek gSistem gerçeğini unut

çekten çok trajik bir oyun oy

Sosyalist partinin, sosya çok çelişen ırkçılık iddiasıyl

nucunda toplumcu siyasal

4



Cumhuriyetin ̂ Ellinl^lêjim i ninêrs

ı

İZMİR İKTİSAT KONGRESİ VE E

İ 973 TÜRKİYE’dö Cumhyılıdır. Aynı yıl, ya ını dolduran İzmtisat dü üncesinin Türkiye'deki yarili kin bir değ erlendirme için tarihsede önerilen geli me modelleri, busüreyi doldurmu lardır. Toplum, içinnedenlerle yeni dönemeçler almı ;bugün yepyeni görü ve tezler b

kiye'nin ziraat, sanayi, ticaret ve i tehip 1135 murahhasın i tirakiy leilk Türkiye İktisat Kongresi»nin oy b

TÜ



çimden alıkonan tarım ve sanayirilmesi anlamını ta ır. Ekonomiyi e lli yıl önce i çi sınıfını tem sil mazlar. Ş a ırtıcı olmayan bir rastsinde ulusal burjuvazi yaratmaya nun altında i çi kesiminin de oy bnı oy birliğ i i çi kesiminin programnecektir. Türkiye’de amele deemekçilere i çi denilmesinin kaburesi’ne ait bir özelliktir. Ne var k

karlarını dernekler yani sendikalayürütmesi önerisi kongrede oy Birkaç yıl sonra ise Takriri SükûCumhuriyet Türkiye’sinde i çilerinortadan kaldırılacaktır.

Çalı an kanadın sendikaları vetkili mücadelelerden yoksun kılınğ ulcu düzenin zorunlu ko ulu olaeksiltilmesi demektir. Türkiye’de ğ erlendirilmesinde bu olay basit

konusu olan, tarım, sanayi ya dani ücret kar ılığ ı satanların, yaratmada kendi lehlerine kullanabilec




kalar, elli yıllık geli imin sosyal msamım verir.Türkiye’nin geçmi dönemlerin

yılda geldiğ i a ama gerçekten küç arıdır. Ama bu ba arı, toplumun

sınıflar uğ runa e itsiz fedakârlıklardgerçekle mi tir. Bir bilim adamı ökalkınmanın ba lıca finansman yolnu açıklıkla dile getirir. Elli yılda ksında yükseldiğ i anla ılan fiyatlapitalist sistemin; i çisi, köylüsü, dsınıfların yarattığ ı değ erden enbiçimde tasarruf ettiğ i oranı da gödeneyin verdiğ i ders, sistem ayngelecek dönemin de ana finansmahalde devam edeceğ i gerçeğ idir.

İmtiyazsız, sınıfsız, kayna mı uman 1923’lerin Kemalist kadrosu, tü ılık iktisattan anlamamak gibi bİktisat Kongresi sonunda ilân Esaslan’nda ilk ilke olarak anıld

ye’nin, ulusal sınırları içinde, «lekeyanın sulh ve terakki unsurlarındayorlardı. İzmir Kongresi’nde i çi k

TÜR



leri böyle bir dengeleme umuduna aElli yıllık ekonomik geli ime

rokrasi ve küçük burjuvazi öndçabalara hâlâ umut bağ layanlar 19gördürtebilecek bir mazerete de s

iliğ i almaya çalı ırlarsa çalı sınlculuğ unun çıkmazlarını, gerçek tomücadeleleri denemeye hazırlananda fazlasıyle öğ renmi lerdir. Cuikinci elli yılı, demokratik, ileri, g

ye'ye dönük yepyeni yöntemlerlöncesi, 1923’Ierin anlayı ları'yle bmalıydı, artık...

II

DEVLET, BÜROKRASİ V

TÜRKİYE'DE 1970’li yıllar bü




istendiğ i bunalım dönemlerinde ter istemez, özel ilgi toplayacaktı

Tarihsel Türk bürokrasisinin akesiti boyunca ekonomik, sosyal v

nadığ ı kararla tırıcı roller yalnız olayı sayılamaz. Yeniden üretim sdahalede bulunan, toplumda yaratçok geni paylar alan bürokrasi, bğ ınların bilincinde bazen ekonomibazen de kendilerini hor görüp söyer eder. Oysa, kapitalist bir kanizmalarından beklenen görev, sdurmak değ il ancak daha hızlı bümaktır. Sosyalist teorinin Batfdaksını burjuva devleti deyimiyle nite

bürokrasinin sistemle olan derin mak içindir.

Cumhuriyet'in ilk elli yılı Tkapitalist bir ekonomiyi geli tirme

devlet mekanizmalarını kurma savlebilir . Zira, bütün bu olu um boiktidarım kurmaya çalı an büyük kanizmalarını da izledi i ekonomi

TÜR



Kanunu ise, bürokrasinin maddî yöyordu. Böylece hem memurların gbüyütülecek, hem de ekonomik sistepazar açılacaktı. 1973 bütçesi bu

lar ekler, (i)Sistemin kendisini etkili biçimdtirecek bir devlet mekanizması yamin hiç ku kusuz ancak bir yere caktır. Türkiye’de bürokrasi ile ek

daki tarihsel çeli ki’nin bazı yönlehâlâ çözülmeden beklediğ i de gözparadoksla, toplumda bonapartist ya

jim le ri zorla tıran ve halk yığ ınlarrını bir kar ı denge unsuru olarak cbu büyük çeli kidir zaten... Türkiybir ortama yönlendirilmesi sorunu, ko ulları altında, giderek, burjuvazsınıflar arasında, demokratik haklayeni denge yaratmak sorununa dön

Güçlü devlet mekanizmalarının

ancak onu dengeleyecek ağ ırlıktakIefet’in varlığ ıyle önlenebilir. Batı egemenlik merkezlerinin 1973’ün




den dönü için gösterdikleri le bir demokrasi severliğ in drihsel deneylerle elde edilmi dü.

III

YAŞA NAN A NIN

1971 REJİMİ’nin g e lg it ltarih inin özünde, tüm açıklığ ıysorular gizlenir, aslında:

# Nedir Türkiye'de egem

• Türkiye’ye damgasını vsel özellikleri altında ne ölçüde juva radikal iktidarı?

® Bonapartizm neden bi1970’Ierin Türk toplumunda?...Bunlar, iktidar sorununu

manın imkân dı ı oldu u bir ç

TÜR



TÜR

ara ve ana mallar sanayilerini kurami tir. Toplumda, iç kaynakların hyatırım'a ayrılmaktadır. Türkiye’de hâlâ dü ünebilen bazı çevrelerdeknomide sermaye birikim i süreci delardaki 36 milyar liralık halk tasari çilerin her yıl yurda yolladıkları odeki gelir ile birlikte bütün bu fon

yeni sanayilerin iç kaynaklarını tede yatırımlara ayrılan kaynakları uine ula tırmayı öneren Yeni Stratebilir bir hedefi sistem'e getirir.

Ne var ki, hedefin var olan ka

b ilir olması onun gerçekle mesGerçekle me ancak kaynak dağ ılımhedeflere uygun kılmakla mümkündde kapitalist sistemin tarihsel dsosyo/ekonomik yapının geriliğ i d

remeyi inden doğ ar. Dünden arta kukî, siyasî kurumlar, kaynak kullani rasyonellere göre düzenlenmesinin




kaç sanayi dalında, ürünün niteyordu. Ama bunun dı ında ütüketim sanayileri tekelle me nıklık ve düzensizlîkler’in izlerita list toplumlarında kendilerine yoksul ekonomiler üstünde kulayıp, ülke içinde üretim, yapırine dek uzanan büyük kartel Türk ekonomisinde yoktur ha amaya geçmi bulunsaydı, kaynak kullanım ya da dağ ılımtadan kalkar, finansman ve panominin temel sorunları, birkaen üst düzeyde iç ve dı deng

Gerçek tekelci sermaye, h

lizmi, eski dönemin artıklarıyve var olan yapıyı yeni heddüzenleyebilirse, giderek, a amtır Türkiye'de... Motor ve donapitalist geli im modellerinde

menin ilk çekirdeğ ini olu tuAma ya anan anın nesnel ko gerçek tröst ya da karteller p

TÜR

olanca boyutlarıyla görecektir Söz



olanca boyutlarıyla görecektir. Sözile nesnel ko ullan birbirine karı tsal zorunluklar kar ısında a ırma

Dı ekonomilerle Türk kapitadı pazar ve rekabet konularında v

li çe li kiler ile çağ da Türk toplğ ınlarına yaslanarak demokratik sdüzenlenebileceğ ini her an doğ rula ısında Türkiye için önerilebilecgittikçe netle ir artık... Bu, AP gi

gibi orta sol güçlerin gereğ ini alumcu teori ve pratiğ in ise daimako ullarına özgü, ileriye yönelmi programıdır. Türk halk yığ ınlarını sinden koruyabilmenin biricik çare

formdaki bu görevi gerçekle tirmekiki uzun yıl boyunca bunalan toplum

VI


nın do ru ve tutarlı bir düzey üEk ik l d k



nın doğ ru ve tutarlı bir düzey üEkonomik sorunlarda en çok sucuz ve duygusal edebiyattır. mülkiyet, hırsızlıktır sözü belki yyönden ilginç bir sözdür. Ama bkavgayı bizzat yürütmü olan Kalıkla dile getirdiğ i gibi, Proudhonmak bir yana tarihsel geli imi yannünden son derece sakıncalıdır dayile meye ya da ekonomik kalkınültra sol tartı maları duyabilsey

sefaletin felsefesini yapan Proudher halde çok daha farklı olmazdıgörünme hevesiyle sınıfsal ve dgizleme çabasındaki küçük burjuvadramı, ekonomik sorunlarda daha

sına da engeldir.

1970’lerde Türk kapitalizmi, hızlandırmak amacıyle geni bir tele tirmek çabasındadır. Aslında tnayile me için bütün dünya toprek li ve zorunlu n itelik aldığ ı da keekonominin üretim biçimine yâgöre de i ik yollardan gerçekle

TÜR

larda bir tek ku aktan istenmesi



larda bir tek ku aktan istenmesi bu açıdan son derece ilginç bir nkınma bir edebiyat değ il, be lirli bda çalı ma sorunudur.

Ana felsefesi serbest piyasa

ta lis t ekonomilerde ise ekonomik daha ba ka tedbirlerle yürütülür. toplumda özendirme, yönlendirme çekle tirmekle görevlidir. Bu fonson görev; ekonomide büyümenin

öngörülen hedeflere eri ilmesinin hızlandırılmasıdır. Piyasa mekanizmyasa mekanizmalarını planlı ve kaetkileyerek yönlendiren bu tedbirlözel hem de kamu kesimi için ge

yi le, yapılan destek uygulamalarısına göre özel kesim kadar kamcaktır. Belirli ko ullarda bu yararlkesiminde gerçekle mesi de müm

Ekonomik sorunlar kar ısında

sorunları, duygusal edebiyatın ötgerekleri içinde ele aldığ ı ve yaçekçi olabilir. Bu ne bir sövgü, ne

d K ld ki k ik i t i




ratik süreçler içinde gerçekle tiribüyümeye kar ı çıkmak, ya anan ulları altında ekonomik bunalımı tik, belki de fa ist heveslere yön

nuç vermeyebilirdi, 1973 yılında...İleri gösterilmeye çalı ılan h

le tirilmek istenirse istensin andemokratik haklarını tit iz lik le korTürk halk yığ ınlarına yapılabilecek

ğ ü olma sakıncasını sonuna kadyığ ınları, e siz bilinçleriyle, kendbu geçi a aması’nda ekonomik hakları koruyarak gerçekle tirecekyol olduğ unu bütün açıkliğ iyle gö

ni yapmak isteyen üitra sol, halk desiyle i te bu noktada derin bir Ama, bu, sosyalist siyasal örgütüğ un bilim ini mücadele alanından khalk yığ ınlarına ve giderek bizzatbüyük oyun’dur’ zaten...

TÜR

olan aristokrasi ve kilise'ye yani



olan aristokrasi ve kilise'ye yani rumlarma kar ı duyduğ u tepki giz

Halk yığ ınlarının sosyal bilinçl20. yüzyılda özgürlük belki de hereklidir. Ne var ki, çağ da yığ ınlayanı sıra bazen ondan da daha çistekler eklemi lerdir. Bunlar, özgda destekleyecek eylerdir. 20. yüdaha âdil bölü ümü, toplumcu gyaygınla ması, yığ ınlara ekonomik

larının açılması gibi büyük tarihsedeyi le üretim ili kilerinde yeni atüm toplumlarca... Çağ da dünyayatem mücadeleleri halinde yansır.

Sistem mücadeleleri çağ ın toplumun içinde bulunduğ u haldeanla ılmaz. Sözgeli i, bazı toplumlsol siyasal arenada yeni mevziler ayrılıklarının dı tan ihraç edildiğ i yıla doğ ru hiç bir toplumun ulu

onun çok yanlı dinamik etkilerinddü ünmek gerçekten elde değ ildisal dinamikler yoluyle hemen her




di eski çerçevelerini kırmı , bir uyutlarına geçmi olmalarıdır. O zba ka perspektiflerle görmek ger

Dünyaya damgasını vuran büy

sistem kavgalarının özünde, çoğ ulrunlar yatar. Maddî durumları, çıkı açıları tarihsel olarak birbirindlunduğ u b ir toplumda, tek boyutlu mini ne bulmak ne de yerle tirme

lik, herkesin kendi sosyal durumugörünümler alacak; birçok değ errın dünya görü lerine oranla çok lirlenecektir. Uluslararası sistem ni te belki ancak bir düzenleyici

uluslararası ortamı yaratan da atek tek olu an sosyal ve maddî gey değ ildir. Dı dünya ile iç dü

sistem mücadeleleri alanında da vardır.

Her toplum gibi Türkiye de yada arar. Kapitalizm ya da sBirle ik Amerika, Çin ya da Japon

TÜR

ten ve yeninin yaratılı ına sürekli



ten ve yeninin yaratılı ına süreklimiklerine açılmakla mümkündür. Ç anan çağ ın gereklerine uymayaonunla çeli mekle değ il...

Toplumcu görü ve örgütün dnin cezalandırılmak istendiğ i b ir toyi de tersine çevrilmek isteniyor Türkiye’sinin deneyleri, bütün olağda son ve kesin bir derstir; gerçekrar ve i levleri konusunda...

VI

DOĞRULARI İYİ B

EN DOĞ RU bildiğ i gerçekleri ünmeyi kabul eden Descartes bütirir. Gerçeklik, sürenin akı ı içinnitelikler alan bir kavramdır. Dün

t k kli i l


yargılar ileri ya da geri, sağ ya daıyabilirler Aslında her ça ın mu



y g y g , y ıyabilirler. Aslında her çağ ın muo çağ ların statükosu’nun görü lerinğ ildir. Değ i mez doğ rular ya da sagılar çokluk o çağ la gizliden gkurmu olan yargılardır. Oysa birnuk değ erler sistemiyle, o sistemsimgeleri olan kolay ve ucuz yarg

Türkiye’de sağ dü ünce, ekonda yenilenmeye son derece muhön yargılara sahiptir. Sözgeli i, toratıcı ve geli tirici yanını bir türlülıpla mı sağ dü ünce. O, yeri yurıda bir kavramdır çoğ u sağ dü ürumsalla an bu dü ünce sistemi, tlemeyecek hortlaklar, öcüler, hay

lirli anlarda toplumları insan avlaryeri bir cadı kazanı’na dönü türür. ülkelerdeki, ne de en ileri kapitalileri hiç bir zaman hedefine eri ebher ey, sağ için ezici bir gerilem

kalır. En sonunda bir gün toplumdilerleme, köhnemi kurumlarla bisinde kalmı bütün dü ünceleri d

TÜR

lerde Fransa’nın asıl solundan agörüyordu. Arada be yıl sonra gö



g y y gre tti: Sol Fransa'da iktidar için mra sol CohnBendit ise Hollywoodgüranlığ ından sonra büsbütün du. Bu, insan onuru açısından iste

Ama sürekli olarak yapısı ve nitelidı ında kalan bütün ültra sol dendit'nin dü ü ü de a ırtıcı değ ildirtürlü olmayacağ ını anlatan nice tra

Gerçekliğ i, bütün içsel ve dı s

den dü ünmenin tam sırasıdır.Hangi deneyler toplumsal b

mı tır?

Türkiye’yi feodal artıklardan isınıfının var olmadığ ını bile ileri s

kenli görü ler neye mal olmu tur?

Türkiye'nin ekonomik ve sosönyargılara ne oranda uyan kar ılı

Klasik devlet mekanizmaları,

varmı bir toplumda hangi tercihleBunları doğ ru dü ünmenin vedeğ er yargılarına dü memek için


daha acısız biçimlerde geçip geçdo ru bildiklerini bile bir kez da



doğ ru bildiklerini bile bir kez daden geçirmesini ba aranlar bu btoplumlarımn gerçek ilerle tic ileridar gelirlisi, köylüsüyle bütün Tü

nemini sona erdirebilmenin tek

D Î Z İN



AAdalet; 427, 428Adalet Partisi (AP);; 24,

25, 35, 36, 47, 79., 90,91, 104, 109, 112, 113,114, 116, 118, 123, 133,139, 140, 146, 157, 192,

193, 195, 216, 217, 220,230, 278, 309, 311, 313,318, 322, 324, 327, 328,329, 340, 357, 363, 376,383, 384, 399, 423, 424,425, 432, 434, 436, 437,

438, 439, 440, 442, 443,452, 453, 457, 463, 464,465, 467, 469, 470, 473,475, 476, 478, 479, 484,485, 496.

AP/CHP Yakınlaşması;

423, 440, 453, 560, 461 -463, 465, 467, 885Ademi Merkeziyetçilik;

22

Aml11334

AB4AB

124

AnAn4

Andy

An4

An2

Artık Değer Oranı; 244 Asayiş; 266Askerî İlişkiler; 152, 442,

473

Askerî Otorite; 133, 134 Askerî Yardımlar; 456

B

B

BB



Askerî Yargıtay; 469, 486 Asya; 39, 93, 409 Asya Toplumları; 466 Atatürk, Mustafa Kemal;

28, 47, 62, 63, 64, 65, 66, 70, 75, 76, 77, 89, 212,213, 258, 316

Atatürkçülük; 48, 74 Atay, Palih Rıfkı; 64 Avcıoğlu, Doğan; 28 Avrupa; 386.

Avrupa Ekonomik Topluluğu; Bk. Ortak Paâr Avrupa Konseyi; 379, 387,

441Aydınlar; 21, 156, 157,

177, 242, 282, 430, 470,

505 B«Bağımsız Türkiye»; 137,

139, 298 Bakımsızlık; 254, 259,

299, 310, 315 Bakunin, Mikhail A.;

190Balkanlar; 456 Bankacılık Sistemi, Ban

Bi19

1919

Bi

BiBi

“B

BiBiBi

214, 219, 259, 322, 330,407, 492.

Bürokrasi, Bürokrat; 21, 22, 52, 53, 68, 69, 74, 76,117, 118, 121, 122, 178,179, 209, 210, 211, 213,224 290 302 308 310

4648

Cumti

lîCur



224, 290, 302, 308, v 310,321, 334, 336, 342, 363,414, 433, 457, 467, 490,492, 493

Bütçeler; 110, 117, 344,

401, 490 Büyük Burjuvazi; 41, 62,

87, 89, 108, 111, 140,159, 179, 224, 266, 321,357, 383, 402, 403, 404,415, 433, 487, 491, 499

Büyük Sanayi Burjuvazisi; 157Büyük Toprak Sahipleri;

44, 47, 89, 113, 115, 194,363

C

Castro’culuk; 500 Cohn - Bendit, Daniel;137, 139, 503, 504

Cumhurbaşkanı Seçimi;458, 460, 463, 466

Cumhuriyet, Türk Cumhuriyeti; 53, 63, 64, 65,66, 67, 77, 81, 257, 258,259, 271, 345, 375, 487, 491, 493

Çağ41

ÇalÇiftÇift

K9

ÇinÇoğ

38

50

DarDeğDe Dem

3511133

44DemDem

Devalüasyon (10 Ağustos 1970 ) 36, 142, 143, 144, 145, 147, 158, 163, 263, 285, 305, 308

Devlet; 240, 364, 490 Devlet Bürokrasisi; 262,

Dünmi

Düyu21



; ,491 Bak. Bürokrasi

Devlet İstatistik Enstitüsü; 125

Devlet Güvenlik Mahke

meleri; 426, 434, 464 Devlet Kapitalizmi; 46,214, 302, 399

Devlet Mekanizmaları;235, 236, 262, 266, 342, 365, 366, 368, 459, 464, 466, 467, 491, 504

Devlet Planlama Teşkilâtı (DPT); 86, 96, 408, 409

Devlet Tekelleri; 301, 303 Devletçilik; 214, 302, 304 Devrim, Devrimci, Dev

rimler; 25, 51, 70, 75, 87, 214, 279, 346, 364

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK); 128, 129, 131, 197, 249, 284, 453

Dış Krediler, Dış Borçlar; 82, 159, 304, 307,319, 328, 373

Ecev193439

44EfekEge Egem

Gü19

22EğitEkle

32EkimEko

80Eko26

EkoEko

ye

EksEks30

Em

236, 237, 239, 242, 250,336, 396, 474

Erim Hükümeti (İkinci);336, 339, 340, 372, 376,379, 388, 396

Ertan, Şinasi; 404 Eskişehir Sanayi Odası;

GerGöGreGuGüGü

2



Eskişehir Sanayi Odası;180, 263, 298, 299

Esnaf; 274, 334, 462 Eşraf; 47, 69, 88, 112, 246 Etibank; 301

Eylemler (gençlik, memur, işçi vb); 46, 47,48, 52, 119, 129, 176, 177, 186. 191, 314

FFaiz Hadleri; 101

Faşizm; 37, 58i 74, 96, 98, 134, 144, 152, 182, 187,195, 204, 331, 332, 361, 386, 404, 496, 499, 503.

Fatih Sultan Mehmet(II), 28, 206

Federal Almanya; 39, 319 Feodal Kalıntılar; 85 Feodalizm; 88, 92, 100,

101, 265, 207, 500, 504 Fert Başına Gelir; 94, 95,

100, 412Feyzioğlu, Turhan; 223

Finansman Kanunu; 237 Fransa; 40Fransız Devrimi; 24, 64,

2Gü

4

“H

Ha3HalHaHa

2

4Hal“HHa

4HinHiz

3HuHu

İç İda

3İhtİki

İktisadî Devlet Kuruluşları; 185, 241, 302, 304

İlericilik; 346

İmalât Sanayii (Türk);97, 218, 412 Bak. Sanayi İ

İthaİttihsi;

İzm(1İ



İngiltere; 39, 257, 372 İnönü, İsmet; 46, 64, 67,

68, 71, 72, 89, 132, 158, 160, 163, 164, 165, 203,

316, 329, 333, 364, 378,382, 383, 384, 385, 388,390, 392, 393, 429, 439,465, 467, 480, Bak. CHP

İpekçi, Abdi; 14, 76, 140, 183, 307

İran; 318İrtica; 215İstanbul; 85, 125, 126, 127,

129, 130, 131, 132, 133,207

İstanbul Sanayi Odası; 27, 106, 107, 249, 250,

342, 403, 462 İstanbul Ticaret Odası;44, 273, 274, 275, 402

İstanbul Tüketici Harcamaları Anket Sonuçları; 125

İşçi Aristokrasisi, 284 İşçi Sınıfı; 34, 65, 79, 82,125, 128, 130, 133, 157,197 202 216 243 273

İzm

JapJön

JanKal“KaKal

4Kam

laKamKanmanKap

le

Kap62223

345

Kap

Kırıkoğlu, Dr. Kâmil; 340, 366, 376, 380, 384, 389, 393, 437, 459, 485

Klasik Demokrasi, 382,386, 427

Küç31

Küc

47



,Kocatopçu, Dr. Şahap;

404Korner, Robert; 160 Konsorsyum; 109, 145

Konut Yapımı; 123, 306 Kooperatifçiler, Kooperatifleşme, Kooperatifçilik; 91, 398, 416, 418

Korutürk, Fahri; 481 Köyiü Hareketleri; 31, 32

Köylülük; 29, 32, 65, 89, 123, 316, 317, 334, 342, 389, 430, 433, 462, 505

Kurucu Meclis; 471 Kurulu Düzen; 49, 136 Kurumsal Anarşi; 461 Kurumsal Yapı; 461, 462 Kuva-i Millîye; 62. 257, Kuvve-i Seyyare; 213 Küçük Burjuva Devrim-

leri; 347 Küçük Burjuva İdeoloji

si: 307, 357. 333, 336,

337, 346, 504 Küçük Burjuva Radikalizmi; 61, 62, 68, 69, 74, 209 220 334 457 477

LayLenLev

m

LibtiLoz

37

Ma

24Mal19

Mao50

MarMarMay

laMedMel

4047

Mel3940

M

G.P.); 223, 379, 431, 435,436, 437, 440, 474, 480

Milli Güvenlik Kurulu; 375

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP); 194, 222

O

O



Millî Hâkimiyet; 75 Milli Mücadele; 61, 64,

67, 68, 212, 213 Millî Nizam Partisi (MNP)

112, 113, 194, 222, 246, 247Millî Siyaset; 275 Milliyet; 13 Milliyetçilik; 20, 331 Mirî Toprak Düzeni; 88

Misak-ı İktisadî Esasları; 489Modernleşme; 195 Moskova; 353 Mütegallibe; 69, 88, 112,

246Mülksüzleşme (kırda);

27, 28, 36 N

Nakşîler; 247 NATO; 221, 319, 330, 374,

456Nasır İzm; 477

Neruda, Pablo; 449 Nihilizm; 282, 346, 503 Nixon, Richard M.; 477 Nüf 81 293 316 413

O

OO

O

O

O

O

O

OOO

Parlamento Aritmetiği; 430

Paı-nler üstü Hükümet;

233, 236, 248, 339, 376, Partili Dönem; 21

San124

San



Pazar Sorunu; 409 Pekin; 353 Pentagon; 330 Personel Kanunu; 117,

119, 491 Petrol; 300, 372, 454, 455,457

Plan; 413Planlama, Planlı Kalkın

ma; 277, 404, 415, 497,

498Pliiralist; Bak. Çoğulcu Toplum

Politik Yapı (Türkiye)!205. 225

Prodüktivite; 377 Proudhon; 497

RRadikalizm, Radikaller;

296, 310, 323, 330, 340,347, 390, 395, 396, 398,435, 468, 470

Rantiye Tabakalar; 122,

123, 406 RCD; 409Reformlar '"•'unu; 231,

239 266 275 266 2&7

413

San

SanSanSanSanSan

1

2San13

San3

San8123

SarSeç

4SelSelS

Serbest İthalât; 27 Serbest Ticaret; 319 Servet Bildirimi; 421

Seylan; 255, 256 Sıkıyönetim; 129, 132, 133,



266, 267, 364, 369, 385,393, 404, 424, 464, 471

Sınıflar (Türkiye’de); 22, 25, 29, 34, 41, 45, 48, 50,

51, 52, 54, 57, 62, 65, 66,69, 76, 79, 82, 88, 89,101, 103, 105, 111, 116,118, 119, 121, 122, 123,125,126,130,134,157, 179, 180, 188, 191, 194, 209,

217, 220, 224, 244, 265,267, 274, 277, 288, 289,292, 315, 321, 323, 324,330, 342, 344, 358, 369,370, 382, 383, 462, 489

Sımflararası Hakemlik;62, 76

Sınıflaşma; 179, 362 Sınırlı Bağımsızlık; 254 Sistem Sorunu; 323, 325,

331, 356, 371, 399, 413,417, 436, 492, 498, 500,501

Sivilleşme; 392, 395, 399,442, 453, 457, 458, 459,460, 463, 468, 477, 484

So

So

So

So

SoSö

Sta4

Su

4SüSüSü

Şe

Ta4

Ta

267, 268, 269, 270, 338,345, 347, 367, 447, 504

Tarihsel Değişim; 270 Tarikatlar; 247

Tun25

TürTür



;Tefeci Sermayesi; 208,

246Tekelci Kapitalizm, Te

kelci Sermaye; 211, 297,298, 301, 303, 495

Tekelleşme; 45, 99, 102, 103, 104, 105, 112, 222,263, 274, 304, 422, 494,495

Teknik Personel; 176, 274 Teknoloji; <418 «Teknoloji Yaratan Toplum»; 418, 420 Ticaret; 487Ticaret Burjuvazisi; 48,

159, 194, 214, 220, 302

Ticaret sermayesi; 103,244, 406

Topaloğlu, İhsan; 300 Toplumculuk; Bak. Sos

yalizmToplumsal Eşitsizlik; 269,

280Toplumsal Hareketlilik;

364

812941

Tür

16Tür

32Tür

9920

344048

Tür8718

24Türa

TürTürTük

Tür922

Türkiye îşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK - İŞ ); 128, 129, 249, 284,

453Türkiye Odalar Birliği;

3ÜreÜre

14Ürg



42, 45, 104, 114. 146 Türkiye Sanayi Odaları

İşbirliği Teşkilâtı; 42 Türkiye Yardım Kon-

sorsyumu; Bak. Kon- sorsyum Tüzün, Refet; 464

üUlusal Burjuvazi Yarat

mak; 211, 213, 214

Ulusal Gelir; 28, 30, 79,100, 408, 482 Ulusal Gelirler Siyaseti;

419Ulusal Kurtuluş Savaşı;

388

Ulusal Ücret ve Fiyat Daimî Komisyonu; 419 Uluslararası Çalışma Ör

gütü (ILO); 279, 280 Uluslararası Kapitalizm;

298

ÜÜcretler; Bak. İşçi Ücretleri

Ü ü ü B Y ll k K l

Ürg3

Üst9

BÜst

/Ve13

Vie

Yab2

YahYa

913

YaYaşYat

3Ye4

Ye

MİLLİYET YAY

Milliyet’ten Seçme



O OLAYLAR ve İNSANLAR

IIASAN PULUR

(2. Baskı) Karton kapaklı

O MİLLİYET 1970

Büyük boy-Lüks ciltli

0 DÜNYANIN DÖRT BUCAĞI

ABDİ İPEKÇİ



Documents

Ali Gevgilili - (2)