M G A N I L A L A M A N

Balita 2

Opinyon 3

Pagbati 4

Kolum 5

Balik-tanaw 2401 6

Pelikula /Tamp ok 7

Balik-tanaw 8

Balik-tanaw 9

Patuloy 9-14

Tiki m sa Berso 15

Pagbati 16

lathala ng Alinaya habang itinataguyod nito ang wika at kulturang Filipino. I nilunsad ang

kauna-unahang pandepartamen-tong online news-

letter, ang Alinaya, sa De La Salle University�Maynila noong ika-22 ng Pebrero para sa Taong Pampaaralang 2007-2008 na papat-nugutan nina Prop. Nonon Carandang at Prop. Joel Orellana.

Ang Alinaya ay naglalayong maghatid ng pinakabagong bali-tang pandepartamento ng Filipino, editoryal at kolum, mga lathalain

ukol sa kultura, sining at wika, pagbati, tam-pok na mga manunulat, sari-saring rebyu, tinig ng mga mag-aaral, butil kaalaman at kaledaryo ng aktibdad ng Departa-mento ng Filipino.

Ang pagbubuo ng isang online newslet-ter ay ideya ni Dr. Rho-derick Nuncio, ang Ta-gapangulo ng Departa-mento ng Filipino at nabigyang-ngalan ni Bb. Maan Caampued, ka-samahang fakulti.

I n a a s a h a n g magpatuloy ang pagla-

Matagumpay na naidaos ang kauna-unahang Sangandiwa 2007: Worksyap ng mga Kritikal na Gradwadong Pag-aaral sa Araling Fili-pino nitong nagdaang No-byembre 7-10 sa Pamanta-sang De La Salle � Maynila na inisponsor ng Departa-mento ng Filipino at ng Emergent Research Group on Language Media & Cul-ture ng Kolehiyo ng Mala-layang Sining. Layunin ng worksyap na ito na sanayin at hubugin ang mga grad-wadong kalahok na maging kritiko, iskolar, at publikong intelektuwal sa kani-kanilang larangan na may pagsasaalang-alang din sa

diskurso at praktis ng inter/multidisiplinaring riserts. Napiling gradwadong kala-hok sina Moreal Camba (University of Asia and the Pacific), Evangeline Encabo(DLSU), Wennielyn Fajilan (UP-Diliman), Louie Jon Sanchez (DLSU), Vincent Tan (DLSU), Aurora Tirad (Polytechnic College of Ma-rikina), Clod Marlan Yam-bao (UP-Diliman), at Winton Ynion (DLSU). Tinalakay ng mga grad-wadong kalahok ang kani-kanilang papel tungkol sa Sundan sa pahina 11

ALINAYA , INILUNSAD Silip Pinoy Ang katawagang �Aeta,� �Ayta,� �Ita,� at �Ati� ay pinaniniwalaang nang-galing mula sa wikang Malay na �hitam,� na nan-gangahulugang �itim,� Sa realidad, ang sali tang Aeta ay nangangahu-l ugang �m ga t ao /mamamayan.�

(CCP Encyclopedia for Culture and Arts, Vol. 1)

Ambag-salita

Asbar � (pang.), asbaran: pandiwa; palo pagpalo; gulpi, paggulpi. Asbaran ang batang sutil. (Vicassan�s Pilipino-English, Dictionary)

Sangandiwa Worksyap 2007, Tagumpay!

O P I S Y A L N A N E W S L E T T E R N G D E P A R T A M E N T O N G F I L I P I N O N G K O L E H I Y O N G M A L A L A Y A N G S I N I N G N G P A M A N T A S A N G D E L A S A L L E � M A Y N I L A

A L I N A Y A Pebrero 22, 2008 Tomo 1, Blg.1

Ang Koro. Larawang reku-werdo ng Christmas party ng Departamento ng Fili-pino. (Kaliwa-Kanan) Dr. Nuncio, Prop. Ynion, Dr. Mendoza, Dr. Hererra at Prop. Amante

P A S K O S A D E P A R T M E N T O

Ipinagdiwang ng Departa-mento ng Filipino ang tau-nang Christmas party noong ika-18 ng Disyem-bre 2007 na ginanap sa Gusaling Andrew Gon-zalez ng Pamantasang De La Salle.

Nagkaroon ng munting salu-salo at programang kinapalooban ng mga palaro at pagtatanghal.

Depar tamento ng Filipino

M atagumpay na inilunsad ng Research and Publications Office ng Kolehiyo ng Malalayang Sining ng DLSU-Maynila ang mga bagong

aklat sa isang programang pinamagatang Paglulunsad: Mabiyayang Aklat ng Malalayang Sining noong ika-5 ng Disyembre 2007 sa Silid 508 ng Gusaling Yuchengco.

Tampok sa mga inilunsad na aklat ay ang akda ng dalawang manunulat-propesor ng Departamento ng Filipino na sina Dr. Fanny A. Garcia at Prop. Nonon Villaluz Carandang.

Inihahandog ni Dr. Garcia ang kanyang dalawang akdang pinamagatang Buhay Pinoy: mga piling interbyu�t artikulo (UST Publishing House) at San-daang Damit: 16 na Maikling Kuwento (The University of the Philippines Press).

Samantalang ang aklat na Lahi ni Adan, Kuba at Iba pang Kuwento (UST Publishing House) naman ang pamagat ng bagong aklat ni Prop. Caran-dang. Ito rin ay ang kasunod-katambal na aklat ng naunang aklat niyang Angkan ni Eba, Las Ingratas at Iba pang Kuwento (UST Publishing House).

Kasamang inilunsad ang aklat ng mga propesor sa kolehiyo na The Bearer of Fax Americana: The Philippine Career of William H. Taft, 1900-1903 ni Dr. Rene R. Escalante, The Musical Arts in the New Society ni Dr. Antonio Hila, Latay sa Isipan: Mga Bagong Tulang Pilipino nina Dr. Cirilo F. Bautista at Prop. Allan Popa, at Komposo ni Dandansoy: Mga Kuwento sa Hiligaynon at Filipino ni Prop. Genevieve L. Asenjo.

-evc

Nuncio, 6 pa sa Panayam Lumbera

LUNSAD-AKLAT NG DEPARTAMENTO NG FILIPINO

Pahi na 2 A L I N A Y A

Pabalat-aklat ng mga pina ka ba gong a kl at nina Nonon V. Caran-dang at Dr. Fanny Gar-cia, dalawa sa mga inilunsad ng Kolehiyo ng Malalayang Sining ng DLSU-Maynila bago matapos ang taong 2007.

Sa Panayam Lumbera. Kasama sa larawan (mula kaliwa-kanan) Dr. Bienvenido Lum-bera, Dr. Nuncio, Prop. En-cabo, Prop. Nobleza, Prop. Festin at Prop. Caampued. -evc

P INANGUNAHAN ni Dr. Rhod Nuncio, Tagapangulo ng Departamento ng Filipino, ang listahan ng mga nagbasa ng papel sa Seryeng Panayam 2007-08: Bienvenido Lumbera

dito sa Pamantasan. May titulong "Si Bienvenido Lumbera bilang Publikong Intelektwal at ang Pagsasalarangan ng Sosyolohiyang Filipino" ang papel ni Nuncio na binasa noong Enero 30 sa Tereso Lara Seminar Room. Bukod kay Nuncio, may anim pang indibidwal ang nakapagbasa ng kanilang papel sa naturang seryeng panayam na taun-taon at proyekto ng Departmento ng Filipino. Sinimulan ni Prop. Dexter Cayanes ang serye sa kanyang papel na "Pananagisag ng Salaysay at Alaala: Si Bienvenido Lumbera, Ang Bayan at ang Magasing Sagisag sa Imahinatibong Yugto ng Batas Militar (1975-1979)" noong Hunyo 20, 2007 sa Ariston Estrada Seminar Room.

Kabilang sa ibang nagbasa sina Kristian Cordero ng Ateneo de Naga University (Manong Manoy: Isang Pagbasa sa Papel ni Lumbera sa Kontemporaryong Literatura sa Bicol) noong Hunyo 25; Prop. Louie Sanchez (Ang Dating ng mga Tula ni Bienvenido Lumbera) at Prop. Rowena Festin (Ang Estetika ng Ambahan at ang Maaari Nitong Kontribusyon sa 'Dating' ni Lumbera) noong Setyembre 25, 2007; Sundan sa pahina 4...

Gamitin at Linangin

S aan nga ba hahantong ang kinabuksan ng Filipino kung ang iilan na nasa kapangyarihan ang nagtutulak

dito sa banging nilikha ng imperyalismong kumokontrol sa lipunan?

Sabi nila, Ingles ang maghahatid sa atin sa kasaganaan at katiwasayan tulad ng sinasabi ng gobyerno ni Ar-

royo at ng ilan niyang galamay sa Kongreso. Lumalawak na ang imperyo ng call center sa bansa na bahagi ng

pormularyo ng kasalukuyang administrasyong.Hindi nga malayong maging kabisera na tayo ng call center sa

Asya o maging sa daigdig.

Sundan sa pahina 13

aking mga estudyante sa Fildlar EA at ilatag sa pitak na ito na magpapatunay na buhay na buhay ang ating pag-asa sa wika sa hinaharap. Sila ang tinatawag na mga �bagong intelektwal� na magpapayabong ng Fili-pino upang makamit ang minimithing respeto nito sa kabuuan. Nagmula sila sa Kolehiyo ng Inhen-yeriya, nasa unang taon ngunit tila marami nang

Habang namamayagpag ang Gullas Bill sa Kon-greso, naiipit ang bansa sa m g a e x p o s e n g �Probinsyang Intsik� sa Senado. Kasing komplikado ng mga binitiwang pahayag ni Jun Lozada ang sitwasyon ng wikang Filipino bilang pan-gunahing wika sa pagtu-turo. Kaya minabuti kong han-guin ang mga saloobin ng

pinagdaaanang debate tungkol sa kahihinatnan ng wika sa hinaharap. April Mulingtapang (MEM-BME) � �Hindi maitatanggi na marami pang balakid bago makamit ng mga Pilipino ang kaunlaran sa pamamagitan ng wikang Filipino. Kailangan nang malawa-kang pagbubuklod tungo sa iisang hangarin �� Sundan sa pahina 11

E D I T O R YA L / B O S E S P I N O Y

A K O � Y M U N T I N G T I N I G .

pagtataka, marami pa rin akong ginagawa sa kasa-lukuyan, tulad ng aking �di matapus-tapos na diser-tasyon, pagkatha ng mga kuwento, pagkanta ka-sama ang koro at ang panonood ng napakaram-ing pelikula (pinirata man o legal).

!!!

Sa unang araw ng Marso, muli ko na namang susubukang umawit ka-

sama ang aking ikatlong koro. Manood kayo!

!!!

Masarap mabuhay kung may minamahal. Pero kung-minsan masarap ding ma-buhay kung may pagpapa-halaga ka sa sarili at pag-iisa.

Maligayang araw at buwan ng pag-ibig.

Sundan sa pahina 10

B U H A Y N A N A M A N S I I M A H E N Y O

Buhay na naman si Imahenyo.

Hindi ko ito inaasahang mangyari kung hindi lang ako kinausap ni Dr. Rhod Nuncio para maging pat-nugot ng unang online newsletter sa unibersidad. Totoong dati ko nang ginus-tong gawing proyektong pandepartamento ito, subalit sadyang abala ako sa napakaraming gawain. Ang nakakatawa at naka-

Pahi na 3 T O M O 1 , B L G . 1

IMAHENYO ni Nonon Villaluz Carandang

Kolum ni Joel Orellana

K ahit kailan pa man, kilala ko ang Filipino

sa pagiging aktibo sa mga gawaing pangkolehiyo at unibersidad. Hindi maita-tangging isa ito sa mga departamentong aking kinawiwilihang subayba-yan ang mga aktibong fakulti. Kahit sa larangan man ng pananaliksik, pag-papalimbag ng mga manuskrito at aklat, par-t i sipasyon sa mga panayam, palihan at kum-perensya, sadyang angat

ang mga taga-Filipino De-partment.

Kaya nga�t hindi na nakagugulat na manguna na naman sa panibagong inobasyon ang departa-mento sa paglulunsad ng kauna-unahang online newsletter sa kolehiyo.

Ito ay isang sintomas na ang mga kasapi sa depar-tamento ay sensitibong mga guro na tagapagta-guyod ng wika at may pag-kilala sa kahagahan ng komunikasyon at sa

pamamahayagan. Lalo pa�t ginagamit ng newsletter ang wikang Filipino at nag-tatampok ng kultura at sining ng ating bansa.

Sundan na nga nawa ang proyektong ito ng iba pang departamento, lalo�t batid kong madami ang maaaring maging tampok na talino at kakayahan ng mga fakulti at mag-aaral, at maging ang mga kaganapan sa bawat departamento ng kolehiyo na dapat maisulat at mai-paalam sa mga kasapi sa kolehiyo .

At magpatuloy pa sana ang maraming tomo ng newslet-ter na Alinaya.

Binabati ko ang departa-mento ng Filipino, lalung-lalo na ang Pamatnugutan ng Alinaya newsletter!

I NILUNSAD na ng Departamento ng Filipino ng Pamantasang De La Salle ang taunang Pambansang Kumperensiya, Seminar-Worksyap sa Wikang Filipino na gaganapin sa Mayo 5-7 ngayong taon.

Sa pakikipagtulungan ng Sentro ng Wikang Filipino (SWF), ang kumperensiya ay may temang "Mabunga at Makabuluhang Filipino: Inter/Multidisiplinaring Pagtuturo ng/sa Filipino." Idaraos ang tatlong araw na kumperensya, na may layuning mapataas ang antas ng paggamit ng wikang Filipino sa pagtuturo at mapalalim ang kamalayan sa paggamit nito sa iba't ibang disiplina. Tatlong libong piso (P3,000) ang bayad sa rehistrasyon bawat kalahok para sa kit (na naglalaman ng libro, jornal at handouts) at pagkain sa loob ng tatlong araw. May endorsement ni Commission on Higher Education (CHED) Chairman Romulo L. Neri ang kum-perensya. Para sa karagdagang impormasyon, maaaring makipag-ugnayan kay Dr. Rhoderick Nunco, Tagapan-gulo ng Departamento ng Filipino, Pamantasang De La Salle, sa telepono bilang 524-4611 loc. 509 o 552 (telefax).

P A M B A N S A N G S E M I N A R 2 0 0 8

Pahi na 4 A L I N A Y A

PA G B AT I N G D E K A N O

Ang tema ng Pambansang Seminar sa taong 2008, "Mabunga at Makabuluhang F i l i p i n o : I n t e r /Multidisiplinaring Pagtuturo ng/sa Filipino."

Dr. Antonio Contreras Dekano, Kolehiyo ng Malalayang Sining,

Mula sa pahina 2, Nuncio... Prop. Louie Vicente Amante (Indie�Kamera�Lumbera: Sipat ala-Bien Lumbera sa Agenda ng Philippine Independent Cin-ema) at Prop. Vincent Lester Tan (Ang Kritikang Lumbera sa Pelikulang Filipino: Isang Paglalapat sa mga Pelikulang Mano Po) noong Nobyembre 10, 2007; Dr. Loduvico Lacsamana ng University of Asia and Pacific (Katotohanang Hindi Mapagsasarhan: Kritika at Praktika sa Tulang 'Biyahe' ni Bienvenido Lumbera) noong Disyembre 12, 2007; at Prop. Marian Caampued (Paghubad ng Sarsarita ng Amianan: Pagtatanghal ng Panitikang Bernakular) noong Enero 13. May dalawa pang panayam ang nakalinya para sa taong bago ang Pantugong Lektyur para sa Seryeng Panayam sa Marso 14 ng Pambansang Alagad ng Sining at Panitikan na si Lumebra. Magbabasa rin ng kanilang papel sa seryeng panayam sina Dr. Eugene Evasco (Pebrero 29) at Dr. Rosario Torres-Yu (Marso 7) ng Universidad ng Pilipinas.

-Joel Orellana

Tatlong Agenda sa Filipino

sila sa akin tungkol sa mga lalaking kamag-anak at kapitbahay na ikinulong, ang iba�y pinatay; ng ilang araw at gabing pagtatago nilang mga kamag-anak ko sa mga ginawa nilang air-raid shelter; ng pagkaka-roon ng mga galis at sugat, lalo na ng bakokang na nag-iwan sa binti ng peklat na ga-platito ang laki (may ganitong pamana ang isa pang ate ko). Kalaunan, mamumulat pa ako sa lalo�t higit na dahas at bangis ng tinawag na Panahon ng Hapon sa pamamagitan ng mga libro at pelikula. Mas matitindi pa nga ang mga dinanas ng mga iba nating kababayan: marami silang pinugutan ng ulo, o basta na lamang

nawala; mga tila bangkay na pinalakad sa tinawag na Death March sa Bataan; mga babaeng ginawang parausan ng mga sundalong Hapon��comfort women,� kung tawagin�at ayon na rin sa testimonya ni Lola Rosa Henson ay trak-trak ng mga sundalo ang pinilit silang pagserbisyuhan (isa lamang si Lola Rosa sa maraming kaso ng hindi pa nireregla ay hinuli para makasama ng mga iba pang comfort women). Kung wala ang ganitong mga alaala sa pamamagitan ng mga ganitong kuwento at dokumentasyon, madal-ing baluktutin ang katoto-hanan at kasaysayan.

Sundan sa pahina 12

Pamana ng Dekada 70

Noong bata pa ako, depende sa maaaring maging dahilan ng pagsundot sa mga alaala, ay may mga pagkakataong napupunta sa panahon ng Hapon ang pagkukuwento ng aking ina. Maaaring tungkol sa pagkain: napili-tan daw silang kumain ng �sisid�-rice, bigas na it-inapon ng mga Hapon/Japanese sa dagat para gu-tumin ang mga Filipino; ang sinisid na bigas ay bina-banlawan nang ilang beses, ibibilad, at saka isasaing. �Mapait,� sabi ng ate ko na 72 na ngayon, panahon ng kanyang kabataan ang pana-hon ng Hapon. Mas su-misipa ang paglalarawan ng aking ina (namatay noong 1999 sa edad na 92), �Pagdighay mo, amoy-utot!� May mga kuwento

Sa dinami-dami nang tina-hak kong landas sa akade-mya, natutuwa akong na-padpad ako sa larang ng wika at araling Filipino. Nakapagturo na ako ng pilosopiya, art appreciation, literatura ng mundo at ng Pilipinas, Ingles, kasay-sayan, communication re-search, strategic at organi-zation management sa iba�t ibang kolehiyo�t unibersi-dad noong ako�y parttimer pa lamang at hindi pa nata-talisod sa pintuan ng Pamantasang De La-Salle. Naalala ko noong 2001, walk-in applicant lamang ako dito habang nasa CHED Zonal Research conference ako noon. Nag-bakasakali akong mag-aplay sa Kolehiyo ng Mala-layang Sining. Agad naman

akong ininterbyu ni Dr. Estrelita Gruenberg, dating dekano, at sinabihang ta-tawagan na lamang ako. Hindi pa umaabot ang isang araw at tinawagan ako ng sekretarya�t kailangan na raw akong mag-demo sa Departamento ng Filipino. Dito na nagsimula ang ma-kulay at masayang pagtu-turo ko ng Filipino. Noong iskulyir 2002-2003 sa pamumuno ng dating tagapangulong Dr. Janet Tauro-Batuigas, nabuo ang bagong programang ander-grad ng departamento � ang AB Philippine Studies ma-jor in Filipino in Mass Me-dia. Sa ganitong hakbang umiba ang tunguhin ng kurikulum ng Filipino sa DLSU. Halos lahat ng digri

at general education subject na Filipino ay nakatutok lagi sa tambalang wika�t panitikan. Isang radikal at makabagong hakbang ang p a gt u t ok s a mi d ya (pagsulat , pagsasalin, pananaliksik sa midya) ng aming departamento. Ito ang natatanging kaakuhan ng aming departamento kumpara sa ibang kolehi-yo�t unibersidad. Sa panahon ng tagapangu-long Dr. Fanny A. Garcia, itinuloy ang pagbabagong kurikular at dito isinilang ang bagong gradwadong programa. Instrumental din naman ako sa pagbabagong ito dahil ako noon ang na-kaupong koordineytor sa Sundan sa pahina 11

Pahi na 5 T O M O 1 , B L G . 1

personalpulitikal ni Dr. Fanny Garcia

Kritika sa Tabi-tabi ni Dr. Rhoderick Nuncio

I to ang panahon, sa paningin ng mga iba, ng pagpapagu-long sa kilusang

ibalik sa sentro ang naga-hum, ginahum na iba�t ibang wika sa Pilipinas. At aling wika ang nang-gahum? Anila, ang wi-kang pambansang Fili-pino, na dati�y sa tawag na Pilipino, na batay na-man daw sa Tagalog, o Tagalog naman daw ta-laga. Kaya ang tawag

nilang wikang pamban-sang Filipino? Pilipino? Tagalog? Hindi rin daw katang-gap-tanggap na ang mga ibang wika sa Pilipinas ay magsilbing tagapag-ambag, tagapagpayaman na lang sa wikang pam-bansang Filipino? Pili-pino? Tagalog? Lubos ang aking suporta sa kilusang gawing matipuno�t mabulas ang lahat ng wika sa Pilipi-nas, gayunman, bakit at paano nasentro sa wi-kang pambansa ang atake ng paggahum gayong ang wikang In-gles ang mas dominan-teng wikang nanggahum, nanggagahum dahil ito ang wikang gamit ng mga edukado at ng mga may kapangyarihang ekonomik at/o pulitikal? Sa katunayan, hindi bago ang kilusang itong nag-

bibigay-halaga sa iba�t ibang wika ng Pilipinas. Ang kilusan ng dekada 70, sa gabay at simulaing �paglingkuran ang samba-yanan� ay kategorikal na yumakap sa kung ano ang mismong mga wikang ginagamit ng mga karani-wang tao�dahil ang pan-gunahing dapat pagling-kuran ay ang mas nakara-raming karaniwang tao�na sa kontexto ng lipunang Pilipino ay ang mahihirap. Kailangang makipag-usap at makipag-ugnayan sa wikang likas sa masang pinagsisilbi-han. Sa kilusan ng dekada 70, laging nasa sentro ang wika ng mga ordinaryong tao�kaya ang lahat ay susunod sa liwanag nito: makikipag-usap sa

Sundan sa pahina 8

Aklat ni Job: Muni at Talang Pangkultura

tutuusi�y walang hanggan. Ang bertud nito�y nakatanim di lamang sa gintong karunungan nito bilang bahagi ng pananampalataya, kundi maging sa kasiningang larawan ng isang sumak-abilang panahon.

Ang Walang Katapusang Balitaktakan hinggil sa Wikang Pambansa at sa Wikang Panturo

G amit ang nagsasal imbayang pamamamaraan ng pagtitig sa teksto

at pagdulog sa mga batayang teolohikal at pangkultura, sinikap ng mambabasa na suriin ang aklat ni Job at ang tema nito ng dusa. Isa si Job sa pinakamadalas na halimbawang karakter sa panitikan. Maaari na ring sabihing isang naka-mamanghang likha ng arketipo. Hindi na rin katakataka: sa matamang pagbaling sa kaniyang kasaysayan, mamamalas ang mga punla ng mga laging hanap natin sa mga salaysay ng ngayon�tulad ng kom-pleksidad ng katauhan, mahusay na pa-ghimay ng kaluluwa, tagisan na kung

Pahi na 6 A L I N A Y A

ni Dr. Fanny Garcia

Akda ni Louie Jon Sanchez

(Ang sumusunod ay isang pagmu-muni-muni ng sumulat matapos dumalo sa isang programa para sa mga nagwagi sa isang katatapos na pampanitikang kontes para sa iba�t ibang wika ng Pilipinas. Ang kontes ay sa pagtataguyod ng isang pangwikang institusyon nag gobyerno. Sa nasabing programa, ang kasalukuyang pinuno ng nasa-bing institusyon ay nagbasa ng k a n y a n g p a m b u n g a d n a pananalita, na isang pagbati sa pagyabong at pagbulas ng malik-haing pagsulat sa iba�t ibang wika sa Pilipinas, iyon nga lang, may pilantik sa wikang pambansang Filipino na nagpailalim umano sa mga iba�t ibang wikang ito. Bukod dito, may obserbasyon din ang sumulat sa mga ibang taga-pagtaguyod ng kilusan na para sa muling pagbangon ng iba�t ibang wika ng Pilipinas: May mga arti-kulante sa pagpuna sa gahum daw na wikang pambansang Filipino, pero kapansin-pansing tahimik sila

sa posisyon ni Presidente Gloria M. Arroyo at kasalu-kuyang Education Sec. Jesli Lapus na Ingles at Ingles lang ang gawing wikang panturo sa ating sistema ng edukasyon�na sa katu-nayan ay isang paglabag mismo sa probisyong pang-wika ng ating Konstitusyon, idadag ding isang tagibang na pagpanig sa gahum na wikang Ingles.)

Nalathala sa official newsletter ng De La Salle University-Manila: 2401, July 23, 2007, Volume 39, Number 05, pp. 4-6.

Pahi na 7 T O M O 1 , B L G . 1

P E L I K U L A

ang salitang ito, ay dahil ang katapan-gan ay isa sa pinakaiingatang katan-gian ng mga lalaki (na nagbunga ng mga isteryotipo). Gayunman, ang isang matapang na babae sa Batan-gas ay puwede ring tawaging barako. MGA YUGTO. Mula sa depensa ng Batangas (1900), dadalhin tayo ng pelikula sa parehong lugar may 80 taon na ang nakalipas. Susundan natin ang kalagayan ng bayang ito sa kasalukuyang dekada (2000). Bago magwakas ang kuwento, masasaksi-han natin ang kaputol ng naturang digmaan. Ang yugto ng kolonisasyong Amerikano ay napakahalaga dahil (sa pananaw ng Sundan sa pahina 14

PUNTODEBISTA. Kabilang sa kategor-yang indie (independent), ang Barako ay maituturing ding kauna-unahang full-length na pelikulang Batangueño (sa wika at kultura). Hindi tulad ng ibang pelikula, indie man o mainstream, na-katingin tayo rito sa mas malawak (macro) na perspektiba ng lipunan, at hindi sa mga isyung personal ng bawat karakter. Bilang tagamasid (observer), inaanyayahan ang manonood na gu-mawa ng sarili niyang paglalagom (deduction) at kung gayon, pati mga posibleng kongklusyon sa kuwento. SEXIST DAW? Para sa mga Batan-gueño, ang salitang �barako� ay tumutu-koy sa katangian at hindi sa kasarian. Sa Batangas, ang kahulugan nito ay �matapang�. Kaya tinawag na barako ang kape ay dahil matapang ito. Ga-yundin, kaya napadikit sa kalalakihan

Barako: Brave Gabay sa panonood

ni Manolito Sulit

T A M P O K A K L A T , M U S I K A A T / O D U L A

Awit sa Pagsilang, Ipagdiwang! ni Nonon V. Carandang

M agtatanghal ng pangunahing konsyerto ang korong Neo Nocturne

na pinamagatan A Celebration of Rebirth, bilang kanilang unang pag-

tatanghal sa taong ito na gaganapin sa ika-1 ng Marso, Sabado, sa

ganap ng alas-3 n.h. at alas-7 n.g.

Ang Neo Nocturne na binubuo ng 21 na mang-aawit na may lakas,

igting at kalamyusan ng tinig ay binuo noong dekada �80. Mula noon, ang koro ay

nakilala sa pagkakaroon ng maringal sa imahe sa kanilang pag-ani ng mga parangal,

pagtatanghal sa mga syudad at pambansang pagdiriwang at pagkapanalo sa mga

patimpalak sa bansa.

May katangi-tanging mga direktor pangmusika at konduktor ang koro na kinabibilan-

gan nina Prof. Rodolfo Delarmente, Prof. Elmo Makil, Mr. Arnel Ignacio, Ms. Jenny

Villanueva at Prof. Arwin Tan, na sadyang humulma at naghasa sa mga kasapi nito.

Noong taong 1994, tinanggap ng pangkat ang parangal na Outstanding Citizens of the

City, isang pagkilala at parangal ng Lungsod Caloocan para sa kontribusyong pan-

sining at natatanging alagad ng sining ng kanilang lungsod.

Ang koro ay hasa sa pagkanta ng mga awiting klasikal, musica sacra, awiting bayan,

negro spirituals, awit-etniko, Broadway at musikang pop. Nilalayon ng Neo Nocturne

na makapagtanghal pa sa iba�t ibang panig ng bansa at ibayong dagat upang ipagpatu-

loy ang kanyang kontribusyon sa musikang pangkoro at pagtatanghal.

Sundan sa pahina 13

Isang eksena sa pelikulang Barako.

Bakit umunlad, umuunlad ang mga bansang ito kahit sariling wika nila ang gamit sa kanilang sistema ng edukasyon? Napakatalino�t napakahusay ng mga Pilipino. Kung ano-anong subjects/courses ang pinag-aaralan. Sa kabilang banda, maram-ing wika sa Pilipinas. Bakit hindi gawing kailanganin o re-quirement sa mga mag-aaral at estudyanteng Pilipino na mag-aral ng isa o dalawang wika sa Pilipinas? Bakit napupuwersa tayo ng ating sistema ng edukasyon na mag-aral ng English, ng Spanish, ng dagdag na dayuhang wika, bakit hindi rin ng isa o dalawang katutubong wika sa Pilipinas? Hindi kasalanan ng wikang Tagalog na ito ang maging batayan ng wikang pambansa�sisihin ang mga Kastilang nagtayo ng Malacañang, ng Unibersidad ng Santo Tomas, ng katedral, piyer, mga teatro dito sa Maynila�kaya naging mecca ng mga tagaibang parte ng Pilipinas. Biased man o hindi si Presidente Manuel Quezon, na isang Tagalog, sa pagdedeklara niya ng isang wikang pambansa na Tagalog ang pinagbatayan, tugma naman talaga sa papel ng Maynila, sa sunod-sunod na yugto ng ating buhay-bansa, bilang sentro ng gobyerno, relihiyon, edu-kasyon, pangangalakal, sining at libangan, atbp. Ang Maynila ay magiging Metro Manila, magiging National Capital Region. Dito pa rin sa Katagalugan. Maunlad at mabulas ang Cebu City. Maliban sa Malacañang, kompleto na sana ang Cebu City. Hindi tunay na Malacañang ang Little Malacañang ng Cebu. Kung ang pambansang gobyerno ay natatag sa Cebu sa matagal na panahon tulad ng pagkabase ng Malacañang sa Maynila, Cebuano na sana ang ating pambansang wika. Sentral ang papel ng Kamaynilaan dahil ang mga pangunahing salik ng buhay -bansa ay nakabase pa rin rito. Bakit ipinagka-kait ang ganitong papel sa wikang pambansang Filipino? Sa kabilang banda, higit sa alinmang bansang likas na dila ang Ingles, nakabase sa Amerika ang kapangyarihang ekonomik, pulitikal, pangmidya, teknolohikal. Kaya ang kapangyarihan ng wikang Ingles. Ano�t may double standard sa pagtingin sa Filipino at sa Ingles bilang mga wika ng gahum? Alin ba sa dalawang wika ang mas dominanteng gahum sa global na la-wak, at sa loob ng mismo ng teritoryo ng Pilipinas? Binabatikos ng mga tagapagsulong ng iba�t ibang wika sa Pilipinas ang paggahum umano ng wikang pambansang Fili-pino? Pilipino? Tagalog sa kanilang mga wika nang dahil sa bilingual policy sa ating sistema ng edukasyon. Sa katunayan, ang ating wikang pambansa ang ginagahum ng wikang Ingles, lalo pa nga ba sa loob ng ating sistema ng edukasyon, lalo pa nga sa ba sa mga kolehiyo�t unibersidad. Bakit kaya sa mga pulong, programa, kombokasyon, gradwasyon, ay higit na tipikal ang paggamit ng Ingles�gayong pare-pareho namang Pilipino ang magkakasama, at lalo pa ngang kakatwa kung ang kolehiyo/unibersidad ay nasa loob mismo ng Metro Ma-nila?

Ang Walang Katapusang Balitaktakan hinggil sa Wikang Pambansa at sa Wikang Panturo� mula sa p. 6

Pahi na 8 A L I N A Y A

sa kanilang wika, susulat at lilikha gamit ang kanilang wika, mag-aaral o magtuturo gamit ang kanilang wika. Malaki ang pagkakaiba ng pag-aaral ng isang wikang global (na nagkataong Ingles) sa isang banda, at ng pagdidiktang Ingles ang maging wikang panturo. Sa una, ang mga bansa rito ay gamit pa rin ang kanilang sariling wika/mga wika, sa isang banda; at nag-aaral, nagpapakahusay sa Ingles bilang pangalawang wika o espesyal na wika, sa kabilang banda. Halimbawa ng mga bansang ito ang France, Germany, Swe-den, at mga iba pang bansa sa Europe na hindi naman nga Ingles ang wika. May mga bansang naghahabol sa pag-aaral ng wikang global (tawagin ding wika ng gahum), na nagkataon lang na Ingles sa yugtong ito ng kasaysayan ng mundo (dahil sa nakalipas na panahon ng iba�t ibang kolonyalismo, ito ay Portuguese o Spanish o French, halimbawa)�pero ang kanilang pamamaraan ay pag-aralan ang Ingles bilang pan-galawa o espesyal na wika, hindi kailanman pumasok sa kanilang tuktok na itapon ang kanilang sariling wika, at gaw-ing wikang panturo ang Ingles. Halimbawa nito ang China, Japan, at iba pang mga bansa. Ang mga bansang sobrang yu-mayakap sa wikang dayuhan, sukdang ihagis sa estero ang sariling wika, ay mga bansang may kasaysayang kolonyal. Mag-aral at magpakahusay tayo sa wikang global, na nag-kataon lang na Ingles sa ating panahon. Mag-aral at magpaka-husay tayo sa wikang Ingles tulad ng ginagawa ng France, Germany, Japan, China, at mga iba pang katulad na bansa�pag-aaral ng Ingles bilang pangalawa o espesyal na wika, at hindi bilang wikang panturo. Anuman ang maging wikang global ay puwersado tayong mag-aral at magpakahusay rito�sakaling ito man ay naging Chinese o Russian o Japanese o African o Korean, anumang wika sa mundo. Sakaling isa man sa mga nabanggit ang mag-ing wikang global, mahalagang pag-aralan bilang pangalawa o espesyal na wika, at hindi bilang wikang panturo. Ipagpalagay nang wikang Ivatan o Dumagat o Hanunuo o Ce-buano o Ilokano o Kinaray-a o Hiligaynon ang naging wikang global, ang magiging pamamaraan ng mga ibang bansa, sapag-kat nagmamahal sila sa kanilang kabihasnan at identidad, ay pag-aaralan ang Cebuano o alinman sa mga nabanggit, bilang pangalawa o espesyal na wika, at hindi bilang wikang panturo. Napakatalino�t napakahusay ng mga Pilipino, saksi ang mga pambansa�t pandaigdigang kontes at labanang ating sinasali-han sa larangan ng sining, agham, teknolohiya, matematika, palaro, atbp. Natututuhan naman natin ang iba�t ibang kakaya-han at kaalaman sa pamamagitan ng iba�t ibang subjects/courses mula elementarya hanggang kolehiyo, kung gayon, hindi ba natin matututuhan ang pagsasalita�t pagsulat sa Ingles sa mismong basic to advanced English subjects/courses, tulad din naman na may basic to advanced Math, Chemistry, Phys-ics, atbp.? Hindi ba�t sa mga bansang Germany, France, Ja-pan, halimbawa, ay nag-aaral sila ng Philosophy, Math, Com-

Hindi ba paggahum, pagpatay ito sa wikang Filipino? Pili-pino? Tagalog? sa loob ng mismong teritoryo nito? Kung may Tagalog imperialism sa tawag ng mga iba, hindi ba mas grabe ang English language imperialism na sumisikil sa Filipino? Pilipino? Tagalog? sa loob mismo ng teritoryo nito, sa loob ng sistema ng edukasyon sa loob mismo ng teritoryo nito? Maitatanong din: Bakit kaya kapag may mga pambansang komperensiya dito sa Metro Manila, at pare-pareho namang mga Pilipino ang nagbabasa ng mga lektyur/papel, bakit kaya nag-i-Ingles? Hindi ba pagpatay ito, ng gahum na wikang Ingles, sa wikang Filipino? Pilipino? Tagalog? sa loob ng mismo ng teritoryo nito? Lubos ang suporta ko sa lahat ng wika sa Pilipinas. Mga mungkahi: Noon ko pa sinasabi na kailangang maging rekwayrment sa lahat ng Pilipinong pumapaloob sa ating sistema ng edukas-yon ang pagkatuto ng isa, mas mainam kung dalawa man lang, na wikang katutubo sa Pilipinas�na siya mismo ang pumili. Ang pag-aaral ay hindi lang teoretikal, hindi lang sa loob ng klasrum; mas mainam kung gawing rekwayrment ang pananatili sa loob ng isang takdang panahon, sa lugar mismo ng katutubong wikang pinag-aaralan. Kung gayo�y natural ang pagkatuto sa wika; hindi lang isa o dalawang dagdag na wika ang natututuhan, napapalapit din sa mga ibang kapwa Pilipino, nakikilala ang subkultura ng mga kababayan, nag-kakaroon ng lalim at lawak ang damdaming-Pilipino, ang pagka-Pilipino. Sa primaryang edukasyon ay ginagamit bilang wikang pan-turo ang katutubong wika sa isang lugar�hindi na pinagtata-lunan na mas mabilis ang pagkatuto ng mga bata kung sariling wika ang ginagamit sa pag-aaral. Sa katunayan, hindi lang sa antas primarya makikita ang katotohanan nito. Halimbawa, isang unibersidad sa Bicol ang umaagaw ng pansin dahil talo pa nito ang mga kilalang unibersidad sa Metro Manila kaug-nay ng di pa nalalaunang ilang resulta ng engineering board exam. Sa front page interview sa Philippine Daily Inquirer, sinabi ng presidente ng nasabing unibersidad sa Bicol: Ingles ang mga libro sa engineering, pero basta nahirapan sa pag-intindi sa leksiyon, naghahalo ang Filipino at Bicol sa ta-lakayan at paliwanagan, at kung talagang hindi pa rin makuha sa kabila ng Filipino at Bicol ay deretsong sa Bicol na. May obserbasyon na pinakamabilis ang pagkaintindi sa mga kon-septo�t prinsipyo sa engineering kung ang klase ay sa wikang Bicol. Sa katunayan, naniniwala ako na dapat na ang wikang katutubo sa isang lugar ang siyang wikang panturo sa buong sistema ng edukasyon�mula elementarya hanggang kolehiyo. Hindi ba ito ang pinakanatural: Ang gamitin ang sariling wika sa lugar na kinatatayuan ng bawat paaralan? Ang paggamit ng wikang katutubo sa isang lugar ay nangan-gailangan ng produksiyon ng mga libro�t iba pang gamit sa pagtuturo�t pag-aaral sa wikang ito, kung gayon, tiyak na mabulas ang pagyabong ng nasabing wikang katutubo. Kailangan ang pagsasalin ng mga libro�t iba pang materyal, na maaaring mula sa Ingles at Filipino, at karaniwa�y mula sa Ingles, tungo sa katutubong wika ng lugar. Iyan ang tunay na pagpapaunlad sa wikang katutubo ng isang lugar: Hindi lang ito ang wika ng komunikasyon, hindi lang ng panitikan; ito rin

mismo ang wikang panturo at ang wika ng pagkatuto. May dala-wang antas ng pag-unlad: dumaraan ang wika sa proseso ng intelektuwalisasyon, at ito mismo ay nagiging instrumentong tagapaghatid ng intelektuwalisasyon sa hanay ng mga mamama-yan sa loob mismo ng kanilang lugar. Paano ba, halimbawa, kung may komperensiya sa isang lugar, anong wika ang gagamitin sa pagbasa ng papel o lektyur? Kung walang kakayahang sumulat nang deretso sa wika ng lugar na pagdarausan ng komperensiya, pagsasalin ang sagot. Panahon na upang ang mga dilang-Pilipino ay masanay sa pagbasa man lang ng papel sa isang wikang katutubo. Dagdag na kopya ang orihi-nal na pinagmulan ng salin. Sa katunayan pa rin, kung naging requirement sa bawat nag-aral na Pilipino na mag-aral ng isa hanggang dalawang dagdag na katutubong wika, magiging natural na lang sa mga Pilipino ang pagbabasa ng papel sa mga ibang wika sa Pilipinas. At ano ang papel ng wikang pambansang Filipino sa ganitong kaayusan? Walang dapat ipag-alala ang wikang pambansa: Ha-bang ang mga pangunahing sentro ng buhay-bansa ay nasa Metro Manila, lagi�t laging may puwang para sa paggamit dito ng mga di taal na Tagalog. Sa katunayan, ang mga di taal na Tagalog ang malaki ang kontri-busyon upang ang wikang Tagalog sa Metro Manila, sa National Capital Region, ay maging lingua franca, maging wikang pam-bansa. Sa pagsasama-sama sa Metro Manila, sa National Capital Region, ang Tagalog-Metro Manila/National Capital Region ay naging Tagalog na tunog-Aklanon/Pampango/Cebuano/iba pang wikang katutubo, pumasok din ang iba�t ibang dagdag na salitang Aklanon/Pampango/Cebuano/iba pang wikang katutubo. Gamitin natin ang Ingles tulad ng paggamit dito ng mga ibang bansang ang sariling wika ang wika ng gobyerno, ng batas, ng kalakalan, ng relihiyon, ng sistema ng edukasyon: Kapag kailan-gang makipagkomunikasyon sa mga dayuhan�kaya functional, utilitarian; para rin sa mga partikular na gamit, tulad ng pagsa-salin mula sa iba�t ibang wika ng Pilipinas tungo sa Ingles para sa mga dayuhang mambabasa; para sa direktang pagsulat sa Ingles ng mga Pilipinong may pangangailangan sa wikang ito, halim-bawa, mga Pilipinong sa Ingles talaga nais magsulat. Kung gayon, pinag-aaralan ang Ingles bilang espesyal o pangalawang wika. Bukod sa English subjects/courses, mapupuntahan ang English language centers, tutors upang magpakahusay at mag-pakahusay pa. Sa ganyan matutugunan ang pangangailangan ng mga Pilipinong gustong magtrabaho sa foreign affairs, sa call centers, guro at/o manunulat sa Ingles, at iba pang trabahong kailangan ng pagiging mahusay sa Ingles. Isang kontemporaryong kaso: Si Nenita ay taga-North Cotabato, pagkatapos ng hayskul ay namasukan na bilang yaya sa isang pamilya sa Cotabato City. Sa isang pagbabakasyon ng pamilya sa Quezon City ay nakilala niya ang magiging karelasyon. Bumalik sa Cotabato ang mga nag-bakasyon, pero tulad ng napagkasunduan, si Nenita ay bumalik sa Quezon City sa piling ng kanyang minamahal. Sa kalapit na kole-hiyong pambabae ay may adult education program, P1,500 ang bayad para sa isang taon ng pag-aaral, tuwing Sabado ang pasok, pang-umaga si Nenita. Cosmetology ang kanyang kinuha.

Pahi na 9 T O M O 1 , B L G . 1

Ang Walang Katapusang Balitaktakan hinggil sa Wikang Pambansa at sa Wikang

Pahi na 10 A L I N A Y A

Ang photocopied hand-outs ng kanilang mga aralin ay sa Ingles. Kahit tapos ng hayskul, hindi masyadong maalam sa Ingles si Nenita. Hindi niya masundan, halimbawa, ang step by step-instruction kung paano magmasahe ng anit gamit ang mga daliri�t palad para sa hot oil treatment. Tanong: Ang kolehiyong may alok na adult education program para sa mahihirap ay nasa Quezon City, kailangan bang sa Ingles ang mga kailangang basahin? Tinanong ko si Nenita na kung sa Filipino ba ang kanilang mga aralin, mas maintindihan kaya niya? Oo, mabilis ang kanyang sagot. Taga-Cotabato si Nenita, Ilongga siya, pero maliban sa puntong-Ilonggo at mga salitang Filipino na nabibig-kas niya sa paraang-Ilonggo, matatas siya sa Filipino, na tulad din ng Ingles ay pinag-aralan niya sa loob ng eskuwelahan. Nang malamang sa isang sesyon ng kanilang klase, umpisa ng schoolyear, ay kailangang magpakilala sila sa isa�t isa, kinaba-han siya, baka irekwayr ng guro na sa Ingles sila magsalita. Pinawi ko ang kanyang kaba, at bakit kailangang mag-Ingles ka, lahat naman sila sa klase ay pare-parehong Pilipino! At lahat naman sila ay nasa Quezon City, teritoryo ng wikang Filipino? Pilipino? Tagalog? Di ba napakanatural namang sila ay mag-Filipino? Pilipino? Tagalog? Sa kaso ni Nenita at mga iba pang tulad niya, ano kaya ang reaksiyon ng mga iba? May magsasabing ang tunay na prob-lema ay dahil hindi namaster ni Nenita ang Ingles, at kung gayon, sa tingin nila: Kailangang paghusayin ang pagtuturo ng Ingles, kailangang maging mahusay ang mga guro sa pagtuturo ng Ingles, at higit sa lahat at ora mismo, kailangang gawing wikang panturo ang Ingles! Tunay nga bang uunlad ang Pilipinas kung maging mahusay sa Ingles ang mga Pilipino? Noon pang 1900, sa pagdating ng kolonyalismong Amerikano ay kasa-kasama na natin ang Ingles. Ito ang wikang panturo, ito ang wika ng gobyerno, pulitika, batas, panitikang elitista, midya sa panahon ng kolonyalismong Amerikano. Hindi kaylanman nawala ang dominanteng papel nito sa ating buhay-bansa, sa kabila man ng bilingual policy kalaunan. Pero ano�t ang laksa-laksang Pilipino, at ilan nang sunod-sunod na henerasyon ng mga Pilipino, mababa�t mataas man ang pinag-aralan, ay kailangang lisanin ang bansa para lang makakita ng trabaho�isama na ang pagiging DH, caregivers, at sa madalas na nating marinig, nabibiktima�t nagiging mga prosti. Sa kilusang nagsusulong tungo sa pagiging mabulas ng iba�t ibang katutubong wika sa Pilipinas, ano�t ang nakikitang gahum ay ang wikang pambansang sa tawag nila ay Filipino? Pilipino? Tagalog? Ang mas dominanteng gahum ay ang Ingles: Ito ang heavyweight champion na humaplit ng upper cut kontra mga katutubong wika kaya ang mga ito ay sumadsad sa mga gilid-gilid at laylayan, kaya naging mga dakilang etsapuwera.

###

Nalathala sa official newsletter ng De La Salle University-Manila: 2401, October 8, 2007, Volume 39, Number 10, pp. 5-8.

Mula sa pahina 14, Pagbati... Hindi rin nagpahuli ang mga mag-aaral ng AB Philippine Studies Major in Mass Media ng kanilang maiuwi ang Ikala-wang Puwesto sa Pinkian: Debate sa Wikang Filipino na ginanap sa UP-Diliman na kinabibilangan nina G. Gabby Pavico, Bb. Myka Santiago, G. Kenneth Paranada at G. Dino De Leon (ECON). Samantalang nagtagumpay si G. Joshua Lim So ng kanyang pagkapanalo ng Ikalawang Gantimpala sa Iisahing Yugtong Dula sa Carlos Palanca Memorial Award for Literature. Sadyang di matawaran ang husay at talino ng mga fakulti at mag-aaral ng Filipino Department. Isang patunay lamang na ang departamento ay puno ng biyaya at pagsisikap na magpapatuloy pang umapaw hanggang sa hinaharap.

- evc

Mula sa pahina 3, Imahenyo.

Ngayon ko lamang ulit magagawa ang paglilista ng mga paksang aking nais talakayin at bigyang-puna. Ito ang mga kadalasang napapansin ko sa araw-araw. Akin itong isasa-gawa ayon sa tema, okasyon o pagdiriwang sa buwan ng paglabas ng isyu ng Alinaya.

### May sampung taon na akong nagtuturo sa kolehiyo. Pero ang totoo, hindi pa talaga ito ang piho kong huling karera o larangang aking kabibilangan. Kaya nga marahil marami ang nagtataka kung bakit napakarami kong ginagawa sa buhay. Nandyan ang kumanta, magsulat ng mga pampanitikang akda, manaliksik, magluto, mangulekta ng bagay-bagay, magliwaliw sa kung saan-saang lupalop. Tuluy-tuloy ako sa paghahanap ng dapat para sa aking sarili. Yung makalu-lubos sa aking sarili. Ganun naman marahil ang marami sa atin.

### Ang napakahirap mangyari ay ang umibig nang paulit�ulit. Dahil hindi karera o larangan ang pag-ibig. Hindi maaring kolektahin ang pag-ibig at mangingibig. Nakakapagod ang ito lalo na kung paulit-ulit. Lumalatay ito sa bawat pagdating at paglipas, sa bawat umpisa at wakas at sa pagsasama at paglayo.

### Matapos ang ilang taon, dumalaw akong muli sa Malate noong nakaraang linggo. Kasama ko ang aking mga kaibi-gan. Kapansin-pansin ang saya at ingay ng lugar, bagama�t hindi ko na maintindihan kung bakit hindi ko mabatid ang dahilan ng kanilang kasiyahan. May ibang wika at pakahu-lugan na yata ang kasalukuyang henerasyon sa paglilibang at pakikipagsaya. Hindi na ito ang aking dating tambayan.

Matapos ang lahat ng pilit na pagsasaya, umuwi akong napipihong hindi na o marahil matatgalan na nga muli bago makabalik sa lugar na iyon.

Mula sa pahina 3, Tatlong Agenda... ang magtagumpay at umunlad ang pamumuhay.� Joenino Guimbaolibot (CHE) � �Ang Filipino an gating tatak ng ating pagka-Pilipino at para sa akin ito ay sandata n gating pagiging isang maunlad na bansa.� Kathleen Iniguez (MEM-BME) � �Patuloy mang nakiki-pagbuno ang Filipino sa wikang Ingles, mayroon pa ring pag-asa kahit pa kaunti man ang gumagamit ng ating wika, patu-loy pa rin silang lumalaban upang maging na wika ang Fili-pino.� Van Lew de Leon (ECE) � �Darating ang panahon na mai-pagmamalaki natin ang wika sa ibang bansa, ang pakiramdam ko magsasalita ang mga banyaga ng wikang Filipino at ito ay tagumpay sa atin.� Eleonor Ong (CHE) � �Ang problema (sa pag-unlad) ay nasa tao at hindi talaga mismo sa wikang Filipino. Dahil sa patuloy ang pagsamba natin sa kultura ng iba, unti-unting maglalaho ang pagmamahal natin sa sarili.� Vanessa Abat (CHE) � �Bago magamit ang Filipino sa pulitika, akademya at iba pa, kailangan magkaroon ng pag-mamahal at pagmamalasakit sa bayan. Kailangang mahalin nila ang kanilang pagiging Pilipino bago pa man tunay na magamit ang Filipino.� Jimmie Kang (CHE) � �Ang kalidad n gating wika sa hina-harap ay nakasalalay sa atin, mga Pilipinong mananaliksik at estudyante.� Marice Mercado (CHE) � �Walang wikang umuunald kapag ito ay hindi isinusulat, binabasa at hindi sanay sa paglulan ng mga produkto ng kamalayan at sair-saring kaisipan sa kul-turang Pilipino.� Arianne Landicho (MEM-BME) � �Sa pamamagitan ng pagkakaisa at pagtutulunga, gamit ang wikang Filipino, mag-kakaroon tayo nang pag-usad at unti-unti tayong makakaalis sa ating kinalalagyan.� Ngayon, sinong may sabi na wala nang pag-asa ang wika?

!!!

Mula sa pahina 1, Sangangdiwa... samutsaring paksang nasusulat lahat sa Filipino na may kinala-man sa gender, globalisasyon, kahirapan, panitika't araling ba-yan, diaspora, kulturang popular, midya, at araling Tsinoy. Nagsilbi namang tagabasa�t kritiko ng worksyap sina Dr. Anto-nio A. Contreras, Dekano ng Kolehiyo ng Malalayang Sining-DLSU; Dr. Feorillo P.A. Demeterio III, mula sa Departamento ng Pilosopiya-Kolehiyo ng San Beda; Dr. Fanny A. Gar-cia, Departamento ng Filipino-DLSU; Dr. Ramon Guillermo, Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas-UP Diliman; Dr. Roberto Mendoza, Departamento ng Sikolohiya-DLSU; at Dr. Paz Verdades Santos, Departamento ng Literatura-DLSU. Nagbasa rin ng papel sina Dr. Rhoderick V. Nuncio, convenor ng worksyap at tagapangulo ng Departamento ng Filipino-DLSU, tungkol sa publikong intelektuwal; Dr. Rizalyn Men-doza, mula sa Departamento ng Filipino-DLSU, tungkol sa Edukasyong Pangheograpiya; Dr. Tereso Tullao, University Fellow ng DLSU, tungkol sa globalisasyon at migrasyong Fili-pino, at Dr. Ma. Crisanta Nelmida-Flores, director ng Extension Coordination ng UP Diliman, tungkol naman sa Araling Bayan/Lokal. Nagsilbing forum din ang worksyap sa pagitan ng mga grad-wadong kalahok at mga batikang iskolar para pag-usapan at isagawa ang ugnayan ng transformatibong edukasyon at wikang Filipino. Sa caucus ng mga gradwadong kalahok, kritiko�t mga iskolar, napagkasunduan ang mga sumusunod: ipagpatuloy sa mga susunod pang taon ang nasabing worksyap, ipalimbag ang proceedings nito; pag-ugnayin ang mga iskolar/publikong in-telektuwal sa bansa; pag-usapin ang iba�t ibang disiplina sa agham panlipunan, humanidades, at agham para sa kapakanan ng publiko; at gamitin ang wikang Filipino, varayti ng Filipino, mga wika sa bansa bilang wika ng bayan o pakikipag-usap sa bayan, wika ng akademya, at wika ng kamalayang Filipino.

- Nuncio

Pahi na 11 T O M O 1 , B L G . 1

Mula sa pahina 14, Panawagan... Calendar of Activities (kasama rin dito ang mga event na kakasangkutan ng mga faculty tulad ng panayam, launching, exhibit, konsyerto at iba pa) Danum Section (mga sulatin ng mga medyor ng PHM) Faculty Corner (mga sanaysay ng mga guro sa departamento ng Filipino) Magkakaroon din ng isang bahagi para sa mensahe ng dekano. Kaakibat nito, ang lahat ay inaanyayahang sumulat, maki-bahagi at magpasa ng kanilang mga sulating balita, tampok,

mga impormasyon ukol sa gawaing pandepartamento, sanaysay ukol sa praxis o ang pagiging titser, mga larawang magpa-paalala ng mga panaho at okasyong di dapat malimutan at iba pang mga bagay ukol sa buhay PINOY TITSER! Bukas din po ang patnugutan para sa mga mungkahing pangalan ng newsletter. Pagandahan at pabonggahan tayo!!! Gawin nat-ing inobatibo at malikhain ang itatawag sa newsletter! Ang deadline po para sa mga artikulo/sulatin/material at iba pang kontribusyon ay sa ikatlong linggo ng Enero, 2008. Mangyaring paki-email na lamang po ang inyong kontribusyon sa joelorellana@gmail.com, sa lalong madaling panahon!!! Ating itaguyod ang mas lalong pagkakilanlan, epektibong pamamahagi ng impormasyon at pagiging produktibo ng Depar-tamento ng Filipino sa pamamagitan ng ating newsletter. Maraming salamat po!

Mula sa pahina 5. Pamana... Halimbawa, ilang beses na bang tinangka ng Japan na burahin sa kanilang mga libro ng kasaysayan ang karumal-dumal na naging papel nito noong panahon ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig? Salamat at may oral history at mga dokumentasyon bilang kontra-gahum. Sa aking pagtuturo sa mga undergraduate student, depende sa sundot ng ilang aralin, may mga pagkakataong kailangang banggitin ko ang Dekada 70, na sa katunayan ay aking panahon. Sa karaniwan, may blank expres-sion sa mukha ng mga estudyante. Itatanong ko kung kailan sila ipinanga-nak, at siyempre pa nga ba, alam ko namang wala pa sila sa mundo noong dekada 70. �Wala pa kayo dahil hindi pa nagkikita, o magiging magkaki-lala pa lamang ang mga magulang ninyo. Matagal pa bago kayo gawin ng nanay at tatay ninyo,� magtatawanan kami sa biro kong ito. Dahil kulang sa panahon at hindi naman kurso sa kasaysayan ang kursong itinuturo ko, nagagawa ko lamang banggitin o talakayin ang gayo�t ganito. Kitang-kita ko sa expresyon sa kanilang mukha na gulat na gulat pa silang malaman na noong batas militar ni dating Pangulong Ferdinand E. Marcos ay may mga sumusunod: curfew (kapag oras ng curfew at nasa labas ka pa, huhulihin ka), kasama na rin ang mga iba pang pagkontrol sa mga iba pang karapatang pantao tulad ng press freedom, freedom of assembly, atbp.); �safe house� (dinudukot ang sa tingin ng estado ay kanyang mga kaaway, dadalhin sa mga safe house o lihim na kulungan; �salvaging,� pagpatay sa dinukot, ang bangkay ay puwedeng matagpuan pa ng mga kaanak o hindi na habang buhay; �desaparecidos,� o ang mga nag-disappear, nawala/naglaho, nang dahil dinukot/naka-safe-house, o biktima ng salvaging; masaker (kayraming magsasaka at mga manggagawa ang bigla na lamang pinagbabaril habang nagrarali). Kaugnay ng military atrocities ay nakailang set din ng dokumentasyon ang Task Force Political Detainees (TFPD) sa pamumuno ni Sister Mariani Dimaranan. Mag-bigay lamang ako ng ilang halimbawa ay gimbal na ang aking mga estudyante: pagpapatayo sa isang buntis na political detainee sa ibabaw ng bloke ng yelo, na ang likod ay nakatapat sa air-conditioner; pagkoryente sa ari ng lalaki, tulad noong panahon ng Hapon; pagbunot sa mga kuko, tulad noong panahon ng Hapon; paglulublob sa mukha ng bilanggo sa isang dram ng tubig, tulad noong panahon ng Hapon. Sa dami ng military atrocities ay nakailang set ng dokumentasyon sina Sister Mariani. Bakit ang ganitong kahayupan ng mga tao sa kanyang kapwa? Isinilang na nga tayo bilang mga tao ay nagpapakahayop pa. (O isang kawalang kata-rungan ito sa mga hayop na may mga makataong katangian din naman, ayon na rin sa patotoo ng mga taong mapag-alaga�t mapag-mahal sa mga hayop).

Mula batas militar ay nakailang pangulo na tayo bago ang kasalukuy-ang Pangulong Gloria M. Arroyo: Corazon C. Aquino, Fidel V. Ramos, Joseph Estrada. Mukhang sinusubok ng mga Filipino ang iba�t ibang putahe: biyuda, militar, artista, ekonomista. Pero nakalayo na nga ba tayo talaga sa batas militar? Si Marcos ang nagpasimuno ng manpower export bilang patakaran ng estado�para mapagtakpan ang kawalan ng trabaho sa Pilipinas, at kung gayon ay mahadlangan ang pagputok ng isang panlipunang bulkan, isang mas-ter stroke! At ngayon, ilang henerasyon na ng mga Filipino ang nasa labas ng bansa�at ilang henerasyon na rin ng mga batang Filipino ang lumaki�t tumanda at nag-asawa at nagkaanak nang malayo sa kanilang mga magulang na OFW? At ilan na ring henerasyon ng mga batang ito ang sinundan ang yapak ng kanilang mga magulang na OFW (oo, ama�t ina na ang lumilisan). Ano na ang nangyayari sa pamilyang Filipino? Nasaan na ang mga pamilyang Filipino? Bakit marami pa ring desaparecidos sa panahong ito? Bakit dumudu-

log sa Korte Suprema ang mga kaanak ng desaparecidos, ang midya para sa �amparo� o proteksiyon? Bakit parami nang parami ang mga journalist na pinapatay? Bakit maraming pamilyang Filipino pa rin ang nagsasabing sila�y nasa kategoryang mahirap, gayon kahirap kaya natutulog na lamang sila nang hindi naghahapunan, ayon na rin sa mga sarbey. May iba�t ibang mukha�t uri ang pamana ng bawat yugto ng kasaysayan: may mga humihilang pabalik sa kangkungan, may mga nagtutulak at nagsusuporta tungo sa pag-unlad ng bansa at ng sambayanan. Sa isang banda, ang panahon ng Hapon ay panahon din

Pahi na 12 A L I N A Y A

“May iba’t ibang mukha’t uri ang pamana ng bawat yugto ng kasaysayan: may mga humihi-lang pabalik sa kangkungan, may mga nagtutulak at nag-susuporta tungo sa pag-unlad ng bansa at ng sambayanan.”

-Dr. Fanny Garcia

Sa kabilang banda, ang Dekada 70 ay dekada ng aktibismo’t kilusang nanindigan sa ilalim ng panawagang “Paglingkuran ang Sambayan an” ( Serv e the People). May mukha’t katawan a n g ‘ s a m b a y a n a n , ’ a n g ‘masa’ (magsasaka, manggagawa, m a n g i n g i s d a , m a r a l i t a n g tagalunsod).

-Dr. Fanny Garcia

Pahi na 13 T O M O 1 , B L G . 1

ng tapang at kabayanihan ng mga Filipino (kababaihan at kala-lakihan) laban sa mga mananakop, panahon ng pagkamakabayan, ng tatag at determinasyong pisikal, mental, sikolohikal, ispiritwal para mapangibabawan ang mga bangis na hatid ng isang dig-maan. Sa kabilang banda, ang Dekada 70 ay dekada ng aktibis-mo�t kilusang nanindigan sa ilalim ng panawagang �Paglingkuran ang Sambayanan� (Serve the People). May muk-ha�t katawan ang �sambayanan,� ang �masa� (magsasaka, mang-gagawa, mangingisda, maralitang tagalunsod). Ito�y isang panawagang tumuhog sa ideyalismo lalo pa nga ba ng kabataan na ang nais ay maging aktibong kalahok na sa paglikha�t pa-ghubog sa isang lipunan at sistema kung saan may halos ideyal na pagkakapantay-pantay�kaya hindi na kailangang maging mangmang ang mahihirap nang dahil walang pambayad sa paara-lan, hindi na kailangang mas maagang mamatay ang mahihirap nang dahil sa kawalan ng pambili ng gamot o nang dahil sa gutom. Radikal, ideolohikal, Marxist, Maoist ang kabataang aktibista ng dekada 70. At kung Marxist, Maoist ay may pagkapit sa panini-walang kailangan ang armadong pakikibaka, sa makauring pag-papairal sa katarungan, sa radikal na pagwasak sa namamayaning estado para sa mithing panibagong sistema�t kaayusan. At ngayon, mula dekada 70 ay kumusta na kaya ang kabataang aktibistang nakatawid hanggang ikatlong milenyo? Ngayon, sila ay nasa liyebo 50-60 na. Ang mga radikal na aktibista, sa tipikal ay ibinukal ng mga unibersidad. Marami ang mula, lalo�t higit, sa Unibersidad ng Pilipinas-Diliman; may ambag ang Ateneo de Manila University; marami rin ang galing sa tinawag na Univer-sity Belt. Nasa academe ang mga ibang naging aktibista ng dekada 70, mga propesor at/o administrador. May mga naging teknokrat. May mga nasa telecommunication company, teatro, showbiz, midya, iba�t ibang larangan. Lumabnaw man o hindi ang paniniwala sa armadong pakikibaka, ang kabataang aktibista ng dekada 70 ay lagi�t laging may talang titingalain sa simulain at paninindigang �Paglingkuran ang sam-bayanan.�

!!!

Mula sa pahina 15, Awit sa Pagsilang�

Ang pangkat ay pinangangasiwaan sa musika at pag-awit ni

G. Domino Marcos. Hindi maikakailang ang Neo Nocturne

ang isa sa pinakamahusay na koro sa bansa sa kasalukuyan.

Kasapi rin sa koro ang kasama sa departamento na si Prop.

Nonon V. Carandang bilang tenor.

Para sa iba pang detalye, makipag-ugnayan lamang kina

Ariel Soriano (0918-6189921 or 285-1001) at Jay de Guia

(0927-6782465) o mag-email sa tickets@neonocturne.com.

Nagkakahalaga ang tiket sa P300 bawat isa bagaman may

diskuwento sa pangkatang pagbili.

Mula sa pahina 3, Editoryal...

Ibig sabihin ba nito'y kumikitid na ang silbi at ha-

laga ng wika na sumasalamin ng ating kultura at

identidad? Nawawalang halaga na ba ito sa atin?

Marami na ang nagsasabing intelektwal na Pilipino

tulad nina Lumbera at Abueg na ang paggamit at

paglinang ng ating wika ang magdudulot ng maka-

buluhang pagbabago sa ating lipunan.

Maaaring hindi pa agaran ang magandang pagba-

bagong idulot nito sa atin ngunit ito tunay at pang-

matagal ang paraan upang matamo ang pag-unlad

nating hinahanap.

Kailangan lamang maging dalisay tayo sa pagsusu-

long ng ating wika at may tiwala ang isa't isa, mula

sa mga propesyunal, politko, negosyante at karani-

wang mamamayan, na may kakayahan itong tupdin

ang tungkuling ito.

Filipino ang wika ng nakararami. Ito ang wika ng

masa at wikang mag-uugnay sa lahat. Subalit hindi

lamang sa titik magsisimula ang hangaring ito. Da-

pat may pagkilos at pagpapalalim na gawin sa wika

upang mawasak ang mapanganib na siklo ng Ingles-

imperyalismo.

!!!

KALENDARYO NG MGA AKTIBIT I

Panayam Lumbera February 29, March 7, and March 14 Kinaadman Lecture February 22 and April 4 Pambansang Seminar Mayo 5-7

Mula sa pahina 14, Barako... manunulat) nakapagsarili na ang bansa sa puntong ito, at nakatunghay tayo sa pagtatanggol ng mga Filipino sa kalayaang bunga ng himagsikan laban sa mga Kastila. Ito ang �make or break moment� nating mga Pinoy. Kung nagkataong natalo natin ang mga Amerikano, ibang-iba ang magiging pagtingin natin sa at-ing mga sarili bilang mga Filipino. PAGBASAG SA KATAHIMIKAN. Ano ang nangyari makaraang matalo tayo sa Digmaang Filipino-Amerikano? Iyan ang magiging punto ng talakayan matapos mapanood ang pelikula. Bagama�t kuwento ito ng isang munting bayan sa Batangas, inilalarawan nito ang uri ng demokrasyang natamo natin sa mga Amerikano, at kung ano ang ginawa sa atin ng kolonisasyon. Inaanyayahan tayo ng pelikula na lagpasan ang ating mga kasalukuyang karuwagan at muli, kamtin ang tapang (ang kahandaang magtanggol, ang kahandaang gawin ang narara-pat) upang masabi nating tayo nga ay tunay na malaya.

- Manolito C. Sulit, manunulat, direktor at prodyuser, Barako

Page 14 A L I N A Y A

Isang tagpo mula sa peli-kulang Barako.

�Masarap at mapagpalaya ang mag-isip sa Filipino, sa mga varayti ng Filipino at sa iba�t ibang wika sa bansa.�

-Nuncio

Mula sa pahina 5� Kritika sa Tabi-tabi gradwadong programa. Pinagsama ang dating mga programang MA Philippine Studies, at MA/DA Language & Literature-Filipino para buuin ang kasalukuyang MA at PhD Araling Filipino-Wika, Kultura at Midya. Sa antas na ito, hindi lamang midya, ang saklaw kundi ang kultura at lipunang Filipino. Kung kaya�t sa aking panahon bilang tagapangulo, naging pangunahing agenda ang lalo�t higit na �intelektuwalisasyon ng wikang Filipino�. Kailangan ito para maging wikang panturo at wika ng kamalayan ang Filipino. Ang Filipino sa DLSU ay multi/interdisiplinari at pinupuntirya namin na magamit ito hindi lamang sa functional na kompetensing pangwika, bagkus, kapantay o higit pa nga ang kognitibong function nito. Samakuwid, wika ng kama-layan at kaisipang Filipino. Masarap at mapagpalaya ang mag-isip sa Filipino, sa mga varayti ng Filipino at sa iba�t ibang wika sa bansa. Sa aking sapantaha, dito lamang uusbong muli ang intelektuwal na tradisyon natin. Ikalawa sa agenda ng departamento, ang pagtutok ng programang Araling Filipino sa mga Araling Bayan (hal. ar-aling Kapampangan, Bikolano, Cebuano, Iloko/Amianan, Muslim, Tsinoy, atbp.). Nilalatag na ng aming departa-mento ang pakikipag-ugnayan sa mga local studies center na ito at nasimulan na nga sa University of San Carlos-Cebu. Ikatlong agenda, ang Filipino bilang global na wika. Sa tulong ng Advanced Filipino Abroad Program (AFAP) nina Dr. Teresita Ramos, Dr. Ruth Mabanglo ng University of Hawaii-Manoa at ni Dr. Teresita Fortunato ng aming departamento, napapayabong ang wikang Filipino para sa mga FilAm kasabay ng kanilang pagbabalikba-yan at pagbabalik-tanaw sa Pilipinas. Nitong huli, naging katuon namin ang Regional Language Center (SEAMEO-RELC) ng Singapore para sa pag-aaral ng Filipino at imersyon ng mga Singaporean sa ating bansa. Nakikita kong magiging sentro ng wikang Filipino ang aming departamento ng mga dayuhan at mga Filipinong nasa diaspora na nagbabalak bumalik at makiulayaw muli sa kanilang kultura, wika, at kapwa. Sa tatlong agendang ito, manganganak pa ang maraming proyektong magiging makabuluhan at magiging pamantayan sa ibang mga kolehiyo�t pamantasan sa bansa at maging sa labas ng bansa.

KALYE MILAGROS ni enrico c. torralba

Kalye Milagros, walang nagtatanong Kung kailan ang katuparan ng iyong pangalan. Ang pagragasa sa umaga Ng mga sasakyan sa kanto Ay tila tilaok ng ahas. Maraming unan ang niiwan Sa gitna ng mga pileges ng kobre-kama, Dumarami ang mga tasang nabubungi Sa malamig na lababo, Napupuno ang mga sahig ng mga gasgas Na iniwan ng takong at matitigas na suwelas Na nakikipag-unahan sa unang haplit Ng araw. Ngunit ikaw, parang inang Nakabantay sa pintuan, Tinatapilok mo kami ng iyong mga bako, Binubulag ang aming mga mata Sa nagkalat na tae ng aso, Upang sabihin: �Mahal, walang Naghahabol sa iyo. Magdahan-dahan, Kailangang bukas ang isip Sa maghapong pakikahamok.� Batid mong kapag tanghali, Dalisay kung yumapos ang araw. Kaya tila ka hardinerong tinatagpas Ang lahat ng lilim Upang walang maglakas-loob Na bagtasin ang lansangan, Upang magkaroon ng panahong harapin Ang inulilang kumot at unan, Upang masuyo naman ang mga sugat Ng iniwang tasa, kutsarita at platito, Upang malamyos na mahaplos Man lamang ng walis tamo o munting basahan Ang hagdan at sahig. Alam mong dalisay rin ang lupit ng araw Kaya ipinaghehele mo ang aming ulirat Para maligtas sa pagkasunog ng balat. Gabi ang pinakaayaw mong oras. Dito, marami ang lumilimot sa iyong pangalan: Milagros Lahat ay pagod upang harapin ang iyong gulugod. Marami ang nagsasara ng mata, pinto at bintana. Ang ibang gising, kaniig Ng kanilang titig ang telebisyon, Ang mga estudyante�y kinakabisa

Page 15 A L I N A Y A

T I K I M S A BE R S O

Ang mga kalyeng isinunod sa bayani, Hayop, lunan, halaman at kaugalian. Ang iba�y inaapuhap sa pahayagan Ang mga pangalan ng bagong trabaho, Ang iba ay binibithay ang listahan Ng mga utang, singilin o bibilhin. Lahat ay may pangalang hinahanap Ngunit hindi ang sa iyo, kahit palayaw lang. Kaya hindi mo maiwasang pumikit, Lukubin ng pusikit ang iyong mga residente. Gusto mong limutin ang pagiging monotonong Tugon sa iyong pagmamahal. Ngunit sa kabila ng lahat, kapag may isang anak Ang umuwi nang hatinggabi mula sa trabaho, Bisyo, panunuyo o pakikipagtalik sa libro, At balot ka ng panimdim, Hahayaan mong kukurap-kurap ang ang ilaw sa poste Upang muling maalala, makilala O kahit makita lang ang iyong ngalan.

OYAYI NG ISANG PIYON ni enrico c. torralba

Ay, may lambing pa rin ang awit ko, anak; May lintos ma�t usok ang dibdib ko�t bisig Pagkat ang nais ko�y mag-iwan ng bakas. Asahan mong taglay nitong aking awit Ang mga salaysay ng pakikibaka May lintos ma�t usok ang dibdib ko�t bisig. Laging babanggitin ang mga kasamang Bumaklas sa kumpas ng haspe�t silbato. Ang mga salaysay ng pakikibaka�y Hindi masasabit sa tubo�t andamyo Ulit-ulitin man ang mga pangalang Bumaklas sa kumpas ng haspe�t silbato. Pero tandaan mong wala sa palayaw Ang mga tagumpay natin sa hilahil; Ulit-ulitin man ang mga pangalan. Kung mayro�ng magtangkang tinig ko�y supilin; Ay, may lambing pa rin ang awit ko, anak, Sa mga tagumpay natin sa hilahil Pagkat ang nais ko�y mag-iwan ng bakas.

Prop. Nonon Villaluz

Carandang

Punong Patnugot

Prop. Joel Orellana

Pangalawang Patnugot

Prop. Nonon Villaluz

Carandang

Layout

Dr. Rhoderick Nuncio

Dr. Fanny Garcia

Dr. Rakki Sison-Buban

Dr. Lhai Taylan

Lupon ng Patnugot

Ms. Malou Bagona

Tagalihim

At ang kontribusyon ng fakulti

at mag-aaral ng Departamento

ng Filipino.

Para sa mga mungkahi, paglil inaw at katanungan, magsadya sa Departamento ng Fill ipino ng DLSU-Manila, William Hall 402, o di kaya�y tumawag sa telepono bilang 524-4611 lokal 509.

P A M A T N U G U T A N P A G B A T I ! I S A N G T A O N G P U N O N G B I Y A Y A !

P a s a s a l a m a t

Dr. Isagani Cruz Dr. Bienvenido Lumbera

Dr. Antonio Contreras Dr. Teresita Fortunato

Literature Department DLSU Information Technology

Alinaya (pang.)Ilokano para sa kuwento at/o akda.

A L I N A Y A , pahina 14

N agawarang sa Araw ng Pagkilala sa Fakulti noong Agosto 29, 2007 ng Ikala-wang puwesto ang Departamento ng Filipino batay sa ITEO Evaluation Rating 2006-2007. Gayun din naman, kinilala bilang Faculty Awardees para s pagiging Associate Pro-fessor sina Dr. Josefina Mangahis, Dr. Raquel Sison-Buban, samantalang ngawaran ng Service Award sina Dr. Teresita Fortunato at Dr. Lakangiting Garcia ay para sa kanila 20 taon at si Dr. Dolores Taylan sa kanyang 10 taong pagtuturo sa DLSU. Binabati rin ng departamento ang mga sumusunod para sa kanilang inaning mga gawad. Sila ay sina G. Louie Vicente Amante na nagkamit ng Karangalang Banggit sa pagsulat ng Haiku ng Japanese Embassy, si G. Allan Derain na nagkamit ng Unang Gantimpala sa Maikling Kuwento sa Carlos Palanca Memorial Award for Lit-erature, si Prop. John Torralba bilang finalitst sa Sawikaan 2007:Salita ng Taon, si Prop. Winton Ynion na nagwagi ng Unang Gantimpala sa Gawad Komisyon sa Paniti-kan para sa Tula at Maikling Kuwentong Hiligaynon, dagdag pa ang Ikatlong Gantim-pala sa Gawad Surian�Gantimpalang Collantes sa Sanaysay. Umani rin si Prof. Jovy Zarate ng Iklawang Gantimpala para sa Sanaysay sa Carlos Palanca Memorial Award for Literature noong nakaraang taon. Nakapaglathala naman ng aklat ang sina Prof. Nonon V. Carandang na pinamaga-tang Lahi ni Adan (UST Publishing House); inakda ni Dr. Fanny A. Garcia ang Buhay Pinoy (UST Publishing House) at ang Sandaang Damit: 16 na Maikling Kuwento (University of Philippines Press); at sina Prop. John Torralba at G. Genaro Gojo-Cruz na nagsalin ng Anthology of Persian Literature. Isang karangalan ng departamento ang mga manunulat na nakasama sa ANI 33 ng Sentrong Pangkultura ng Pilipinas. Sila�y sina Prop. Nonon Carandang, Prop. Dexter Cayanes, Mr. Genaro Gojo Cruz, Dr. Rakki Sison-Buban, Dr. Lhai Taylan, Prop. John Torralba. Samantalang nakabilang din ang tula ni Prop. Nonon Carandang na pinamagatang, sa higaan, sa LADLAD 3: An Anthology of Philippine Gay Writing (Anvil Publishing). Sundan sa pahina 10

Ang fakulti ng Filipino Department matapos ang taunang workshop noong 2007.

K arangalan ko pong ipabatid sa �sangkaguruan ng Department ng Filipino na magkakaroon

tayo ng ating Online Newsletter at ang unang isyu ay napipintong ilabas sa buwan ng Pebrero. Naitalaga ng Tagapangulong si Dr. Rhod Nuncio na ang mga patnugot para sa unang dalawang isyu ng Newsletter ay kaming dalawa ni Mr. Joel Orellana. Ang mga seksyon po sa newsletter ay ang su-musunod: Balita Tampok o Feature (nauukol sa wika, sining at kul-tura) Column o pitak ng mga patnugot, chair, Dr. F. Gar-cia at mga inimbitahang mga kolumnista. Sundan sa pahina 11

Panawagan ng