All for Education “จังหวัดปฏิรูปการเรียนรู้”apps.qlf.or.th/member/UploadedFiles/prefix... · 4 | All for Education “จังหวัดปฏิรูปการเรียนรู้”

“จงหวดปฏรปการเรยนร” All for Education

ผเรยบเรยงสวนนำ อภญญาตนทววงศ

ผเขยน ดร.ไกรยสภทราวาท

นายทรงพลเจตนาวณชย

ดร.เจอจนทรจงสถตอย

พมพครงท 1 1,500เลม

รปเลม วฒนสนธสวรตนานนท

พมพท สหมตรพรนตงจำกด

จดพมพโดย สำนกงานสงเสรมสงคมแหงการเรยนรและคณภาพเยาวชน(สสค.)

All for Education “จงหวดปฏรปการเรยนร”

ตดตอ

สำนกงานสงเสรมสงคมแหงการเรยนรและคณภาพของเยาวชน

เลขท388อาคารเอสพ(อาคารเอ)ชน13

ถนนพหลโยธนแขวงสามเสนในเขตพญาไทกรงเทพมหานคร10400

โทรศพท02-619-1811โทรสาร02-619-1812

อเมล[email protected]

All for Education “จงหวดปฏรปการเรยนร” | 3

All for Education “จงหวดปฏรปการเรยนร”

“การกระจายอำนาจทางการศกษา” ถอเปนหนงในมาตรการสำคญเพอปฏรปการ

ศกษาและเปนมาตรการทแทบทกประเทศทประสบความสำเรจในการปฏรปการศกษาไดนำ

ไปปฏบตในชวงทศวรรษทผานมา เพราะระบบเศรษฐกจโลกทเปลยนแปลงไปจากการแขงขน

ผลตสนคาและบรการ“แบบโหล”ไปสกตกาใหมทเอาชนะกนดวย“คณภาพ”“นวตกรรม”

และ “ความหลากหลาย” ไดนำไปสความคาดหวงตอระบบการศกษาในทศทางใหม ทไมอาจ

รวมศนยอำนาจการตดสนใจไวทสวนกลางไดอกตอไป

ในเอกสาร “All for Education “จงหวดปฏรปการเรยนร” เลมน ประกอบดวย

เนอหา3สวนดวยกน

เนอหาสวนแรก คอ การกระจายอำนาจทางการศกษา กญแจสความสำเรจของ

การปฏรประบบการศกษา เปนการประมวลสถานการณ หลกการและแนวทางในการ

กระจายอำนาจทางการศกษา จากความเคลอนไหวในระดบสากล และองคความรจาก

องคกรทมบทบาทสนบสนนการพฒนาในระดบโลก อยางเชน องคการยเนสโก และโออซด

ซงชใหเหนวา เหตใดเรองนจงถอเปน “กญแจสำคญของการปฏรประบบการศกษา”? สงท

เปน“หวใจ”ของการขบเคลอนเรองนอยทไหน?และแนวทางในการดำเนนการใหประสบผล

สำเรจคออะไร?

4 | All for Education “จงหวดปฏรปการเรยนร”

นอกจากน ยงทบทวนประสบการณการกระจายอำนาจในการจดการศกษาของ

ประเทศไทย ซงเปนหนงในประเดนของการปฏรประบบการศกษาของบานเรานบตงแต

ป 2539 เปนตนมา วาเกดความกาวหนาหรอไม เพยงไร และไดนำเสนอกรณตวอยางท

ประสบความสำเรจจากตางประเทศกอนจะทงทายดวยสงควรทำนบจากน

เนอหาสวนทสอง คอ พลงความรวมมอเพออภวฒนการเรยนรในพนท โดย

ดร.เจอจนทรจงสถตอยอดตผตรวจราชการกระทรวงศกษาธการผซงมสวนอยางสำคญใน

การผลกดนการกระจายอำนาจทางการศกษาในชวงสองทศวรรษทผานมา ไดสกดขอมลและ

ประสบการณจากตางประเทศเพอชแนวทางวาเราจะทำเรองนใหสำเรจไดอยางไร และนำเสนอ

ความเคลอนไหว “นอกกระแส” ของเครอขายทงในแวดวงนกการศกษาและภาคประชาสงคม

ทวประเทศทรวมขบเคลอนเรองนใหกาวไปขางหนาอยางมชวตชวา พรอมฝากประเดน

พจารณาเพอผลกดนใหเรองนเกดผลจรงและเขาสระบบการศกษาหลก

เนอหาสวนทสาม คอ การจดการเรยนรโดยทองถนและจงหวด บทเรยนจาก

10 จงหวด ในโครงการยกระดบการพฒนาการเรยนรระดบจงหวดเปนการนำเสนอให

เหนภาพทคมชดถงระดบปฏบตการกระจายอำนาจทางการศกษาดวยกระบวนการการ

จดการเรยนรโดยทองถนและจงหวด ทเกดขนอยางจรงจงและเขมขนในชวง 2 ปทผานมา

โดยนำบทเรยนจาก 10 จงหวด ทรวมในโครงการยกระดบการพฒนาการเรยนรระดบจงหวด

โดยการสนบสนนจาก สำนกงานสงเสรมสงคมแหงการเรยนรและคณภาพเยาวชน (สสค.)

รวมกบ สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) มาประมวลเปนคมอการ

ทำงานตงแตขนนบ1ไปจนถงปลายทาง

เมอเนอหาทง 3 สวนน ประกอบเขาดวยกนแลวจะเหนวาเรองของการกระจาย

อำนาจทางการศกษาไมเพยงแตเปนเรองท “ตองทำใหได” แตยงเปนเรองท “เรา

ทำได” อกทงยง “เปนไปได” ทจะขยายไปสทกจงหวดนบตงแตบดน

สารบญ

การกระจายอำนาจทางการศกษา

กญแจสความสำเรจของการปฏรประบบการศกษา

(DecentralizationasaKeytoEducationReformSuccess)ดร.ไกรยส ภทราวาท

6

การจดการเรยนรโดยทองถนและจงหวด

บทเรยนจาก10จงหวดในโครงการยกระดบการพฒนาการเรยนรระดบจงหวดนายทรงพล เจตนาวณชย

17

พลงความรวมมอเพออภวฒนการเรยนรในพนทดร.เจอจนทร จงสถตอย

43


1. ความสำคญของการกระจายอำนาจในการจดการศกษา ตอการปฏรปการศกษา

ตลอด 2 ทศวรรษทผานมา (1990-2010) เปนชวงเวลาททกประเทศเรงรดการปฏรป

ระบบการศกษาของตนใหทนตอความคาดหวงทเปลยนแปลงไปอยางมากในชวงการเปลยน

ผานเขาสสหสวรรษใหม จากในศตวรรษท 20 ทระบบการศกษาแบบรวมศนยอำนาจ

การตดสนใจไวท สวนกลางเพ อประสทธภาพในการผลตบณฑตจำนวนมากทมทกษะ

ในการทำงานคลายคลงกนเพอปอนอตสาหกรรมและธรกจทมความตองการแรงงานแบบ

เขมขน (Labour-intensive Industry) และสนบสนนการแขงขนภายใตกตกา “การผลตสนคา

และบรการใหไดมากทสด ในตนทนทตำทสด” เพอปอนตลาดทงในประเทศและตลาดโลก

เพอสรางรายไดและการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของชาตอยางตอเนอง

จากวนนน ถงวนน ภายในระยะเวลาเพยง 20 ประบบเศรษฐกจโลกไดเปลยนแปลง

ไปอยางมาก แตละประเทศมไดแขงขนในการผลตสนคาและบรการ “แบบโหล” เชนเดม

อกตอไป แตทกประเทศหนมาแขงขนในการสรางผลงานภายใตกตกาใหมทแขงกนดวย

การกระจายอำนาจ ทางการศกษา

กญแจสความสำเรจของการปฏรประบบการศกษา Decentralization as a Keyto Education Reform Success

ดร.ไกรยส ภทราวาท


“คณภาพ” “นวตกรรม” และ “ความหลากหลาย” ในตลาดโลก นอกจากนนการขยายตว

ของเมองและโอกาสในการทำงานออกจากศนยกลางเชนเมองหลวง หรอ เมองใหญตางๆ

ดวยการคมนาคมและการสอสารทสะดวกมากขนทำใหในปจจบนโอกาสในการทำงานมได

กระจกตวอยในเมองใหญๆ อกตอไป การขยายตวทางเศรษฐกจไดกระจายออกไปสเมอง

ตางๆอยางตอเนองในศตวรรษท21ดงนนการเปลยนแปลงในระบบเศรษฐกจและกตกาใน

การแขงขนใหมน ยอมนำไปส “ความคาดหวงใหม” ตอระบบการศกษา ทสามารถผลต

บณฑตท มทกษะการเรยนร ทกษะอาชพ และทกษะชวต ท สามารถปรบตวตามการ

เปลยนแปลงทางสงคมเศรษฐกจและเทคโนโลยในศตวรรษท21 ไดดความคาดหวงใหม

นยอมเปนเรองยากทระบบการศกษาแบบรวมศนยในศตวรรษท20จะสามารถดำเนนการได

อยางมประสทธภาพทงในระดบประเทศและในระดบทองถน

จากรายงานการศกษาขององคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา

(OECD) (Pearson, 2554) ซงไดคดเลอก 12 ประเทศทประสบความสำเรจในการปฏรปการ

ศกษาในชวงทศวรรษทผานมา (พ.ศ.2542 – 2553) เพอสงเคราะหและถอดบทเรยนปจจยส

ความสำเรจในการปฏรประบบการศกษาของแตละประเทศไดแก

1. กลมทประสบความสำเรจชนนำของโลก (Strong Performers) จำนวน 7

ประเทศไดแก ฟนแลนดสงคโปรเบลเยยมเนเธอแลนดเยอรมนญปนและแคนาดา

(ออนตารโอ)

2. กลมประเทศทแสดงถงความกาวหนาลกษณะกาวกระโดด (Successful

Reformers) จำนวน5ประเทศไดแก โปแลนดบราซล เกาหลใต จน (เซยงไฮ)

และโปรตเกส

ผลการศกษาของ OECD ชวาในบรรดามาตรการเพอการปฏรประบบการศกษาท

แตละประเทศดำเนนการนน มาตรการกระจายอำนาจในการจดการศกษาจากรฐสวนกลาง

ลงสสวนภมภาคทองถนและโรงเรยนเปนมาตรการทแทบทกประเทศเลอกใชในการ

สนบสนนมาตรการการปฏรประบบการศกษาอนๆ แทบทงสนโดยมาตรการดงกลาวน

มขนเพอเพมประสทธภาพในการบรหารการจดการศกษาใหตรงตอความตองการของระบบ

เศรษฐกจทเปลยนแปลงอยางตอเนอง และความตองการทหลากหลายในแตละภมภาค

นนเอง

ในทางปฏบตแลว มาตรการกระจายอำนาจในการจดการศกษาออกไปจากสวนกลาง

ในกลมประเทศท OECD ดำเนนการศกษานมการดำเนนงานอยางเปนระบบ โดยอำนาจใน

การจดการศกษาถกกระจายออกไปเปน3ระดบไดแก1)ระดบรฐ/จงหวด/ทองถน2)ระดบ

โรงเรยนและ3)ระดบหองเรยนโดยรฐบาลสวนกลางยงคงบทบาทในการกำหนดเปาหมาย


และมาตรฐานคณภาพการศกษาทพงประสงคไว ผานการกำหนดเกณฑมาตรฐานหรอ

การสอบวดผลมาตรฐานระดบชาตททองถนและโรงเรยนยงคงตองรกษามาตรฐานและคณภาพ

เอาไวใหไดตามทรฐบาลกลางกำหนดในขณะทองคกรปกครองสวนทองถนเชนรฐจงหวด

หรอทองถ นในประเทศกลมตวอยางมกมอำนาจในการกำหนดนโยบายดานการศกษา

ของพนท ตนเองไดเพ มเตมจากมาตรฐานกลางของประเทศ เพอใหนโยบายการศกษา

สอดคลองกบความตองการเฉพาะพนทของตนอยางมประสทธภาพและทองถนเหลาน

ยงสามารถจดเกบภาษทองถนเพอนำรายไดมาจดการศกษาไดเอง โดยไมตองพงพาการ

สนบสนนจากรฐบาลกลาง

2. กระจายอำนาจในการจดการศกษาอยางไร ใหประสบความสำเรจในการปฏรป?

องคการการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต หรอยเนสโก ไดให

คำจำกดความของการกระจายอำนาจในการจดการศกษา (Decentralization for the

EducationSector) เอาไววาการกระจายอำนาจในการจดการศกษา “มใช” การลดทอน

อำนาจของกระทรวงศกษาธการในสวนกลางลง แตการกระจายอำนาจทางการศกษาท

ยเนสโกไดใหนยามไวใน2มตไดแก

1. การกระจายอำนาจการจดการศกษาของกระทรวงศกษาธการสวนกลางออกไปส

หนวยงานของกระทรวงศกษาธการสวนภมภาคในพนทตางของประเทศ อนเปนการ

เพมประสทธภาพในการทำงานของกระทรวงศกษาธการในการจดการศกษาให

สอดคลองกบบรบทและความตองการในพนทตางๆของประเทศไดอยางเตมท

2. การเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยจากการจดการศกษาในสวนภมภาคหรอใน

ระดบพนท (LocalStakeholders)มสวนรวมในการรวมกนคดรวมกนทำและรวมกน

รบผดชอบ (Participation and Sharing Responsibility) ผานการทำงานรวมกนกบ

โรงเรยนและองคกรการศกษาในระดบภมภาค

จากการศกษาประสบการณในการกระจายอำนาจทางการศกษาทประสบความสำเรจ

ในระบบการศกษาตางๆ ทวโลก ยเนสโกพบวา มภารกจ (Operational Functions) ในการ

จดการศกษา 5 ภารกจ ทกระทรวงศกษาธการสวนกลางสามารถกระจายอำนาจในการ

จดการออกไปสสวนภมภาคได ซงความกาวหนาและความสำเรจในการกระจายอำนาจเหลาน

ออกจากสวนกลางจะเปนตวชวดสำคญของระดบการกระจายอำนาจดานการศกษาในแตละ

ระบบการศกษา


1. ภารกจการวางแผน การดำเนนงานและการประเมนผล (Planning,

Implementation and Monitoring) ประเทศทประสบความสำเรจในการ

กระจายอำนาจทางการศกษาไดกระจายอำนาจในการวางแผนและการจด

การศกษา รวมทงการประเมนผลการจดการศกษาออกไปสหนวยงานสวนภมภาค

และโรงเรยน(SchoolAutonomy) อยางเตมทโดยสวนกลางมบทบาทหลกเปนเพยง

“ผสนบสนนการจดการศกษา” เชน เปนผสนบสนนและผวางแผนระยะกลางและ

ระยะยาว (Medium-term/Long-term Planning) รวมถงการกำหนดเปาหมายในการ

จดการศกษาของประเทศใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางสงคมเศรษฐกจและ

เทคโนโลยของโลก เพอสนบสนนการทำหนาทจดการศกษาของหนวยงานสวน

ภมภาคและโรงเรยน โดยในบางประเทศอำนาจในการวางแผนยทธศาสตรทางการ

ศกษากถกกระจายออกไปสภมภาคเชนกน สวนประเทศทใชระบบการปกครอง

แบบสหพนธรฐ เชน สหรฐอเมรกา หรอบราซล อำนาจในการบรหารจดการดาน

การศกษาแทบทงหมดจะถกกระจายออกไปสรฐตางๆ รฐบาลกลางมบทบาท

หนาทหลกดานการสงเสรมคณภาพและลดความเหลอมลำทางการศกษาใหแกรฐ

ทตองการการสนบสนนเทานน

2. ภารกจการบรหารจดการงบประมาณ (Budget and Financial Management)

กระบวนการวางแผน บรหารจดการและการตดตามประเมนผลการใชจาย

งบประมาณดานการศกษาเปนหนาทรวมกนระหวางหนวยงานสวนกลางและสวน

ภมภาค ระดบการกระจายอำนาจในการบรหารจดการงบประมาณของแตละระบบ

การศกษาวดจากสดสวนของงบประมาณดานการศกษาทเกดขนจากการจดเกบ

จากรายไดในระดบทองถน รวมถงสดสวนของงบประมาณดานการศกษาทรฐบาล

ทองถนเปนผมอำนาจตดสนใจใชจายไดเอง ปจจบนระบบการศกษาทประสบ

ความสำเรจในการกระจายอำนาจในการจดการศกษาไดใหองคกรปกครองสวน

ทองถนมอำนาจในการจดการงบประมาณดานการศกษาสงถง รอยละ 80 ของ

งบประมาณดานการศกษาทงหมด โดยเฉพาะงบประมาณในการจดการศกษา

ระดบประถมศกษาและมธยมศกษา

3. ภารกจการบรหารจดการบคลากร (Personnel Management)การกระจาย

อำนาจในการจางงานครและบคลากรทางการศกษาออกสหนวยงานสวนภมภาค

และโรงเรยนเปนภารกจทสำคญในกระบวนการกระจายอำนาจทางการศกษา เพราะ

ประสบการณจากนานาชาตพบวา การกระจายอำนาจในการบรหารจดการกำลง

ชวยแกไขปญหาดานคณภาพและความเหลอมลำในโอกาสทางการศกษาในระบบ

การศกษาไดอยางมประสทธภาพ อยางไรกดระบบการศกษาจำนวนมากมก


ประสบปญหาทางการเมองและทางราชการในการดงอำนาจดงกลาวนออกมาจาก

สวนกลาง เชนเดยวกบในประเทศไทยทมการเรยกรองใหมการรบสมครและ

คดเลอกครโดยเขตพนทการศกษาหรอสถานศกษามายาวนานานแตการคดเลอก

และรบสมครครและบคลากรทางการศกษายงคงจดทำอยในสวนกลาง

4. ภารกจการบรหารงานวชาการ (Academic Management) แมในระบบการ

ศกษาทมการกระจายอำนาจทางการศกษาอยางเตมทแลว รฐบาลสวนกลางมก

จะรกษาอำนาจในการกำหนดหลกสตร (Curriculum Standard) และการทดสอบ

มาตรฐาน (Standardized Test) ไวทสวนกลาง โดยกระจายอำนาจใหทองถนและ

โรงเรยนสามารถออกแบบหลกสตรทองถนและจดกจกรรมวชาการเพมเตมเพอ

สงเสรมการเรยนการสอนตามมาตรฐานของหลกสตรกลางใหสอดคลองกบบรบท

และความตองการเฉพาะของพนทไดตามความเหมาะสม เพอรกษามาตรฐานและ

คณภาพทางวชาการของการจดการศกษาในแตละประเทศ

5. ภารกจการจดหาสาธารณปโภค (Provision of Infrastructure)ในระบบการ

ศกษาสวนใหญทยเนสโกไดทำการศกษา ภารกจในการวางแผน การลงทน และ

การบำรงรกษาสาธารณปโภคทางการศกษามกถกกระจายออกไปสองคกรปกครอง

สวนทองถนและโรงเรยนทงหมดเนองจากหนวยงานสวนภมภาคเหลานจะมศกยภาพ

ในการประเมนความตองการและความจำเปนทแทจรง รวมทงการระดมทรพยากร

ในทองถนและการจดหาหรอซอมแซมสาธารณปโภคเหลานไดมประสทธภาพและ

คณภาพมากกวาการตดสนใจจากสวนกลาง

3. ทบทวนประสบการณ2ทศวรรษของการปฏรป การกระจายอำนาจในการจดการศกษาของไทย

ประเทศไทยไดผานกระบวนการปฏรประบบการศกษามาอยางตอเนองยาวนานกวา

สองทศวรรษไมวาจะเปนความพยายามปฏรปการศกษาครงใหญเมอปพ.ศ.2539อนนำไป

สการตราพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 (และแกไขเพมเตมในป 2545) เพอ

เปนเครองมอสำคญในการปฏรปการศกษาทเนนกระบวนการกระจายอำนาจการจดการ

ศกษาออกจากสวนกลาง จนสงผลใหเกดแนวทางการปรบเปล ยนโครงสรางกระทรวง

ศกษาธการครงสำคญ อนปรากฏตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวง

ศกษาธการ พ.ศ.2546 จนกอใหเกดการเปลยนแปลงในแนวทางการบรหารจดการการศกษา

ออกเปน3สวนไดแก


1. สวนกลาง

ซงทำใหเกดกระบวนการรวมหนวยงานการศกษาทกระจายอยใน 3 กระทรวงเขา

ดวยกนจนเกดเปน 5 องคกรหลกทมคณะกรรมการทำหนาทในการกำกบแนะนำ

ทางนโยบาย แมอำนาจการบงคบบญชาสงการนโยบายยงคงอยกบรฐมนตร

วาการกระทรวงศกษาธการ

2. สวนภมภาค

เพอสงเสรมเปาหมายการกระจายอำนาจทางการศกษาออกนอกสวนกลาง จงไดก

มการจดตงเขตพนทการศกษาขน เพอเปนหนวยประสาน สงเสรมและสนบสนน

การศกษาขนพนฐาน โดยยกเลกหนวยงานศกษาธการจงหวด ศกษาธการอำเภอ

สำนกงานการประถมศกษาจงหวด สำนกงานการประถมศกษาอำเภอ สามญ

ศกษาจงหวด ปจจบนมเขตพนทการศกษาจำนวนรวม 225 เขต แยกเปนเขต

ประถมศกษาจำนวน183เขตกบเขตมธยมศกษาจำนวน42เขต

3. หนวยงานประเมนคณภาพ

พระราชบญญตขางตนไดใหกำเนดหนวยงานใหมทตงขนตามเจตนารมณเพอใหม

การพฒนาคณภาพมาตรฐานทางการศกษาไดแกสำนกงานรบรองมาตรฐานและ

ประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน)หรอสมศ.และสถาบนทดสอบการ

ศกษาแหงชาต(องคการมหาชน)หรอสทศ.เปนตน

อยางไรกด ภายหลงจากกระบวนการปฏรปการศกษาทเรมขนเมอป พ.ศ.2539 ได

กำเนดการลวงเขาส ทศวรรษท 2 แลวกลบพบวาเจตนารมณของการปฏรปโครงสราง

กระทรวงศกษาเพอกระจายอำนาจการจดการศกษาออกจากสวนกลาง เชน เขตพนทการ

ศกษา สถานศกษาและองคกรปกครองสวนทองถนยงไมสามารถทำไดเปาหมายทกำหนดไว

ในพระราชบญญตการศกษาพ.ศ.2542(ฉบบแกไขเพมเตมป2546)อยางเปนรปธรรมโดย

การตดสนใจทางนโยบายและทศทางในการจดการศกษาสวนใหญยงคงถกกำหนดจากสวน

กลางเปนหลก เขตพนทการศกษาและโรงเรยนยงคงเปนผรบนโยบายเพอปฏบตตามสวนกลาง

นอกจากนนในชวงระยะเวลา10 ป (พ.ศ.2545-2555) รฐบาลไดจดสรรงบประมาณใหกระทรวง

ศกษาธการเฉลยคดเปนรอยละ 21.5 ของงบประมาณแผนดนและมแนวโนมสงขนอยาง

ตอเนองโดยเพมขนเฉลยปละ 22,000 ลานบาทอยางไรกตามพบวา งบประมาณและอำนาจ

ในการตดสนใจใชจายงบประมาณดงกลาวกลบมไดถกกระจายลงไปสเขตพนการศกษาและ

สถานศกษาแตอยางใด ในทางกลบกนงบประมาณสวนใหญถกใชไปกบรายจายประจำ

ประเภทตางๆทถกกำหนดและตดสนใจจากผบรหารสวนกลาง เชน ในปงบประมาณ2553

งบประมาณดานการศกษาของรฐมากกวารอยละ76ถกใชเปนเงนเดอนครรอยละ10เปน

งบอาหารนมและเครองแบบและมากกวารอยละ10ถกใชเปนงบครภณฑอาคารสถานท

และคาบรหารจดการ (คาใชจายในกระทรวงศกษาธการสวนกลาง และเขตพนทการศกษา)


ทำใหเหลองบประมาณเพอสนบสนนกจกรรมพฒนาผเรยนโดยตรง รวมถงงบประมาณเพอ

การพฒนาการเรยนการสอนของครทสถานศกษาสามารถคดและตดสนใจใชเพอพฒนา

กระบวนการเรยนรของผเรยนใหสอดคลองตามบรบทของแตละพนทเพยงประมาณรอยละ

3.29 เทานน นจงเปนหนงในหลายขอพสจนวา มาตรการกระจายอำนาจทางการศกษาของ

ไทย แมวาจะมการวางแผนและเปาหมาย รวมถงโครงสรางเอาไวอยางชดเจน แตในทาง

ปฏบตแลว การจดการศกษาของไทยยงคงรวมศนยอำนาจไวทสวนกลางเชนเดม ตลอด 20 ป

ทผานมา

4. การกระจายอำนาจในการจดการศกษาจะสงผลตอผลสมฤทธ ทางการเรยนรของผเรยนไดอยางไร:กรณศกษานครเซยงไฮ และบราซล

จากการศกษาของ OECD (OECD, 2556) พบวาสาเหตหลกของพฒนาการดาน

คณภาพการศกษาซงวดโดยคะแนน PISA ทเพมขนภายใน 10 ป ของทง 65 ประเทศทเขา

รวมการประเมนครงลาสดในป2555มใชมาจากการเพมขนของคะแนนในโรงเรยนชนนำของ

แตละประเทศหากแตเปนการลดลงของชองวางดานคณภาพระหวางกลมโรงเรยนชนนำและ

กลมโรงเรยนทประสบปญหาดานคณภาพการศกษา โดยมาตรการการปฏรประบบการ

ศกษาทมศกยภาพสงสดในการลดชองวางคณภาพทางการศกษาของโรงเรยนไดอยางม

ประสทธภาพคอมาตรการการกระจายอำนาจในการจดการศกษาสโรงเรยนและองคกร

ปกครองสวนทองถน ระบบการศกษาทประสบความสำเรจในมมมองของกลมประเทศ OECD

คอระบบการศกษาทม “ชองวาง” ของคณภาพการศกษาระหวางโรงเรยนในระบบการ

ศกษาของตนตำสด ซงจากการจดอนดบครงลาสดนระบบการศกษาของเซยงไฮเปนระบบ

การศกษาทมคาเฉลยของคะแนน PISA สงสด และเปนระบบการศกษาทมความเทาเทยม

กนมากทสดเชนกน

4.1เซยงไฮโมเดล มหานครเซ ยงไฮเปนตนแบบนวตกรรมการทำงานรวมกนระหวางองคกรปกครอง

สวนทองถน โรงเรยน ผบรหารโรงเรยน และครอยางตอเนองผานมาตรการจดกลมสถาน

ศกษาตามตวชวดคณภาพในการจดการศกษา โดยนครเซยงไฮไดจดใหมกระบวนการแลก

เปลยนผบรหารโรงเรยนระหวางโรงเรยนเกรด A-B กบโรงเรยนเกรด C-D เพอแลก

เปลยนประสบการณในการเพมประสทธภาพการจดการสถานศกษาอยางตอเนอง

เปนเวลา 8 ป โดยพอแมผปกครองไดมโอกาสเขารวมใชประโยชนจากขอมลการประเมน

คณภาพโรงเรยนททางนครเซยงไฮไดจดทำขนเปนระบบสารสนเทศทสามารถเขาถงขอมลได

โดยงาย จากกระบวนการทำงานรวมกนทงจากฝงผใหบรการทางการศกษาและผใชบรการ


ทางการศกษานอยางตอเนองทำใหโรงเรยนทมคณภาพตำกวาเกณฑมาตรฐานของ

เซยงไฮหายไปจากระบบการศกษาไดภายในเวลาไมถงทศวรรษ จนทำใหในปจจบน

นกเรยนในโรงเรยนของมหานครเซยงไฮคอเดกและเยาวชนททำคะแนนสอบ PISA ไดเปน

อนดบ1ของโลกมา2สมยตดตอกนแลว(2546-2555)

4.2บราซลโมเดล อกตวอยางทพสจนใหเหนวามาตรการการกระจายอำนาจในการจดการศกษาทม

ประสทธภาพจะชวยยกระดบคณภาพการศกษาไดอยางเดนชด คอ กรณศกษาของประเทศ

บราซลซ งมการกระจายอำนาจในการจดการศกษาสวนใหญลงไปส มลรฐและองคกร

ปกครองสวนทองถนกไดพฒนา ระบบสารสนเทศเพอพฒนาคณภาพการศกษา (Basic

Education Development Index: IDEB) ขนเพอใชเปนเครองมอในเพมประสทธภาพใน

การบรหารจดการและลดความเหลอมลำในคณภาพของโรงเรยนอยางเปนระบบ ผานการ

ตดตามพฒนาการเรยนรและผลสมฤทธทางการศกษา รวมทงอตราการเขาเรยน การหลด

ออกนอกระบบของนกเรยนทวประเทศอยางเปนระบบ เพ อใชสงเสรมการเรงยกระดบ

คณภาพการศกษาและสงเสรมโอกาสทางการศกษาแกเดกและเยาวชนดอยโอกาสของมลรฐ

ตางๆอยางตอเนอง รวมถงใชเปนเครองมอสำคญในการเพมเมดเงนลงทนสพนททตองการ

ทรพยากรดานการศกษาเพมเตมไดอยางมประสทธภาพ ผานการสนบสนนของกองทนลด

ความเหลอมลำทางการศกษาแหงชาต (National Education Equalization Fund) และการ

สนบสนนงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถน จนในปจจบน (2555) บราซลเปน

ประเทศทมพฒนาการดานคณภาพการศกษาวดโดยคะแนน PISA สงทสดในโลก

โดยภายในเวลาเพยง 10 ป บราซลสามารถเพมคะแนน PISA ไดถง 40 คะแนน

ดงน นจากตวอยางความสำเรจของเซ ยงไฮและบราซลจะเหนไดว ามาตรการ

การกระจายอำนาจในการวางแผนการจดการศกษาการตดตามและการจดการงบประมาณ

สองคกรปกครองสวนทองถนและโรงเรยน เปนมาตรการสำคญทชวยเพมประสทธภาพและ

คณภาพการเรยนการสอนในหองเรยนทสงผลโดยตรงตอผลสมฤทธทางการเรยนรของผเรยน

และยงชวยลดความเหลอมลำดานคณภาพของโรงเรยนในระบบการศกษาลง ทำใหเดกและ

เยาวชนทกคนไดมโอกาสทางการศกษาทมคณภาพอยางเทาเทยมกน ดวยเหตนแทบทก

ประเทศทประสบความสำเรจในการปฏรประบบการศกษาจงใหความสำคญอยางยงยวด

ในการปฏรปโครงสรางการบรหารและการดำเนนงานของโรงเรยนดวยการกระจายอำนาจ

ทางการศกษาออกจากสวนกลางมากขนเพอเพมประสทธภาพการทำงานของโรงเรยนรวม

กบองคกรปกครองสวนทองถนไดเตมท


5. สทศวรรษท3ในการกระจายอำนาจทางการศกษา: ALL FOR EDUCATION

จากผลลพธของทบทวนประสบการณการปฏรปการกระจายอำนาจทางการศกษาใน

ระบบการศกษาไทยและกระแสการปฏรประบบการศกษาในระดบนานาชาตทมงเนนไปท

การปฏรปกตกาการกระจายอำนาจการจดการศกษาตามภารกจตางๆ 5 ภารกจทไดแสดง

ขางตนไดพสจนใหเหนวาประเทศไทยจำเปนตองเรงกระบวนการปฏรปการกระจายอำนาจ

ทางการศกษาในระบบการศกษาของไทย สอดคลองกบขอเสนอเพอการปฏรประบบการ

ศกษาไทยทเกดขนภายหลงความขดแยงทางการเมองทรนแรงเมอป พ.ศ.2553 ทง 2 ฉบบ

ทลวนสนบสนนการปฏรปการกระจายอำนาจในการจดการศกษาออกจากสวนกลางอยาง

เปนรปธรรม

ขอเสนอของคณะกรรมการปฏรป(คปร.)ซงจดตงขนตามระเบยบสำนกนายกรฐมนตร

พ.ศ.2553 ทเสนอใหมการปฏรปแนวทางการจดการศกษาทมคณภาพและเทาเทยมผานการ

จดการเชงระบบใหมทรฐลดบทบาทการจดการและการครอบงำวธจดการศกษาลง การใช

มาตรการทางการเงนการคลงใหมเพ อเปนคานงดความเปลยนแปลง และขอเสนอของ

สำนกงานปฏรป (สปร.) ซงจดตงขนโดยระเบยบสำนกนายกรฐมนตรวาดวยการปฏรป

พ.ศ.2553 ซงไดมมตในการประชมสมชชาปฏรประดบชาต ครงท 2 ในป พ.ศ.2555 ให

ดำเนนการปฏรประบบการศกษาในมตทสำคญดงตอไปน (1) แกไขกฎหมายและกฎระเบยบ

ทเกยวของเพอเพมบทบาทและอำนาจขององคกรชมชนและภาคประชาสงคม (2) ใหองคกร

อสระตางๆทมสวนเกยวของกบการศกษาและการเรยนร เชน สสส. สสค. สกว. และสมศ.

และสมาคมสภาการศกษาทางเลอกไทยประสานและสนบสนนการพฒนาและดำเนนการสราง

เครอขายประชาสงคม และชมชนทองถน และองคกรภาคตางๆ ทงในภาครฐ ภาคเอกชน

ขบเคลอนใหการปฏรปการศกษาและการเรยนรมความตอเนอง(3)ใหมกลไกการวจยและ

พฒนาระบบการศกษาและการเรยนรเปนสวนหนงของการปฏรปการศกษาทกระดบ โดย

มงเนนการศกษาวจยเชงระบบ (4) ปรบหลกสตรแกนกลางใหมงเนนการพฒนาทองถน

ความรในเรองสทธชมชน หนาทพลเมอง ทมคณธรรมจรยธรรมนำหนา ตามหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงเพอใหผเรยนปรบตวใหทนกบสภาพการเปลยนแปลงของสงรอบตว และ

(5) ใหคณะกรรมการสมชชาปฏรปสนบสนนใหมการจดสมชชาปฏรปเฉพาะประเดนเรองการ

ศกษา เพอใหทกภาคสวนในสงคมเขามามสวนรวมในการแสดงความคดเหนและขอเสนอ

อยางเทาเทยมและนำมตไปขบเคลอนตอไป


จงเปนทชดเจนวาการปฏรปการกระจายอำนาจในระบบการศกษาไทยในทศวรรษท

แลวไมสามารถดำเนนการไดตามเจตนารมณของการปฏรปอยางแทจรงและจำเปนจะตองม

“กระบวนทศนใหม”และ“ยทธศาสตรใหม”ในการปฏรปกตกาการกระจายอำนาจทางการ

ศกษาในระบบการศกษาไทยอยางเปนรปธรรม แมจะมขอเสนอเพอการปฏรปโรงเรยนจาก

องคกรเพอการปฏรปเชน คปร. หรอ สปร. องคกรวชาการและองคกรเพอการพฒนาในระดบ

นานาชาต ตางๆ แตขอเสนอเหลานนยงมไดนำเสนอตรรกะและยทธศาสตรในรายละเอยด

ในทกมตทเกยวของตงแตเรมตนจนจบวาในแตละขนตอนควรมการดำเนนงานเชนไรและ

ใครควรเปนผรบผดชอบดำเนนการในแตละสวนของกระบวนการปฏรปกตกาการกระจาย

อำนาจในการจดการศกษา จงเปนโอกาสทสำคญทผมประสบการณในการสราง

นวตกรรมหรอสนบสนนการกระจายอำนาจในการจดการศกษาสจงหวดและทองถน

จะมารวมกนแลกเปลยนประสบการณและรวมกนกำหนดยทธศาสตรและแนวทาง

ในการสนบสนนการกระจายอำนาจการจดการศกษาในมตตางๆ สองคกรปกครอง

สวนทองถนและโรงเรยนอยางเปนรปธรรมและสามารถนำไปดำเนนการไดจรงเมอม

โอกาสในการดำเนนการในอนาคตอนใกลน


บรรณานกรม

“StrongPerformersandSuccessfulReformersinEducation”,Pearson(2554)

StrongPerformersandSuccessfulReformersinEducation:LessonsfromPISA2012

fortheUnitedStates,OECD(2556)

Handbook for Decentralized Education Planning: Implementing National EFA Plans,

UNESCO(2005)


การจดการเรยนร โดยทองถนและจงหวด

บทเรยนจาก 10 จงหวดในโครงการยกระดบการพฒนาการเรยนรระดบจงหวด

บทท1ความจำเปนให“จงหวดจดการตนเอง”เพอการอภวฒนการเรยนร

สภาพการณปญหาคณภาพชวตเดกไทยหลงการปฏรปการศกษา

นบแตประเทศไทยเกดการปฏรปการศกษาครงใหญโดยมงหวงใหเกดการกระจายอำนาจ

จากสวนกลางไปยงทองถน สงผลใหกระทรวงศกษาธการ หนวยงานหลกทมภารกจในดาน

การศกษาของประเทศตองปรบเปลยนโครงสรางเพอกระจายอำนาจการบรหาร (เรมเมอป

พ.ศ.2539 ซงนำมาสการตราพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และแกไขเพมเตม

ใน พ.ศ.2545) แตการตดสนใจทางนโยบาย งบประมาณและทศทางในการจดการศกษายงถก

กำหนดจากสวนกลาง เขตพนทการศกษาสถานศกษาและองคการปกครองสวนทองถนยงคง

ดำเนนงานในรปแบบเปนผรบและดำเนนงานเพอสนองนโยบาย คณภาพการจดการศกษา

ในแตละพนทจงไมไดมาตรฐาน เดกนกเรยนไดรบโอกาสไมเทาเทยมกนหรอดอยโอกาสใน

การศกษา ทำใหนโยบายทเกดจากการปฏรปการศกษามากวาหนงทศวรรษ และกำลงเขาส

ทศวรรษทสองของประเทศยงไมสามารถบรรลเปาหมายใน3ระดบไดแก

นายทรงพล เจตนาวณชย


ระดบปจเจก ตวเดกเองยงไมเกดทกษะการรคด มทกษะชวตและจตสำนกทดทง

ตอตนเองและสงคมแวดลอม สงผลใหเดกและเยาวชนไทยมพฤตกรรมเสยง หรอพฤตกรรม

ไมพงประสงคตงแตวยเยาวสงผลกระทบตอการเจรญเตบโตใหเปนคนทมคณภาพของสงคม

ทงเรองโรคอวนการดมแอลกอฮอลการมเพศสมพนธเรวขนการตดยาเสพตด

ระดบสงคมแวดลอมตวเดก ไดแก ครอบครวไทยเกดสภาวะลมเหลวทางความคด

และทศนคตในการพฒนาลกหลานเกด“ครอบครวแหวงกลาง”ปยาตายายคอคนเลยงหลาน

เพราะพอแมหยาราง ทำใหขาดทพงทสำคญในการพฒนาเดก ครอบครวเนนเรองการทำมา

หากนเพอเลยงชวตจนลมบทบาทความเปนพอแมครอบครวทครอบงำความคดเดกเนนการ

เลยงดโดยมงใหวตถแทนความรก การศกษาขนพนฐานในโรงเรยนถกพฒนาใหเปนแบบ

สำเรจรปเหมอนกนทงประเทศ ใชการแขงขนแบบแพคดออก การประเมนผลทงครและ

นกเรยนหางไกลจากวถชวตเดกอยางสนเชงทำใหเกดเดกนอกระบบการศกษามากขนเรอยๆ

ในขณะทชมชนรอบตวเดกขาดระบบพเลยง ขาดการมสวนรวม ขาดแผนพฒนาเดกและ

เยาวชนระดบทองถนทเปนรปธรรมและมสวนรวมจากคนในชมชน เพราะไมเหนคณคาของ

การมลกหลานอยในชมชนจงกอใหเกดปญหาทเกดจากพฤตกรรมเสยงมากมาย

ระดบโครงสรางของชมชน ไมมกลไกดแลคมครองเดกทเปนการทำงานเชอมตอกน

อยางเปนระบบเปนวงจร เชน การพฒนาแกนนำเยาวชนเครอขายยงขาดทศทางการจดการ

อยางมสวนรวม ไมมตวแทนของเดกทกกลมอยางแทจรง ไมมประสทธภาพทจะเปนตวแทน

หรอแกนนำการเปลยนแปลง

อภวฒนการเรยนรโดยจงหวดจดการตนเองเพอลดความเหลอมลำยกระดบการเรยนร

การพฒนาคณภาพชวตเดกหนงคนตองมผเกยวของกบเดกมากมายตงแตตวเดกเอง

ผเลยงดใกลชดในบาน ครทโรงเรยน เพอนบาน สงคมชมชนทเดกอย โรงพยาบาลและ

แพทยทเดกจะตองไปพบ ตำรวจ อยการ ศาลทมหนาทในการปกปองคมครองเดก เปนตน

แตเมอการปฏรปการศกษาไทยยงคงไมสามารถหลดพน “การสงการจากบนลงลาง” จง

นำมาสแนวคดการอภวฒนการเรยนรเพอแกไขปญหาระบบการศกษาผานกระบวนการ

กระจายอำนาจใหทกภาคสวนเขามามสวนรวมในการจดการศกษา (All forEducation)ดวย

การให “จงหวดจดการตนเอง” เพอลดความเหลอมลำทางการศกษา ยกระดบพฒนาการ

เรยนร โดยสำนกงานสงเสรมสงคมแหงการเรยนรและคณภาพเยาวชน (สสค.) รวมกบ

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ไดเขาไปสนบสนน สงเสรมใหเกด

การบรณาการนโยบายและทรพยากรในหลายจงหวด จนเกดเปนตวอยางความสำเรจของ


การจดการศกษาทอยบนฐานความตองการของผเรยนและการมสวนรวมของหนวยงาน

ชมชนในพนท10 จงหวดคอ กำแพงเพชรจนทบรชยภมนานเพชรบรภเกตยะลาลำพน

สรนทร และอำนาจเจรญ ซงแตละจงหวดกไดมแนวทางการดำเนนโครงการเพอยกระดบ

พฒนาการเรยนรทสอดคลองไปตามบรบทของพนทตางกนออกไปหลายหลายรปแบบ แต

ทงหมดมงดำเนนการผานกลไก ภาคในแบบบรณาการเปาหมายและทรพยากรโดยอยบนฐาน

ขอมลทางปญญา เพอพฒนาไปสเปาหมายของการเปน “จงหวดจดการตนเองในการอภวฒน

การเรยนรเพอลดความเหลอมลำทางการศกษายกระดบพฒนาการเรยนร”

จงหวดจดการตนเอง เปนการปรบเปลยนวธคด วธทำ โดยใหประชาชนในพนท

จงหวดรวมตดสนใจกำหนดทศทางการพฒนา การจดสรรทรพยากร การบรหารจดการทงดาน

การเมองเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สขภาวะทาง

รางกาย จตใจ สงคมปญญา โดยเปนการจดการทสอดคลองกบปญหาและความตองการ

ของประชาชนสวนรวม และเมอเกดปญหาทสงผลกระทบตอชวตและสงคม สามารถจดการ

แกไขปญหาในทองถนไดดวยตนเองและเทาทนกบปญหา

การลดความเหลอมลำทางการศกษา เปนการอภวฒน ปรบเปลยนเพอการจดสรร

งบประมาณการศกษาของประเทศทแมจะมสดสวนสงเมอเทยบกบงบประมาณดานอน แต

ยงไมทาใหเกดความเสมอภาค เพราะการจดสรรงบประมาณไมเปนธรรม แมเดกไทยจะเขา

ถงการศกษาไดมากขนมการจดใหเรยนฟรมสถานศกษาระดบอดมศกษาอยทวทกภาคของ

ประเทศแตผลการเรยนทเปนดชนชวดความสาเรจกลบตำลง การจดสรรอตราทดแทนคร

ทลาออกและเกษยณไมเปนไปตามจานวนทหายไป โดยเฉพาะโรงเรยนเขตยากจนจะขาดคร

ทงดานคณภาพและปรมาณ ระบบการตรวจประเมนคณภาพการศกษายงเนนทตวเอกสาร

หลกฐานมากกวาการวดเชงคณภาพตลอดจนการวดสมฤทธผลจากผเรยนซงจะเปนดชน

ชวดความสาเรจของการจดการศกษา ดงนนแมโรงเรยนเกอบทงหมดสามารถผานการประเมน

คณภาพโดยสมศ.ครไดวทยฐานะแตผลการเรยนของนกเรยนกลบตกตำเหนไดจากผลการ

สอบดวยขอสอบมาตรฐาน เชน O-NET: Ordinary National Education Test และ A-NET:

AdvanceNationalEducationalTestเปนตน

การยกระดบพฒนาการเรยนร เปนการทำใหคณภาพการจดการศกษาของเดกและ

เยาวชนในพนททสอดคลองกบความตองการของผเรยน วถชวตในทองถน โดยทกภาคสวน

ในทองถนของจงหวดมสวนรวมในการจดการศกษา ตงแตการศกษาปญหา การวางแผน

ดำเนนการการตดสนใจการแกไขปญหาและการประเมนรวมกนเพอขบเคลอนใหกจกรรม

นนดำเนนไปอยางมประสทธภาพโดยยดหลกการมสวนรวมคอรวมคดรวมตดสนใจรวมทำ

รวมตรวจสอบรวมเรยนรและรวมรบผลประโยชน


บทท2จดทพจดทมเตรยมพรอมคนทำงาน

ภาคหลกในโครงการ

การดำเนนงานในโครงการยกระดบพฒนาการเรยนรระดบจงหวด เปนการสรางกลไก

ใหเกดการทำงานแบบบรณาการทงดานบคลากรและทรพยากรจากหนวยงานทอยในจงหวด

“เพอนรวมงาน” จงควรประกอบดวยภาคหลกทเขามามสวนรวมเพอสนบสนนพฒนางาน

ในพนทคอ

1. ภาคดานความรและวชาการไดแก สถาบนการศกษา หรอหนวยงานทมบทบาท

ใหขอมลความรในการพฒนาการจดการเรยนร

2. ภาคหนวยงานราชการทสนบสนนงานในพนท ไดแก หนวยงานราชการทตงอย

ในทองถนทมหนาทเกยวของกบการพฒนาคณภาพชวตเยาวชน

3. ภาคภาคประชาชน ไดแก ครอบครว ชมชน ภาคประชาสงคม องคกรพฒนา

เอกชนเครอขายททำงานในประเดนตางๆทเกยวของกบเดกเยาวชน

4. ภาคภาคธรกจไดแก บรษท หางราน สมาคม ตวแทนนกธรกจในทองถน ซงหนวย

งานเหลานมสวนสำคญในการชวยใหการประชาสมพนธงานทำไดอยางทวถง

กวางขวางและยงสามารถเปนหนวยงานสนบสนนทรพยากรตางๆ

โครงสรางคณะทำงานหลก

เนองจากโครงการยกระดบพฒนาการเรยนรระดบจงหวดเปนการระดมการมสวนรวม

ของบคลากรและหนวยงานทกภาคสวนของจงหวด เรมจากสรางวสยทศนจงหวดและจด

ขอคดจากคนทำงาน

การใชกลไกการดำเนนงานโดยมอบใหหนวยงานและบคคลรบผดชอบแตละ

กจกรรม สงผลใหเปนการทำงานแบบแยกสวน การดำเนนงานจำกดอยในแวดวง

เพอนฝงคนคนเคย หนวยงาน สถาบนทผรบผดชอบเทานน ขาดการมสวนรวม

จากหนวยงานหรอบคคลทเปนมออาชพหรอมศกยภาพอนๆ หากมการพฒนา

กลไกการทำงานโดยสรางเปนเครอขาย ชมรม และหนวยงานทเปนมออาชพ

หลากหลาย นอกจากทำใหการดำเนนงานมประสทธภาพมากขน ยงทำใหเกด

ความตอเนอง ยงยนอยางเปนระบบและเปนองครวม

กระบวนการดำเนนงานโดยเนนการบรณาการเปาหมายและทรพยากร เพราะมงหวงให

“จงหวดทำหนาทเปนผจดการพนท” การบรหารจดการโครงการ จงควรมองคประกอบของ

คณะทำงานดงน

กรรมการทปรกษาโครงการฯ

ผมบทบาทสำคญยงของกรรมการทปรกษาคอ “ประธานกรรมการทปรกษา” ตอง

สามารถใหคำแนะนำ สรางใหเกดความรวมมอจากภาคภาคสวนตางๆ ได ทงยงตองเหน

ความสำคญของการสนบสนนใหพนทขบเคลอนงานดานการศกษาดวยตนเอง โดยใน 10

จงหวดทดำเนนงานเหนตรงกนวา “ผวาราชการจงหวด” คอ ผทมคณสมบตเหมาะสม

ในการเปนประธานกรรมการทปรกษา เพราะสามารถอำนวยความสะดวกในการดำเนนงาน

โครงการตางๆ ใหเปนไปดวยความเรยบรอย โดยมทองถนจงหวดรวมเปนคณะกรรมการ

ทปรกษา

คณะกรรมการยกระดบการเรยนร

ประกอบดวยภาคหลกทมความเกยวของกบโครงการโดยตรง เปนหนวยงานทมบทบาท

สนบสนนการพฒนาการศกษาของเดกและเยาวชนอยแลวในโครงสรางงานประจำและ

ควรมาจากทงภาครฐ เอกชน และภาคประชาสงคม เชน พระสงฆผไดรบการเคารพนบถอ

จากคนในจงหวด ผนำชมชน นายแพทยสาธารณสข นายกองคการบรหารสวนจงหวด

ผอำนวยการสำนกงานเขตพนทการศกษา ผอำนวยการ กศน. พฒนาสงคมและความมนคง

ของมนษยจงหวดนายกเทศมนตรตวแทนผปกครองตวแทนสภาเดกและเยาวชนตวแทนจาก

หอการคา และสภาอตสาหกรรมจงหวด ตวแทนจากส อมวลชนทองถ น เปนตน โดย

“ประธานคณะกรรมการ” และ “เลขานการ” คอ ผ มบทบาทสำคญตอการบรณาการ

ความรวมมอเพอสนบสนนใหเกดการทำงานในพนทซงจากประสบการณของการดำเนนงาน

ใน 10 จงหวด พบวา ผทจะมาทำหนาทประธาน ไมจำกดวาเปนบคคลทอยในขายงาน

การศกษาเทานนแตควรเปนบคคลทแวดวงการศกษาใหการยอมรบ


ในคณะทำงานหลก ควรมองหาผทมคณสมบตเหลาน มาเปน “ผนำทพ”

• คดนอกกรอบ ไมยดตดกบกฎการทำงานในระบบ

• มบารมสรางใหเกดการสนบสนนทรพยากรและความรวมมอจากทกภาคสวนได

• มเวลา สามารถเขารวมคดงาน ใหคำแนะนำไดสมำเสมอ

• เหน “ภาพฝนปลายทาง” โครงการชดเจน


คณะกรรมการยกระดบการเรยนร ควรประกอบดวย

ประธานคณะกรรมการหรอ“ผนำทพ”

บทบาทสำคญของผทำหนาทประธาน คอ การเหน “ภาพฝน” ของโครงการอยาง

ชดเจน เขาใจ พนธกจทเกดจากการเหนภาพฝนรวมกน สามารถดงความรวมมอ สรางแรง

บนดาลใจใหเกดการระดมทรพยากรรปแบบตางๆจากภาคในพนท

เลขานการ และทม

ผ ขบเคล อนงาน “ตวจรง” ทำหนาท ตดตามงานตามกำหนดตาราง กจกรรมของ

โครงการในแตละขนตอนและประสานฝายตางๆทงในระดบจงหวดและในพนทการดำเนนงาน

ฝายตดตาม นเทศ

ทำหนาทตดตาม นเทศงานภายในเพอชวยกระตนใหคนทำงานในโครงการฯ มกำลงใจ

ในการทำงาน เสรมศกยภาพกนและกนของคนทำงานโดยชวยกนคนหาอปสรรค ปญหา

ในระหวางการดำเนนงาน รวมกนวเคราะหหาทางแกไข เพอควบคมใหการดำเนนงานบรรล

ตามเปาหมาย

ฝายประชาสมพนธ เพอการสอสารและสรางความรวมมอ

ทำหนาทเช อมประสานสอทองถนและสาธารณชนในทองถนใหเหนผลงาน ความ

เปลยนแปลงทเกดขนจากการดำเนนงานในโครงการฯ เพอหวงใหเกดการขยายความรวมมอ

มภาคมารวมมากขนเพอใหโครงการฯดำเนนอยางยงยน

ฝายประเมนผล

เปนฝายทมความสำคญอยางยงตอการดำเนนโครงการฯ เพราะทำใหเหนวาโครงการฯ

ทดำเนนมานนบรรลวตถประสงคหรอไม อยางไร มความคมคาในการจะดำเนนการตอไป

หรอไมจดเดนจดดอยในโครงการฯคออะไรอยตรงไหนและจะปรบปรงอยางไรหากมการ

ดำเนนงานตอไป


ปจจยททำใหการทำงานกบภาคไปไดดคอ

• ผนำองคกรทกระดบทกภาคสวนตระหนกถงความสำคญ ความจำเปนในการ

มขอมลเดกและเยาวชนทถกตองตรงกนเพอใชวางแผนการทำงานในสวนท

องคกรมหนาทรบผดชอบและบรณาการการทำงานรวมกน

• ความรวมมอของภาคเครอขายในพนทและระดบทองถนรวมมอปฏบตงาน

ทกข นตอนอยางเตมกำลงดวยความรบผดชอบและคำนงถงผลทเกดกบ

อนาคตของเดกและเยาวชน


คณะทำงานในพนท

ประกอบดวยแกนนำจากหนวยงานทเกยวของกบการพฒนาคณภาพชวตเดกและ

เยาวชนในระดบตำบล เชน ผบรหาร สมาชกองคกรปกครองสวนทองถน ผนำชมชน ผนำ

กลมเครอขายตางๆประสานความรวมมอกบคณะทำงานระดบจงหวดดำเนนงานและตดตาม

ผลในตำบลตามแผนงานทกำหนดในโครงการฯ


ตอนทโครงการฯ นเขามาและเราไดรบมอบหมายใหทำ กมคำถามในใจตลอดวา

ทำไม อบจ. ตองมาทำงานเรองน ทงทไมใชหนวยงานดานการศกษาโดยตรง

แตเมอมาลงมอทำแลว กคนพบวาทองถนตองร ตองเขาใจชมชนของตนเอง

ตองมสวนรวม ความรสกทเคยมวากำลงทำ “งานฝาก” กเปลยนไป รสกวา

นไมใชงานฝาก แตเปนหนาทตองทำและตองสรางความเชอมนตอองคกรภาค

ทรวมกนวาเราจะตองทำอยางจรงจง

โครงสรางการดำเนนงาน

โครงการยกระดบการพฒนาการ

เรยนรระดบจงหวด

คณะกรรมการทปรกษา

ทมเลขานการ

ประเมนผล

คณะทำงานในพนท(ตำบลชมชน)




ตดตามนเทศ ปชส.+ระดมทน

คณะกรรมการยกระดบการเรยนร

ผแทนจาก1.ภาคดานความร2.ภาคหนวยงานประจำ3.ภาคประชาสงคม4.ภาคภาคธรกจ

ประธานคณะกรรมการ (ผวาราชการจงหวด)

คณะกรรมการ (ทองถนจงหวด)

ขอควรคำนงในการสรรหาคณะทำงาน

“ผนำทพ” ตองไดรบการยอมรบจากคนในพนท

ประสบการณจาก 10 จงหวดดเดนในโครงการฯ พบวาประธานคณะกรรมการ หรอ

“ผนำทพ” มความสำคญยงในการขบเคลอนใหงานดำเนนอยางตอเนอง ผทำหนาทสรรหา


คนทำงานจงควรใหความสำคญกบการพจารณาเฟนหาผทจะมาทำหนาทประธาน โดยไม

จำกดวาเปนบคคลทอยในขายงานการศกษาเทานน แตควรเปนบคคลทแวดวงการศกษา

ใหการยอมรบ เปนผมความเขาใจเรองการพฒนาการศกษา การเรยนรของเดกและเยาวชน

สรางแรงบนดาลใจใหเกดการระดมทรพยากรรปแบบตางๆจากภาคในพนทไดและทสำคญ

ควรเปนผทรจกทองถนของตนเองเปนอยางด

เลขานการ “หวใจททำใหงานเคลอนได”

ดวยแนวคดการทำงานของโครงการฯ เรยกรอง “การมสวนรวมและเวลา” จากผทำงาน

ในการสรรหาบคลากรเพอมารวมเปนทมทำงาน ผรบหนาท “เลขานการ” นอกจากเปน

บคคลทมาจากหนวยงานทมหนาทรบผดชอบเกยวของกบการพฒนาเดกและเยาวชนในงาน

ประจำอยแลว ยงควรม “จตอาสา” พรอมจะทำงาน และผทรบผดชอบในฐานะเลขานการ

ถอเปน“หวเรอ”ของทม จงควรมความเขาใจในภารกจมบคลกภาพสอดคลองกบ“ผนำทพ”

และมคณสมบต “เกงดมใจมองไกล ประสานไดสบทศ”คอเปนผทไดรบการยกยองวาม

คณธรรม พรอมเสยสละเวลาและมงทำงานเพอสวนรวม ทงยงมมนษยสมพนธทดเปนกำลงใจ

ใหเพอนรวมงานไดและควรเปนผทอยในสงกดอบจ.ซงทำงานอยางใกลชดกบสสค.

ทกคนเหนบทบาทของตนอยางชดเจน

กอนเรมดำเนนงาน ควรจดความสมพนธทางบทบาทใหชดเจน เชน คณะทำงานภาค

ระดบจงหวด เปนกลไกในการพฒนาและตดตามการดำเนนงานเชงยทธศาสตร ประสาน

ระดบแผนงานและทรพยากร ตดตาม ใหคำแนะนำในการดำเนนงาน สวนแกนนำระดบ

ตำบลมลกษณะเปน “สภาผนำ” คอมการแบงความรบผดชอบในการสนบสนนใหเกด

กจกรรมการเรยนรในชมชนเปนตนซงจากประสบการณของ10จงหวดทเขารวมในโครงการฯ

พบวา การพฒนาศกยภาพแกนนำระดบตำบลและกำหนดบทบาทความสมพนธในการทำงาน

เชงระบบกบกลไกอนทมโดยเฉพาะกลไกคณะทำงานระดบจงหวด จะทำใหเพมขดความ

สามารถในการทำงานทงเชงคณภาพและปรมาณไปพรอมกน

ตวอยางผลความสำเรจจากการ“จดทพจดทม” • การจดตงสภาการศกษาและมลนธสภาการศกษาภเกตใหเปนกลไกความรวมมอ

รองรบการดำเนนงานในระยะยาว เรมจากการจดทพทม “ผนำทพ” ทไมใชคนใน

ภาคการศกษา แตเปนผมวสยทศนในการจดการเรยนรของจงหวด สามารถสราง

ศรทธาและประสานความรวมมอทงกบผวาราชการจงหวด คนในภาคการศกษา

องคกรปกครองทองถน และภาคประชาสงคมในจงหวดไดอยางด นอกจากน

บคลากรหลกในคณะทำงานทเปน “ตวจรง” จากคนทำงานในพนททำใหการ

ทำงานบรรลผล


• “ผนำทพ” ทเปนอดตผอำนวยการสถานศกษาของชยภมทเปนทยอมรบนบถอของ

คนทงในและนอกแวดวงการศกษา มการจดตงสภาสงเสรมการเรยนรและพฒนา

ทกษะชวตเดกและเยาวชนจงหวดชยภม (สรช.) ใหเปนหลกในการประสานการ

ดำเนนงานยกระดบการพฒนาการเรยนร สรช.เปนทรวมของความคด ความรวมมอ

ในการขบเคลอนงานมผอ.กองการศกษาศาสนาและวฒนธรรมอบจ.ชยภมเปน

ฝายเลขานการ มพระสงฆทไดรบการยอมรบนบถอเปนทปรกษาและศนยรวมใจ

สำคญ

• นาน ม “ผนำทพ” ทเปนนกการศกษาทไดรบการยอมรบและสามารถระดมความ

รวมมอในจงหวดไดอยางกวางขวาง คณะทำงานมรกษาการ ผอ.กองการศกษาฯ

องคการบรหารสวนจงหวดเปนเลขา กลไกบรหารมการจดตงศนยอำนวยการปฏรป

การเรยนรระดบจงหวดทเปนศนยประสานงานกลางของจงหวด และมศนยดำเนน

การปฏรปการเรยนรระดบตำบลเปนศนยปฏบตการในตำบลพนทเปาหมาย

• ผวาราชการจงหวดเหนความจำเปนของการยกระดบพฒนาการเรยนร ประกาศให

เปนวาระของจงหวด ทำใหเกดพลงจากทกภาคสวนในการขบเคลอนการดำเนนงาน

ทงภาครฐและเอกชนในจงหวด มการกำหนดเปนวาระการประชมหวหนาสวน

ราชการอยางตอเนอง

• องคการบรหารสวนจงหวดเปนเจาภาพหลกและเปนศนยกลางในการยกระดบการ

พฒนาการเรยนรจงหวด สงผลใหการดำเนนงานสามารถสรางการมสวนรวมจาก

ทกภาคสวนได

• มการจดตงศนยการเรยนรสำหรบเดกเฉพาะกลมเพอเชอมโยงการทำงานในรปของ

เครอขายจากระดบตำบลสจงหวด เชน การจดตงศนยการเรยนรเพอเดกปฐมวย

ของจงหวดยะลาการจดตงศนยการเรยนรเพอเดกพการเปนตน


บทท3ดำเนนงานบนฐานขอมลความรทเปนระบบ

ขอมลความรทเปนระบบรอบดานเกดจากการมสวนรวม

เพราะการดำเนนโครงการเพอยกระดบพฒนาการเรยนรโดยจงหวดจดการตนเอง มงหวง

ใหเปนโครงการทบรณาการเปาหมายและทรพยากร ระดมการมสวนรวมของบคลากรและ

หนวยงานทกภาคสวนในจงหวด สรางวสยทศนจงหวดและจดกระบวนการดำเนนงานบน

พนฐานทางปญญาเปนการดำเนนงานโดยอาศยขอมลชมชนดงนนการจดเกบขอมลความ

รอยางเปนระบบ เพอนำมาใชตดสนใจวางแผนดำเนนงานสอดคลองกบความตองการและ

บรบทของแตละจงหวดจงเปนกระบวนการทมความสำคญยง

สำหรบขอมลทเกยวของกบเดกและเยาวชนทควรมการรวบรวม และทำการสำรวจเพอ

นำมาตดสนใจนน ควรเปนขอมลรอบดาน ไมเพยงเจาะจงรวบรวมตวเลขทเกยวของกบ

พฤตกรรมปญหาเดกและเยาวชนในจงหวด ดงนน ในการนำขอมลมาพจารณา จงควรม

ขอมลเหลานดวย

1.ขอมลพนฐานไดแกจำนวนประชากรวยทารกวยเดกวยรน

2.ขอมลเศรษฐกจครอบครวในชมชน

3.ขอมลทางดานสงคมและประเพณวฒนธรรมชมชน

4.ขอมลทรพยากรและภมปญญาของชมชน

5.ขอมลสภาพปญหาพฤตกรรมเยาวชนและสาเหตทเกดขน

6.ขอมลภารกจของหนวยงานภาคทเกยวของกบการจดการศกษาในพนทดานตางๆ


ในขนตอนการวเคราะหปญหา คณะทำงานในพนทขาดการเตรยมตว และไมร

สถานการณเดกในพนทของตนเอง รบรเพยงจากสอแตเมอมการทบทวนการจดเกบ

ขอมลจากหนวยงานทเกยวของ เชน สาธารณสข ฝายการศกษา มาเปนพนฐาน

ขอมลโครงการ ผลลพธกคอ ทำใหมรปธรรมชดเจนขนในการจดกจกรรม


ประโยชนของการมขอมลความรทเปนระบบ ขอมลความรทมการจดเกบอยางเปนระบบ คอตองมขอมล และมการประมวลผลเพอ

นำมาวเคราะหและใชงานในเรองตอไปน

• เพอใชสรางวสยทศน กำหนดเปาหมายปลายทางและรายทาง ใหเปนไปอยางม

สวนรวมและสอดคลองกบบรบทของพนทและความตองการอยางแทจรง

• เพอใชในการกำหนดวธการ ขนตอนการขบเคลอน จดวางโครงสรางการบรหาร

จดการงานใหเปนไปตามวสยทศน

ขอมลความรทเปนระบบประกอบดวยคณสมบตทสำคญดงน

1. มความถกตองแมนยำ ขอมลทดควรจะมความถกตองแมนยำสง หรอสามารถ

ควบคมใหมความคลาดเคลอนนอยทสด

2. เปนขอมลททนสมยทนตอความตองการของผใชถาผลตขอมลออกมาชากไมม

คณคาถงแมจะเปนขอมลทถกตองแมนยำกตาม

3. มความสมบรณครบถวน เปนขอมลท ใหขอเทจจรง (facts) หรอขาวสาร

(information)ทครบถวนทกดาน

4. สะดวกตอการคนหา ขอมลทไดรบสวนใหญจะกระจดกระจาย ควรจดขอมลให

อยในรปแบบทกระทดรด ไมเยนเยอสะดวกตอการใชและคนหาผใชมความเขาใจ

ไดทนท

5. ตรงกบความตองการของผใช ขอมลทจดทำขนมาควรเปนขอมลทผใชขอมล

ตองการใชและจำเปนตองรหรอเปนประโยชนตอการจดทำแผนกำหนดนโยบาย

หรอตดสนปญหาในเรองนนๆ

6. มความตอเนอง การเกบรวบรวมขอมล ควรอยางยงทจะตองดำเนนการอยาง

สมำเสมอและตอเนอง เพอจะไดนำไปใชประโยชนในดานการวเคราะหวจยหรอหา

แนวโนมในอนาคต


เมอเรากลบไปสำรวจขอมลในชมชนแลวมานำเสนอในเวทเพอระดมความเหน เรา

พบวากระบวนการทำงานแบบบรณาการเปาหมายและทรพยากร โดยรอฟนวถ

ชมชนในอดตทเปนเอกลกษณของทองถน ชวยกระตนใหเกดความรวมมอจาก

คนในชมชนไดมาก เพราะเปนรปธรรม และคนสามารถเขารวมได


วเคราะหสงเคราะหขอมลความรอยางมสวนรวมกอนนำไปวางแผน

หลงจากเกบรวบรวมขอมลความรทเกยวของกบเดก เยาวชนทกดานเสรจเรยบรอย

คณะทำงานควรชวยกนสรปขอมลความรโดยประสานกบหนวยงานราชการ ผทมความรใน

ชมชนและจงหวดเชนครเยาวชนสาธารณสของคกรททำงานเกยวของกบเยาวชนเขามา

ชวยทำใหเหนเรองราวทงหมดของชมชนเพอนำไปสการวเคราะห

ในขนตอนการวเคราะหขอมลความร ควรมการวเคราะหโดยจดเวทชมชนใหภาคภาค

ประชาชนเขามามสวนรวมในการรบร เพอสะทอนขอมลทคนพบทสำคญ เชน จำนวนเดกท

ออกจากโรงเรยนกลางคน จำนวนแมวยรน จำนวนเดกทอานไมออก เขยนไมได สภาพ

ปญหาและสาเหต ทรพยากรและภมปญญาทองถน ทำใหชมชนเหนจดเดน จดดอยในดาน

ศกยภาพของชมชน การจดลำดบความสำคญของปญหาและระดมการมสวนรวมของชาวบาน

ในการหาแนวทางการแกไขของชมชน ผลลพธทไดจากขนตอนนคอ ชมชนจะมชดขอมล

ความรทถกรวบรวมอยางเปนระบบโดยชมชนเองกอนนำไปสการจดเวทเพอสรางวสยทศน

ตวอยางผลสำเรจในการจดทำขอมลความรอยางเปนระบบ

• ศนยขอมลเพอยกระดบการเรยนรอำนาจเจรญจดตงข นโดยในชนแรกเปนการ

บรณาการขอมลการทำงานทอยในหลายหนวยงานตางสงกดในพนทเขาดวยกน

เพอใหคณะทำงานไดทราบถงสถานการณเดกและเยาวชนในภาพรวมของจงหวด

กอนทจะพฒนาตอไปเปนฐานขอมลในระดบบคคลในพนท โดยเรมจากขอมลเดก

และเยาวชนกลมเปาหมายของโครงการในพนทปฏบตงาน บนทกผานระบบออนไลน

ใหคณะทำงานในพนทไดใชประโยชนและสงผานไปสคณะทำงานสวนกลางเพอ

วางแผนการทำงานตอไป

• การพฒนาระบบสารสนเทศทยะลาใชการพฒนาตอยอดจากระบบงานดานความ

มนคงทมฐานงานในพนทโดยทำงานรวมกบ อสม. ในพนทสำรวจขอมลเดกและ

เยาวชนกลมเปาหมายพรอมบนทกในระบบสารสนเทศเพอตดตามชวยเหลอเดก

พการดอยโอกาสทตองการความชวยเหลอ พรอมทงจดใหมการรวบรวม สงเคราะห

ความรทเกยวของกบเดกปฐมวยซงเปนกลมเปาหมายของการทำงาน และนำองค

ความรทไดแนะนำใหกบเครอขายคร ผปกครอง และองคกรปกครองทองถนไปใช

ในโอกาสทเหมาะสม

• ระบบสารสนเทศทเรยกวาSurinJuvenileDataSystemซงเปนการรวบรวมขอมลเดก

และเยาวชนทหลดออกจากระบบการศกษา สงตอขอมลใหคณะทำงานสวนกลาง

ไดประสานความรวมมอกบคณะทำงานในพนทคอกำนน ผใหญบาน ตดตามเดก

กลบเขาสระบบการศกษาทงในระดบประถมตนหรอ กศน. และการศกษาในระดบ


วชาชพ และในภายหลงระบบสารสนเทศดงกลาวไดพฒนาไปสการปองกนเฝา

ระวงกอนทเดกจะหลดออกจากระบบการศกษา

• ลำพนรเรมการพฒนาระบบขอมลโดยใชขอมลจากสวนราชการทเกยวของ และ

สำรวจขอมลกลมเปาหมายประเภทตางๆ เชน เดกพการ เดกบกพรองทางการเรยนร

ซงขอมลทสำรวจในพนทไดจากอาสาสมครสาธารณสขประจำหมบาน หรอ อสม.

ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล

• นำขอมลมาใชสงเสรม สนบสนนและพฒนาการเรยนรดวยกจกรรมทหลากหลายวธ

และกำหนดเปนวสยทศนทชดเจนภายใตการมสวนรวมของทกภาคเครอขายท

สอดคลองกบความตองการและบรบทของทองถนและจงหวด โดยมสถาบนระดบ

อดมศกษาทำหนาทวเคราะหเชอมโยงขอมลของทกภาคสวนททำงานรวมกน

• เมอนำขอมลขน “ทตยภม” มาใช และพบวาขอมลไมตรงกบความเปนจรง จงได

ปรบขอมลดวยการสอบทานขอมลใหม โดยใหผนำชมชนกำนนและผใหญบานซง

เปนผใกลชดทำการสำรวจทำใหไดขอมลเบองตนทถกตองสงผลใหเกดระบบตดตาม

ชวยเหลอเฝาระวงและบนทกขอมลเชอมโยงกนเปนระบบทกระดบทงจงหวด


บทท4ความสำคญของการสรางวสยทศนรวม“ภาพความสำเรจปลายทาง”

“วสยทศน”ภาพฝนแหงความสำเรจรวมกน

“วสยทศน” (Vision) คอ การสรางภาพอนาคต เพอใหทกคนใชเปนเปาหมายในการ

เดนไปสอนาคตนน โดยนำเอาระบบการวางแผนมาใช การเขยนวสยทศนตองชดเจน จงใจ

และใหพลงปลกเราในการทำงานดงนนจงตองอาศยการคดนอกกรอบทแตกตางไปจากเดม

แตมความเปนไปไดซงมาจากประสบการณของผเขารวมกำหนด

วสยทศนเปนตวบอกความคาดหวงในอนาคตจงตอง

1. เปนฝนท “เรา” ตองการ “ทำ” ใหมนเกดขนและมเราเปนผทำ ไมใชเราฝนให

“คนอน”ทำ

2. เปนฝนทม “ผรบประโยชนสดทาย” ไมใชฝนในสงทเรา “อยากทำ” แตไมมผรบ

ประโยชน

3. แสดงจดมงมนในระยะยาวทคอนขางแนนอน

4. มเจตนารมณคอสงทตองการใหเกดทชดเจน

5. จำงายเพราะจะทำใหผทมสวนเกยวของโดยพาะผปฏบตงานจำไดและนำไปใชได

คดคำนงรอบดานเตรยมการจดเวทวสยทศน

“เวทวสยทศน” ถอเปนการระดมพลง ความผกพน ความเอออาทรและความรกท

ประชาชนและครอบครว มตอกนและกน และตอพนททกระดบ มาสรางและกำหนดความ

มงหวงในการพฒนาเดกและเยาวชนใหเปน “ภาพฝนรวมกนของคนทงจงหวด” ดงนน

ประชาชน องคกรชมชน กลมแกนนำ องคกรปกครองสวนทองถน หนวยงานภาครฐและ

ภาคเอกชนทงจงหวด ตองมจดมงหมายการพฒนาของรวมกน ซงตองเกดจากการมกรอบ

แนวทางทชดเจนททกฝายสามารถยดรวมกนได


ในการจดเวทตางๆ คนทำงานมหนาทสำคญคอ การกำหนดประเดนใหอยภายใต

โจทยการทำงานทตองทำ โดยเนนใหเหนวาเดกกำลงเผชญกบปญหาอะไร

สาธารณสขทำ โรงเรยนทำอยแลว แตยงมชองวางปญหาอยตรงไหน เหตใดพวก

เราตองมาชวยกนแกไขปญหา


หากกระบวนการกำหนดวสยทศนและจดทำโครงการฯ ในจงหวดดำเนนการดวยความ

รวบรด ไมราบรน ขาดผนำในการกำหนดวสยทศน การมสวนรวมอยในแวดวงจำกด อาจ

ทำใหผปฏบตขาดความเชอมนในการกำหนดแนวดำเนนการ และการวางแผนดำเนนงานไม

เปนเอกภาพตงแตตนการจดเวทวสยทศนจงควรคำนงถงปจจยเหลาน

• ไมดำเนนการแบบเรงรบรวบรด

• เตรยมขอมลของแตละหนวยงานโดยจดลำดบความสำคญของปญหาและวเคราะห

ขอมลทไดอยางเปนระบบเพอนำมาแลกเปลยนในเวท

• ขอมลทนำเสนอเพอใหชวยกนวเคราะห ตองรอบดาน สะทอนถงวถชวตเยาวชน

ตงแตแรกเกดจนเขาสวยรน ครอบคลมทกกลม มาจากหนวยงานหลากหลายท

ทำงานเกยวของ

• เปนขอมลททนสมย และตองสรางใหเกดความ “ตระหนกและตระหนก” แก

ประชาชนและหนวยงาน

• จดทำเปนเวทยอยหลายๆ ครง เพอใหเกดการมสวนรวมจากคนในพนทอยางแทจรง

และไดขอมลครอบคลม

• การจดเวททำไดทงในรปแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ เชน การเปดเวท

อยางเปนทางการ การพดคยภายหลงการประกอบพธกรรมทางศาสนา การพดคย

ในรานกาแฟและการพดคยในกจกรรมรวมตางๆของชมชน

• การจดเวทระดมความเหนตองกำหนดวตถประสงค เนอหา ขนตอน กระบวนการ

และเทคนคทใชรวมทงวทยากรหลกและวทยากรผชวยไวอยางชดเจน

• เนนกระบวนการเรยนรรวมกนของทกฝายและมการกระทำรวมกน


องคประกอบของการจดเวทวสยทศนใหบรรลผลตามทคาดหวง

1. เชญภาค ผมสวนเกยวของทกภาคสวนมารบร นำเสนอขอมล วเคราะหปญหา

สถานการณ เดกและเยาวชนในพนทอยาง “กลยาณมตร”

2. เปนวสยทศนทมาจากการมองรอบดาน มองอยางกวาง มองใหไกล

3. เปนวสยทศนทเกดจาก “ฉนทามต” ของทกภาค เครอขายเพอสรางใหเกด

“ความเปนเจาขาวเจาของในงาน”

4. ม “ผวาราชการจงหวด” “ผบรหารระดบพนท” เขามารบฟง รวมอยในเวท เพอ

ใหเกด “แรงบนดาลใจ” และงายตอการสรางความรวมมอ


• ในการวเคราะหปญหาตางๆ ควรนำขอมลมาจดลำดบความสำคญ โดยเกณฑ

ทสำหรบการจดลำดบความสำคญควรพจารณาจากขนาดของกลมคนทไดรบ

ประโยชน ความรายแรงและเรงดวนของปญหา ความเสยหายทจะเกดขนในอนาคต

การยอมรบรวมกนของชมชนความเปนไปไดในการแกไขปญหา/การดำเนนการ

ตวอยางขอความวสยทศนทชดเจนมพลง

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

: คนไทยมสขภาวะอยางยงยน

“คนไทยมสขภาวะยงยน” หมายถง คนไทยมสขภาพดครบใน สมต ไดแก กาย จต

สงคมและปญญา (ตามนยาม“สขภาพ”ขององคการอนามยโลก)ทงน“ระบบสขภาพ”ท

มคณลกษณะเหมาะสมยอมจะเปนหลกประกนความยงยน สขภาวะขนกบวถชวตอนดำรง

อยทามกลางสภาพแวดลอมรวมเรยกวา “ระบบสขภาพ” ตามแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาตฉบบท10กำหนดใหสงคมไทยเปน“สงคมอยเยนเปนสข”โดยมงส“ระบบ

สขภาพพอเพยง” อนประกอบดวยคนไทยสขภาพด เขาถงบรการสขภาพทด อาศยอยใน

สงคมทดและมชวตสขแบบพอเพยง

คณลกษณะของ “ระบบสขภาพพอเพยง” หมายรวมถง

• คนไทยมวฒนธรรมสขภาพและวถชวตแบบพอเพยง

• สงคมไทยมการสรางเสรมสขภาพเชงรกทสามารถลดปจจยเสยงและเออใหเกด

ปจจยพนฐานทจำเปนตอการมสขภาพด

• คนไทยมทางเลอกในการดแลสขภาพสามารถรเทาทนและผสมผสานภมปญญาไทย

กบสากลในลกษณะทพงตนเองได

• ชมชนมการจดการระบบสขภาพของชมชนเองโดยเกอกลกบเครอขายบรการสขภาพ

ปฐมภมทเขมแขง

• สงคมไทยมภมคมกนในเชงระบบทจะรบมอกบโรคและภยคกคาม

• สงคมไทยเออเฟอดแลคนจนคนทกขยากและผดอยโอกาส“ระบบสขภาพ”

จำตองมองคประกอบสำคญครบถวน ไดแก

• องคกรของรฐตามรฐธรรมนญ (เชน รฐสภา รฐบาล ศาล) ใหความสำคญกบการ

สรางสขภาวะผานการตรากฎหมายกำหนดนโยบายฯลฯโดยยดเกณฑพจารณา

ทเออตอการสรางเสรมสขภาวะ

• กระทรวงสาธารณะสข บรณาการนโยบายรวมกบกระทรวงตางๆ เพอสรางเสรม

สขภาวะแกกลมประชาชนอยางทวถง โดยดำเนนมาตรการของแตละกระทรวง

อยางสอดคลองกนตามแนวทางของแผนพฒนาสขภาพแหงชาต

• องคกรปกครองสวนทองถน กำหนดแผนและงบประมาณในการสรางเสรมสขภาวะ


โดยการมสวนรวมของชมชน

• องคกรสาธารณะประโยชน มบทบาทพฒนาสขภาวะรวมกบภาคราชการอยาง

สอดประสานเกอกลซงกนและกน

• หนวยบรการสขภาพรวมถงหนวยกำหนดนโยบายและหนวยจดสรรงบประมาณ

จดใหประชาชนเขาถงบรการดานสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค ตามความจำเปน

โดยทวถงและมคณภาพ

• สถาบนทางวชาการ รวมเรยนรกบภาคอนขางตน โดยมบทบาทสรางความรปอน

เขาสการปฏบตและการกำหนดนโยบาย/มาตรการสรางเสรมสขภาพ

• องคกรธรกจเอกชน มความรบผดชอบตอสงคมในการบรการสนคาทไมทำลาย

สขภาพ

• สอมวลชนใหขอมลทถกตองและเปนประโยชนในการดแลสขภาพและไมตกเปนเหยอ

ของการโฆษณาชวนเชอ

• องคกรระหวางประเทศ สนบสนนใหมนโยบายและมาตรการสรางเสรมสขภาวะและ

สงเสรมการเรยนรระหวางประเทศ

ตวอยางผลสำเรจในการจดทำวสยทศน

• เนองจากสภาพพนททมความกวางใหญและหางไกล นานใหความสำคญกบการ

มสวนรวมในการกำหนดวสยทศนดานการศกษาของจงหวดจงไดกำหนดใหมการ

ทำวสยทศนในระดบหนวยยอยหลายๆ แหงกอนจดเวททำวสยทศนในภาพรวม

ของจงหวด กลาวคอแยกเปนการทำวสยทศนสายเหนอและสายใตตามเขต

การศกษา ในแตละสายกเปดใหภาคสวนตางๆ ทเกยวของรวมแสดงความคดเหน

ไดอยางกวางขวางกอนทจะนำภาพความคดในแตละเวทสรปรวมเปนภาพวสยทศน

ของจงหวด

• เพชรบรและกำแพงเพชรมความคลายในการทำวสยทศนดานการศกษากลาวคอ

ใชทนของเครอขายครสอนดในพนทเปนฐานในการสรางวสยทศนจงหวด เนองจาก

เหนวาการดำเนนโครงการยกระดบการพฒนาการเรยนร เปนการดำเนนงานท

เกยวเนองจากการคดเลอกครสอนด ครสอนดจงถอเปนตนทนทสำคญของทองถน

จงจดใหมการระดความเหนจากครสอนดรวมถงภาคอนๆ ในพนทไดวาดภาพ

ความสำเรจทอยากเหนจากการปฏรปการศกษารวมกนแลวนำมากำหนดเปน

แนวทางดำเนนงาน


บทท5การตดตามงานเพอพฒนาศกยภาพยกระดบการทำงาน

ความจำเปนของการพฒนาศกยภาพคนทำงาน

เพราะ “คน” คอตนทนสำคญในการทำใหงานบรรลเปาหมาย การดำเนนงานจง

จำเปนตองพฒนาศกยภาพของคนทำงานใหมความร ความสามารถ เพอใหเกดความเขมแขง

สามารถตอบสนองตอการเปลยนแปลงและความทาทายทเกดขนในระหวางการทำงานได

รปแบบงานททำในโครงการยกระดบพฒนาการเรยนรจงหวด ไมใชงานประจำทเนนเอกสาร

แตตองดงความรและความสามารถในตวบคคลทรวมทำงานมาใชใหเกดประโยชนสงสด

ดงนน โครงการฯ จงตองใหความสำคญกบการสงเสรมใหคนทำงานไดพฒนาตนเองอยาง

ตอเนองเหนคณคาในการทำงาน

ใชเครองมอตดตามงานเพอใหคน“อยากทำทำไดและทำตอไป”

เครองมอสำคญทชวยใหผท มสวนเกยวของสามารถพฒนาศกยภาพตนเองในการ

ควบคมกระบวนการทำงาน เหนคณคาและความยงยนของการดำเนนงาน คอ การสราง

กระบวนการเรยนรดวยเทคนคการตดตามประเมนผลการดำเนนงานในแบบทใหผเกยวของ

เขามามสวนรวมในการแสดงถงผลแหงความเปลยนแปลงทงในดานผลผลต และการ

เปลยนแปลงทางพฤตกรรม

ตวอยางเครองมอเพอตดตามงานแบบ “เสรมพลง” ทใชในโครงการฯ คอ การใชการ

ประเมนผลระหวางการดำเนนการเฉพาะเรอง หรอเปนรายกจกรรม (AAR) และการประเมนผล

โดยใช“แผนทผลลพธ”


ควรจดใหมการประชมประเมนผลการดำเนนงานของทกโครงการยอยรวมกน

พรอมทงถอดบทเรยนเพอนำไปสการยกระดบการพฒนาการเรยนรอยางตอเนอง

โดยทบทวนกระบวนการกำหนดวสยทศนทเกดจากการมสวนรวมของทกภาคสวน

อยางแทจรง เพอนำไปสกระบวนการวางแผนใหบรรลตามวสยทศน


การประเมนผล ตตดามงานระหวางการดำเนนการเฉพาะเรองหรอเปนราย

กจกรรม (AAR-After Action Review)

เปนการนเทศ ตดตามงานโดยเนนในเรองคณภาพของการทำงานเฉพาะเรอง เฉพาะ

ประเดนหรอรายกจกรรมมวตถประสงคเพอใหเกดการเรยนร(ไดขอคดใหมความรใหมวธ

การใหม) จากการทบทวนทนทเมอกจกรรมสนสดลง หรอหลงจากเสรจกจกรรมไมนาน โดย

ใชการพดคยแบบ“ชวนคยชวนคด” ถงผลและวธการดำเนนงานทผานมา เทยบกบเปาหมาย

ทตงไววาแตกตางกนหรอไม ถามความแตกตาง ความแตกตางนนเกดจากปจจย เงอนไขท

สำคญอะไรบางและจะทำใหดขนอยางไร

กระบวนการดงกลาวนจะนำไปสการไดขอคด ความร และวธการใหมทนำไปสการ

ปรบปรงการปฏบตงานแบบ“กาวกระโดด”

การใช “แผนทผลลพธ” (Outcome Mapping-OM)

เปนการประเมนผลการดำเนนงาน โดยเปดโอกาสใหผ มสวนเก ยวของไดเขามา

มสวนรวมตลอดระยะเวลาตงแตเรมตนการดำเนนงานมการระบประโยชนของการปรบปรง

งานอยางเปนรปธรรม ชดเจน เปนวงจรสรางความร โดยใชการทำงาน คอ “ทำไป เรยนรไป”

จงทำใหคนทำงานมศกยภาพทจะตอบสนองตอปญหาใหมๆ ดวยความพรอมรบมอกบปญหา

หรอการเปลยนแปลงทเกดขนโดยเราสามารถใชOMประเมนผลตดตามงานในดาน

• การบรรลผลถงการเปลยนแปลงของภาคพนธมตร(BoundaryPartner)

• การบรรลผลสำเรจของแผนงาน(StrategicMap)

• กระบวนการทำงานของแผนงาน(OrganizationPractice)

ขอควรคำนงในการตดตามงาน“ทำอยางกลยาณมตร”

สงสำคญในการตดตามงาน ประเมนงานไมวาจะใชเครองมอแบบใด คอ การพยายามช

ใหเหนสงทผ เก ยวของในงานไดรบวา มสวนรวมในการรบประโยชน หรอรบผลกระทบ

อยางไรบางจงควรสรางบรรยากาศใหเกดความเปนกนเองทำใหคนทำงานเกดความรสกมนใจ

ในสงทตนเองกำลงทำและอยากทำตอ เพอปรบปรงใหดขนดงนน ในการสรางบรรยากาศ

ควรคำนงถงปจจยเหลาน

• ใชคำถามปลายเปดในการพดคย เชน เพราะอะไรจงรสกเชนนน คดอยางไรกบ

สงทเกดขน

• เมอพบความผดพลาดระหวางปฏบตงาน ไมควรตำหนตเตยนออกมาโดยตรง แต

ใชคำถามถงปจจยททำใหเกดอปสรรค เชน หากทำใหมได อยากจะปรบปรง

เปลยนแปลงเรองใด


• ใหกำลงใจทมงานสรางแรงจงใจใหเกดความรสกอยากทำงานรวมกนโดยชใหเหน

“ดานด”ของสงทเกดขนจากการทำงานแมไมเปนไปตามแผน

• ใชรปแบบการสอสาร“ทไมเปนทางการ”เชนใชLine,Facebookหรอโทรศพทพดคย

ไถถามอยาง“กลยาณมตร”

ประชาสมพนธสอสารสรางแนวรวม

ประสบการณการดำเนนงานใน10จงหวดพบวาการดำเนนงานในรปแบบของ“การ

ยกระดบ” จำเปนตองใชการสอสาร ประชาสมพนธหลากหลายชองทางเพอสรางแรงบนดาลใจ

ใหบคคล องคกร ภาค เครอขาย คณะทำงานและผเกยวของทกภาคสวน เกดความตระหนก

เหนความสำคญในการยกระดบการเรยนรของประชาชนในจงหวด ซงแตกตางกนไปตามบรบท

เชน

• การประชาสมพนธโดยใชสอทองถนหลากหลายรปแบบ เพอใหเขาถงทกระดบ

ทงหนงสอพมพทองถน แผนพบ ปายผา รายการวทย รวมทงจดชแจงผานเวท

ประชาคมนำเสนอขอมลผลการดำเนนกจกรรมในจงหวด

• การนำภาระงานประจำมาเชอมใหเกดเปนการทำงานรวมกนเปนเครอขาย เชน

การจดกจกรรมของหนวยงานสาธารณสขทมเครอขายหลกคอ สาธารณสขจงหวด

มเครอขายรองคอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล และม อสม. เปนผปฏบตงาน

เปนตน

• การสอสารกบหนวยงานสวนทองถน โดยเปดใหมการเขารวมตงแตขนตอนในการ

พฒนากรอบแนวคดการทำงาน การเลอกพนท และการสมทบทรพยากรหรอ

บคลากรในขนดำเนนการ ทำใหเกด “พนธะสญญารวม” และ “ความรสกในการ

เปนเจาของรวม” สงผลใหเกดการพฒนาแผนระดบตำบลทครอบคลมประเดนใน

การจดการเรยนรใหกลมเปาหมายไดดขน


ประชาสมพนธจงหวดและสอมวลชนทกชองทางมบทบาทสำคญยงในการสนบสนน

โครงการ โดยชวยเผยแพรการดำเนนงานทกรปแบบตงแตระยะเปดตวโครงการจน

สนสดโครงการอยางตอเนอง


ตวอยางการตดตามและพฒนาศกยภาพเพอสรางการเรยนร

• การใชกลไกการตดตามเปนเครองมอสรางการเรยนรเพอพฒนาการทำงานของ

เพชรบรและจนทบร เปนไปอยางมประสทธภาพทงกลไกตดตามทคณะทำงานจงหวด

กำหนดขนและกลไกตดตามสวนกลางของสสค.ซงกลไกตดตามเหลานมขนทงใน

รปแบบการประชมทเปนทางการ การรวบรวมขอมลตามแบบรายงานความกาวหนา

การแลกเปลยนเรยนรของคณะทำงานภายหลงสนสดกจกรรมหรอรวมถงการตดตาม

ทไมเปนทางการอนๆ

• การจดเสวนาประจำเดอนทมบคลากรทนาเชอถอเชนศ.นพ.ประเวศวะสศ.สมน

อมรววฒน ศ.นพ.วจารณ พานช เครอขายวชาการและคณะผแทนจากจงหวดมา

แลกเปลยนเรยนรอยางสมำเสมอ

• การจดคณะสอมวลชนลงพนทรวมถงสนบสนนประชาสมพนธจงหวดใหมบทบาท

มากยงขนชวยใหเกดความตนตวและมการทำงานรวมกนไดงายขน

• การจดทมวทยากรพเลยงไปชวยจงหวด รวมถงการจดกจกรรมแลกเปลยนเรยนร

เพอใหคณะทำงานจงหวดไดแลกเปลยนประสบการณทำงานนำไปพฒนางานของตน


“โรงเรยนครอบครว”ตวอยางการจดตงศนยการเรยนรเพอ“ยกระดบการเรยนรอยางตอเนอง”

จากการดำเนนงานในโครงการยกระดบพฒนาการเรยนร ของ 10 จงหวด พบวา

หลายจงหวดไดรเรมจดตงศนยการเรยนรระดบตำบล เพอดำเนนกจกรรมตามวตถประสงค

ของการจดการตนเองในจงหวด แนวคดนถอเปนการ “ถกทอ” เครอขายระหวางหนวยงาน

ทองถนใหมขอมลกจกรรมทเออตอกนในการทำงานกบกลมเปาหมายเพอ“ยกระดบ”และ

ม“ความตอเนอง”ในการทำงาน

ดงนน เพอใหเหนการทำงานแบบ “ถกทอ” และ “ตอเนอง” อยางชดเจน จงขอนำ

แนวคดในการดำเนนโครงการทมงใหหนวยงานในทองถนไดมการรวมมอกนทำงาน โดยใช

กระบวนการดำเนนงานของ “โรงเรยนครอบครว” ทแสดงผลสำเรจของการ “ยกระดบการ

เรยนร” เพราะเกดในพนทระดบหมบาน ตำบล มานำเสนอเพอมาใชเปนแนวทางของการ

ทำงานรวมกนระหวางจงหวดและทองถน

“ยกระดบการเรยนร”ตองคกบ“ความตอเนอง”

“โรงเรยนครอบครว” เปนโครงการ “ถกทอ”ความรวมมอกนระหวางหนวยงานทองถน

ท เก ยวของกบการพฒนาคณภาพชวตของเดก เยาวชน คอ โรงเรยนในชมชน กศน.

สาธารณสขระดบตำบล อบต. หนวยงานภาคประชาสงคมในชมชน ไดแก ครอบครว วด

แกนนำชมชน มหนวยงานภายนอกเขามาสนบสนนดานวชาการความร คอสถาบนเสรมสราง

การเรยนรเพอชมชนเปนสข (สรส.) และม มลนธสยามกมมาจล ธนาคารไทยพาณชย (จำกด)

ใหการสนบสนนดานงบประมาณผานโครงการพฒนาเยาวชนในชมชนทองถน4ภาคโดยม

กลมเปาหมายหลกคอเดกเยาวชนอายระหวาง9–18ปและพอแมในชมชน

“การสรางภมคมกนใหเดกดวยการจดการเรยนร หวใจสำคญอยท “ความตอเนอง”

และ “ยกระดบ” ดงนน เพอสอสารใหชาวบานเขาใจ เหนภาพอยางเปนรปธรรม เรากเลยใช

รปแบบของ “โรงเรยนครอบครว” มาเปนโมเดล เพราะภาคหลกๆ ในการขบเคลอน คอ

“บาน โรงเรยน และชมชน” (ทรงพล เจตนาวณชย : ผอำนวยการ สรส.)

โจทยสำคญของโครงการ “โรงเรยนครอบครว” คอ ความตองการลดปญหาอนเกด

จากพฤตกรรมเสยงของเยาวชนในชมชน จงมองหาทางปองกนไมใหเกดปญหา ดวยการ

สรางภมคมกนชวตใหกบเดกและครอบครว


“การทเราเขาไปรวมสนบสนนโครงการฯ น กเพราะตองการหนนเสรม ดงศกยภาพ

ของเยาวชนทมอยแลวในตว ใหงอกงามขน เพอไมใหถกอทธพลของสงเราภายนอกเขามา

ครอบงำ ซงนำไปสพฤตกรรมเสยงโดยงาย เนองจากโครงการ ‘โรงเรยนครอบครว’ เนนไปท

กจกรรมปลกฝงความรบผดชอบในตวเดก โดยเรมจากการสรางความผกพน รกและเคารพ

ซงกนและกน เหนคณคาในตนเอง และการทำตามบทบาทหนาทความรบผดชอบระหวาง

สมาชกภายในครอบครว ซงเราเหนวาเปนการสรางฐานพลงตวตนใหกบเดกไดอยางด”

(ปยาภรณมณฑะจตร:ผจดการมลนธสยามกมมาจลฯ)

สรางวสยทศนรวมในชมชนดวยภาพฝน“ครอบครวเปนสข”

การดำเนนโครงการทสรางการมสวนรวมจากคนในชมชนตองเรมจาก “ผกอการ” ซง

คอคนทม“สวนไดสวนเสย”สำหรบ“โรงเรยนครอบครว”ประกอบดวยเยาวชนในชมชนผนำ

ชมชน พอแม ครในโรงเรยน เจาหนาทจากหนวยงานทองถน มารวมกนนำเสนอ แลกเปลยน

ขอมล สถานการณปญหาในทองถนตนเอง พรอมทงพดคยถงสงทอยากเหนรวมกนในตว

เยาวชน และจดเวทสำรวจความตองการของพอแมและผใหญในชมชนเพมเตมถง “ภาพฝน

ของเดกในชมชนทอยากเหน”ซงกคอ“ครอบครวเปนสข”เปนเปาหมายสดทายของโครงการฯ

ขบเคลอนโครงการดวย“คนในชมชน”

การดำเนนงาน “โรงเรยนครอบครว” เปนการถกทอความร ความชวยเหลอจากคน

ในทองถน โดยมงหวงใหเกดการระดมทงนโยบายและทรพยากร อยางตอเนอง โดยม

โครงสรางของการดำเนนงานประกอบดวย

• กรรมการบรหารไดแกผทรงคณวฒ(เชนผบรหารโรงเรยนผบรหารจากอบต.)

ผนำชมชน (เชน พระสงฆ เจาหนาทสาธารณสข ครภมปญญา) มบทบาทหนาท

หลกคอ กำกบนโยบายของการดำเนนงงานในโครงการ และกระตน สนบสนนให

เกดความรวมมอจากคนในชมชน

• ครใหญและทม ครใหญคอแกนนำหลกคนสำคญทเปนคนทำงานในชมชนมา

จากการเลอกตง โดยคณะกรรมการบรหาร สำหรบทมงานทรวมทำงานนนมาจาก

ความสมครใจของคนในชมชนและจากการสรรหาของครใหญ เพอทำหนาทดำเนน

งานใหขบเคลอนได เชนออกแบบกจกรรม ตดตาม ประเมนผล รวมทงจดการ

บรหารโครงการ

• ผใหญใจดคอผทำหนาทใหคำปรกษาใหคำแนะนำแก“นายหม”หรอ“แกนนำ

เยาวชน”โดยเปนคนในชมชนทสมครใจรวมทำกจกรรม


• แกนนำเยาวชน คอเยาวชนทสมครใจและไดรบการคดเลอกจากครใหญและทม

ใหทำหนาทพานองเยาวชนทำกจกรรมในรปแบบ“เพลน”คอเรยนรจากการเลน

• กลมเปาหมายเรยกกนวา“ลกหม”คอเยาวชนทเขารวมในกจกรรมของโครงการ

โดยมาจากการสนบสนนของครอบครวททมครใหญรวมกนคดเลอกเขามารวม

• ผประสานงานในพนท เปนทมงานทหนาทรวมกบครใหญ เปน “ครเออ” ทชวย

ใหการดำเนนงานขบเคลอนไดตามเปาประสงคท ต งไว ทงในเร องความร งบ

ประมาณกำลงใจกำลงคนซงมาจากการเลอกตงของคนในชมชนหรอจากความ

สมครใจโดยมอบต.แตงตงใหเปนตวแทนรบผดชอบ

สรางใหเกดศรทธา“พฒนาศกยภาพคนทำงาน”

กลยทธสำคญของการดำเนนงาน คอ การสรางกจกรรมททำรวมกนระหวางเดกและ

พอแม ผใหญในครอบครว โดยกจกรรมนนตองเปนกจกรรมททำใหเกดการปรบเปลยนนสย

เปนกจกรรมทออกแบบโดยคำนงถง “เลนและเรยนอยางมความสข” และตางเปน “ทงคร

และผเรยน” ซงกนและกน จงตองมการสราง “แรงบนดาลใจ” ให “ทมครใหญ” ซงเปน

คณะทำงานหลกไดมความรความเขาใจและเหนบทบาทหนาทของแตละคนอยางชดเจน

ประโยชนของการพฒนาศกยภาพทมครใหญและคนทำงานใหมความรกและความรใน

งานทจะทำคอ สงผลใหการจดรวบรวม วเคราะหขอมลเพอสรรหากลมเปาหมายแสวงหาภาค

ผรวมงาน มความชดเจน รวมทงการออกแบบหลกสตร และการจดการใหแผนการดำเนน

งานกเปนไปอยางตอเนอง บรรลวตถประสงค การใชเครองมอเพอประเมนผลโดยเทยบเคยง

กบเปาหมายทวางไวรวมทงมระบบการใหรางวลและสรางใหเกดแรงจงใจจากคนในชมชน

“จดการความร”บนฐานตนทนในชมชนอยางแทจรง

เพราะแนวคดของโรงเรยนครอบครวคอการเรยนรแบบตอเนองดงนนการออกแบบ

หลกสตร จงตองทำโดยคำนงถงวถชวตของคนในชมชน โดยม “บานและชมชน” เปนพนท

หลกของการทำกจกรรม

หลกคดของการออกแบบกจกรรมในโครงการฯ จงเนนท “การเรยนรผานการลงมอทำ

จรง” และเหนผลคอ “ความสข” จากการกระทำนน กจกรรมทออกแบบจงเปน “การฝกฝน”

อยตลอดเวลาเพอการปรบเปลยนนสย

หลกสตรของ “โรงเรยนครอบครว” มาจากการระดมจากครอบครวทมนกเรยนเปน

กลมเปาหมาย โดยใหทกคนนกถงภาพเปาหมาย “ครอบครวเปนสข” วามหนาตาอยางไร

ดงนนแตละครอบครวจงอยากเรยนรอะไรบางโดยหลกสตรแตละวชาตองมเปาหมายในการ


เรยนร มกจกรรมในการเรยนร และมการประเมนผลการเรยนร หลกสตรของ “โรงเรยน

ครอบครว”ประกอบดวย4สาระหลกไดแก

วชาชวตและทกษะ เปนการเรยนรเรองวถชวตประจำวนตงแตตนเชาจนถงเวลากอน

เขานอนเรยนรกบพอแมโดยใหพอแมทำใหดเปนตวอยางและใหลกลงมอทำตามเชนการ

มอบหนาทในการทำความสะอาดงานบาน

วชาชมชน เปนการเรยนรจกประวต ความเปนมาของชมชนตนเอง เพอใหเกดความ

ภม ใจและเกดความร ส ก “ร กษบ านเกด” และเร ยนร ว าช มชนของตนเองมแหลง

ทรพยากรธรรมชาตอยบรเวณไหน ทสามารถนำมาใชเปนเครองมอมาหากน เปนอาหารเพอ

การดำรงชวตได

วชาชพ เปนการเรยนรวตถดบทมอยวานอกจากใหเพอใหมชวตรอดแลวยงสามารถ

ตอยอดใหกลายเปนอาชพเสรมหรอทำรายไดใหกบตวเองอยางไร

วชาการ คอการเรยนรในโรงเรยน โดยมงใหเปนการเรยนทมประสทธภาพมากขน

สามารถบรณาการความรนอกหองเรยนและในหองเรยนเขาดวยกน

“เรยนไปทำไปประเมนตนเองไปดวย”พฒนาตนเองและทมงานจากการถอดบทเรยนสมำเสมอ

เพอใหกระบวนการเรยนรมลกษณะเปน “ขนบนได” การเรยนรจงตองการ “ความตอ

เนอง”และ“การยกระดบ”ซงการประเมนผลดวยการ“ถอดบทเรยน”ถอเปนหวใจสำคญ

และเปนจดเดนของโครงการฯ เพราะมการถอดบทเรยนจากการทำกจกรรมโดย ครใหญ

นายหม (หรอแกนนำ) และ ลกหม ซงกคอกลมเปาหมายโดยตรง มารวมกนพดคยถอดบท

เรยนหลงจากทำกจกรรมเสรจสนทกสปดาหและวางแผนกจกรรมในสปดาหตอไปซงในการ

ถอดบทเรยนแตละครงม“พอแมของกลมเปาหมาย”เขารวมสงเกตการณดวย

ในสวนของทมงานผใหญ ซงประกอบดวยผประสานงานทมครใหญผใหญใจดนายหม

และผปกครอง กจะมการประเมนผลดวยการถอดบทเรยนรวมกนทกเดอน เพอประเมน

พฒนาการทเปลยนแปลงไปของ “กลมเปาหมาย” กอนนำเสนอผลทไดตอคณะกรรมการ

บรหารในวาระการประชมของ อบต. เพ อใหเกดการส อสารในวงกวาง และจดการ

ประชาสมพนธโดยนำเสนอผลงานของโครงการฯในโอกาสตางๆ


เสยงจากคนทเขารวมใน“โรงเรยนครอบครว”

จากการดำเนนงานโครงการ “โรงเรยนครอบครว” ในพนทนำรองมาตงแต ป พ.ศ.

2555 คอ หมบานหวยมาลอย ตำบลหนองสาหราย อำเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร

และตำบลหนองอยอ อำเภอสนม จงหวดสรนทร พบวาผทเกยวของกบเดกและเยาวชนทง

ทางตรงทางออมตางมความร ความเขาใจในแนวทางของการพฒนาคณภาพชวตเยาวชน

ในชมชนตนไดชดเจ นขน เกดกจกรรมททกคนไดเขามามสวนรวมคด รวมทำ รวมสมผส

ความสข

“จากการมารบผดชอบเปนพเลยงเดกแกนนำ ทำใหตวเองมความใจเยนขนมาก เรม

รจกรบฟงลกหลานมากขน ไมรบดวนสอนหรอตดสนเดกเหมอนเมอกอน” (คณะทำงานทม

ครใหญ)

“ตอนน ลกนารกขนกวาเมอกอน ใชทำอะไร กเตมใจ เราเองกไดเรยนรไปพรอมกบลกวา

เราตองเปนแมทไมใชอำนาจ แตตองใชความเปนเพอน ลกจงจะฟงเรา” (แมทรวมในโครงการฯ)

“การจดกจกรรมแตละครง เราตองคดวาเดกจะไดประโยชนอะไรบาง ไมใชพาเดกสนก

อยางเดยว หรอทำกจกรรมเสรจแลว กจบไป ตองวดผลใหไดวาเดกเรยนรอะไรบาง และตอง

มการประเมนผลการเรยนรของเดกผานพอแมของเดกดวย” (ครใหญในโครงการฯ)

“ตอนแรก ไมรสกอยากมารวมกจกรรมเลย แตพอไดทำกจกรรม กรสกสนก มเพอน

และไดลองทำอะไรหลายอยางทไมเคยทำมากอน รสกวาตวเองกลายเปนคนกลาแสดงออก

มากขน และยงไดฝกความอดทนดวย เพราะหนาทเราคอนายหม ตองดแลและพานองๆ ใน

หมบานทำกจกรรมดวยกน” (แกนนำเยาวชนทรวมโครงการฯ)

“เมอกอนเราแบงงานกนชดเจน วดกทำเร องคณธรรมจรยธรรมไป หมอกทำเร อง

สขภาพ อบต. กทำเรองโครงสรางพนฐาน แตพอมาทำความเขาใจกบโครงการฯ นกเหนแลววา

ตางคนตางทำไมไดแลว ทกหนวยงานตองประสานงานรวมกน มเปาหมายเดยวกน ทำให

เราเหนวาโรงเรยนครอบครวมลกษณะเปนหองเรยนธรรมชาต เพราะเรยนเรองใกลตว เรอง

ในชมชนของเรา ซงกนาจะสงผลใหเดกมพฒนาการ มคณภาพชวตทด อนน กเปนสวนท

อบต.ไดประโยชนไปดวยในตว” (ผประสานงานพนท ตวแทน อบต.ในโครงการฯ)


วกฤตคณภาพทางการศกษาไทยยงไมไดมแนวโนมทดขน ดงผลคะแนน O-Net ของ

นกเรยนระดบประเทศระดบชนม.3และม.6ปการศกษา2556ทเพงประกาศผลชนม.3

มคะแนนเฉลยคณตศาสตร 26.95 วทยาศาสตร 35.37 ภาษาองกฤษ 28.71 สวน ม.6 ม

คะแนนเฉล ย คณตศาสตรตำสดคอ 20.48 วทยาศาสตร 30.48 ภาษาองกฤษ 25.35

สงคมศกษา 33.02 มภาษาไทยเทานน ทไดคะแนนเกอบครง คอ 49.26 ในขณะทคณภาพ

ทางการศกษาของหลายประเทศมแนวโนมทดขนเชนจน(เซยงไฮ)บราซลโปแลนดเปนตน

ความพยายามของไทยในการปฏรปการศกษามมาแลวกวาทศวรรษ มผลทเหนเปน

รปธรรมคอการปรบเปลยนโครงสรางกระทรวงศกษาธการทรวมงานจดการการศกษาจาก

3 กระทรวงเขาเปนกระทรวงเดยวเพอความเปนเอกภาพในการจดการศกษาของประเทศ

และพยายามใหเปนกระทรวงขนาดเลก ยบรวมกรม 15 กรมเขาเปน 5 องคกรหลก มคณะ

กรรมการทำหนาทกำกบดานนโยบายของแตละองคกรกระทรวงสวนกลางใหทำหนาทเนนหนก

ในดานงานนโยบาย สนบสนนงบประมาณและกำกบตดตามและประเมนผล โดยสงเสรมให

มการกระจายอำนาจจากสวนกลางไปยงภมภาค ผลคอ ไดตงสำนกงานเขตพนทการศกษา

ซงมถง 225 เขตสำนกงานเขตประถมศกษา183 เขตและสำนกงานเขตมธยมศกษาจำนวน

42 เขต เพอกำกบและดแลงานสถานศกษาไดใกลชดขน อกทงมแนวนโยบายทจะกระจาย

อำนาจไปยงสถานศกษาใหมอสระในการบรหารจดการเองดวย รวมทงใหมการกระจายอำนาจ

ใหทองถนจดการศกษาเพมขนซงจดสรรงบประมาณโดยตรงไปยงองคกรทองถน

พลงความรวมมอ

เพออภวฒนการเรยนรในพนท ดร.เจอจนทร จงสถตอย


ในทางปฏบต การบรหารจดการของกระทรวงศกษาธการยงมลกษณะการตดยดเชง

ภารกจ/หนาทมาก มการบรหารงานในแนวดง ไมเออตอการบรหารงานในแนวราบ อกทง

ยงยดวา งานการศกษาเปนหนาทของกระทรวงศกษาธการเทานน และมระบบบรหารทตดยด

กบกฎระเบยบสงมากกวาการบรหารตามเพอเปาหมายของการพฒนาสวนสำนกงานเขต

พนทการศกษาทจดตงขนนน มลกษณะการบรหารคลายคลงกนกบสวนกลาง คอยดตดกบ

กฎระเบยบ ภารกจสวนใหญมงเนนการทำหนาทบรหารงานทวไปและ บรหารงานบคคล

มากกวาการบรหารงานวชาการทจะชวยสงเสรมและกำกบดแลคณภาพการศกษาของสถาน

ศกษาในเขตพนท การปรบโครงสรางดงกลาว จงยงไมไดสงผลตอคณภาพการเรยนร คณภาพ

การศกษาจงยงอยในสภาพเดม เชน ผลสมฤทธทางการเรยนตำ เดกอานไมออกเขยนไมได

รวมถงปญหาการศกษาอนๆ เชน ความเหลอมลำในโอกาส และคณภาพ เดกออกจาก

ระบบโรงเรยนกลางคน เดกมพฤตกรรมไมพงประสงค เชน ตดเกมส ตดการพนน ตดยา

กอเหตววาทรนแรงตงครรภกอนวยอนควรฯลฯ

หนมาดการลงทนเพ อการศกษาของไทย ในภาพรวมไทยจดสรรงบประมาณอย

ประมาณ1ใน5ของงบประมาณแผนดนซงสงกวาหลายประเทศทมการลงทนนอยกวาแต

มผลสมฤทธทางการศกษาสงเชนเวยตนามมาเลเซยเกาหลญปนเปนตนการจดสรรงบ

ประมาณทางการศกษาของไทยไมไดถกจดลำดบความสำคญตามเปาหมายของการพฒนา

อกทงสวนใหญยงไมไดกระจายอยางเพยงพอไปยงเขตพนทการศกษาและสถานศกษาเพอ

การพฒนาคณภาพการจดการเรยนการสอน ทใหสอดคลองกบสภาพปญหาและความ

ตองการในการพฒนาของพนท และไมชวยลดความเหลอมลำในโอกาสเขาเรยนของเดก

และความเหลอมลำทางคณภาพการศกษาระหวางโรงเรยน

จากประเดนดงกลาวพอชไดวาปญหาการศกษาไทยนาจะอยทประสทธภาพของการ

จดการมากกวาการขาดแคลนหากจะเรงพฒนาคณภาพการศกษาใหไดผล รฐคงตองปรบ

เปลยนแนวคดและวธการจดการใหม ไมวาจะเปนการจดการดานงบประมาณการศกษา

การจดลำดบความสำคญของการลงทน การกระจายอำนาจลงสหนวยปฏบตเพมขนเพอ

ความยดหยนหลากหลายทจะจดการศกษาทเนนตวเดกและสนองตอบความตองการของ

ทองถน หรอการจดการระดมสรรพกำลงมาเพอการศกษา (All for education) หรอดงพลง

เครอขายทงจากองคกรและบคคลมารวมอภวฒนการเรยนรในพนทเพอกอบกวกฤตทางการ

ศกษา

ในตางประเทศ เชนสหรฐอเมรกาสหราชอาณาจกร เนเธอรแลนด ฮองกง ญปนฯลฯ

มบทเรยนทใชการรวมมอ ดงพลงจากภาคสวนตางๆ ไดแก มหาวทยาลย สถานศกษา

หนวยงานภาครฐภาคเอกชนองคกรไมแสวงหากำไรชมชนพอแมและภาคอนๆเพอหนน

เสรมคณภาพการเรยนรของการศกษาขนพนฐาน มวตถประสงคการหนนเสรมกลมเปาหมาย


ไดแก 1) การพฒนาการศกษาโดยรวมหรอพฒนาทวทงโรงเรยน ไมเฉพาะเจาะจงสาขาวชา

ทงระดบประถมศกษาและมธยมศกษา บางโครงการมงเนนกลมเปาหมายทเปนเดกกลมเสยง

และดอยโอกาส หรอเดกในพนทใกลเคยงมหาวทยาลย 2) การพฒนาการอานออกเขยนได

ทกโครงการมงเนนกลมเปาหมายนกเรยนในระดบชนไมเกนปท 8 ทเปนเดกดอยโอกาส

ยากจน ผลการเรยนตำ เดกชนพนเมอง และเดกในพนทชนบทหางไกล 3) การพฒนาการ

เรยนการสอนคณตศาสตรและวทยาศาสตร เทคโนโลย และเทคโนโลยสารสนเทศ ในระดบ

ตงแตกอนประถมศกษาถงมธยมศกษา โดยมงหวงวาเดกมความสนใจในวชาดงกลาวมากขน

และสมฤทธผลทางการเรยนดขนมแรงจงใจในการเขาศกษาตอวชาทางดานวทยาศาสตร

วศวกรรมศาสตร แพทยศาสตรในมหาวทยาลยและเขาสอาชพดงกลาวในอนาคตดวย

4) การพฒนาการเรยนการสอนสำหรบเดกทมความสามารถพเศษ (Gifted and Talented)

และการศกษาสำหรบกลมเปาหมายพเศษไดแกเดกดอยโอกาสยากจนผอพยพชนกลมนอย

ชนพนเมอง หรอเดกในภมภาคชนบทหางไกลซงครอบคลมตงแตระดบกอนประถมศกษา

จนถงมธยมศกษา

ลกษณะของความรวมมอรวมพลงในตางประเทศดงกลาว สรปไดวามสามรปแบบ

รปแบบทหนง เปนโครงการของรฐ หนวยงานของรฐเปนหนวยงานกลาง บรหารหรอกำกบ

การดำเนนงานโดยคณะกรรมการ โดยมมหาวทยาลยทำหนาทเปนแกนหลกทางวชาการ

รปแบบทสอง ไดแก โครงการของรฐซงมหาวทยาลยทำหนาทเปนศนยบรหารและแกนหลก

วชาการมหาวทยาลยพฒนารปแบบหรอวธการพฒนาการเรยนรจากผลงานวจยและนำไป

ใชกบโรงเรยนเครอขาย ดวยความสนบสนนจากองคกรของรฐระดบชาต หรอมลรฐหรอทองถน

สวนรปแบบท3โครงการทมหาวทยาลยเปนผรเรมและเปนแกนหลกทางการบรหารและวชา

การดำเนนการเปนเครอขาย รวมพลงกบโรงเรยน ภาคธรกจอตสาหกรรม องคกรของรฐ

ชมชน พอแม องคกรทองถน และองคกรภาคอน ๆ โดยอาจไดรบเงนอดหนนจากรฐ หรอ

เปนการดำเนนงานดวยเงนคาบำรงจากสมาชกหรอรเรมดำเนนการในลกษณะงานบรการชมชน

(Outreach Program หรอ Community Services) ทงทเปนเครอขายและเปดกวาง ดวย

งบประมาณของมหาวทยาลยหรอไดรบการสนบสนนจากรฐหรอมลนธตางๆหรอภาคเอกชน

สำหรบบทบาทของหนสวนในเครอขาย ไดแก 1) มหาวทยาลยเปนแกนหลกเครอขาย

หรอแกนหลกทางวชาการ การเปดใหนกเรยนและครเขาไปใชหองทดลองปฏบตการ การใช

แหลงเรยนร หองสมด เครองมออปกรณประกอบการเรยนการสอน 2) โรงเรยน ตองระดม

บคลากรภายในตงแตครใหญ คร บคลากรดานตาง ๆ เขามารวมในกระบวนการพฒนา

ตลอดกระบวนการตามบทบาท 3) องคกรทางการศกษาระดบทองถน สนบสนนในการ

ประสานงานระหวางโรงเรยนกบหนวยงานภาครฐระดบสงขนไป การใหคำแนะนำปรกษา

ดานการดำเนนโครงการ การชวยแสวงหาความชวยเหลอทางวชาการหรอการเงนจาก


ภายนอก 4) พอแมและสมาคมผปกครองและคร จดหรอเขารวมกจกรรมอาสาสมคร

พฒนาการเรยนรของเดก การใหความสนบสนนดานความร หรอเวลา หรอเงนอดหนนตาม

อตภาพ การแสวงหาความสนบสนนจากภายนอกในรปแบบตาง ๆ และการชวยเผยแพร

ขาวสารขอมลของเครอขาย 5) ภาคธรกจอตสาหกรรม มบทบาทในการใหความรดวยการ

บรรยายหรอจดกจกรรมหนนเสรม เปดสถานประกอบการหรอหองทดลองปฏบตการให

นกเรยนการเรยนร การรวมใหคำแนะนำ และ/หรอการจดสรรเงนอดหนนการดำเนนงาน

เครอขาย 6) องคกรหรอผเชยวชาญระดบทองถน เชน ผนำชมชน ศลปนพนบาน ภาค

ประชาสงคม ศนยประชาคม หองสมดประจำทองถน ฯลฯ รวมมบทบาทในเครอขาย

หลายแบบ เชน การแบงปนความรความเชยวชาญหรอเวลา หรอวสดเงนอดหนนในรปของ

การรวมเปนคณะทำงาน การบรรยาย การสอนเสรม การตว การจดกจกรรมหนนเสรม

ของตนเองการเผยแพรขอมลขาวสาร(อรณศรจตตแจง,2553)

บทเรยนจากตางประเทศดงกลาว มทงการจดการเชงพนท แมวาจะไมไดระบเปนการ

จดการเชงพนท แตกสงเกตไดวา มบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถน มสมาคมคร

ผปกครอง ผเชยวชาญในทองถน มหาวทยาลยทำหนาทในลกษณะงานบรการชมชน ดแล

เดกดอยโอกาส เดกกลมเสยง เดกยากจนในบรเวณใกลเคยงมหาวทยาลย และทไมเนน

เชงพนท เชน โปรแกรมการจดการเรยนการสอนสำหรบเดกทมความสามารถพเศษ หรอ

การจดการเรยนการสอนทางไกลสำหรบผอยหางไกล

สำหรบประเทศไทย สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย ไดรเรมโครงการวจยและ

พฒนาเครอขายเชงพ นท เพ อหนนเสรมคณภาพการเรยนร ของเดกและเยาวชน (Local

Learning Enrichment Network หรอ LLEN) โดยเชอวา สามารถระดมพลงทรพยากรทงคน

ความร งบประมาณและอนๆทมอยในพนทยกระดบคณภาพการเรยนรของเดกและเยาวชน

ได อนเนองมาจากทน/ประสบการณทสะสมมาในการขบเคลอนการเปลยนแปลงในพนทม

เปาหมายเรองแกปญหาความยากจน พฒนาสงคมและสขภาวะ โดยใชหลกการความรวม

มอและเรยนรรวมกน ภายใตชอวา ABC (Area-Based Collaboration) ขอบเขตของพนทใช

จงหวด(สลาภรณบวสาย,2555)โครงการLLENมภารกจหลกคอการระดมสรรพกำลงทม

อยในพนท(AllforEducation)ในลกษณะArea-Basedดำเนนการใน15จงหวดเปนจงหวด

นำรอง ผนกกำลงใหทกภาคสวนชวยกนยกระดบคณภาพการเรยนรของนกเรยน โดยม

มหาวทยาลยเปนแกนหลกทางวชาการและประสานงานเครอขายผลการดำเนนงานไดทำให

เกดเปล ยนแปลงในตวผ เรยน คร โรงเรยน อาจารยมหาวทยาลยและภาคเครอขาย

(เจอจนทร จงสถตอย และอรณศร จตตแจง,2556) การดำเนนงานในรปแบบเครอขายและ

รวมมอ มหลกการใกลเคยงกบการดำเนนงานในตางประเทศ ผลลพธโครงการนชใหเหนวา

ถาเปลยนแนวคดการจดการศกษาใหม เปลยนแนวทางการพฒนาครทเปนหวใจสำคญตอ


คณภาพการจดการเรยนรดงพลงความรวมมอจากภาคสวนตางๆมหาวทยาลยปรบภารกจ

ในการเปนแกนสนบสนนทางวชาการและประสานงานเครอขาย สามารถผลกดนและ

ยกระดบคณภาพการเรยนรของเดกในพนทได

ในชวงเวลาตอมา สำนกงานสงเสรมสงคมแหงการเรยนรละคณภาพเยาวชน (สสค.)

ไดดำเนนการชดโครงการ“จงหวดปฎรปการเรยนร”จำนวน10จงหวดมวตถประสงคเพอ

สรางความเขมแขงแกจงหวดในการปฏรปการศกษาใหเหมาะสมกบบรบทของแตละจงหวด

ในการดำเนนโครงการมองคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) เปนหนวยประสานงาน นบเปน

ความพยายามทจะใช “ยทธศาสตรจงหวด” เปนเจาภาพการจดการศกษาในพนท (สสค.

2557) ในการดำเนนงานในระยะเพยง 1 ป คงจะสามารถถอดบทเรยนเชงกระบวนการและ

เชงระบบเพอการดำเนนงานใหสำเรจตามเปาหมายตอไปได

นอกจากการดำเนนการจากสองชดโครงการทกลาวขางตน ยงพบวา อกหลายภาคสวน

ทพยายามสนบสนนการพฒนาคณภาพไมวาจะเปนภาคเอกชน เชน ธนาคารกสกรไทย

รวมมอกบ สกว. ดำเนนโครงการเพาะพนธปญญาเพอพฒนานกวจยระดบมธยม (ยววจย)

ใหครเนนการปรบระบบคดและวธจดการเรยนการสอนทใชโครงงานบนฐานวจย (Research-

Based Learning) โดยมมหาวทยาลยเปนพเลยง มลนธสยามกมมาจลใหการสนบสนน

โรงเรยนตางๆ ในการจดการเรยนการสอนทยดหลกการของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ซงมมหาวทยาลยชวยกำกบดแล ธนาคารกรงไทยดำเนนโครงการกรงไทยสานฝนโรงเรยนด

ใกลบานจำนวน 94 โรงเรยน นอกจากนยงมสมาคม มลนธ องคกรธรกจอนๆ ทชวย

สนบสนนคณภาพการศกษาหรอชวยเหลอสนบสนนเดกทดอยโอกาสในรปแบบตางๆ เชนการ

ใหทนการศกษา สนบสนนวสดอปกรณการศกษา การพฒนาทกษะชวตหรอทกษะอาชพ

แกเดกฯลฯ

ประเดนเพอพจารณา

การเพมประสทธภาพในการจดการศกษาอยางจรงจง นาจะเปนแนวทางชวยแกวกฤต

การศกษาไทยในการเพมประสทธภาพการจดการศกษาควรเนนอยางนอย2ประการหลก

เปนสำคญ ประการแรกคอ การกระจายอำนาจการจดการศกษาลงสหนวยปฏบตใหมาก

ทสดประการทสองคอการระดมทรพยากรและดงความรวมมอรวมพลงจากภาคสวนตางๆ

โดยมแนวทาง/มาตรการระยะปานกลางและระยะสนทสามารถดำเนนการไดเลยดงตอไปน

ระยะปานกลาง (5ป)

1. กระจายอำนาจการจดการศกษาสทองถน/ พนทและสถานศกษาและเพมบทบาท

ของภาคตางๆ และภาคประชาสงคมในการจดการศกษาโดยพจารณาทงเชงระบบ

ตงแตระดบประเทศ ระดบจงหวด เขตพนทไปจนถงระดบโรงเรยน ดวยการ


ปรบปรงโครงสรางทจำเปนการแกไขกฎหมายกฎระเบยบควรมงเนนการกระจาย

อำนาจสหนวยปฏบต คอโรงเรยน เพอเพมความเปนอสระและความรบผดชอบ

(accountability) ในการจดการเรยนรของเดกและเยาวชนทสอดคลองกบความ

ตองการของเดกในพนท

ควบคไปกบการดำเนนปรบโครงสราง การแกไขกฎระเบยบ จำเปนอยางยงท

ตองเตรยมความพรอมหรอเพมขดความสามารถดานการจดการใหแกระดบองคกร

คอโรงเรยนเขตพนทการศกษาและองคกรปกครองสวนทองถนและระดบบคคล

ทจะเปนผนำการเปลยนแปลง

2. ปรบระบบการจดสรรงบประมาณเพอกระจายไปยงสถานศกษาเพอการจดการ

เรยนการสอนและลงสผเรยนใหมากทสด และใหเปนการจดสรรงบประมาณตาม

ลำดบความสำคญของเปาหมายของการพฒนา รวมทงความตองการจำเปนเรงดวน

ในการแกปญหาในแตละพนท เพอเพมโอกาสทางการศกษาของเดกดอยหรอ

ขาดโอกาสลดความเหลอมลำในคณภาพการศกษาระหวางสถานศกษาเปนตน

ในกรณน จำเปนตองอาศยการสงเคราะหความรจากงานวจยและการวางระบบ

และใชขอมลทถกตองและมนโยบายในการดำเนนการอยางตอเนองและจรงจงจง

จะไดผลเชนเดยวกบตางประเทศทอาศยขอมลจากงานวจยเปนหลกพรอมกบ

มาตรการตางๆ

ระยะสนทสามารถดำเนนการไดเลย

1. ขยายงาน/หรอตอยอดจากงานวจยทดำเนนการมาแลวในพนท/จงหวดตางๆ เพมขน

โดยปรบปรงแนวทางการดำเนนงานใหเหมาะสมอาท การขยายงานจงหวดปฏรป

การเรยนร ทมองคกรปกครองสวนทองถนเปนผประสานงานนนนาจะเพมภาคทม

บทบาทหลกในการจดการเรยนการสอนคอองคกรในสงกดกระทรวงศกษาธการ/

สำนกงานเขตพนทการศกษาดวย หากตองการขยายขอบเขตเปนจงหวด รวมทง

ใหมการสนบสนนงบประมาณจากทองถนเองและจากกระทรวงศกษาธการรวมดวย

นอกเหนอจากการสนบสนนงบประมาณจาก สสค. เพอสรางความยงยนของการ

พฒนาการเรยนรของเดกและเยาวชนในจงหวด

2. แมงบประมาณเพอการพฒนากจกรรมการศกษาของผเรยนจะมสดสวนทนอยเมอ

เทยบกบงบประมาณทใชในงบดำเนนการประจำ เชน เงนเดอนครและบคลากร ฯลฯ

แตถาวางแผนการใชงบประมาณอยางเหมาะสมเพอเพมประสทธภาพการจดการ ก

อยในวสยททำแลว เชน กระทรวงศกษาธการโดยสำนกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐานมงประมาณสำหรบการพฒนาครสงมากในแตละป กอาจจะจดโปรแกรม

การพฒนาครลงพนท โดยใชรปแบบเครอขายมมหาวทยาลยเปนหนวยงานหลก


ทางวชาการ คลายโครงการ LLEN หรอรปแบบจากตางประเทศ ทรฐจะเปนศนย

บรหารจดการโครงการเองหรอมอบใหมหาวทยาลยเปนศนยบรหารจดการโครงการ

กได ทงสองแบบมหาวทยาลยจะมภารกจหลกในการพฒนาทางดานวชาการแก

สถานศกษาในพนท แตทงนตองมการกำกบตดตามผลการดำเนนงานเพอประกน

คณภาพและประสทธภาพ

นอกจากน มหาวทยาลยในพนทอาจรเรมดำเนนการเอง ซงมหาวทยาลยมภารกจ

ในการบรการวชาการและบรการชมชนอย แลว โดยอาจใชงบประมาณของ

มหาวทยาลยเอง หรอไดรบการสนบสนนงบประมาณจากสวนกลาง (สำนกงาน

คณะกรรมการอดมศกษา) หรอสมทบจากแหลงอนๆ เชน สภาวจย สกว. สสส.

สมาคมหรอมลนธภาคเอกชนฯลฯ

โดยสรป ประเดนเพ อพจารณาและแนวทางขางตนอาจจะยงไมครอบคลมหรอ

หลากหลายพอเพยง การระดมสมองเพมเตมจากผร ผปฏบตและผมสวนไดสวนเสย จะได

แนวทางทเปนรปธรรมทเปนประโยชนตอการอภวฒนการเรยนรในพนท องคความรจากตาง

ประเทศและบทเรยนจากการดำเนนงานโครงการในประเทศเอง ชไดวา การเพมประสทธภาพ

การจดการศกษาดวยการระดมทรพยากร การดงความรวมมอและเครอขายเพอยกคณภาพ

ระดบการเรยนรมความเปนไปไดในประเทศไทย ทวา ตองคดตอวาจะสามารถขยายใน

วงกวางและผลกดนใหเขาสระบบหลกไดอยางไร


เอกสารอางอง

เจ อจ นทร จงสถตอย และอร ณศร จ ตตแจ ง (2556). พลงเคร อข ายในพ นท .

กรงเทพมหานคร:สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย.

อรณศรจตตแจง (2553).All for Education: เมอมหาวทยาลยกาวพรอมไปกบโรงเรยน.

ชดโครงการวจยและพฒนาเครอขายเชงพนทเพอหนนเสรมคณภาพการเรยนรของ

เดกและเยาวชน,สกว.กรงเทพมหานคร:วก.

สลาภรณ บวสาย (2555). การวจยเพอพฒนาพนท : ปฏบตการ และขอคนพบ ในส

ลาภรณ บวสาย (บรรณาธการ). พลงความรและความรวมมอ : บทเรยนจากการ

วจยเพอพฒนาพนท. (พมพครงทสอง ) กรงเทพ: สำนกงานกองทนสนบสนนการ

วจย.

สำนกงานสงเสรมสงคมแหงการเรยนรละคณภาพเยาวชน (สสค.) (2557).ทศทางและ

แนวทางการขบเคลอนงานจงหวดปฏรปการเรยนร.เอกสารอดสำเนา.

Documents

All for Education “จังหวัดปฏิรูปการเรียนรู้”apps.qlf.or.th/member/UploadedFiles/prefix... · 4 | All for Education “จังหวัดปฏิรูปการเรียนรู้”