Allen Robert - Poznaj Swoją Osobowość

Robert AllenPoznajswojąosobowość

Świat Książki

Robert AllenPoznaj swoją osobowośćZ angielskiego przełożyłZbigniew KościukBiblioteka Uniwersytecka w Warszawie

Świat Książki

Piotr JezierskiRedaktor prowadzącyEwa NiepokólczyckaRedakcja

Jacek Ring

KorektaDorota WojciechowskaOlimpia Sieradzka

Copyright © MENSA ASSESS YOUR PERSONALITY

text and Puzzle Content Copyright © British Mensa Limited 1998Design and Artwork Copyright © Carlton Books Limited 1998Copyright © for the Polish translationby Bertelsmann Media Sp. z o.o., 2003Świat KsiążkiWarszawa 2003Skład i łamanieFELBERGDruk i oprawa

Białostockie Zakłady Graficzne SAISBN 83-7311-849-7Nr 3994

Brytyjska Mensa jest organizacją zrzeszającą ludzi, których łączyjedna wspólna cecha: wysoki iloraz inteligencji cechujący jedyniedwa procent populacji. Ponad 40 000 członków Mensy już od-kryło, jak bardzo są inteligentni. Oznacza to, że w samej tylkoWielkiej Brytanii do osiągnięcia wspomnianych dwóch procentpotrzeba jeszcze 1,5 miliona osób. Możesz być jedną z nich.Szukasz intelektualnych bodźców?Jeśli lubisz zadania na inteligencję, wiele dobrych „materiałów”znajdziesz w naszym ogólnokrajowym miesięczniku. Wyraź swojezdanie w jednym z biuletynów wydawanych przez lokalne oddzia-ły Mensy. Czerp wiedzę z licznych książek i publikacji dostęp-nych dla jej członków.Szukasz kontaktów towarzyskich?Czy jesteś osobą towarzyską, czy wolisz przebywać w gronieznajomych, z którymi dobrze się czujesz? Przyjdź na nasze spot-kania, przyjęcia i imprezy. Weź udział w wykładach i dyskusjach.Uczestnicz w wydarzeniach regionalnych i ogólnonarodowychkonferencjach. W kalendarzu Mensy niemal codziennie zaplano-wane są jakieś wydarzenia. Będziesz miał wiele okazji do pozna-nia nowych ludzi, wymiany poglądów i zawarcia ciekawych zna-jomości.Szukasz osób o podobnych zainteresowaniach?Niezależnie od tego, czy interesuje cię coś tak pospolitego jakrozwiązywanie krzyżówek i rebusów, czy tak ezoterycznego jakoo

egiptologia, w Mensie znajdziesz odpowiednią Grupę Szczegóło-wych Zainteresowań (Special Interest Group - SIG).Odpowiedz na wyzwanie. Dowiedz się, jaki jesteś inteligentny.Jeszcze dziś skontaktuj się z British Mensa Ltd i poproś o dar-mową broszurę. Z radością przyjmujemy nowych członków donaszej organizacji zrzeszającej ludzi o wysokim IQ.British Mensa LtdMensa HouseSt. John’s SąuareWolverhampton WV2 4AHJeśli nie mieszkasz w Wielkiej Brytanii, a chciałbyś dowiedziećsię o nas więcej, napisz na adres:Mensa International15 The Ivories628 Northampton StreetLondon NI 2NYEnglandZ radością skontaktujemy Cię z miejscowym oddziałem Mensy.

Spis treściWprowadzenie ....................... 9Czy możesz się zmienić? .................. 23Dlaczego warto używać testów? .............. 28Czy można oszukać test?.................. 36W jaki sposób opracowuje się testy?............ 40Grafologia.......................... 44Analiza kolorów....................... 53Odczytywanie osobowości z twarzy............. 56

TESTYO testach.......................... 62Czy panujesz nad sytuacją? ................ 66Czy jesteś pełen niepokoju? ................ 70Czy jesteś optymistą?.................... 78Czy kierujesz się intuicją? ................. 85Czy jesteś ekstrawertykiem?................ 92Czy ciężko pracujesz? ................... 106Czy jesteś intrygantem? .................. 111Czy jesteś ambitny? .................... 116

Czy jesteś uczciwy?..................... 121Czy jesteś wytrwały? .................... 131Czy jesteś odważny? .................... 139Czy potrafisz się skoncentrować? ............. 148

Czy jesteś myślicielem?................... 156Spis treściCzy jesteś stabilny emocjonalnie? ............. 163Czy jesteś lojalny? ..................... 168

Czy jesteś chory?...................... 175Czy jesteś nieśmiały?.................... 181Czy mówisz wymijająco? .................. 187Czy jesteś elastyczny? ................... 192

Czy jesteś czysty?...................... 202Czy jesteś pogodny? .................... 209Czy jesteś religijny?..................... 217Czy czujesz się szczęśliwy?................. 225Czy jesteś zdrowy? ..................... 230Czy jesteś praktyczny?................... 238Czy jesteś oszczędny? ................... 244GRYChińska ruletka ...................... 249Konsekwencje........................ 258Bohaterowie i złoczyńcy .................. 263Niebo............................ 265Piekło............................ 270Statystyka......................... 276Najważniejsze terminy ................... 2908a wstępie muszę wyznać, że książka, którą trzymasz w rę-H kach, nie jest poważnym dziełem psychologicznym. Zapy-li tasz pewnie, dlaczego. Czynię w niej coś, czego podobnonigdy nie należy robić - łączę psychometrię z popularną psycho-logią. Nie zamierzam jednak przepraszać za sposób potraktowa-nia tematu, który zawodowym psychologom może się wydaćnonszalancki. Po pierwsze, moje informacje na temat psychome-trycznych badań osobowości są rzetelne i w żaden sposób nie

zostały pomieszane z danymi uzyskanymi poprzez zastosowaniew niej „czcigodnych” metod. Jeśli razi cię wszystko, co nie jest„prawdziwą” psychologią, proszę, abyś potraktował tę książkęjako dwie oddzielne całości zawarte w jednym tomie. Pierwszazawiera informacje dotyczące psychometrycznych badań osobo-wości, przedstawione, mam nadzieję, w sposób przystępny, aneg-dotyczny i interesujący, a jednocześnie prawdziwy. Informacje temają wielkie znaczenie, ponieważ testy psychometryczne szybkostają się narzędziem stosowanym powszechnie w procesie rekru-tacji pracowników i w planowaniu ich kariery zawodowej. Mówiącbardziej dosadnie: jeśli pragniesz zdobyć pracę lub awansować,przypuszczalnie zostaniesz poddany jakimś testom psychologicz-nym. Dlatego warto wiedzieć, czym one są, co można, a czego niemożna dzięki nim ocenić oraz jak są one tworzone i przeprowa-dzane.Drugą część książki stanowią gry i zabawy. Nie wysuwamw związku z nimi żadnych twierdzeń. Jeśli sądzisz, że naukai zabawa nie mogą współistnieć w jednym tomie, masz do tegopełne prawo. Ja jestem jednak odmiennego zdania. Uważam, żeWprowadzeniew życiu codziennym cały czas dokonywana jest ocena osobowo-ści. Czynność ta stanowi ważny element ludzkiej psychologii.Codziennie, w sposób czysto intuicyjny, wszyscy oceniamy bliź-nich. Zawsze gdy spotykamy nieznajomego, zawsze gdy poznaje-my nową osobę, zawsze gdy w biurze pojawia się nowy współpra-cownik, wszyscy, których to dotyczy, formułują opinie na tematjego osobowości. Czasami są one jedynie wodą na młyn biurowejplotki, czasami mogą jednak zostać wykorzystane do podjęciabardzo ważnych decyzji dotyczących tej osoby. Weźmy, na przykład,policję. Czy funkcjonariusze każą podejrzanemu wypełnić psy-chometryczny test osobowości podczas rutynowego przesłucha-nia? Sporadycznie mogą to czynić, jednak w większości wypad-ków kierują się jedynie wewnętrznym doznaniem, przeczuciem,intuicją czy jak to chcecie nazwać. Podejrzany często trafia doaresztu z powodu siły tych odczuć, skłaniającej śledczych do pod-jęcia tak, a nie inaczej ukierunkowanych działań. Chociaż po-pularne metody analizy osobowości mogą się spotkać z surowąkrytyką zawodowych psychologów, która niekiedy bywa w pełniusprawiedliwiona, analiza osobowości jest faktem życia, elemen-tem, który stanowi trwały składnik konstrukcji psychicznej czło-wieka. Jako taki wpływa na sposób, w jaki żyjemy, i dlatego uwa-żam, że miejsce, które przyznaję analizie osobowości, w tej książ-ce jest w pełni usprawiedliwione. Cały czas jednak oddzielammetody „popularne, intuicyjne” od metod stosowanych w nauko-wej psychologii. Nie uchroni mnie to od problemów, ponieważwielu zwolenników grafologii, języka ciała, psychologicznej anali-zy barw itd., uważa swoje metody za równie, jeśli nie bardziejskuteczne od narzędzi stosowanych w badaniach psychometrycz-nych. Czytelnik będzie musiał sam to osądzić.Analiza osobowości, chociaż nie zawsze występowała pod tą

nazwą, jest równie stara jak ludzkość. Ponieważ ludzie żyjąw społeczności i są ze sobą związani rozmaitymi stosunkamiopartymi na rywalizacji i współdziałaniu, zawsze ważne byłowłaściwe zrozumienie osobowości innych. Kiedy naszym przod-10 kom, zajmującym się myślistwem i zbieractwem, udawało sięWprowadzeniew końcu otoczyć ścigane zwierzę, bardzo ważna była wiedza,który z łowczych nie straci odwagi, gdy zwierzę będzie próbowa-ło uciec, a kogo ogarnie strach. Podobnie ludzka skłonność dorywalizacji wymaga, by przeciwnicy mierzyli się wzrokiem, odkry-wali słabości rywala i szukali sposobności, by odnieść zwycię-stwo. Dworzanie i politycy badali się wzajemnie, starając siędociec, który z graczy jest najsprytniejszy i, choćby na pewienczas, może się stać pożytecznym sojusznikiem. Liczba sytuacji,gdy ludzie potrzebowali znajomości motywów, którymi kierowalisię bliźni, ich instynktów oraz przypuszczalnych reakcji, jestniemal nieograniczona.Oprócz autentycznej potrzeby informacji ludzie wydają sięzwyczajnie ciekawi bliźniego. Jeśli jesteś osobą, którą interesująinni ludzie, z pewnością spędzasz wiele godzin na rozmowachz przyjaciółmi o motywach ich postępowania, dziwactwach orazstosunkach z przyjaciółmi i wrogami. Nie zdziwi cię pewnie wia-domość, że nie ma w tym postępowaniu niczego niezwykłego.Podobnie zachowuje się większość z nas. Czy bez sporej dawkioceny osobowości może istnieć plotka? Analiza osobowości tojednak znacznie więcej niż czysta rozrywka. Nasze powodzenie -a w istocie przeżycie - jako istot społecznych zależy od stałegowzajemnego oceniania i weryfikowania ocen dotyczących osobo-wości. Zmieniają się sytuacje, w większym lub mniejszym stopniuzmieniają się także ludzie, a rezultaty tych zmian mają banalnelub poważne skutki dla naszej społeczności. To głównie dziękiinstynktowi jesteśmy w tej dziedzinie na bieżąco. Oprócz potrzebypoznania osobowości bliźniego odczuwamy również głęboką po-trzebę poznania samego siebie. Ku zaskoczeniu wielu jest todziedzina, którą ludzie często uważają za bardzo trudną. Życiestawia nas wobec wielu wyborów, począwszy od kołyski (pluszowymiś czy włochaty króliczek?) aż po grób (tradycyjny pogrzeb czykremacja ciała?). Całym naszym życiem rządzą wybory, którychdokonujemy, a wybory te pozostają pod przemożnym wpływemnaszej osobowości. W życiu zawodowym warto wiedzieć, czy wo-limy pracować z innymi, czy samodzielnie, czy cenimy bardziej 11Wprowadzeniepieniądze, czy stanowisko lub zadowolenie z pracy, czy wolimypracować w biurze, czy na wolnym powietrzu. Poza obszarem za-wodowym musimy zdecydować, kogo poślubić - no i, oczywiście,czy w ogólne zawrzeć małżeństwo - czy mieć dzieci, a jeśli tak, toile. Listę tę można by kontynuować bez końca. Wydaje się dziwne,że wielu ludzi ma niewielkie pojęcie o własnej osobowości. Po-święciłem dużo czasu na pomaganiu ludziom, którzy mieli pro-blemy zawodowe lub osobiste wynikające z braku podstawowego

zrozumienia własnej osobowości. Jeszcze dziwniejszy wydaje sięfakt, że kiedy przedstawiałem im wyniki analizy ich osobowości,mówili: „To prawda, właśnie taki jestem!”.Samoocena nie sprowadza się do korzyści czysto utylitarnych.Bardzo interesujemy się tym, kim jesteśmy. Wiele czasu poświę-camy na taką lub inną samoanalizę. W czasach współczesnych,szczególnie od chwili pojawienia się psychoanalizy, poznaniesamego siebie stało się istną plagą. Nie ma prawie dnia bez nowejpsychologicznej mody lub teorii, która dołącza się do już istnie-jących. W pewnym stopniu zjawisko to można uznać za znamien-ne dla społeczeństw, w których ludzie tak opływają w dostatkii tak niewiele muszą myśleć o tym, jak się wyżywić i stworzyćsobie domostwo, że mają wiele czasu wolnego na introspekcję.Zjawisko to jest jednak rozwinięciem pragnienia, którego do-świadczaliśmy od tysięcy lat. Wielcy pisarze, filozofowie, lekarzei przywódcy religijni każdego kraju i epoki historycznej tworzylirozmaite teorie na temat motywów ludzkiego postępowania. Teo-rie te były przyjmowane z wielkim entuzjazmem, ponieważ w głę-bi duszy wszyscy uważamy się za bardzo interesujące stworzenia,które warte są wnikliwej analizy.Skoro wspomniałem o długiej historii analizy osobowości, przyj-rzymy się pobieżnie dziejom tej sztuki. Zacznijmy od greckiegofilozofa Teofrasta. Napisał on szkice, które zatytułował Charaktery.Opisał w nich dobrze znane typy ludzkie, takie jak Pochlebca,Tchórz itd. Jego opisy podstawowych charakterów ludzkich sąbliskie ludziom współczesnym - każdy potrafi wskazać osoby, które12 można zaliczyć do poszczególnych kategorii. Podstawowe typy oso-Wprowadzeniebowościowe występują też w klasycznym teatrze greckim. Greccyaktorzy nosili na twarzach maski zwane persona i stąd wzięło sięangielskie słowo personality, czyli osobowość. Gdy publiczność wi-działa aktora z jego maską na twarzy, od razu wiedziała, jakiegotypu osobowości należy się spodziewać. Pomysł, by ludzi traktowaćniczym typy osobowościowe, utrzymywał się nieprzerwanie w histo-rii. Na powierzchnię wypłynął wyraźnie wiele wieków później,w dobie włoskiego renesansu, w komedii delFarte z jej typowymipostaciami, takimi jak przystojny bohater, przebiegły sługa i zaz-drosny mąż. Typy te pojawiają się również w filmach z Hollywood,nawet tych najnowszych, w których dostrzec można, na przykład,postać „Nierządnicy o czułym sercu”, dobrze znaną widzom żyjącymwiele wieków wcześniej. Również współczesne seriale telewizyjnewykorzystują charakterystyczne typy postaci, a widz z miejsca wie,kto j est wścibską sąsiadką, a kto śliczną młodą dziewczyną lub nik-czemnym oszustem.Taki sposób podejścia do zagadnienia osobowości nie jesttypowy wyłącznie dla kultury Zachodu. W teatrze japońskimużywano masek, których wygląd w jednej chwili sygnalizowałwidzom, jaki jest charakter danej postaci. W tradycyjnej operzechińskiej stosowano ściśle określone rodzaje makijażu dostarcza-jące widzom podobnej informacji (w makijażu postaci heroicznych

dominowała czerwień, natomiast u postaci nikczemnych - biel).Próby analizy osobowości były podejmowane nieprzerwaniei doprowadziły do narodzin wielu różnych metod - czasami niecodziwacznych, czasami takich, co do dziś mają swoich zwolenni-ków. Frenologia (nauka badająca związki między zdolnościamiumysłowymi a określonymi obszarami mózgu) lub badanie oso-bowości na podstawie kształtu głowy były bardzo popularnew XIX wieku. Rzeczywiście wierzono, że ujawniają one wewnętrz-ną prawdę na temat osobowości człowieka. Grafologia była i dodziś pozostała popularna. Chociaż często krytykowana przeznaukowców, jest do dziś szeroko praktykowana i przez wieluuważana za wiarygodną. We Francji, w pewnych kręgach, grafo-logia do chwili obecnej traktowana jest z dużym szacunkiem.13

WprowadzenieNietrudno zrozumieć dlaczego. Zdrowy rozsądek podpowiadanam, że coś tak blisko związanego z człowiekiem jak jego charak-ter pisma musi ujawniać jakieś informacje na temat jego osobo-wości. Wszyscy znamy przykłady „typowych” elementów pismadanej osoby. Jednak dopiero gdy staramy się stworzyć teorięopartą na takich przesłankach, okazuje się, iż nie ma solidnegouzasadnienia opinii, iż charakter pisma dostarcza wskazówek natemat osobowości człowieka. W ostatnich latach pojawiły się innemodne metody, potrafiące rzekomo ustalić osobowość człowieka.Jedną z nich była analiza barw, która w latach siedemdziesiątychXX wieku uważana była przez niektórych za cenny wkład do psy-chologii osobowości. Ludzie byli pod wrażeniem hipotezy, że wy-bór kolorów dokonywany przez danego człowieka ujawnia typ jegoosobowości. Stworzono całe teorie głoszące, że kolor czerwonyoznacza asertywność, żółty zaś ma związek z intelektem itd. Póź-niej przyjrzymy się bliżej kilku mniej ortodoksyjnym metodomoceny osobowości.Jakimi torami podążał główny nurt psychologii? Co psychologiama do zaoferowania w dziedzinie oceny charakteru? Powróćmy nachwilę do typów ludzkich opisanych przez Teofrasta. U podstaw tejteorii kryło się założenie, że typy osobowościowe są niezmienne.Człowiek gadatliwy pozostawał rozmowny w każdym towarzystwie,niezależnie od tego, czyjego gadulstwo było mile widziane. Podobniemożna było mieć pewność, że tchórz nigdy nie nabierze odwagi,a głupiec do końca życia pozostanie głupcem. Typy te są w sposóbdaleki, lecz wyraźny związane z tym, co współczesna psychologianazywa „cechami osobowościowymi”. Obecnie zakłada się, że czło-wiek, który podczas testu ujawnił osobowość towarzyską i otwartąna innych, będzie taki w przyszłości. Odnosi się to również doinnych cech, takich jak lęk lub kreatywność. Większość współczes-nych analiz osobowości przeprowadzanych w sferze biznesu i hand-lu opiera się na „teorii cech”.Pojawiły się również inne teorie osobowości, o których należytutaj wspomnieć. Zwolennicy psychologii behawioralnej powiadają,

14 że osobowość jest ukształtowana przez nasze obecne i dawne re-Wprowadzenieakcje na warunki zewnętrze. Inni sądzą, że wszystkie nasze zacho-wania wypływają z podświadomych bodźców, które mogą być takgłęboko ukryte, iż możemy być ich całkiem nieświadomi. Pogląd takiw języku psychologii określa się mianem „teorii psychodynamicz-nej”. Teoria ta sięga swymi korzeniami analiz Sigmunda Freuda.W ostatnich latach podświadome popędy były bardzo popularnymwyjaśnieniem ludzkich zachowań. Doprowadziło to do pewnychdziwacznych, a nawet groźnych konsekwencji. Niektórzy psycho-terapeuci, szczególnie w Ameryce Północnej, twierdzili, że kobietymolestowane seksualnie w dzieciństwie wyparły te traumatycznewydarzenia do tak głębokiego poziomu podświadomości, iż wspo-mnienia tych wydarzeń mogą zostać ujawnione dopiero po pewnymokresie intensywnej terapii. Kobiety, przekonane o tym, że miałyszczęśliwe, wyjątkowe dzieciństwo, były zachęcane do odkrywanianajbardziej bolesnych wspomnień dotyczących molestowania. Nicdziwnego, że metoda ta była bardzo kontrowersyjna. Problemz podświadomymi pobudkami polega na tym, iż są one podświado-me. Kto może w sposób rozstrzygający stwierdzić, czy faktyczniewystępują i w jakiej mierze są odpowiedzialne za zachowania czło-wieka? Rzecz jasna, pewni psycholodzy i psychoterapeuci przypi-sują sobie szczególne kompetencje w tej dziedzinie. Inni nie są jed-nak o tym przekonani.Ponieważ teoria cech osobowościowych jest główną metodąstosowaną obecnie, przeanalizujmy szczegółowo, jak działa. Nasistarzy przyjaciele, Grecy, niezadowoleni z klasyfikacji postacidramatu klasycznego, stworzyli cztery główne „typy”, na któremożna podzielić ludzi. Około 4000 roku p.n.e. Hipokrates doszedłdo wniosku, że każdy człowiek jest sangwinikiem (krew: opty-mizm, nadzieja), flegmatykiem (flegma: apatia), cholerykiem (żółć:porywczość) lub melancholikiem (czarna żółć: smutek, przygnę-bienie). Klasyfikacja typów ludzkich dokonana przez Hipokratesaokazała się tak trafna, że w II wieku n.e. została rozwinięta przezGalena i jest stosowana do dnia dzisiejszego. Jednak przyjętyw niej podział wydaje się niezbyt praktyczny. Ludzi rzadko możnazaliczyć tylko do jednej kategorii. 15WprowadzenieNie przeszkodziło to późniejszym badaczom w stworzeniu in-nych klasyfikacji, tym razem jednak za czynnik rozstrzygającyprzyjęto budowę ciała (tzw. teoria konstytucjonalna). Teoria tazostała przystępnie wyjaśniona szerszej publiczności przez psy-chologa Erica Berne’a:Istota ludzka powstaje z komórki jajowej. W miarę rozwo-ju zapłodnionej komórki jajowej tworzy się trzywarstwo-wa rurka, później zaś z owych trzech warstw rozwijająsię różne organy. Z warstwy wewnętrznej powstaje żołą-dek i płuca, z warstwy środkowej - kości, ścięgna, mięś-nie i naczynia krwionośne. Z warstwy zewnętrznej wy-kształca się skóra i układ nerwowy. W procesie kształto-wania się embrionu trzy wspomniane układy rozwijająsię równolegle i gdy dziecko przychodzi na świat, ma

w równym stopniu wykształcone wnętrzności, mięśniei mózg. Mimo to pojawiają się wyraźnie widoczne różnice,na przykład, jedni ludzie mają większy brzuch, inniwyraźnie szerszą i umięśnioną budowę, a jeszcze innibardziej rozwinięty mózg.Teoria głosząca, że różne rodzaje budowy ciała dzielą ludzi nakategorie stosownie do ich konstytucji fizycznej, nadaje owymtypom odpowiednie nazwy. Ludzie krągli i otyli, jako posiadającylepiej rozwinięte wnętrzności (tkankę tłuszczową i trzewia), zosta-li nazwani endomorfikami. Osobnicy o przysadzistej, muskular-nej budowie zostali nazwani mezomorfikami. Ludzi o długichi cienkich kończynach ochrzczono ektomorfikami.Teraz nadchodzi ważny moment. Zdaniem niektórych autorówtypy konstytucji cielesnej bardzo dobrze opisują osobowość pewnychludzi; na przykład wszyscy dobrze znamy typ człowieka otyłego i po-godnego lub typ dobrze zbudowanego, umięśnionego, zdrowego. sportowca. Z drugiej strony panuje powszechne przekonanie, że lu-dzie inteligentni i sprytni są chudzi, wysocy i mają stosunkowo dużą16 głowę. Psycholodzy, świetnie potrafiący wynajdywać nazwy dla róż-

Wprowadzenienych rzeczy (nawet jeśli nie są do końca przekonani o ich istnieniu),wymyślili nazwy typów osobowości odpowiadających określonejkonstytucji fizycznej. Człowiek, którego budowa fizyczna jest zdomi-nowana przez tkankę tłuszczową i trzewia, został nazwany wisce-rotonicznym endorfikiem. Berne tak opisuje tego osobnika:Ma duży brzuch, ponieważ jego narządy wewnętrzne sądobrze rozwinięte. Przyjemność sprawia mu przyswajaniesobie różne rzeczy. Lubi jeść, a oprócz tego przyjemnośćmu sprawia, gdy okazuje mu się uczucie i aprobatę.Dobra zabawa to według niego pójście na przyjęcie z ludź-mi, którzy go lubią.Następnym typem jest somatotoniczny mezomorfik. Bernepisze o nim:Od jedzenia woli oddychanie. Ma kościstą głowę, szerokieramiona i kwadratową szczękę... Do tej grupy możnazaliczyć LVI Abnera i innych ludzi czynu. Z ich szeregówrekrutują się dobrzy ochroniarze i robotnicy budowlani.Z kolei cerebrotoniczny ektomorfik ma długie kończyny, cien-kie kości i słabo rozwinięte mięśnie. Zdaniem Berne’a „wyglądemprzypomina roztargnionego profesora, często zresztą rzeczywiścienim jest”. Człowiek taki bywa często nerwowy, podekscytowanyi nie przejawia szczególnej skłonności do działania. Ludzie zali-czani do tego typu najlepiej nadają się do zadań wymagającychnamysłu i refleksji.Czy na podstawie tej teorii można formułować przepowiednie natemat ludzkich zachowań? Pierwszy i najbardziej oczywisty zarzutwskazuje na to, że większość ludzi nie mieści się w żadnej z poda-nych kategorii. Chociaż wiem, że jedzenie sprawia mi przyjemność(cierpi na tym moja figura), że w pracy posługuję się raczej mózgiemniż mięśniami, odbywam przecież spacery, biegam i ćwiczę na siłow-ni. Jestem pewien, że nie ma w tym niczego wyjątkowego. Większość 17BUWWprowadzenie

ludzi, których spotykamy na ulicy, trudno byłoby zaliczyć do jed-nego z trzech omówionych właśnie typów osobowościowych.Czy teoria konstytucjonalna da się w ogóle obronić? Czy w ogólejest użyteczna? Na pewno zawiera pewne oczywiste stwierdzeniaw rodzaju: przysadziści, dobrze umięśnieni i zdrowi ludzie są przy-sadziści, umięśnieni i zdrowi. Nawet jeśli to prawda, trudno uznaćto zdanie za odkrywcze. Analiza osobowości, jeśli ma przedstawiaćjakąkolwiek wartość, musi z pewną dokładnością przewidywać, jakdany człowiek zachowa się w różnych sytuacjach. Teoria konstytu-cjonalna, oparta na typach budowy ciała, tego nie czyni. Naprzykład, czy wiscerotoniczny endomorfik będzie przejawiał wrażli-wość estetyczną? Czy będzie wewnętrznie spięty? Czy będą nimtargały wątpliwości? Teoria konstytucjonalna jest zbyt prosta, bymogła udzielić odpowiedzi na takie pytania. Może budzić zacieka-wienie, lecz nie ma zastosowania w poważnych sprawach.Kolejny ważny kamień milowy w teorii osobowości położył CarlGustav Jung. Jung był uczniem i bliskim przyjacielem Freuda.Chociaż w końcu ich drogi się rozeszły, psychologia Junga pozo-staje pod silnym wpływem poglądów Freuda. Jung uważał, żeludzka psyche (składająca się z ego i podświadomości) przyjmujedwie postacie: indywidualną i zbiorową. Chociaż obydwa systemytworzą odrębne całości, zachodzą pomiędzy nimi interakcje. Indy-widualna podświadomość składa się z wypartych przeżyć jedno-stki i jest nam doskonale znana. Pojęcie podświadomości zbioro-wej ma swoich zwolenników, jest jednak znacznie bardziej kon-trowersyjne. Jung utrzymywał, że cała ludzkość ma dostęp dopodświadomości zbiorowej, co wyjaśnia, dlaczego wszyscy ludziezachowują się, ogólnie rzecz biorąc, w podobny sposób.To Jung podzielił ludzi na ekstrawertyków i introwertyków.Ekstrawertycy są zwróceni na zewnątrz, w stronę rzeczywistegoświata, introwertycy zaś wolą spoglądać w głąb siebie, na własnesubiektywne przeżycia. Ludzie nie muszą się jednoznacznie zali-czać do jednej lub drugiej grupy. Nawet najwięksi introwertycyzwracają się czasami w stronę zewnętrznego świata. Jednakże18 w sferze podświadomości jedna z tych orientacji ma charakterWprowadzeniedominujący. Podstawowa orientacja współgra z czterema funk-cjami psychicznymi występującymi u wszystkich ludzi. To właś-nie współgranie podstawowej orientacji i czterech funkcji tworzyzrąb ludzkiej osobowości. Czterema wspomnianymi funkcjami są:ODBIERANIE WRAŻEŃ: funkcja ta dostarcza nam opartego nafaktach przedstawienia świata.INTUICJA: podświadomy proces wnikania pod powierzchnię „re-alnego” świata w poszukiwaniu podstawowych czynników wyjaś-niających istotę rzeczywistości.MYŚLENIE: racjonalna obserwacja świata oparta na faktach,logice i argumentacji.ODCZUWANIE: ocena obserwacji dotyczących siebie i świataoparta na emocjach.Wszyscy dobrze znamy przeciwieństwo odbierania wrażeń lub

intuicji, myślenia lub odczuwania. Jeden z elementów ma cha-rakter dominujący, inny odgrywa rolę pomocniczą. U człowieka,który kieruje się bardziej wrażeniami niż intuicją i preferujemyślenie od odczuwania, czynnikiem dominującym może być od-czuwanie, myślenie zaś - czynnikiem pomocniczym. U innegoosobnika, również preferującego odczuwanie i myślenie, funkcjądominującą może być myślenie, pomocniczą zaś - odczuwanie.Dominująca funkcja jest używana w sposób dostosowany do pre-ferowanej orientacji (ekstrawertycznej lub introwertycznej). Intro-wertycy wykorzystują swoją dominującą funkcję w wewnętrznymświecie. Z kolei funkcja pomocnicza jest używana w sferze bytu,która w danej orientacji nie jest preferowana.W celu ustalenia funkcji dominujących psychologowie Myersi Briggs stworzyli dodatkowy wymiar - przeciwieństwo: sądzenielub postrzeganie (J-P od ang. judgment/perceptioń] - oraz skalę,w której za pomocą składającego się z czterech liter kodu można 1920Wprowadzenieokreślić typ osobowości człowieka. Preferowany element - sądzenielub postrzeganie - determinuje sposób, w jaki jednostka odnosisię do świata zewnętrznego. Jeśli ktoś preferuje sądzenie, w kon-takcie ze światem zewnętrznym najczęściej używaną funkcją jestodczuwanie lub myślenie (w zależności od tego, która z nich jestpreferowana). Jeśli dana osoba woli postrzeganie, w świecie zew-nętrznym posługuje się odczuwaniem lub intuicją (w zależności odtego, którą z tych funkcji preferuje). Funkcja dominująca jest innau ekstrawertyków i introwertyków. W przypadku ekstrawertykówfunkcja, na którą wskazuje J-P, jest funkcją dominującą, drugazaś ma charakter pomocniczy. Jungowska typologia, mimo upływuczasu, jest nadal szeroko stosowana w analizie osobowości.Wiele lat po Jungu inny psycholog, Hans Eysenck, stworzyłkolejną typologię, która także spotkała się z dużym zainteresowa-niem (podsumowałem ją za pomocą rysunku umieszczonego nakolejnej stronie).System Eysencka jest dobrym przykładem praktycznego zasto-sowania teorii cech. Cecha osobowościowa to zwyczajnie opis na-wykowego sposobu zachowania. Nasz język zawiera tysiące słów,które takie sposoby zachowań opisują, od takich określeń jak„towarzyski” i „wytrwały” po takie jak „niespokojny” i „niezrów-noważony”. Wielu psychologów podejmowało próbę opracowaniakwestionariusza, który pomógłby w określeniu cech osobowych re-spondenta. Poprzez zadawanie pytań starali się uzyskać informacjena temat jego preferencji, opinii i postaw. Najczęściej stosowanekwestionariusze miały formę zestawu twierdzeń, z którymi badanymiał się zgodzić lub nie. Chociaż w pewnych wypadkach możnaudzielić szybkiej i zdecydowanej odpowiedzi, pozostawiano równieżtrzecią możliwość dla osób, które pragną wyrazić „niezdecydowa-nie”. W niektórych testach odpowiedziom przypisane są wartościpunktowe; na przykład, badany może wybrać punkt na pięciostop-niowej skali od 1 (zdecydowana aprobata) do 5 (zdecydowana

dezaprobata), gdzie 3 oznacza punkt, w którym badany nie podej-muje żadnej zdecydowanej decyzji. Ważną cechą takich kwestiona-riuszy jest to, że nie ma w nich właściwych i niewłaściwych od-Wprowadzeniepowiedzi. Stwierdzenie w rodzaju „Lubię chodzić na przyjęcia” mo-że spowodować zakreślenie odpowiedzi „tak” lub „nie” bez wzbudza-nia w badanym poczucia, że uczynił coś niewłaściwego. Oczywiściew pewnych wypadkach respondent stara się stworzyć sztucznyobraz własnej osoby, tym jednak zajmiemy się nieco później.Historia psychometrycznych badań osobowości rozpoczęła sięw latach I wojny światowej, kiedy armia amerykańska chciała sięupewnić, czy rekruci nie cierpią na zaburzenia psychiczne unie-możliwiające wysłanie ich na front. Opracowano w tym celuspecjalny kwestionariusz, w którym pojawiły się pytania w rodza-ju: „Czy moczysz się w nocy?” i „Czy często śnisz na jawie?”. Gdy

psycholodzy odnosili wrażenie, że respondent wykazuje zbyt wiele

takich objawów, kierowali go na dalsze badania.

TYPOLOGIA EYSENCKA^X**niezrównoważonyVS(^^r nastrojowyprzewrażliwiony ^VX niespokojnyniespokojny \^/ surowyagresywny \/ poważnyegzaltowany \” pesymistyczny .^.powściągliwy ^zmienny \

<^s impulsywnynietowarzyski ^3j^ optymistycznycichy âktywnyINTROWERTYKEKSTRAWERTYKbierny A/•3- towarzyskiostrożny %^^ otwartyzamyślony %4> rozmowny ,1 łagodnyreagujący 1\ opanowanykontaktowy /\ spolegliwyżywy /\ stałybeztroski X^V spokojnyprzywódca /^”^^ ZRÓWNOWAŻONY ^X^

21Początkowo wydawało się, że wspomniane metody badawczeznajdą zastosowanie głównie w medycynie. Słynny test pochodzącyz wczesnego okresu badań nad osobowością, Wielowymiarowy Min-nesocki Opis Osobowości (Minnesota Multiphasic Personality lnven-tory - MMPI), miał na celu wykrycie zaburzeń psychicznych, takichjak depresja, paranoja, schizofrenia i dewiacje psychopatyczne.Wkrótce jednak okazało się, że prawdziwa wartość „handlowa”owych testów polega na tym, iż mogą pomóc pracodawcom w sele-kcji pracowników i kształtowaniu ich kariery zawodowej. Właśnietemu obszarowi poświęcam pierwszą część mojej książki.Ponieważ istnieje tyle różnych testów, warto zapytać, czy są onerównie przydatne i czy przebadanie danej osoby za pomocą różnychtestów da podobne rezultaty. Na pytania te można odpowiedziećkrótko - nie. To prawda, że testy oparte na teorii cech osobowościo-wych, zmierzające do określenia podobnych rysów charakteru,powinny dać, ogólnie biorąc, podobne rezultaty. Pewne testy różniąsię jednak znacznie od siebie. Na przykład dobrze znany Test Ror-schacha plam barwnych jest przykładem zastosowania tzw. tech-niki projekcyjnej, w której pyta się badanego, jakie kształty „do-strzega” w pokazywanych mu plamach barwnych. Interpretacjawyników takich testów jest w dużym stopniu subiektywna i zależnaod umiejętności przeprowadzającego je psychologa.Już na samym wstępie warto zaznaczyć, że nie każdy testprzypominający test psychometryczny rzeczywiście nim jest. Całemnóstwo testów publikowanych w różnych czasopismach stawiasobie za cel jedynie dostarczenie rozrywki i nie ma żadnej wartościpsychologicznej. Bardziej szkodliwe są testy podawane za psycho-metryczne, których wyniki są w dużej mierze oparte na tzw. efekcieBarnuma. Jak pewnie pamiętacie, P. T. Barnum był artystą estra-dowym, który wypowiedział odkrywcze słowa: „Frajerzy rodzą się cominutę”. Łatwo skonstruować test, który dostarczy wyników odpo-wiadających wszystkim badanym, nie wprowadzając między nimiżadnego rozróżnienia. Nie ma również problemu z tym, by wszyscy,którzy otrzymają wyniki badania osobowości, uwierzyli, że dostar-22 cza ono ich prawdziwego wizerunku.

ytanie o to, czy osobowość człowieka może ulec zmianie,fma wielkie znaczenie w dziedzinie analizy i oceny osobo-wości. Niestety, podobnie jak w przypadku wielu innychpytań pojawiających się w psychologii, nie ma na nie jasnejodpowiedzi. Jednym z istotnych elementów definicji osobowości(jak widzieliśmy wcześniej) jest jej niezmienność w czasie. Co-dziennie rano budzisz się jako taki sam człowiek, który poszedłspać poprzedniego wieczora. Wszyscy doświadczamy tego w od-niesieniu do siebie samych i ludzi, których znamy. Zachowujemydużą ostrożność wobec osób, u których dokonują się tak gwał-towne zmiany osobowości, że w krótkim okresie wydają się zupeł-nie inną osobą. Rzeczywiście, istnieją ludzie cierpiący na zabu-rzenia wywołane przez zjawisko tzw. wielorakiej osobowości,którzy w bardzo krótkim czasie z jednej osobowości przechodządo zupełnie innej. Uważamy jednak, że jest to zaburzenie psychi-czne wymagające opieki medycznej, nie zaś sytuacja normalna.Gdyby jednak ludzie nie mogli się zmieniać, korzyści płynącez analizy osobowości byłyby bardzo ograniczone. Potrafimy wska-zać osoby przystosowane lub nieprzystosowane do danej sytuacji.Patrząc na ludzi, którzy ze sobą pracują, możemy rozpoznać tych,którym dobrze idzie, i tych, którzy sobie nie radzą. Jeśli nie mo-

żemy pomóc ludziom w dokonaniu zmiany, nasza rola jest bardzoograniczona.Określenie stopnia, w jakim ludzie panują nad własną osobo-wością, jest sprawą kontrowersyjną. Freud i Jung twierdzili, żeczłowiek jest w dużym stopniu poddany nieświadomym pobudze-niom. W ciągu ostatniego wieku „pogląd ten wywarł wpływ na2324Czy możesz się zmienić?wiele obszarów działalności człowieka. Na przykład w dziedziniesztuki niemal obowiązującą była teoria głosząca, że artysta jestostatnią osobą, która może zrozumieć stworzone przez siebiedzieło. Wskazywano, dla przykładu, że powieść pełna jest pod-świadomych pobudzeń wypływających z psychiki autora oraz iżjest on źle przygotowany do ich zrozumienia z tego powodu, że sąone nieświadome i nie zdaje sobie sprawy z ich istnienia.Psychoanaliza opiera się na założeniu, że ludzie poruszają siębez końca w błędnym kole neurotycznych zachowań, dopókiodpowiednio przygotowany psychoanalityk nie pomoże im w wy-kryciu motywów sprawczych ich postępowania. Proces ich odkry-wania jest bardzo żmudny i kosztowny, a każda zmiana zacho-wania może zostać wprowadzona dopiero po wnikliwym prze-analizowaniu dzieciństwa pacjenta, doświadczeń z formacyjnegookresu jego życia oraz jego stosunków z innymi ludźmi. Psycho-analityk stosuje kilka technik psychologicznych, takich jak me-toda swobodnych skojarzeń i analiza snów, by pomóc badanemuw odkryciu pobudzeń, które tak długo pozostawały w ukryciu.Ponieważ wiele treści podświadomości to wyparte wspomnieniaepizodów z przeszłości pacjenta, zbyt bolesnych, by je przypomi-nać, potrzeba naprawdę dużego trudu, żeby je ujawnić.Na drugim krańcu mamy badaczy ze szkoły egzystencjalistycz-nej, nauczających, że nie musimy czuć się skrępowani własnąprzeszłością, i wzywających, byśmy wzięli odpowiedzialność zawłasne życie. Trudno o bardziej odmienne stanowisko. Poniżejzamieszczam fragment z książki Geralda Coreya zatytułowanejTheory and Practice oj Couseling and Psychotheraphy (Teoriai praktyka poradnictwa oraz psychoterapii):Egzystencjalistyczna filozofia człowieka opiera się w du-żym stopniu na założeniu, że znaczenie naszego istnienianie jest nigdy ustalone raz na zawsze. Człowiek stalestwarza siebie na nowo poprzez swoje przedsięwzięcia.Ludzie są stale w fazie przejściowej, stale się wyłaniają,ewoluują i stają. Bycie osobą oznacza, że odkrywa sięCzy możesz się zmienić?istotę egzystencji i nadaje jej sens. Pytamy: „Kim jestem?Kim byłem? Kim mogę się stać? Dokąd zmierzam?”. Niema żadnego uprzednio istniejącego planu ani sensu,który nam narzucono.O tym, że ludzie się zmieniają, wiemy z codziennego życia.Zwykle zmiany są nieznaczne i długo zachodzą, niekiedy bywają

jednak nagłe i dramatyczne. Przykładem może być sytuacja czło-wieka, który stracił bliską osobę. Śmierć współmałżonka możedoprowadzić do depresji trwającej całymi miesiącami, a nawetlatami. Na dłuższą metę możemy zaobserwować takie zmiany, jakzwiększony poziom niepokoju, mniej ekstrawertyczną orientację,a nawet wzrost poczucia niepewności i spadek kreatywności.Żadna z tych zmian nie musi mieć jednak charakteru stałego; gdydotknięty tragedią człowiek pozna w końcu nową osobę, czasmoże przynieść inne, pozytywne zmiany.Badając ludzi w kontekście pracy zawodowej, stale zdajemysobie sprawę ze zmian, które mogą się dokonać w ich osobowości.Test, którym najczęściej się posługuję, ma na końcu dwie części.Pierwsza nosi tytuł „Potencjalne zalety”. Wskazuję w niej, jakpewnie odgadliście, pozytywne obszary, na których badany powi-nien skoncentrować uwagę. Druga to „Potencjalne obszary, któremogą wymagać zmian”. Jest to, mówiąc zwyczajnym językiem,lista rzeczy, których nie można uznać za aktywa badanegoi których zmiana przyniosłaby mu korzyść. Jedną z rzeczy, którepodkreślamy w pracy, jest to, że osobowość człowieka nie macharakteru stałego jak rozmiar buta, lecz jest czymś, co w pew-nych granicach może podlegać zmianom. Określenie tych granicpozostaje sprawą otwartą. Gdyby po przeprowadzeniu testuwezwano pracownika na spotkanie i poinformowano: „Może panzostać kierownikiem i otrzymać podwyżkę, jeśli nauczy się panbardziej przyjaznej i otwartej postawy wobec klientów”, mógłbyto spowodować u niego chęć zmian. Własny interes wydajesię potężnym czynnikiem motywującym do dokonania takich ko-rekt.

I25Czy możesz się zmienić?Czy możesz się zmienić?26Wszystkie zmiany osobowości mogą być bolesne, dlatego nienależy się z tym spieszyć. Rozpocznij od pracy nad tymi aspekta-mi własnej osobowości, które można zmienić bez większego kło-potu. Pamiętaj, że drastyczne zmiany rzadko bywają trwałe.Niemal na pewno daremne i z pewnością niewskazane jestdążenie do tego, by stać się osobą, którą w sposób oczywisty niejesteśmy. Często można jednak natrafić na poradniki, które obie-cują łatwowiernym czytelnikom uzyskanie nowej, silniejszej i bar-dziej dynamicznej osobowości. Naturalnie sugeruje się również, że„nowe ja” będzie bardziej atrakcyjne dla przedstawicieli płci prze-ciwnej. Mój Boże... Prawdopodobieństwo powodzenia tak śmiałegoprzedsięwzięcia jest bliskie zeru. Człowiek chorobliwie nieśmiaływ ciągu jednej nocy nie stanie się osobnikiem towarzyskim, biernyzaś nie odkryje w sobie nieznanych dotąd pokładów asertywności.W każdym razie atrakcyjne wydaje się w nas to, co najbardziejnaturalne i autentyczne. Ludzie, którzy o tym zapominają, by

wywołać wrażenie na innych, zwykle wydają się im śmieszni.Najwyraźniej widać to w mediach, gdy zwyczajny człowiek obda-rzony odrobiną talentu nagle staje się wielką gwiazdą. Przemianata może być całkiem zatrważająca i dla zainteresowanej osobykatastrofalna w skutkach. Ilu zwykłych ludzi zaczęło wierzyćw swój medialny wizerunek i stało się potworami egoizmu? Ilurozwiodło się z osobami, od których wcześniej byli zależni, i zaczęłosię obracać w zupełnie nieprawdziwym świecie? Znamy liczneopowieści o gwiazdach pop kultury, filmu i sportu, które padłyofiarą alkoholu, narkotyków, depresji i przemocy, co potwierdzaprzeczucie, że nie jest to zwykły zbieg okoliczności. Utraceniekontaktu z własną osobowością bywa bardzo niebezpieczne.Jedna z takich zmian, której wszyscy jesteśmy świadomi,wpływa na długotrwałe związki międzyludzkie. Zjawisko to możeprzybierać dwie formy. Małżonkowie, którzy są ze sobą od lat,uczą się sztuki dostosowania do partnera, upodabniając do siebiew sferze osobowości. Równie powszechnym zjawiskiem jest jed-nak sytuacja, w której ludzie, mimo wielu lat fizycznej bliskości,oddalają się od siebie i w końcu stają zupełnie różni. Prowadzi toczęsto do tragicznej sytuacji, kiedy małżonkowie w średnim wie-ku z dziećmi, które osiągnęły niezależność, postanawiają sięrozejść po latach ledwie skrywanej niechęci.Jak wcześniej wspomniałem, poświęcamy wiele czasu na ana-lizowanie wzajemnego dostosowania ludzi, którzy przeżywajątrudności w swoim związku. Alarmująca jest jednak liczba ludzi,którzy wierzą, że można zachować „dobre” cechy partnera i usu-nąć „złe”. Problem nie polega wyłącznie na tym, że w naszychtestach pomijamy czynnik atrakcyjności seksualnej - jesteśmyteż zmuszeni do pominięcia elementu miłości. Jest to poważnybrak, gdyż wedle mojej wiedzy nie ma na rynku żadnego wiary-godnego testu miłości. Dlatego poświęciłem trochę czasu naprzyjrzenie się relacjom, które według wszelkich standardów nig-dy nie powinny być udane. Mimo moich chłodnych i wyzutychz uczuć analiz okazało się, że ludzie pozostający w takich związ-kach nie widzieli świata poza sobą i niecierpliwie szukali u mniewskazówki, jak mogą poprawić swoją sytuację. Wydaje mi się, żetego rodzaju zmiana nie jest możliwa i że jej poszukiwanie możesprawić obojgu partnerom wiele cierpienia. Nie można kochaćkogoś pod warunkiem, że stanie się kimś innym. Wydaje się tooczywiste, zdumiewa jednak, jak często ludzie starają się narzu-cić partnerowi nierealistyczne oczekiwania, by stał się dla nichbardziej „akceptowalny”.

27fhociaż testy psychologiczne znane są od wielu lat, dopieroggod niedawna są szerzej używane. Zadecydowało o tymkilka przyczyn. Po pierwsze, niemal powszechnie dostępnestały się małe, szybkie komputery osobiste, które w ułamkusekundy potrafią wykonać skomplikowane programy używane doprzeprowadzania testów psychologicznych. Jeszcze niedawno te-

sty musiały być przeprowadzane przez zawodowych psychologów,którzy ręcznie liczyli wyniki badań. Czynność ta była bardzoczasochłonna i tym samym niezwykle kosztowna. Dzisiaj zebraneinformacje można wprowadzić do komputera, ręcznie lub zapomocą czytników optycznych, odczytujących kwestionariuszewypełnione przez badanych. Przetwarzanie danych zabiera bar-dzo mało czasu, a raport można opracować i wydrukować, naci-skając jeden klawisz. Dzięki temu psychologowie mogą się skon-centrować na interpretacji rezultatów, co jest czynnością niecobardziej skomplikowaną.W Wielkiej Brytanii jeszcze jedna zmiana przyczyniła się doszerszego spopularyzowania testów. Brytyjskie Towarzystwo Psycho-

logiczne (British Psychological Society) stworzyło osobom niemają-

cym wykształcenia psychologicznego możliwość ukończenia kursu

w dziedzinie testów psychometrycznych i uzyskania licencji ankie-

tera. Dzięki temu powstała nowa grupa ludzi potrafiących przepro-

wadzać testy i interpretować ich rezultaty. Ponieważ wspomniane

osoby nie miały tak wysokich kwalifikacji jak zawodowi psychologo-

wie, ich czas był tańszy, obniżyły się więc koszty badań testowych.Większa łatwość przeprowadzania testów i obniżenie kosztów,28 chociaż najważniejsze, nie są jednak jedynymi czynnikami, któreDlaczego warto używać testów?spowodowały upowszechnienie się testów psychologicznych. Meto-dy badawcze stosowane w przeszłości w dużej mierze zostały po-rzucone. Wywiad nadal pełni funkcję pomocniczą w stosunku dotestu, nie jest jednak uznawany za wiarygodne narzędzie. Wszyscybraliśmy kiedyś udział w jakichś wywiadach. Niektórzy mieli okazjęobserwowania tego procesu „z obu stron stołu”. Człowiek starają-cy się o pracę dokonuje sprytnej analizy cech, które potencjalnypracodawca chciałby widzieć u swoich pracowników, i, co zrozu-miałe, pragnie zaprezentować się w jak najlepszym świetle. Jeślipracodawca potrzebuje kogoś umiejącego pracować w zespole,aplikant podkreśla swoje doświadczenie w pracy zespołowej. Jeśliszuka się zatwardziałego indywidualisty, kandydat stara się ukazaćwłaśnie w takim świetle. Ze strony pracodawcy pojawia się zwyklezałożenie, że osoba przeprowadzająca wywiad „świetnie zna się naludziach”. Zdumiewające, ilu ludzi schlebia sobie, podając się zatakich znawców. Bardzo często wywiad ujawnia jednak wiele sła-bostek, uprzedzeń i preferencji, które inteligentny kandydat z pew-nością wykorzysta. Z kolei doskonale przygotowana osoba, któraniechcący naruszy jakieś tabu prowadzącego rozmowę, może od-paść mimo swych niepodważalnych zalet. Można chyba wybaczyć,jeśli pracodawca dokonujący wyboru sekretarki kieruje się osobi-stymi słabostkami. Bardzo często jednak osoba przeprowadzającawywiad jest jednocześnie menedżerem delegującym kandydata dopracy w departamencie, którego pracownicy kierują się zupełnieinnymi uprzedzeniami.

Przewaga testów polega na tym, że eliminują celowe zafałszo-wania wprowadzane przez kandydata oraz wszelkie sygnały, któremoże mu przesyłać osoba prowadząca wywiad, informujące o jejoczekiwaniach. Skuteczny profil osobowości w pewien sposób ana-lizuje jego konstrukcję psychiczną. Chociaż brzmi to złowróżbnie,w rzeczywistości nie jest wcale takie strasznie. Kiedyś poproszonomnie o wygłoszenie wykładu dla studentów Uniwersytetu Oksfor-dzkiego, którzy niebawem mieli skończyć studia, trafić na rynekpracy i, przypuszczalnie, zostać poddani testom. Bardzo chcieli siędowiedzieć, jakich informacji mogą niechcący dostarczyć podczas 29Dlaczego warto mmać testów?badań testowych. Wyjaśniłem, że test z pewnością wykaże, czy sąnieśmiali, czy przebojowi, doświadczają niepokoju, są kreatywnilub pozbawieni tej cechy itd. Nie ujawni jednak, czy kandydatnadużywa alkoholu, kocha swoją matkę lub ma dziwną fiksacjęzwiązaną z damską bielizną. Odniosłem wrażenie, że dodało imto otuchy.Metoda testowa pozwala pracodawcy na bardziej profesjonalnydobór pracowników od metody opartej na czystych odczuciachi intuicji. Na przykład na zajęciach z psychometrii miałem kilkukolegów, którzy pracowali w kadrach jednej z dużych firm moto-ryzacyjnych. Wyjawili mi, że jednym z najtrudniejszych wyzwańbyła dla nich rekrutacja kobiet do pracy w dziale sprzedażytelefonicznej (panie te siedziały cały dzień przy telefonie, sprzeda-jąc ubezpieczenia komunikacyjne). Dla wielu ludzi taka pracabyłaby istną torturą, jednak, jak to zwykle bywa w życiu, pewniludzie są do niej stworzeni. Niektóre pracownice były tak dobre,że przewyższyły wszelkie oczekiwania. Firma wytyczyła handlow-com takie cele, by skutecznie działając, nie mieli żadnych proble-mów z ich realizacją. Niektóre panie nie tylko spełniły postawionewymagania, lecz zdołały je przewyższyć nawet o 17 do 20 procent.Prawdziwe królowe sprzedaży telefonicznej. Kierownictwo firmypostanowiło zbadać osobowość tych niezwykłych handlowcówi na podstawie uzyskanych wyników opracować normę. Wymy-ślono bardzo interesujący eksperyment. Postanowiono zatrudnićdwie nowe grupy kobiet. Rekrutacja do pierwszej grupy odbywałasię za pomocą zastosowania tradycyjnych technik i metody ocenyosobowości. Kobiety z drugiej grupy musiały przejść badaniatestowe, później zaś porównywano ich wyniki z wynikami naj-lepszych pracownic działu sprzedaży telefonicznej. Zatrudnionojedynie te, których profil osobowości odpowiadał profilowi najbar-

dziej skutecznych handlowców. Zgodnie z oczekiwaniami po up-

ływie osiemnastu miesięcy okazało się, że wiele kobiet miało dość

tego zajęcia i odeszło. Inne nie były wystarczająco skuteczne

w sprzedaży ubezpieczeń i po okresie próbnym zostały zwolnione.30 Okazało się jednak, że kobiety, które wybrano, opierając się naDlaczego warto używać testów?pozytywnym wyniku porównania z najlepszymi handlowcami,w większości pozostały w firmie i poszły w ich ślady.

Ta metoda doboru „idealnych” pracowników staje się corazpopularniejsza. Pracuję obecnie z klientem, którego firma dostarczaekspertów komputerowych dużym przedsiębiorcom na krótkiekontrakty. Jego problem polega na tym, że zatrudnia informatykówna kilka miesięcy i umieszcza ich w dużych przedsiębiorstwach,w których od razu reprezentują jego firmę. W takiej sytuacji wielkieznaczenie ma dobór odpowiednich ludzi. Po pierwsze, wybraneosoby muszą zrobić dobre wrażenie w firmie, do której zostanąoddelegowane. Muszą też mieć odpowiednie cechy osobowości, bywykonać zleconą pracę, mimo znajdowania się w obcym środowi-sku. Jak się pewnie domyślacie, pewni ludzie byli do tego stworzeni.

Na podstawie analizy ich profilu chcieliśmy stworzyć normy rekru-tacji. Chodziło o wyeliminowanie nieodpowiednich ludzi, zanimzostaną zatrudnieni i zniszczą dobrą reputację swego pracodawcy.W tym celu opracowaliśmy „wizerunek” odpowiedniego kandydatai mogliśmy przeprowadzić skuteczną selekcję.Jakie inne przesłanki przemawiają za stosowaniem testów?Wskazaliśmy już, że metoda testowa pomaga w wyborze „właści-wych” ludzi. A co z ludźmi, którzy do danej pracy się nie nadają?Psychologowie powiadają zwykle, że nie ma dobrych ani złychosobowości, i w pewnym sensie mają rację. Z drugiej strony ist-nieją przecież pewne zaburzone osobowości i będziesz w nie ladakłopocie, jeśli taki człowiek znajdzie się w twoim zespole. Kiedyśpracowaliśmy dla firmy, która w dziale sprzedaży zatrudniałamłode kobiety. Jedna z nich, nazwijmy ją Katie, była inteligentna,przyjacielska, przebojowa, sumienna, jednym słowem, bezcennynabytek dla firmy. Po jakimś czasie Katie wyszła za mąż i prze-prowadziła się do innego miasta, w którym znalazł pracę jej mąż.Poprosiliśmy o profil osobowości Katie, by dzięki niemu znaleźćodpowiednią osobę na jej miejsce. Zadanie takie jest wykonal-ne w sensie procentowym, tj. można znaleźć kandydatkę, któraw 95 procentach będzie miała cechy Katie. Zanim przystąpiliśmydo pracy, dyrekcja zmieniła zdanie. Postanowiono, bez żadnych 31Dlaczego warto używać testów?badań testowych i wywiadów, w miejsce Katie przenieść paniąz innego działu, powiedzmy, Sophie. Na szczęście psychologowiezajmujący się psychomterią wykonują wiele zadań, by poszerzyćswoją wiedzę, nawet jeśli są pozbawieni zachęty materialnej.Postanowiliśmy poddać Sophie testom i przeanalizować jej wize-runek na tle profilu Katie. Doznaliśmy szoku! Ta dziewczynamiała wyraźnie zaburzoną osobowość. Była skrajną introwertycz-ką, miała ogromne problemy z niepokojem i zdradzała wszelkiesymptomy braku równowagi emocjonalnej. Stan Sophie był takpoważny, że zwróciliśmy uwagę jej przełożonemu, iż kobieta możepopełnić samobójstwo. Kiedy poprosiliśmy, aby powiedziała nam,co ją niepokoi, okazało się, tak jak podejrzewaliśmy, że maogromne problemy osobiste i rzeczywiście zastanawia się nad

odebraniem sobie życia.Zdumiewa, że pewni ludzie, niemąjący czasu lub odwagi, bypójść do lekarza lub psychiatry, silnie wierzą, że profil osobowościmoże ujawnić ich problemy. Oczywiście kwestionariusze używanedla celów rekrutacji pracowników nie stawiają sobie za celzidentyfikowanie problemów medycznych, w pewnych okoliczno-ściach te się jednak ujawniają. Kiedyś zwróciło się do nas0 pomoc dwóch młodych mężczyzn starających się o pracę po-średników ubezpieczeniowych. Twierdzili, że bardzo dobrze sobieradzą. Obaj nalegali jednak, abyśmy poddali ich testom. Niemogłem zrozumieć, o co im może chodzić, ponieważ nie chcielinam o tym powiedzieć. Mimo to przeprowadziliśmy z każdymz nich dwa testy i uzyskaliśmy profil dwóch poważnie zaburzo-nych osobowości. Podczas gdy Sophie była zamknięta w sobie1 niezrównoważona, dwaj panowie byli przebojowi, wyraźnie spię-ci, zmotywowani do działania i dosłownie sparaliżowani przezniepokój. Mieli typ osobowości, który w psychologii określa sięmianem osobowości typu A. Osobowość typu A bywa czasaminazywana „osobowością choroby wieńcowej”. Określenie to niejest do końca słuszne - późniejsze badania wykazały, że u ludzio osobowości typu A występuje zwiększone ryzyko zawału serca32 jedynie wówczas, gdy tłumią w sobie dużo gniewu. Było jednakDlaczego warto używać testów?oczywiste, że dwaj młodzi biznesmeni prowadzili bardzo niebez-pieczny styl życia. Ze zdumieniem stwierdziłem, że gdy im o tympowiedziałem, zakomunikowali, iż spodziewali się takiego wynikui właśnie dlatego poprosili, by poddać ich testom. Dlaczego nieudali się z tym1 do lekarza? Wydaje się, że ambitni młodzi przed-siębiorcy nie uważają, by pójście do lekarza było właściwym po-sunięciem. Z kolei wypełnienie kwestionariusza wydawało się namiejscu!Również inni ludzie posługują się testami psychologicznymi,by określić swoje problemy osobiste. Jedną z oferowanych przeznas usług, jest tzw. analiza kompatybilności, w której poddajemyanalizie porównawczej profile osobowości osób żyjących ze sobąw związku. Za pomocą tej metody nie można jednak zbadać atrak-cyjności seksualnej partnerów. Wszyscy odczuwaliśmy kiedyś fi-zyczny pociąg do osoby, którą niezbyt lubimy, lub na odwrót - lu-biliśmy ludzi, którzy nie podniecali nas seksualnie. Analiza kom-patybilności wyświetla rozmaite wymiary profilu osobowości part-nerów, ujawniając podobieństwa i różnice. Badania rozpoczynamyod tego, co nazywamy czynnikami drugorzędnymi. Jest to pięćgłównych czynników osobowościowych, które tworzą zrąb oso-bowości człowieka: ekstrawersja/introwersja, niepokój, kontrola,niezależność i wrażliwość. Pojawienie się poważnych różnic w jed-nym, dwóch lub większej liczbie wspomnianych wymiarów niemusi oznaczać, że dany związek napotka problemy. Ludzie proszą-cy nas o przeprowadzenie takiej analizy, niemal zawsze doświad-czali jakichś trudności w łączącym ich związku. Z tego powodumożna z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że poważne różni-

ce osobowościowe nie były źródłem ich problemów.W relacjach międzyludzkich pewne rysy osobowościowe sąważniejsze od innych. Na przykład, jeśli jeden z partnerów jestosobą kreatywną, drugi zaś jest tej cechy pozbawiony, nie spowo-duje to przypuszczalnie poważniejszych problemów. Mniej twór-czy osobnik może być poirytowany nierealistycznymi pomysłami ^^swojego kreatywnego partnera, wszyscy jednak działamy sobieczasami na nerwy, prawda? 33

Dlaczego warto używać testów?Dla porównania weźmy spontaniczność/sprawowanie kon-troli. Ludzie przejawiający silną tendencję do sprawowania kon-troli lubią protokół i reguły. Cenią miłe, podnoszące na duchupoczucie wypływające z moralnych przekonań. Czują się jakw domu w purytańskich środowiskach, w których mogą bezskrępowania wyrażać szczerą dezaprobatę dla znajdujących sięna zewnątrz grzeszników i ludzi pozbawionych zasad. Ludzieprzejawiający skłonność do sprawowania kontroli mają czasamiwrażenie, że bliźni o swobodniejszych przekonaniach nie sąjedynie inni, lecz wręcz moralnie odrażający. Z drugiej stronyludzie, którzy przejawiają niską skłonność do kontroli, są prze-konani, że jedynym możliwym sposobem życia jest całkowitewyluzowanie się. Traktują wszystkich ambitnych osobników ja-ko spiętych, nudnych i pompatycznych. Poważne różnice w tymwymiarze osobowości mogą wskazywać, że partnerzy napotkająpoważne problemy.Korzyści płynące z tego rodzaju analizy polegają na tym, żemożna dzięki niej sporządzić psychodynamiczną mapę relacji -mapę, która jest niewidoczna dla tworzących osób, szczególniew samym środku bitewnego rozgardiaszu. Opisanie całej sytuacjii spokojne przyjrzenie się jej może dostarczyć zainteresowanymnieco nadziei. Przeprowadziliśmy taką analizę dla małżonków,którzy na zewnątrz wydawali się zupełnie niedostosowani. Męż-czyzna był bardzo nerwowy, ulegający nastrojom, twórczy i pełenwątpliwości, kobieta, znacznie spokojniejsza, pewniejsza siebie,wydawała się jednak chłodna i pozbawiona współczucia. Z pew-nością nie była osobą, do której jej partner mógłby się zwrócić zeswoimi problemami. Widać było wyraźnie, że najbardziej ceniw niej spokój i opanowanie. Nie przeszkadzało mu, że nie okazujemu współczucia i nie dostarcza ramienia, na którym mógłby sięwypłakać. Znacznie większe wrażenie robił na nim spokój part-nerki i jej niewzruszone oblicze. Wydawało się nam, że dostarcza-ło mu to silnej inspiracji w licznych kryzysach, które przeżywał.Później wyznał, że zwykł ją nazywać „swoim Buddą”, w powoduaury spokoju, jaka ją otaczała.Dlaczego warto używać testów?W testach psychometrycznych najbardziej cenię to, że nietylko pozwalają na umieszczenie kwadratowych klocków w kwa-dratowych otworach, okrągłych zaś w okrągłych. Jest to przy-datne, lecz szczerze mówiąc, całkiem banalne. Rzecz staje sięnaprawdę interesująca, gdy masz do czynienia (a ja mam toszczęście) z bardzo inteligentnymi i niezwykle kreatywnymi oso-bami. Taka praca jest prawdziwym wyzwaniem. Odkrywasz, żeprzysłowiowe klocki mają nie tylko całkiem nowy, oryginalnykształt; gdy badany staje się tego świadomy, potrafi nie tylkoodnaleźć pasujące otwory, lecz przekonać badającego, by spo-rządził otwory o kształcie odpowiednim dla niego. Gdy zdarzasię coś takiego, mówię o zadowoleniu z wykonywanej pracy.

3536

fielu ludzi chciałoby wiedzieć, czy można „oszukać” testł badający profil osobowości. Odpowiem krótko - nie.W teście nie ma właściwych i niewłaściwych odpowiedzi,a osoba przeprowadzająca badanie stara się jedynie uzyskaćprawdziwe odpowiedzi na zadawane pytania. Podczas przeprowa-dzania testów na potrzeby selekcji pracowników potencjalnypracodawca ma lub powinien mieć całkiem wyraźne wyobrażenie,jakiej osoby pragnie. Jeśli taką osobą nie jesteś, przypuszczalnienie znajdziesz trwałego zadowolenia z wykonywanej pracy, nieza-leżnie od tego, jak atrakcyjna może się wydawać. Oczywiście natym sprawa się nie kończy. Ludzie często pragną zdobyć określo-ną posadę z powodu potrzeb finansowych lub dlatego, że gdyzostaną przyjęci, będą potrafili stworzyć sobie wygodną niszę,nawet jeśli nie odpowiadają w stu procentach oczekiwaniompracodawcy. Z tego powodu starają się odgadnąć, jakiego pra-cownika pragnie ich przyszły chlebodawca, i odpowiadać napytania tak, by wywołać korzystne wrażenie. Z kilku powodówdziałanie takie jest skazane na niepowodzenie.Testy są tak konstruowane, by zawierały wewnętrzny wykry-wacz kłamstwa. Nie powiem wam, w jaki sposób on działa,ponieważ uczyniłoby to bezużytecznym wiele testów i ściągnęłona mnie powszechną niechęć kolegów. Dość powiedzieć, że bada-jący odkryje, iż starasz się wywrzeć na nim pozytywne wrażeniepoprzez stworzenie fałszywego wizerunku własnej osoby. Jeślipodjąłeś niewielką próbę ukazania się w „lepszym” świetle, zosta-nie to odnotowane, lecz przypuszczalnie nie wpłynie w dużymstopniu na twoje szansę. Jeśli jednak zostaniesz uznany za czło-Czy można oszukać test?wieka, który stara się zamydlić oczy pracodawcy, staniesz sięczłowiekiem niegodnym zaufania w innych sprawach, co możedoprowadzić do odrzucenia twojego podania.Kiedyś, ku memu zdziwieniu, generał pewnego zakonu (niewymienię jego nazwy z przyczyn, które niebawem staną się jasne)poprosił mnie o przeprowadzenie testów osobowości na nim i jegobraciach zakonnikach. Przełożeni zakonu byli pod silnym wpły-wem Amerykanów, którzy cenią wartość testów psychometrycz-nych. Skontaktowaliśmy się z członkami zakonu mieszkającymiw różnych częściach świata, prosząc o wypełnienie kwestionariu-sza. Podczas przetwarzania danych zauważyliśmy, że każdy z re-spondentów plasuje się nieoczekiwanie wysoko na skali kłam-stwa. Wielce tym zakłopotany, skontaktowałem się z generałemi z całym taktem, na jaki było mnie stać, wyjaśniłem problem.Zamiast wpaść w gniew, generał był tym bardzo ubawiony. Wy-jaśnił, że mnisi przez całe życie starają się naśladować Jezusa.Naturalnie zawodzą, lecz nie zaprzestają prób. W bardzo szczegól-nym sensie, z jak najwznioślejszych pobudek, żyją w kłamstwie.W tym wypadku kłamstwo zostało jednak łatwo wykryte.W jednej tylko dziedzinie działalności zawodowej ludzie przed-stawiający siebie w fałszywie korzystnym świetle są witani z ra-dością. Handlowcy, szczególnie stosujący metody polegające nawywieraniu silnego nacisku, przez całe życie starają się przeko-nać ludzi, że są dobrymi facetami, na których słowie możnapolegać. W ich słownictwie nie ma miejsca na takie określenia jak„uczciwość” lub „wewnętrzne wątpliwości”. Wyobraźcie sobiesprzedawcę mówiącego: „Tak, to dobre urządzenie, lecz konku-rencja wyprodukowała równie dobre, a przy tym tańsze”. Jeśli niemyślisz o karierze handlowca, zalecam jednak szczerość przywypełnianiu kwestionariusza.

Oprócz jawnego oszukiwania respondenci robią inne rzeczy,by zafałszować wyniki testu. Jedną z nich nazywam „filozofowa-niem”. Wszystkie testy, które znam, opierają się na zasadzie, żenajlepsze odpowiedzi to te, które badany podaje „prosto z głowy”, jNależy pamiętać, że przeprowadzający test stara się jedynie 37

38Czy można oszukać test?określić nasze odczucia wobec własnej osoby, nie zaś przeprowa-dzić dochodzenie policyjne. W jednym z naszych testów pojawia-ło się zdanie: „Większość ludzi uważa mnie za człowieka towa-rzyskiego i otwartego”. Badany miał się z tym stwierdzeniem, jakto zwykle w testach bywa, zgodzić, zaprzeczyć mu lub skwitowaćsłowami: „Nie wiem”. Ku mojemu zaskoczeniu jedna z bada-nych kobiet przeprowadziła wśród przyjaciół i krewnych ankietę,udzielając statystycznie poprawnej, lecz dla mnie całkiem nie-przydatnej odpowiedzi. Odpowiedzi na wiele pytań w takich kwe-stionariuszach, podane po dłuższym namyśle, mogłyby dostar-czyć bogatego materiału do rozważań. Nawet ustosunkowanie siędo całkiem prostego stwierdzenia w rodzaju „Lubię chodzić naprzyjęcia” może w dużym stopniu zależeć od obecnego nastroju,pory roku lub sytuacji finansowej badanego oraz wielu innychczynników. Przeprowadzającego test wcale to jednak nie intere-suje. Większość z nas może ogólnie określić, czy lubi chodzić naprzyjęcia, czy nie. I o to jedynie w tym pytaniu chodzi. Kompli-kując sytuację, doprowadzimy do raczej wymuszonego, sztuczne-go obrazu własnej osoby. Jeszcze gorsi są respondenci, którzypragną udzielić danemu kwestionariuszowi „namaszczenia”, in-formując o swoich przemyśleniach związanych z konkretnymipytaniami, wskazując na ich różne znaczenia i różne odpowiedzi,które mogą paść w określonych sytuacjach. Większość testów jestsprawdzana na urządzeniach komputerowych, gdzie nie ma miej-sca na komentarze w rodzaju: „Właśnie rzuciła mnie żona, dla-tego sądzę, że w tym tygodniu nie pójdę na przyjęcie. Zwykle lu-bię jednak chodzić na przyjęcia, gdy znam zaproszonych gości”.To nie żarty. Takie komentarze pojawiają się w testach bardzoczęsto.Inną sztuczką stosowaną przez badanych jest coś, co nazy-wam „udzielaniem odpowiedzi na chybił trafił”. Gdy w celu doko-nania oceny pracodawca postanowił poddać testowi dużą liczbępracowników, wielu uznało to posunięcie za naruszenie ich pry-watności. Starali się jakoś przed tym bronić, zaznaczając odpo-wiedzi w sposób całkiem przypadkowy i mając nadzieję, że udaCzy można oszukać test?im się w ten sposób przechytrzyć system. Ludzie zajmujący siętworzeniem testów wiedzą o tym uniku, dlatego wiele kwestio-nariuszy jest tak skonstruowanych, że można wykryć badanych,którzy udzielają odpowiedzi w sposób czysto losowy.Miałem też zupełnie inne doświadczenie z pracownikami nie-chętnymi testom. Wśród moich klientów są przedsiębiorstwa na-ftowe. Czasami wysyłają niektórych członków załogi na zajęcia

z pracy zespołowej. Jeśli jesteś masywnym Teksańczykiem, któryspędził właśnie wyczerpującą zmianę na platformie wiertniczej,ostatnią rzeczą, której potrzebujesz po zejściu na ląd, jest kwestio-nariusz osobowości - szczególnie jeśli masz ochotę na stek grubo-ści cala. Zamiast mścić się, udzielając odpowiedzi na chybił trafił,niektórzy z badanych znajdowali nasz numer telefonu w doku-mentach i z platformy morskiej, po której hula wiatr, w osobistysposób dawali wyraz swojej dezaprobaty. W testach osobowościchodzi jednak o to, by pomóc pracodawcy i pracownikowi w stwo-rzeniu jak najlepszych stosunków roboczych. Można to osiągnąćjedynie wówczas, gdy badani udzielają szczerych odpowiedzi. Mojądobrą radą dla osób, które mają przejść taki test osobowości, jest„nie próbujcie oszukiwać”.39

Ipracowywanie testu psychologowie rozpoczynają od stwo-rzenia teoretycznego modelu osobowości. Na tej podstawieokreślają różne wymiary osobowości, które pragną zbadać.Powiedzmy, że mamy zamiar zmierzyć postawę ekstrawertyczną.Obmyślamy pytania, które naszym zdaniem pozwolą określić, czybadany jest osobą otwartą, entuzjastyczną, zorientowaną na ludzii przebojową. Trzeba w tym celu sformułować mnóstwo pytań,nazywanych pulą pytań, ponieważ wiele z nich zostanie odrzuco-nych jako nieodpowiednie. Po opracowaniu kwestionariusza pro-simy o jego wypełnienie dużą liczbę ludzi. Ważne, by respondencipochodzili z jak najróżniejszych grup społecznych i by reprezen-towane były osoby o różnym poziomie inteligencji. Końcowe ele-menty testu zostają wybrane na podstawie kilku kryteriów, m.in.muszą być one wiarygodne, ważne i skutecznie różnicować bada-nych.Aby elementy testu mogły zostać uznane za wiarygodne,należy wyeliminować wszelkie niejasności zawarte w samychstwierdzeniach/pytaniach lub w systemie punktowym. Znanymprzykładem elementu, który kiedyś był wiarygodny jako miarapostawy ekstrawertycznej, później zaś ją utracił, jest stwierdze-nie: „Lubię chodzić na męskie przyjęcia”. Kiedy opracowano tenelement testu, miał on jedynie za zadanie mierzyć postawęrespondenta wobec wydarzeń z życia towarzyskiego. Jednakewolucja języka i obyczajów spowodowała, że obecnie stwierdze-nie to może być pytaniem o orientację seksualną. Aby każdyz elementów testu był przekazywany respondentom w identycz-ny sposób, badający za każdym razem posługują się standar-W jaki sposób opracowuje się testy?dową broszurą i przeprowadzają standardową ocenę jego wyni-ków, korzystając przy tym z tych samych wytycznych. Wspom-niane środki ostrożności mogą się wydawać oczywiste, mają jed-nak ogromne znaczenie. Psychologowie zwracają, na przykład,baczną uwagę na to, czy broszurka z pytaniami nie ma nowejszaty graficznej. Jeśli nie można dokładnie zmierzyć skutków

wprowadzenia zmian, nie ma pewności, czy nie została zniszczo-na wiarygodność testu.Po standaryzacji testu przeprowadza się go na dużej liczbieosób i starannie analizuje rezultaty. Na podstawie uzyskanychwyników można opracować tablice norm. Każda z norm opartajest na innej próbie badanych (lub próbie populacji). Normy testanowią bardzo ważny element badań testowych. Na przykładgrupa dwudziestolatków, którzy nie ukończyli studiów, osiągazupełnie inne wyniki od grupy, powiedzmy, prawników w średnimwieku. Różne normy są bardzo użyteczne do różnych celówszczegółowych. W wielu wypadkach będziemy jednak potrzebo-wali normy dla ogółu populacji. Ponieważ przeprowadzenie testuna całej populacji nie jest praktyczne, trzeba uczynić drugąz najlepszych rzeczy, tj. przebadać próbkę osób reprezentatywnądla całej populacji. Jest to tzw. próba warstwowa (stratyfikacyj-na), zawierająca właściwą liczbę osób z różnych grup wiekowych,o różnej płci, pochodzeniu geograficznym, poziomie inteligencjiitd. Bardzo pouczające jest w tym względzie przeanalizowaniewyników testu osobowości jednego respondenta i na tle kilkurożnych norm. Osoba badana - przypuśćmy, że jest nim mężczyz-na w średnim wieku - może okazać się nudnym facetem w po-równaniu z grupą osiemnastolatków. Przypuszczalnie wyda sięosobą mniej ekstrawertyczną, mniej śmiałą w kontaktach towa-rzyskich i ostrożniejszą, może też doświadczać silniejszego niepo-koju. Jeśli jednak porównamy go z grupą starszych duchownych,zyska żywsze oblicze.Tworzenie elementów testu wymaga dużej umiejętności. Jedn.iz najważniejszych rzeczy, o których należy pamiętać, pisząc an-kietę, jest ograniczenie do minimum informacji, którą badany 41

42W jaki sposób opracowuje się testy?może uzyskać na temat celu umieszczenia w teście danego ele-mentu. Nie chodzi o to, by bawić się wodzeniem badanego za nos.Jeśli respondent będzie wiedział, jaka cecha jest mierzona danymelementem, na przykład „lęk”, jego odpowiedzi będą odzwiercied-lały tę świadomość i nie będą do końca szczere. W efekcie mogąpowiedzieć badanemu, jak respondent postrzega samego siebiew sferze niepokoju, a ponieważ wielu nie jest dobrym sędziąwłasnego charakteru, może doprowadzić do poważnych błędów.Piszący testy muszą też zadbać o to, by poszczególne elementybyły tak jasne i zrozumiałe, jak to możliwe. Na przykład stwier-dzenie „Większość ludzi uważa mnie za miłego faceta” jest zbytniejasne, by mogło zostać użyte w kwestionariuszu. Określenie„miły” ma nieco rozmazane znaczenie i obejmuje szeroki zakresznaczeniowy (może obejmować na przykład „miłą powierzchow-ność”, a jednocześnie takie cechy jak „uprzejmość”, „hojność”,a nawet „uczciwość”). Bardziej konkretne znaczenie ma stwier-dzenie: „Większość ludzi uważa mnie za człowieka życzliwego”.Elementy testu muszą też nawiązywać do konkretnych zacho-

wań. Pytanie: „Czy jesteś kreatywny?” jest mniej przydatne odpytania: „Czy piszesz wiersze?”. Drugie z pytań dostarcza kon-kretnych informacji na temat poziomu kreatywności badanego.Bardzo ważne jest też to, by każdy z elementów testu dostar-czał odpowiedzi wyłącznie na jedno pytanie. Stwierdzenie w ro-dzaju: „Uważam podziały społeczne oparte na przynależnościklasowej i bogactwie za niewłaściwe” jest zbyt zagmatwane. Czyma ono na celu ustalenie postawy badanego wobec klas społecz-nych, zróżnicowania poziomu zamożności, czy zawiści wobecwyżej stojących? Elementy testu muszą być proste i ograniczaćsię do zadania jednego, prostego i bezpośredniego pytania.Czasami pewne elementy kwestionariusza mają na celu usta-lenie częstości, z jaką badany wykonuje określone działania.Również w tym wypadku pytania powinny mieć charakter kon-kretny, nie zaś ogólny. Pytanie w rodzaju: „Czy często uskarżaszsię na uciski i bóle głowy” odwołuje się do subiektywnej definicjisłowa „często”. Czy badany przez „często” rozumie raz, czy dwaW jaki sposób opracowuje się testy?razy w tygodniu? Czy dolegliwości bólowe muszą pojawiać sięcodziennie, aby mogły zostać uznane za „częste”? W takiej sytua-cji przeprowadzający test musi dostarczyć precyzyjnych informa-cji, by osoba badana mogła zadowalająco odpowiedzieć na posta-wione pytanie. O wiele lepiej byłoby zapytać: „Czy cierpisz naucisk i ból głowy częściej niż raz w tygodniu?”.Jednym z najważniejszych elementów testu jest zadbanie, byosoba badana przekazała pierwszą odpowiedź, jaka jej przyjdziedo głowy. Wskazówki dotyczące sposobu wypełniania testu po-winny to zawsze wyraźnie podkreślać. Badającemu zależy nauzyskaniu instynktownej reakcji na określoną sytuację - reak-cję opisującą najbardziej typowy sposób zachowania się respon-denta.43ajbardziej oczywistym argumentem przemawiającym nakorzyść grafologii jest to, że wszyscy, niejako „amatorsko”,wierzymy i stosujemy ją w życiu codziennym. Nie mamyteż problemu z zaakceptowaniem poglądu, że osobowość człowie-ka znajduje odzwierciedlenie w jego charakterze pisma. Więk-szość nas potrafi również przytoczyć przykład przyjaciół, krew-nych i kolegów, w których charakterze pisma odbija się określonyrys temperamentu. Wszyscy widzieliśmy duże, fantazyjne, wyra-żające pewność siebie pismo skrajnego ekstrawertyka i drobnymaczek skrajnego introwertyka. Kiedy otrzymujemy list od nie-znanej osoby lub od znajomego, z którym wcześnie nie korespon-dowaliśmy, w rutynowy sposób analizujemy charakter pisma, bywyczytać z niego coś na temat charakteru nadawcy. Zjawisko totłumaczy, moim zdaniem, wielką popularność, jaką cieszy sięgrafologia, oraz to, że mimo wielu wątpliwości psychologówmetoda ta jest do dziś szeroko stosowana w procesie ocenyosobowości.Jednak nawet na tym etapie pojawiają się problemy. „Zdro-

worozsądkowa grafologia” dostarcza nam bardzo ograniczonychinformacji. Nawet jeśli przyjmiemy, że charakter pisma dostar-cza informacji na temat osobowości człowieka, to, co opisałem,trudno uznać za jej wyczerpującą analizę. Co więcej, wadą tejmetody jest, że w dany charakter pisma dokonujemy częstoprojekcji cech osobowościowych, które spodziewamy się zastać.Podam dobry przykład błędu popełnianego w analizie charakte-ru pisma. W Mensie wiele czasu poświęcamy ocenie inteligencji,44 w konsekwencji utrzymujemy codzienne kontakty z bardzo inte-Grafologialigentnymi dziećmi. Jedną z cech, które łączy je wszystkie, jestto, iż niemal pewnym objawem wysokiej inteligencji jest nie-chlujny, nieczytelny charakter pisma. Wiele bardzo zdolnychdzieci nie znajduje uznania w oczach nauczycieli, którzy narówni cenią schludną formę i treść. Jedna z dziewczynek, którepoznaliśmy, miała iloraz inteligencji (IQ) umieszczający jąw górnej, dziesięcioprocentowej, części populacji. Nagle ktośzauważył, że dziecko ma piękny, schludny charakter pisma.Wywołało to pewne komentarze ze strony tych, którzy pracowaliz inteligentnymi dziećmi i spotykali się jedynie z objawem nie-chlujnego bazgrania. Czy dziewczynka, która ładnie pisze, możebyć tak zdolna? Można było odnieść wrażenie, jakby pojawiło sięzjawisko swoistego snobizmu. Badacze tak się przyzwyczaili dobazgraniny inteligentnych dzieci, że nie mogli uwierzyć, iż dziew-czynka pisząca ładnie może być równie zdolna jak one. Późniejrozwikłaliśmy tę zagadkę. Dziewczynka miała angielskie naz-wisko, lecz jej matka pochodziła z Dalekiego Wschodu i przy-wiązywała wielką wagę do nauczenia córki schludnego pisania.Była to jednak jedynie połowa historii.Podam kolejny przykład, by wskazać na inne podstawowebraki grafologii. Teoria ta głosi, że ludzie, których pismo jestpochylone w prawą stronę są asertywni i dynamiczni. Wydajesię to całkiem logiczne. W końcu, jeśli charakter pisma przypo-mina psa szarpiącego się na smyczy, jakby usiłowało wyjść pozakartę papieru, można to uznać za oznakę pewnej niecierpliwościoraz siły osobowości. Chociaż tak właśnie wygląda mój chara-kter pisma, mimo że nie jestem drżącą mimozą (potwierdzają towyniki testów psychometrycznych), trudno mnie uznać za skraj-ny przypadek asertywności, ekstrawersji lub przebojowościw życiu towarzyskim. Wychowałem się jednak w Szkocji, gdziew latach pięćdziesiątych uważano za „właściwe” pisanie literaminachylonymi pod kątem 60 stopni. Nie pozostawiano tej spra-wy osobistym upodobaniom. Trzeba było pisać pochyłym pis-mem, zgodnie z obowiązującym stylem, lub ryzykować otrzyma-nie kary.45

GrafologiaZawodowi grafolodzy utrzymują, że to, co do tej pory powie-działem, nie ma nic wspólnego z ich pracą. Twierdzą, że metoda

grafologiczna pozwala na dokonanie głębokiej analizy osobowo-ści człowieka. Nie ma tutaj miejsca, by się wdawać w szczegóły,mogę jednak wskazać kilka cech pisma, na które zwracająuwagę grafolodzy, oraz wnioski, jakie z nich wyciągają. Poniżejprzedstawię kilka rzeczy, na które należy być uczulonym, doko-nując amatorskiej analizy pisma.Po pierwsze, indywidualny charakter pisma należy analizo-wać w trzech warstwach, które można w nim wyodrębnić. Znaw-cy tematu nazywają je górną, środkową i dolną - są to obszarywypełnione górną, środkową i dolną częścią znaków pisma.Litery takie jak k, 1 i b wchodzą w warstwę górną, takie znakijak c, a oraz x zajmują warstwę środkową, natomiast y, j wkra-czają w warstwę dolną. Teoria grafologii powiada, że górna war-stwa pisma zawiera informacje na temat intelektu i ducha;środkowa ujawnia sympatie i antypatie oraz dostosowanie dowymagań życia codziennego, dolna zaś wyraża „zrąb osobowo-ści”. Nie jestem pewien, co to może oznaczać, lecz najwyraźniejdolna warstwa przekazuje informację o „dominującej postawiew życiu praktycznym, materialnym lub instynktownym”. Lu-dzie, którzy piszą dużymi literami, mają mieć skłonność raczejdo postaw subiektywnych niż obiektywnych. Uważa się ich zaosoby nastawione entuzjastycznie, pewne siebie i potrzebująceprzestrzeni do wyrażenia siebie. Z kolei małe litery mają wska-zywać na skromność i potrzebę niewielkiego miejsca do samo-ekspresji. Proste znaki mogą oznaczać dystans i skłonność doukrywania emocji, a pismo pochylone na prawo - sugerowaćpotrzebę przebywania wśród innych.Analizom grafologicznym poświęca się wiele stron, omawiająctakie zagadnienia jak kształt liter i sposób ich łączenia, naciskpodczas pisania, zamaszystość, regularność i rytm pisma, spo-sób pisania liter, szybkość oraz wiele innych. Czytając te dywa-gacje, nie przestaję zadawać sobie pytania, skąd oni to wszystko46 wiedzą.GrafologiaSkąd dowiedzieli się, co różne dziwaczne elementy charakterupisma mówią o ludzkiej osobowości? Gdzie są dane statystycznepotwierdzające, że wszystkich ekstrawertyków łączy określonacecha charakteru pisma pozwalająca ich nieomylnie zidentyfiko-wać? Gdzie są dowody, że ludzie stawiający duże znaki są „raczejsubiektywni niż obiektywni” (abstrahując od tego, co to możeoznaczać)?Grafologia budzi fascynację, jest jednak zdumiewająco od-porna na wszelkie formy naukowej weryfikacji. Jeden z proble-mów polega na tym, że różnice między poszczególnymi cha-rakterami pisma sprowadzają się do takiego mnóstwa szczegó-łów, że trudno jest opracować system łączący wszystkie nie-znaczne różnice ze znanymi cechami osobowościowymi. Byćmoże w przyszłości uda się taki system opracować, do tegoczasu grafologia pozostanie jednak sztuką opartą na intuicji,która w rękach mistrza może dostarczyć pewnych ważnych in-

formacji, ale w dzisiejszej postaci nie jest wiarygodną i prak-tyczną metodą analizy osobowości.Aby dostarczyć czytelnikom materiału do analiz grafologicz-nych, poprosiłem o próbki pisma kilku przyjaciół i kolegów.Przedstawiam je na kolejnych stronach książki, nie podającżadnych wskazówek na temat ich autorów. Poniżej zamieszczamteż kilka pytań, na które należy odpowiedzieć. Jeśli traktujeszgrafologię poważnie, od razu zaprotestujesz, mówiąc, że niemasz pewnych niezbędnych informacji (na przykład nie wiesz,jakiego nacisku używał piszący litery).W moich pytaniach nie chodzi jednak o dogłębną analizęosobowości. Jeśli charakter pisma naprawdę dostarcza wskazó-wek dotyczących osobowości autora, udzielenie na nie odpowie-dzi powinno być możliwe na podstawie uważnej analizy dostar-czonych próbek.Przeanalizuj poniższe próbki pisma i sprawdź, jakie informa-cje zdołasz z nich wydobyć. Gdy już sformułujesz pewne spostrze- ^^żenią, zbadaj swoje grafologiczne umiejętności, odpowiadając naponiższe pytania. 47

n1rr

1

i*1

f

iArrf1

zr

ST?8

If05.0S-1

fFrf

?3

-?

f

rr

1

0f

f

f

6

0

pr00

&

Grafologia

Grafologia1. Dwaj piszący pracują w tym samym zawodzie. Którzy to?2. Jedna z notatek została sporządzona przez osobę, która pędzi przezcałe życie, bez przerwy borykając się z terminami (i zmuszającdo tego innych). Która?3. Jedna z próbek pisma pochodzi od człowieka, dla którego angielskinie jest językiem ojczystym. Która?4. Wskaż notatki, które zostały sporządzone przez kobiety.

5. Jedna z próbek została nakreślona przez osobę zawodowo trudniącąsię pisaniem. Która?6. Czy notatka oznaczona literą G został napisana przez człowiekao silnej, agresywnej osobowości?7. Czy autor tekstu oznaczonego literą B jest introwertykiem,czy ekstrawertykiem?8. Czy uznałbyś autora notatki F za osobę cichą i nieśmiałą,czy przebojową i asertywną?9. Co można powiedzieć o osobie, która napisała notatkę oznaczonąliterą C?10. A teraz pora na prawdziwą próbę! Dwie osoby, któredostarczyły próbek pisma, są mężem i żoną.Czy potrafisz je wskazać?11. Kolejne trudne pytanie. Jeden z piszących był leworęczny,został jednak zmuszony do nauczenia się pisania prawą ręką. Który?„? ‘???? 7\:ą ‘} ::l^HÎ^!::^’lSiilSil-•?îlii

12. Jak oceniłbyś osobę, która dostarczyła próbki pisma oznaczonejliterą E?Odpowiedzi1. Próbki A i D zostały napisane przez zawodowych grafików.2.E.

3. Próbka pisma oznaczona literą B została sporządzona przez Niemca.4. B, C i F.

5.G.

6. Nie, autor notatki oznaczonej literą G jest osobą bardzo cichą.7. Autor notatki B ma raczej usposobienie introwertyka.8. Autor notatki F jest osobą przebojową i asertywną.9. Notatka oznaczona literą C została napisana przez Amerykankę, która pracuje jako redaktor

w pewnym londyńskim wydawnictwie. Jak można było oczekiwać, ma ona wyrobiony smak literacki i cechuje się dużą kreatywnością. Cechuje ją otwarte i przyjazne usposobienie.

10. G i B.11.G.

12. Autor notatki oznaczonej literą E ma silną, dynamiczną i agresywnąosobowość. Pracuje w środowisku odznaczającym się silną presją.Ludzie, którzy znają go lepiej, powiadają, że ma równieżdelikatniejszą stronę charakteru, która ujawnia się przy bliższym

poznaniu.

:

ata siedemdziesiąte XX wieku były okresem szczytowegopowodzenia tzw. analizy kolorów, chociaż w pewnych miej-Iscach na świecie jest ona praktykowana do dzisiaj. Opierasię na założeniu, że kolory, które preferujemy, wskazują na pewnerysy naszej osobowości. Podobnie jak w przypadku grafologiiw twierdzeniu tym jest pewna doza zdroworozsądkowej prawdy,która sprawia, że teoria kolorów wydaje się atrakcyjna. Wiemy,że niektóre barwy wywierają na nas wpływ. Jasne kolory spra-wiają, że czujemy się szczęśliwi, szare wprawiają w ponury na-strój. Mówimy nawet o „ciepłych” i „zimnych” barwach. Dobrzepamiętam, jak mając siedemnaście lat, po raz pierwszy urządza-łem własny pokój, nadając mu rzucającą się w oczy barwę będącąpołączeniem błękitu i ostrej bieli. Efekt końcowy zionął tak wiel-kim chłodem, że niebawem byłem zmuszony przyznać, iż dłużej

tego nie zniosę i pomalowałem ściany na nieco cieplejszy kolor.Wpływanie poprzez barwy na nastrój człowieka jest od dawnastosowane w handlu detalicznym. Właściciele sklepów spożyw-czych stosują światło o delikatnym zielonym zabarwieniu, bysprzedawane warzywa wyglądały apetyczniej, a rzeźnicy - światłoo delikatnie różowym odcieniu, by poprawić wygląd wystawionegona sprzedaż mięsa. W pobliżu artykułów spożywczych nigdy niepojawia się barwa niebieska, która powoduje, że wiktuały wy-glądają nieapetycznie i niezdrowo. Także ludzie przyjmują różnywygląd w różnym świetle. Wiemy, że delikatne, ciepłe światłosprawia, iż wydajemy się atrakcyjniejsi. Kiedyś władze uniwersy-tetu, na którym studiowałem, uznały za szczyt nowoczesności, bykorytarze oraz sale wykładowe i seminaryjne były oświetlone53Analiza kolorówjarzeniówkami. Jaki był tego skutek? Wszyscy wyglądali i w koń-cu rzeczywiście czuli się wyblakli i chorzy. Psychologowie doko-nali kilku odkryć w dziedzinie wpływu barw na psychikę człowie-ka. Wiemy na przykład, że osoby pozbawione zimą naturalnegoświatła słonecznego mogą cierpieć na tzw. sezonowe zaburzenieafektywne (seasonal qffective disorder - SAD) - rodzaj depresji,który można wyleczyć, poddając chorego regularnemu naświetla-niu światłem idealnie imitującym naturalne. Chociaż wydaje się,że sztuczne światło skutecznie zastępuje naturalne, niemal wewszystkich wypadkach nie ma jednak pełnego spektrum barwwystępującego w świetle naturalnym i brak ten wystarcza dopowodowania zaburzeń u pewnych osób. Stan może przybraćpostać niejasnego poczucia pozostawania „pod wpływem pogody”lub naprawdę obezwładniającej depresji.Przeprowadzano również eksperymenty, w których badanowpływ barw na nastrój ludzi cechujących się wysokim poziomemagresji. Podobno pokój, w którym dominuje kolor różowy, wywie-ra uspokajający skutek i obniża poziom agresji. Nie mamy więk-szych trudność z zaakceptowaniem tej tezy, zgadzamy się też, żewspomniane zjawisko może faktycznie zachodzić i wszyscy do-świadczamy wpływu barw na nastroje.Bez odpowiedzi pozostaje jednak zasadnicze pytanie: Czypreferowanie określonych barw może wskazywać na osobowośćczłowieka? Często zakłada się, że pewne kolory są w jakiś spo-sób związane z emocjami. Najbardziej oczywistym przykłademjest kolor czerwony, uznawany za barwę odwagi, agresywnościi ekstrawertyczności. W prasie często pojawiają się artykuły,w których psychologowie powiadają, że kierowcy czerwonychaut są bardziej agresywni, niecierpliwi, wrażliwi na punkcie zaj-mowanej pozycji itd. Na rynku księgarskim można znaleźć wieleksiążek zawierających szczegółowe informacje o osobowościo-wych następstwach pewnych preferencji w dziedzinie barw. Ichautorzy twierdzą, że znając kolory, które ktoś lubi i których nieznosi, można wysnuć określone domysły na temat jego charak-teru. Czy jednak rzeczywiście tak jest?

Podobnie jak w przypadku grafologii analiza barw opiera sięna założeniach, które chociaż pozornie uzasadnione, nie mogązostać zweryfikowane. Wprawdzie można znaleźć ludzi o przebo-jowej, dynamicznej osobowości, którzy lubią kolor czerwony, niemożna na tej podstawie wysunąć uzasadnionego wnioskuo związku łączącym te dwie rzeczy. Nasze reakcje na barwy sąbardzo skomplikowane i w wielu wypadkach pozostają pod wpły-wem czynników społecznych i kulturowych. Chociaż na podsta-wie czyichś preferencji kolorystycznych można uzyskać ogólnewyobrażenie o tym, jaką jest osobą, nie można stworzyć systemu,który w sposób wiarygodny określałby wszystkie elementy osobo-wości na podstawie ulubionych barw.55

zy można wyczytać osobowość człowieka z jego twarzy? Dla^większości ludzi twierdzenie to jest swoistym artykułemwiary. Panuje powszechne przekonanie, że szczególnieu osób starszych życiowe doświadczenia odciskają piętno naludzkiej twarzy. George Orwell powiedział: „Po pięćdziesiątcekażdy ma taką twarz, na jaką sobie zasłużył”, a Oscar Wilde ująłto słowami: „Twarz człowieka jest jego biografią”. Osoby uważa-jące się za „znawców ludzkiego charakteru” utrzymują, że potra-fią odczytać ukryte sekrety duszy z twarzy człowieka. Pewneznaki są powszechnie uważane za nieomylne znamiona określo-nych cech charakteru. Na przykład człowiek, który nie patrzy nanas w czasie rozmowy, jest uważany za przebiegłego. Co dziwne,Chińczycy uważają patrzenie komuś w oczy za niegrzeczne zacho-wanie i uważają za znak, iż danemu człowiekowi nie można ufać.Zachowanie takie jest według nich oznaką kłamliwości.Nieco podejrzani wydają się też ludzie o blisko osadzonychoczach, mówimy też o ludziacho „szczerym, otwartym obliczu”, jak-by szerokie rozmieszczenie oczuwskazywało na uczciwość. Brodauważana jest przez niektórych zaoznakę jakiejś słabości charakteru.Brytyjska premier, Margaret That-cher, była znana ze swojej awersji dobrodatych mężczyzm i każdy, komumarzyła się kariera polityczna, mu-siał być starannie wygolony.

Odczytywanie osobowości z twarzyWszyscy wiemy, że żadna ze wspomnianych cech wyglądutwarzy nie jest wiarygodnym wskaźnikiem charakteru. Rozważmykilka przykładów. Z pewnością jedną z najbardziej nikczemnych,krwiożerczych postaci w dziejach ludzkości był Józef Stalin.Człowiek ten osobiście odpowiadał za śmierć milionów. Z naj-większym barbarzyństwem eliminował nie tylko swoich politycz-nych przeciwników, lecz również ludzi, którzy mogli mieć niepew-

ne poglądy polityczne. Zanim prawda o jego reżimie wyszła najaw, Stalin cieszył się sporą popularnością, szczególnie w okresieII wojny światowej, w szeregach wojsk sprzymierzonych. Jegoswobodne, uprzejme zachowanie skłoniło żołnierzy do nadaniamu przezwiska „Wujaszek Joe”. Czy można było w bardziej fał-szywy sposób odczytać ludzką twarz? A teraz inna niepokojącarefleksja. Porównajmy dobroduszny wygląd batiuszki Stalinaz dzikim i obłąkanym wyrazem twarzy Trockiego. Którego z nichuznałbyś za groźniejszego rewolucjonistę? Według mnie takikonkurs wygrałby niezmiennie Lew Trocki. Spójrzmy choćby najego złowrogą małą bródkę i okulary, nie wspominając o groźnymzmarszczeniu brwi. Jednak, jak uczy historia, chociaż Trocki byłrzeczywiście niespokojnym duchem i typem rewolucjonisty, nienależał do frakcji Stalina, został odsunięty na bok i w końcuzamordowany z rozkazu „Wujaszka Joe”.Nietrudno o przytoczenie innych przykładów. Weźmy choćbydyktatora Iraku, Saddama Husajna. Wyobraźmy sobie przezchwilę, że nie słyszeliśmy o inwazji na Kuwejt, eksterminacjiKurdów, wojnie w Zatoce Perskiej lub metodzie terroru, którąstosuje wobec własnych obywateli. Przypatrzmy się jedynie jegotwarzy. W jego wyglądzie można się bez trudu dopatrzyć cechprzyzwoitego faceta. Spójrzmy na jego szeroko rozstawione oczy,otwarty wyraz twarzy i mimikę. Czy tak dobrodusznie wyglą-dający człowiek mógłby zostać uznany za zimnego drania? Czyjakaś cecha fizjonomii Saddama wskazuje, że jest to bezlitosnyzabójca? Pamiętajmy również, że wielu Irakijczyków uważa go zawybitnego przywódcę narodowego. A przecież wpatrują się w tęsamą twarz co my.Odczytywanie osobowości z twarzyNiestety, nasze opinie na temat związków łączących rysy twarzyz charakterem człowieka są często oparte na głupich przesądach.Na przykład, nie jest przypadkiem, że ludzie o jasnej karnacji są

uważani za ludzi „fair” („sprawiedliwych”, lecz także o „jasnej kar-

nacji/jasnych włosach”). The American Heriiage Dicionary oj the

English Language jako dwie pierwsze definicje słowa „fair” podaje:

1. Mający miły wygląd, najczęściej z powodu czystości lub świe-żości; przyjemny.

2. a) O jasnej barwie, szczególnie koloru blond, jasny kolorwłosów; b) o jasnej karnacji, jasnej skórze.Z kolei kobiety o ciemniejszych włosach są nazywane „brunet-kami” {bmnette). W słowniku wyrazów bliskoznacznych angiel-skie słowo bmnette jest związane z takimi wyrazami jak somber(ponury) i gloomy (mroczny). Czy uważasz wszystkich swoichciemnowłosych przyjaciół za ludzi ponurych i mrocznych? Oczy-wiście, nie. Stereotyp taki jednak obowiązuje i wpływa na sposób,w jaki postrzegamy innych ludzi, szczególnie wydając powierz-

chowne sądy o osobach, których prawie nie znamy.Bez większego trudu można wskazać ludzi o rysach twarzyniewyrażających otwartości, uczciwości lub uprzejmości, którychuczynki zadają kłam pierwszemu wrażeniu. Weźmy na przykładroztargnionego porucznika Columbo, granego przez Petera Falka.

58

Odczytywanie osobowości z twarzyTen człowiek nie tylko ma ogorzałą twarz, lecz szklane oko, wy-mięte ubranie, niewłaściwie dobrane części garderoby, a na doda-tek pali tanie cygara. Jednak od pierwszej chwili wiemy, że Co-lumbo jest sympatyczną postacią i że można mu ufać bardziej niżwszystkim wymuskanym draniom, starającym się wyprowadzićgo w pole diabelską intrygą. Oczywiście porucznik Columbo jestpostacią fikcyjną, czy ma to jednak jakieś znaczenie? Jeśli już, toczyni nasze wrażenie jeszcze ważniejszym. W końcu reżyser mabardzo niewiele czasu, by ukazać nam wszystkie cechy osobowo-ści danej postaci. Ma też do dyspozycji bardzo subtelne sygnaływizualne, by za ich pomocą poinformować widzów o tym, co siędzieje. Jeszcze bardziej interesujące jest to, że w literaturze po-wieściowej istnieje cała tradycja postaci, które mają dziwny lubodrażający wygląd, a w rzeczywistości okazują się prawdziwymibohaterami. Natychmiast przychodzi nam do głowy Quasimodo,przerażający swoją potworną brzydotą wszystkich, łącznie z Es-meraldą. W końcu Quasimodo okazuje się jednak człowiekiemmiłym i dzielnym. W Pięknej i bestii mamy szlachetność charakterui urodę prawdziwego księcia ukrytą pod powierzchownością bestii.W rzeczywistym życiu znacznie rzadziej doszukujemy się pięknacharakteru ukrytego pod zewnętrzną brzydotą.Z przeprowadzonych badań wynika, że pewne wady wyglądutwarzy uważane są przez nas za znak, że ich niefortunny posia-dacz w jakiś sposób sobie na nie zasłużył. Naukowcy umieszczaliludzi ze sztucznymi bliznami w miejscach publicznych i obserwo-

59Odczytywanie osobowości z twarzyOdczytywanie osobowości z twarzywali reakcję osób, które się z nimi zetknęli. Widać było wyraźnie,że przechodnie starali się unikać ludzi o zniekształconym wyglą-dzie, nawet jeśli wady były naprawdę niewielkie. Kiedy bliznązeszpecona została kobieta, skłonność do jej ominięcia byłajeszcze wyraźniejsza. Wydaje się, że ludzi najbardziej przyciągająsymetryczne, regularne rysy. Mężczyźni mogą nie być oszałamia-jąco przystojni, jednak im bardziej zbliżają się do ideału „piękne-go wyglądu”, tym częściej są postrzegani jako uczciwi i godnizaufania. Interesujący jest stopień, w jakim cechy cieszące sięnajwiększą aprobatą najpełniej ukazują się u ludzi bardzo mło-dych. Wchodzi tutaj w grę pewna szczególna cecha ludzkiejreakcji. Jesteśmy silnie zaprogramowani do tego, by zachowywaćsię w sposób opiekuńczy wobec młodych. I tutaj jednak pojawia

się bardzo dziwna prawidłowość: chociaż osobniki wielu gatun-ków (aczkolwiek nie wszystkich) zachowują się opiekuńczo wobecwłasnych młodych, znacznie mniejsza liczba okazuje taką posta-wę wobec młodych innych rodziców (na przykład szympansicamoże stanąć w obronie młodego innej samicy przed lampartem).U ludzi wyjątkowe jest to, że w opiekuńczy sposób odnoszą się domłodych niemal wszystkich gatunków.Młode zwierzęta mają pewną liczbę wspólnych cech. U mło-dych osobników wielkość oczu w stosunku do reszty twarzy jestznacznie większa, podobnie rozmiary głowy wobec reszty ciała.Skóra młodych jest delikatna i pozbawiona zmarszczek, ciałoczęsto bywa szczupłe. Twarz jest mniej ruchoma, nie ma teżcharakterystycznych śladów pozostawionych przez lata doświad-czeń. Zauważono, że kobiety uważane za skończone pięknościczęsto charakteryzują podobne, „dziecinne” cechy. Przyjrzyjcie się

uważnie kilku supermodelkom, na przykład, Kate Moss, Claudii

Schiffer, Naomi Campbell, a będziecie wiedzieli, co mam na myśli.Często jednak problem polega na tym, że nasze sądy na temattwarzy bliźnich zabarwia pewna doza wcześniejszej wiedzy natemat ich charakteru. Ludzie wiedzą, że były prezydent Nbcon niedokonał niczego dobrego. Gdy Nixon czynnie zajmował się polity-ką, można było oczekiwać u niego pewnych oznak obłudy (cho-ciaż najwyraźniej potrafił nad nimi wspaniale zapanować). Czygdyby dawny prezydent był sklepikarzem, u którego robisz co-dzienne zakupy, lub właścicielem parkingu, patrząc na jegoobwisłe policzki i wiecznie pochmurny wyraz twarzy, pomyślał-byś: „Jeśli nie będę patrzył mu na ręce, z pewnością mnie oszu-ka”? Chyba nie.Jako metoda oceny osobowości analiza wyglądu twarzy maw najgorszym razie duże walory rozrywkowe, w najlepszym zaśpomaga wyśledzić pewne maleńkie tiki wskazujące na ukrytemyśli. Podobnie jak grafologia lub analiza preferowanych barwnie istnieje jednak wiarygodna metoda oceny osobowości na pod-stawie cech ludzkiej twarzy.

61O testacham nadzieję, że po zapoznaniu się z informacjami natemat oceny osobowości będziesz chciał wiedzieć coś& więcej na temat własnej. W pierwszej części książkipodejmuję poważną próbę wyjaśnienia sposobu opracowywaniai przeprowadzania psychometrycznych testów osobowości. Częśćdruga zawiera gry i zabawy. Bądźmy szczerzy. Ocena osobowościjest w tak wielkim stopniu częścią codziennego życia, że byłobywyrazem kompletnej arogancji twierdzenie, iż stanowi ona wy-łączną własność psychologów. Wszyscy nieustannie analizujemynaszych bliźnich. Zawsze gdy poznaje się dwoje ludzi, pojawiająsię sądy na temat ludzkiej osobowości. Sądy takie nie wymagają

zezwolenia ani porady psychologa, co gorsza, osoba, której doty-czą, rzadko może się od nich odwołać. Najczęściej człowiek for-mułujący określony pogląd utrzymuje go w całkowitym sekreciei ujawnia, jeśli w ogóle do tego dochodzi, jedynie najbliższymprzyjaciołom i kolegom.Cały proces oceny osobowości opiera się niemal wyłącznie naintuicji z wyjątkiem, być może, kilku faktów, które są akuratznane. Dowody są często niepełne, podobnie ocena podsumowu-jąca. Czy nam się to podoba, czy nie, taka jest znakomitawiększość psychologicznych analiz osobowości. Prawdą jest też,że niektórzy są wielkimi znawcami ludzkiego charakteru. Oczy-wiście jest ich znacznie mniej od rzeszy ludzi, którzy sobie tęzdolność przypisują. Nie można jednak zaprzeczyć, że są ludzieintuicyjnie wyczuwający to, co motywuje innych. W jaki sposóbto robią? Oni sami opisują ten proces w bardzo niejasny sposób,mówiąc, że „mieli przeczucie” lub że „wszystko zależy od doświad-czenia”. Mój ojciec szeptał konfidencjonalnie: „Gdy będziesz miałtyle lat co ja, i ty będziesz wiedział”. Dziś, gdy mam tyle lat co on,posługuję się komputerem i testami psychometrycznymi, lecz niejestem pewien, co miał na myśli.Poznawanie samego siebie i innych to czynności, które wyko-nujemy z konieczności, ale też częściowo dlatego, że uważamy toza dobrą zabawę i rozrywkę. Czemu mielibyśmy tego nie robić?Jeśli nie wykorzystujesz rezultatów swoich analiz do jakichśpoważnych celów, takich jak selekcja personelu, możesz dokony-wać oceny innych w sposób, który uznasz za najwłaściwszy.Z pewnością odpłacą ci pięknym za nadobne.W dalszej części książki znajdziesz wiele testów, gier i zabaw,które mogą ci dostarczyć rozrywki. Zanim jednak przystąpisz doich wykonywania, musimy coś wyraźnie ustalić. Nie są to testypsychometryczne. Mam nadzieję, że z pierwszej części książkijasno wynika, iż testy psychometryczne mogą być przeprowadza-ne jedynie w kontrolowanych warunkach przez odpowiednioprzeszkolony personel. Rezultaty testów psychometrycznych mu-szą zostać poddane ocenie i przedstawione badanemu przezzawodowego psychologa. Ponieważ nie możemy spełnić tutajwspomnianych warunków, nie mogę wam zaoferować w pełnistandaryzowanych testów psychometrycznych. Testy, które znaj-dziecie na kolejnych stronach, mają jedynie na celu zaspokoićciekawość i dostarczyć rozrywki. Nie oznacza to, że są pozbawio-ne wszelkiej wartości. Ludzie w niepoprawny sposób dążą dozgłębienia zakamarków psychiki bliźniego. Chociaż może to byćjedynie zabawą, czasami okazuje się bardzo pouczające. Wypró-bujcie niektóre gry z przyjaciółmi. Wprawdzie nie dostarczą wamszczegółowej oceny osobowości, lecz mogą dostarczyć wielu waż-nych informacji, które staną się materiałem do interesującejdyskusji.Zanim przejdziemy do wykonywania testów, zatrzymajmy sięna chwilę, by odpowiedzieć na pytanie, czym jest intuicja. Możnawskazać przynajmniej dwie odpowiedzi - jedną, którą lubię,

i drugą, którą odrzucam. Pierwsza powiada, że ludzie mają zdol- 63O testachność odbierania różnych słabych sygnałów. Niektóre z nich mającharakter werbalny, nie są jednak zawarte w dosłownym przesła-niu przekazanym drogą słowną. Wszyscy spotkaliśmy się z ludź-mi, którzy wymagają od słuchających umiejętności „czytaniamiędzy wierszami”, nawet gdy przesłanie miało charakter werbal-ny. Stosowali oni dziwne konstrukcje językowe lub subtelneodcienie znaczeniowe, by przekazać przesłanie odbiegające od ze-wnętrznego sensu komunikatu. Wielu czytelników zetknęło siępewnie z sytuacją, w której rozmówca przyjmował zaproszenietakim tonem, iż było wiadomo, że nie pojawi się na przyjęciu.Wszyscy słyszeliśmy ludzi dziękujących za niechciany prezentbożonarodzeniowy takim tonem, że rozczarowanie było wyraźne,chociaż słowa spełniały wymagania zewnętrznej kurtuazji.Zjawisko to nie ogranicza się do obszaru mowy. Wszyscyprzekazujemy podświadome sygnały, które bez słów informująo tym, jak się czujemy. Czasami sygnały mają przekazywać pod-świadome przesłanie, niekiedy zdradzają uczucia, których ktośwolałby otwarcie nie okazywać. Często widzimy ludzi wymienia-jących na odchodnym niechętne spojrzenie, wyrażające myśl,która nie była przeznaczona do publicznego użytku. Podczasjednej z takich sytuacji, które z rozrzewnieniem wspominam,generał Videla (argentyński dyktator) brał udział w rozpoczęciuważnego meczu piłki nożnej w swoim kraju. Przygotowania nieprzyniosły oczekiwanego rezultatu, w dodatku orkiestra źle ode-grała hymn narodowy. Operator kamery uchwycił generała, gdyten się tego nie spodziewał. Twarz wodza nie wyrażała szału, niegestykulował też dziko w stronę członków swojej świty. Przezkrótką chwilę można było jednak dostrzec niewielkie drżeniepowieki, które każdemu, kto je zauważył, mówiło, iż jutro ktośbędzie miał poważny problem.Wyczulenie na te słabe sygnały jest tym, co nazywam intuicją.Intuicja to bardzo ważna umiejętność, którą powinniśmy w sobierozwijać. Inny rodzaj intuicji, ale ja go odrzucam, to ten, któryprzypisujący jej wymiar nadprzyrodzony. Niektórzy ludzie pragnąnas przekonać, że intuicja jest swoistym postrzeganiem pozazmy-0 testachsłowym, dzięki któremu uzyskują informacje ukryte przed resztąśmiertelników. Uważam ten pogląd za nonsensowny. Ludzie, któ-rzy tak twierdzą, nie są świadomi, że wspomniane informacjedotarły do nich nie mistycznymi torami, lecz zostały odebranew zwyczajny sposób, najczęściej nieświadomie, na podstawie ma-łych, lecz niewątpliwie fizycznych i werbalnych sygnałów.Przyjrzeliśmy się pobieżnie całemu polu badań nad osobowo-ścią, a także pewnym niekonwencjonalnym metodom, które byływ tej dziedzinie stosowane. Słusznie uczyniliśmy, omawiając roz-maite metody, m.in. grafologię, analizę barw i sztukę odczytywa-nia osobowości na podstawie twarzy. Chociaż osobiście nie wie-rzę, by nadawały się one do formalnej, szczegółowej i systema-

tycznej analizy osobowości, niewykluczone, że w rękach ludzi0 wielkiej intuicji mogą się okazać przydatne w pewnych celach.Chociaż w części poświęconej grafologii podaję informacje, jakwspomniane analizy przeprowadzają znawcy przedmiotu, naj-częściej namaszczeni przez samych siebie, może się okazać, że

1 ty stosujesz w tej dziedzinie własne metody.W drugiej części zamieszczam kwestionariusze, które podwzględem formy i układu przypominają testy psychometrycznestosowane w procesie selekcji pracowników, dostarczam też ana-lizy przypominające te, które można znaleźć w prawdziwym teściepsychometrycznym. Oprócz tego zajmuję się zagadnieniami, któ-re zwykle nie są tematem testów psychometrycznych, takimijak szczęście, spełnienie, poczucie humoru lub wiara religijna.Wszystko to są ważne elementy ludzkiej osobowości, ponieważmająjednak niewielkie bezpośrednie odniesienie do problematykizdrowotnej i spraw związanych z zatrudnieniem, najczęściej by-wają pomijane przez psychologów.65Caj saiopsi: aai .s? iaaa| ôkonując oceny osobowości, psycholodzy przywiązują dużąwagę do zagadnienia kontroli czy, jak kto woli, umiejętno-ści panowania nad sytuacją. Co jednak przez to rozumieją?Jest z tym podobnie jak z jedną z małych kostek ucha wewnętrz-nego, o której istnieniu nie mieliśmy wcześniej pojęcia. W analizieosobowości ważną rolę odgrywa tzw. umiejscowienie kontroli, odktórego, mówiąc wprost, zależy, kto kieruje naszym życiem. Umiej-scowienie kontroli, które można scharakteryzować jako wewnętrz-ne, zewnętrzne lub pośrednie, wywiera ogromny wpływ na nasząosobowość i związki z innymi ludźmi. Aby określić umiejscowieniekontroli i wyciągnąć wnioski, odpowiedz na poniższe pytania.Następnie przeczytaj wyjaśnienie podane na końcu kwizu.Przypisz każdemu ze zdań wartość punktową w skali od 1 do 5,gdzie 1 = Zdecydowanie tak; 2 = Tak; 3 = Nie wiem; 4 = Nie;i 5 = Zdecydowanie nie.pkt

1.

Jestem sternikiem własnego okrętu.

1

(0

3

4

5

2.

Nie można walczyć z władzą.

1

2

3

.4

3.

Rząd jest po to, aby rozwiązywać nasze

problemy.

1

2

3 (

t

5

4.

Mogę osiągnąć wszystko, jeśli się tylko

postaram.

2

3

4

5

5.

Rzadko przyznaję się do porażki.

X.

2

3

4

5

6.

Nie wierzę w wolną wolę.

1

2

-3 .

4

9-

7.

Czynnik losowy odgrywa ważną rolę w moim

życiu.

1

2

3

A-

S

r 5-

Wolę samotnie toczyć własne zmagania.Sprawy współczesnego świata są często zbytskomplikowane, by je w pełni zrozumieć.Czasami czuję, że nie potrafię sobie poradzićz problemami.W pracy lubię mieć jasno określony zakresobowiązków.Chciałbym dyrygować orkiestrą symfoniczną.Astrologia wywiera ogromny wpływ na naszeżycie.Często modlę się o rozwiązanie własnychproblemów.Lubię, gdy inni ludzie pozwalają misamodzielnie rozwiązywać własne problemy.Jestem zadowolony z obecnego kierunkuwłasnego życia.Los nie odgrywa najmniejszej roli w moimżyciu.Przyjmowanie poleceń mnie irytuje.Okazuję szacunek starszym i lepszym odsiebie.Jeśli chcę, aby zadanie zostało wykonanewłaściwie, muszę się nim zająć sam.Często potrzebuję pomocy i wskazówekod przełożonych.Lubię być częścią zespołu.Podziwiam koty za ich niezależność.

Lubię pracować samodzielnie.Lubię, by przed zakończeniem pracy ktoś innysprawdził jej wykonanie.i223_4 544t:

-?13

-fT

Af

1

T1T51

f7 -:’W pytaniach 1, 4, 5, 8, 12, 15, 16, 17, 18, 20, 23 i 24 policz sobie,-odpowiednio, od 5 punktów (za odpowiedź „1”, „zdecydowanietak”) do 1 (za odpowiedź 5, „zdecydowanie nie”). W pytaniach 2,3, 6, 7, 9, 10, 11, 13, 14, 19, 21, 22 i 25 policz sobie od 1 punktuza odpowiedź „1” („zdecydowanie tak”) do 5 punktów za odpo-wiedź „5” („zdecydowanie nie”). Maksymalny wynik wynosi 125.67Czy panujesz nad sytuacją?Wynik testuLudzie o wewnętrznym umiejscowieniu kontroli są przekonani,że sami odpowiadają za własne życie. To optymiści, którzy wie-rzą, iż potrafią pokonać wszelkie życiowe przeciwności. Rzadkoprzywiązują wagę do zewnętrznych ośrodków kontroli takich jak

rząd lub bardziej nieokreślonych, jak traf lub los. Z kolei o lu-dziach przekonanych, że ich życiem rządzą siły zewnętrzne i niemają wpływu na bieg wydarzeń, powiada się, iż mają zewnętrzneumiejscowienie kontroli. Postawa taka wiąże się z pesymistycz-nym stosunkiem do życia.Im wyższy wynik osiągnąłeś, tym umiejscowienie kontroli mau ciebie bardziej wewnętrzny charakter.Powyżej 110 punktówOsiągnięty wynik wskazuje, że masz wewnętrzne umiejsco-wienie kontroli. Z pewnością nie brak ci pewności siebie! Bądźostrożny, możesz bowiem łatwo przecenić swoje możliwościoddziaływania na okoliczności.96-110 punktówJesteś pewien, że sprawujesz kontrolę nad własnym życiem,a jednocześnie jesteś wystarczająco realistyczny, by do-strzec, że niektóre sytuacje znajdują się poza zasięgiem two-jego wpływu. Optymistyczna postawa pomaga ci pokonaćtrudności. Jesteś wystarczająco mądry, by wiedzieć, kiedysię poddać.75-95 punktówChociaż masz skłonność, by wierzyć, że panujesz nad sytu-acją, przeżywasz poważne wątpliwości. Zdajesz sobie sprawę,że czasami tracisz kontrolę nad własnym życiem. Jesteś opty-mistą, lecz łatwo zmieniasz postawę pod wpływem przykrejrzeczywistości.Czy panujesz nad sytuacją?61-74 punktówPoważnie wątpisz w możliwość kierowania biegiem spraw i po-dejrzewasz, że znaczna część życia znajduje się poza zasięgiemtwojej kontroli. Jeśli doświadczasz optymistycznych uczuć,mają one charakter bardzo kruchy. Niestety, zdajesz też sobiesprawę, że często zawodzisz.46-60 punktówW życiu przyjmujesz postawę pesymisty, przekonany, że w więk-szości wypadków sam jesteś kontrolowany przez sytuacje zew-nętrzne, a nie odwrotnie. Chciałbyś mieć większy wpływ nawłasne życie, lecz nie sądzisz, by ci się to udało.31-45 punktówBrak pewności siebie i wiary we własne możliwości stanowipoważną przeszkodę w twoim życiu. Warto, abyś zaczął pielęg-nować w sobie bardziej pozytywną i asertywną postawę, roz-wijając umiejętność panowania nad wieloma wydarzeniami wewłasnym życiu.Poniżej 31 punktówW twoim przypadku umiejscowienie kontroli ma charakterniemal całkowicie zewnętrzny. Potrzebujesz jakiejś formy po-mocy. Brak pewności siebie i wiary we własne możliwości jesttak głęboki, że niekorzystnie wpływa na całe twoje życie.Naprawdę potrzebna ci jest pomoc, byś zrozumiał, że wcale niejesteś tak bezradny, jak sądzisz.

iisteś pełenzy jesteś kłębkiem nerwów? Czy budzisz się w nocy i od-krywasz, że zwykłe, codzienne problemy rozrosły się dorozmiaru przerażających, niemożliwych do rozwiązania dy-lematów? Większość ludzi doświadcza podobnych okresów niepo-koju, lecz u niektórych sytuacja taka ma charakter stały. Jeszczeinni, stanowiący nieliczną garstkę szczęśliwców, potrafią przejśćprzez życie, koncentrując się wyłącznie na problemach bieżącychi ani przez chwilę nie myśląc o przyszłości. Problem z niepokojempolega na tym, iż może on pozbawić człowieka wszelkich sił.W najlepszym razie wywołuje małe dolegliwości, takie jak bezsen-ność, ból głowy, lecz jeśli wymknie się spod kontroli, możespowodować znacznie poważniejsze problemy. W dodatku wywo-łuje okropne samopoczucie. Odpowiedz na pytania poniższegotestu, aby określić swój obecny poziom niepokoju.

1. Masz wiele problemów w pracy. Czy:wynika.Zasypiasz kamiennym snem, gdy tylko położysz głowę na poduszce.1b.Przez pół nocy nie możesz zmrużyć oka.

c.Przed zaśnięciem myślisz chwilę o pracy.

2. Jedziesz na wakacje. Czy:wynika.Planujesz wszystko z wyprzedzeniem, niczego nie zostawiając naostatnią chwilę.1b.Na dzień przed wyjazdem rzucasz się w wir gorączkowychprzygotowań, by zdążyć na czas.

c.Sprawdzasz nerwowo każdą torbę, bojąc się, że zapomniałeśo czymś ważnym.

Czy jesteś pełen niepokoju?3. Zbliża się termin ważnej rozmowy kwalifikacyjnej.

Czy:

wynika.Czekasz niecierpliwie, ponieważ lubisz takie spotkania.

b.Przez cały dzień boli cię brzuch i nie możesz myśleć o niczym

innym.

c.Pracujesz jak zwykle, lecz czujesz się trochę zaniepokojonyz powodu zbliżającej się rozmowy.Z4. Urządzasz przyjęcie, lecz twoi goście się spóźniają.Czy:

wynika.Wpadasz w panikę, ponieważ przygotowane dania mogąostygnąć.

b.

Zapominasz o przyjęciu, siadasz wygodnie i relaksujesz się z lampką

wina i gazetą.

c.

W dalszym ciągu przygotowujesz dania, lecz nie możesz odetchnąć

spokojnie, dopóki goście nie pojawią się w domu.

5. Nadchodzą święta Bożego Narodzenia. Do zrobienia pozostało

jeszcze wiele rzeczy. Czy: wynika.Rzucasz się w codzienny wir pracy, z podnieceniem czekającna święta.1b.Nie śpisz w nocy, martwiąc się, czy zdołasz przygotować wszystkona czas.

c.Biegasz po domu jak szalony, próbując zrobić trzy rzeczynaraz.

6. W drodze na spotkanie służbowe stajesz w korku.Czy:wynika.Spokojnie czekasz na to, że ruchu się poprawi - w końcu to nietwoja wina, że jesteś spóźniony.7b.Mimo zniecierpliwienia potrafisz czytać gazetę.

c.Jesteś bardzo zdenerwowany i nie możesz się uspokoić.

Czy jesteś pełen niepokoju?

7. Twoi sąsiedzi włączyli muzykę na cały regulator.Czy:wynika.Przyjmujesz to ze spokojem, mówiąc sobie, że pójdziesz z nimiporozmawiać, jeśli potrwa to dłużej.1b.Irytujesz się, mówiąc partnerowi, że w takiej sytuacji nie potrafisznormalnie funkcjonować.

c.Próbujesz ignorować hałas przez godzinę. Później, nie mogąc tego dłużejwytrzymać, biegniesz do sąsiadów i krzyczysz: „Proszę ściszyć muzykę!”.

8. Zostałeś zaproszony na duże przyjęcie wieczorem.Czy:wynika.Nie możesz się go doczekać, ponieważ lubisz przebywaćz ludźmi.

b.Chociaż biegasz gorączkowo przez całe popołudnie, starając sięwszystko przygotować, lękasz się samego przyjęcia.

c.Zachowujesz się normalnie, przekonany, że podczas przyjęcia lepiejbędzie przebywać w gronie znajomych.Z9. Udajesz się w zagraniczną podróż służbową.Czy:wynika.Wyjeżdżasz z domu dwie godziny wcześniej, ciągle się martwiąc,że możesz się spóźnić.

b.Chociaż wyjeżdżasz z domu o właściwym czasie, odczuwasz lekkiniepokój z powodu podróży.2c.Czujesz się zupełnie odprężony, myśląc o czekającej cię podróży.Nie dopuszczasz myśli, że może się wydarzyć coś złego.

10. Po powrocie do domu zastajesz bałagan w pokoju gościnnym.Czy:wynika.Wpadasz w złość i krzyczysz na domowników, by się zabralido sprzątania.

b.Siadasz spokojnie z filiżanką herbaty, postanawiając, że weźmieszsię do porządków przed wieczorem.2c.Zostawiasz pokój w takim stanie, w jakim się znajduje. Bałaganw mieszkaniu wcale ci nie przeszkadza.


11. Masz małą stłuczkę, w wyniku której uszkodzony zostaje twójsamochód. Czy:wynika.Spokojnie wymieniasz numer polisy ubezpieczeniowej z drugimkierowcą i zapamiętujesz okoliczności zdarzenia.7b.Trzęsącymi się rękami zapisujesz dane drugiego kierowcy.

c.Jesteś tak zdenerwowany wypadkiem, że nie potrafisz wykonaćżadnej z niezbędnych w takiej sytuacji czynności.

12. Właśnie przystąpiłeś do egzaminu pisemnego.Czy:wynika.Zapominasz o wszystkim, gdy tylko wracasz do domu, ponieważna wyniki trzeba będzie poczekać trzy miesiące.

b.Po przyjściu do domu sprawdzasz kilka odpowiedzi i zapominaszo egzaminie.

c.Myślisz o egzaminie przez jakiś czas, zastanawiając się, czy mogłeśnapisać go lepiej.

13. Popełniłeś gafę w gronie przyjaciół.Czy:wynika.Zapominasz o popełnionej gafie, gdy tylko się z nimi pożegnasz.1b.Nie przestajesz o myśleć o popełnionej niezręczności, chociażwiesz, że jest za późno, by się tym martwić.

c.Nie śpisz całą noc, nieprzerwanie o tym myśląc.

14. Znajomi poinformowali cię o swoich odwiedzinach w najbliższyweekend. Czy: wynika.Jesteś podekscytowany i snujesz entuzjastyczne plany.1b.Niecierpliwie czekasz na ich przybycie, lecz jesteś podenerwowany,nie wiedząc, czy wszystko dobrze się ułoży.

c.Boisz się nadchodzącego weekendu, ponieważ jesteś przekonany,że na pewno nie uda ci się wszystkiego sprawnie zaplanować.

73

74Czy jesteś pełen niepokoju?

15. Szukasz książki, której nie odłożono na właściwe miejsce.Czy:

16. Podczas zakupów nie możesz znaleźć portfela z kartamikredytowymi. Czy:

18. Patrząc w lustro, dostrzegasz, że znacznie przytyłeś.Czy:

wynika.Jesteś podenerwowany i nie spoczniesz, dopóki jejnie odnajdziesz.

b.Szukasz książki do skutku.

c.Ze spokojem postanawiasz odłożyć szukanie książki naodpowiedniejszy czas.1wynika.

Zachowujesz spokój i przed zadzwonieniem do banku odwiedzasz każdy

ze sklepów, w których byłeś, pytając, czy nie znaleziono twojego portfela.

1

b.

Pędzisz do domu i roztrzęsiony informujesz rodzinę o swym

nieszczęściu.

c.

Dzwonisz do banku i pytasz, co należy w takiej sytuacji

zrobić.

17. Podczas pisania pilnej pracy na komputerze dochodzi do przerwy

w dostawie prądu. Czy: wynika.Przyjmujesz to ze spokojem - przecież i tak zwykle zapamiętujeszto, co napisałeś.

b.Tracisz panowanie nad sobą - właśnie dwie godziny pracy poszłyna marne.

c.Wzruszasz ramionami i zaczynasz od początku.

wynika.Przechodzisz na ścisłą dietę i zapisujesz się na kursćwiczeń.

b.Jesteś odprężony - wszyscy członkowie twojej rodziny mająpodobne problemy.

c.Postanawiasz, że będziesz ostrożniejszy i bardziej zdyscyplinowanyw dogadzaniu swojemu żołądkowi.2.Czy jesteś pełen niepokoju?

19. Dochodząc do przystanku zauważasz, że uciekł ci autobus.Czy:

wynik

a.

Mówisz sobie: „Nie martw się, wkrótce przyjedzie następny”.

1

b.

Boisz się, że się spóźnisz.

c.

Jesteś zdenerwowany, lecz wiesz, że nic nie możesz na to poradzić.

20. Prowadząc samochód, jesteś świadkiem wypadku.

Czy:

wynik

a.

Sprawdzasz, czy nikt nie jest ranny i dzwonisz po pomoc.

1

b.

Biegasz w koło zdenerwowany, czekając na nadejście pomocy.

c.

Pytasz przechodniów, czy nie mogliby pomóc.

21. Cierpisz na bóle nieznanego pochodzenia. Czy.

wynik

a.

Uznajesz, że to jakaś błahostka i wszystko samo się

wyjaśni.

b.

Uznajesz, że to poważna choroba i pędzisz

do lekarza.

c.

Postanawiasz poczekać z podjęciem kroków, aż objawy staną się

poważniejsze.

22. Po południu niespodziewanie odwiedza cię znajomy. Czy:

wynik

a.

Porzucasz to, czym jesteś akurat zajęty, i cieszysz się z jego

towarzystwa.

b.

Zaczynasz się obawiać, że nie wykonasz tego, co sobie

zaplanowałeś.

c.

Postanawiasz cieszyć się z niespodziewanego spotkania, a pracę

wykonać później.

23. Nieoczekiwanie wezwano cię na rozmowę z szefem.

Nie masz zielonego pojęcia, o co może chodzić. Czy:

wynik

a.

Uznajesz, że szef chce ci zaproponować awans.

b.

Zakładasz, że masz problem.

c.

Niczego nie zakładasz i czekasz na to, co się wydarzy.

Z

75


24. Przygotowując kolację dla kilku znajomych, odkrywasz,że zapomniałeś kupić ważnego składnika. Czy:/nika.Uznajesz, że cały posiłek będzie do niczego.

b.Dochodzisz do wniosku, że nikt nie zauważy różnicy.

c.Próbujesz zastąpić brakujący składnik innym.Z25. Umówiłeś się z przyjacielem w pewnym miejscu, lecz maszwrażenie, że zgubiłeś drogę. Czas szybko ucieka. Czy: wynik

a.

Pytasz o drogę przypadkowego przechodnia.

7

b.

Spokojnie analizujesz sytuację i próbujesz znaleźć właściwą

drogę.

c.

Tracisz głowę i jeździsz w kółko, nie wiedząc, dokąd właściwie

zmierzasz.


Maksymalny rezultat wynosi 75 punktów. Jeśli osiągnąłeś wynikpowyżej 65 punktów, jesteś osobą pełną obaw. Powinieneś poważ-nie pomyśleć nad tym, jak się wyciszyć i inaczej reagować nasytuacje, w których się znajdujesz. Jeśli twój wynik jest wyższyod 50 i niższy od 65 punktów, masz skłonność do zamartwianiasię, lecz panujesz nad sytuacją. Wynik w przedziale od 40 do 50punktów oznacza przeciętny poziom lęku (w grupie tej znajdujesię większość ludzi). Jeśli osiągnięty wynik to trzydzieści kilkapunktów, potrafisz zachować zimną krew i prawie niczym się niemartwisz. Wynik poniżej 30 punktów wskazuje, że jesteś człowie-kiem tak wyluzowanym, że nie martwisz się nawet o te rzeczy,o które powinieneś.3Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.

1. a: l,b: 3, c: 214. a: 1, b: 2, c: 3

2. a: 1, b: 2, c: 315. a: 3, b: 2, c: 1

3. a: 1, b: 3, c: 216. a: 1, b: 3, c: 2

4. a: 3, b: 1, c: 217. a: 1, b: 3, c: 2

5. a: 1, b: 2, c: 318. a: 3, b: 1, c: 2

6. a: 1, b: 2, c: 319. a: 1, b: 3, c: 2

7. a: 1, b: 3, c: 220. a: 1, b: 3, c: 2

8. a: 1, b: 3, c: 221. a: 1, b: 3, c: 2

9. a: 3, b: 2, c: 122. a: 1, b: 3, c: 2

10. a: 3, b: 2, c: 123. a: 1, b: 3, c: 2

11. a: 1, b: 2, c: 324. a: 3, b: 1, c: 2

12. a: 1, b: 2, c: 325. a: 1, b: 2, c: 37613. a: 1, b: 2, c: 3

78 fcf mim

zy jesteś optymistą, czy pesymistą? Czy wychodząc z do-mu, zawsze masz przy sobie parasol? Czy sądzisz, żewszystko źle się ułoży, czy oczekujesz od życia samychsłonecznych dni? Czy jesteś pewien, że ostatecznie wszystkiesprawy przybiorą pomyślny obrót? Kolejny kwiz pomoże ci ustalićwłasny poziom optymizmu.I.Czy przed wyjazdem na wakacje chowasz cenne przedmioty w sejfie?

a. Zawsze. b. Zwykle. ,/c.’”, Nigdy. punkty fi..„/ l_

2. Czy zgubiwszy klucze w supermarkecie, oczekujesz, że je odzyskasz?a- Nie. b. Mam taką c. Oczywiście. punktynadzieję.

3. Czy wierzysz, że twój los zmieni się na lepszy?a. Nigdy. b. Czasami. c. Zawsze.

4. Czy słysząc dzwonek telefonu, zwykle spodziewasz sięztych wiadomości?

a- Tak. b. Nie. c. Czasami.

5. Czy kupujesz akcje, by grać na giełdzie?a. Często. b. Rzadko. c. Nigdy.

6. Czy wierzysz, że następny rok przyniesie ci sukces?a. Zawsze. b. Zwykle. c. Nigdy.punkty [~3punktypunktyCzy jesteś optymistą?

7. Czy wierzysz w przyszłość usłaną różami?a. Nie. ,- b. Tak. c. Nie wiem.

8. Czy uważasz, że ludzie są w większości uczciwi?a. Nie. b. Nie wiem. c. Tak.

9. Czy zaufałbyś byłemu przestępcy?/a\ Nie wiem. b. Nie.

c. Tak.10. Czy gdy pada deszcz, masz nadzieję, że zaraz przestanie?

a. Zwykle. b. Czasami. c. Nigdy.

11. Czy wierzysz, że pewnego dnia wygrasz na loterii?a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem.

12. Czy oczekujesz, że twój bagaż może zaginąć w czasie długiego lotu? a. Tak. b. Niekoniecznie, c. Nie.

13. Czy robisz zakłady na wyścigach konnych?a. Nigdy. b. Czasami. c. Często.

junkty

1

punkty

1

punkty

1

punkty

m

punkty

1

punkty

3

punkty

14. Czy uważasz się za szczęściarza?a. Zwykle. b. Czasami.c. Rzadko. punkty pT

15. Czy gdy nadepniesz na gwóźdź, spodziewasz się, że zranici nogę?„a. Tak.b. Nie.

c. Nie wiem.

punktypunkty

16. Czy grając w strzałki z kolegą, spodziewasz się wygranej?a. Możliwe. b. Nie. c. Tak. punkty

17. Czy kupując nowe ubranie, oczekujesz, że będzie to hit sezonu? a. Zawsze. ( b. Czasami. c. Nigdy. punkty

18. Czy płynąc łódką, oczekujesz, że zachorujesz na chorobę morską?a. Nigdy. b. Zawsze. c. Czasami. punkty

19. Czy oczekujesz, że zacznie padać, gdy będziesz ćwiczyłna świeżym powietrzu?

a. Czasami. b. Nigdy. c. Zawsze. punkty20. Czy zimą spodziewasz się pęknięcia rury?

a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.

punkty

21. Czy, mając pół kufla piwa, uważasz, że naczynie jest w połowie puste?a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty

22. Czy złapawszy gumę na drodze, masz nadzieję, że ktoś sięzatrzyma i ci pomoże?

a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie. punkty ‘]23. Czy spodziewasz się awansu w pracy?

a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie.punkty 3

24. Czy spodziewasz się śniegu, jeśli jest pochmurnie i zimno?a. Zwykle. ‘ b. Czasami. c. Nigdy. punkty

25. Czy planując grillowanie, spodziewasz się deszczu?a. Tak. b. Nie. c. Czasami.

26. Czy masz nadzieję, że twoja pozycja w pracy się poprawi?a. Nie wiem.b. Nie.c. Tak.

27. Czy nosisz parasolkę w zimie?a. Zawsze. b. Czasami. c. Nigdy.punktypunktypunkty

28. Czy oszczędzasz na czarną godzinę?2g a. Zawsze. b. Nigdy o tym nie myślałem, c. Trochę, punkty 7

29. Czy spodziewasz się poważnej awarii, jeśli twój samochódnie chce zapalić?

a. Tak. b. Niekoniecznie. c. Nie. punkty30. Czy spodziewasz się wygrać w bingo?

a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem.

punkty

31. Czy posiadasz polisę ubezpieczeniową na dużą kwotę?a. Tak. b. Nie mam polisy. c. Mam polisę na punkty

niewielką kwotę.

32. Czy oczekujesz się, że zdasz każdy egzamin?a. Nie. b. Większość. c. Tak. punkty

33. Czy będąc chorym, oczekujesz rychłego wyzdrowienia?a. Zwykle. b. Czasami. c. Nie. punkty

34. Czy spodziewasz się, że twój autobus się spóźni?a. Zawsze. b. Czasami. c. Nigdy. punkty

35. Czy w sposób losowy wytypowałbyś konia, który wygra wyścig?a. Oczywiście, b. W żadnym wypadku. , c. Możliwe. punkty

36. Czy w zimie zawsze wozisz łopatę w samochodzie?a. Nigdy. b. Czasami. c. Zawsze.

punkty

37. Czy kupujesz losy na loterii?a. Często. b. Nigdy.c. Sporadycznie. punkty

38. Czy uważasz się raczej za szczęściarza, czy pechowca?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.

punkty

39. Czy wziąłbyś do domu bezdomnego psa?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.punktyCzy jesteś optymistą?

40. Czy zjadłbyś danie, którego wcześniej nie próbowałeś?a. Tak. b. Nie wiem. c. Prawdopodobnie nie. punkty

41. Czy dożyjesz 2005 roku?a. Tak. b. Nie.

42. Czy nosisz przy sobie talizman?a. Nigdy. b. Zawsze.c. Nie wiem. punkty |~

c. Czasami.punkty

43. Czy spodziewasz się otrzymania dużej premii?a. Nie wiem. b. Nie. c. Tak.punkty | |

44. Czy oczekujesz, że w czasie twojego urlopu będzie padało?a. Nigdy. b. Czasami. c. Zawsze. punkty

45. Czy w tym roku możesz stracić pracę?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.

46. Czy oczekujesz, że drużyna piłkarska, której kibicujesz, dobry sezon? a. Oczywiście, b. Prawdopodobnie nie. c. Nie wiem

47. Czy zaufałbyś całkiem obcej osobie?a. Może. b. Nie. c. Tak.

punkty

e miała

punkty

punkty

48. Czy wpłacasz duże kwoty na fundusz emerytalny?a. Tak. b. Nie. c. Wpłacam na niewielką emeryturę, punkty

49. Czy wypuściwszy z ręki drobne monety, masz nadzieję znaleźć wszystkie? a. Oczywiście, b. Prawdopodobnie nie. c. Nie wiem. punkty

50. Czy sadząc sadzonki masz nadzieję, że wszystkie się przyjmą?a. Tak. b. Nie jestem tego c. Prawdopodobnie nie. punktypewien.Czy jesteś optymistą?Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.

1. a: 1, b: 2, c: 326. a: 2, b: 1, c: 3

2. a: 1,(6: 2, c: 327. a: 1, b: 2, c: 3

3. a: 1, b: 2, c: 328. a: 1, b: 3, c: 2

4. a: 1, b: 3, c: 229. a: 1, b: 2, c: 3

5. a: 3, b: 2, c: 130. a: 1, b: 3, c: 2

6. a: 3,,b: 1, c: 231. a: l,b: 3, c: 2

7. a: 1, b: 3, c: 232. a: 1, b: 2, c: 3

8. a: 1, b: 2, c: 333. a: 3, b: 2, c: 1

9. a: 2, b: 1, c: 334. a: 1, b: 2, c: 3

10. a: 3, b: 2, c: 135. a: 3, b: 1, c: 2

11. a: 1, b: 3, c: 236. a: 3, b: 2, c: 1

12. a: 1, b: 2, c: 337. a: 3, b: 1, c: 2

13. a: 1, b: 2, c: 338. a: 3, b: 1, c: 2

14. a: 3, b: 2, c: 139. a: 3, b: 1, c: 2

15. a: 1, b: 3, c: 240. a: 3, b: 2, c: 1

16. a: 2, b: 1, c: 341. a: 3, b: 1, c: 2

17. a: 3,b: 2, c: 142. a: 1, b: 3, c: 2

18. a: 3, b: 1, c: 243. a: 2, b: 1, c: 3

19. a: 2, b: 3, c: 144. a: 3, b: 2, c: 1

20. a: 1, b: 3, c: 245. a: 1, b: 3, c: 2

21. a: 3, b: 1, c: 246. a: 3, b: 1, c: 2

22. a: 2, b: 3, c: 147. a: 2, b: 1, c: 3

23. a: 3, b: 2, c: 148. a: 3, b: 1, c: 2

24. a: 1, b: 2, c: 349. a: 3, b: 1, c: 2

25. a: 1, b: 3, c: 250. a: 3, b: 2, c: 183Czy

Maksymalny wynik wynosi 150 punktów. Jeśli uzyskałeś ponad125 punktów, cały czas przejawiasz optymistyczną postawę god-ną pozazdroszczenia. Patrzysz na świat przez różowe okularyi nigdy nie oczekujesz niczego złego. Nawet jeśli spotka cię cośnieprzyjemnego, traktujesz to jako chwilowe niepowodzeniew ogólnie szczęśliwym życiu. Życie z tobą musi być sporymobciążeniem. Jeśli uzyskałeś od 100 do 124 punktów, można cięzaliczyć do optymistów, a twój stosunek do świata określić jakociepły i przyjemnie wygodny. Zdajesz sobie sprawę, że w życiumogą być złe chwile, lecz ogólnie nie oczekujesz ich nadejścia.

Jeśli uzyskałeś od 60 do 74 punktów, jesteś pesymistą. Nieoczekujesz, że życie będzie łatwe. Jesteś zdania, że jeśli może sięwydarzyć coś złego, na pewno tak się stanie. Jeśli otrzymałeśmniej niż 60 punktów, nie powinieneś się trudzić wstawaniemz łóżka. Twoje życie nie ma sensu, nigdy też nie sądziłeś, że może

być inaczej.

ntuicja to zdolność wzbudzająca wiele kontrowersji i sporówniędzy tymi, którzy mocno w nią wierzą, i tymi, którzy zaprze-czają jej istnieniu. Jung uważał intuicję za bardzo ważnąfunkcję ludzkiego umysłu. Z Jungiem zgodziłoby się wielu ludzi„wyczuwających” własną drogę przez życie. W opozycji pozostająci, którzy uważają, że liczą się jedynie twarde fakty i trzeźwyumysł, a tzw. intuicja to stek bzdur. Jakim jesteś człowiekiem?Poniższe pytania pozwolą ci znaleźć odpowiedź i określić własnąorientację. Spróbuj odpowiedzieć na każde pytanie bez zbędnegowahania. Jeśli musisz się zastanowić przed udzieleniem odpowie-dzi, od razu widać, czy bardziej ufasz intuicji, czy logice!

1. Czy zwykle wygrywasz w grach hazardowych?Tak(B). Nie (A). liczba punktów 0

2. Czy ufasz własnym uczuciom nawet wtedy, kiedy wydają się irracjonalne?Tak(B). Nie (A). liczba punktów 0

3. Czy rozmyślasz nad tym, co się kryje w stosunkach międzyludzkich?Tak(B). Nie (A). liczba punktów O

4. Czy kiedykolwiek korzystałeś z tabliczki ouija (używanej podczas seansówspirytystycznych)?

Tak(B). Nie (A). liczba punktów O

5. Czy jesteś przesądny?Tak (B). Nie (A).liczba punktów [Czy kierujesz się intuicją?

6. Czy wyczuwasz charakterystyczną „atmosferę” pewnych miejsc?Tak (B). Nie (A). liczba punktów Q

7. Czy zwykle wygrywasz w zgadywanki?Tak(B). Nie (A). liczba punktów Q

8. Czy zdarza ci się zaufać komuś bez konkretnego powodu?Tak(B). Nie (A). liczba punktów O

9. Czy wziąłbyś udział w seansie spirytystycznym?Tak(B). Nie (A). liczba punktów Q

10. Czy miałeś kiedyś przeczucie, że byłeś już wcześniew odwiedzanym właśnie miejscu?liczba punktów [Tak (B).Nie (A).

11. Czy wierzysz w znaczenie snów?Tak(B). Nie (A). liczba punktów O

12. Czy podczas rozmowy z ludźmi „czytasz między wierszami”?Tak(B). Nie (A). liczba punktów Q

13. Czy udało ci się kiedyś przewidzieć, że za chwilę zadzwonitelefon?Tak (B).Nie (A).liczba punktów [

14. Czy zdołałeś kiedyś odgadnąć to, co twój rozmówca miał ciza chwilę powiedzieć?liczba punktów [Tak (B).Nie (A).

15. Czy wierzysz, że można mieć wpływ na wynik rzutu kostką?Tak(B). Nie (A). liczba punktów [

Czy kierujesz się intuicją?

16. Czy zdarza ci się czasami powiedzieć to samo co druga osobadokładnie w tej samej chwili?liczba punktów |___|Tak (B).Nie (A).

17. Czy uważasz, że zwierzęta mają lepszą intuicję od ludzi?Tak(B). Nie (A). liczba punktów O

18. Czy potrafisz przeczuć zbliżające się niebezpieczeństwo?Tak(B). Nie (A). liczba punktów O

19. Czy wierzysz w miłość od pierwszego wejrzenia?Tak(B). Nie (A). liczba punktów Q

20. Czy zdarzyło ci się wyczuć wrogość u Jîdzi, którzy wydawalisię przyjacielscy?liczba punktów [Tak (B).Nie (A).

21. Czy wierzysz w wyższość ducha nad materią?Tak(B). Nie (A). liczba punktów

22. Czy czasami wyczuwasz emocje nieobecnych osób?Tak(B). Nie (A). liczba punktów

23. Czy czasami czujesz się bliski osoby, której wcześniejnie znałeś?Tak (B).Nie (A).liczba punktów [

24. Czy wierzysz, że bliźnięta są ze sobą silnie związane?Tak(B). Nie (A). liczba punktów

25. Czy masz bardzo dobry kontakt ze zwierzętami?Tak (B). Nie (A). liczba punktów

87

26. Czy wierzysz w reguły prawdopodobieństwa?Tak (B). Nie (A). liczba punktów

27. Czy udaje ci się czasami przewidzieć przyszłość?Tak(B). Nie (A). liczba punktów

28. Czy poszedłbyś do wróżki?Tak (B). Nie (A).liczba punktów j___|

29. Czy w kontaktach z ludźmi wyczuwasz czasami niewypowiedzianeprzesłanie?liczba punktów |___|Tak (B).Nie (A).

30. Czy często zdarza ci się odgadnąć koniec jakiejś historii,zanim do niego dotrzesz?liczba punktów |___|Tak (B).Nie (A).

31. Czy wierzysz w reinkarnację?Tak (B). Nie (A).liczba punktów |___|

32. Czy sądzisz, że koty są bardziej wrażliwe od ludzi?Tak(B). Nie (A). liczba punktów d)

33. Czy zgadzasz się, że pies potrafi rozpoznać swojego pana po krokach?Tak (B). Nie (A). liczba punktów Q

34. Czy potrafisz wyczuć czyjąś obecność za plecami, nawet gdy tej osobynie widzisz ani nie słyszysz?liczba punktów |___|Tak (B).Nie (A).

35. Czy twoje sny czasami się sprawdzają?Tak(B). Nie (A). liczba punktów


36. Czy udaje ci się czasami odgadnąć zawód danej osoby, chociażnie podano ci żadnych wskazówek?

Tak(B). Nie (A). liczba punktów O

37. Czy w twoim życiu często pojawiają się niezwykłe przypadki?Tak (B). Nie (A). liczba punktów \_\

38. Czy czasami marzysz, by coś się wydarzyło?Tak(B). Nie (A). liczba punktów O

39. Czy praca psychoterapeuty sprawiłaby ci przyjemność?Tak(B). Nie (A). liczba punktów Q

40. Czy czasami odnosisz wrażenie, że fakty jedynie zaciemniają obraz sytuacji?Tak(B). Nie (A). liczba punktów Q

41. Czy zaufałbyś własnej intuicji w bardzo ważnej sprawie, gdy popełnieniebłędu oznaczałoby poważne konsekwencje?

Tak(B). Nie (A). liczba punktów dl

42. Czy wiesz, kiedy będzie padał deszcz?Tak(B). Nie (A). liczba punktów Q

43. Czy czasami myślisz o swoich przyjaciołach w tym samym momencie,kiedy oni myślą o tobie?

Tak(B). Nie (A). liczba punktów LJ

44. Czy wierzysz w medycynę naturalną?Tak(B). Nie (A). liczba punktów Q

45. Czy wierzysz wróżbom z kart (np. z kart Tarota), I Ching itd.?Tak(B). Nie (A). liczba punktów O


46. Czy zdarza ci się odgadnąć nadawcę listu bez zaglądania do środka?Tak(B). Nie (A). liczba punktów 0

47. Czy wierzysz w zjawiska nadprzyrodzone?Tak (B). Nie (A). liczba punktów LJ

48. Czy potrafisz odgadnąć, kiedy ludzie nie zgadzają się z tobą, nawetjeśli próbują to ukryć?Nie (A). liczba punktów [Tak (B).

49. Czy polegasz na własnej intuicji w wielu różnych okolicznościach?Tak (B). Nie (A). liczba punktów |___|

50. Czy sądzisz, że zwierzęta potrafią wyczuć nadchodzące trzęsienie ziemi?Tak(B). Nie (A). liczba punktów Oisn ?intn ty?Większość ludzi, mających silnie rozwiniętą intuicję, przyrów-nuje tę zdolność do specjalnych zmysłów niektórych owadów,które potrafią wychwycić nawet niewielką zmianę w otoczeniu.Ujemną stroną kierowania się intuicją jest zwracanie mniejszejuwagi na fakty. Możesz mieć trudności z przekonaniem ludzi doswoich opinii, jeśli będą się opierać wyłącznie na przesłankachintuicyjnych.Jeśli osiągnąłeś kiepski wynik, nasze rozważana na tematintuicji mogą cię tylko rozzłościć. Jesteś osobą praktycznąi nie masz czasu na takie fantazje. Chociaż większą wagę przy-wiązujesz do faktów, często nie dostrzegasz subtelnych odcienii niuansów, które szybko wychwytują osoby o silnie rozwinię-tej intuicji.90Wynik testuA = 0 punktówB = 2 punkty82 - 100 Niezwykle silna intuicja62 - 80 Duża intuicja42 - 60 Przeciętne zdolności intuicyjne22 - 40 Człowiek mocno stąpający po ziemi0-20 Brak widocznych oznak intuicji

Jaki wynik osiągnąłeś? Wysoki wynik oznacza, że jesteś osobą,dla której intuicyjne „wyczucie” sytuacji/osoby ma fundamental-ne znaczenie. Zwracasz dużą uwagę na niewerbalne sygnały,które wysyła każdy z nas, nawet jeśli są przyjmowane na pozio-mie podświadomym.i;:iv i

1. Pora zarezerwować miejsce na letnie wakacje.Czy decydujesz się na:

wynika.Pobyt na wiejskiej farmie we Francji.

b.Wynajęcie wraz z grupą przyjaciół willi w nadmorskim kurorciew Grecji.Vc.Wczasy all-inclusive w Hiszpanii, z całodziennym programemsportowym i rozrywkowym.

2. Dzisiejszego popołudnia masz kilka godzin czasu.Czy: wynika.Dzwonisz do znajomego, który mieszka w pobliżu, i zapraszasz gona kawę.

b.Nadrabiasz zaległości w pracach domowych, które od dawnazaniedbałeś.

c.Kładziesz się do łóżka, by poczytać.\y3. Szef prosi cię o zabranie nowego klienta na lunch.Czy: wynika.Czekasz niecierpliwie na spotkanie i rozmowę przy posiłku.

b.Boisz się spotkania i marzysz o tym, by już minęło.

c.Traktujesz spotkanie jako część swoich obowiązków, odnosząc siędo niego bez większego entuzjazmu.V

Czy jesteś ekstrawertykiem?

4. Masz nowych sąsiadów.Czy:

wynik

a.

Próbujesz ich spotkać, gdy wychodzą z domu, i przedstawić się.

b.

Pukasz do nich pierwszego wieczoru i zapraszasz na lampkę wina.

c.

Czekasz cierpliwie na spotkanie, by się z nimi przywitać.

ix

5. Przyjaciółka zaprasza cię na przyjęcie, na którym będzie wiele

nieznajomych osób. Czy: wynika.Czekasz niecierpliwie na okazję nawiązania kilku nowychznajomości.

b.Odpowiadasz, że tego wieczoru jesteś zajęty i zapraszasz ją samąinnego dnia.

c.Idziesz na przyjęcie, lecz rozmawiasz głównie z tymi, którychznasz.

6. Kolega namawia cię do wstąpienia do pobliskiego klubu.Co robisz: wynika.Odpowiadasz, że jesteś bardzo zajęty, ponieważ nie znosiszzapisywania się do jakichkolwiek klubów.

b.Zapisujesz się do klubu, by dotrzymać mu towarzystwa, lecz w głębiserca tego żałujesz.

c.Mówisz mu, że to wspaniały pomysł i że poznanie nowych osóbz sąsiedztwa sprawi ci wielką frajdę.

7. Szukasz nowej pracy.Czy przyjąłbyś stanowisko, które wymaga: wynika.Częstych wyjazdów zagranicznych wraz z grupą współpracowników.

b.Samodzielnej pracy nad zadaniem, które fascynuje cię od dłuższegoczasu.

c.Pracy w małym biurze we współpracy z kilkoma innymi osobami.

”:?::?? v-?•”?•?:;: ??’?::]:??•-‘ : • v. ?’ \ ‘ ?/?’; ‘i^WwS^S

8. Po prognozie pogody zapowiadającej deszcz w czasie nadchodzącegoweekendu okazuje się, że pogoda jest znacznie lepsza, niż oczekiwano.Czy: wynik

a.Spędzasz cały dzień, sprzątając i dekorując pokój gościnny, tak jakzaplanowałeś.

b.Zmieniasz plan i wychodzisz na długi spacer, później zaśpoświęcasz trochę czasu na pracę w pokoju gościnnym.

c.Przekładasz pracę w domu na inny dzień i pod wpływem chwilowegoimpulsu próbujesz zarezerwować hotel nad morzem.

9. W drodze do skrzynki pocztowej dostrzegasz sąsiada idącegodrugą stroną ulicy. Czy: wynik

a.Przechodzisz przez jezdnię i wymieniasz kilka uwag na tematpogody.

b.Pozostajesz po swojej stronie i lekko się uśmiechasz.

c.Zatrzymujesz się i ucinasz z nim 15-minutową pogawędkę.

10. W wymarzony niedzielny poranek: wynik

a.Dłużej wylegujesz się w łóżku.

b.Idziesz do siłowni.

c.Wykonujesz drobne prace domowe.

11. Masz uczestniczyć w spotkaniu, podczas którego będzie rozważanebardzo ważne zagadnienie. Czy: wynik

a.Siadasz i opracowujesz szczegółową listę punktów, które chciałbyśzasygnalizować.

b.Na godzinę przed spotkaniem zastanawiasz się, co mógłbyśpowiedzieć.

94c.Idziesz na spotkanie nieprzygotowany i omawiasz sprawy w takiejkolejności, w jakiej pojawiają się podczas dyskusji.

.-... -: ? • : i:12. Przeprowadzasz się w nowe miejsce. Co robisz:wynika.Wstępujesz do nowego klubu i obmyślasz sobie nowe hobby.

b.Zapisujesz się na zajęcia wieczorowe i kontynuujesz naukęfrancuskiego.

c.Uznajesz, że jesteś zbyt zajęty, aby rozpocząć coś nowego, lecznadal spotykasz się ze starymi przyjaciółmi.-13. Otrzymujesz propozycję dobrze płatnej posady w firmie, która funkcjonujezaledwie od trzech miesięcy. Co robisz: wynika.Entuzjastycznie przyjmujesz nowe wyzwanie.

b.Zostajesz w firmie, w której pracujesz od wielu lat - perspektywynowej pracy niosą ze sobą zbyt duże ryzyko.

c.Dalej szukasz nowej pracy, ale w firmie o lepiej ustalonej pozycji narynku, chociaż chętnie przyjąłbyś zmianę.

14. Idziesz do szkoły na zebranie dla rodziców. Czy:

16. Za miesiąc będą święta Bożego Narodzenia. Co robisz:wynika.Z entuzjazmem czekasz na okazję przedyskutowania kilku spraww gronie rodziców.

b.Słuchasz tego, co mają do powiedzenia inni rodzice, lecz nieangażujesz się osobiście.

c.Od czasu do czasu wtrącasz swoje uwagi.

15. Postanowiłeś popracować trochę charytatywnie. Co wybierasz: wynik

a.

Sortowanie odzieży w punktach z używanymi ubraniami.

b.

Prowadzenie zbiórki rzeczy od drzwi do drzwi.

c.

Organizowanie i prowadzenie zbiórki pieniędzy.

wynik

a.

Już kupiłeś i zapakowałeś prezenty.

b.

Przeglądasz katalogi, szukając pomysłu na prezenty.

c.

Zostawiasz zakupy na ostatni tydzień przed świętami.

>

CZłj 3»?

17. Przyjaciel wspomina o bliskiej osobie, która cierpi na nieuleczalnąchorobę. Czy: wynika.Bardzo tym martwisz się i myślisz o waszej rozmowie przez całydzień.

b.Słuchasz go, okazując współczucie i pocieszając.

c.Grzecznie słuchasz, zachowując dystans - w końcu osoba, o którąchodzi, nie jest twoim przyjacielem.

18. Po raz trzeci z rzędu twój partner wraca późno z pracy bez wcześ-niejszego powiadomienia. Obiad znowu nadaje się do wyrzucenia.Czy: wynika.Tracisz cierpliwość i krzyczysz na niego, proponując, by jeśli chce,zamówił jedzenie na wynos.

b.Nie okazujesz, że jesteś zły, lecz spokojnie informujesz, iż byłobylepiej, gdyby wcześniej zadzwonił.

c.Okazujesz zdenerwowanie i dajesz jasno do zrozumienia, że jest toostatni zmarnowany posiłek.

19. Od dziesięciu lat wykonujesz tę samą pracę. Czujesz, że masz jej

po dziurki w nosie. Co robisz: wynika.Wręczasz wymówienie pod wpływem chwilowego impulsu, ponieważnie możesz tego dłużej znieść.

b.Kupujesz lokalną gazetę i przeglądasz oferty pracy.

c.Zostajesz w starej pracy, ponieważ jest dobrze płatnai ją znasz.

20. Krewny nieoczekiwanie odwołuje zaproszenie na sobotni wieczór.Co robisz: wynik96a.Zapraszasz kilku przyjaciół na kolację.

b.Idziesz na tańce do miejscowego klubu.

c.Wypożyczasz kasetę wideo.

Czy jesteś ekstrawertykiem?21. Próbujesz odnaleźć wskazany adres, lecz masz wrażenie, że zgubiłeśdrogę. Nie masz mapy. Co robisz: wynika.Wracasz do punktu, z którego wyruszyłeś, i rozpoczynasz jeszcze raz.

b.Pytasz o drogę pierwszą napotkaną osobę.

c.Kupujesz batonik w najbliższym sklepie i pytasz sprzedawcę o drogę.

22. Postanowiłeś systematycznie ćwiczyć. Co robisz:wynika.Zapisujesz się do miejscowego klubu sportowego.

b.Biegasz przed śniadaniem.

c.Grasz w tenisa z przyjacielem.

23. Planujesz spędzenie jednego dnia poza domem. Co wybierasz: wynik

a.

Idziesz do lunaparku i odbywasz zapierające dech w piersiach

przejażdżki.

b.

Spędzasz relaksujący dzień na plaży.

c.

Idziesz na basen ze zjeżdżalniami wodnymi i innymi

atrakcjami.

24. Czeka cię ranek pełen domowych zajęć. Co robisz:

wynika.Szybko wykonujesz to, co zaplanowałeś, by móc się zająć innymi

sprawami.

b.

Pracujesz w wolnym tempie, robiąc sobie przerwę na kawę.

c.

Pracujesz dokładnie, bez żadnej przerwy.

25. Osoba publiczna, którą podziwiałeś, została zabita. Co robisz: wynik

a.

Zastanawiasz się, o co w tym wszystkim chodzi, przecież nie znałeś

jej osobiście.

b.

Płaczesz rzewnymi Izami, oglądając w telewizji jej pogrzeb.

c.

Bierzesz udział w pogrzebie i łączysz się w smutku z innymi

żałobnikami.

97

Czy jesteś ekstrawertykiem?26. Po niedzielnym obiedzie masz wolną godzinę. Co robisz:wynik

a.Decydujesz się na poobiednią drzemkę.

b.

Pracujesz w ogrodzie.

c.Dzwonisz do przyjaciół, by pogawędzić.

27. Postanawiasz spędzić wieczór przed telewizorem.Co będziesz oglądał:

wynik

a.

Koncert.

b.

Film dokumentalny poświęcony bieżącej problematyce.

c.

Teleturniej.

28. Bierzesz udział w spotkaniu dotyczącym przyszłego przedsięwzięcia

Czy jesteś:

wynik

a.

Pełen pomysłów dotyczących ogólnego charakteru

przedsięwzięcia.

b.

Zadowolony, że będziesz mógł uczestniczyć w planowaniu jego

realizacji.

c.

Masz sugestie dotyczące dwóch wspomnianych dziedzin.

29. Otrzymujesz propozycję wyjazdu zagranicznego w nadchodzący weekend.

Co robisz: wynik

a.Akceptujesz propozycję bez chwili wahania.

b.Mówisz, że chętnie pojedziesz, lecz musisz najpierw sprawdzićz partnerem wcześniejsze zobowiązania.

c.Zanim podejmiesz decyzję, analizujesz wszystkie„za” i „przeciw”.

30. Robisz rozeznanie miejsca, w którym planujesz spędzić urlop.wynik

a.Dzwonisz do właścicieli i prosisz o przysłanie informacji.

b.Piszesz list z prośbą o informacje.

98c.Dzwonisz do właścicieli i przedstawiasz swoje wymagania.

Czy jesteś ekstrawertykiem?31. Jedziesz na cotygodniowe zakupy.Co robisz:wynika.Chociaż przygotowałeś listę zakupów, pozwalasz sobie na zakupinnych towarów.

b.Kupujesz tylko to, co jest na liście zakupów, w przeciwnym razie niemógłbyś kontrolować swoich wydatków.

c.Dopiero w sklepie decydujesz się, co kupić, a o rachunek martwiszsię później.

32. Podczas zakupów w mieście widzisz ubranie, które chciałbyśmieć. Co robisz: wynika.Kupujesz je pod wpływem nagłego impulsu.

b.Postanawiasz przemyśleć ten zakup po powrocie do domu. Możliwe,że kupisz je następnym razem.

c.Kończąc zakupy, myślisz o nim ponownie i wracasz, by jenabyć.

33. Jest piątek, a ty nie masz żadnych planów na sobotę.Co robisz:wynika.Uważnie śledzisz prognozę pogody i planujesz, co będziesz robiłw wolnym czasie.

b.Postanowisz coś następnego ranka, w zależności od nastroju,w jakim się obudzisz.

c.Masz jakieś pomysły, lecz żadnych konkretnych planów.

34. Jedziesz pociągiem. Gdy czytasz gazetę, do twojego przedziałuwchodzi inny pasażer. Co robisz: wynika.Ignorujesz go, nie przerywając czytania.

b.Rzucasz przelotne spojrzenie, pozdrawiasz go i kontynuujesz lekturę.

c.Próbujesz nawiązać rozmowę.

99Czy jesteś ekstrawertykiem?35. Znajomy prosi cię o zorganizowanie zbiórki pieniędzyna szlachetny cel. Co robisz:wynika.Zgadzasz się z ochotą, ponieważ uważasz, że to dobrypomysł.

b.Grzecznie odmawiasz, ponieważ nie znosisz pukania do drzwinieznajomych, prosząc o pieniądze.

c.Zgadzasz się, ponieważ nie możesz mu odmówić.

36. Masz wygłosić przemówienie z jakiejś okazji.Co robisz:wynika.Piszesz wcześniej jego tekst i uczysz się go na pamięć.

b.Notujesz punkty, które chciałbyś poruszyć.

c.Improwizujesz, gdy nadchodzi chwila wystąpienia.

37. Zostałeś poproszony o podpisanie umowy kredytowej.

Co robisz:wynika.Postanawiasz zabrać umowę do domu i dokładnie ją przeczytaćprzed podpisaniem.

b.Podpisujesz ją, gdy tylko handlowiec wyjaśni ci wszystko, co, jaksądzisz, powinieneś wiedzieć.

c.Czytasz umowę bardzo uważnie, nawet tekst wydrukowany drobnymmaczkiem, i podpisujesz dokument w sklepie.

38. Spotykasz w autobusie kogoś, kogo znasz z widzenia. Ta osobanawiązuje rozmowę. Co robisz: wynika.Czujesz się niezręcznie, nie wiedząc, o czym rozmawiać.

b.Wypowiadasz kilka grzecznych uwag, nie chcąc wyjśćna gbura.

c.Cieszysz się, że spotkałeś kogoś, z kim szybko minie ci czaspodróży.

Czy jesteś ekstrawertykiem?39. Myślisz o spędzeniu wolnego weekendu.

ô wybierasz:wynik

a.Imprezę z jazdą konną w gronie nieznajomych osób.

b.Weekend z bogatym programem sportowym, spędzony z bliskimprzyjacielem.

c.Pobyt w nadmorskim domu z partnerem.

40. Jesteś na dużym przyjęciu w biurze.Co robisz:wynika.Rozmawiasz z dużą grupą ludzi, okazując skłonnośćdo dominowania w rozmowie.

b.Rozmawiasz głównie z osobami, z którymi pracujesz i które dobrzeznasz.

c.

Trzymasz się z boku, sporadycznie wtrącając krótkie uwagi.

41. Zostałeś zaproszony na wykład o możliwości życia w kosmosie,połączony z dyskusją. Co robisz:wynika.Przyjmujesz zaproszenie z entuzjazmem.

b.Idziesz na wykład, bo nie masz niczego lepszego do roboty.

c.Nie przyjmujesz zaproszenia, zamiast wykładu wybierającnajbliższy bar.

42. Jesteś w towarzystwie kilku przyjaciół.Czy wolisz:wynika.Prowadzić poważną dyskusję na ciekawy temat.

b.Opowiadać dowcipy i żartować.

c.Rozmawiać o codziennych sprawach.

101

Czy jesteś ekstrawertykiem?Czy jesteś ekstrawertykiem?

43. Pracujesz nad pewnym przedsięwzięciem.Co robisz:

44. Święta Bożego Narodzenia są tuż-tuż.Czy czekasz niecierpliwie na:

45. Brzydka pogoda sprawia, że spędzisz niedzielny poranekna czytaniu gazet. Czy:wynika.Zwracasz uwagę na szczegóły i dwa razy sprawdzasz wszystko,co napisałeś.

b.Koncentrujesz się na głównych punktach, uznając szczegółyza nieważne.

c.Piszesz powoli i sprawdzasz tekst, by usunąć wszystkiebłędy.

wynika.Kilka spokojnych dni, które spędzisz z rodziną.

b.Okazję, aby zobaczyć się z przyjaciółmi.

c.Możliwość pojawienia się na kilku przyjęciach.

wynika.Jesteś zadowolony, że choć raz będziesz miał okazję

poczytać.

b.

Wzdrygasz się na myśli, że spędzisz w domu cały ranek.

c.

Przez jakiś czas czytasz gazetę, a później zabierasz się do różnych

prac domowych.

46. Twój partner mówi ci, że najwyższy czas zaprosić przyjaciół

i znajomych na przyjęcie. Czy:wynika.Jesteś pełen entuzjazmu i z niecierpliwością czynisz do niegoprzygotowania.

b.Jesteś podenerwowany na samą myśl o przyjęciu, lecz czujesz, że

jest to właściwe.

c.

Zamierzasz przekonać partnera, że z wyprawieniem przyjęcia należy

się jeszcze wstrzymać.

47. Kilku znajomych dzwoni do ciebie z pytaniem, czy mogą

zatrzymać się na tydzień w twoim domu. Co robisz:wynika.Mówisz im, że nie masz dość miejsca, ponieważ nie zniósłbyś tak

długiego przebywania gości.

b.

Wyrażasz zgodę, nie chcąc zranić ich uczuć.

c.

Czekasz niecierpliwie na przyjazd gości, ciesząc się na myśl o ich

stałej obecności.

48. Szef informuje cię, że w ciągu kilku najbliższych miesięcy

będziesz musiał odbywać podróże zagraniczne. Czy: wynik

a.

Cieszysz się z możliwości poznania nowych miejsc

i osób.

b.

Jesteś rad, lecz nie podoba ci się, że będziesz przebywał

z dala od rodziny.

c.

Jest ci niedobrze na samą myśl o zmianie codziennej rutyny.

49. Otrzymujesz propozycję pracy wakacyjnej polegającej na prowadzeniu

programu rozrywkowego w miejscowości wypoczynkowej.Co robisz: wynika.Chętnie korzystasz z okazji, ponieważ taka praca może być dobrązabawą i dostarczy okazji do poznania mnóstwa nowych osób.

b.Przyjmujesz pracę, ponieważ nie otrzymałeś lepszej propozycji.

c.Odrzucasz ofertę, ponieważ nie znosisz pracy wymagającej stałegokontaktu z ludźmi.

50. Przyjaciółka prosi cię, abyś wybrała się z nią na pierwsze zajęciaz garncarstwa. Co robisz: wynika.Idziesz z nią, aby jej pomóc.

b.

Mówisz jej, że nie masz na to ochoty, ponieważ nigdy wcześniej niemiałaś do czynienia z garncarstwem.

c.Podoba ci się pomysł poznania czegoś nowego.

103Czy jesteś ekstrawertykiem?Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.

1. a: 1, b: 2, c: 326. a: 1, b: 2, c: 3

2. a: 3, b: 2, c: 127. a: 1, b: 2, c: 3

3. a: 3, b: 1, c: 228. a: 3, b: 2, c: 1

4. a: 2, b: 3, c: 129. a: 3, b: 2, c: 1

5. a: 3, b: 1, c: 230. a: 2, b: 1, c: 3

6. a: 1, b: 2, c: 331. a: 2, b: 1, c: 3

7. a: 3, b: 1, c: 232. a: 3, b: 1, c: 2

8. a: 1, b: 2, c: 333. a: 1, b: 3, c: 2

9. a: 2, b: 1, c: 334. a: 1, b: 2, c: 3

10. a: 1, b: 3, c: 235. a: 3, b: ł, c: 2

11. a: 1, b: 2, c: 336. a: 1, b: 2, c: 3

12. a: 3, b: 2, c: 137. a: 1, b: 3, c: 2

13. a: 3, b: 1, c: 238. a: 1, b: 2, c: 3

14. a: 3, b: 1, c: 239. a: 3, b: 2, c: 1

15. a: 1, b: 2, c: 340. a: 3, b: 2, c: 1

16. a: 1, b: 2, c: 341. a: 3, b: 2, c: 1

17. a: 3, b: 2, c: 1

42. a: 1, b: 3, c: 2

18. a: 3, b: 1, c: 243. a: 1, b: 3, c: 2

19. a: 3, b: 2, c: 144. a: 1, b: 2, c: 3

20. a: 2, b: 3, c: 145. a: 1, b: 3, c: 2

21. a: l,b: 3, c: 246. a: 3, b: 2, c: 1

22. a: 3, b: 1, c: 247. a: 1, b: 2, c: 3

23. a: 3, b: 1, c: 248. a: 3, b: 2, c: 1

24. a: 3, b: 1, c: 249. a: 3, b: 2, c: 1

104-.25. a: 1, b: 2, c: 350. a: 2, b: 1, c: 3

? ?:

Czy jesteś ekstrawertykiem?Powyżej 125 punktówMaksymalny wynik wynosi 150 punktów. Rezultat powyżej 125punktów wskazuje, że jesteś zdecydowanym ekstrawertykiem.Twoim ulubionym zajęciem jest rozmowa z innymi osobami. Kie-dy musisz wykonać jakieś zadanie samodzielnie, czujesz się sa-motny i zagubiony. Jesteś bardzo odważny w kontaktach z ludź-mi i chętnie podejmujesz ryzyko. Samotny wieczór z książkąw ręku to dla ciebie istne piekło.100-124 punktówJeśli otrzymałeś wynik od 100 do 124 punktów, jesteś ekstrawer-tykiem, lecz nie tak uzależnionym od towarzystwa innych, byczuć się odrzuconym, gdy jesteś sam.75-99 punktówWynik w przedziale od 75 do 99 punktów należy uznać zaprzeciętny. Lubisz towarzystwo, lecz czas spędzony w samotnościtak samo sprawia ci przyjemność. Nie jesteś zbytnio ostrożnyw kontaktach z ludźmi, ale nie czujesz przymusu podejmowaniaryzyka lub przebywania w centrum uwagi.60-74 punktówJeśli otrzymałeś od 60 do 74 punktów, jesteś introwertykiem,który woli unikać spotkań towarzyskich. Czujesz się najlepiej,gdy możesz samodzielnie wykonywać powierzone ci zadania.Poniżej 60 punktówJeśli otrzymałeś poniżej 60 punktów, jesteś czystym introwerty-kiem, dla którego towarzystwo innych osób jest źródłem stresu.Gdyby to było możliwe, chętnie pracowałbyś sam. Wolny czasrównież najchętniej spędzałbyś w samotności.105

iii filsilij praciijgsi!I iektórzy psycholodzy często wspominają o „zachowaniu ty-J pu A”. Mają przez to na myśli ludzi, którzy ciężko pracu-ją, okazują niecierpliwość i zachowują się w sposób wybu-chowy. Zjawisko to występuje często u osób na kierowniczychstanowiskach. Chociaż nie jest wcale pewne, że człowiek o oso-bowości typu A będzie szefem, wydaje się to wielce prawdopodob-ne, ponieważ motywuje samego siebie do działania i z tego powo-du często odnosi sukcesy. Jednak posiadanie osobowości typuA łączy się z ceną, którą trzeba zapłacić - takie postępowanienierozerwalnie wiąże się ze stresem. Zachowanie typu A bywałow przeszłości nazywane „profilem choroby wieńcowej”, ponieważsądzono, że ludzie, którym je przypisywano, są narażeni nazwiększone ryzyko choroby wieńcowej (ostatnio pojawiła się su-gestia, że choroba serca stanowi zagrożenie jedynie wówczas, gdyopisanemu zachowaniu towarzyszy wysoki poziom wrogości).Odpowiedz na poniższe pytania, aby określić miejsce, które zaj-mujesz na skali zachowań typu A.

1. Czy masz skłonność do szybkiej jazdy samochodem?a. Często. b. Nigdy. c. Czasami.

2. Czy denerwujesz się na innych kierowców?a. Czasami. b. Często. c. Nigdy.punktypunkty

3. Czy jesteś gotów przepychać się łokciami, aby być pierwszy?a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty F

Czy ciężko pracujesz?

4. Czy potrafisz cierpliwie czekać na to, czego chcesz?a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie.

5. Czy ustawiasz sobie wysoko poprzeczkę?a. Czasami. b. Zawsze. c. Nigdy.

6. Czy tolerujesz głupców?a. Nigdy. b. Czasami. c. Zwykle.

7. Czy zdarza ci się tracić cierpliwość, gdy jesteś sfrustrowany?punktypunkty F

a. Nie.b. Tak.c. Czasami.

8. Czy trzaskasz drzwiami?a. Często. b. Czasami. c. Nigdy.

9. Czy potrafisz bez trudu odpocząć po ciężkim dniu pracy?a. Tak.b. Nie.c. Zwykle.

punkty

punkty

punkty

punkty

10. Czy przynosisz do domu zawodowe kłopoty?

a. Często. b. Czasami. c. Rzadko. punkty f11. Czy sprawia ci przyjemność pozwolenie, by inni podążali

przed tobą?

a. Nie. b. Tak. c. Być może. punkty12. Czy zniecierpliwiony krzyczysz na innych kierowców?

a. Czasami. b. Nigdy. c. Często. punkty13. Czy wcześnie przychodzisz i późno wychodzisz z pracyf

a. Nie. b. Tak. c. Czasami. punkty14. Czy odnosisz wrażenie, że doba jest za krótka, by zrobić wszystko,

co zamierzasz?

a. Czasami. b. Często. c. Rzadko. punkty10710Czy ciężko pracujesz?

15. Czy w całości wykorzystujesz roczny urlop?a. Zawsze. b. Czasami. c. Nigdy.

16. Czy zabiegasz o kierownicze stanowisko?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.

17. Czy nie możesz się wprost doczekać sukcesu?a. Czasami. b. Tak. c. Nie.

18. Czy spędzenie czasu z przyjaciółmi i rodziną sprawia ciprzyjemność?

a. Zwykle. b. Zawsze. c. Rzadko.

19. Czy masz dużo osobistych zainteresowań?a. Tak. b. Nie. c. Kilka.

punkty

punkty

punkty

punkty

punkty

20. Czy uprawiasz (lub uprawiałeś) sporty, które wymagają agresji?a. Często. b. Czasami. c. Nigdy. punkty

21. Czy poświęciłbyś niedzielny poranek na czytanie gazet?a. Nie. b. Tak. c. Być może. punkty

22. Czy masz wysokie ciśnienie?a. Nie wiem. b. Tak.

c. Nie.23. Czy jesteś zniecierpliwiony, gdy inni popełniają błędy?

a. Często.b. Nigdy.c. Czasami.

punktypunkty

24. Czy jesteś zadowolony, mogąc iść do domu po całymdniu pracy?

a. Tak. b. Nie. c. Nieszczególnie, punkty25. Czy lekarz zalecił ci kiedyś zwolnienie tempa?

Czy ciężko pracujesz?Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.

1. a: 3,2. a: 2,3. a: 1,4. a: 1,5. a: 2,6. a: 3,7. a: 1,8. a: 3,9. a: 1,10. a: 3,11. a: 3,12. a: 2,13. a: 1,

b: 1, c: 2

b: 3, c: 1b: 3, c: 2b: 2, c: 3b: 3, c: 1b: 2, c: 1b: 3, c: 2b: 2, c: 1b: 3, c: 2b: 2, c: 1b: 1, c: 2b: 1, c: 3b: 3, c: 2

14. a: 2, b: 3, c: 115. a: 1, b: 2, c: 316. a: 3, b: 1, c: 217. a: 2, b: 3, c: 118. a: 2, b: 1, c: 319. a: 1, b: 3, c: 220. a: 3, b: 2, c: 121. a: 3, b: 1, c: 222. a: 2, b: 3, c: 123. a: 3, b: 1, c: 224. a: 1, b: 3, c: 225. a: 3, b: 2, c: 1

a. Wiele razy. b. Raz czy dwa. c. Nigdy.punktyPowyżej 65 punktówMaksymalny rezultat wynosi 75 punktów. Jeśli uzyskałeś 65 lubwięcej punktów, jesteś klasycznym przykładem osobowości typuA - człowiekiem niecierpliwym i agresywnym. Prawdopodobnieodniosłeś sukces w życiu zawodowym, lecz twoje życie rodzinnejest mniej udane z powodu poświęcenia się bez reszty karierze.Niecierpliwość naraża cię na wszelkiego rodzaju wypadki samo-chodowe, a twoje agresywne reakcje mogą wywołać podobnąreakcję u innych.55-64 punktówJeśli uzyskałeś od 55 do 64 punktów, twoja osobowość zbliża się ^^do punktu określanego mianem osobowości typu A. Masz poważ-ne problemy z odprężeniem się. Często się przepracowujesz i nie 109potrafisz odpocząć po skończonym dniu. Z powodu ciągłego stre-su możesz mieć problemy ze zdrowiem. Powinieneś nauczyć siębardziej swobodnego i zdystansowanego podejścia do życia.45-54 punktówJeśli otrzymałeś od 45 do 54 punktów, masz zrównoważonąosobowość. Starcza ci energii, by wstać z łóżka i zdobyć to, cozaplanowałeś, a jednocześnie nie doświadczasz nadmiaru stresu,który wywierałby niekorzystny wpływ na twoje zdrowie. Wiesz, jaknależy dążyć do celu, lecz jednocześnie potrafisz się wycofać, jeśliwymaga tego rozsądek.30-44 punktów

Jeśli uzyskałeś od 30 do 44 punktów, jesteś człowiekiem zrela-ksowanym i nasz opis osobowości typu A uważasz za niecoirytujący. Czy warto aż tak się spieszyć?Poniżej 30 punktówJeśli uzyskałeś poniżej 30 punktów, jesteś bardzo wyluzowanymfacetem, który chętnie pozwala, by inni spieszyli się za niego.Ambicja nie psuje ci zadowolenia z życia, korzystasz z okazji, bycieszyć się chwilą.im mmm

liccoló Machiavelli był włoskim pisarzem doby Renesansu.IW Księciu przedstawia swój pozbawiony odniesienia moral-Inego pogląd na świat. Określenie „makiaweliczny” weszło dosłownika jako synonim człowieka, który stale coś knuje, spiskuje,obmyśla intrygi, chce przechytrzyć innych i nikomu nie ufa.Ludzie, którzy uzyskują dużą liczbę punktów w tym kwizie, zwykleuważają się za upartych, bezwzględnych i realistycznych. Wydajeim się, że większość ludzi jest zbyt naiwna, by żyć. Chociaż ma-kiawelizm nie jest najbardziej pożądaną cechą charakteru, częstowystępuje u osób, które kombinowaniem zarabiają na życie. Naprzykład naiwny i ufny polityk nie utrzyma się zbyt długo nastanowisku. Natomiast polityk w typie makiawelicznym możedojść do władzy. Sprawdź, jakie miejsce zajmujesz na skali intrygi.

1. Czy zawsze zakładasz, że ludzie mają jakieś ukryte motywy?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty2. Czy sprawdzasz ludzi, by upewnić się, że powiedzieli ci prawdę?a. Nigdy. b. Czasami. c. Zawsze. punkty3. Czy zgodziłbyś się z opinią, że cnota to niewystarczająco silna pokusa?a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie. punkty | |4. Czy uważasz, że większość ludzi ma swoją cenę?

a. Nie. b. Nie wiem. c. Tak.punkty111Czy jesteś intrygantem?

5. Czy byłbyś dobrym politykiem?a. Nie wiem. b. Tak.

6. Czy wierzysz reklamom?a. Nigdy. Ją. Czasami.

c. Nie.punktyc. Często. punkty F

7. Czy uważasz statystykę za sposób ukrywania kłamstw?a. Czasami.b. Często.c. Rzadko.8. Czy znasz osoby, którym mógłbyś całkowicie zaufać?

a. Wiele. b. Prawie nikogo, c. Kilka.punktypunkty

9. Czy obserwując zbiórkę pieniędzy na cele charytatywne, wierzysz,że zgromadzone środki zostaną właściwie wykorzystane?

a. Być może. b. Nie. c. Tak. punkty10. Czy łatwo ci uwierzyć w niewinność człowieka oskarżonego

o popełnienie przestępstwa?

a. Nie. b. Tak. c. Czasami. punkty11. Czy traktujesz znajomych z pracy jak przyjaciół, czy konkurentów?

a. Konkurentów. b. Przyjaciół. c. Pomiędzy. punkty

12. Czy zaufałbyś słowu księdza?_a. Być może. b. Prawdopodobnie, c. Nie.

13. Czy skłamałbyś, aby zdobyć to, czego pragniesz?a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie.

14. Czy zgadzasz się z poglądem, że cel uświęca środki?a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie.punkty f^| 15. Czy zaufałbyś słowu polityka?a. Nigdy. b. Rzadko.

c. Często.punkty

punkty

aunkty

Czy jesteś intrygantem?

punkty

punkty

punkty

punkty

16. Czy związki między kobietami i mężczyznami traktujesz

niczym pole bitwy?a. Czasami. b. Zawsze. c. Nigdy.17. Czy przeglądając artykuł w gazecie, szukasz błędówi nieścisłości?a. Zawsze. b. Nigdy. . c. Czasami.

18. Czy ludzie wykorzystaliby cię, gdybyś im na to pozwolił?a. Nigdy. b. Rzadko. c. Często.

19. Czy lepiej oszukać drugiego, zanim on wyprowadziw pole ciebie?


20. Czy przeprowadziłbyś korzystną transakcję handlową,nawet gdyby nie była do końca uczciwa?

a. Nie. b. Tak. c. Być może. punkty | |21. Czy jesteś przekonany, że większość ludzi pomogłaby ci,

gdybyś miał problemy?

a. Nie. b. Możliwe. c. Tak. punkty | |22. Czy mógłbyś sprzedawać używane samochody?

a. Być może. b. Tak. c. Nie. punkty23. Czy czasami podajesz ludziom złe wyliczenia,

aby wprowadzić ich w błąd?

a. Tak. b. Nie. c. Być może. punkty24. Czy jesteś dumny z tego, że potrafisz przechytrzyć innych?

a. Czasami. b. Nigdy. c. Często. punkty | |25. Czy cieszysz się opinią człowieka raczej inteligentnego/sprytnego

niż uczciwego?

a. Inteligentnego, b. Nie wiem. c. Uczciwego. punkty **nCzy jesteś intrygantem?Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.

1. a: 3, p: 1, c: 214. a: 2, b: 3, c: 12. a: 1, b: 2, c: 315. a: 3, b: 2, c: 13. a:„2, b: 3, c: 116. a: 2, b: 3, c: 14. a: 1, b: 2, cL317. a: 3, b: 1, c: 25. a: 2, b: 3, c: 118. a: 1, b: 2, c: 36. a: 3, b: 2, c: 1

19. a: 3, b: 1, c: 27. a: 2, b: 3, c: 120. a: 1, b: 3, c: 28. a: 1, b: 3, c: 221. a: 3,b: 2, c: 19. a: 2, b: 3, c: 122. a: 2, b: 3, c: 110. a: 1, b: 3, c: 223. a: 3, b: 1, c: 211. a: 3, b: 1, c: 224. a:2,b: 1, c: 312. a: 2, b: 1, c: 325. a: 3, b: 2, c: 113. a: 3, b: 2, c: 1

114Powyżej 65 punktówMaksymalny rezultat wynosi 75 punktów. Jeśli uzyskałeś 65 lubwięcej punktów, jesteś prawdziwym twardzielem. Nie ufasz innymludziom i jesteś gotowy skłamać lub znaleźć sposób, aby otrzy-mać to, czego pragniesz. Nie masz przy tym żadnych skrupułówco do zastosowanych metod. Albo odniesiesz sukces, albo odsie-dzisz wyrok w więzieniu (albo jedno i drugie).55-64 punktówJeśli uzyskałeś wynik od 55 do 64 punktów, Machiavelli i takbyłby z ciebie dumy. Podziwiałby twój bystry osąd bliźniegoi niezachwianą odporność na wszelkie sentymentalne uczuciazwiązane z motywami, którymi kierują się inni ludzie.Czy jesteś intrygantem?45-54 punktówJeśli otrzymałeś od 45 do 54 punktów, jesteś wystarczającosprytny, aby poradzić sobie w tym trudnym świecie, masz jednakpewne skrupuły i nie jesteś tak bezwzględny, jak sądzisz.35-44 punktówUzyskanie wyniku od 35 do 44 punktów wskazuje, że masz raczejmiękki charakter. Właściwie wierzysz w to, że inni ludzie mogąsię kierować dobrymi motywami i niechętnie odnosisz się do za-stosowania dowolnej metody, by osiągnąć upragniony cel.30-34 punktówWynik od 30 do 34 punktów wskazuje, że jesteś naprawdę miłąosobą, lecz ludzie regularnie wykorzystują twoją wiarę w dobroćludzkiej natury.Poniżej 30 punktówJeśli otrzymałeś mniej niż 30 punktów, nie powinieneś samwychodzić z domu.115Clf imms mmlmwflI la niektórych ludzi osiągnięcie sukcesu materialnego jestgłówną życiową motywacją. Są bez reszty zaangażowani‘ w nieprzerwaną walkę, by dotrzeć na szczyt. Osiągnięcie

tego celu jest dla nich ważniejsze od innych spraw, takich jakdom, rodzina i wolny czas. Inni źle się czują na tak grząskimgruncie i potrafią poprzestać na mniejszym, byle nie żyć stalew stresie. Do której grupy się zaliczasz? Przekonasz się o tymdzięki poniższemu testowi.

I.Czy od początku, jeszcze w szkole, wiedziałeś, jaki rodzaj kariery

wybierzesz?

a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty F2. Czy zgodziłbyś się z twierdzeniem, że to, co w życiu najlepsze, jest darmo? punkty

a. Tak.b. Nie wiem.c. Nie.

3. Czy ważne jest dla ciebie wygrywanie?a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie.punkty | |

4. Czy pracujesz więcej, niż musisz?a. Nie. b. Nie wiem.

c. Tak.5. Czy potrzebujesz wysokiego wynagrodzenia?

a. Tak. b. Być może. c. Nie.punktypunktyCzy jesteś ambitny?

6. Czy już zaplanowałeś swój następny awans?a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem.

7. Czy nadawałbyś się na kapitana statku?a. Nie wiem. b. Nie. c. Tak.punktypunkty | |

8. Czy przyjąłbyś niższe wynagrodzenie, gdybyś mógł spędzaćwięcej czasu z rodziną?

a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty9. Czy rywalizowałbyś z przyjacielem o awans, gdyby miało to zagrozić waszym

stosunkom?a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie. punkty f

10. Czy lubisz współzawodniczyć z ludźmi, którzy odnieśli sukces?a. Nie. b. Nie wiem. c. Tak. punkty

11. Czy jesteś niezadowolony ze swojego obecnego stanuposiadania?

a. Nie wiem. b. Nie. c. Tak.

12. Czy masz plan rozwijania własnej kariery?a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie.

13. Czy wziąłbyś sobie w pracy niezaplanowany dzień wolny?a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie.

14. Czy podziwiasz ludzi, którzy okazują się bezlitośni w pogoniza sukcesem?

a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.punkty | |

punkty

punkty

punkty

15. Czy zgadzasz się z twierdzeniem, że „korzeniem wszelkiego zła

jest miłość do pieniądza”?

a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie. punkty | jCzy jesteś ambitny?

16. Czy sprawiają ci przyjemność luksusowe przedmioty,które można kupić?a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem.punkty

17. Kogo bardziej podziwiasz, Madonnę czy Mahatmę Gandhiego?a. Madonnę. b. Gandhiego. c. Nie wiem. punkty

18. Czy lubisz spędzać czas, pracując w ogródku?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.

punkty

19. Czy w wolnych chwilach myślisz o pracy?a. Czasami. b. Często. c. Rzadko. punkty

20. Czy przywiązujesz wagę do pozycji społecznej?a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem.

punkty

21. Czy przywiązujesz wagę do tego, by mieć duży nowy samochód?a. Nie wiem. b. Nie. c. Tak. punkty F

22. Czy mógłbyś odnieść sukces w polityce?a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie.

23. Czy marzysz o tym, by wycofać się z wyścigu szczurówi robić coś mniej stresującego?

a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie.

24. Czy ludzie darzą cię częściej uczuciem niż szacunkiem?a. Szacunkiem. b. Uczuciem. c. Nie wiem.

25. Czy zdarza ci się przebywać z ludźmi tylko dlatego, że są ci potrzebni? 118a. Nie.

b. Nie wiem.c. Tak.

punkty

punkty

punkty

punkty

Czy jesteś ambitny?

Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.

1. a: 3, b: 1, c: 2 14. a: 3, b: 1, c: 22. a: 1, b: 2, c: 3 15. a: 2, b: 1, c: 33. a: 2, b: 3, c: 1 16. a: 1, b: 3, c: 24. a: 1, b: 2, c: 3 17. a: 3, b: 1, c: 25. a: 3, b: 2, c: 1 18. a: 1, b: 3, c: 26. a: 1, b: 3, c: 2 19. a: 2, b: 3, c: 17. a: 2, b: 1, c: 3 20. a: 1, b: 3, c: 28. a: 1, b: 3, c: 2 21. a: 2, b: 1, c: 39. a: 3, b: 2, c: 1 22. a: 3, b: 2, c: 110. a: 1, b: 2, c: 3 23. a: 1, b: 2, c: 311. a: 2, b: 1, c: 3 24. a: 3, b: 1, c: 212. a: 3, b: 2, c: 1 25. a: 1, b: 2, c: 3

13. a: 1, b: 2, c: 3Powyżej 65 punktówMaksymalny rezultat wynosi 75 punktów. Jeśli otrzymałeś 65 lubwięcej punktów, ambicja odgrywa ważną rolę w twoim życiu.Jesteś człowiekiem, który za wszelką cenę musi wygrać! Być możeodkryłeś, że w innych dziedzinach twojego życia panuje pustka.Chociaż możesz żałować pewnych rzeczy, uważasz, że twoje życiezakończy się sukcesem.55-64 punktówJesteś człowiekiem ambitnym, który większość swojego czasupoświęca karierze zawodowej. Mimo osiągniętego sukcesu możeszżałować pewnych spraw, których nie udało ci się doprowadzić dokońca.Czy jesteś ambitny?45-54 punktów

Jeśli osiągnąłeś od 45 do 54 punktów, jesteś człowiekiem zado-wolonym z przebiegu swojej kariery zawodowej. Żadną miarą niemożna jednak uznać, że masz na jej punkcie obsesję. Pragnieszodnieść sukces, lecz wiesz, że życie to coś więcej niż ciągłepchanie się do przodu.35-44 punktówW tym przedziale punktów ambicja ma niewielkie znaczenie.Równie wysoko cenisz inne aspekty życia i jesteś gotów zadowolićsię niższym standardem życia, jeśli tylko będziesz szczęśliwy.30-35 punktówTrudno cię uznać za człowieka ambitnego. Cenisz swój wolny czasi przedkładasz pewne rzeczy ponad walkę o dobra materialne.Pozycja, którą mógłbyś osiągnąć, nie jest dla ciebie ważna. Nierozumiesz ludzi, którzy nieprzerwanie o nią zabiegają.Poniżej 30Jeśli otrzymałeś mniej niż 30 punktów, prawdopodobnie niewiesz, co to ambicja.tif lislfi iiCicSiif?czciwość jest jedną z tych cnót, których każdy wymaga;krytykuje się rywali za to, że jej nie mają. Jednak jeślijesteśmy naprawdę uczciwi, musimy przyznać, że w życiuistnieją szare obszary - obszary, w których wszyscy od czasu doczasu naginamy nieco zasady i gdzie każdy bez reszty uczciwydoświadczyłby wielkiego bólu. Przeprowadź poniższy test, by sięprzekonać, ile byłaby warta twoja uczciwość w chwili próby.1. Zaspałeś i spóźniłeś się na bardzo ważne spotkanie służbowe.

Wbiegając bez tchu, zdenerwowany, na salę:

2. Przez cztery kolejne lata zapominasz o urodzinach swojegonajlepszego przyjaciela, który jest wrażliwym człowiekiem.

Czy w tym szczególnym dniu:

wynika.Oznajmiasz, że twój pies został potrącony przez samochódi musiałeś go natychmiast zawieźć do weterynarza.

b.Przeklinasz wszystkie budziki i przyznajesz się, że zaspałeś.<c.Zrzucasz winę na okropne korki w mieście.

wynika.Dzwonisz do niego i gorąco przepraszasz, a następnie wysyłasz

pocztą kurierską duże pudełko czekoladek, by naprawić sytuację.

b.

Blefujesz, dzwoniąc do niego z życzeniami i pytając, czy podobała

mu się karta i prezent, które wysłałeś mu rzekomo trzy dni temu.

c.

Wybiegasz z domu, by kupić kartę z życzeniami, wysyłasz ją, a na-

stępnie otwarcie przyznajesz, że o jego urodzinach przypomniałeś

sobie dopiero wczoraj, gdy karta powinna już była do niego dotrzeć.

121

Czy jesteś uczciwy?

3. Zamierzasz podjąć pieniądze z bankomatu, gdy nagle zauważasz,że w środku pozostała karta poprzedniego klienta.

Co robisz: wynika.Z czystej ciekawości sprawdzasz stan jego konta, opierasz sięjednak pokusie, wyjmujesz kartę i przekazujesz ją bankowi.•b.Szybko wyjmujesz kartę i nerwowo rozglądasz się dookoła, bysprawdzić, czy nie ma w pobliżu jej właściciela.

c.Oglądasz się za siebie, by sprawdzić, czy jesteś sam, podejmujeszgotówkę, a następnie wrzucasz kartę do skrytki banku.?’?’4. Rano, wchodząc do kuchni, zastajesz domowników rozmawiającychpodniesionym głosem. Spierają się o to, kto poprzedniego wieczoruzostawił otwartą zamrażarkę, powodując rozmrożenie całejjej zawartości. Przypominasz sobie, że to ty jesteś winowajcą.Czy: wynika.Chwytasz miskę płatków śniadaniowych, twierdząc, że już jesteśspóźniony i nie możesz teraz na ten temat rozmawiać.

b.Zdecydowanie zaprzeczasz, że miałeś z tym cokolwiek wspólnego,wyjaśniając, iż wczoraj wieczorem jadłeś na. mieście.

c.Przepraszasz za swój błąd i proponujesz wyrównanie stratwszystkim, którzy je ponieśli.•5. Podczas zakupów dostrzegasz pod stopami wypchany portfel.Czy:wynik12a.Podnosisz go ukradkiem, wyjmujesz plik banknotów i kuszącą kartękredytową, a następnie nieznacznym ruchem upuszczasz na podłogę.

b.Odnosisz portfel na najbliższy posterunek policji, nawet nie badającjego zawartości.

c.Sprawdzasz dane właściciela, a następnie dzwonisz do niegoi pytasz, czy wyznaczył nagrodę dla uczciwego znalazcy.pCzy jesteś uczciwy?6. Twoja siostra demonstruje swój najnowszy markowy strój.Niestety spódnica jest za krótka, góra zbyt obcisła, a kolorzupełnie nie pasuje do jej włosów. Zapytany o opinię:wynika.Mamroczesz coś pod nosem, aby jej nie obrazić. „Ładnie wyglądasz.Czy mówiłem ci już, że sukienka, którą miałaś wczoraj na sobie, jestpo prostu fantastyczna”.

b.Mówisz, że nowy strój nie podkreśla należycie jej urody, i nieulegasz pokusie, by zapytać, czy nie włożyła go tylko z powoduzakładu z koleżanką.

c.Bełkoczesz coś niewyraźnie, później dodajesz, że sukienka jest„dziwna” i szybko wychodzisz z pokoju.

7. Twój partner spędził cały dzień w kuchni, przygotowując posiłekspecjalnie dla ciebie. Niestety nie znosisz jego podstawowegoskładnika i całe danie ma, twoim zdaniem, okropny smak.Zapytany, jak ci smakuje przygotowana potrawa:wynika.Wyjaśniasz, że masz uczulenie na rzepę, i grzecznie pytasz, czytwój partner nie miałby nic przeciwko temu, gdybyś zjadł coś innego.

b.Połykasz podaną porcję tak szybko, jak to możliwe, potakując głowąna znak, że bardzo ci smakuje.

c.Bawisz się jedzeniem i oznajmiasz, że szef zabrał cię na olbrzymilunch. Nie mogłeś odrzucić zaproszenia, lecz teraz nie możeszcieszyć się posiłkiem tak, jak na to zasługuje.

8. Podczas remontu murarze stale wchodzą do twojego domu i wychodząz niego. Poprosiłeś wyraźnie, by przykryli wykładzinę w przedpokoju, aby jejnie zniszczyć. W rzeczywistości wykładzina powinna zostać wymieniona i jestubezpieczona od zniszczeń spowodowanych remontem. Zastanawiającsię nad złożeniem podania o zwrot pieniędzy za jej wymianę: wynika.Wspominasz mimochodem o przykryciu podłogi, aby w raziezniszczenia wykładziny twoja prośba była dobrze uzasadniona.

b.Uznajesz cały ten pomysł za oszustwo i zaczynasz oszczędzaćna nową wykładzinę.

c.Zdejmujesz wykładzinę, wynosisz na zewnątrz domu, gdzie niszczejez innymi rupieciami, a następnie składasz podanie o odszkodowanie- przecież regularnie płaciłeś składki ubezpieczeniowe.

123Czy jesteś uczciwy?9. Całonocne przyjęcie, w którym bierzesz udział, kończy się katastrofą.Przypadkowo zostawiasz na stole zapaloną zapałkę, co wprawdzie niewyrządza wielkiego spustoszenia, lecz wywołuje szkody w domutwoich gospodarzy. Podczas analizowania przyczyn pożaru: wynik

a.

Siedzisz cicho jak mysz pod miotłą, mając świadomość, że twój

przyjaciel jest ubezpieczony i nikt nie został ranny.

b.

Nazywasz po imieniu nieostrożnych osobników, którzy są

zagrożeniem dla domu i bezpieczeństwa gości.

c.

Następnego dnia dzwonisz do gospodarza przyjęcia, przyznajesz się

do winy i przepraszasz.

10. Koleżanka z pracy przekazuje ci od dawna zapowiadany rękopis

swojej powieści. Ciekawa twojej opinii dzwoni po tygodniu, abyusłyszeć słowa aprobaty. Niestety intryga powieści jest łatwa

do przewidzenia, a dialogi słabo napisane. Co robisz? wynika.Mówisz, że jesteś oczarowany jej powieścią i że powinna wysłaćrękopis do kilku dużych wydawnictw.

b.Mówisz, że poświęciła swojej powieści wiele godzin pracy, delikatniesugerując potrzebę wprowadzenia kilku poprawek i redakcję tekstu.

c.Oświadczasz, że wolisz science-fiction i nie czujesz się kompetentnydo wydania opinii na temat jej książki.

11. W miarę zbliżania się daty ważnego egzaminu zaczynasz tracić pewnośćsiebie. Czekając na powrót profesora, dostrzegasz na jego biurkuutajnione pytania egzaminacyjne. Co robisz: wynik

a.Nie ulegasz pokusie, przecież tylko byś się zbłaźnił.

b.Wkładasz test do torby, wykonujesz kserokopię i odkładasz oryginałna biurko tak, by nikt nie widział.

:c.Rzucasz okiem na pytania, by uzyskać ogólny wyobrażenie na

temat egzaminu, i szybko odkładasz kartki na biurko, aby zmniejszyćpoczucie winy.

Czy jesteś uczciwy?12. Gdy wychodzisz ze sklepu, słyszysz głośny alarm.Czy:wynika.System zadziałał wadliwie - często włącza się bez żadnegopowodu.

b.Przypadkowo zapomniałeś zapłacić za książkę i wychodziłeś z niąze sklepu

c.Zabrakło ci gotówki, lecz nie mogłeś się oprzeć pokusie wrzuceniaksiążki do torby - przecież duży supermarket nie ucierpi z powodustraty jednej książki.

13. Masz problemy z wyjazdem z parkingu. Cofając, uderzaszw nowiuteńkie sportowe auto zaparkowane z tyłu. Na szczęścienikt nie zauważył stłuczki, chociaż zderzak sportowego samochoduzostał mocno wgnieciony, a jego naprawa będzie bardzo kosztowna.Co robisz: wynika.Zostawiasz kartkę z informacją: „Ludzie, którzy mnie obserwują,sądzą, że zapisuję swoje nazwisko i adres. Oczywiście ani mi tow głowie!”.

b.Za wycieraczką przedniej szyby zostawiasz kartkę z przeprosinamioraz informację, jak można się z tobą skontaktować, by uzyskaćzwrot kosztów naprawy.

c.Kręcisz się przez chwilę przy samochodzie, wypatrując właścicielasamochodu. Po chwili odjeżdżasz, dochodząc do wniosku, żeszkoda okazała się niewielka.

14. W skutek pomyłki dwukrotnie przesłano miesięczne wynagrodzeniena twoje konto. Co robisz: wynika.Natychmiast kontaktujesz się z bankiem i pracodawcą, aby zwrócićnadpłatę.

b.Biegniesz do sklepu, gdzie ulegasz szałowi zakupów. Spieszysz się,by zdążyć je wydać, zanim poproszą cię o zwrot nadpłaty.

c.Nie wspominasz ani słowem o nadpłacie, lecz nie ruszasz pieniędzyna wypadek, gdyby ktoś zauważył pomyłkę i poprosił o ich zwrot.

125Czy jesteś uczciwy?


15. Po miesiącach oszczędzania biegniesz do sklepu, aby kupićwymarzoną wieżę stereo. Roztargniony sprzedawca popełnia błądi wypisuje rachunek na znacznie niższą kwotę. Co robisz:wynika.Szybko płacisz i wychodzisz ze sklepu, zadowolonyz nieoczekiwanego zysku.

b.Powtarzasz na gtos kwotę widniejącą na rachunku.Gdy sprzedawca w dalszym ciągu nie dostrzega swojego błędu,bez wyjaśnień płacisz żądaną kwotę.

c.Pouczasz sprzedawcę o właściwej cenie sprzętu,który chcesz kupić, i płacisz zadowolony ze swoich zasad

moralnych.

16. Nadszedł sobotni wieczór. Wkładasz eleganckie ubranie, aby wejść

na zamknięte przyjęcie, na które nie zostałeś oficjalnie zaproszony.

Lekko podenerwowany, stajesz przy wejściu i próbujesz się dostać

do środka. Nagle pojawia się ważny gość, wita się z tobą wylewnie

i omyłkowo bierze za inną ważną osobę. Co robisz:wynika.Dostosowujesz się do niespodziewanej sytuacji i na jeden wieczórprzyjmujesz obcą tożsamość.

b.Informujesz, że omyłkowo wzięto cię za inną osobę, leczkontynuujesz rozmowę, by dostać się do środka.

c.Na krótką chwilę przyjmujesz nową tożsamość, po czym porzucasz

nowego znajomego, by ponownie stać się sobą.

17. Pewnego ranka podbiega do ciebie kolega z pracy, aby podziękować

za rozwiązanie kryzysowej sytuacji. Wiesz, że nie miałeś z tymnic wspólnego, znasz przecież osobę, która tego dokonała.

Co robisz: wynik

a.Przyjmujesz pochwałę i obiecujesz, że poprosisz go kiedyśo odwzajemnienie przysługi.

b.

Zmieniasz szybko temat bez żadnego wyjaśnienia - może któregośdnia będziesz potrzebował jego pomocy.

c.Przyznajesz się, że to nie byłeś ty i wskazujesz osobę, którawykonała dobry uczynek.

18. Zgadzasz się przyjąć dodatkową pracę, aby podreperować domowybudżet. Praca nie jest nadzorowana, a twój pracodawca wyraża zgodę,by wypłacić wynagrodzenie na podstawie liczby przepracowanych godzin.Nadchodzi pora zgłoszenia liczby przepracowanych godzin.Co robisz: wynika.Deklarujesz liczbę rzeczywiście przepracowanych godzin.

b.Szczodrze zaokrąglasz ich liczbę - inni zawyżyliby ją znaczniebardziej.

c.Dodajesz trochę godzin, rozumiejąc, że praca miała pilny charakter,zasługuje zatem na wyższą stawkę.

19. Po zakończeniu wspaniałego balu odkrywasz, że w szatninie ma twojego, budzącego ogólny podziw, modnego płaszcza.Co robisz: wynika.Chwytasz podobny płaszcz i pokazujesz go jednemu z organiza-torów, mając nadzieję, że jego właściciel przez pomyłkę wziął twóji jeśli prawdziwy się nie odnajdzie, będziesz go mógł zatrzymać.

b.Bacznie przeczesujesz szatnię i przypadkowo wybieraszlepszy od własnego, by zrekompensować sobie poniesionąstratę.

c.Tłumaczysz organizatorom swoje nieszczęście i dzwoniszz zapytaniem, czy ktoś nie zwrócił twojego płaszcza - przecież niema sensu, by ktoś jeszcze stracił okrycie.

20. Czy uważasz, że nakłamanie mamie jest:wynika.Do przyjęcia, pod warunkiem że byłoby to drobne, „białe kłamstwo”,a prawda przyniosła więcej złego niż dobrego.

b.Całkiem naturalne - rzadko mówisz jej prawdę, bo zwykle kończysię to kłopotami.

c.Nie do pomyślenia - twoje stosunki z mamą opierają się naszczerości. Poza tym mama i tak zawsze zna prawdę.

Czy jesteś uczciwy?21. Czy uważasz, że okłamanie szefa jest:wynika.

Niewygodne, lecz czasami niezbędne do uniknięciabezrobocia.

b.Nie do pomyślenia, tak jak okłamanie matki. Starasz się unikaćwszelkich sytuacji sprzyjających kłamstwu.

c.W porządku. Nie masz problemu z manipulowaniem prawdą dlawłasnej korzyści, nawet jeśli to rzuca cień na kogoś innego.

22. Które z poniższych stwierdzeń najlepiej opisuje, kiedy ostatnioskłamałeś (bez względu na charakter kłamstwa)? wynika.Nie pamiętam kiedy - rzadko kłamię.

b.Wczoraj, lecz kłamstwo miało formę nieszczerego

komplementu.

c.

Godzinę temu. Musiałem się w jakiś sposób pozbyć natrętnego

kolegi z pracy.

23. Formularz twojego wymarzonego miejsca pracy zawiera

szczegółowe pytania o doświadczenia i zdolności, których nie masz.

Co robisz: wynika.Wymyślasz dane na poczekaniu - co to za problem.

b.Opiewasz inne swoje przymioty, aby sprostać wymaganiompracodawcy.

c.Wyrzucasz formularz do kosza - na pewno nie jesteś właściwąosobą.

24. Partner znajduje w kieszeni twojej marynarki kartkę z wyrazamigorących uczuć od osoby, której nie zna. Podczas konfrontacji: wynik

a.

Wyjaśniasz prostą, całkiem niewinną prawdę - nigdy nie myślałeś

o romansie.

b.

Opowiadasz zawiłą historię, aby ukryć prawdę o swoim

niestosowanym zachowaniu.

c.

Toniesz w łzach, prosząc o przebaczenie niewierności.


25. Ku swemu przerażeniu przypadkowo strącasz szklankę z półki.Ta spada na komputer i niszczy bezpowrotnie jednostkę centralną.Komputer ma gwarancję jedynie na ukryte wady wewnętrzne, nieobejmującą wypadków przy jego użytkowaniu. Co robisz: wynik

a.

Tłumaczysz sytuację pechem i zaczynasz zbierać pieniądze

na naprawę.

b.

Kontaktujesz się z firmą komputerową, mówisz, że sprzęt przestał

działać, i żądasz rekompensaty.

c.

Prosisz o pomoc eksperta (jeśli sam nie potrafisz tego zrobić), by

tak zakamuflować uszkodzenie, aby wyglądało jak wada fabryczna.Wtedy będziesz mógł poprosić o nowy egzemplarz.

Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.1. a: 1, b: 3, c: 214. a: 3, b: 1, c: 2

2. a: 3, b: 1, c: 215. a: 1, b: 2, c: 3

3. a: 2, b: 3, c: 116. a: 1, b: 3, c: 2

4. a: 2, b: 1, c: 317. a: 1, b: 2, c: 3

5. a: 1, b: 3, c: 218. a: 3, b: 1, c: 2

6. a: 1, b: 3, c: 219. a: 2, b: 1, c: 3

7. a: 3, b: 1, c: 220. a: 2, b: 1, c: 3

8. a: 2, b: 3, c: 121. a: 2, b: 3, c: 1

9. a: 2, b: 1, c: 322. a: 3, b: 2, c: 1

10. a: 1, b: 3, c: 223. a: 1, b: 2, c: 3

11. a: 3, b: 1, c: 224. a: 3, b: 1, c: 2

12. a: 3, b: 2, c: 125. a: 3, b: 2, c: 1

13. a: 1, b: 3, c: 2

129Czy jesteś uczciwy?Maksymalny rezultat wynosi 75 punktów. Jeśli uzyskałeś wynikpowyżej 65 punktów, twoja pozycja sumiennego, uczciwego oby-watela jest niezachwiana. Wynik od 45 do 65 punktów oznacza,że możesz czasami naginać prawdę, jeśli nikt na tym nie ucierpi.Osiągnięcie 30 punktów wskazuje, że twoje zasady moralne sąmocno rozchwiane. Niższy wynik oznacza, że należy współczućkażdemu, kto zaufa twojemu słowu w jakiejkolwiek sprawie.Twoje uzależnienie od kłamstwa jest tak wielkie, że słowo prawdywychodzące z twoich ust jest zjawiskiem równie rzadkim jakpojawienie się komety Halleya.130Czy jiistis ii|rtr»ra!|fo robisz, gdy w twoim życiu pojawiają się kłopoty? Czymimo trudności zakasujesz rękawy i wykonujesz powierzo-ne zadania, czy też idziesz na kawę, zostawiając innymrozwiązanie trudnych spraw? Innymi słowy, czy jesteś wytrwałyi nieustępliwy? Odpowiedzi dostarczy ci kolejny test.1. Pracujesz w tej samej firmie od pięciu lat, lecz nie awansujesz.

Inni dostają lepsze stanowiska od ciebie. Co robisz:

2. Kupujesz produkt, który okazuje się wadliwy.Odnosisz go do sklepu, lecz sprzedawca okazuje obojętność.

Co robisz:

wynika.Rezygnujesz i szukasz nowej pracy.

b.Pracujesz jeszcze uporczywiej, by zyskać uznanie.

c.

Idziesz do szefa, skarżąc się na niesprawiedliwe traktowanie.

wynika.Urządzasz mu istne piekło, dopóki nie otrzymasz pozytywnej

odpowiedzi.

b.

Idziesz do domu i kreślisz pismo do kierownika sklepu, szczegółowo

opisujące powody swojego niezadowolenia.

c.

Rezygnujesz ze składania reklamacji - i tak niczego nie

osiągniesz.

131

Czy jesteś wytrwały?

3. Zachorowałeś podczas wyprawy do dalekiego kraju.Co robisz:

wynik

a.

Nawiązujesz kontakt radiowy z ojczyzną i prosisz o samolot, który

zabierze cię do domu.

b.

Zaciskasz zęby i mimo wszystko idziesz dalej.

c.

Zarządzasz odpoczynek, by wrócić do zdrowia, później kontynuujesz

podróż.

4. Z planu urbanistycznego zabudowy wynika, że twój dom ma

zostać rozebrany. Wszyscy sąsiedzi już odebrali rekompensatyi wyprowadzili się. Co robisz: wynika.Mieszkasz, dopóki władze lokalne nie usuną cię siłą.

b.Odbierasz najwyższe możliwe odszkodowanie i wyprowadzasz

się.

c.Wyprowadzasz się pod wpływem nacisków, po sprawieniu kłopotumiastu.

5. Kupujesz stary dom, który wymaga kapitalnego remontu. Co robisz:a.Przez kilka miesięcy pracujesz sam, później traciszentuzjazm.

b.Doprowadzasz do końca prace remontowe, chociaż wymaga to wielumiesięcy ciężkiej pracy.

c.Wykonujesz jedynie podstawowe prace.

6. Po podjęciu nowej pracy odkrywasz, że twój poprzednik zostawił po sobieogromny bałagan. Co robisz: wynik132a.Idziesz ze skargą do szefa, wskazując na odziedziczoneproblemy.

b.Próbujesz uporządkować bałagan, lecz tłumaczysz wszystkim, żeto nie jest twoja wina.

c.Pracujesz wytrwale, aż wszystko jest w jak najlepszym porządku.

7. Uczysz się sztuki prowadzenia samochodu, jednak mimo wielugodzin ciężkiej pracy nadal nie potrafisz zaparkować pojazdu tyłem.Co robisz: wynika.Próbujesz wytrwale aż do skutku.

b.Na dzień przed egzaminem próbujesz wykonać wszystko na czas.

c.Robisz sobie przerwę na kawę i próbujesz ponownie.

8. Twoje badania naukowe, owoc całego życia, są poważniezagrożone przez wyniki badań innego naukowca. Co robisz:wynika.Akceptujesz nowe wyniki tak uprzejmie, jak to możliwe.

b.Odrzucasz z miejsca nowe wyniki i kontynuujesz własnebadania.

c.Analizujesz nowe wyniki, aby przekonać się, czy stwarzają podstawydo przyjęcia nowego sposobu podejścia.

9. Kochasz kogoś bez wzajemności.

Co robisz:

10. Przez lata próbujesz bezskutecznie pobić rekord w bieguna sto metrów.wynika.Nie tracisz nadziei - nie mógłbyś pokochać nikogo innego.

b.Przestajesz darzyć tę osobę uczuciem - na pewno pojawi się ktośnowy.

c.W dalszym ciągu próbujesz, lecz masz oczy otwarte, wypatrująckogoś nowego, bardziej otwartego.

wynika.Postanawiasz zmienić dyscyplinę na mniej wymagającą.

b.Ciężko pracujesz, podejmując jeszcze jedną próbę.

c.Przyrzekasz sobie ćwiczyć tak długo, aż zdobędziesz to,co zaplanowałeś.

133

11. Jesteś w bardzo podeszłym wieku i krewni chcą, abyśprzeprowadził się do domu spokojnej starości.wynika.Przyjmujesz ich propozycję jako najlepsze rozwiązanie.

b.Postanawiasz zostać we własnym domu, nawet jeśli ma to oznaczaćśmierć.

c.Akceptujesz kompromis, wprowadzając się do domu dla osóbwymagających częściowej opieki.

12. Jesteś dowódcą wojskowym, który od kilku dni bezskutecznieusiłuje zdobyć pozycje wroga, ponosząc znaczne straty w ludziach.

Co robisz: wynik

a.Wycofujesz się i obmyślasz inny manewr.

b.Kontynuujesz atak mimo kolejnych strat w ludziach.

c.Dzwonisz do dowództwa z prośbą o nowe rozkazy.

13. (fjhociaż grasz namiętnie w szachy, w twoim klubie jest gracz, którego niewtrafisz pokonać. Co robisz: wynik

a.Akceptujesz fakt, że nigdy nie będziesz tak dobry jak on.

b.Analizujesz strategie szachowe i ćwiczysz tak długo, aż zdołaszpokonać przeciwnika.

c.Ćwiczysz w dalszym ciągu, brak ci jednak wiary, że zdołaszwygrać.

14. Podjąłeś trzy nieudane próby zdania pewnego egzaminu.Co robisz: wynik

a.Decydujesz się spróbować jeszcze jeden, ostatni, raz.

b.Próbujesz w dalszym ciągu - uda się lub nie.

134c.Rezygnujesz i próbujesz czegoś nowego.

Czy jesteś wytrwały?15. Próbujesz uczyć dziecko języka obcego, lecz pociecha nie wykazujenajmniejszego zainteresowania. Każda lekcja zamienia się na bitwę.Co robisz: wynika.Nalegasz na dalszą naukę - któregoś dnia dzieciak będzie ci za towdzięczny.

b.Czekasz, aż dziecko podrośnie i samo będzie chciało się uczyć.

c.Dajesz sobie spokój - dziecko na pewno nie wyrośnie na lingwistę.

16. Postanawiasz kupić coś na wyprzedaży, lecz okazuje się, że dosklepu przybyły tłumy ludzi gotowych walczyć o najlepsze rzeczy.Co robisz: wynika.Rezygnujesz z zakupów i idziesz do kina.

b.Próbujesz przedrzeć cię przez ciżbę bez względu na czas.

c.Zadowalasz się drobnymi rzeczami, do których nie tłoczy się aż tyluludzi.

17. Dowiadujesz się, ze jesteś chory na nieuleczalną chorobę.wynika.Kwestionujesz postawioną diagnozę - przecież wiadomo, że lekarzeczęsto się mylą.

b.Porządkujesz swoje sprawy i żegnasz z najbliższymi.

c.Masz nadzieję, że twoje zdrowie się poprawi, lecz przygotowujeszsię na najgorsze.

18. Które z poniższych zdań najlepiej do ciebie pasuje:wynika.Wykonać robotę lub umrzeć.

b.Wybrać linię najmniejszego oporu.

c.Pracować z całych sił tak długo, jak się da.

135Czy jesteś wytrwały?19. Czy sądzisz, że ten, kto uciekł z pola walki, będzie walczyłnastępnego dnia?wynik

I a. Nie.b. Możliwe.c. Tak.

20. Czy wierzysz w to, że z biurokracją nie wygrasz?wynik

a. Nie.b. Możliwe.c. Tak.

21. Czy sądzisz, że czasami lepiej zrezygnować, niż znosićwielkie cierpienie?wynik

a. Tak.b. Możliwe.c. Nie.

22. Czy uważasz, że należy ukończyć wyścig, nawet jeśli nie masię szansy na wygranie?wynik

a. Nie.b. Możliwe.c. Tak.

23. Jak daleko posunąłbyś się w obronie zasad?wynik

a.Do punktu, w którym stałoby się to niewygodne.

b.Do samej śmierci.

c.Dopóki mógłbym znieść napięcie.

24. Czy uważasz, że wytrwałość jest godną podziwu cnotą?wynik

a. Oczywiście.b. Tak.c. Nie.

25. Czy gotów byłbyś rozważyć pobiegnięcie w maratonie (zakładając,że byłbyś do tego zdolny fizycznie)?wynik136 _a. Nigdy.b. To byłoby

zabawne.

c. Mógłbym.

Czy jesteś wytrwały?

Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.1. a: 1, b: 3, c: 22. a: 3, b: 2, c: 13. a: 1, b: 3, c: 24. a: 3, b: 1, c: 25. a: 2, b: 3, c: 16. a: 1, b: 2, c: 37. a: 3, b: 1, c: 28. a: 1, b: 3, c: 29. a: 3, b: 1, c: 210. a: 1, b: 2, c: 311. a: 1, b: 3, c: 212. a: 1, b: 3, c: 213. a: 1, b: 3, c: 214. a: 2, b: 3, c: 115. a: 3, b: 2, c: 116. a: 1, b: 3, c: 217. a: 3, b: 1, c: 2

18. a: 3, b: 1, c: 219. a: 3, b: 2, c: 120. a: 3, b: 2, c: 121. a: 1, b: 2, c: 322. a: 1, b: 3, c: 223. a: 1, b: 3, c: 224. a: 3, b: 2, c: 125. a: 1, b: 3, c: 2Powyżej 65 punktówMaksymalny rezultat wynosi 75 punktów. Jeśli zdobyłeś powyżej65 punktów, jesteś człowiekiem naprawdę wytrwałym, stokroćbardziej nieustępliwym od przeciętnego mięczaka. W pewnymsensie taka postawa zasługuje na pochwałę, lecz ludzie mogąodczytywać twoją niezlomność jako pozę.55-64 punktów

Jeśli twój wynik mieści się w przedziale od 55 do 64 punktów, zali-

czasz się również do ludzi wytrwałych i z pewnością nie jesteś kimś,

kto się poddaje bez walki. Dobrze jednak znasz własne ograniczenia.45-54 punktówJeśli otrzymałeś od 45 do 54 punktów, nie jesteś ustępliwy, lecznie staniesz do walki bez wyraźnej przyczyny.137Czy jesteś wytrwały?35-44 punktówWynik w przedziale od 35 do 44 wskazuje na brak wytrwałości.Jesteś osobnikiem, który lubi, jeśli to możliwe, prowadzić łatweżycie.Poniżej 35 punktówWynik poniżej 35 punktów wskazuje na brak stałej motywacji.Jesteś osobą, która lubi zdobywać wszystko bez przeszkód, a gdyjest to niemożliwe, szybko się poddaje.

138jtsiisioniższy test mierzy jednocześnie siłę fizyczną i moralną.W każdej z opisanych sytuacji masz do wyboru jednąz trzech możliwości działania. Zapisz dokonane wyboryi porównaj z końcowym wynikiem testu.1. Widzisz dziecko tonące w basenie. Nie pływasz zbyt dobrze,lecz sytuacja jest poważna. Co robisz:wynika.Mimo wszystko wskakujesz do basenu i masz nadzieję, że sobie

poradzisz.

V

b.

Biegniesz po ratownika, nawet jeśli na jego pomoc może być już za

późno.

c.

Próbujesz rzucić dziecku linę.

2. Odbywając spacer na wsi, przechodzisz obok gospodarstwa,

którego bronią groźne psy. Ku twojemu przerażeniu bestiomudaje się wydostać za ogrodzenie. Teraz biegną szybkow twoim kierunku, szczekając i ujadając.

Co robisz:

wynika.Krzykiem wydajesz komendę: „siad”.

b.Zamierasz w bezruchu.lc.Biegniesz, ile sił w nogach.

139Czy jesteś odważny?3. Przystępowałeś niedawno do ważnych egzaminów. Niestety,nie masz pewności, że je zdałeś. W skrytce pocztowej znajdujesz

list z zawiadomieniem o wynikach. Co robisz: wynika.Natychmiast go otwierasz, spodziewając się najgorszego.

b.Prosisz kogoś o otworzenie listu i odczytanie wyników.

c.Odkładasz przeczytanie listu na później.

4. Jesteś świadkiem zuchwałej napaści z użyciem broni.Co robisz:wynika.Biegniesz, aby wezwać policję.

b.Próbujesz powstrzymać napastników.

c.Chowasz się w najbliższym sklepie, czekając, aż niebezpieczeństwominie.

5. Jadąc samochodem, dostrzegasz ciężarówkę sunącą zygzakiem.Kierowca jest chory lub pijany. Co robisz: wynika.Zatrzymujesz się i wzywasz policję.

b.Dajesz znaki światłami i próbujesz zatrzymać tamten pojazd.

c.Trzymasz się z daleka od niebezpieczeństwa.

6. Teściowa cały czas wtrąca się w sprawy waszego małżeństwa.Dłużej już tego nie zniesiesz. Kobieta jest znana z paskudnego,budzącego lęk charakteru. Co robisz: wynik140a.Próbujesz taktownie wyjaśnić, że jej zachowanie jest źródłemproblemów.

b.Postanawiasz odbyć z nią poważną rozmowę, wylewając całą złośći frustrację nagromadzoną w ciągu ostatnich dziesięciu lat.

c.Starasz się zrozumieć zaistniałą sytuację i dla rozładowania emocjiidziesz na dwór rąbać drewno.

7. Idziesz z dziećmi na pływalnię. Rodzice innych pociech nurkują.Twoje dzieci zachęcają, abyś się do nich przyłączył. Nigdywcześniej nie nurkowałeś. Co robisz:wynika.Wyjaśniasz, że nie czujesz się dość pewnie, by nurkować.

b.Zamykasz oczy i skaczesz z pomostu do nurkowania.

c.Wymawiasz się złym samopoczuciem.

8. Wspólnie z partnerem jedziesz na kongres do Tokio. Nie znaszani słowa po japońsku i nigdy nie byłeś w tym mieście. Gdy twójpartner jest zajęty sprawami służbowymi: wynika.Siedzisz w hotelu i próbujesz się bawić tak dobrze, jak potrafisz.

b.Jedziesz na wycieczkę po mieście z przewodnikiem.

c.Wybierasz się do miasta na własną rękę.

9. Bierzesz udział w przedstawieniu teatru amatorskiego. Pewnego dniaokazuje się, że aktor grający główną rolę zachorował. Ku przerażeniucałego zespołu nie ma również dubiera! Znasz rolę na pamięć,chociaż nie ćwiczyłeś jej na próbach, ponieważ grasz w tymzespole od niedawna i dano ci niewielką rolę. Co robisz: wynika.Siedzisz cicho, czekając na wynik poszukiwań osoby zdolnejwystąpić w roli chorej gwiazdy.

b.

Pewnym głosem oznajmiasz, że uratujesz przedstawienie.

c.Mimochodem wspominasz, że znasz tę rolę, mając nadzieję, żezaczną cię błagać, abyś spróbował.

10. Chorobliwie boisz się pająków. Gdy jesteś sam w domu,spostrzegasz jednego na ścianie. Co robisz:wynika.Zabijasz drania czymś dużym.

b.Opanowujesz strach, wkładasz pająka do słoika i wynosisz na dwór.

c.Wybiegasz z domu i nie chcesz do niego wrócić, dopóki ktoś innynie złapie pająka.

141Czy jesteś odważny?11. Podczas szkolnego zebrania dla rodziców słyszysz, jak ktoś obmawiatwoją znajomą, mówiąc, że jest złym rodzicem. Co robisz: wynik

a.

Stajesz otwarcie, wobec wszystkich rodziców, w obronie

przyjaciółki.

b.

Nie mówisz ani słowa.

c.

Nie reagujesz na pomówienia, lecz widząc koleżankę, wspominasz

jej o tym, co zaszło w szkole.

12. Twoje dziecko chorobliwie boi się dentysty. Doskonale je rozumiesz.

Dziecko musi jednak odwiedzić dentystę. Co robisz: wynik

a.

Towarzyszysz dziecku, pocieszając je podczas zabiegu.

b.

Aby zachęcić pociechę, sam idziesz na wizytę, pozwalając mu

obserwować jej przebieg.

c.

Wpychasz dziecko do gabinetu i wychodzisz, mając nadzieję,

że wszystko dobrze się skończy.

13. Razem z kolegami z biura idziesz do lunaparku. Koledzy postanawiają

odbyć szaleńczą przejażdżkę wielką karuzelą. Co robisz: wynik

a.

Reagujesz entuzjastycznie, zachęcając innych do udziału

w zabawie.

b.

Nagle przypominasz sobie, że o czymś zapomniałeś, i wracasz, by

odzyskać zgubę.

c.

Zaciskasz zęby i idziesz z nimi, chociaż jesteś przerażony.

14. Podczas powrotu samolotem z rodzinnych wakacji dochodzi do

nagłego załamania pogody. Nigdy nie przeżyłeś tak silnej turbulencji.Wszyscy pasażerowie są przekonani, że samolot za chwilę się

rozbije. Co robisz: wynik

a.Siedzisz spokojnie i próbujesz uspokoić rodzinę.

b.Przytulasz najbliższych, czekając na nieunikniony koniec.

c.Szukasz stewardesy, aby uzyskać zapewnienie, że wszystko siędobrze skończy.

Czy jesteś odważny?15. Jesteś chory. Podejrzewasz, że twój stan jest poważny, chociażlekarze zapewniają cię, iż nie grozi ci żadne niebezpieczeństwo.Co robisz: wynika.Jesteś skłonny uwierzyć opinii lekarzy.

b.Prosisz bliskiego krewnego, by powiedział ci „prawdę”, chociażwiesz, że może nie zechcieć jej ujawnić.

c.Domagasz się, by lekarze nie ukrywali przed tobą najgorszego.

16. Budzisz się w środku nocy, słysząc hałasy na dole. W domu mogąbyć złodzieje. Co robisz: wynik

a.Barykadujesz się w sypialni i czekasz, aż złodzieje odejdą.

b.Po cichutku schodzisz na dół i próbujesz zadzwonić na policję, takby cię nie usłyszeli.

c.Uzbrojony w potężny kij, zbiegasz na dół, aby zrobić z nimiporządek.

17. Popadasz w długi. Dyrektor banku wzywa cię na poważną rozmowę.Co robisz: wynikSzukasz pretekstu, aby uniknąć rozmowy.Idziesz na spotkanie, wyjaśniasz zaistniałą sytuację i pytasz, w jakisposób mogą ci pomóc.Idziesz na spotkanie i błagasz urzędnika o litość.

18. Widzisz kilku białych wyrostków zaczepiających grupkę czarnoskórychdzieci i wykrzykujących pod ich adresem groźby i rasistowskie hasła.Co robisz: wynikPrzechodzisz na drugą stronę ulicy i oddalasz się.b.Szukasz policjanta.

c. Wołasz do wyrostków, aby tego nie robili.14Czy jesteś odważny?19. Łowisz ryby na morzu. Niespodziewanie odkrywasz, że schwytałeśdużego rekina. Co robisz:wynika.Walczysz z nim, dopóki nie uda ci się go wyciągnąć do łodzi.

b.Odcinasz linkę i puszczasz go wolno.

c.Próbujesz go wyciągnąć, lecz oddychasz z ulgą, gdy się uwalnia.

20. Wsiadając do autobusu, zostajesz odepchnięty przez potężnegomężczyznę, pchającego się na oślep do przodu. Co robisz: wynika.Cofasz się nieznacznie, by uniknąć konfrontacji.

b.Zastępujesz mu drogę, ryzykując bójkę.

c.Grzecznie tłumaczysz, że byłeś pierwszy.

21. Do domu obok wprowadzają się nowi sąsiedzi. Niebawem okazujesię, że lubią głośną muzykę. Co robisz: wynika.Ignorujesz ich zachowanie, mając nadzieję, że wkrótce ulegniezmianie.

b.Idziesz do nich od razu, prosząc o ściszenie muzyki.

c.Wpadasz na nich „przypadkiem” i taktownie wyjaśniasz, że zbytgłośno słuchają muzyki.

22. Jesteś naukowcem i od dwudziestu lat prowadzisz badania.Niespodziewanie pojawia się odkrycie, która stawia pod znakiemzapytania całą twoją dotychczasową pracę. Co robisz: wyniki 44a.Udajesz, że nowe dowody nie istnieją, i pracujesz tak, jakby nic sięnie wydarzyło.

b.Zamieszczasz artykuł w znanym piśmie naukowym, wyjaśniając,dlaczego nowe odkrycie podważa twoje dotychczasowe badania.

c.Kontynuujesz dotychczasowe badania, aby uzyskać bardziejwiarygodne wyniki.

rCzy jesteś odważny?23. Podczas nocnej jazdy samochodem przypadkowo potrącaszwłóczęgę, zabijając go.Co robisz:wynika.Jedziesz dalej. Nikt nie będzie się przejmował śmiercią jakiegośwłóczęgi. i

b.Jedziesz do najbliższego miasta i anonimowo zgłaszasz wypadek

policji.

c.

Dzwonisz z najbliższego telefonu, zawiadamiając policję, że zabiłeś

człowieka.

24. Przeglądając stare gazety, odnajdujesz notatkę o swoich

urodzinach wraz z informacją, że zostałeś zaadoptowany.Twoi przybrani rodzice są w podeszłym wieku. Przez całe życieukrywali fakt, że jesteś adoptowanym dzieckiem.

Co robisz:

wynika.Chowasz gazetę i udajesz, że nigdy jej nie znalazłeś.

b.Idziesz do przybranych rodziców i domagasz się wyjaśnień.

c.Delikatnie sugerujesz, że masz pewne pytania dotyczące swoich

urodzin i prosisz o wyjaśnienia.

25. Syn pyta cię o twój udział w wojnie, która zakończyła się wiele lat

temu. W rzeczywistości wykręciłeś się od wojska z powodu strachu.

Co robisz: wynika.Mówisz, że odmówiłeś udziału w wojnie z powodu wyznawanychzasad.

b.Okłamujesz dziecko, opowiadając o przebiegu swojej wojskowejkariery.

c.Mówisz prawdę i wyjaśniasz, że wszyscy powinniśmy bać sięwojny.

145Czy jesteś odważny?Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.1.a: 3, b: 1, c: 214.a: 3, b: 1, c: 22.a: 3, b: 2, c: 115.a: 1, b: 2, c: 33.a: 3, b: 2, c: 116.a: 1, b: 2, c: 34.a: 2, b: 3, c: 117.a: 1, b: 3, c: 25.a: 2, b: 3, c: 118.a: 1, b: 2, c: 36.a: 2, b: 3, c: 119.a: 3, b: 1, c: 27.a: 2, b: 3, C: 120.a: l,b: 3, c: 28.a: 1, b: 2, c: 321.a: 1, b: 3, c: 29.

a: 1, b: 3, c: 222.a: 1, b: 3, c: 210.a: 3, b: 2, c: 123.a: 1, b: 2, c: 311.a: 3, b: 1, c: 224.a: 1, b: 3, c: 212.a: 2, b: 3, c: 125.a: 2, b: 1, c: 313.a: 3, b: 1, c: 2

70-75 punktówJeśli uzyskałeś powyżej 70 punktów (75 to liczba maksymalna),okazujesz wielką odwagę w każdych okolicznościach. Jednakstała gotowość nadstawiania głowy nie daje ci dużej szansy nadługie życie.60-69 punktówJeśli uzyskałeś 60 lub więcej punktów, jesteś odważny, leczzdążyłeś się już nauczyć ostrożności. Zanim zaangażujesz sięw jakąś sytuację, wpierw dobrze się zastanowisz.50-59 punktówJeśli uzyskałeś 50 lub więcej punktów, cechujesz się przeciętną146 odwagą. Jeśli zajdzie potrzeba, jesteś gotowy do konfrontacji,

Czy jesteś odważny?zastanawiasz się jednak nad konsekwencjami i nie postępujesznierozważnie.40-49 punktówWynik od 40 do 49 punktów wskazuje, że jesteś ostrożnymczłowiekiem. Cenisz osobiste bezpieczeństwo i dobre samopoczu-cie, potrzebujesz długiego namysłu, by zaangażować się w niebez-pieczne przedsięwzięcie.30-39 punktówNie lubisz konfrontacji i smucą cię przypadki stosowania przemo-cy. Może brak ci odwagi, by stanąć w obronie własnych przeko-nań, lecz przynajmniej jesteś bezpieczny.25-29 punktówJeśli zdobyłeś mniej niż 30 punktów, jesteś bardzo nerwowy.Masz niewiele odwagi i jesteś gotowy do ucieczki, nawet gdybymiało to oznaczać zostawienie przyjaciela w potrzebie. Ludziemogą cię zachęcać do wielu rzeczy, na które osobiście nie maszochoty.147Czy potrafisz sięj miejętność koncentracji jest niezwykle ważna we wszyst-| kich dziedzinach życia. Bez względu na to, czy pracujesz‘ zawodowo, studiujesz, uprawiasz jakąś dyscyplinę spor-tową, czy prowadzisz samochód, musisz umieć się skoncen-trować na tym, co robisz. Dla wielu osób jest to bardzo trud-

ne. Często śnią na jawie, nawet wówczas, gdy może być to dlanich niebezpieczne. Zbadaj własną umiejętność koncentracjiuwagi.

1. Przedzierasz się przez trudny tekst.Co robisz:

148wynika.Często czytasz dwukrotnie tę samą stronę, bo nie rozumiesz

przeczytanego tekstu.

b.

Czytasz tekst powoli, zatrzymując się co kilka stron, by upewnić się,

że właściwie go zrozumiałeś.

c.

Zwykle udaje ci się przeczytać spory fragment, zanim pojawią się

kłopoty z koncentracją.

2. Wyglądasz przez okno podczas długiej podróży pociągiem.

Czy podziwiając krajobraz:

wynika.Potrafisz opisać większość szczegółów obrazów, które przesuwająsię przed twoimi oczami?

b.Popadasz w rozmarzenie i nie wiesz, gdzie jesteś.

c.Zapamiętujesz nieco szczegółów, lecz mylisz ich kolejność.

Czy potrafisz się skoncentrować?3. W trakcie dyskusji zostaje przedstawiona skomplikowana argumentacja.

Co robisz: wynika.Gubisz myśl, zatrzymujesz się i pytasz: „0 czym to ja mówiłem?”.

b.Bacznie śledzisz główny wątek rozumowania i trzymasz siętematu.

c.Tracisz zainteresowanie po przedstawieniu kilku pierwszychargumentów.

4. Właśnie przedstawiono ci skomplikowaną zagadkę logiczną.Co robisz:wynika.Próbujesz ją rozwiązać, lecz rezygnujesz, gdy po dziesięciuminutach intensywnego myślenia twój umysł przestaje funkcjonować.

b.Nie ustajesz, dopóki zagadka nie zostanie rozwiązana.

c.Powracasz do tematu, gdy tylko zauważysz, że twoje myślizaczynają krążyć wokół tematu.

5. Przeglądając nudne dokumenty, zwykle spostrzegasz, że:wynika.Nie pamiętasz większości przejrzanego materiału.

b.Potrafisz zdać szczegółowe sprawozdanie zainteresowanymprzyjaciołom.

c.Zapamiętałeś podstawowe punkty, lecz umknęły ci niektóreszczegóły.

6. Zatrzymujesz przechodnia, pytając, jak dotrzeć pod jakiś adres.Po dłuższych wyjaśnieniach: wynika.Ruszasz dalej w nadziei odnalezienia tego miejsca bez dodatkowejpomocy.

b.Przez pewien czas idziesz zgodnie ze wskazówkami. Późniejponownie pytasz o drogę.

c.Przyznajesz, że nie do końca zrozumiałeś, i prosisz nieznajomego,by powtórzył wszystko od początku.

149Czy potrafisz się skoncentrować?7. Podczas nudnego spotkania z kolegami z pracy pod twoimadresem pada pytanie. Czy zwykle:wynik

a.Musisz prosić o jego powtórzenie.

b.Chociaż nie usłyszałeś go dokładnie, udzielasz odpowiedzi, któramoże zadowolić słuchaczy.

c.Udzielasz odpowiedzi, która dokładnie dotyczy poruszanegotematu.

i. Otrzymałeś do wykonania nudne zadanie. Czy wykonasz je: wynik

a.Robiąc sobie przerwy, gdy ogarnie cię nuda.

b.Sprawnie, starannie planując poszczególne etapy i pracując zgodnie

z rozkładem, bez żadnych opóźnień.

c.

W terminie, ponieważ w miarę zbliżania się wyznaczonego czasu

łatwiej ci się skoncentrować na zadaniu.

9. Idąc do sklepu w sąsiedztwie, spotykasz sąsiada i zatrzymujesz się na

pogawędkę. W jaki sposób dochodzi do spotkania: wynik

a.Konstatujesz, że to on, dopiero gdy na niego wpadniesz.

b.Dostrzegłeś go, zanim on ujrzał ciebie.

c.Witacie się równocześnie.

10. Rozwiązując jakieś zadanie, słyszysz muzykę. Co się dzieje: wynik

a.Jesteś tak skoncentrowany, że nie zwracasz na nią uwagi.

b.Twoje myśli się rozbiegają i potrzebujesz przerwy.

c.Słyszysz muzykę, lecz mimo to potrafisz się skoncentrować.

11. W trakcie czytania skomplikowanego aktu prawnego kolega pyta,czy nie masz ochoty na przerwę. Co robisz: wynik

a.Witasz propozycję z radością. I tak miałeś już kłopoty z koncentracją.

b.

Wolisz przedzierać się dalej przez trudny tekst bez żadnych przerw.

150c.Potrzebujesz jeszcze jednej przerwy, mimo że miałeś już dwie.

12. Przeglądając gazety:

Czy potrafisz się skoncentrować?wynika.Nie przyswajasz sobie wiele treści.

b.Dostrzegasz wszystkie błędy gramatyczne, pojawiające sięw przeczytanych tekstach.

c.Po przeczytaniu gazety potrafisz przekazać kolegom najważniejszewiadomości.

13. Krewny zagaduje cię przyjaźnie, gdy przygotowujesz kolację.Czy: wynika.Potrafisz prowadzić rozmowę, przygotowując jednocześnie smacznąkolację.

b.Nie potrafisz robić dwóch rzeczy naraz i przygotowanie kolacjizajmuje ci dwa razy więcej czasu.

c.Mówisz jakieś banały, jeszcze raz przeglądając przepis.

14. Jaki masz stosunek do ostatecznych terminów: wynika.Masz trudności z ich dotrzymaniem, ponieważ trudno ciskoncentrować uwagę na wykonywanym zadaniu.

b.Uważasz je za pozytywny bodziec - łatwiej ci wykonać zadanie,gdy termin jest wyraźnie określony.

c.Zwykle ich nie potrzebujesz, ponieważ posiadasz wewnętrznąmotywację, by wykonać powierzone ci zadanie.

15. Podczas wyczerpującej, forsownej jazdy na rowerze,dostrzegasz przechodnia blokującego ścieżkę.Co robisz:wynika.Widzisz go z daleka i zwalniasz we właściwym miejscu.

b.

Hamujesz w ostatniej chwili, nagle wytrącony z równowagi.

c.Z całych sił hamujesz, widząc, co może się wydarzyć.

Czy potrafisz się skoncentrować?

16. Błądzisz gdzieś myślami podczas nudnego spotkania. Czy:

wynik

a.

Uświadamiasz sobie, że jesteś nieobecny dopiero wówczas, gdy ktoś

szturcha cię w ramię i sprowadza na ziemię.

b.

Szybko powracasz do tematu spotkania.

c.

Nie udaje ci się zebrać myśli i ponownie jesteś nieobecny.

17. W autobusie siada obok ciebie dwóch kolegów. Rozpoczynają

ożywioną rozmowę. Twój zamiar przeczytania najnowszegobestsellera okazuje się: wynika.Fatalnym niepowodzeniem, ponieważ zamiast czytać, podsłuchujeszpikantną rozmowy odbywającą się za twoimi plecami.

c.Sukcesem. Jesteś całkowicie pogrążony w lekturze.

b.Wyzwaniem. Co pewien czas musisz ponownie czytać ten samakapit.

18. Dokończ zdanie: Proste operacje matematyczne...wynika.Wykonuję w pamięci, jeśli wokół panuje cisza.

b.Nie potrafię ich wykonać w pamięci, ponieważ zawsze coś miprzeszkadza.

c.Mimo przeszkód wykonuję je z łatwością w pamięci.

19. Mnogość pilnych zadań sprawia, że masz bardzo pracowity ranek.Co robisz: wynika.Porządkujesz zadania według kryterium ważności i koncentrujesz się

na każdym w sposób metodyczny, zgodnie z listą.

b.Ciągle robisz przerwy, nie potrafisz się skoncentrować na jednymkonkretnym zadaniu.

c.Starasz się wykonywać powierzone zadania systematycznie, lecz prze-szkadzają ci w tym problemy, których obecnie nie można rozwiązać.


20. Co czujesz, gdy ktoś zostawia ci długą instrukcję:wynika.Czujesz się dobrze poinformowany i zdolny wykonać powierzonezadanie - potrafisz w krótkim czasie przyswoić sobie dużą ilość

informacji.

b.

Czujesz, że nie wszystko zrozumiałeś i masz lekki zamęt w głowie -

zwykle masz problemy z przyswojeniem sobie skomplikowanych

instrukcji.

c.

Czujesz, że nic nie wiesz, tak samo jak przed jej przeczytaniem -

nie oczekujesz, że zdołasz za jednym razem przebrnąć przez całygąszcz informacji.

21. Czy pod koniec długiego filmu należysz do widzów, którzy:22. Czy zapomnienie przekazanej wiadomości złożysz na karb:

wynika.Uważnie śledzili skomplikowane wątki, podczas gdy inni, którzyzaczęli myśleć o czymś innym, pytali, co się wydarzyło.

b.Często „wyłączali się” podczas projekcji, przeszkadzając innymciągłym dopytywaniem o bieg akcji.

c.Śledzili główny wątek, chociaż szczegóły często umykały ichuwadze.

wynika.Tego, że nie byłeś skupiony, gdy przekazywano ci tęinformację.

b.Słabej pamięci. Byłeś skoncentrowany, lecz czas nadwerężył twojąpamięć.

c.Wyjątkowej sytuacji - zwykle potrafisz się skoncentrować i masz

dobrą pamięć.

23. Przekazano ci telefonicznie, zgodnie z twoimi obawami, złe wiadomości.

Czy następnego dnia: wynika.Jesteś oszołomiony, snujesz się bez celu i nie potrafisz na niczymsię skupić.

b.Szukasz rzeczy, na których mógłbyś się skupić, by odwrócić uwagęod złych wiadomości.

c.Mimo problemów próbujesz się skoncentrować na rzeczach, którenależy wykonać, chociaż trudno ci dokończyć to, nad czym ostatniopracowałeś.

153


24. Niewielkie przeziębienie uniemożliwia ci pracę. Czy lektura ulubionegoczasopisma jest dla ciebie: wynika.Miłym przerywnikiem - dzięki niej udaje ci się odwróć uwagę odprzykrej sytuacji.

b.W niczym ci nie pomaga. Skoncentrowany na swoim pożałowaniagodnym położeniu, nie chcesz myśleć o niczym innym.

c.Pocieszeniem, lecz twoja apatia staje się tak wielka, że nie potrafiszsię na niczym skoncentrować wystarczająco długo.

25. Po bardzo wyczerpującym dniu w biurze próbujesz złapać taksówkęw godzinach szczytu. Czy twoje wysiłki są: wynika.Daremne - przeszkadzają ci myśli nagromadzone w ciągu całegodnia, skutecznie uniemożliwiając poszukiwania.

b.Odnosisz powodzenie - jesteś skoncentrowany na szukaniutaksówki, o problemach pomyślisz później.

c.Twoje wysiłki wydają się obiecujące, lecz w pewnym momencie na ulicywybucha awantura i odwraca twoją uwagę od szukania taksówki.

Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.154

1. a: 1, b: 2, c: 32. a: 3, b: 1, c: 23. a: 2, b: 3, c: 14. a: 1, b: 3, c: 25. a: 1, b: 3, c: 26. a: 3, b: 2, c: 17. a: 1, b: 2, c: 38. a: 1, b: 3, c: 29. a: 1, b: 3, c: 210. a: 3, b: 1, c: 211. a: 2, b: 3, c: 112. a: 1, b: 3, c: 213. a: 3, b: 1, c: 214. a: 1, b: 2, c: 315. a: 3, b: 1, c: 216. a: 2, b: 3, c: 117. a: 1, b: 3, c: 218. a: 2, b: 1, c: 319. a: 3, b: 1, c: 220. a: 3, b: 2, c: 121. a: 3, b: 1, c: 222. a: 2, b: 1, c: 323. a: 1, b: 3, c: 224. a: 3, b: 1, c: 225. a: 1, b: 3, c: 2

Czy potrafisz się skoncentrować?Maksymalny rezultat wynosi 75 punktów. Wynik powyżej 70 lub60 punktów sugeruje, że jesteś człowiekiem zdolnym do skoncen-trowania uwagi na poważnym zadaniu i wykonywania go bezprzerwy, nawet jeśli pojawiają się przeszkody.Pięćdziesiąt i więcej punktów jest wynikiem przeciętnym. Potra-fisz skoncentrować się na zadaniu, dopóki nie pojawi się cościekawego lub nowego.Wynik w przedziale od 50 do 30 punktów wskazuje, że twojazdolność koncentracji jest na poziomie dziecka. Ciągle trzeba cięsprowadzać na ziemię. Potrzebujesz bodźców i zmiany, ponieważkoncentrujesz się jedynie na chwilę.Wynik poniżej 30 punktów sugeruje, że masz niewielką szansęna osiągnięcie czegokolwiek bez dużego wysiłku. Jesteś raczejekspertem w dziedzinie przerw niż nauki.155

i zy wolisz myślenie od działania? Często dzielimy ludzi na, „myślicieli” i „działaczy”. Przedstawiciele obydwu grup nie‘mają o sobie zbyt wysokiego zdania. Działacze uważają sięza ludzi praktycznych, zrównoważonych i rozsądnych. Myślicielimają za tych, którzy śnią na jawie, mogą mieć dobre intencje, lecz

są całkiem bezużyteczni podczas realizacji zadań. Myśliciele niepodzielają tego zdania. Uważają się za inteligentnych, poważnychi myślących, a działaczy traktują jako osobników zuchwałych,płytkich i niedojrzałych.Przeprowadź następujący test, by ustalić, do której grupy sięzaliczasz.„I.Czy zastanawiasz się, zanim coś zrobisz?

a. Zawsze. b. Nigdy. c. Zwykle. punkty I I2. Czy jesteś szybki w pracy?

a. Bardzo szybki, b. Raczej powolny, c. Całkiem szybki, punkty

3. Czy masz skłonność do introspekcji?a. Tak. b. Czasami. c. Nie. punkty4. Czy korzystasz ze schodów zamiast windy?a. Zawsze. b. Nigdy. c. Czasami. punkty5. Czy ćwiczysz bieganie?

a. Sporadycznie. b. Nigdy.Czy jesteś myślicielem?

6. Czy zdarza ci się śnić na jawie?a. Często. b. Prawie nigdy. c. Czasami.

punkty

7. Czy starannie planujesz każde przedsięwzięcie, zamiast wykonywać je spontanicznie?a. Zwykle. b. Nigdy. c. Czasami. punkty

c. Czasami. punkty

8. Czy uprawiasz sport?a. Często. (b. Czasami. c. Nigdy.

9. Czy wstajesz wcześnie rano?a. Zawsze. b. Nigdy. C. Czasami.

10. Czy zarabiasz na życie rękami zamiast umysłem?a. Głównie. b. Częściowo. c. Nie.

11. Czy zastanawiasz się nad sensem życia?a. Często. b. Czasami. c. Nigdy.

12. Czy spieszysz się, gdy jesteś zajęty?a. Tak. b. Czasami. c. Nie.

13. Czy lubisz układać puzzle?a. Nie. b. Czasami. c. Tak.

14. Czy jesteś dobtym rozmówcą?a. Tak. b. Nie. c. Niezłym.

15. Czy mógłbyś uprawiać wspinaczkę skałkową?a. Nie. b. Nie wiem. c. Tak.

16. Czy wolisz aktywny sposób spędzania wakacji?Ca. Tak. b. Czasami. c. Nie.punktypunktypunktypunkty

punkty | |punktypunkty

punkty | |punkty ,

Czy jesteś myślicielem?

17. Czy chciałbyś należeć do zespołu teatru amatorskiego?a. Nie. b. Możliwe. ?tr. Tak.

18. Czy jesteś pracownikiem umysłowym?a. Nie. b. Nie dotyczy. c. Tak.

19. Czy potrafisz dobrze liczyć w pamięci?a. Tak.b. Nieźle.

20. Czy potrafisz szybko czytać?a. Tak. b. Średnio.

21. Czy łatwo ulegasz depresji?a. Tak. b. Nie.

22. Czy lubisz grać w szachy?a. Nie. b. Czasami.

23. Czy lubisz gry hazardowe?a. Czasami. b. Tak.

c. Nie.c. Nie.c. Średnio.c. Tak.c. Nie.

24. Czy zjawiasz się przed umówionym spotkaniem?a. Zawsze. b. Czasami. c. Nigdy.

25. Czy sądzisz, że mógłbyś napisać książkę?a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie.

26. Czy wybrałbyś spacer zamiast czytania książki?a. Nigdy. b. Czasami. c. Zwykle.

27. Czy potrafiłbyś zbudować szopę?a. Bez problemu, b. Być może. c. W żadnym158 wypadku.

punktypunkty | |

punktypunktypunktypunkty

punkty

punkty

punkty

punkty fpunktyCzy jesteś myślicielem?

28. Czy natychmiast naprawiasz zepsute rzeczy?a. Zawsze. b. Czasami. c. Nigdy.

29. Czy mógłbyś nauczyć się roli teatralnej?a. Bez b. Nie. c. Gdybym nad tymproblemu. popracował.

30. Czy przyłączyłbyś się do grupy uprawiającej górskie wędrówki?a. Tak.

b. Czasami. c. Nie.

31. Czy lubisz prace typu „zrób to sam”?a. Tak. b. Czasami. c. Nie.

32. Czy lubisz wygłaszać przemówienia?a. Tak. b. Nie. c. Nie mam nic

przeciwko temu.

33. Czy wykonujesz ćwiczenia fizyczne?a. Często. b. Czasami. c. Nigdy.

34. Czy chciałbyś zagrać w brydża?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.

35. Czy chciałbyś odbyć przejażdżkę kolejką górską?a. Tak, chętnie, b. Nie, byłbym c. Nie miałbym nicprzerażony. przeciw.

36. Czy spędziłeś całą noc na biwaku?a. Wielokrotnie, b. Nigdy c. Kilka razy.

37. Czy w szkole byłeś dobry w sporcie?a. Tak. b. Nie. c. Szło mi całkiem nieźle, punkty

38. Czy sprawiałaby ci radość się jazda na nartach?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.punkty

punkty

?

punkty

punkty

punkty

punkty

punkty

punkty

punkty

punkty

punkty

159Czy jesteś myślicielem?

39. Czy zatrudniasz ogrodnika?a. Nie. b. Tak. c. Czasami. punkty

40. Czy lubisz poezję?a. Tak. b. Nie, c. Czasami. punkty

41. Czy sam myjesz okna w domu?a. Tak. b. Nie. c. Czasami. punkty

42. Czy lubisz spędzać dużo czasu poza domem?a. Tak. b. Nie. c. Średnio. punkty

43. Czy śpisz więcej niż osiem godzin dziennie?a. Czasami. b. Nigdy. c. Zawsze. punkty

44. Czy marzyłeś kiedykolwiek o sportowym samochodzie?a. Tak, często. b. Myślałem o tym. c. Nie. punkty

45. Czy byłbyś rad z wieczoru spędzonego na lekturze książki?a. Oczywiście. b. Być może. c. Zdecydowanie nie. punkty

46. Czy zgłosiłbyś się na ochotnika do wyprawy na księżyc?a. Być może. b. Oczywiście. c. Absolutnie nie. punkty

47. Czy mógłbyś polubić wędkarstwo?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty

48. Czy nosisz eleganckie ubrania?a. Czasami. b. Zawsze. c. Rzadko. punkty

49. Czy lubisz chodzić na wykłady?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty

50. Czy masz nadzieję, że będziesz kiedyś bardzo bogaty?160

a. Tak.b. Nie.c. Nie myślę o tym. punkty

Czy jesteś myślicielem?Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.

1. a:2. a:3. a:4. a:5. a:6. a:7. a:8. a:9. a:10. a:11. a:12. a:13. a:14. a:15. a:16. ą:17. a:

18. a:19. a:20. a:21. a:22. a:23. a:24. a:25. a:1. b:3 , c: 2

3, b: 1, c: 21, b: 2, c: 33, b: 1, c: 22, b: 1, c: 31, b: 3, c: 21, b: 3, c: 23, b: 2, c: 13, b: 1, c: 23, b: 2, c: 11, b: 2, c: 33, b: 2, e: 13, b: 2, c: 13, b: 1, c: 21, b: 2, c: 33, b: 2, c: 11, b: 2, c: 33, b: 2, c: 11, b: 2, c: 31, b: 2, c: 31, b: 3, c: 23, b: 2, c: 12, b: 3, c: 13, b: 2, c: 11, bT2,c:3

26. a: 1, b: 2, c: 327. a: 3, b: 2, c: 128. a: 3, b: 2, c: 129. a:3, b: 1, c: 230. a: 3, b: 1, c: 231. a: 3, b: 2, c: 132. a: 3, b: 1, c: 233. a: 3, b: 2, c: 134. a. 1, b: 3, c: 235. a: 3, b: 1, c: 236. a: 3, b: 1, c: 237. a: 3, b: 1, c: 238. a: 3, b: 1, c: 239. a:3, b: 1, c: 240. a: l,b: 3, c: 241. a: 3, b: l^c: 242. a: 3, b: 1, cL2

43. a: 2, b: 3, c: 144. a: 3, b: 2, c: 145. a: 1, b: 2, c: 346. a: 2, b: 3, c: 147. a: 1, b: 3, c: 248. a: 2, b: 3, c: 149. a: 1, b: 3, c: 250. a: 3, b: 1, c: 2

161Czy jesteś myślicielem?Powyżej 125 punktówMaksymalny rezultat wynosi 150 punktów. Jeśli uzyskałeś więcejniż 125 punktów, pomysł głębszej refleksji nie wydaje ci sięszczególnie kuszący, nie zauważyłbyś myśli zabarwionej introspe-kcją, nawet gdyby taka do ciebie dotarła. Jesteś typowym czło-wiekiem czynu pod warunkiem, że znajdzie się ktoś, kto powie ci,co masz zrobić.100-124 punktówLiczba zdobytych punktów wskazuje, że jesteś człowiekiemaktywnym, lecz nie odbywa się to kosztem wszystkiego innego.Można na tobie polegać w krytycznej sytuacji, bierzesz też odpo-wiedzialność za własne czyny.60-99 punktówWynik od 60 do 99 punktów oznacza, że najlepiej czujesz sięw świecie myśli, lecz nie jesteś beznadziejnie niepraktyczny. Jeślitrzeba, potrafisz działać.Poniżej 60 punktówWynik poniżej 60 punktów wskazuje, że nie masz talentu dodziałania i znacznie lepiej czujesz się w domu z dobrą książką lubciekawym tematem do przemyśleń. I cóż w tym złego? Nie brakprzecież ludzi, którzy lubią wiecznie gdzieś pędzić i działać, nie-prawdaż?162iiflicjiiialiili?iektórzy ludzie stale mają problemy w życiu. Czują się źlebez żadnej wyraźnej przyczyny, są nieszczęśliwi, sądzą, żenikt ich nie kocha i nie ceni. Takie zachowanie wskazujena brak stabilności emocjonalnej. Inni są z kolei pewni siebie,przekonani o sensie swojego życia, czują się szczęśliwi, zdrowii kochani. Przeprowadź poniższy test, aby określić swoją stabil-ność emocjonalną.

1. Czy często się rumienisz?a. Tak. b. Nie.c. Czasami. punkty F

2. Czy cierpisz na bóle głowy spowodowane życiowymi stresami?a. Tak. JŁ__Nie. c. Czasami. punkty3. Czy martwisz się o swoje zdrowie?

a. Często. b. Czasami. _c. Nigdy.

4. Czy czujesz, że twoje życie nie ma sensu?a. Czasami. b. Nigdy. c. Często.

5. Czy zamartwiasz się drobiazgami?a. Nie. b. Tak.

c. Czasami.punktypunktypunkty

6. Czy zdarza się, że jesteś o coś czasami niesprawiedliwie obwiniony?a. Tak. b. Być może. c. Nie. punkty

163Czy jesteś stabilny emocjonalnie?

7. Czy większość ludzi ma więcej szczęścia od ciebie?a. Zdecydowanie tak. .b. Być może. c. Niekoniecznie, punkty j

8. Czy masz wyrzuty sumienia?a. Czasami. b. Często. c. Nigdy. punkty9. Czy drażni cię nieporządek panujący w twoim otoczeniu?a. Nie.b. Trochę.c. Tak.10. Czy często się uśmiechasz i głośno śmiejesz?

a. Często. b. Bardzo często, c. Rzadko.

11. Czy uważasz się za szczęśliwego?a. Nie. b. Czasami.

c. Tak.punktypunktypunkty

12. Czy czujesz się w życiu spełniony?a. Nie. b. Tak. c. Nie jest tak źle. punkty13. Czy udaje ci się nawiązywać relacje z innymi ludźmi?

a. Nie. b. Tak. c. Czasami.

14. Czy masz wielu przyjaciół?a. Nie. b. Tak.

c. Czasami.punktypunkty

15. Czy twoi rodzice mieli szczęśliwe małżeństwo?a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie.

16. Czy żałujesz, że nie jesteś kimś innym?a. Często. b. Nigdy.

c. Czasami.17. Czy jesteś zadowolony ze swojego wyglądu?

a. Średnio. b. Nie. c. Tak.

punkty

c

Dunkty

sunkty

Czy jesteś stabilny emocjonalnie?

18. Czy uważasz, że inni ludzie okazują ci dość szacunku?a. Nie. b. Tak. &. Nie wiem.

19. Czy odczuwasz apatię bez żadnego wyraźnego powodu?a. Czasami.b. Nigdy.

__c. Często.

20. Czy uważasz, że w przyszłości czekają cię dobre rzeczy?a. Mam taką b. Wątpię. c. Na pewno.

nadzieję.

21. Czy myślałeś o tym, że życie nie jest warte tego całego zachodu?a. Tak. b. Nie. c. Czasami.

22. Czy doświadczasz chorobliwego lęku?a. Raczej nie. b. Tak. c. Czasami.

punkty

punkty

punkty

du?

punkty

punkty

23. Czy ludzie łatwo cię akceptują?

a. Zwykle tak. b. Rzadko.

24. Czy lubisz swoją pracę?a. Tak. b. Nie.c. Czasami. punkty V

c. Nie wiem.punkty

25. Czy odmieniłbyś swoje życie, gdybyś mógł?a. Oczywiście. b. Prawdopodobnie, c. Nie.punktyWynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.

1. a: 3, b: 1, c: 22. a: 3,JQ, c: 23. a: 3, b: 2, c: 14. ą; 2>b: 1, c: 35. a: 1, b: 3, c: 26. a: 3, b: 2, c: 17. a: 3,b: 2, c: 18. a: 2, b: 3, c: 19. a: 1, b: 2, c: 310. a: 2, b: 1, c: 3 165 Czy jesteś stabilny emocjonalnie?11. ąjJ3,b: 2, c: 112. a: 3, b: 1, c: 213. a: 3, b: 1, c: 214. a: 1, b: 2, c: 315. a: 2, b: 1, c: 316. a: 3, b: 1, c: 217. a: 2, b: 3, c: 118. a: 3, b: 1, c: 219. a: 2,b: 1, c: 320. a: 2,b: 3, c: 121. a: 3, b: 1, c: 222. a: 1, b:l^c: 2

23..a: 1, b: 3, c: 2

24. a: 1, p: 3, c: 225. a: 3, b: 2, c: 1

Powyżej 70 punktówMaksymalny rezultat wynosi 75 punktów. Jeśli otrzymałeś powy-żej 70 punktów, występują u ciebie oznaki braku szczęściai zadowolenia z życia. Ponieważ przedstawione tutaj testy niemają charakteru naukowego, na podstawie ich wyników nienależy podejmować ważnych życiowych decyzji. Jeśli jesteś jed-nak przekonany o ich słuszności i doświadczasz silnej depresji,możesz zastanowić się nad jakąś formą terapii.

55-69 punktówWynik od 55 do 69 punktów wskazuje na wysoki stopień niesta-bilności emocjonalnej i dowodzi, że trudno ci się pogodzić zeswoim obecnym życiem. Być może powinieneś się głębiej zasta-nowić nad swoimi problemami.45-54 punktówWynik od 45 do 54 punktów jest całkiem rozsądny, wskazujejednak na istnienie pewnych dziedzin życia, które powodują, żeczujesz się nieszczęśliwy. Być może mógłbyś skorzystać z facho-wej pomocy psychologa.35-44 punktów^^ Wynik od 35 do 44 punktów wskazuje na stabilną i dobrzeprzystosowaną osobę. Masz swoje zmartwienia, lecz zasadniczo166 wiesz, jak sobie z nimi poradzić.Czy jesteś stabilny emocjonalnie?30-34 punktówWynik od 30 do 34 punktów oznacza, że jesteś bardzo stabilnąosobą, która panuje nad własnym życiem.Poniżej 30 punktówWynik poniżej 30 punktów jest godny pozazdroszczenia. Nic niepozbawia blasku twojego życia. Inni ludzie mogą cię jedyniepodziwiać.167tolalifojalność jest zwykle uważana za wielką cnotę, lecz niestetyrzadko występuje. Czy często odkrywasz, że ludzie nie sągotowi uczynić dla ciebie tego, co ty gotów byłbyś uczynićdla nich? Czy jesteś człowiekiem, który wytrwa przy przyjaciołachbez względu na to, co się wydarzy? A może analizujesz każdąsytuację z osobna, myśląc o tym, co dla ciebie najlepsze? Opra-cowaliśmy ten test, abyś mógł ocenić, jak bardzo jesteś lojalny.

1. Umówiłeś się na spotkanie ze starym przyjacielem, lecz tegosamego dnia zupełnie nieoczekiwanie pojawia się okazja zrobienia

korzystnego interesu. Co robisz: wynika.Dzwonisz do przyjaciela i wyjaśniasz, dlaczego nie możesz przybyćna umówione spotkanie.

b.Próbujesz zmienić termin spotkania służbowego.

c.Prosisz, aby sekretarka zadzwoniła w twoim imieniu do przyjacielai podała jakąś wymówkę.

2. Podczas rozmowy z ludźmi, których naprawdę lubisz, ktoś zaczynanagle krytykować jednego z twoich przyjaciół. Co robisz: wynik168a.Głośno bronisz swojego przyjaciela.Vb.

Nic nie mówisz, ignorując złośliwe uwagi.

c.Przyznajesz, że twój przyjaciel może mieć wady, których wcześniejnie dostrzegałeś.

Czy jesteś lojalny?

3. Czy zawsze oddajesz głos na tę samą partię polityczną? wynika. Najczęściej.b. Decyduję za

każdym razem.

c. Zawsze.

4. Czy wolisz psy od kotów?

wynik

a. Tak.

b. Nie.

c. Nie wiem.

5. Czy robiłbyś zakupy w małym sklepiku, gdyby w pobliżu otworzono

supermarket?

wynik

a.

Kupowałbym tam, gdzie są niższe ceny. V

b.

Co jakiś czas zachodziłbym do sklepiku.

c.

Robiłbym zakupy w najbliższym sklepie.

6. Będąc w wojsku, zostajesz wysłany na wojnę, której nie popierasz.

Co robisz:

wynik

a.

Dezerterujesz.

b.

Wyrażasz swoją dezaprobatę, lecz wykonujesz żołnierski obowiązek.

c.

Mimo obaw wykonujesz to, co do ciebie należy.

7. Po kilku latach małżeństwa zakochujesz się w młodszej osobie.

Co robisz:

wynik

a.

Nawiązujesz przelotny romans, ukrywając wszystko przed partnerem.

b.

Zostawiasz swojego małżonka.

c.

Odrzucasz myśl o romansie i zostajesz z dotychczasowym partnerem.

8. Po dwudziestu latach pracy w tej samej firmie otrzymujesz nową

propozycję zatrudnienia. Co robisz:

wynik

a.

Ochoczo podejmujesz nową pracę.

b.

Przed podjęciem ostatecznej decyzji analizujesz wszystkie „za”

i „przeciw”. \/

c.

Nie możesz zostawić starej firmy, przyjaciół

i znajomych.

169

Czy jesteś lojalny?9. Zachorował twój ulubiony pies. Weterynarz słono kosztuje.

Co robisz:

wynik

a.Płacisz, chociaż jest to dla ciebie spore obciążenie finansowe.

b.Decydujesz się uśpić psa.

c.Przed podjęciem decyzji pytasz weterynarza o fachową opinię na

temat szans wyleczenia psa.

10. Twój najlepszy przyjaciel został uznany za winnego popełnienia

ciężkiej zbrodni. Co robisz:

wynik

a.

Przyjmujesz werdykt sądu i zrywasz z nim wszelkie kontakty.

b.

Akceptujesz fakt, że twój przyjaciel jest winny, lecz ze względu

na stare dobre czasy starasz się udzielić mu duchowego wsparcia.

c.

Nie przyjmujesz do wiadomości wyroku sądu i walczysz o uwolnienie

przyjaciela.

11. Czy kibicujesz swojej drużynie bez względu na osiągane

wyniki?

wynik

a.

Nigdy nie zmieniłbym drużyny, której kibicuję.

b.

Nie kibicuję żadnej drużynie.

c.

Czasami zmieniam drużynę, której kibicuję.

12. Czy identyfikujesz się ze swoją ojczyzną bez względu na

okoliczności?

wynik

a. Nie.

b. Do pewnego stopnia.

c. Tak.

13. Czy sądzisz, że krew jest gęstsza od wody?

wynik

170

a. Tak.

b. Nie.

c. Nie wiem.


14. Wygrywasz dużo pieniędzy na loterii. Co robisz: wynika.

Odsuwasz się od starych przyjaciół, ponieważ nie pasują do twojego

nowego świata.

b.Podtrzymujesz kontakty z ludźmi, których znałeś.

c.Zabiegasz o to, by utrzymywać kontakt ze starymi przyjaciółmi •dzielisz się z nimi swoją pomyślnością.

15. Odkrywasz, że twój partner ma romans. Co robisz:wynika.Wyrzucasz go z domu. ‘->

b.Żądasz okresu próby, aby sprawdzić, czy nadal zależy wam na sobie.

c.Robisz wszystko, co możesz, aby zatrzymać ukochaną osobę.

16. Czy chodzisz na szkolne spotkania po latach?wynika. Często.b. Nigdy.c. Czasami.

17. Czy zawsze kupujesz tę samą gazetę?wynika. Nie.b. Zwykle.c. Tak. V

18. Czy masz wielu przyjaciół, którzy cię od dawna znają?wynika. Nie.b. Tak. VI

c. Kilku.

19. Czy utrzymujesz kontakty z dalszymi krewnymi, nawet jeśli ichtowarzystwo nie sprawia ci przyjemności?wynika.Jest to dla mnie ważne.

b.Staram się nie spotykać ich częściej niż to konieczne. v

c.Kontaktuję się z nimi, kiedy tylko mogę.

171


20. Pracownik o długim stażu kradnie papier biurowy. Co robisz:172wynika.

Zwalniasz go natychmiast.

b.

Dajesz mu jeszcze jedną szansę.

c.

Przed podjęciem decyzji wyznaczasz mu okres próbny.

21. Regularnie odwiedzasz tę samą restaurację. Pewnego dnia podają ci

niedobry posiłek. Co robisz: wynika.Narzekasz, lecz dajesz im jeszcze jedną szansę.

b.Postanawiasz zmienić restaurację.

c.Nadal chodzisz do tej samej restauracji.

22. Jak wysoko na liście pożądanych zalet umieszczasz lojalność? wynik

a.

Bardzo wysoko.

b.

Całkiem wysoko.

c.

Jest wiele ważniejszych rzeczy.

23. Twój przyjaciel zostaje oskarżony o zbrodnię. Nie masz pojęcia,

czy jest winny, czy nie. Czy skłamałbyś, aby dać mu alibi?wynika. Kategorycznie nie.’b. Możliwe.c. Oczywiście.

24. Czy jesteś gotów umrzeć za swoich przyjaciół?wynik

a. Być może.b. Oczywiście.c. Chyba nie.

25. Przyjaciel wyrządza ci krzywdę. Co zrobisz:wynika.Kończysz przyjaźń.

b.Próbujesz znaleźć przyczynę, zanim cokolwiek zrobisz.

c.Czujesz się zraniony, lecz podtrzymujesz przyjaźń.

Czy jesteś lojalny?Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.

1. a: 2, b: 3, c: 12. a: 3, b: 2, c: 13. a: 2, b: 1, c: 34. a: 3, b: 1, c: 25. a: 1, b: 2, c: 36. a: 1, b: 2, c: 37. a: 2, b: 1, c; 38. a: 1, b: 2, c: 39. a; 3, b: 1, c: 210. a: 1, b: 2, c: 311. a:3,b: 1, c: 212. a: 1, b:’ 2; c: 313. a: 3, b: 1, c: 214. a: 1, b: 2, c: 315. a: 1, b: 2, c: 3

16. a: 3, b: 1, c: 217. a: 1, b: 2, c: 318. a: 1, b: 3, c: 219. a: 3, b: 1, c: 220. a: 1, b: 3, c: 221. a: 2, b: 1, c: 322. a; 3, b: 2, c: 123. a: 1,6:2, c: 324. a: 2,rb: 3, c: 1

25./a: 1, b: 2, c: 3Powyżej 65 punktówMaksymalny rezultat wynosi 75 punktów. Jeśli uzyskałeś 65punktów lub więcej, jesteś niezwykle lojalny. Dla przyjaciółzrobiłbyś dosłownie wszystko. Jesteś lojalny nawet wówczas, gdyinni na to nie zasługują lub twojej lojalności nie odwzajemniają.55-64 punktówJeśli zdobyłeś od 50 do 64 punktów, oznacza to, że jesteś bardzolojalny i w sytuacji wątpliwej opowiadasz się po stronie przyja-ciół. Jednocześnie nie jesteś na tyle zaślepiony lojalnością, by niedostrzegać ich błędów.40-49 punktówJeśli otrzymałeś od 40 do 49 punktów, potrafisz być lojalny,a jednocześnie masz skłonność do kierowania się własnym inte-174Czy jesteś lojalny?resem. Dwa razy się zastanowisz, zanim pomożesz koledze, któryznalazł się w nieszczęściu.30-39 punktówJeśli uzyskałeś od 30 do 39 punktów, jesteś zainteresowanygłównie sobą. Niewiele czasu poświęcasz na myślenie o ludziach,którzy mogliby liczyć na twoją lojalność.Poniżej 30 punktówJeśli otrzymałeś poniżej 30 punktów, przypuszczalnie nie wiesznawet, czego dotyczy ten test.

Gmzy zamartwiasz się swoim zdrowiem? Czy jesteś osobą,która słysząc o objawach jakiejś choroby, natychmiast jeu siebie odnajduje? A może nigdy nie miałeś okazji poznaćswojego lekarza rodzinnego? Przeprowadź kolejny krótki test, abysprawdzić, czy jesteś hipochondrykiem.1. Czy czasami podejrzewasz, że masz wrzody żołądka?wynik

a. Tak.b. Nie.c. Nie wiem.

2. Właśnie przeczytałeś w gazecie, że ludzie cierpiący na chorobę

dziąseł częściej mają zawał serca. Co robisz:wynika.Odrzucasz tę sugestię jako jeszcze jedną fałszywą informacjęo zagrożeniach dla naszego zdrowia.

b.Postanawiasz przywiązywać większą wagę do higieny jamyustnej.

c.Natychmiast umawiasz się na wizytę u dentysty.

3. Partner zauważa, że twoje włosy są coraz rzadsze.Co robisz:

wynika.Nie zwracasz na to uwagi - to normalne, gdy człowiek sięstarzeje.

b.Wydajesz sporą sumę pieniędzy na najnowsze środki zapobiegającewypadaniu włosów.

c.Umawiasz się na masaż głowy, mając nadzieję, że zabieg ten nadazdrowy wygląd twoim włosom.

175Czy jesteś chory?4. Czy często się ważysz?5. Czy często oglądasz swój język?6. Przeczytałeś, że częste mycie zębów jest ważnym czynnikiem

decydującym o ogólnym stanie naszego zdrowia. Co robisz:

7. Oglądasz w telewizji program o korzyściach płynących zespożywania ryb. Co robisz:

8. Gdybyś miał palpitacje serca, czy:9. Czy gdyby znajomy polecił ci uzdrowiciela:

wynik

a. Tak.b. Nie.c. Nie wiem.

wynika. Tak.b. Nie.c. Nie wiem.

wynik

a.

Zaczynasz myć zęby trzy razy dziennie.

b.

Nie zmieniasz swojego dotychczasowego zwyczaju mycia zębów.

c.

Postanawiasz, że w przyszłości będziesz lepiej dbać o zęby.

wynik

a.

Nie zwracasz na to uwagi - nie cierpisz ryb.

b.

Postanawiasz regularnie spożywać ryby.

c.

Decydujesz, że będziesz jadł tyby, gdy tylko sobie o tym przypomnisz.

wynik

a.

Uznałbyś, że jesteś chory na serce.

b.

Doszedłbyś do wniosku, że żyjesz w ciągłym stresie i potrzebujesz

wakacji.

c.

Nie martwiłbyś się przyczyną dolegliwości.

wynik

a.

Uznałbyś to za nonsens.

b.

Pomyślałbyś, że może rzeczywiście coś w tym jest.

c.

Skrzętne zapisałbyś jego adres na wszelki wypadek.

Czy jesteś chory?

10. Specjalista daje ci do zrozumienia, ze powinieneś miećw samochodzie apteczkę pierwszej pomocy. Co robisz:wynika.Ignorujesz radę.

b.Myślisz, że to dobry pomysł, lecz nigdy nie kupujesz apteczki.

c.Idziesz do sklepu i kupujesz apteczkę, pilnując, by zawszeznajdowała się na swoim miejscu.

11. Ktoś mówi ci, że ostatnio straciłeś na wadze. Co robisz:wynika.Przyjmujesz te słowa jako komplement.

b.Zastanawiasz się, co mogło spowodować utratę kilogramów.

c.Uznajesz, że musisz być chory.

12. Czy miewasz zawroty głowy?wynika. Nigdy.b. Czasami.c. Często.

13. Czy uważasz się za zdrowego?wynika.Tak, nigdy nie choruję.

b.Staram się nie zab3rać czasu lekarzom.

c.Przez całe życie mam problemy ze zdrowiem.

14. Czy stosujesz dietę?wynika. Zawsze.b. Kiedy przytyję.c. Nigdy.

15. Czy oglądasz w telewizji dokumentalne programy medyczne?wynika. Chętnie.b. Czasami.c. Rzadko.

16. Sprawdzasz w „Poradniku medycznym” swoje objawy chorobowe?wynika. Regularnie.b. Czasami.c. Rzadko.

177

Czy jesteś chory?17. Czy nosisz przy sobie na wszelki wypadek środki przeciwbólowe? wynik

a. Nigdy. | b. Czasami.c. Zawsze.

18. Myśląc o własnej starości:wynik

a.Zakładasz, że mimo pewnych problemów zdrowotnych będziesz

ogólnie zdrowy.

b.

Lękasz się, że będziesz zniedołężniały i zdany na innych.

c.

Nigdy o tym nie myślisz.

19. Na skórze dostrzegasz dziwną plamę, której wcześniej nie było.

Co robisz:

wynik

a.

Nie zwracasz na to uwagi. Przecież to tylko plama.

b.

Obserwujesz, czy plama się zmienia.

c.

Biegniesz do lekarza, podejrzewając najbardziej złośliwą odmianę

czerniaka.

20. Jedząc posiłek w restauracji:

wynik

a.

Zastanawiasz się, czy osoby pracujące w kuchni umyły ręce przed

przygotowaniem jedzenia.

b.

Zapominasz o zdrowiu - przyszedłeś tutaj, aby cieszyć się

jedzeniem.

c.

Chodzisz tylko do tych restauracji, które mają dobrą opinię.

21. Czy boisz się kontaktów z osobami cierpiącymi na choroby zakaźne?

wynik

a.

Wcale.

b.

Tylko na obszarze dotkniętym epidemią.

c.

Zawsze.

22. Czy masz zaparcia bez żadnego wyraźnego powodu?

wynik

178

a. Często. b. Nigdy.

c. Rzadko.

Czy jesteś chory?

23. Czy mierzysz sobie

puls?

wynik

a. Od czasu do czasu.

b. Często.

c. Nigdy.

24. Czy bierzesz witaminy?

wynik

a. Zawsze.

b. Nigdy.

c. Czasami.

25. Czy martwisz się o swoje zdrowie?

wynik

a. Często.

b. Czasami.

c. Nigdy.

Wynik testu

Za każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.

1. a: 3,2. a: 1,3. a: 1,4. a: 3,5. a: 3,6. a: 3,7. a: 1,8. a: 3,9. a: 1,10. a: 1,11. a: 1,12. a: 1,13. a: 1,b: 1, c: 2b: 2, c: 3b: 3, c: 2b: 1, c: 2b: 1, c: 2b: 1, c: 2b: 3, c: 2b: 2, c: 1b: 2, c: 3b: 2, c: 3b: 2, c: 3b: 2, c: 3b: 2, c: 314. a: 3, b: 2, c: 115. a: 3, b: 2, c: 116. a: 3, b: 2, c: 1

17. a: l,b: 2, c: 318. a: 2, b: 3, c: 119. a: 1, b: 2, c: 320. a: 3, b: 1, c: 221. a: 1, b: 2, c: 322. a: 3, b: 1, c: 223. a: 2, b: 3, c: 124. a: 3, b: 1, c: 225. a: 3, b: 2, c: 1 Ponad 60 punktów Większość nas, wcześniej czy później, myśli o chorobach.

Gdystaje się to jednak nawykiem, oznacza to, że towarzyszą nam lęki,które nie zostały wcześnie rozpoznane i właściwie potraktowane.Jeśli twój wynik wynosi 60 punktów lub więcej (maksymalny179Czy jesteś chory?rezultat to 75 punktów), znaczy to, że masz problem. Być możepotrzebujesz nawet pomocy lekarza.50-59 punktówWynik powyżej 50 punktów może oznaczać, że bardzo martwiszsię o swoje zdrowie. Oczywiście pochłania cię myśl, że możeszzachorować.40-49 punktówWynik od 40 do 49 punktów jest niezły, w dalszym ciągu jednakprzeżywasz irracjonalne lęki związane z rzekomą chorobą. Po-myśl, jak mógłbyś je zwalczyć.30-39 punktówWynik od 30 do 39 punktów wskazuje, że nie lękasz się o swojezdrowie, jesteś też wystarczająco rozsądny, aby dostrzec realnezagrożenie.Poniżej 30 punktówWynik poniżej 30 punktów wskazuje, że nie grozi ci hipochondria.Nie traktujesz swojego zdrowia zbyt poważnie. Możesz miećproblemy wynikające ze zignorowania wczesnych objawów zbliża-jącej się choroby.

Czy pstiś nieśmiały^| zy jesteś osobą, która nie lubi robić wokół siebie zamiesza-nia? Czy wolisz milczeniem skwitować złą obsługę w re-stauracji, niż wywołać awanturę? Czy zgadzasz się z ludź-mi, nawet jeśli wiesz, że nie mają racji, tylko dlatego, iż nie lubiszkłopotów? Jeśli tak, to znaczy, że jesteś bardzo nieśmiały. Oczy-wiście, wszyscy czasami wybieramy łatwiejsze rozwiązanie, dlaniektórych jest to jednak sposób na życie. Nie warto powodowaćzamieszania. Aby ocenić swój poziom nieśmiałości, odpowiedz nanastępujące pytania.1801.^zy czujesz się najbardziej zrelaksowany, gdy:wynik

a.Pracujesz we własnej firmie.

b.Przebywasz w gronie rodziny i przyjaciół.

c.Uczestniczysz w dużym spotkaniu towarzyskm.

2. Podczas spotkania w gronie czterech, pięciu osób zwykle:wynika.Słuchasz, co mają do powiedzenia inni.

b.Uczestniczysz w rozmowie tak jak pozostali.

c.Zwykle najczęściej zabierasz głos.

3. Jaka forma najbardziej ci odpowiada, gdy chcesz się z kimśporozumieć:wynik â. List. b. Telefon.c. Osobista rozmowa.

181

Czy jesteś nieśmiały?4. W autobusie lub pociągu:6. Czy wziąłbyś udział w zawodach karaoke?8. Jak często zabierasz głos na spotkaniach?9. Czy kiedykolwiek udało ci się przegadać przedstawiciela

odmiennej płci?182wynika.Nigdy nie rozpoczynasz rozmowy z osobą siedzącą obok lubnaprzeciw ciebie.

b.

Czasami rozmawiasz z innymi pasażerami.

c.

Zwykle próbujesz nawiązać rozmowę z towarzyszami podróży.

5. Na ulicy zbliża się do ciebie osoba, którą ledwie rozpoznajesz.

Co robisz: wynika.Przechodzisz obok i ignorujesz ją, chyba że sama zacznie z tobąrozmowę.

b.Rzucasz na nią okiem i nieznacznie kiwasz głową na powitanie.

c.Rozpoczynasz rozmowę i próbujesz ustalić, jak dobrze sięznacie.

wynika.Chyba żartujesz.

b.Być może.

c.Nie próbuj mnie prowokować.

7. Jak często opowiadasz dowcipy w towarzystwie innych osób? wynik

a. Nigdy.b. Czasami.c. Często.

wynika. Prawie wcale.b. Czasami.c. Bardzo często.

wynika. Nigdy.b. Czasami.c. Często.

Czy jesteś nieśmiały?10. Czy wziąłbyś udział w przedstawieniu teatru amatorskiego? wynik

a.

W żadnym wypadku.

b.

Mógłbym, gdyby ktoś nalegał.

c.

Tak, bardzo chętnie.

11. Jak się czujesz, gdy spotykasz kogoś po raz pierwszy?

wynik

a.

Dziwnie, jestem trochę zdenerwowany.

b.

Swobodnie, chętnie poznaję nowe osoby.

c.

Mam nieodpartą ochotę opowiedzieć im o sobie.

12. Żegnając się po kolacji z osobą płci przeciwnej, wolałbyś:

wynik

a.

Podać jej rękę.

b.

Podać rękę i poklepać po ramieniu.

c.

Podać rękę i pocałować w oba policzki.

13. Prowadząc rozmowę z jedną osobą, wolisz:

wynik

a.

Słuchać, jak opowiadają o tym, co ostatnio robili.

b.

Gdy każdy mówi, co u niego słychać.

c.

Dominować nad nimi, opowiadając o sobie.

14. Jedziesz zatłoczoną windą. Czy:

wynik

a.

Stoisz spokojnie i nie zwracasz uwagi na inne osoby.

b.

Chociaż niewiele mówisz, masz kontakt wzrokowy z innymi

pasażerami.

c.

Starasz się wygłosić jakąś błyskotliwą uwagę skierowaną do osób

w windzie.

183

Czy jesteś nieśmiały?

184

15. Podczas kolacji wydanej przez firmę, w której pracujesz, siedzisz przy stole w grupie dwudziestu osób. Jak często podejmujesz rozmowę? wynika.

Mówisz bardzo mało, lecz spożywając posiłek, słuchasz innych osób.

b.

Zwykle rozmawiasz jedynie z osobami, które siedzą obok ciebie.

c.

Często włączasz się do ogólnej rozmowy przy stole.

16. Idąc ulicą w centrum miasta, zauważasz, że reporterzy telewizyjni

przeprowadzają rozmowy z przechodniami. Co robisz: wynika.Odwracasz się w drugą stronę lub przechodzisz na drugą stronę^licy, by ich nie spotkać.

b.Kiedy do ciebie podchodzą, mówisz kilka słów do kamery.

c.Jesteś gotowy nadłożyć drogi, byle tylko się z nimi spotkać.

17. Na korytarzu w biurze spotykasz samego prezesa firmy.Co robisz:wynika.Spuszczasz głowę, mając nadzieję, że cię nie zauważy.

b.Zachowujesz się naturalnie i rozmawiasz z nim, jeśli jest to właściwe.

c.Robisz wszystko, by móc z nim porozmawiać.

18. Masz wziąć udział w uroczystości, na którą zostali zaproszeni ważnii wpływowi ludzie. Co na siebie włożysz? wynika.To samo, co włożyłbyś na inną uroczystość o podobnym charakterze.

b.Kupiłbyś coś nowego specjalnie na tę okazję.

c.Coś wyjątkowego, wyróżniającego w tłumie.

19. Jak często zabiegasz o awans?wynik

a. Nigdy.b. Czasami.c. Często.

Czy jesteś nieśmiały?20. Jak byś się czuł, gdyby poproszono cię o wygłoszenie przemówienia

do dużej grupy osób? wynika.Byłbym przerażony taką propozycją.

b.Starałbym się przygotować i wygłosić dobre przemówienie, chociażwolałbym tego nie robić.

c.Byłbym zadowolony i podekscytowany tą propozycją.

21. Czy opalasz się w kostiumie kąpielowym w ogrodzie, gdzie mogącię zobaczyć sąsiedzi?wynika.Nigdy.b. Czasami.c. Często.

22.13odczas zabawy w nocnym klubie piosenkarz zaprasza gości nacenę, by pomogli mu zaśpiewać kolejną piosenkę. Co zrobisz?wynika.Nigdy bym się nie zgłosił.

b.Być może wyszedłbym na scenę.

c.W ułamku sekundy znalazłbym się na scenie.

23.<iedy się czymś martwisz:wynika.Zamykasz się w sobie.

b.Rozmawiasz na ten temat z bliską rodziną i przyjaciółmi.

c.Mówisz o tym wielu osobom.

24.Przebywasz w gronie kilku osób, które zaczynają sobie opowiadaćDikantne dowcipy. Jak reagujesz:wynika.Czujesz się zażenowany i pragniesz, by przestali.

b.Nie wyrażasz szczególnej akceptacji, lecz nie czujesz się teżzażenowany.

c.Opowiadasz na każdy dowcip własnym.

185

Czy jesteś nieśmiały?

25. Co robisz, gdy między dwójką twoich kolegów z pracy wybuchagłośna awantura? wynik

a.Spuszczasz głowę i po cichu wychodzisz z pokoju.

b.Próbujesz uspokoić sytuację, jeśli uznasz to za właściwe.

c.Prawie zawsze się angażujesz, przyłączając się do kłótni lubpróbując ją zażegnać.

186Wynik testuZapisz sobie po 3 punkty za każdą odpowiedź ©, 2 punkty zakażdą odpowiedź (b) i 1 punkt za odpowiedź (a).Powyżej 55 punktówPromieniujesz pewnością siebie. Nie powinieneś jednak przesa-dzać z otwartością, by inni nie uznali cię za nachalnego lubprzejawiającego skłonność do dominacji. Pamiętaj, że przyda cisię trochę skromności i wrażliwości na sprawy innych ludzi.35-55 punktówNie jesteś osobą przesadnie nieśmiałą (mimo że czasami takuważasz), chociaż nie zmuszasz się do zachowań, które większośćludzi uznałaby za całkiem naturalne. W skrytości ducha podzi-wiasz sposób postępowania osób o bardziej ekspresywnym cha-rakterze. Pamiętaj, że jest ich niewielu oraz że zachowując sięspokojniej, jesteś atrakcyjniejszy dla innych osób, które chętnieprzebywają w twoim towarzystwie.Mniej niż 35 punktówNiektórzy nazwaliby cię „drżącą mimozą”, lecz takich jak ty jestwielu. Nie oznacza to, że jesteś w jakiś sposób gorszy od typowegoekstrawertyka. Wielu ludzi nieśmiałych i skromnych odnosi dużesukcesy w swojej dziedzinie, gdy rozpoznają własne talenty i na-biorą dość śmiałości, by wyzwolić i spożytkować swój wewnętrzny

potencjał.Czf mmmmmm?fiektórzy ludzie są znani z tego, że mówią dokładnie to, comyślą, i myślą dokładnie to, co mówią. Ci sami ludzie,chociaż powszechnie podziwiani, uważani są za osoby,z którymi trudno wytrzymać. Często wcale nie mamy ochoty nanagą prawdę. Z drugiej strony wielu ludzi stosuje coś, co psycho-lodzy nazywają „samoobserwacją kontrolującą”. Osoby, które takpostępują, najpierw dobrze pomyślą, zanim coś powiedzą, staran-nie analizują skutek, jaki ich słowa mogą wywrzeć na innych,i jeśli jest to konieczne, zastępują pierwotne sformułowania niecomniej kontrowersyjnymi. Podczas gdy jedni uważają takie zacho-wanie za taktowne i dyplomatyczne, inni uznająje za nieszczere,a nawet podstępne. Przeprowadź kolejny test, by określić, jakipoziom biegłości osiągnąłeś w samoobserwacji kontrolującej.

1. Czy potrafisz się przekonująco śmiać z dowcipów, które cię nie bawią?c. Czasami, punkty [~

a. Nie.b. Tak.

2. Czy rozpocząłbyś dyskusję na tematy polityczne z osobą, której nie znasz?c. Nie wiem. punkty

a. Tak.b. Nie.

3. Jak byś postąpił, gdyby w trakcie rozmowy okazało się, że nie podzielaszpoglądów religijnych

rozmówcy?

a. Wyraził je

b. Próbował

c. Udawał, że się

w sposób

znaleźć

zgadzasz

stanowczy.

kompromis.

z rozmówcą,

nie wyrażając

swojej opinii.

punkty

187Czy mówisz wymijająco?

4. Czy wyraziłbyś swoje prawdziwe poglądy, gdyby partyjni aktywiści zapukalido twoich drzwi?

a. Zawsze.b. Czasami.c. Nigdy.

punkty

5. Czy uważasz, że bycie szczerym jest ważniejsze od taktowności?a. Nie. b. Tak. c. Czasami. punkty

6. Czy odniósłbyś sukces jako sprzedawca używanych samochodów?a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie. punkty

7. Czy byłbyś dobrym politykiem?a. Nie. b. Tak.

c. Nie wiem.punkty

8. Czy zgadzasz się z twierdzeniem, że każdy z nas wypowiada czasaminiewinne kłamstwa?

a. Tak, b. Nie. c. Nie wiem. punkty F9. Czy zdarzyło ci się powiedzieć nieszczery komplement na temat czyjegoś

wyglądu?

a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty [~10. Czy grzecznie wysłuchujesz ludzi, z którymi się głęboko nie zgadzasz?

a. Tak. b. Nie. . c. Nie wiem. punkty11. Czy, zanim odpowiesz, zastanawiasz się, jakiej odpowiedzi od ciebie

oczekują?

a. Nie wiem. b. Nie. c. Tak. punkty12. Czy chciałbyś zostać prawnikiem?

a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie. punkty13. Czy oczekujesz, że ludzie będą cię trzymać za słowo?

a. Zawsze. b. Rzadko. c. Czasami. punktyCzy mówisz wymijająco?

14. Czy ważne jest dla ciebie posiadanie opinii człowieka, który szczerzewyraża swoje myśli?

a. Bardzo. b. Niezbyt. c. Nie wiem. punkty15. Czy wyraziłbyś własne zdanie, ryzykując stanie się niepopularnym?

a. Tak. b. Nie. c. Możliwe. punkty16. Czy masz trudności z ustaleniem, co naprawdę myślisz

w danej sprawie?

a. Nie. b. Czasami. c. Tak. punkty | |17. Czy uznajesz za ważne, by ludzie bez wahania wierzyli

twoim słowom?a. Nie wiem. b. Czasami. c. Tak.punkty [ |

18. Czy analizując jakąś sprawę, bez trudu dostrzegasz argumenty „za”i „przeciw”?

a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty | |19. Czy potrafisz wyrazić własne myśli?

a. Nie wiem. b. Nie.c. Tak. punkty | |

20. Czy potrafiłbyś sprzedać przedmiot mający wady?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.

punkty

21. Czy starasz się uchodzić za zgodną osobę, nawet w oczach ludzi,których nie lubisz?

a. Czasami. b. Rzadko. c. Często. punkty | |22. Czy w imię świętego spokoju byłbyś gotów powiedzieć ludziom to,

co pragną usłyszeć?

a. Tak. b. Nie. c. Być może. punkty j^] -jgg

Czy mówisz wymijająco?23. Czy zasiadając na ławie przysięgłych, potrafiłbyś sprzeciwić się opinii

pozostałych członków?

a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie. punkty24. Czy uważasz się za osobę taktowną i dyplomatyczną?

a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie. punkty25. Czy uważasz się za osobę szczerą i zasadniczą?

a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.punktyWynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.1. a: 1, b: 3, c: 22. a: 1, b: 3, c: 23. a: 1, b: 2, c: 34. a: 1, b: 2, c: 35. a: 3, b: 1, c: 26. a: 2, b: 3, c: 17. a: 1, b: 3, c: 28. a: 3, b: 1, c: 29. a: 1, b: 3, c: 210. a: 3, b: 1, c: 211. a: 2, b: 1, c: 312. a: 3, b: 2, c: 113. a: 1, b: 3, c: 214. a: 1, b: 3, c: 215. a: 1, b: 3, c: 216. a: 1, b: 2, c: 317. a: 2, b: 1, c: 318. a: 3, b: 1, c: 219. a: 2, b: 1, c: 320. a: 3, b: 1, c: 221. a: 2, b: 1, c: 322. a: 3, b: 1, c: 2

23. a: 1, b: 2, c: 324. a: 2, b: 3, c: 125. a: 1, b: 3, c: 2190Powyżej 70 punktówMaksymalny wynik to 75 punktów. Jeśli otrzymałeś więcej niż 70punktów, bardzo starannie ukrywasz swoje prawdziwe uczuciaprzed innymi. Nie kłamiesz ze złej woli, nie chcesz jednak znosićniedogodności wynikających z uczciwej debaty.Czy mówisz wymijająco?60-69 punktówOsiągnięcie liczby punktów mieszczącej się w tym przedzialewskazuje na to, że pilnie baczysz, by nie urazić nikogo swojąwypowiedzią. Czasami jesteś jednak gotowy powiedzieć przykrąprawdę.50-59 punktówTaki wynik wskazuje, że jesteś raczej uprzejmy niż szczery.Z drugiej strony jednak potrafisz uczciwie rozmawiać z ludźmi.40-49 punktówStarasz się być uczciwy i mówisz to, co myślisz. Zdajesz sobiejednak sprawę, że niektóre twoje opinie mogą ranić innychi dlatego jesteś gotów użyć łagodniejszych słów, by uniknąćkłopotów.30-39 punktówTaki wynik dowodzi, że jesteś szczery w swoich wypowiedziachi nie zwracasz uwagi, czy podoba się to ludziom, z którymirozmawiasz.Poniżej 30 punktówWynik testu wskazuje, że jesteś bardzo uczciwy, lecz brak citaktu. Ludzie cenią to, że mówisz im prawdę, lecz może im się niepodobać, iż czynisz to bez żadnych ogródek.191sycholodzy często interesują się wymiarem ludzkichzachowań określanym mianem „sztywności/elastyczno-ści”. Sztywność postaw łączy się z tym, co Freud nazy-wał zachowaniem analnym. Jest ono typowe dla ludzi, którzydbają o szczegóły i nie widzą świata poza zasadami i przepi-sami. Osobnicy zachowujący się w sposób bardziej elastycz-ny nie zaprzątają sobie głowy drobiazgami, a zasady traktująwyłącznie jako niezobowiązujące wskazówki. Oczywiście lu-dzie znajdujący się na wspomnianych skrajnych biegunachrzadko się rozumieją i nie potrafią ze sobą współdziałać. Abyokreślić stopień sztywności/elastyczności własnych zachowań,odpowiedz na poniższe pytania i przeczytaj interpretację wy-ników.1. Umówiłeś się z kolegą w określonym miejscu i czasie, odpowiednioplanując inne zajęcia. Kolega dzwoni na godzinę przed spotkaniem,prosząc o zmianę terminu, ponieważ wypadło mu coś ważnego.

Co robisz: wynika.

Chętnie ustalasz inny termin i miejsce spotkania.

b.Mówisz, że wolałbyś się z nim spotkać o wyznaczonymczasie.

c.Niechętnie godzisz się na inny termin i nie wiesz, jak spędzić wolnywieczór.

Czy jesteś elastyczny?2. Jak postępujesz, zaplanowawszy trasę wakacyjnej podróży: wynik

a.

Ściśle trzymasz się planu, nawet jeśli w trakcie wycieczki pojawią się

inne ciekawe możliwości.

b.

Przygotowujesz wstępny zarys podróży, ponieważ nie lubisz

niewolniczo trzymać się planu.

c.

Jesteś gotowy zmienić trasę podróży, jeśli pojawią się inne

interesujące możliwości.

3. Nieoczekiwanie dowiadujesz się, że twój pociąg powrotny jest

znacznie opóźniony. Masz dwie możliwości dostania się do domu:czekać lub szukać innego środka transportu.

Co robisz: wynika.Decydujesz się na długie czekanie na pociąg.

b.Sprawdzasz inne możliwości i łapiesz autobus.

c.Jesteś gotów jechać późniejszym pociągiem i odwiedzaszznajomego, który mieszka w pobliżu.

4. Starannie zaplanowałeś menu kolacji, gdy nagle pojawia sięniespodziewana przeszkoda. Dzwoni twój przyjaciel, informując o alergiina określony produkt spożywczy - ten sam, który jest podstawowymskładnikiem zaplanowanego posiłku. Co robisz: wynika.Trzymasz się ustalonego planu, szybko przygotowując daniezastępcze dla przyjaciela.

b.Eliminujesz kłopotliwy składnik i przyrządzasz danie zbliżone dopierwotnego.

c.Z przykrością informujesz przyjaciela, że kolacja jest już, niestety,przygotowana i jeśli nie będzie mógł jej zjeść, powinien cięodwiedzić w innym terminie.

193

Czy jesteś elastyczny?

5. Twój codzienny rozkład zajęć został zagrożony nagłym pojawieniemsię kuzyna z Australii, o którym dawno zapomniałeś. Pyta, czy

mógłby się u ciebie zatrzymać na kilka tygodni. Co robisz: wynika.Cieszysz się z niespodziewanej wizyty i natychmiast zmieniaszplan zajęć, by przyjąć i ugościć niespodziewanego przybysza.

b.Przyjmujesz kuzyna i przez kilka tygodni twoje życie zamienia sięw chaos.

c.Wprowadzasz kilka poprawek do swojego codziennego rozkładu,minimalizując skutki nieoczekiwanej wizyty i zachęcając kuzyna, bydostosował się do twojego układu dnia.

6. Z powodu zaległości w pracy szef prosi cię, abyś został w biurzedłużej niż zwykle. Co robisz: wynika.Pytasz, czy nie można z tym poczekać kilku dni, ponieważ masz jużinne zobowiązania.

b.Zgadzasz się niechętnie i zmieniasz wcześniej ustalony plan.

c.Wyjaśniasz, że już zaplanowałeś wieczór i nie chcesz niczegozmieniać. W drodze kompromisu proponujesz, że przez kilka dnibędziesz pracował w godzinach lunchu.

7. Dzwoni twój fryzjer, informując, że w umówionym terminierezerwację ma jeszcze jedna osoba. Pyta, czy nie mógłbyś przyjśćw innym czasie. Co robisz: wynik194a.Zmieniasz termin wizyty, prosząc o zniżkę, która zrekompensujeniedogodność.

b.Odmawiasz, wyjaśniając, że to nie twoja wina i że musi rozwiązaćten problem z drugim klientem.

c.Bez problemu zgadzasz się na inny termin.

Czy Jesteś elastyczny?8. Jesteś rozczarowany, gdy w teatrze okazuje się, że niema biletów na przedstawienie, które chciałeś zobaczyć.Co robisz:

wynika.Ze stoickim spokojem proponujesz pójście na inną sztukę.

b.Niezadowolony opuszczasz teatr, ponieważ chciałeś obejrzeć właśnietę sztukę i nie masz ochoty na inne przedstawienie.

c.Pod wpływem perswazji towarzyszy zgadzasz się pójść na inneprzedstawienie.

9. Umówiłeś się z kolegą na lunch we włoskiej restauracji.Gdy stajecie przed drzwiami, kolega pyta, czy nie miałbyśnic przeciwko chińskiej kuchni. Co robisz:10. Pracujesz nad dużym projektem, gdy nagle kolega z pracypyta cię, czy nie mógłbyś na chwilę odłożyć tej robotyi popracować z nim nad innym zleceniem.Co robisz:wynika.Nalegasz na włoską restaurację; już postanowiłeś, co chceszzjeść.

b.Wspominasz mimochodem, że cieszyłeś się na myśl o włoskimjedzeniu, lecz zgadzasz się na chińszczyznę.

c.Niechętnie rezygnujesz z włoskich makaronów i zaczynaszmyśleć o smaku słodko-kwaśnym - jednak dopiero po kilku słowachperswazji.

wynika.Kontynuujesz swoją pracę, nawet jeśli jest to niedogodne dlakolegi.

b.Prosisz o kilka chwil, by zakończyć pracę, i przyłączasz siędo kolegi.

c.Wiedząc, że obydwa zlecenia są pilne, niechętnie decydujesz siępomóc koledze.

195196Czy jesteś elastyczny?

11. Na ulicy wpadasz na kolegę, którego bardzo długo nie widziałeś.Zaprasza cię na kawę, by porozmawiać i nadrobić zaległości.Niestety, jesteś bardzo zajęty. Co robisz: wynik

12. Przed wyjściem na oficjalne przyjęcie gospodarz pyta, czynie będzie ci przeszkadzało, jeśli posadzą cię obok innej osoby.

Co robisz:

13. Nieoczekiwany ulewny deszcz niweczy twoje plany pracyw ogrodzie. Nie widać żadnych oznak poprawy pogody.

Co robisz:

a.

Chętnie przyjmujesz zaproszenie i odkładasz na później

zaplanowane zajęcia.

b.

Wyjaśniasz, że jesteś ostatnio bardzo zajęty. Następnie wyjmujesz

kalendarz, by sprawdzić, kiedy masz pierwszy wolny termin.

c.

Informujesz, że masz niewiele czasu z powodu zaplanowanych

wcześniej spotkań.

wynik

a.

Stanowczo oponujesz, ponieważ już zaplanowałeś rozmowę

z pierwszym sąsiadem.

b.

Wyjaśniasz, że nie przywiązujesz wagi do tego, obok kogo cię

posadzą. Chętnie akceptujesz zmianę planu.

c.

Proponujesz inne rozwiązanie, bliższe pierwotnemu.

wynik

a.

Wiesz, że tak w życiu bywa i szybko znajdujesz inne prace

domowe.

b.

Włóczysz się apatycznie po domu, dopóki nie zadzwoni

telefon i kolega nie zaproponuje ci czegoś bardziejpraktycznego.

c.Chociaż czujesz się zagubiony i oszukany przez pogodę, staraszwykonać jakieś prace w ogrodzie, gdy tylko na chwilę przestanie

padać.

Czy jesteś elastyczny?14. Zorganizowałeś ważne spotkanie służbowe, gdy nagle dowiadujesz się, że

najważniejszy uczestnik nie może wziąć w nim udziału. Twoje plany legły w gruzach.Co robisz:

16. Kiedy czujesz się najlepiej, organizując jednodniowy wypad z kolegami? wynika.

Jesteś zasmucony, że musisz zmienić swoje plany, lecz ostatecznie

udaje ci się ustalić inny termin, w którym wszyscy możecie sięspotkać.

b.Nalegasz, aby wspomniana osoba zmieniła swoje plany i mimowszystko wzięła udział w zaplanowanym spotkaniu. W końcu udajeci się ją przekonać.

c.Bez większego problemu ustalasz inny termin spotkania, w którymwszyscy będziecie się mogli spotkać.

15. Twój plan, by zaraz po pracy iść do domu, wziąć relaksującąkąpiel i zjeść smaczną kolację jest zagrożony. Właśnie zadzwoniłzdesperowany kolega, prosząc o chwilę rozmowy.Co robisz: wynika.Zmieniasz swoje plany i umawiasz się z kolegą na drinka.

b.Mówisz koledze, że chętnie go wysłuchasz, lecz pytasz, czy mógłbywpaść do ciebie za jakiś czas, gdy zdążysz odpocząć.

c.Wyjaśniasz, że masz już plany na wieczór, i prosisz, by kolegapoczekał z rozmową do jutra.

wynika.Gdy ustalacie szczegółowy plan i ściśle się go trzymacie.

b.Gdy swobodnie podchodzicie do ustalonego planu, który nie musibyć rygorystycznie przestrzegany.

c.Gdy dokładnie zaplanujecie imprezę, lecz wszystko może uleczmianie w zależności od indywidualnych potrzeb i wymagań.

197Czy jesteś elastyczny?Czy jesteś elastyczny?

17. Kolega chce pożyczyć twój komputer, by napisać CV. Wcześniejzaplanowałeś, że w tym czasie będziesz z niego korzystać.

Co robisz: wynik20. Czy perspektywa zmian napełnia cię:wynika.Proponujesz koledze inny dzień, w którym nie będziesz gopotrzebował.

b.Zmieniasz swoje plany, ponieważ możesz w tym czasie robić cośinnego.

c.Wyjaśniasz, że tego dnia planowałeś korzystać z komputera. Staraszsię jednak tak zaplanować pracę, by każdy mógł z niego skorzystać,i dajesz mu komputer na popołudnie.

18. Wygrałeś wakacje we dwoje na Cyprze. Wieczorem, tuż przedzaplanowanym odlotem, dzwoni do ciebie ktoś z biura podróży, mówiąc,że w hotelu, w którym miałeś się zatrzymać, panuje epidemia.Przedstawia ci inne propozycje. Co wybierasz: wynika.Pobyt w sąsiednim hotelu (rzekomo bezpiecznym), ponieważ bardzopragniesz poznać Cypr.

b.Wyjazd na jedną z wysp greckich, uradowany niespodziewanązmianą planów.

c.Zmianę terminu podróży, gdy sytuacja w hotelu wróci do normy;chcesz dostać dokładnie to, co wygrałeś i do czego masz prawo.

19. Właśnie miałeś wziąć swój codzienny poranny prysznic, gdy w twoimdomu pojawił się gość, który musi skorzystać z prysznicadokładnie w tym samym czasie. Co robisz: wynika.Ustalacie, że co drugi dzień jeden z was będzie wstawał wcześnieji starasz się trzymać swojego rozkładu.

b.Tłumaczysz, że musisz się trzymać ustalonego rozkładu. Twój gośćbędzie musiał zmienić godzinę kąpieli lub o niej zapomnieć.

c.Zmieniasz porę kąpieli, dostosowując się do rozkładu gościa.

a.Strachem; lubisz to, co znasz, i wolisz się trzymać ustalonegoplanu.

b.Przyjemnym oczekiwaniem; nie znosisz monotonii i wolisz prowadzićmniej przewidywalne, spontaniczne życie.

c.Lekkim drżeniem; wolisz to, co znane, od nieznanego lubwymagającego zmiany zachowania lub postawy.

21. Czy uważasz się za osobę:

23. Czy rezerwując z dużym wyprzedzeniem bilet na długą podróżpociągiem:wynika.Ściśle przestrzegającą reguł i przepisów.

b.Potrafiącą się przystosować do zmiennych okoliczności.

c.Szukającą kompromisów, by zminimalizować potrzebę adaptacji donowych warunków.

22. Czy wolisz, by przypominano ci o tym, co masz do zrobienia? wynik

a.

Codziennie - dzięki temu nie zapomnisz o codziennych

obowiązkach, jednocześnie jesteś gotowy do wprowadzenia zmian,

jeśli zajdzie tego potrzeba.

b.

Kilka dni wcześniej, abyś mógł przygotować plan działania, którego

będziesz się trzymał.

c.

W miarę zbliżania się terminu wykonania poszczególnych zadań.

W ten sposób unikasz potrzeby zmiany planów, jeśli coś ciwypadnie.

wynika.

Prosisz o otwartą rezerwację, bez podania konkretnej daty, by nie

być do niczego zobowiązanym.

b.

Ustalasz planowaną datę podróży, dopytując się o możliwość dokona-

nia przesunięcia terminu wyjazdu, gdyby twoje plany uległy zmianie.

c.

Ustalasz datę podróży i upewniasz się, że nic nie zakłóci twoich

planów.

199


24. Twoja wyprawa do muzeum kończy się fiaskiem, gdy odkrywasz,że z powodu nieprzewidzianych okoliczności placówka jest zamknięta.

Czy czujesz się: wynika.Nieco rozdrażniony, lecz wspólnie z przyjaciółmi postanawiaszprzełożyć wizytę w muzeum na inny termin i idziesz z nimi na spacer.

b.Zły i oburzony - nie lubisz zmieniać planów.

c.Zirytowany i zagubiony, dopóki kolega nie przypomina ci, że możnaodłożyć zwiedzanie muzeum na następny dzień.

25. Kolega zaproponował zawieźć cię na lotnisko. Niestety nieoczekiwanewydarzenia zatrzymują go w domu, a ty nie masz środka transportu.Co robisz: wynika.Prosisz o pomoc kogoś innego - zostawiłeś sobie trochę czasuw rezerwie.

b.Czujesz się zagubiony i wpadasz w panikę - trudno ci siędostosować do nieprzewidzianych okoliczności.

c.Dręczą cię obawy, dopóki kolega nie zaproponuje ci kogośw zastępstwie.

Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.200

1. a: 3, b: 1, c: 22. a: 1, b: 3, c: 23. a: 1, b: 2, c: 34. a: 2, b: 3, c: 15. a: 3, b: 1, c: 26. a: 2, b: 3, c: 17. a: 2, b: 1, c: 38. a: 3, b: 1, c: 29. a: 1, b: 3, c: 210. a: 1, b: 3, c: 211. a: 3, b: 1, c: 212. a: 1, b: 3, c: 213. a: 3, b: 2, c: 114. a: 2, b: 1, c: 315. a: 3, b: 2, c: 116. a:l , b: 3, c: 217. a: 1, b: 3, c: 218. a: 2, b: 3, c: 119. a: 2, b: 1, c: 320. a: 1, b: 3, c: 2

21. a: 1, b: 3, c: 222. a: 2, b: 1, c: 3


23. a: 3, b: 2, c: 124. a: 3, b: 1, c: 225. a: 3, b: 1, c: 2

60-75 punktówMaksymalny wynik to 75 punktów. Rezultat w przedziale od 60 do75 punktów wskazuje, że jesteś gotowy dostosować się do innych,lecz musisz uważać, by ludzie mający skłonność do manipulowaniainnymi nie nadużywali twojej elastyczności.40-59 punktówWynik od 40 do 59 punktów wskazuje, że jesteś osobą, która lubiwiedzieć, co ma do zrobienia każdego dnia, jest jednak zdolna dospontanicznej zmiany rozkładu zajęć, pod warunkiem że niebędzie to zbyt niewygodne.Poniżej 40 punktówWynik poniżej 40 punktów stanowi ostrzeżenie, że zbliżasz się doniebezpiecznego momentu, w którym brak elastyczności może ciuniemożliwić jakąkolwiek spontaniczność i przeżywanie radościżycia. Każdy, kto narusza twój ustalony porządek dnia, powiniensię mieć na baczności.201hociaż tak postawione pytanie może się wydać zbyt osobi-ste, jest jednak ze wszech miar usprawiedliwione. Podobniejak w przypadku innych cnót i zalet, cieszymy się z tego,jacy jesteśmy czyści, i rozprawiamy o tym, jak niechlujni są nasisąsiedzi. Pewnego razu, wysiadając z samolotu z Chicago doLondynu, usłyszałem, jak jeden z pasażerów wyraził życzeniewzięcia solidnego, gorącego prysznica. Inny pasażer skomentowałto słowami: „W tym mieście nie musisz wstrzymywać oddechu,

kolego!”. Przeprowadź poniższy test, by przekonać się, czy możesz

uchodzić za schludnego.

1. Podczas wycierania naczyń dostrzegasz, że jeden talerzzostał niedokładnie umyty.

Co robisz:

wynik

a.Kładziesz go na stos naczyń do mycia.

b.Usuwasz brud ściereczką do wycierania naczyń.

c.Wycierasz go powierzchownie i odkładasz jako czysty.

2.(

Dodczas spaceru z psem twój pupil załatwia się na środku ścieżki.

Do robisz: wynik

a.

Zostawiasz odchody tam, gdzie są.

b.

Odciągasz psa na bok, by nie zabrudził ścieżki.

202

c.

Wyjmujesz jednorazową torebkę i sprzątasz psie odchody.

Czy jesteś czysty?

3. Po przyjęciu wracasz zmęczony do domu, marząc o tym, by jak najprędzej położyć się do łóżka. wynika.

Kładziesz się spać bez kąpieli.

b.

Myjesz się mechanicznie, marząc o tym, by jak najprędzej pójść spać.

c.

Myjesz się pospiesznie, obiecując, że weźmiesz kąpiel jutro rano.

4. Zaspałeś i musisz się spieszyć, by zdążyć na czas do pracy.

Co robisz: wynika.Myjesz się dokładnie, nawet jeśli nie będziesz miał czasu na śniadanie.

b.

Myjesz się pospiesznie, mając nadzieję, że nikt tego nie zauważy.

c.Zapominasz o myciu, zwyczajnie nie masz na to czasu.

5. Wykonujesz drobne prace w ogródku, gdy twój partner woła cięna obiad. Co robisz:

6. Po odbytym spacerze wchodzisz do domu, wnosząc błoto nadywan. Co robisz:

7. Przypominasz sobie, że samochód dawno nie był myty.Jest bardzo brudny. Co robisz:

wynik

a.

Biegniesz prosto do stołu - po wysiłku fizycznym masz duży apetyt!

b.

Starannie myjesz ręce - trzeba uważać, by nie złapać infekcji.

c.

Usuwasz największe zabrudzenia i idziesz jeść.

wynik

a.

Zapominasz o brudzie. Ktoś to kiedyś posprząta.

b.

Biegniesz po środek do czyszczenia dywanów.

c.

Próbujesz usunąć zabrudzenia, lecz szybko rezygnujesz.

wynik

a.

Przy najbliższej okazji zabierasz auto do myjni.

b.

Zapominasz o tym. Przecież i tak znowu się pobrudzi.

c.

Przekupstwem nakłaniasz dzieci, by umyły samochód.

203

Czy jesteś czysty?

8. Jedno z twoich dzieci siada przy stole z brudnymi rękami.Co robisz:

wynik

a.Nie zwracasz na to uwagi. Dzieci już takie są.

b.Mówisz mu, że ma myć ręce, zanim usiądzie do stotu.

c.Wysyłasz dziecko do łazienki, każąc natychmiast umyć ręce.

9.3rzed wyjściem na ważne spotkanie zauważasz, że twoje buty

są brudne. Co robisz:

wynik

a.

Przecierasz je szybko chusteczką.

b.

Nie zwracasz na to większej uwagi. Kto będzie patrzył na twoje buty?

c.

Dokładnie czyścisz obuwie.

10.

I

:irma kanalizacyjna prowadzi prace remontowe w pobliżu

wojego domu. Przez tydzień masz tylko wodę do picia. Czy:

wynik

a.

Umawiasz się z sąsiadem, że będziesz brał u niego prysznic.

b.

Nie przejmujesz się tym. Traktujesz ten okres jak wakacje na

kempingu.

c.

Oszczędzasz wodę pitną i używasz jej do mycia.

11.

Przeprowadzasz w domu mały remont. Co robisz:

wynik

a.

Przykrywasz meble, aby nie pobrudziły się farbą.

b.

Próbujesz przykryć meble najlepiej, jak potrafisz, lecz i tak się

brudzą.

c.

Nie przywiązujesz do tego większej wagi. Usunięciem plam zajmiesz

się później.

12.

3zy jedząc pączki:

wynik

a.

Ze smakiem zlizujesz lukier z palców.

b.

Starannie myjesz ręce po zjedzeniu pączka.

204

c.

Wycierasz ręce chusteczką.

Czy jesteś czysty?

13. Czy użyłbyś własnej chusteczki, by wytrzeć nos dziecka?wynika.Nigdy.

b.Czasami, jeśli nie miałbym pod ręką nic innego.

c.Czemu nie. Nie ma w tym nic złego.

14. Czy mógłbyś korzystać ze wspólnego grzebienia?wynik

a.

Daj spokój!

b.

Gdybym musiał.

c.

Oczywiście. W czym problem?

15. Będąc w restauracji, widzisz, że kelner kładzie na stole używane

serwetki. Co robisz: wynik

a.Skarżysz się kierownikowi.

b.Nie zwracasz na to uwagi, nie lubisz awantur.

c.Postanawiasz napisać o tym do lokalnej gazety.

16. Siedzisz w fotelu dentystycznym. Usta masz otwarte. Wewnątrzjamy ustnej tkwią różne narzędzia. Nagle spostrzegasz, że asystentpodaje lekarzowi brudny instrument z podłogi. Co robisz: wynik

a.Zrywasz się z fotela, by zaprotestować, wypluwając narzędzia nawszystkie strony.

b.Siedzisz cichutko i pozwalasz na wszystko. Co można zrobićz ustami pełnymi metalowych narzędzi?

c.Starasz się o tym nie myśleć. Trochę brudu jeszcze nikomu niezaszkodziło.V17. W jednej z lokalnych restauracji stale przeprowadzają kontroleczystości. Co robisz:wynika.Postanawiasz, że nigdy więcej tam nie pójdziesz.

b.Uznajesz, że skoro jest bezustannie kontrolowana, musi byćnajczystsza ze wszystkich restauracji w okolicy.

c.Postanawiasz poczekać i zobaczyć, czy odwiedzą ją twoiprzyjaciele.

205Czy jesteś czysty?

18. Kolega nie może zjeść swojego dania i proponuje ci jego część.Bardzo lubisz potrawę, którą zamówił.wynika.Z wielki żalem odmawiasz.

b.Grzecznie, lecz stanowczo odmawiasz. Nie jadasz resztek.

c.Z entuzjazmem przyjmujesz propozycję.

19. Czy mógłbyś się wykąpać w wodzie, w której kąpały się inneosoby?wynika.

Tak, bez problemu.

b.Wolałbym umrzeć.

c.Z trudem, gdyby nie było innej możliwości.

20. Czy napiłbyś się wody z publicznej fontanny?wynika.Nigdy.

b.Gdybym był bardzo spragniony.

c.Robię to cały czas.

21. Czy mógłbyś jeść kurczaka palcami?wynika.Tak. Czemu nie?

b.Nie. To okropne!

c.Czasami.

22. Czy regularnie dezynfekujesz twój dom?wynika.Kiedy sobie o tym przypomnę.

b.Regularnie.

c.Rzadko.

23. Czy zawsze myjesz ręce przed posiłkiem?wynika.Czasami, lecz zwykle nie jestem aż tak brudny.

b.Tak, zawsze.

c.

Nie, nie widzę takiej potrzeby.

Czy jesteś czysty?24. Czy odmówiłbyś przyjęcia do domu zwierzątka tylko dlatego,że jest to niehigieniczne?wynika.Nie.

b.Pomyślałbym o tym.Vc.Tak.

25. Czy pozwalasz, by pies polizał cię po twarzy?wynika.Tak, często.

b.Oczywiście, że nie.

c.Czasami trudno jest temu zapobiec.

Wynik testu

Za każdą odpowiedź zapisz sobieokreśloną niżej liczbę punktów.1.a: 3, b:2, c: 114.a:3,b: 2, c: 12.a: 1, b:2, c: 315.a:3,b: 1, c: 23.a: 1, b:

3, c: 216.a:3,b: 2, c: 14.a: 3, b:2, c: 117.a:3,b: 1, c: 25.a: 1, b:3, c: 218.a:2,b: 3, c: 16.a: 1, b:3, c: 219.a:1,b: 3, c: 27.a: 3, b:1, c: 220.a:3,b: 2, c: 18.a: 1, b:2, c: 321.a:1,b: 3, c: 29.a: 2, b:1, c: 322.a:2,b: 3, c: 110.a: 3, b:1, c: 2

23.a2,b: 3, c: 111.a: 3, b:2, c: 124.a1,b: 2, c: 312.a: 1, b:3, c: 225.a1,b: 3, c: 213.a: 3, b-2, c: 1

207Czy jesteś czysty?

Ponad 70 punktówMaksymalny liczba punktów wynosi 75. Jeśli uzyskałeś 70 lubwięcej punktów, jesteś prawdziwym czyścioszkiem. Przesadnatroska o higienę jest czasami związana z neurotycznym, kompul-sywnym i obsesyjnym zachowaniem.60-69 punktówWynik od 60 do 69 punktów wskazuje na bardzo dużą troskęo higienę, co oczywiście jest zdrowym objawem. Czasami życiez tobą może być jednak trudne.50-59 punktówWynik od 50 do 59 punktów wskazuje na bardziej swobodnepodejście do kwestii higieny. Oczywiście, nie jesteś flejtuchem,lecz w nieprzewidzianych okolicznościach, gdy są ku temu powo-dy, lekceważysz sprawy higieny.40-49 punktówJeśli otrzymałeś wynik do 40 do 49 punktów, nie dbasz o higienę,ale wiesz przynajmniej, jak należy postępować.Poniżej 39 punktówTaki wynik jest zbyt odrażający, by go tutaj szerzej rozważać!208mmmmi‘., eśli jesteś człowiekiem, który wita każdy dzień uśmiechemi piosenką, ten test został przygotowany specjalnie dla

ciebie. Tym razem szukamy osób, które dostrzegają jaśniej-szą stronę życia. Oczywiście innym ludziom taka postawa możesię wydać irytująca. Chociaż będą celowo dobierali okrutnesłowa, to do optymistów będzie należał ostatni uśmiech. Uro-dzeni optymiści przechodzą przez życie, znajdując pozytywneaspekty nawet w przykrych sprawach i rzadko dostrzegając pro-blemy. Pozostali śmiertelnicy mogą się jedynie przypatrywaćz boku i zastanowić, jak to możliwe. Co mają ci ludzie? Czy niedostrzegają, że w życiu jest wiele problemów? Czy nie przejmu-ją się tym, że pozostałych przytłaczają wątpliwości i zmartwie-nia? Najwyraźniej - nie. Aby przekonać się, czy jesteś jednymz tych szczęśliwców, przeprowadź następujący test.

1. Jakie uczucia towarzyszą ci pod koniec udanych wakacji?wynika.Jesteś zmartwiony i doświadczasz małej depresji z powodu końcawakacji.

b.Z niecierpliwością czekasz na następne wakacje.

c.Zrelaksowany czekasz na powrót do domu i odbierasz zaległewiadomości.

209Czy jesteś pogodny?

2. Obchodzisz swoje czterdzieste urodziny. Jakie uczucia ci towarzyszą? wynika.

Mam za sobą najlepsze lata.

b.

Chociaż się starzeję, będę korzystał z życia najlepiej, jak potrafię.

c.

Prawdziwe życie zaczyna się po czterdziestce.

3. Przez dziesięć ostatnich lat cieszyłeś się dobrym zdrowiem.

Myślisz sobie:

wynik

a.

To nie może trwać wiecznie.

b.

Miałem szczęście przez ostatnie dziesięć lat, miejmy nadzieję, że nie

opuści mnie przez kolejnych dziesięć.

c.

Będę pracował nad kondycją, aby być zdrowy w przyszłości.

ł. Przechodzisz przez jeden z najtrudniejszych okresów swojego

życia. Jakie myśli ci towarzyszą: wynika.Spotyka mnie więcej trudności niż innych.

b.Życie jest twarde.

c.Życie bywa okrutne, lecz trudna sytuacja nie będzie trwała wiecznie.

5. Właśnie zostałeś zwolniony z pracy bez żadnego ostrzeżenia.Jaka jest twoja reakcja? wynika.Czujesz się tak, jakby to już nastał koniec świata.

b.Jesteś zmartwiony, lecz masz nadzieję, że szybko znajdziesz innąpracę.

c.Jesteś zmartwiony, lecz uważasz, że sytuacja stwarza okazję dozmiany, która na dłuższą metę może się okazać korzystna.

Czy jesteś pogodny?6. Obstawiłeś gonitwę na wyścigach konnych. Jakie maszoczekiwania?8. Jaki jest twój stosunek do podejmowania ryzyka?

9. Dlaczego uprawiasz sport?wynika.Twój koń pewnie się przewróci na pierwszej przeszkodzie.

b.Nie spodziewasz się wygranej, lecz za wydane pieniądze masznadzieję obserwować piękny wyścig.

c.Starasz się rozpracować wygrane przed rozpoczęciem gonitwy.

7. Co pomyślałbyś, słysząc słowa: „W życiu nie ma miejscana ćwiczenia”? wynika.

Poszłoby mi znacznie lepiej, gdybym mógł wcześniej poćwiczyć.

b.Nie zgadzam się, w życiu musi chodzić o coś więcej.

c.To dobrze, że staram się dostać od życia to, co najlepsze.

wynika.Nie ryzykuję, jeśli można tego uniknąć.

b.Myślę, że ryzyko jest czasami potrzebne.

c.Lubię ryzyko; doświadczam dzięki niemu dreszczyku emocji.

wynika.Aby się czymś zająć.

b.Lubię współzawodnictwo iprzyjaźnie,któresię wówczasnawiązuje.

c.Aby wygrać.

10. Co sądzisz o niekorzystnej decyzji, której nie można cofnąć?wynika.Jesteś zirytowany.

b.Próbujesz dostrzec inny punkt widzenia.

c.Być może w przyszłości okaże się to dla ciebie dobre.

211_Czy jesteś pogodny?

11. Właśnie zakończył się twój związek z drugą osobą, chociaż chciałeś go utrzymać. Jakich uczuć doświadczasz? wynik

a.

Czujesz się zdruzgotany.

b.

Kiedyś poczujesz się lepiej, do tego dnia upłynie jednak dużo czasu.

c.

Musisz szybko o wszystkim zapomnieć i dalej żyć.

12. Jaki masz stosunek do zmiany?

wynik

a.

Nic nie zmienia się na lepsze.

b.

Zmiana jest nieuchronna podobnie jak śmierć i podatki.

c.

Jest to dla ciebie zupełnie nowe wyzwanie.

13. Dowiadujesz się, że za 10 minut w ziemię uderzy meteoryt. Istnieje

niewielka szansa, że ktokolwiek przeżyje. Jaka jest twoja reakcja? wynik

a.

I tak musisz kiedyś umrzeć, może stanie się to właśnie teraz.

b.

Idziesz do najbliższych, aby się z nimi pożegnać.

c.

Ktoś musi przeżyć. Zastanawiasz się, co zrobić, aby zwiększyć

swoje szansę.

14. Stoisz na ważnym życiowym rozdrożu, nie wiedząc, którą wybrać

drogę. Co myślisz: wynika.Niezależnie od tego, co zrobię, i tak będzie źle.

b.Żałujesz, że nie możesz się cofnąć, lecz musisz iść do przodu.

c.

0 wszystkim zdecyduje los, droga, którą wybiorę, będzie najlepsza.

15. Przechodzisz trudny okres w relacjach z ludźmi. Co czujesz:wynik212a.Wygląda, że to już jest koniec.

b.Sytuacja ze złej staje się gorsza.

c.Z pewnością uda ci się rozwiązać trudną sytuację.

16. Ty i twój partner macie różne zainteresowania.Co czujesz:Czy jesteś pogodny?wynika.Wasze drogi się rozchodzą.

b.Godzisz się z nieuchronnością zmian, lecz chciałbyś, aby międzywami było tak jak dawniej.

c.Cieszysz się z rozwoju partnera, przekonany, że różnezainteresowania pozwolą się wam rozwijać się jako jednostkom.

17. Jaki masz stosunek do jesieni?wynika.Doświadczasz niewielkiej depresji, że niedługo nadejdziezima.

b.Nie doświadczasz żadnych szczególnych uczuć - to zwyczajnapora roku.

c.To piękna pora roku.

18.0 czym myślisz, gdy nagle odczuwasz dziwny ból?

19. Jak reagujesz, gdy ktoś zaczyna mówić o „starych, dobrych czasach”? wynika.

Zamartwiasz się, że może to być coś poważnego.

b.

Masz nadzieję, że ból szybko minie. Jeśli to nie nastąpi, na wszelki

wypadek pójdziesz do lekarza.

c.

Nie zwracasz na to uwagi. Małe bóle czasami pojawiają się

i znikają.

wynik

a.

Zgadzasz się, że kiedyś życie było lepsze.

b.

W przeszłości były dobre dni, będą też w przyszłości.

c.

Ogólnie życie staje się coraz lepsze; czeka nas jeszcze wiele

wspaniałych dni.

213

Czy jesteś pogodny?

20. Jaką rolę w życiu odgrywa przypadek?wynika.Dużą.

b.Niektórzy ludzie mają więcej szczęścia od innych.

c.Każdy w pewnym stopniu decyduje o własnym szczęściu.

21. Znalazłeś się w sytuacji zagrażającej twojemu życiu, jakbohaterowie filmu Płonący wieżowiec, uwięzieni na ostatnim piętrzebiurowca. O czym myślisz? wynika.To już jest koniec, umieram.

b.Jak ja się tutaj w ogóle znalazłem? To przypomina zły sen.

c.Urządzę sobie prawdziwe święto, gdy tylko się stąd wydostanę.

22. Właśnie doświadczyłeś jednego z największych rozczarowańswojego życia. Jaka jest twoja reakcja? wynika.Zawsze mnie to spotyka.

b.Czuję się tak, jakbym otrzymał cios w brzuch.

c.

W życiu się raz wygrywa, raz przegrywa.

23. Wychodzisz na kolację ze znajomymi. Wieczór okazuje sięcałkowitą klapą; czekacie dwie godziny na zamówione daniei w końcu wszystko jest zimne. Jaka jest twoja reakcja?wynik

a.Zawsze, gdy idę się zabawić, spotyka mnie coś takiego.

b.Wspólnie dochodzicie do wniosku, że nic nie można na to poradzići że takie sytuacje często się obecnie zdarzają.

2,4c.Chociaż śmiejesz się z zaistniałej sytuacji, piszesz skargę dodyrekcji restauracji, mając nadzieję, że w ramach rekompensatyzostaniesz zaproszony na darmowy posiłek.

Czy jesteś pogodny?24. Otrzymujesz niespodziewany spadek w wysokości 5000 funtów.Jaka jest twoja reakcja? wynika.Niewiele można dzisiaj zdziałać za 5000 funtów.

b.Pozwolę sobie na jakąś małą przyjemność, na którą nie było mnieostatnio stać.

c.Szczęście chodzi parami - z pewnością spotka mnie jeszcze cośmiłego.

25. Tracisz panowanie nad samochodem, który raptownie dachujei wpada do rowu. Wychodzisz bez szwanku z auta leżącegona dachu. Jaka jest twoja pierwsza reakcja?wynika.O nie. Mój samochód wygląda okropnie! Nic już z niego niebędzie!

b.A to pech. Będę się musiał użerać z firmą ubezpieczeniową.Ciekawe, ile czasu zajmie naprawa?

c.Mam szczęście, że przeżyłem.

Wynik testuZapisz sobie:3 punkty za każdą odpowiedź ©;2 punkty za każdą odpowiedź (b);1 punkt za każdą odpowiedź (a).Powyżej 55 punktówMaksymalna liczba punktów wynosi 75. Jeśli uzyskałeś powyżej55 punktów, można ci tylko pozazdrościć optymistycznego spojrze-

nia na świat. Nie znasz bezsennych nocy, upływających na rozmyś-laniach o rzeczach, które mogą się nigdy nie wydarzyć. Jesteświecznym optymistą, który zawsze dostrzega jaśniejszą stronęwydarzeń i wierzy, że każda sytuacja może przynieść korzystnerozwiązanie. Można ci tylko pozazdrościć - pod warunkiem że niejesteś naiwny i rozumiesz, iż w życiu mogą się zdarzyć trudne215Czy jesteś pogodny?chwile. Wydajesz się beztroskim człowiekiem, z drugiej strony rozu-miesz, że w życiu można otrzymać to, co najlepsze, tylko wówczas,gdy zaakceptuje się jego wzloty i upadki.35-55 punktówJesteś realistą podobnie jak większość ludzi. Wiesz, że w życiukażdego człowieka zdarzają się wzloty i upadki. Masz nadzieję, żete pierwsze ostatecznie przeważą, a tylko to w końcu się liczy.Chociaż nie uważasz siebie za pesymistę, mógłbyś się czegośnauczyć od wiecznego optymisty i nie przejmować tak bardzo.Pamiętaj, że większość rzeczy, którymi się martwimy, w rzeczywi-stości nigdy się nie zdarza. Po co się martwić na zapas.Mniej niż 35 punktówJesteś urodzonym pesymistą. Nie oznacza to, że jesteś gorszymczłowiekiem - ciągle możesz odnosić sukcesy i mieć wielu przyja-ciół. Nie oznacza to również ciągłego wewnętrznego niepokoju,stałych wątpliwości i zamartwiania się o wszystko. Naucz się niewyolbrzymiać problemów i odsunąć złe myśli na dalszy plan.Spróbuj myśleć o tym, co w życiu pozytywne - wiele osób znaj-duje się w sytuacji gorszej od ciebie. Jeśli uda ci się to osiągnąć- a może cię to kosztować sporo wysiłku - odczujesz korzyści,zarówno zdrowotne, jak i dotyczące ogólnego podejścia do życia.216 irudno dokładnie określić, o co chodzi w pytaniu: „Czyi jesteś religijny?”. Religia przyjmuje odmienne znaczenia dlafe różnych ludzi. Pojęcia religijne funkcjonujące w jednej kul-

turze są zupełnie niezrozumiałe w drugiej. Ponieważ książka tazostała napisana głównie dla Europejczyków, używamy określe-nia „religijny” w odniesieniu do tradycyjnej wiary w jednego Bogaobjawionego w Piśmie Świętym. Takie ujęcie powinno być znaneżydom i muzułmanom, chociaż nie musi być przez nich akcepto-wane. Uzyskanie wysokiego wyniku we wspomnianym teścieoznacza silną wiarę w tradycyjne wartości religijne.1. Czy jesteś wyznawcą jednej ze światowych religii?

a. Tak. b. Nie. c. Jedynie

formalnie.

2. Czy wierzysz, że Bóg odpowiada na modlitwy?a. Zawsze. b. Czasami. c. Nigdy.punktypunkty3. Czy wierzysz, że moralność ma źródło w Bogu?

a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty4. Czy wierzysz, że ludzie są karani za swoje grzechy?

a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie. punkty5. Czy wierzysz, że cnota jest sama w sobie nagrodą?

a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty217

Czy jesteś religijny?

6. Czy wierzysz w życie po śmierci?a. Tak. b. Nie.

c. Nie wiem.7. Czy wierzysz, że świat został stworzony przez Boga?


8. Czy wierzysz, że Bóg zna nasze uczynki?a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie.

9. Czy wierzysz w istnienie złe?a. Nie. b. Tak.

c. Nie wiem.10. Czy choroba może zostać uleczona dzięki wierze religijnej?


11. Czy wierzysz w cuda?a. Nie wiem. b. Tak.

c. Nie.punkty

punkty

Dunkty

punkty

punkty

punkty

12. Czy wierzysz, że Bóg działa w świecie?

a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty F13. Czy chodzisz do kościoła?

a. Często. b. Od czasu do czasu. c. Nigdy. punkty14. Czy wierzysz, że religia wzbogaciła twoje życie?

a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie. punkty15. Czy zastanawiasz się na religijnymi konsekwencjami swojego

postępowania?

a. Zawsze. b. Nigdy. c. Zwykle. punkty16. Jak ważna jest w twoim życiu religia?

a. Nie jest ważna. b. Bardzo ważna. c. Stosunkowo punkty

ważna.


17. Czy wierzysz, że tylko jedna religia jest prawdziwa?a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie.

punkty

18. Czy czytasz czasopisma religijne?a. Często. b. Czasami, c. Nigdy. punkty f

19. Czy chciałbyś być księdzem, pastorem, rabinem?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.

20. Czy mógłbyś żyć bez religii?a. Nie wiem. b. Nie.

c. Tak.punktypunkty21. Czy szukasz u Boga wskazówek we własnym życiu?

a. Zawsze. b. Czasami. c. Nigdy. punkty F22. Czy wierzysz, że nauki i religii nie da się pogodzić?

a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty f23. Czy wiara religijna daje ci odwagę w trudnych sytuacjach życiowych?

a. Zawsze. b. Czasami. c. Nigdy. punkty |~24. Czy wierzysz w dogmaty swojej religii?

a. Dokładnie. b. Nie. c. W swobodny sposób, punkty

25. Czy wątpisz w istnienie Boga?a. Nigdy. b. Czasami.

c. Zawsze.26. Czy podajesz w wątpliwość nauki swojego kościoła?a. Często. b. Czasami. c. Nigdy.punktypunkty27. Czy wielkie życiowe nieszczęście skłoniłoby cię do porzucenia religii?

a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty |Czy jesteś religijny?

28. Czy wierzysz w sąd ostateczny nad wszystkimi?


29. Czy dostrzegasz Boże działanie w codziennych życiowychsytuacjach?


30. Czy jesteś gotowy cierpieć za wiarę?a. Nie wiem. b. Nie. c. Tak.

31. Czy byłbyś gotowy umrzeć za wiarę?a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie.

32. Czy religia jest najważniejszą sprawą w twoim życiu?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.

33. Czy zaakceptowałbyś małżeństwo swojego dziecka z kimś,kto wyznaje inną religię?


34. Czy mógłbyś poślubić wyznawcę innej religii?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.

35. Czy akceptujesz małżeństwa osób wyznających różne religie?a. Nie. b. Tak, c. Nie wiem.

36. Czy utrzymujesz kontakty towarzyskie z wyznawcami innychreligii?

a. Często. b. Nigdy. c. Czasami. punkty [~punkty

punkty

punkty

punkty

punkty

punkty

punkty

punkty

37. Ile wiesz na temat innych religii?

a. Dużo. b. Niewiele. c. Nic.


38. Czy religioznawstwo porównawcze powinno być jednym ze szkolnychprzedmiotów?

a. Nie wiem. b. Nie. c. Tak. punkty39. Czy twoje dzieci powinny uczyć się w szkole o innych religiach?

a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty V40. Czy pozwoliłbyś swoim dzieciom chodzić do szkoły, w której uczy sięo różnych religiach?

a. Nie. b. Nie wiem. c. Tak. punkty41. Czy posłałbyś dziecko do szkoły religijnej, gdyby pojawiła się takamożliwość?

a. Nie.b. Tak.

c. Nie wiem. punkty P

42. Czy zaakceptowałbyś członka rodziny, który nawrócił się nainną religię?

a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty P43. Czy potrafiłbyś pracować z osobami, które praktykują inną religię?

a. Nie. b. Nie wiem. c. Tak. punkty | |44. Czy poruszasz tematy religijne w codziennych kontaktach ze

znajomymi?

a. Często. b. Czasami. c. Nigdy. punkty45. Czy próbujesz nawracać innych na swoją wiarę?a. Czasami. b. Często. c. Nigdy.punktypunkty46. Czy wierzysz, że członkowie innych religii (lub żadnej) są skazani

na potępienie?

a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty221Czy jesteś religijny?47. Czy wysłuchałbyś człowieka usiłującego nawrócić cię na inną religię?

a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty48. Czy aprobujesz seks nawet wówczas, gdy nie służy prokreacji?

a. Nie. b. Nie wiem. c. Tak. punkty49. Czy uważasz, że większość ludzi jest grzeszna?


punkty

50. Czy uważasz, że wartości moralne bez religii nie są możliwe?a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty |~

Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.2221. a: 3,2. a: 3,3. a: 1,4. a: 2,5. a: 1,6. a: 3,7. a: 1,8. a: 2,9. a: 1,10. a: 3,11. a: 2,12. a: 1,13. a: 3,14. a: 3,15. a: 3,16. a: 1,b: 1, c: 2b: 2, c: 1b: 3, c: 2b: 3, c: 1b: 3, c: 2b: 1, c: 2b: 3, c: 2b: 3, c: 1b: 3, c: 2b: 1, c:2b: 3, c: 1b: 3, c: 2b: 2, c: 1b: 2, c: 1b: 1, c: 2b: 3, c: 217. a:

18. a:19. a:20. a:21. a:22. a:23. a:24. a:25. a:26. a:27. a:28. a:29. a:30. a:31. a:32. a:2, b: 3, c: 13, b: 2, c: 13, b: 1, c: 22, b: 3, c: 13, b: 2, c: 11, b: 3, c: 23, b: 2, c: 13, b: 2, c: 13, b: 2, c: 11, b: 2, c: 33, b: 1, c: 23, b: 1, c: 21, b: 3, c: 22, b: 1, c: 33, b: 2, c: 13,b: 1, c: 2Czy jesteś religijny?33. a: 2, b: 3, c: 134. a: 1, b: 3, c: 235. a: 3, b: 1, c: 236. a: 1, b: 3, c: 237. a: 1, b: 2, c: 338. a: 2, b: 3, c: 139. a: 3, b: 1, c: 240. a: 3, b: 2, c: 141. a: 1, b: 3, c: 242. a: 1, b: 3, c: 243. a: 3, b: 2, c: 144. a: 3, b: 2, c: 145. a: 2, b: 3, c: 146. a: 3, b: 1, c: 247. a: 1, b: 3, c: 248. a: 3, b: 2, c: 149. a: 2, b: 1, c: 350. a: 3, b: 1, c: 2

Ponad 125 punktówMaksymalny rezultat wynosi 150 punktów. Jeśli uzyskałeś ponad125 punktów, jesteś tradycyjnie wierzącą osobą, która nie maczasu na wątpliwości, nowoczesne poglądy lub opinie inne odwłasnych. Taka postawa może nie być zbyt popularna, skorojednak uważasz, że Bóg sprawuje kontrolę nad całym twoimżyciem, nie musisz zwracać uwagi na to, co mówią inni.110-124 punktówJeśli uzyskałeś wynik od 110 do 124 punktów, nadal pozostajeszpod silnym wpływem tradycyjnych wartości, lecz nie jesteś przeznie całkowicie ograniczony. Czasami pozwalasz sobie nawet nawątpliwości, chociaż nie jest możliwe, byś na dłużej stracił wiarę.95-109 punktówJeśli uzyskałeś od 95 do 109 punktów, nie jesteś tradycyjnyw swoich poglądach, lecz religia nadal odgrywa ważną rolę w two-im życiu. Uważasz, że zagadnienia religijne są bardzo trudnei jesteś gotowy przemyśleć inny punkt widzenia.80-94 punktówJeśli uzyskałeś od 80 do 94 punktów, nie jesteś wielkim trady-cjonalistą, w rzeczywistości możesz mieć poważne zastrzeżeniadotyczące nauki Kościoła i różnych praktyk religijnych. 223Czy jesteś religijny?65-79 punktówWynik w przedziale od 65 do 79 punktów wskazuje, że maszpoważne wątpliwości dotyczące wartości i znaczenia tradycyjnychprzekonań religijnych i nie scharakteryzowałbyś siebie jako oso-by tradycyjnie „wierzącej” według naszej definicji.Poniżej 65 punktówWynik niższy od 65 punktów wskazuje, że nie interesujesz sięreligią, a wobec zagadnień związanych z religią masz wyjątkowosceptyczną postawę. Na pewno nie uważasz siebie za osobęreligijną w tradycyjnym tego słowa znaczeniu i masz mało czasudla osób, którym bliskie są sprawy religii.m mmmm są mmmmm.zy witasz każdy dzień uśmiechem i piosenką? A może two-je życie jest szare i pozbawione radości? Chociaż szczęściejest jednym z najważniejszych czynników decydującycho zdrowiu umysłowym człowieka, trudno ustalić, co stanowi jegoźródło? Wymienia się wiele różnorodnych czynników, takich jakzarobki, związki łączące członków rodziny, poczucie zadowoleniaz pracy itd., które wywierają wpływ na nasze szczęście. Rzadkodostarczają one jednak pełnego obrazu. Niektóre osoby mająradosne usposobienie bez względu na okoliczności, w których sięznajdują, inni zamartwiają się nawet wtedy, gdy żyją w luksusie.Spróbuj ustalić, czy jesteś szczęśliwy, odpowiadając na poniższepytania.1. Czy budzisz się rano, pełen oczekiwań dotyczących nowego

dnia?

a. Zawsze. b. Czasami. c. Rzadko. punkty2. Czy lubisz swoją pracę?

a. Niezbyt. b. Trochę. c. Bardzo. punkty3. Ilu masz przyjaciół?

a. Wielu.b. Wystarczającą c. Niewielu. punktyliczbę.4. Czy pozostajesz w trwałym związku z drugą osobą?

a. Nie. b. Tak. c. W tej chwili nie. punkty nncCzy czujesz się szczęśliwy?

5. Czy stan świata cię interesuje?a. Czasami. b. Tak.

c. Nie6. Czy czujesz się pewnie, myśląc o własnej przyszłości?

a. Nie. b. Tak. c. W dużym

stopniu.

7. Czy przejmujesz się sytuacją polityczną?a. Nigdy. b. Czasami. c. Często.

8. Czy jesteś zabezpieczony finansowo?a. Całkiem dobrze, b. Tak. c. Nie.

9. Czy masz inne zainteresowania oprócz pracy?a. Wiele. b. Kilka. c. Niewiele.

10. Czy radośnie znosisz kłopoty?a. Nie. b. Nie wiem. c. Tak.

11. Czy miewasz napady lęku?a. Czasami. b. Często. c. Rzadko.

12. Czy masz sprecyzowane przekonania religijne?a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie.

13. Czy uważasz, że świat jest wystarczająco bezpieczny,aby mieć dzieci?


14. Czy czujesz się samotny?a. Często. b. Czasami,punkty

punkty

punkty

punkty

ounkty

punkty

Dunkty

punkty

punkty

Czy czujesz się szczęśliwy?15. Czy chciałbyś zamienić się życiem z kimś innym?

a. Oczywiście. b. Być może. c. Nie. punkty16. Czy twoje życie rodzinne jest szczęśliwe?

a. Zwykle. b. Rzadko. c. Czasami. punkty17. Czy martwisz się, myśląc o starości?

a. Często. b. Czasami. c. Rzadko. punkty18. Czy mógłbyś być biedny, lecz szczęśliwy?

a. Nie wiem. b. Nie. c. Tak. punkty19. Czy lubisz snuć plany na przyszłość?

a. Często. b. Rzadko. c. Czasami. punkty [~20. Czy potrafisz stanąć na nogach po doznanej porażce?

a. Łatwo. b. Całkiem dobrze, c. Z trudnościami, punkty21. Czy uważasz się za szczęśliwego?

a. Zwykle. b. Rzadko.

c. Czasami.punkty

22. Czy chciałbyś zmienić pracę?a. Tak. b. Możliwe. c. Nie. punktyc. Rzadko.

punkty

23. Czy często żałujesz tego, jak potoczyło się twoje życie?a. Trochę. b. Kilka razy. c. Wiele razy.

24. Czy dobrze sypiasz?a. Zwykle. b. Czasami.

c. Rzadko.25. Czy ogólnie cieszysz się dobrym zdrowiem?a. Nie. b. Mniej więcej. c. Tak.

punktypunktypunkty227Czy czujesz się szczęśliwy?Wynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.1. a: 3, b: 2, c: 12. a: 1, b: 2, c: 33. a: 3, b: 2, c: 14. a: 1, b: 3, c: 25. a: 2, b: 1, c: 36. a: 1, b: 3, c: 27. a: 3, b: 2, c: 18. a: 2, b: 3, c: 19. a: 3, b: 2, c: 110. a: 1, b: 2, c: 311. a: 2, b: 1, c: 312. a: 3, b: 2, c: 113. a: 1, b: 3, c: 214. a: 1, b: 2, c: 315. a: 1, b: 2, c: 316. a: 3, b: 1, c: 217. a: 1, b: 2, c: 318. a: 2, b: 1, c: 319. a: 3, b: 1, c: 220. a: 3, b: 2, c: 121. a: 3, b: 1, c: 222. a: 1, b: 2, c: 323. a: 2, b: 3, c: 124. a: 3, b: 2, c: 125. a: 1, b: 2, c: 3Czy czujesz się szczęśliwy?45-54 punktówWynik od 45 do 54 punktów wskazuje, że potrafisz cieszyć sięszczęściem, lecz w twoim życiu kilka rzeczy uniemożliwia ci osiąg-nięcie pełni zadowolenia.35-44 punktówJeśli uzyskałeś od 35 do 44 punktów, jesteś przytłoczony kłopo-tami i trudno ci znaleźć prawdziwe szczęście.30-34 punktówWynik od 30 do 34 punktów wskazuje, że masz prawdziweproblemy i doświadczasz niewiele radości. Możesz pomyśleć o za-sięgnięciu fachowej porady.Poniżej 30 punktówJeśli uzyskałeś mniej niż 30 punktów, naprawdę cierpisz. Twojeżycie jest pełne smutku i brak w nim prawdziwej radości. Dobrzezrobisz, szukając fachowej pomocy.Powyżej 65 punktówMaksymalny rezultat to 75 punktów. Jeśli uzyskałeś powyżej

65 punktów, nie masz się czym martwić. Jesteś jedną z osób, dlaktórych życie jest nieprzerwanym pasmem słonecznych dni. Innimogą ci tylko pozazdrościć.55-64 punktówJeśli uzyskałeś od 55 do 64 punktów, jesteś zadowolony z życia.Na twoim niebie jest niewiele chmur. Czasami pojawiają sięsytuacje, które mogą ci przysporzyć zmartwień, lecz w większościwypadków potrafisz sobie z nimi poradzić.229Jisfssoniższy test dotyczy dwóch zagadnień, które są ze sobą„związane. Pierwszym zagadnieniem jest twój obecny stanzdrowia. Opracowaliśmy szczegółowe pytania dotyczącetwojej sprawności fizycznej, chorób, które przeszedłeś, chorób, na

które chorowali twoi bliscy, itp. W naszym teście chodzi również

o określenie twojej postawy do zdrowia. Czy stan zdrowia jest dla

ciebie naprawdę ważny? Czy robisz wszystko, by go poprawić?

A może zaliczasz się do tych, którzy uważają, że troska o zdrowiejest stratą czasu? Czy jesz i pijesz to, co lubisz, nie dbająco aktywność fizyczną? Poniższe pytania pozwolą ci na dokładnąocenę sytuacji w tej dziedzinie, bez nadwątlania zbytnio twych sił.

1. Ile razy w tygodniu ćwiczysz?a. Kilka. b. Raz lub dwa. c. W ogóle nie punktyćwiczę.

2. Czy uprawiasz jakąś dyscyplinę sportową?a. Nigdy.b. Często. c. Czasami. punkty l~

3. Czy wykonujesz ćwiczenia poprawiające krążenie(aerobik, bieganie)?

a. Często. b. Nigdy. c. Czasami. punkty

4. Czy sprawdzasz swój poziom cholesterolu?a. Od czasu do b. Regularnie. c. Nigdy. punkty230 czasu.eś zdrowy?

5. Czy mierzysz sobie ciśnienie?a. Nigdy. b. Od czasu do czasu. c. Regularnie. punkty

6. Czy twoje ciśnienie jest w normie?a. Tak. b. Jest za wysokie. c. Jest za niskie, punkty

7. Czy podejmujesz próby zrelaksowania się?a. Często. b. Czasami. c. Nigdy. punkty

8. Czy przeprowadzasz okresowe badania lekarskie?a. Czasami. b. Regularnie. c. Nigdy, punkty

9. Czy masa twojego ciała odpowiada wzrostowi?a. Mam

nadwagę.

b. Tak.

10. Czy się przejadasz?a. Nigdy. b. Czasami.

c. Często.

11. Czy pijesz alkohol, tłumacząc sobie, że to dla twegozdrowia?

a. Czasami. b. Często. c. Nigdy.

12. Czy palisz?a. Nigdy.b. Czasami.

14. Czy dobrze sypiasz?a. Nigdy. b. Czasami.

c. Zawsze.c. Mam punktyniedowagę.punktypunktyc. Regularnie. punkty13. Czy potrafiłbyś biec przez pięć minut i nie mieć problemuze złapaniem oddechu?a. Oczywiście. b. Prawdopodobnie. c. Nie. punktypunkty231Czy jesteś zdrowy?

15. Czy czujesz się zestresowany w pracy?a. Nie. b. Bardzo. c. W rozsądnym stopniu, punkty

16. Czy idziesz po poradę do lekarza, jeśli zauważysz coś niepokojącego?a. Nigdy. b. Zawsze. c. Czasami. punkty

17. Czy w twojej rodzinie były przypadki zachorowań na serce?a. Tak. b. Nie. c. Jeden lub dwa. punkty

18. Czy w twojej rodzinie były przypadki zachorowań na raka?a. Nie. b. Jeden lub dwa. c. Tak. punkty

19. Czy twoi krewni dożywają późnej starości?a. Niektórzy. b. Tak. c. Nie.

20. Czy spodziewasz się dożyć sędziwej starości?a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie.punktypunkty

21. Czy uprawiasz jakieś ćwiczenia umysłowe, np. medytację?a. Nigdy. b. Zawsze. c. Czasami. punkty

22. Czy uważasz się za zdrowego człowieka?a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie.punkty

23. Czy uważasz, że jesteś sprawny fizycznie?a. Tak. b. Nie. c. Stosunkowo sprawny, punkty

24. Czy uważasz, że twoje ciało jest elastyczne (jak na twój wiek)?a. Nie. b. Raczej tak. c. Bardzo. punkty F

25. Czy w ciągu ostatnich dziesięciu lat chorowałeś na poważne choroby?a. Nie.232b. Tylko na jedną. c. Na więcej niż jedną, punktyCzy jesteś zdrowy?

26. Czy w twojej rodzinie były przypadki choroby umysłowej?a. Wiele. b. Żadnego. c. Niewiele. punkty

27. Czy cierpisz na jakieś zaburzenia psychiczne?a. Nigdy. b. Stale. c. Od czasu do czasu, punkty F

28. Czy kiedykolwiek chorowałeś na astmę, egzemę lub katarsienny?

a. Nie. b. Tak. c. Na wszystkie trzy. punkty

29. Czy cierpisz na jakąś przewlekłą chorobę (na przykładcukrzycę)?

a. Nie. b. Więcej niż jedną. c. Jedną. punkty

30. Czy w ciągu ostatnich dziesięciu lat byłeś w szpitalu?a. Nigdy. b. Więcej niż raz. c. Raz. punkty

31. Czy chodzisz regularnie na badanie wzroku?a. Tak. b. Kiedy sobie o tym przypomnę, c. Nie. punkty

32. Czy badasz swój słuch?a. Kiedy sobie o tym przypomnę, b. Regularnie c. Nigdy. punkty

33. Czy regularnie kontrolujesz stan swoich zębów?a. Tak. b. Kiedy c. Nie.pamiętam.punkty

34. Czy sprawdzasz sobie puls?a. Nie. b. Tak.c. Bardzo rzadko, punkty

35. Czy po solidnym przygotowaniu mógłbyś przebiec 15 kilometrów?a. Bez problemu, b. Z trudem, c. Nigdy. punktyCzy jesteś zdrowy?

36. Czy wchodzisz po schodach, zamiast korzystać z windy?a. Nigdy.b. Czasami.c. Zawsze.punkty

37. Czy irytują cię rozmowy na temat zdrowego sposobu życia?a. Nie. b. Tak. c. Czasami. punkty

38. Czy liczysz kalorie?a. Nigdy. b. Zawsze.

c. Czasami.

39. Czy martwisz się z powodu ilości zjadanego tłuszczu?a. Zawsze. b. Nigdy. c. Czasami.punktypunkty

40. Czy zwracasz uwagę na ilość spożywanych warzyw i owoców?a. Czasami. b. Często. c. Nigdy. punkty

41. Czy pamiętasz o spożywaniu pokarmów bogatych w błonnik?a. Nigdy. b. Czasami. c. Często. punkty

42. Czy jesz rzeczy, które lubisz, chociaż są dla ciebie niezdrowe?a. Czasami. b. Nigdy. c. Zawsze. punkty

43. Czy czytasz artykuły prasowe na temat zdrowia?a. Często. b. Od czasu do czasu. c. Nigdy.punkty

44. Czy traktujesz poważnie informacje o nowych zagrożeniachzdrowotnych, które wywołują powszechną panikę?

a. Czasami. b. Nigdy. c. Zawsze punkty

45. Czy boisz się, że możesz zachorować na jakąś poważną chorobę?a. Często. b. Nigdy. c. Czasami. punkty

46. Czy istnienie AIDS ma jakiś wpływ na twoje życie seksualne?a. Żaden. b. Niewielki. c. Duży. punkty

Czy jesteś zdrowy?

47. Czy mógłbyś odbyć stosunek z przygodnie poznaną osobą?a. Chyba tak. b. Być może.

c. Nie.punkty

48. Czy zawsze myjesz ręce przed jedzeniem?a. Zawsze. b. Nigdy. c. Czasami. punkty [~

49. Czy masz skłonność do ignorowania drobnych problemówzdrowotnych i czekania, aż dolegliwości same ustaną?

a. Czasami. b. Zawsze. c. Nigdy punkty

50. Czy bierzesz sobie do serca poradę lekarza?a. Nigdy. b. Czasami. c. Zawsze. punktyWynik testuZa każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.1. a: 3, b: 2, c: 116. a: 1, b: 3, c: 22. a: 1, b: 3, c: 217. a: 1, b: 3, c: 23. a: 3, b: 1, c: 218. a: 3, b: 2, c: 14. a: 2, b: 3, c: 119. a: 2, b: 3, c: 15. a: 1, b: 2, c: 3

20. a: 3, b: 2, c: 16. a: 3, b: 1, c: 221. a: 1, b: 3, c: 27. a: 3, b: 2, c: 122. a: 2, b: 3, c: 18. a: 2, b: 3, c: 123. a: 3, b: 1, c: 29. a: 1, b: 3, c: 224. a: 1, b: 2, c: 310. a: 3, b: 2, c: 125. a: 3, b: 2, c: 111. a: 2, b: 1, c: 326. a: 1, b: 3, c: 212. a: 3, b: 2, c: 127. a: 3, b: 1, c: 213. a: 3, b: 2, c: 128. a: 3, b: 2, c: 114. a: 1, b: 2, c: 329. a: 3, b: 1, c: 215. a: 3, b: 1, c: 230. a: 3, b: 1, c: 2235Czy jesteś zdrowy?31. a: 3, b: 2, c: 132. a: 2, b: 3, c: 133. a: 3, b: 2, c: 134. a: 1, b: 3, c: 235. a: 3, b: 2, c: 136. a: 1, b: 2, c: 337. a: 3, b: 1, c: 238. a: 1, b: 3, c: 239. a: 3, b: 1, c: 240. a: 2, b: 3, c: 141. a: 1, b: 2, c: 342. a: 2, b: 3, c: 143. a: 3, b: 2, c: 144. a: 2, b: 1, c: 345. a: 3, b: 1, c: 246. a: 1, b: 2, c: 347. a: 1, b: 2, c: 348. a: 3, b: 1, c: 249. a: 2, b: 1, c: 350. a: 1, b: 2, c: 3Powyżej 125 punktówMaksymalny wynik to 150 punktów. Jeśli otrzymałeś powyżej125 punktów, jesteś przypuszczalnie bardzo zdrowym człowie-kiem. Nie tylko cieszysz się dobrym zdrowiem, lecz starasz sięzachować dobrą formę. Niektórym twoja troska o zdrowie możesię wydawać dziwna, lecz nie dbasz o to. Biegaj regularnie i liczkalorie, a będziesz się śmiał ostatni.

110-124 punktówJeśli uzyskałeś wynik od 110 do 124 punktów, nie jesteś fanaty-kiem, lecz zdrowie jest dla ciebie bardzo ważne i często o nimmyślisz. Troszczysz się o siebie i zrobisz wszystko, aby być zdro-wym. Czasami zapominasz o dyscyplinie, lecz nie przynosi ci tożadnej szkody.95-109 punktówJeśli otrzymałeś wynik od 95 do 109 punktów, jesteś zupełniezdrowy. Poświęcasz czas na zachowanie sprawności fizycznej, niejesteś w tym jednak wytrwały. Przypuszczalnie jesteś jednąz osób, które mają dobre intencje, lecz nie starają się ich zreali-236 zować.Czy jesteś zdrowy?80-94 punktówJeśli zdobyłeś od 80 do 94 punktów, nie przywiązujesz wystar-czającego wagi do swojego zdrowia. Niewielkim kosztem mógłbyśznacznie poprawić swoją sytuację, lecz ci na tym nie zależy.65-79 punktówWynik w przedziale od 65 do 79 punktów oznacza, że nie jesteśniezdrowy, a twój styl życia nie sprzyja poprawie sytuacji.Poniżej 65 punktówJeśli otrzymałeś mniej niż 65 punktów, masz poważny problem.Nie troszczysz się o swoje zdrowie i przypuszczalnie całkiem sięzaniedbałeś. Mimo to mógłbyś poprawić swoją sytuację, gdybyśzasięgnął porady lekarza i się do niej zastosował.237ożna odnieść wrażenie, że niektórzy ludzie potrafią sobieporadzić w każdej sytuacji. Pozostawieni na bezludnejwyspie zbudują dom, zdobędą jedzenie i obmyślą sposóbsprowadzenia pomocy. Inni usiądą pod palmą i będą czekać naocalenie. Do której grupy należysz? Dzięki poniższym pytaniombędziesz mógł ustalić, czy jesteś człowiekiem praktycznym, „złotąrączką”, czy istotą beznadziejnie bezradną. Ponieważ żyjemyw czasach równości mężczyzn i kobiet, nie odróżniam zadańprzypisywanych każdej z płci. Uważam, że człowiek, który w dzi-siejszych czasach ma zostać uznany za praktycznego, powinienz równą łatwością wznieść mur z cegły jak upiec ciasto.1. Czy potrafisz naprawiać przedmioty wykonane z drewna?

a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.

2. Czy potrafisz naprawić okno?a. Bez problemu, b. Z trudem.

c. Nie potrafię.3. Czy potrafisz opiekować się dziećmi?


4. Czy jesteś dobrym ogrodnikiem?a. Tak. b. Z trudem.

c. Nie potrafię.5. Czy potrafisz naprawie bezpiecznik?

918 a- Tak. b. Z trudem. c. Nie potrafię.

punkty

Dunkty

punkty

punkty

punkty

Czy jesteś praktyczny?

6. Czy potrafisz zorganizować biuro?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.

7. Czy potrafisz naprawić samochód?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.

8. Czy potrafisz wymienić uszczelkę w kranie?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.

9. Czy potrafisz udzielić pierwszej pomocy?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.

10. Czy potrafisz usunąć żądło pszczoły?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.

11. Czy potrafisz dekorować wnętrza?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.

12. Czy potrafisz zmienić koło w samochodzie?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię,

13. Czy potrafisz prać ubrania?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.

14. Czy potrafisz przygotować posiłek złożony z trzech dań?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.

15. Czy potrafisz udekorować choinkę?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.

16. Czy potrafisz zbudować taras?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.punktypunkty ^punkty

3unkty

punkty

punkty

punkty j^punkty

punkty

punkty

Dunkty

239Czy jesteś praktyczny?17. Czy umiesz pilotować samolot?


18. Czy potrafisz wypolerować stół?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.

19. Czy znasz się na uprawie warzyw?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.

20. Czy potrafisz robić na drutach?a. Tak. b. Z trudem. c. Nie potrafię.

21. Czy potrafisz naprawić komputer?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię.

22. Czy umiesz prowadzić duży mikrobus?

a. Tak. b. Z trudem. c. Nie potrafię.

23. Czy potrafisz rozwiązywać krzyżówki?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

24. Czy rozumiesz istotę działania systemu centralnego ogrzewania?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

punkty

punkty

punkty

punkty

punkty

punkty

25. Czy potrafisz obsługiwać wideo?

a. Bez problemu, b. Z trudem.c. Nie potrafię. punkty

26. Czy potrafisz tańczyć tango?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty f

27. Czy umiesz prowadzić samochód?240 a- êz problemu, b. Z trudem.c. Nie potrafię. punkty


28. Czy umiesz naprawiać zepsute zabawki?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

29. Czy potrafisz cerować skarpety?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty |~

30. Czy umiesz wspinać się po drabinie?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

31. Czy potrafisz wymienić zużyty akumulator w samochodzie?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty [~

32. Czy umiesz jeździć na rowerze?a. Bez problemu, b. Z trudem.c. Nie potrafię. punkty

33. Czy umiesz jeździć na nartach wodnych?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty F

34. Czy potrafisz jeździć konno?a. Bez problemu, b. Z trudem.c. Nie potrafię. punkty

35. Czy mógłbyś uprawiać jakąś dyscyplinę sportową na poziomie amatorskim?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie. punkty F

36. Czy potrafisz wypełnić bez błędu formularz zeznania podatkowego?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

37. Czy potrafisz wspiąć się na wysokie drzewo?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

38. Czy potrafisz naprawić zepsutą rynnę?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty |


39. Czy potrafisz zbudować mur z cegieł?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

40. Czy potrafisz naprawić pęknięty wazon?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

41. Czy wiesz, jak działa system elektryczny w twoim domu?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty I

42. Czy umiesz prowadzić motocykl?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

43. Czy potrafisz przybić półkę?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

44. Czy potrafisz fachowo pomalować dom?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

45. Czy potrafisz zbudować betonową drogę?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

46. Czy potrafisz wymienić pękniętą dachówkę?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

47. Czy potrafisz prasować?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

48. Czy potrafisz fachowo położyć wykładzinę?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

49. Czy potrafisz zasiać trawnik?a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafię. punkty

50. Czy potrafisz mówić płynnie w języku obcym?242 a’ Ptynn’e- b. Na poziomie szkolnym, c. Zupełnie nie. punkty

Czy jesteś praktyczny?Wynik testuZapisz sobie:

3 punkty za każdą odpowiedź (a)2 punkty za każdą odpowiedź (b)

1 punkt za każdą odpowiedź ©Powyżej 125 punktówMaksymalny rezultat wynosi 150 punktów. W tym teście napra-wdę trudno uzyskać wysoki wynik wskazujący, że jesteś wszech-stronnie uzdolniony. Każdy rezultat powyżej 125 punktów robiduże wrażenie. Oznacza, że jesteś osobą, która poradzi sobiew każdych okolicznościach. Jesteś praktyczny, niezwykle uzdol-niony i niezastąpiony. Zazdroszczę ci!100-124 punktówWynik w przedziale od 100 do 124 punktów oznacza, że nadaljesteś osobą praktyczną i możesz się przydać do każdej pracy. Niewszystko potrafisz jednak zrobić osobiście, ale dzięki temu wyda-jesz się bardziej ludzki.75-99 punktówWynik w przedziale od 75 i 99 punktów wskazuje, że jesteśprzeciętnie uzdolniony w pracach praktycznych. Chociaż nie je-steś bezradny, często musisz szukać fachowej pomocy.60-74 punktówJeśli uzyskałeś od 60 do 74 punktów, nie jesteś zbyt praktyczny.Chociaż potrafisz wykonać kilka prac, wolisz, aby inni zrobili toza ciebie.Poniżej 60 punktówJeśli uzyskałeś poniżej 60 punktów, nie zostałeś stworzony dozadań praktycznych. Jesteś przypuszczalnie dobrze znany w śro-dowisku rzemieślników, którzy dla ciebie pracują. 243CifoszczędnyÎstnieją ogromne różnice w podejściu ludzi do pieniędzy. Niektórzypozwalają, by pieniądze przepływały im przez ręce, inni wydająjebardzo ostrożnie. Do której grupy się zaliczasz? Czy pod koniecmiesiąca dysponujesz gotówką, czy musisz prosić bank o pożyczkę?Czy jesteś hojny, czy trudno z ciebie wycisnąć marny grosz? Poniż-

szy test pomoże ci znaleźć odpowiedź na to pytanie.

1.3zy cerujesz skarpety?punkty

a. Czasami. | b. Często. | c. Nigdy.

2. Jaką kwotę wydajesz rocznie na ubrania?punkty

a.4000 złotych.

b.2000 złotych.

c.Około 600 złotych.

3. Jak często serwisujesz swój samochód?punkty

a.Co trzy miesiące.

b.Co sześć miesięcy.

c.Tylko wówczas, gdy coś się zepsuje.

4. Co robisz:punkty

a.Kupujesz samochód i jeździsz, dopóki się nie rozsypie.

b.Regularnie zmieniasz samochód.

244c.Co roku kupujesz nowe auto.

Czy jesteś oszczędny?5. Przejdźmy teraz do twojego domu/mieszkania. punktya.Regularnie sprawdzasz dom, czy nic nie wymaga naprawy.

b.Ograniczasz się do naprawy tego, co się zepsuło.

c.Z przymrużeniem oka podchodzisz do rzeczy, które wymagająnaprawy.

6. Czy oszczędzasz resztki mydła, dołączając je do nowej kostki?punktya. Nigdy.b. Czasami.c. Zawsze.

7. Czy kupujesz ubrania w sklepie z używaną odzieżą?>unktya. Często.b. Nigdy.c. Czasami.

8. Czy kupujesz używane samochody?punktya. Zawsze.b. Czasami.c. Nigdy.

9. Czy często przygotowujesz obiad z tego, co pozostałoz przedniego dnia?punkty| a. Rzadko.b. Nigdy.c. Często.

10. Czy twoje dzieci noszą po sobie ubrania?punktya. Często.b. Czasami.c. Nigdy.

11. Czy podróżujesz czasami pierwszą klasą?punktya. Nigdy.b. Od czasu do czasu.| c. Często.

12. Czy chodzisz do drogiej restauracji, by coś uczcić?punktya. Czasami.b. Zawsze.c. Nigdy.

13. Czy kupujesz markowe ubrania?punktya. Nigdy.b. Rzadko.c. Często.

245

Czy jesteś oszczędny?14. Czy byłbyś gotowy zapłacić 300 złotych od osoby w restauracji? punkty

a. Być może.

b. Prawdopodobnie.

c. Absolutnie nie.

15. Czy sortujesz śmieci?

junkty

a. Oczywiście.

b. Nie myślę o tym.

c. Kiedy o tym pamiętam.

16. Czy potrafisz wykorzystać odpadki?

punkty

a. Często.

b. Rzadko.

c. Nigdy.

17. Czy kupujesz w supermarketach tanie towary firmowane przez sieć

handlową?

3 wikty

a. Nigdy.

b. Często.

c. Czasami.

18. Czy poprawiasz smak tanich produktów przyprawami i ziołami?

Dunkty

a. Czasami.

b. Zawsze.

c. Nigdy.

19. Czy wolisz sztuczne kwiaty, ponieważ są trwalsze?

Dunkty

a. Oczywiście.

b. Niekoniecznie.

c. Nie.

20. Czy zjadłbyś coś, co ci nie smakuje, tylko dlatego, że jest tanie?

punkty

a. Prawdopodobnie.

b. Nie.

c. Być może.

21. Czy zgodziłbyś się, by twoje dzieci nosiły zniszczone ubrania,

gdybyś mógł w ten sposób zaoszczędzić pieniądze?

punkty

a. Nie.

b. Oczywiście.

c. Być może.

22. Czy jeździsz na wakacje za granicę?

punkty

a.

Chyba żartujesz.

b.

Często.

246

c.

Gdy mogę sobie na to pozwolić.

Czy jesteś oszczędny?

23. Jak często jadasz

poza domem?

Dunkty

a. Co tydzień.

b. Raz w miesiącu, c

W wyjątkowe okazje.

24. Jak często chodzisz do kina?

junkty

a. Co tydzień.

b. Raz w miesiącu.

c. Bardzo rzadko.

25. Czy oszczędzanie

sprawia ci przyjemność?

Dunkty

a. Nie.

b. Niewielką.

c. Tak.

Wynik testu

Za każdą odpowiedź zapisz sobie określoną niżej liczbę punktów.

1. a: 2, b: 3, c: 114. a: 2, b: 1, c: 32. a: 1, b: 2, c: 315. a: 3, b: 1, c: 23. a: 1, b: 2, c: 316. a: 3, b: 2, c: 14. a: 3, b: 2, c: 117. a: 1, b: 3, c: 25. a: 1, b: 3, c: 218. a: 2, b: 3, c: 16. a: 1, b: 2, c: 319. a: 3, b: 2, c: 17. a: 3, b: 1, c: 220. a: 3, b: 1, c: 28. a: 3, b: 2, c: 121. a: 1, b: 3, c: 29. a: 2, b: 1, c: 322. a: 3, b: 1, c: 210. a: 3, b: 2, c: 123. a: 1, b: 2, c: 3

11. a: 3, b: 2, c: 124. a: 1, b: 2, c: 312. a: 2, b: 1, c: 325. a: 1, b: 2, c: 313. a: 3, b: 2, c: 1

Powyżej 70 punktówMaksymalny rezultat wynosi 75 punktów. Jeśli zdobyłeś 70 lubwięcej punktów, nawet Scrooge by z tobą nie wytrzymał. Jakmożesz tak żyć?Czy jesteś oszczędny?60-69 punktówJeśli uzyskałeś wynik w przedziale od 60 do 69 punktów, jesteśskąpy, chociaż uważasz się tylko za oszczędnego. W rzeczywisto-ści jesteś skąpiradłem.40-59 punktówWynik w zakresie od 40 do 59 punktów wskazuje, że nie jesteśskąpy, lecz wydajesz pieniądze w rozsądny sposób. Dwa razypomyślisz się, zanim wydasz pieniądze. Potrafisz się jednakcieszyć życiem, gdy jesteś w dobrym nastroju.30-39 punktówWynik w przedziale od 30 do 39 punktów oznacza, że nie jesteśszczególnie gospodarny i lubisz się cieszyć tym, co zarobiłeś, bezzaprzątania sobie głowy myślą o jutrze.Poniżej 30 punktówJeśli uzyskałeś mniej niż 30 punktów, ciesz się tym tak długo,jak to możliwe (ponieważ już wkrótce może się to okazać niemoż-liwe).248Z grami poświęconymi tematyce osobowości zetknąłem się poraz pierwszy we francuskim filmie. Chociaż zapamiętałemz niego niewiele, na zawsze utkwiła mi w pamięci gra, którąspróbuję tutaj zrekonstruować. Jej podstawowa zasada jest bar-dzo prosta. Gracze po kolei odpowiadają na pytania, które mogąich skłonić do ujawnienia typu swojej osobowości. W drugiejczęści zabawa staje się jeszcze ciekawsza - gracze zaczynają od-gadywać odpowiedzi swoich partnerów. Pamiętam, ze w filmowejwersji gry uczestnicy zabawy stawali się coraz złośliwsi. Oczywi-ście moja lista pytań nie jest wyczerpująca. Jestem przekonany,że gdy tylko zrozumiesz sens gry, sam wymyślisz własne. Pytaniazadawane graczom powinny być dobierane w sposób losowy,należy też pamiętać o zmienianiu nieszczęśnika, którego odpo-wiedzi będziecie zgadywać. Zapiszcie na karteczkach imiona gra-czy i numery odpowiedzi, a następnie wyciągajcie je z torebki.Podobnie jak w przypadku testów osobowości nie ma tutaj do-brych ani złych odpowiedzi. Zabawa polega na tym, by stwierdzić,w jakim stopniu ludzie są gotowi do zwierzeń na temat własnejosobowości lub co naprawdę myślą na temat innych osób. Przy-puszczalnie nie powiedzą tego świadomie, lecz czytając międzywierszami, będziesz mógł się wiele dowiedzieć. Odpowiedzi me

muszą być zwięz- łe. W trakcie zabawy można zadawać dodatko-we pytania i analizować wybrane odpowiedzi. Opisana gra me jestpsychometrycznym kwestionariuszem, który ogranicza możliwośćodpowiedzi do podanych w teście. Można udzielać całkiem dowol-nych odpowiedzi.249Chińska ruletkaGrał

1. Gdybyś miał zostać ptakiem,jakim chciałbyś być?

2. W jakim mieście chciałbyśumrzeć?9. Kto jest twoim najlepszymprzyjacielem?

10. Kogo nienawidzisz najbardziejna świecie?

3. Gdybyś mógł stać się kimśsławnym, kim chciałbyś być?

4. Wymień trzy osoby, którenajbardziej cenisz.

.......[ M11. Jaka jest twoja największa

cnota?

12. Jaka jest twoja największawada?

5. Czy gdybyś mógł, chciałbyświedzieć, kiedy umrzesz?

6. Gdybyś miał zaśpiewać piosenkę o swoim życiu, którą byś wybrał?7. Którego filmowego lub powieściowego bohatera najbardziej przypominasz?8. Którym filmowym lub powieściowym czarnym charakterem chciałbyś być?

13. Jak sądzisz, w jakim wiekuumrzesz?

14. Czy zamieniłbyś się z kimśswoją twarzą?

15. Gdybyś mógł wypowiedzieć trzy życzenia, jakie byś podał?16. Wyobraź sobie, że otrzymałeś

na jedną godzinę władzęabsolutną w swoim kraju.Co robisz?Chińska ruletka17. Jaki wybrałbyś zawód, gdybyś 25. Czy jesteś naprawdęmiał zupełnie wolny wybór? szczęśliwy?18. Czego się najbardziej obawiasz? 26. Czy poślubiłbyś jeszcze raz tę.................................................................. samą osobę?

19. Jaki dzień był najlepszym dniemtwojego życia? 27. Czy naprawdę chciałbyś być

bogaty?

20. Jaki dzień był najgorszymdniem twojego życia? 28. Jak zaplanowałbyś swój czas,

wiedząc, że został ci jeden

miesiąc życia?

21. Opisz najgorszy koszmar......................................................................swojego życia.

................................... 29. Jaki był twój największy błąd

w życiu?

22. Jakie wydarzenie z twojegożycia wprawia cię do dziś

w zakłopotanie? 30. Wymień jakąś odważną decyzję,

której nigdy nie żałowałeś.

23. Czy kochałeś swoich rodziców?.................................................................. 31. Jaka jest najtrudniejsza rzecz,

którą musiałeś zrobić?

24. Czy byłeś kochany przez...................................................................rodziców?251Chińska ruletkaGra 2

1. Jaką tajemnicę chciałbyś poznaćnajbardziej?

2. Ile osób przeciwnej płcinaprawdę kochałeś?

3. Jakie wybrałbyś sobie imię, gdybyś musiał zmienić obecne?4. Jaki napis umieściłbyś na swoim nagrobku? (Nie możesz wybrać kremacji!).5. Wybierz bajkę, która najlepiej

do ciebie pasuje.

6. Jakim bohaterem fikcyjnymchciałbyś zostać?

7. Wymień zawód, którynajbardziej chciałbyś wykonywać.

8. Wybierz sobie nowych rodziców.Podaj tyle szczegółów, ile tylkomożliwe.

9. Wymyśl na nowo własnedoświadczenia zawodowe.

10. Napisz swoje słynne ostatniesłowa.

11. Zostałeś pisarzem. Podaj tytułswojego pierwszego dzieła.

12. Którą postać historyczną najbardziej podziwiasz i dlaczego?13. Czy jest coś gorszego od

śmierci? Dlaczego?

14. Twój kraj został wplątanyw wojnę, chociaż nie dopuściłsię żadnej winy. Na razie niema groźby zbrojnej inwazji. Czybyłbyś gotów stanąć do walki?

15. Czy wierzysz w życie po śmierci?16. Czy wierzysz w niebo i/lub

piekło?252Chińska ruletka

17. Gdybyś miał być samochodem,jaką markę byś wybrał?24. Z czym się wiążą twojenajwiększe ambicje?

18. Gdybyś był dzikim zwierzęciem, do jakiego gatunku byś należał?19. Czy chciałbyś spotkać

kosmitów/obcą formę życia?

20. Określ swoją hojność w skali od 1-10. 25.0 co masz największy żal?21. Określ swoją uczciwość w skali

od 1-10.

26. Wymień osobę niebędącączłonkiem twojej rodziny, z którąchciałbyś się znaleźć nabezludnej wyspie.

27. Wymień jedną rzecz, za którąchciałbyś zostać zapamiętany.

28. Czy wierzysz, że twoje życie majakieś znaczenie?

22. Określ swój wygląd w skali od1-10.

29. Czy poświęciłbyś swoje życiedla drugiej osoby?

23. Jakie oprócz urodzin było najważniejsze wydarzenie w twoim życiu?30. Połącz kolory z poszczególnymi

dniami tygodnia. Uzasadnij swójwybór.253Chińska ruletkaGra 3

W trzeciej i czwartej grze należy wybrać jedną osobę, której będą

dotyczyły poniższe pytania zadawane pozostałym graczom.

1. Gdyby Iksiński był zwierzęciem,kim by był?

2. Pomyśl o piosence, która najle-piej opisuje życie Iksińskiego.

3. W jakim zespole grającym muzykę pop mógłby występować Iksiński?4. Jaką słynną postać mógłby

poślubić Iksiński?

5. Jakie będzie najbardziej znaczącewydarzenie w życiu Iksińskiego?

6. Jaki zawód, oprócz aktualnie wykonywanego, najlepiej pasuje do Iksińskiego?7. Opisz Iksińskiego, porównując

go do postaci z jakieś książki.Pozostali gracze musząodgadnąć, kim jest ta postać.

8. Napisz hymn pochwalnyna cześć Iksińskiego.

9. Jaka jest największa wadaIksińskiego?

10. Jaki jest najbardziej irytującynawyk Iksińskiego?

11. Wyobraź sobie, że Iksiński jest planetą. O jakiej planecie pomyślałeś?12. Iksińskiego musi iść na

bal maskowy.Jaki kostium będzie dla niegonajodpowiedniejszy?

13. Gdyby Iksiński musiał zmienić płeć, jakie imię najbardziej by do niego pasowało?14. Co najbardziej cenisz

u Iksińskiego?254Chińska ruletka

15. Wymień jedną rzecz, którąchciałbyś zmienić w Iksińskim.

16. Pomyśl o życiu Iksińskiego jako książce. Jaki dałbyś jej tytuł?

17. Pomyśl o życiu Iksińskiego jako filmie. Kto zagrałby rolęIksińskiego? Jak myślisz, kogoIksińskiego wybrałby do tej roli?

18. Nadaj Iksińskiemu nowe imię (nie przydomek, lecz prawdziwe imię).19. Wymyśl przydomek dla

Iksińskiego.

20. Napisz żartobliwy limeryko Iksińskim.

21. Napisz krótką notatkę o Iksiń-skim do szkolnej kroniki. (Jeśliznasz jej treść, nie uczestniczw tym punkcie zabawy).

22. Pomyśl, która z twoich cech

najbardziej drażni Iksińskiego.

23. Wyobraź sobie, że Iksińskikieruje wyprawą badawcząw nieznane rejony globu.Opisz waszą współpracę.

24. Który znany malarz wybrałby Iksińskiego na swojego modela?25. Jaki utwór klasyczny najsilniej przypomina ci o Iksińskim?26. Jaki wiersz mógłby dotyczyć

Iksińskiego?

27. Gdyby ludzie naprawdęwytwarzali wokół siebie aurę,jaką barwę miałaby auraIksińskiego?

28. Gdyby Iksiński miał dostać Nagrodę Nobla, za co by ją otrzymał?29. Niektórzy twierdzą, że są

„ludzie koty” i „ludzie psy”.Kim jest Iksiński?255Chińska ruletkaGra 4I.Co podarowałbyś Iksińskiemujako prezent życia?

2. Kto jest według ciebie największym przyjacielem Iksińskiego?3. Gdyby Iksiński musiał emigrować, do jakiego kraju by wyjechał?4. Czy Iksiński byłby zbuntowanym

chłopem, czy dworzaninem?

5. Jakiego bohatera dramatów Szekspira Iksiński mógłby przekonująco zagrać?6. Wymień słynny cytat, który

Iksiński mógłby wygłosić.

7. Odgadnij drugie imięIksińskiego.

8. Gdyby Iksińskiego miał swoje motto, jak by ono brzmiało? 2569. Wybierz postać operową, która najbardziej przypomina Iksińskiego.10. Gdybyś nie wiedział, do jakiej narodowości zaliczyłbyś Iksińskiego?11. Jaką postać z greckiej mitologii

przypomina Iksiński?

12. Wymień pięć ulubionych rzeczyIksińskiego.

13. Wymień najlepsze cechycharakteru Iksińskiego.

14. Przypomnij sobie najśmieszniejszą rzecz, jaką Iksiński ci powiedział.15. Oceń poczucie humoru

Iksińskiego w skali od 1 do 10.

16. Oceń intuicję Iksińskiego w skaliod 1 do 10.

17. Oceń inteligencję Iksińskiego

w skali od 1 do 10.

18. Odgadnij znak zodiakuIksińskiego.

19. Odgadnij chiński znak zodiakuIksińskiego.

20. Kto jest ulubionym pisarzemIksińskiego?

21. Zgadnij, kto jest ulubionymaktorem i aktorką Iksińskiego.

22. Jaka jest ulubiona potrawa Iksińskiego z kuchni innego kraju?23. Oceń ambicję Iksińskiego w skali od 1 do 10. Chińska ruletka24. Oceń atrakcyjność Iksińskiego

w skali od 1 do 10.

25. Jaki zawód wybrałbyś dlaIksińskiego?

26. Jaki rodzaj muzyki Iksiński lubinajbardziej?

27. Gdyby Iksiński miał nieograni-czone możliwości, w jakim domu i gdzie by mieszkał?28. W jaki sposób Iksiński wydałby

fortunę?

29. Co najbardziej ceniszu Iksińskiego?

30. Jak myślisz, czego najbardziejżałuje Iksiński?257ra, którą teraz opiszę, może być prosta lub złożona, w zależ-ności od twojego życzenia. Zasady są bardzo proste. Podaję?początek historii, a ty musisz dopisać jej ciąg dalszy. Grającw nią na przyjęciu, należy ograniczyć liczbę zadań do kilku. Jeśli

chcesz poświęcić tej grze więcej czasu, możesz poprosić uczestników

o szersze rozwinięcie dalszego ciągu własnej historii.

Grupa rozbitków dociera do bezludnej wyspy. Zapasy żywności się kończą

i nieszczęśni żeglarze zamieniają się w kanibali, by przeżyć. W końcu

zostają uratowani. Tuż przed nadejściem pomocy udaje im się ukryć ślady

zbrodni i złożyć przysięgę, że nigdy nie zdradzą tego, co się wydarzyło.

2582. Młoda kobieta pracuje za marne grosze jako fryzjerka. Pewnego dnia jej salon odwiedza

klientka, która mówi, że z jej urodą mogłaby zostać modelką. Porozmawia o niej ze znajomą z agencji modelek. Nieoczekiwanie młoda fryzjerka dostaje propozycję pracy w agencji i wkrótce odnosi wielki sukces. Zarabia teraz olbrzymie pieniądze, lecz widzi, że sukces stał się

barierą, która oddziela ją od rodziny i dawnych przyjaciół.Konsekwencje

3.Trzy siostry mieszkają z owdowiałym ojcem. Dwie starsze wychodząza mąż, wyprowadzają się i tracą kontakt z rodziną. Najmłodsza utknęła

w domu. Opiekuje się starym ojcem. Jej życiowe szansę maleją.

4. Jesteśmy w starożytnej Grecji. Młody mężczyzna idzie do Delf do wyroczni.Ku swemu zdziwieniu dowiaduje się, że pewnego dnia zostanie królem.

By przepowiednia się spełniła, musi jednak opuścić rodzinę, udać sięw nieznane i poczekać, aż nadejdzie właściwy czas.Mężczyzna siedzi w restauracji razem z przyjaciółmi. Wyglądającprzez okno, spostrzega młodego człowieka, który podchodzi do młodejkobiety, czekającej na przeciwległym rogu ulicy. Rozmawiają ze sobąprzez chwilę i razem odchodzą. Obserwujący tę scenę uświadamia sobienagle, że zna tego młodzieńca. To bliski przyjaciel rodziny, którego znaod lat.259Konsekwencje6.Pewna pani pracuje od wielu lat w tej samej firmie i odnosi znaczny sukces.Firma jest zdominowana przez mężczyzn i istnieje małeprawdopodobieństwo, że uda się jej dotrzeć na szczyt. Ku ogólnemuzaskoczeniu, podczas jednego z burzliwych posiedzeń okazuje się, że maszansę otrzymania przeważającej liczby głosów i zostania prezesem. Starewygi nie są zadowolone z takiego obrotu wydarzeń.9.KonsekwencjeMężczyzna co tydzień, rok w rok, kupuje los na loterii. Zawsze wybieraSkombinacie liczb i chociaż nigdy nie wygrywa, z wie mzadowoleniem sprawdza wygrane pod ^mec tygod^ Wos tygodniaodkrywa, że jego numery wygrały. Niestety, me może znaleźć losuw kieszeni płaszcza.7. Grupka przyjaciół kończących uniwersytet składa uroczyste przyrzeczenie.

Przysięgają, że przez całe życie będą sobie pomagać. Uważają, że

działając w grupie, mają większe szansę na odniesienie sukcesu, niż gdyby

działali w pojedynkę.

10. Po dziesięciu latach nieobecności mężczyzna wraca do domu. Odkrywa, że

jego rodzina uwierzyła w pogłoski, iż zginął na morzu. Jego żona powtórnie

wyszła za mąż, a dzieci traktują obcego mężczyznę jak swojego ojca.Dwóch mężczyzn kocha tę samą kobietę. Namiętność rodzi zazdrość,ta zaś prowadzi do bójki, w której wyniku, na skutek nieszczęśliwegowypadku, ginie ich ukochana. Jeden z mężczyzn zostaje oskarżony,skazany i osadzony w więzieniu. Wiele lat później, po jego wyjściuz więzienia, dochodzi do ich spotkania.261I mmwmm

Fo oczywiste, że nasza osobowość ma decydujący wpływ nasposób, w jaki zakończymy każdą historię. Ponieważ każdyz nas jest mocno zasklepiony we własnej osobowości, trud-no nam wyobrazić sobie, że istnieje inny sposób myślenia i od-czuwania. Najciekawszym sposobem przeprowadzenia gry jestporównanie własnego zakończenia historii z innymi. Podczas gdyty patrzysz na każdą sytuację optymistycznie, inne osoby przyj-mują bardziej pesymistyczny, złowieszczy sposób widzenia. Lu-dzie chętnie przejmują stereotypowy pogląd, że istnieją „dobre”i „złe” osobowości. Podziały te mogą się uwidocznić w opisanejgrze. Czy sądzisz, że twoi przyjaciele wymyślili zwyczajnie innezakończenie historii, czy też że ich sposób myślenia jest nie doprzyjęcia? W jakim stopniu jesteś gotów pójść na kompromisw sprawie wybranego zakończenia? Czy jesteś pewien swoichmożliwości twórczych? A skoro już mówimy o pomysłowości, czybyło ci trudno dopisać własne zakończenie? Dla niektórych jedenprosty incydent staje się początkiem nieskończonego łańcuchazdarzeń, inni z wielkim trudem wymyślą kolejne zdanie.aszych bohaterów wybieramy z powodu cechy, które samichcielibyśmy mieć. Z kolei, dokonując wyboru złoczyńców,interesują nas cechy, które budzą w nas największy sprze-ciw i pogardę, chociaż często są w nas głęboko ukryte. Dlategodokonany wybór bohaterów i złoczyńców może nam dostarczyćpewnych wskazówek na temat naszej osobowości. Zabaw sięw poniższą grę, aby na podstawie własnych wyborów uzyskaćwgląd w swoją osobowość. Poniżej umieściliśmy nazwiska zna-nych bohaterów i złoczyńców. Są wśród nich kobiety i mężczyźni,abyś mógł wybrać cechy, które najbardziej podziwiasz u przed-stawicieli obydwu płci.Wybierz 10 bohaterów i 10 bohaterek, poczynając od tych,których najbardziej podziwiasz. Zapisz nazwiska swoich wybrań-ców na kartce papieru. Następnie wypisz nazwiska 10 mężczyzni 10 kobiet, których uważasz za największych złoczyńców. Namojej liście nazwisk nie odróżniam bohaterów od łotrów. Opiniesą zróżnicowane, decyzja będzie więc należała do ciebie. Naprzykład, do niedawna wielu białych mieszkańców RepublikiPołudniowej Afryki umieściłoby Nelsona Mandelę na liście zło-czyńców. Obecnie Mandela jest powszechnie uważany za bohate-ra. Gra stanie się ciekawsza, jeśli przyłączą się do ciebie przyja-ciele. Kiedy każdy z graczy sporządzi własną listę, spróbujcieodgadnąć, jakich bohaterów i złoczyńców wybrali wasi znajomi.Porównanie list w końcowej fazie gry powinno stać się źródłempomysłów do dalszej dyskusji.

I262263Bohaterowie i złoczyńcyBruce WillisWinston Churchill

Martin Luther KingNelson MandelaWinona RyderRudolf NuriejewChe GuevarąMichael SchumacherFrank SinatraSaddam HusajnBarbara StreisandBili GatesNortnan Schwarzkopfpapież Jan Paweł IIDonald TrumpImelda MarcosLinda Lovelacekrólowa Elżbieta IIAdolf HitlerRonald ReaganPablo PicassoLorena BobbittPoi PotMae WestRasputinMarilyn MonroeCharles MansonMichaił Gorbaczowajatollah ChomeiniGermaine GreerMaria SkłodowskaNapoleon BonaparteMonica Lewinskyksiążę KarolAleksander WielkiJimi HendrixJózef StalinBenazir BhuttoJoanna D’ArcJasir ArafatDwight EisenhowerMadonnaAlbert EinsteinIndira Ghandiksiężniczka DianaMagie JohnsonMao Zedongmatka Teresa z KalkutyMahatma GandhiSharon StoneNeil ArmstrongGeri „Ginger” Halliwell

Sandie ShawMargaret ThatcherDorothy Parkerkrólowa Elżbieta 1Eleanor RooseveltClint EastwoodJean-Paul SartreHillary Clinton10 bohaterów1.10 bohaterek1.10 złoczyńców(mężczyzn i kobiet)1.2.2.2.3.3.34.4.45.5.5.6.6.6.7.7.78.8.8ir ‘?” 9.9.9264 10.10.101

i „Niebo” można się bawić samemu lub w gronie przyjaciół.Zabawa polega na opisaniu życia „idealnego” dla siebie.Poniżej wymieniamy kilka jego kategorii. W każdej będzieszmusiał wskazać to, co uważasz za idealne dla siebie. W grze nieobowiązują żadne ograniczenia. Na przykład, możesz napisać, że

najlepsza byłaby dla ciebie kariera chirurga, chociaż nie maszżadnego wykształcenia medycznego, lub wybrać życie aktora małegoteatru, wiedząc, że nie mógłbyś się utrzymać z zarobionych w nimpieniędzy. Możesz odnieść wrażenie, że jest to zabawa w śnienie na

jawie. Rzeczywiście, można ją tak potraktować, ale nawet wówczas

będziesz mógł dzięki niej wniknąć w zakamarki własnej osobowości.

Jeśli zaś spojrzysz głębiej, odkryjesz, że gra jest pretekstem do

przeprowadzenia oceny dotychczasowego życia i zadania pytania,

czy właśnie takiego życia pragniesz. Będziesz miał również okazję

zadać sobie pytanie, jaką jesteś osobą i jakie rzeczy dają ci szczęście.

Spróbuj wyjść poza sporządzenie prostej listy wyborów. Na przykład,

jeśli uznasz, że najlepszą życiową partnerką byłaby dla ciebie Jodie

Foster, zastanów się, dlaczego i co taki wybór mówi o twojej (i jej)osobowości. W tekście zostawiliśmy miejsce, w którym możesz wpi-sać swoje odpowiedzi.1. Moim idealnym partnerem byłby:.Ponieważ:...................................265Niebo2. Moją idealną karierą zawodową byłaby:

Ponieważ:.............................................

3. Mój idealny dom byłby:.Ponieważ:...................

4. Moim idealnym zwierzęciem domowym byłby:.Ponieważ:........................................................

5. Moimi idealnymi wakacjami byłby:.Ponieważ:.....................................

6. Moim idealnym wieczorem poza domem byłoby:Ponieważ:............................................................

Niebo

7. Idealnym krajem, w którym mógłbym zamieszkaćbyłby:.....................................................

Ponieważ:

8. Moim idealnym szefem byłby:Ponieważ:.............................

9. Moje idealne przyjęcie urodzinowe wyglądałoby tak Ponieważ:

10. Moją idealną potrawą byłaby:Ponieważ:............................

11. Gdybym potrafił zatrzymać czas, idealnym wiekiem b łhdla mnie:...............................................

Ponieważ:

Niebo2. Moją idealną karierą zawodową byłaby:

Ponieważ:.............................................

3. Mój idealny dom byłby:.Ponieważ:...................

4. Moim idealnym zwierzęciem domowym byłby:.Ponieważ:........................................................

5. Moimi idealnymi wakacjami byłby:.Ponieważ:.....................................2666. Moim idealnym wieczorem poza domem byłoby:

Ponieważ:............................................................

Niebo

7. Idealnym krajem, w którym mógłbym zamieszkać,byłby:........................................................................

Ponieważ:

8. Moim idealnym szefem byłby:.Ponieważ:..............................

9. Moje idealne przyjęcie urodzinowe wyglądałoby tak:.Ponieważ:...................................................................

10. Moją idealną potrawą byłaby:.Ponieważ:..............................

11. Gdybym potrafił zatrzymać czas, idealnym wiekiem byłbydla mnie:...............................................................................

Ponieważ:...........................................................................

268Niebo12. Idealnym okresem historycznym byłby dla mnie:............

Ponieważ:.......................................................................

13. Moimi idealnymi przyjaciółmi byliby:................................Ponieważ:.......................................................................

14. Gdybym miał otworzyć prywatny interes, byłoby to:.......Ponieważ:.......................................................................

15. Rzeczą, którą najbardziej chciałbym osiągnąć w życiu,jest:....................................................................................

Ponieważ:.......................................................................

16. Największą przygodą mojego życia byłoby:...................Ponieważ:......................................................................

Niebo

17. Największym dziełem charytatywnym, którego mógłbym siępodjąć, byłoby:...............................................................................

Ponieważ:....................................................................................

18. Idealną przyszłością dla moich dzieci byłoby:..............................Ponieważ:....................................................................................

19. Rzeczą, która uczyniłaby mnie najbardziej dumnym człowiekiem,jest:.................................................................................................

Ponieważ:....................................................................................

20. Gdybym mógł napisać jedno z wielkich dzieł literatury, byłabyto:...................................................................................................

Ponieważ:....................................................................................

21. Gdybym mógł zostać wielkim przywódcą, byłbym:......................Ponieważ:....................................................................................

269ra w „Piekło” jest przeciwieństwem gry w „Niebo” (zob.strona 265). Teraz musisz się zastanowić nad tym, czegonajbardziej nienawidzisz w życiu. Oczywiście i tutaj na-leży zapomnieć o wszelkich ograniczeniach. Jeśli nie znosiszswojego szefa, śmiało możesz się do tego przyznać. Jeślichciałbyś mieć inną żonę/męża, gra w „Piekło” dostarczy oka-zji, by się nad tym zastanowić. Podobnie jak w przypadku gryw „Niebo”, możesz bawić się sam lub w towarzystwie kolegów,chociaż - jak już wcześniej wspomniałem - granie z rodzinąlub przyjaciółmi wymaga pewnej dyskrecji. Zabawa może do-starczyć okazji do przeanalizowania własnych uczuć wobecważnych spraw życiowych. Możesz potraktować tę grę jakomiłą zabawę, jeśli jednak pragniesz lepiej zrozumieć własnąosobowość, zastanów się nad odpowiedziami i zapisz przemy-ślenia. Pod każdym z pytań zostawiliśmy w tym celu trochęmiejsca.1. Rzeczą, której najbardziej nie lubię u mojego partnera,

jest:....................................................................................

Ponieważ:.......................................................................

Piekło

2. Ostatnią osobą na świecie, którą gotów byłbym poślubić,jest:.........................................................................................

Ponieważ:............................................................................

3. Jedynym zawodem, którego nie mógłbym wykonywać,jest:.........................................................................................

Ponieważ:............................................................................

4. Rzeczą, której najbardziej nie lubię w mojej pracy, jest:.....Ponieważ:...........................................................................

5. Krajem, w którym najbardziej nie chciałbym mieszkać, jest:.

Ponieważ:...........................................................................

6. Nawyk,który uważam za najbardziej obrzydliwy, to:..........Ponieważ:...........................................................................

271Piekło7. Potrawą, której nie mógłbym nigdy zjeść, jest:

Ponieważ:........................................................

8. Osobą, której najbardziej nienawidzę i którą gardzę,jest:...............................................................................

Ponieważ:

9, Najbardziej obawiam się.Ponieważ:......................10. Zachowaniem, które wzbudza we mnie największą pogardę,

jest:............................................................................................

Ponieważ:

272

11. Osobą, której nie mógłbym zaufać, jest:Ponieważ:..............................................Piekło12. Polityczną ideologią, która wzbudza we mnie największą

niechęć, jest:........................................................................

Ponieważ:....

13. Sportem, którego najbardziej nie chciałbym uprawiać,jest:.................................................................................

Ponieważ:

14. Książką, która najmniej mi się podobała, jest:.Ponieważ:........................................................

15. Narodem, do którego czuję najmniejszą sympatię, są:.Ponieważ:.....................................................................

16. Rzeczą, która wywołuje we mnie największą złość, jest:.Ponieważ:.........................................................................

273PiekłoPiekło17. Ze wszystkich rodzajów zazdrości najbliższa jest

mi:...........................................................................

Ponieważ:.............................................................

18. Rzeczą, która najmniej mi się podoba w moim życiu,jest:................................................................................

Ponieważ:...................................................................

19. Tym, co najbardziej przeszkadza mi u innych, jest:.Ponieważ:................................................................

20. Moją największą porażką było:.Ponieważ:................................27421. Myślę, że piekłem może być:.

Ponieważ:.............................

22. Czy mógłbyś popełnić samobójstwo? W jakich okolicznościach:Ponieważ:

23. Rodzajem śmierci, który najbardziej mnie przeraża,jest:...............................................................................

Ponieważ:

275

276sest psychometryczny będzie pozbawiony większego pożyt-ku, jeśli jego rezultaty nie zostaną we właściwy sposóbzinterpretowane i wykorzystane do pomiaru indywidual-nych zdolności na tle całej populacji, a przynajmniej na tle grupyinteresującej badaczy. W miarę wzrostu liczebności próby (grupyludzi uczestniczących w badaniu) i stosowania testów o różnymstopniu złożoności, surowe wyniki rzadko dostarczają informacji,o które nam chodzi. Na przykład nie można porównywać siedem-dziesięciu procent punktów uzyskanych przez szesnastolatkapodczas sprawdzianu z matematyki z pięćdziesięcioma czteremaprocentami zdobytymi przez absolwenta wyższej uczelni, zdające-go egzamin z rachunkowości. Na podstawie tak ograniczonychinformacji nie można odpowiedzieć na pytanie, który z nich lepiejsobie poradził. Na potrzeby tego typu oceny indywidualne wynikinależy zmierzyć na tle modelu opracowanego na podstawie rezul-tatów osiąganych w populacji bazowej (którą tworzą np. wszyst-kie szesnastolatki piszące wspomniany sprawdzian). Model staty-styczny, który bywa w tym celu często stosowany, nosi nazwę„rozkładu normalnego”. Wyjaśnimy go na przykładzie testu z ma-tematyki zdawanego przez szesnastolatków.Spośród 90 piszących 32 uczniów udzieliło co najmniej75 procent poprawnych odpowiedzi. Oznacza to, że uzyskanie75 procent punktów umieszczało kandydata w dolnym przedziale35 procent najlepszych uczniów lub w górnym przedziale pozo-stałej grupy, obejmującej 65 procent uczniów. Oczywiście wynikitakiej oceny ulegają zróżnicowaniu w zależności od liczby bada-nych oraz zastosowanej metody. Porównanie wyników jednegoStatystyka

50 55 60 65 70 75 80 85 90 95Procent poprawnych odpowiedzi.ucznia z wynikami drugiegostaje się bardzo trudne, gdyw próbie zachodzą zmianypowodujące, że rezultatyosiągane przez różne grupystają się w dużym stopniuniewspółmierne. W takiej

sytuacji pomocy dostarczanam tzw. rozkład normalny.Po ponownym przeana-lizowaniu wyników testudochodzimy do wniosku, żeprzeciętna liczba popraw-nych odpowiedzi wynosiokoło 68 procent (uzyskuje-my ją, sumując wszystkieoceny i dzieląc wynik przezliczbę 90 uczniów). Jeśli wo-kół tej średniej wykreślimylinię przedstawiającą uzys-kane wyniki, otrzymamykrzywą w przybliżeniu ob-razującą rozkład ocen.Wykres widoczny na rysunku przedstawia krzywą rozkładunormalnego. Obrazuje ona symetryczne rozłożenie wyników wo-kół wartości średniej, z którym często mamy do czynienia w cza-sie badań. Krzywa w kształcie dzwonu pokazuje, w jaki sposóbwyniki rosną lub maleją w stosunku do wartości średniej, a takżeodsetek badanych, którzy uzyskali określony rezultat. Jeśli li-czebność takiej próby wzrasta, rozkład wyników zawsze, w sto-pniu mniejszym lub większym, odpowiada krzywej rozkładunormalnego. Dzieje się tak dlatego, że gdy populacja ogólna marozkład normalny, w miarę wzrostu liczebności próby jej rozkładstaje się coraz bliższy rozkładowi populacji ogólnej i w konse-kwencji dostarcza bardziej wiarygodnej podstawy do porównań.

278StatystykaW przypadku mniejszych prób częściej pojawiają się odstępstwaod rozkładu normalnego, na przykład ośmiu uczniów osiąga nasprawdzianie z matematyki niewiarygodny wynik 95 procent po-prawnych odpowiedzi. Mimo odchylenia się krzywej od linii roz-kładu normalnego jej rozkład nadal jest poprawny, chociaż ce-chuje się ograniczoną wiarygodnością. Sytuację taką omówimybardziej szczegółowo na następnych stronach.Zatem jako model podstawowy rozkład normalny bywa częstostosowany nawet w tak złożonych analizach, jak np. badaniepsychometryczne i ocena znajomości przez Australijczyków mar-ki herbaty Earl Grey. Pewne cechy typowe dla krzywej rozkładunormalnego czynią ją wyjątkowym i nieocenionym narzędziemstatystycznym. Krzywa zawsze przebiega symetrycznie wobecwartości średniej, zwykle stanowiącej jej najwyższy punkt. Liniama najczęściej kształt dzwonu, a obszar, który leży poniżejkrzywej, jest równy 100 procentom lub jedności. Owa jedynkaoznacza całą populację; jeśli najwyższy punkt krzywej wskazujewynik przeciętny, wyniki, które go poprzedzają, zostały osiągnię-te przez 50 procent uczniów. Ponieważ krzywa ma kształt symet-ryczny, pod całą linią mieści się 100 procent wyników, a zatemwszystkie zostały ujęte. W jaki sposób rozkład normalny dostar-cza podstawy do porównań? Aby rezultaty całego mnóstwa tes-tów stały się porównywalne, należy przeprowadzić proces stan-daryzacji.„Łatwy” test40 50/50 60

wynik (%)

50/50 60wynik (%)

StatystykaStandaryzacja polega na porównaniu rzeczywistych rezultatówz wynikiem przeciętnym w danej sytuacji testowej oraz wprowa-dzeniu miary rozproszenia nazywanej odchyleniem standardo-wym. W ten sposób otrzymujemy sposób liczbowego pomiarustopnia, w jakim poszczególne wyniki odbiegają od wartości śred-niej. Znaczenie tej wartości obrazują dwa poniższe przykłady.Liczebność każdej z prób jest identyczna, różne jest jednakrozproszenie wyników.Rezultaty dwóch testów psychometryczny przedstawiono zapomocą dwóch krzywych rozkładu normalnego. Wyniki „łatwego”testu są szerzej rozproszone względem średniej niż wyniki testu„trudnego”, w którym pojawia się większa koncentracja wyników.W obydwu grupach średnia wynosiła 50 procent, co nie dostar-czało żadnych informacji na temat rozproszenia zmiennej losowejw stosunku do wartości średniej.Z powodu większego rozproszenia rezultatów w „łatwym” teś-cie wynik 40 procent jest znacznie lepszy niż ten sam wynikw tekście „trudnym”, ponieważ tutaj znacznie mniej osób osiąg-nęło tak niski rezultat. Za pomocą odchylenia standardowegomożna ocenić względny wynik każdego z kandydatów, którzyzdobyli 40 procent punktów. W celu zwiększenia użytecznościodchylenie standardowe mierzy się w odniesieniu do standa-ryzowanych wyników, co pozwala wyzerować wartość średnią(nadać jej wartość zero). Jest to ważne, gdyż można w ten spo-sób wyzerować wiele wartości średnich uzyskanych w różnychpróbach, tworząc w ten sposób podstawę do porównań. Zna-komita większość zmiennych losowych w próbie zawiera sięw przedziale równym trzemodchyleniom standardowymod wartości średniej. Po wy-zerowaniu wartości średniejsytuację można przedstawićza pomocą wykresu obok.Na wykresie punkt ozna-czony liczbą 1 oznacza dodat-

Krzywa przedstawiająca liczbę wo wielokrotność odchylenia standardowego.279Statystykanie odchylenie od średniej o jedną wartość odchylenia standar-dowego, a - 3, odchylenie ujemne równe trzem odchyleniom stan-dardowym.Z grubsza biorąc:

68.3 procent populacji mieści się w przedziale 1 5(jednego odchylenia standardowego) od wartości średniej;95.4 procent populacji znajduje się w przedziale 2 5od wartości średniej,a 99,7 procent - w przedziale 3 5 od wartości

przeciętnej.Można było oczekiwać, że „łatwy” test będzie miał większeodchylenie standardowe od testu „trudnego” z powodu większegorozproszenia rezultatów.Upraszczając rezultaty przedstawione w formie krzywej, moż-na powiedzieć:Liczba kandydatów, którzy osiągnęli określonywynik z testu280Wynik (%)„Łatwy” test”„Trudny” test10102020304240885016266088704280209010Statystyka^ tn

1 28

& 26a 24.

S 22

- 20

§, 18.

s 16

i 14

Af 12

/ \»• 10

/ \« 8

/ \B 6

/ \m 4

/ \_”^ 2

-1 0

2030 40 50 60 70 80 90

Odchylenie standardowe oblicza się na podstawie wzoru 8 = V—gdzie x = wynik; x = średnia; n = liczebność próby; S = suma.Inaczej mówiąc, wartość odchylenia standardowego obliczasię, sumując poszczególne wyniki podniesione do kwadratu,odejmując iloczyn liczebności próby i kwadratu wartości średniej,a następnie dzieląc wynik przez wielkość próby pomniejszonąo jeden i wyciągając pierwiastek kwadratowy.Po zastosowaniu wzoru do dwóch wspomnianych prób otrzy-mujemy:„Łatwy” testEx! = 1 (10’) + 2(202) + 4(302) + 8(40!) + 16(502) + 8(602) + 4(702) + 2(80!) + 1 (902)

= 126600

x = [1 (10) + 2(20) + 4(30) + 8(40) + 16(50) + 8(60) + 4(70) + 2(80) + 1 (90)] ^ 46

= 50X2 = 502 = 2500

n -1 = 45= x 8 = [12660°-(46x250°)] = ib,i (Z dokładnością do jednego miejsca po przecinku)

„Trudny” testEx2 = 2(30!) + 8(402) + 26(502) + 8(602) + 2(702) = 118 200x = [2(30) + 8(40) + 26(50) + 8(60) + 2(70)] ^ 46 = 50? = 502 = 2500

n-1 =45

= x 8 = [11820°~|i46x2500)l = 8,4 (z dokładnością do jednego miejsca po przecinku)

281StatystykaStatystykaZ obliczeń wynika, że osiągnięcie wyniku 66 procent (50 +16,1%) w „łatwym” teście odpowiada z grubsza wynikowi 58procent (50 + 8,4%) w teście „trudnym”, ponieważ obydwa miesz-czą się w zakresie jednego odchylenia standardowego od wartościśredniej. Metoda oceniania wyników na podstawie wielokrotnościodchylenia standardowego oddzielającego go od wartości średniejmoże być bardzo przydatna.W celu ustalenia wyniku standaryzowanego z na podstawiesurowych wyników wartość średnią należy odjąć od surowegowyniku, a następnie podzielić przez odchylenie standardowe. Dladwóch wyników odpowiadających 40 procentom w teście „łatwym”i „trudnym” otrzymujemy odpowiednio:Z test „tatwy” =Z test „trudy” =4°~50= - 0,6

= -1,2Wyniki odpowiadające 40 procentom poprawnych odpowiedzimożna zatem porównać ze sobą za pomocą krzywych rozkładunormalnego:Za pomocą tablic statystycznych można ustalić, że 0,27(27 procent) populacji osiągnie nie więcej niż 40 procent punk-tów w „łatwym” teście oraz 0,12 (12 procent) w teście „trudnym”.„Łatwy” test.Trudny” test

Ponieważ - 0,6 jest większe niż - 1,2, uczeń, który zdobył 40procent w „łatwym” teście, osiągnął lepszy rezultat niż jego kole-dzy z tą samą liczbą punktów w teście „trudnym”. Ponieważwydaje się wysoce nieprawdopodobne, by wyniki testu znalazłysię poza obszarem odpowiadającym trzem odchyleniom standar-dowym po obu stronach krzywej, prawdopodobieństwo uzyskaniamniej niż 25 lub więcej niż 75 procent w teście „trudnym” jestpraktycznie równe zeru. Sytuacja nie jest tak jednoznacznaw teście „łatwym”: dochodzimy do wniosku, że wyniki będą sięprzypuszczalnie znajdowały w przedziale od 2 do 98 procentpoprawnych odpowiedzi, co wskazuje na znacznie większe rozpro-

szenie rezultatów. Przydatność rozkładu normalnego wynika ra-czej z faktu, że przeprowadzenie testu i obliczenie wartości od-chylenia standardowego jest możliwe w odniesieniu do wszelkiegorodzaju wyników, niezależnie od rodzaju badania, metody oceny,przyjętej jednostki, wartości średniej i rozproszenia wyników.Z tego powodu w procesie oceny testu psychometrycznegostosuje się odchylenie standardowe, by przewidzieć, jaki odsetekludzi osiągnie rezultat w przedziale równym określonej wielokrot-ności odchylenia standardowego. Aby test psychometryczny byłskuteczny, trzeba znać średnią oraz odchylenie standardowe dlapopulacji ogólnej lub oszacować je na reprezentatywnej próbieo największej możliwej liczebności. Posługiwanie się wiarygodny-mi informacjami na temat populacji ogólnej (lub jej reprezenta-tywną próbką) jest konieczne do właściwej interpretacji rezulta-tów. Standaryzacja wyników testu z matematyki, osiągniętychprzez szesnastolatków, za pomocą średniej oceny, którą z tegosamego testu uzyskali absolwenci statystki, byłaby pozbawionawszelkiego sensu. Dlatego dla danego testu mogą istnieć rozmaiterozkłady normalne dla różnych grup badanych, pozwalające nadokonanie sensownego porównania.Stosowanie tablic rozkładu normalnego do oceny testów psy-chometrycznych bywa czasami porzucane na rzecz przekształcaniawartości z, uzyskanej z surowych danych, w skalę ocen, np. stan-dardową dziewiątkę {stanine od „standard nine”, jednostka staty-283Statystykastyczna równa 1 /9 pełnego zakresu wyników w rozkładzie normal-nym), standardową dziesiątkę {sten od „standard ten”, jednostkastatystyczna równa 1/10 pełnego zakresu wyników w rozkładzienormalnym) oraz tzw. T-score. We wszystkich skalach stosuje sięten sam proces standaryzacji. Wartości z są przeliczane na podsta-wie różnych kryteriów porównawczych.Wszystkie trzy skale uzyskuje się, mnożąc z przez pewien czyn-nik i dodając do wartości średniej. Skale nazywane standardowądziesiątką i dziewiątką obejmują zakres równy dwóm odchyleniomstandardowym po obu stronach wartości średniej, przy czymw testach osobowości jest zwykle preferowana skala pierwsza.Skala T-score wykracza poza trzykrotną wartość odchylenia stan-dardowego. Obliczeń dokonuje się w następujący sposób:Standardowa dziewiątka (Stanine) x = 2z + 5 1 <x<10 x = 5Standardowa dziesiątka (Sten) x = 2z + 5,5 1 <x<9 x = 5,5T-score x = 10z + 50 30<x<80 x = 50

RZETELNOŚĆ I TRAFNOŚĆ WYNIKÓWNiezależnie od obszerności i złożoności testu na niewiele namsię on przyda, jeśli nie spełni wymogu rzetelności i trafności.Każdy test musi zostać oceniony za pomocą obydwu kryteriów,abyśmy upewnili się, w jakim stopniu można na nim polegać.Gdyby ta sama osoba wzięła powtórnie udział w tym samymbadaniu testowym w krótkim odstępie czasu, uzyskane wynikipowinny być bardzo podobne. Stopień tej zgodności uważany jestza wskaźnik poziomu rzetelności testu lub jego marginesu błędu.

Oprócz analizy rzetelności testu można zbadać jego trafność, tj.zweryfikować jego roszczenia (np. czy wspomniany test z mate-matyki faktycznie bada znajomość tego przedmiotu, czy teżogólną zdolność uczenia się). W przypadku testów psychometry-cznych wchodzą w grę cztery rodzaje rzetelności i trafności:Ponowne przeprowadzenie testu284 Badanie całościowej spójność testu.StatystykaTrafność teoretyczna (konstrukt)Ocena stopnia, w jakim test rzeczywiście mierzy to, co mamierzyć.Spójność wewnętrznaAnaliza grupy przypadkowo wybranych pytań w celu ustale-nia, czy mierzą tę samą cechę.Związek z przyjętym kryteriumUstalenie, czy test może zostać praktycznie zastosowany w ja-kimś celu, dając mierzalne rezultaty dotyczące konkretnego kry-terium; stwierdzenie, czy dane kryterium nie jest zbyt abstrakcyj-ne lub pozbawione mierzalnego charakteru.Już sam charakter testów psychometrycznych wskazuje, którepojęcia rzetelności i trafności są w ich przypadku najważniejsze.Ponieważ w każdym przypadku sytuacja jest odmienna (np. pew-ne testy mogą stawiać sobie za cel wysoką spójność wewnętrznąkosztem wysokiej trafności mierzonej zbieżnością z przyjętymkryterium), połączenie kilku różnych testów zagwarantuje właści-wą równowagę celów.Abstrahując od subiektywnej oceny rzetelności i trafności testu,istnieją statystyczne narzędzia umożliwiające dokonanie ocenytestu w tej dziedzinie, np. współczynnik korelacji r. Służy on dopomiaru rzetelności i trafności testu na podstawie stopnia i kierun-ku związku między dwiema analizowanymi zmiennymi. Wysokiwspółczynnik korelacji otrzymujemy wówczas, gdy obydwie zmien-ne lub cechy, które nas interesują, są ze sobą silnie związane (zob.rysunek a na następnej stronie). Kiedy jedna zmienna wywieraniewielki wpływ na wartość drugiej, współczynnik ich wzajemnejkorelacji jest niski (zob. rysunek b umieszczony na stronie 286).Poniższe wykresy rozrzutu zmiennych obrazują obydwie sytu-acje. Każdy krzyżyk oznacza jednoczesne wystąpienie odpowiedniejwartości na osi rzędnych i odciętych. Z rysunku a wynika zasada,że im wyższy jest wiek studenta, tym wyższa ocena uzyskana 285Statystykaz testu z matematyki. Można zatem dojść do wniosku, że istniejewysoki współczynnik korelacji między wspomnianymi zmiennymi.W przeciwieństwie do tego istnieje bardzo niska korelacja międzyilością spożywanej codziennie herbaty a wynikami testu, co wska-zuje, że na podstawie jednej zmiennej nie można wyrokować o dru-giej, ponieważ nie są one ze sobą związane.

W miarę oddalania się krzyżyków od prostej obrazującejliniowy związek między dwiema zmiennymi (widocznej na rysun-

ku a), ich wzajemna korelacja staje się coraz słabsza i coraztrudniej ją określić. W konsekwencji wartość współczynnika ko-relacji spada do zera. Współczynnik korelacji przyjmuje wartościw przedziale od- 1 do 1.r = 1Im wartość współczynnika ko-relacji jest bliższa 1, tym do-skonalszy i łatwiejszy do zde-finiowania związek międzyzmiennymi.286

Statystykar = 0Im wartość współczynnika ko-relacji bliższa jest zeru, tymmniej istotny i słabiej określo-ny związek między zmiennymi.r = -1Im bardziej wartość współczyn-nika korelacji zbliża się do war-tości - 1, tym związek międzyzmiennymi jest silniejszy, leczo kierunku przeciwnym, tj. gdyjedna ze zmiennych rośnie, dru-ga maleje.

Współczynnik korelacji rzadko wskazuje na doskonały zwią-zek między zmiennymi, ponieważ zwykle występują czynnikipoboczne, np. im wyższa cena komputerów, tym niższy popyt,na który można jednak oddziaływać za pomocą reklamy, dostęp-ności towarów, sprawności sprzętu oraz ogólnej sytuacji gospo-darczej.Stosując współczynnik korelacji do oceny rzetelności i trafno-ści testów psychometrycznych, należy zatem uwzględniać inneczynniki. Współczynnik korelacji, chociaż pomocny w analizie,nie jest jedynym wskaźnikiem jej wartości.287288StatystykaW przypadku konkretnych sytuacji testowych współczynnikkorelacji może być zastosowany jako wskaźnik i odniesiony doczterech rodzajów rzetelności-trafności, o których wspomniałem:Oceniając prawdopodobieństwo błędnej oceny wyników testu,należy zwrócić szczególną uwagę na jego trafność. W przypadkuopisanym rysunkiem © test może być uznany za nietrafny, gdyżniskie wyniki umiejętności kierowniczych okazały się kiepskimwskaźnikiem wysokich praktycznych wyników osiąganych przezkierownictwo. Znaczenie sprawdzianów trafności polega na usta-leniu, w jakim stopniu wyniki testu faktycznie odzwierciedlą

zdolności i możliwości kandydata. Pomoże w tym ustalenie wskaź-(a)Umiarkowana wiarygodność mierzonaponownym wynikiem testur = 0,49 , xy x xi xx x

Xxx ^xx ii?X X Xx „xY ~

S„Łatwy” test przeprowadzonypo raz pierwszy(b)Wysoka rzetelność mierzona spójnościąwewnętrzną ,r = 0,89 X

xx xxxXx J<xxXxx xWyniki odpowiedzi na nieparzyste pytania„łatwego” testu©, Niska wiarygodność mierzona konstruktem(trafnością teoretyczną)

r = 0,11X X xx xX xxx xx x x x XxX X xX* Xx xxx x xX XYX fx xx* %X , X XX Xx * x xX , *XX XX-------------?Wyniki testu umiejętności kierowniczych

Statystykanika określającego stosunek decyzji właściwych do niewłaści-wych. W konsekwencji testy psychometryczne rzadko trakto-wane są jako jedyne narzędzie selekcji, lecz używa się stałychw połączeniu z osobistym, bardziej subiektywnym sposobempodejścia.Jako trudniejszy do określenia od rzetelności, satysfakcjonu-jący poziom trafności bywa zróżnicowany w zależności od rodzajutestu i wcześniej stosowanych metod selekcji. Mimo niskiego po-ziom trafności w pewnych dziedzinach zastosowanie testów psy-chometrycznych w procesie selekcji staje się coraz powszechniej-sze, przewyższając pod względem trafności inne metody wyboru.Ponieważ testy psychometryczne są stosowane głównie pod-czas rozmów kwalifikacyjnych/procesu selekcji, ich rezultatymogą być znacznie bardziej pouczające niż dwudziestominutowe-go wypytywania. Jeśli trafność testu okazała się niska, prowadzą-cy rozmowę powinien przyjąć to do wiadomości i tak sformułowaćpytania, by test uzyskał walor trafności.Jeśli wiesz i rozumiesz, jakie cechy będzie przypuszczalniewykazywał twój test psychometryczny, lepiej poradzisz sobiez mylnymi tropami, które mogą się pojawić w trakcie jego wyko-nywania.289290Poniżej podaję znaczenie terminów, które pojawiają się najczę-ściej w ocenach psychologicznych.AgorafobiaIrracjonalny lęk przed otwartymi lub zatłoczonymi miejscami, prowa-dzący do wycofania się ze społeczeństwa i (zazwyczaj) przebywaniaw osamotnieniu, w domu.AgresjaUżycie siły, zwykle niewłaściwe. Sądzi się, że agresja słowna i fizycznajest sposobem, w jaki człowiek radzi sobie z zagrożeniem. Zachowanietakie prowadzi jednak niezmiennie do nasilenia konfliktu, prowokującinnych do rewanżu.AmbiwalencjaPosiadanie dwóch sprzecznych opinii lub odczuć w stosunku dojakiejś osoby lub rzeczy. Wielu terapeutów podkreśla potrzebę „po-wstrzymania” pozostających w konflikcie uczuć.AmnezjaUtrata pamięci, którą może spowodować traumatyczne doświadczenieoraz przyczyna o charakterze fizycznym, psychologicznym lub fizjo-logicznym.Anormalne zachowanieOgólnie anormalne postępowanie nie oznacza zachowania „innego”.Zachowanie anormalne, wywierające wpływ na cierpiącego i osobyz jego otoczenia, powinno odznaczać się następującymi cechami:- rzadkością występowania, niezwykłością lub sporadycznością (tj.nie musi być cechą charakterystyczną zachowania lub odczuwaniadanej osoby);

- zakorzenieniem w błędnym postrzeganiu lub interpretacji rzeczywi-

stości;

- społeczną nagannością, wykraczającą poza granice zwyczajnie „nie-grzecznego” lub „nieprzyzwoitego” postępowania;Najważniejsze terminy- powodowaniem cierpienia u chorego i innych osób z jego otoczenia;- skazującym na porażkę lub niebezpiecznym charakterem.Antyspołeczne zachowanieCharakteryzuje kogoś, kto często pozostaje w konflikcie ze społeczeń-stwem, kogo od konfliktu nie zniechęca groźba lub perspektywa karyi kto nie doświadcza z jego powodu poczucia winy (lub doświadcza gow niewielkim stopniu).Behawioralna terapiaTerapia zmierzająca do zmiany nieskutecznego lub samoogranicza-jącego człowieka zachowania, zamiast poprzestawać na odnalezieniujego przyczyn lub wzorców z dzieciństwa, które mogły być jego źród-łem.DepresjaGłębokie poczucie cierpienia, wewnętrznego zwątpienia, smutku i bez-nadziejności. Wielu psychologów uważa, że depresja jest chorobąi zaleca leczenie polegające na przyjmowaniu starannie dobranychlekarstw. Istnieje jednak teoria głosząca, że przyczyną wycofania sięz życia i nieskutecznych zachowań może być „wyuczone poczuciebeznadziejności”.Depresyjny czynnik, depresantKażdy czynnik osłabiający aktywność lub szybkość reakcji. Spożywa-ny w nadmiernych ilościach alkohol jest znanym depresantem, gdyżosłabia napięcie i niepokój.Dwubiegunowe zaburzenie afektywneInne określenie depresji maniakalnej, w której pojawiają się silnewahania nastrojów, od stanu wielkiego rozradowania do skrajnejdepresji.EgoRdzeń naszego jestestwa łączony zwykle ze świadomością, codziennympoczuciem własnej tożsamości i „rzeczywistości”.EmpatiaZdolność wyobrażenia sobie uczuć innych ludzi bez utraty poczuciawłasnej tożsamości.FiksacjaStan „zablokowania” w określonym stadium rozwoju. Na przykładmłodzi dorośli lękający się przyjęcia odpowiedzialności w pracy mogą 291Najważniejsze terminysię zachowywać jak nastolatki, np. spóźniać się lub być skrajnieniezorganizowani.FobiaNieuzasadniony lub przesadny lęk spowodowany pojawieniem sięczegoś (np. pająka) lub zajściem jakiejś sytuacji.

Grupowa terapiaRodzaj terapii polegający na przemyśleniach i wsparciu udzielanymprzez członków grupy zamiast przez zawodowego terapeutę. Wspólnedoświadczenia członków grupy terapeutycznej mogą być skutecznymbodźcem do zmiany ludzkich zachowań.HalucynacjaPojęcie stosowane w psychiatrii na określenie doświadczenia zmysło-wego (tj. widzenia, słyszenia lub innego sposobu postrzegania) przed-miotu zewnętrznego, który w danej sytuacji się nie pojawia lubw ogóle nie istnieje.HipnoterapiaWykorzystanie stanu przypominającego trans do zmiany kompulsyw-nych zachowań (np. nałogowego palenia) lub wydobycia na powierzch-nię od dawna głęboko ukrytych uczuć i wspomnień. Wydaje się, żezamierzony skutek osiąga się poprzez wprowadzenie pacjenta w stanrozluźnienia, zawężenie jego pola uwagi oraz silnej sugestii.HipochondriaUporczywe przekonanie o cierpieniu na poważną chorobę, mimo brakudowodów medycznych, które by to potwierdzały. Stan charakteryzuje sięnadmiernym skupieniem uwagi na drugorzędnych doznaniach fizycznychoraz irracjonalnym lękiem.IntrospekcjaDoświadczenie wewnętrzne,i uczucia człowieka.obiektywnie ujmujące przekonaniaKlaustrofobiaObawa przed małymi lub zamkniętymi pomieszczeniami, wywołującazwykle silne stany lękowe.Kompulsja, natręctwoPrawie nieodparte pragnienie odczuwania lub zachowania sięw sposób, który zaburza codzienne życie. Ludzie postępujący292 w sposób kompulsywny czują się zmuszeni do zachowań sprzecz-Najważniejsze terminynych ze świadomym wyborem (przykładem kompulsywnego zachowa-nia jest np. ciągłe mycie rąk). Jest ono próbą uwolnienia leżącegou podłoża lęku.Kontroli umiejscowienieMiejsce, któremu przypisujemy panowanie nad procesem przyjmo-wania „wzmocnień” . Ludzie o wewnętrznym umiejscowieniu kon-troli są silnie zmotywowani, mają wysokie poczucie własnej warto-ści i wierzą, że mogą modyfikować wpływ negatywnych wydarzeń -krótko mówiąc, sami są dla siebie źródłem wartości i kierunkuw życiu.LękStan emocjonalny cechujący się przeżywaniem obaw, strachu i złych

przeczuć. Zaburzeniom lękowym towarzyszy zwykle przyspieszone

bicie serca, napięcie lub drżenie. Zob. też Paniki napad i Fobia.

LibidoW psychoanalizie Freuda energia psychiczna oznaczająca wolę życia,wyrażająca się najwyraźniej w formie popędu seksualnego.ManiaUczucia i zachowania wyrażające nieopanowaną radość, często łączą-ce się z bezsennością i ciągłą nadpobudliwością.NarcyzmMiłość do samego siebie, mogąca być źródłem poczucia własnej war-tości i (w przypadku wypaczenia) przesadnego mniemania o swojejważności oraz manipulacyjnych zachowań.NerwicaZaburzenie psychologiczne, zwykle wypływające z konfliktu wewnętrz-nego, któremu towarzyszą lęki lub obsesje biorące się z „fragmenta-rycznego postrzegania” własnej sytuacji.ObronaWszyscy uczymy się sposobów ochrony siebie. Wiedza ta pozwalaunikać cierpienia i niebezpieczeństwa. Należy wiedzieć, że ogień jestgorący i może nas opatrzyć. Jednak ludzie, którzy mają zbyt wiele„mechanizmów obronnych”, są najczęściej przesadnie podejrzliwi wo-bec bliźnich. Jeśli dziecko zostanie odrzucone przez własnych rodzi-ców, często świadomie odsuwa się od innych ludzi. Postawa taka możezdominować odczuwanie cierpienia i bólu, może również w poważnymstopniu utrudnić nawiązywanie intymnych związków.293Najważniejsze terminyTrwale, powodujące zaburzenia przeświadczenie zakorzenione w po-zbawionym podstaw lub wypaczonym postrzeganiu rzeczywistości.Paniki napadAtak skrajnego lęku, któremu często towarzyszy obawa przed „szaleń-stwem” lub utratą panowania nad sobą, silne pocenie się, drgawki,trudności z oddychaniem oraz bicie serca. Zwykle nie ma wyraźnegozwiązku między zewnętrznymi wydarzeniami a napadami lęku.ParanojaZaburzenie cechujące się skrajnymi i uporczywymi urojeniami, że je-steśmy ofiarą prześladowań, plotek lub przedmiotem innych destruk-cyjnych zachowań.PoznanieProces świadomy opisujący, w jaki sposób uczymy się i w jaki sposóbpowstają nasze spostrzeżenia i sądy.Poznawcza terapiaPodejście terapeutyczne, które stara się pomóc ludziom w dokonaniuzmian przez zbadanie, w jaki sposób myślą lub w co wierzą (jakie są ichpostawy i oczekiwania). Najczęściej terapia poznawcza stosowana jestw celu zmiany negatywnych, skazujących na porażkę lub autodestruk-cyjnych myśli w myśli pozytywne.Projekcja, rzutowaniePsychologiczny mechanizm obronny, kiedy przypisuje się innym lu-dziom uczucia lub cechy, nad którymi się ubolewa lub którychpragnie się pozbyć.Przeniesienia

Uczucia, które zostały celowo przesunięte (w sposób świadomy lubnieświadomy) z pierwotnego, intencjonalnego przedmiotu na inny. Poprzeniesieniu substytut lub symbol staje się ogniskową skupiającąuczucia. Na przykład ludzie często źle traktują członków własnejrodziny, ponieważ nie mogą (lub nie potrafią) okazać gniewu ludziomsprawującym władzę.PsychoanalizaTeoria psychologiczna stworzona przez Sigmunda Freuda, służącaanalizie uczuć. Freud wierzył, że można ujawnić korzenie naszych za-chowań tkwiące w podświadomych motywach i konfliktach wewnętrz-294 nych.Najważniejsze terminyRadzenie sobiePostawy i zachowania, które pomagają nam skutecznie stawiać czołorozmaitym sytuacjom życiowym. Defensywne radzenie sobie z sytu-acją pozwala zapanować nad własnymi zasobami, nie zawsze jednakusuwa źródło stresu. W jego skład wchodzi wycofanie, niewłaściwefantazjowanie, zachowania agresywne i nadużywanie alkoholu.Aktywne radzenie sobie rozpoczyna się od wzięcia odpowiedzialnościza własne postępowanie, myśli i uczucia oraz dążenia do skutecznegozajęcia się przyczynami stresu.Rozwojowa psychologiaDział psychologii zajmujący się zmianami - fizycznymi, emocjonalny-mi, poznawczymi i społecznymi - które dokonują się w ciągu trwanialudzkiego życia oraz czynnikami je wywołującymi (genetycznymi i śro-dowiskowymi).SuperegoW psychoanalizie Freuda warstwa osobowości przejmująca wartościspołeczne i z tego powodu uczestnicząca w czynności sądzenia, samo-obserwacji i (często) krytyki postępowania.ŚwiadomośćStan zdawania sobie z czegoś sprawy. Może istnieć np. zmysłowaświadomość środowiska lub wewnętrzna, bezpośrednia samowie-dza (dotycząca własnych myśli, uczuć i wspomnień), która niezawsze zależy od narządów zmysłów. Odmienne stany świadomościpojawiają się w głębokim śnie, podczas medytacji lub hipnotyczne-go „transu”.TłumienieW przeciwieństwie do wyparcia, świadome i rozmyślne odwrócenie sięod nieakceptowanych myśli, uczuć lub impulsów.UrojenieFałszywe lub przesadnie wyolbrzymione mniemanie.WarunkowanieProsta forma uczenia, w której tworzy się skojarzenia między pewnymibodźcami i reakcjami.WinaŚwiadomość uczynienia czegoś złego, wynikająca z prawdziwego lubwyimaginowanego naruszenia standardów moralnych, religijnych lubspołecznych.j

295Najważniejsze terminyWyparcie, represjaNieświadomy mechanizm obronny polegający na przeniesieniu nega-tywnych uczuć i wydarzeń w głąb pokładów pamięci, ponieważ niemożna ich zaakceptować lub są zbyt przerażające, by mogły funkcjo-nować na powierzchni świadomości.ZaprzeczenieMechanizm obronny polegający na wierzeniu, że groźne lub niebezpie-czne wydarzenia/sytuacje są nieszkodliwe. Zaprzeczenie ma na celuusunięcie stresu, powinno jednak ustąpić na rzecz rzeczywistychi skutecznych sposobów radzenia sobie z trudnościami. Nałogowipalacze często zaprzeczają, by palenie miało związek z rakiem; częstoteż godzą się na ryzyko, uważają, że nie grozi im żadne niebezpieczeń-stwo.ZawiśćNiechęć wywołana przedmiotem będącym własnością drugiego, wyni-kająca z pragnienia jego posiadania. Jeśli postawa taka nie zostaniepoddana kontroli, może prowadzić do niszczenia dowolnych przedmio-tów będących własnością drugiego.ZazdrośćUczucie wrogości lub zranienia wypływające z wyłącznego charakteruzwiązku łączącego człowieka z innymi ludźmi.ZłudzenieFałszywa interpretacja rzeczywistego doświadczenia (w przeciwień-

stwie do halucynacji, która polega na tworzeniu bytów nierzeczywis-

tych oraz urojeniu będącym fałszywym przekonaniem).

To jest książka,dzięki której zdołasz dokonać ocenyswojego charakteru, własnych zalet, słabości.Czy znasz siebie?Czy potrafisz ocenić charakter innych ludzi?W ciągu całego życia człowiek dokonuje oceny osobo-wości - własnej i osób, z którymi się styka. Codziennie myoceniamy bliźnich i sami jesteśmy poddani takiej ocenie,najczęściej intuicyjnie. Dlaczego więc nie wspomóc intuicjifachowymi testami, które pozwolą wykształcić w sobieumiejętność oceny własnej osobowości i zachowaniaosób, z którymi się stykamy?Z tej książki dowiesz się wszystkiego na temat testów psy-chometrycznych. A są one stosowane coraz powszechniej.Jeśli pragniesz zdobyć pracę albo awansować, z pewno-

ścią zostaniesz poddany podobnym testom. Lepiej więc,by nie były one zaskoczeniem...www.swiatksiazki.plISBN 83-7311-849-79”788373 118492”Cena 23,00 zł

Nr 3994

http://www.swiatksiazki.pl/

Documents

Allen Robert - Poznaj Swoją Osobowość