Ana Križan 06/0889 Sanja Miljenović 06/0767

Ana Križan 06/0889Sanja Miljenović 06/0767

Definicija liberalizacije trgovine

Pojam liberalizacije znači da ne postoje prepreke u pogledu trgovine robom i uslugama između zemalja

Prepreke u trgovini postavlja država u vidu: kvota, kontigenata, visokih carina i sl., i vođenje takve politike se naziva protekcionizam

Definicija liberalizacije trgovine

U ovu kategoriju, u ekonomskom smislu, spada sledeće:

trgvina proizvodima i uslugama bez carina i ostalih ograničenja

slobodan pristup tržištuslobodan pristup tržišnim informacijamaslobodno kretanje radne snage između

zemaljaslobodan protok kapitala između zemalja

Zakon ponude i tražnje

Suprotna mišljenja

Veliki protivnik teorije o liberalizaciji trgovine bio je Karl Marx, koji je rekao:’’Buržoazija je uspostavila tu jedinstvenu, bezočnu slobodu – slobodnu trgovinu. Jednom rečju, radi političke iluzije, prihvatili su čistu, besramnu, neposrednu, brutalnu eksploataciju.’’

Suprotna mišljenja

Slobodnoj trgovini se protive i određene antiglobalističke grupe, koje su ubeđene da ta tzv. slobodna trgovina još više pogađa siromašne

Preorjentacija spoljne trgovine Istočne Evrope

Preorijentacija izvoza od Istočne ka Zapadnoj Evropi počela je 1989.godine

Tu su naročito prednjačile Poljska i Mađarska

Tri karakteristične faze: kontrakcija trgovinskih veza između

zemalja SEV-a rast trgovine sa Zapadom obnavljanje uzajamne trgovine

istočnoevropskih zemalja

Kontrakcije trgovinskih tokova

Prelaz sa trgovine ’’transferibilnom rubljom’’ na trgovinu koja se ugovara u konvertibilnim valutama

Realokacija izvoza i uvoza u skladu sa željama proizvođača i potrošača

Jak pad izvozne tražnje iz drugih bivših zemalja SEV-a

Rast trgovine sa Zapadom

Odvijao se različito u bivšim socijalističkim zemljama

Poljska i Mađarska su prve zemlje koje su iskoristile mogućnosti liberalizacije trgovine

Dualna struktura trgovinskih odnosa

Centralna i Istočna Evropa – razvijene industrijske privrede, osim u odnosima sa SSSR-om

Zapadna Evropa – ponašale su se kao tipično nerazvijene zemlje

Izvoz Centralne i Istočne Evrope u SSSR

Izvoz Centralne i Istočne Evrope u EU

Izvoz Istočne i Centralne Evrope

Dualna struktura izvoza zemalja Istočne Evrope na istok i zapad je njihova karakteristika dugi niz godina.

U prvim godinama tranzicije hrana i poluproizvodi su bili najviše zastupljeni u izvozu ka zapadu, dok su industrijski proizvodi, mašine i oprema bili dominantni u izvozu ka istoku.

U periodu od 1994-1996 godine ovaj trend je počeo da jenjava, jer je došlo do ubrzanog rasta izvoza ka različitim destinacijama.

Izvoz Istočne i Centralne Evrope Zemlje Centralne Evrope su počele da

diversifikuju strukturu svog izvoza industrijskih proizvoda, ne samo sa zemljama Zapadne Evrope nego i između sebe.

U tim godinama dolazi do ubrzanog priliva SDI koje su promenile komparativne prednosti zemlje i promenile pravce izvoza.

U početku značajne investicije su bile koncentrisane samo u nekoliko sektora, uglavnom prehrambenom.

Izvoz Istočne i Centralne Evrope

Javljaju se viškovi proizvoda u prehrambenoj industriji koji su uglavnom realizovani na tržištu članica CEFTA i Zajednice nezavisnih država, zbog visokih barijera na zapadnom tržištu.

Ubrzo dolazi do rasta SDI i u automobilskoj industriji što je omogućilo porast izvoza i na zapadna tržišta.

Izvoz Istočne i Centralne Evrope 11% Mađarskog izvoza u EU su bili motori

za automobile, 15% izvoza Slovačke i Slovenije u EU su bili automobili i delovi za automobile.

Trend rasta izvoza automobila u EU je nastavljen i dalje, jer su Audi, Volkswagen i drugi proizvođači izgradili fabrike u Mađarskoj, Poljskoj i Slovačkoj.

Preorjentacija izvoza Istočne i Centralne Evrope

Promene u značaju pojedinih robnih grupa dovele su i do promene dualne strukture izvoza odnosno pravca trgovine robom ka istoku i zapadu.

Hrana i poluproizvodi su dominirali u strukturi izvoza ka ekonomijama u tranziciji, odnosno istoku.

Grupa ostalih proizvedenih dobara, mašine i oprema postaju dominantni u izvozu ka zapadu.

Razlika u strukturi izvoza Centralne i Istočne Evrope u EU i u zemlje u tranziciji (1998)

-40

-35

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Czech

Republic

Hungary Poland Slovakia Slovenia Estonia Latvia Lithuania

SITC (0+1+4) SITC 2 SITC 3 SITC (5+6) SITC 7 SITC (8+9)

Izvoz Centralne i Istočne Evrope po glavnim proizvodnim grupama i destinacijama

Vodeći izvoznici Centralne i Istočne Evrope

Vodeći uvoznici Centralne i Istočne Evrope

Izvoz odabranih zemalja Centralne i Istočne Evrope

Uvoz odabranih zemalja Centralne i Istočne Evrope

Češka

Tranzicija Češke privrede

Češka je proces prelaska na tržišnu ekonomiju započela u okviru Čehoslovačke, a nastavila je nakon osamostaljenja 1993. godine.

Reforme su obuhvatale:- privatizaciju javnih preduzeća- liberalizaciju trgovine- ukidanje i smanjenje barijera za strane direktne investicije.

Tranzicija Češke privrede

Tokom ranih ‘90-tih Češka privreda se suočila sa krahom tražnje bivših trgovinskih partnera (socijalističkih zemalja) i padom domaće tražnje što je dovelo do zastoja u ekonomskom razvoju.

Liberalan i transparentan režim spoljne trgovine doprineo je stabilizaciji i transformaciji privrede ka tržišnoj ekonomiji.

Promena trgovinskih partnera Geografska orjentacija spoljne trgovine

Češke značajno se promenila. 1989 godine glavni partneri u trgovini su

bili Sovjetski Savez i zemlje Istočne Evrope. Kada se izuzme Slovačka izvoz u zapadne

zemlje se povećao sa 37% 1989 na 71% 1994 godine.

Spoljna trgovina Češke

Početkom ‘90-tih oko 56% uvoza u Češke je bilo iz EU dok su još značajni partneri bili Slovačka i Rusija.

Oko 54% izvoza u tom periodu je plasirano na tržište EU, najviše u Nemačku i Austriju.Od ostalih zemalja Slovačka, Rusija i Poljska su bili značajni partneri na strani izvoza.


Krajem ‘90-tih nastavljen je trend rasta trgovine sa Zapadnom Evropom.

2000 godine 69% izvoza i 62% uvoza je bilo plasirano na tržište EU.

Liberalizacija trgovine

Značajan rast trgovine ostvaren je zahvljući liberalizaciji trgovine, odnosno smanjenju carina.

Ipak, postoji visoka carina za većinu poljoprivrednih proizvoda, ali one se primenjuju samo na mali deo trgovine s obzirom da Češka ima veliki broj zaključenih preferencijalinh trgovinskih ugovora.

Češka i regionalne integracije Regionalni trgovinski aranžmani se odnose

na oko 80% ukupne trgovine i uključuju sve važnije trgovinske partnere osim Rusije.

Neki od aranžmana su: Češko- Slovačka carinska unija, CEFTA, sporazum sa EFTA i sl.

Od 2004 godine Češka je postala članica EU i nakon toga sporazumi koje je kao pojedinačna zemlja sklopila prestali su da veže. Češka danas primenjuje spoljnotrgovinski režim EU.


U periodu od 1993-1998 godine Češka je uvozila više nego što je izvozila i ima deficit u trgovini koji pokazuje trend smanjenja u tom periodu od 1996 godine.

U 1998 godini izvoz čini 46% GDP i svrstava Češku među najveće izvoznike u Centralnoj Evropi.


Glavni trgovinski pratneri Češke U 1998 godini glavni trgovinski partneri

Češke su bile zemlje članice EU (Nemačka, Austrija, Italija), Poljska, Slovačka i Rusija.

Slovačka je po važnosti trgovinskih partnera zauzimala drugo mesto nakon Nemačke, a Poljska peto.

Glavni trgovinski pratneri Češke

Češka i EU

Češka i EU

Češka u EU najviše izvozi repromatrijale, opremu automobile i robu široke potrošnje, a neznatno više uvozi istu vrstu robe.

Izvoz automobilske industrije Češke u 1998 godini je predstavljao oko 15% procenata ukupnog izvoza (najveći deo je plasiran na tržište zapadne Evrope), sa tendencijom porasta.

Trgovina EU i Češke po proizvodima

Češka i EU 15

Balans trgovine sa EU 15 od 1999 do 2004 godineCommodity Stat. value USD (ths.)Food and live animals -2.374.159Beverages and tobacco 82.244Crude materials, inedible, except fuels 2.064.152Mineral fuels, lubricants and related materials 1.340.438Animal and vegetable oils, fats and waxes -276.789Chemicals and related products, n.e.s. -10.322.092Manufactured goods classified chiefly by material 1.240.355Machinery and transport equipment 10.243.372Miscellaneous manufactured articles 4.292.667Commodities and transactions n.e.c. in the SITC 120.869

Češka i Rusija

Balans trgovine sa Rusijom od 1999 do 2004 godineCommodity Stat. value USD (ths.)Food and live animals 140.153Beverages and tobacco 14.399Crude materials, inedible, except fuels -486.719Mineral fuels, lubricants and related materials -7.607.966Animal and vegetable oils, fats and waxes 178Chemicals and related products, n.e.s. 125.803Manufactured goods classified chiefly by material -401.964Machinery and transport equipment 503.151Miscellaneous manufactured articles 233.240Commodities and transactions n.e.c. in the SITC -3

Češka i CEFTA

Balans trgovine sa CEFTA od 1999 do 2004 godineCommodity Stat. value USD (ths.)Food and live animals 282.157Beverages and tobacco 244.328Crude materials, inedible, except fuels 91.621Mineral fuels, lubricants and related materials -1.113.949Animal and vegetable oils, fats and waxes 25.343Chemicals and related products, n.e.s. 948.254Manufactured goods classified chiefly by material 1.530.641Machinery and transport equipment 4.431.757Miscellaneous manufactured articles 186.101Commodities and transactions n.e.c. in the SITC 1.382

Poljska

Rezultati privrede Poljske od 1991. do 2002. godine

Prihodi od izvoza su povećani za 158%, dok su troškovi porasli za 241%

Razmena proizvoda je povećana za 3,2 puta

Izvoz je povećan za 175%, uvoz za 255%

Platnobilansni problemi Poljske do 2000. godine Trgovinski deficit Poljske je 2000.

iznosio 18,7 mlrd. evra Pogoršanje stanja platnog bilansa u

odnosu na prethodnu godinu duguje se rastu cene nafte na svetskom tržištu

Još jedan razlog jeste povećan uvoz kapitalnih dobara

Trgovinski bilans Poljske do 2000.godine

Trgovina Poljske sa glavnim geografskim područjima do 2000.godine

Poljska i EU

61% ukupnog uvoza, i oko 70% ukupnog izvoza, Poljska ostvaruje sa zemljama EU

Najznačajniji trgovinski partneri su Nemačka, Francuska i Italija

Uvoz iz Rusije je povećan za 115%, uglavnom se radi o uvozu energenata

Promene u geografskoj strukturi spoljne trgovine

– izvoz, 2002.

Promene u geografskoj strukturi spoljne trgovine

– uvoz, 2002.

Uzroci neravnoteže

Niska konkurentnost domaće proizvodnje, potreba za ubrzanom modernizacijom i SDI

Nemogućnost domaće industrije da zadovolji rastuće potrebe tražnje

Jačanje poljskog zlota u odnosu na najjače svetske valute

Uslovi koji su uticali na spoljnu trgovinu u 2002.

godini Slabija ekonomska situacija na globalnom nivou, naročito u EU

Slabljenje vrednosti dolara u odnosu na evro

Promene cena na globalnom nivou Smanjenje tražnje za bankarskim

kreditima i njihova ograničena ponuda Uticaj stranih investicija na nivo deficita

Robna struktura spoljne trgovine i njene promene

U periodu od 1998. do 2002.godine desile su se pozitivne promene u izvozu Poljske

Došlo je do porasta izvoza industrijskih proizvoda, dok je opalo učešće polugotovih proizvoda i sirovina

Udeo industrijskih proizvoda u izvozu Poljske

od 2000. do 2006.

Geografska struktura izvoza do 2006. godine

Glavni izvozni proizvodi

Automobili i rezervni delovi (13.6%) Osnovni metali (13.1%) Elektronika (11.8%) Nameštaj (6.2%) Mineralna goriva, ulja i njihovi

derivati (4.5%)

Glavni uvozni proizvodi

Elektronika (11.5%) Mineralna goriva, ulja i njeni derivati

(10.4%) Gvoždje i aluminijum (9.2%) Automobili i rezervni delovi (8.7%) Lekovi (2.9%)

Robna struktura izvoza

Robna struktura uvoza

Ostvareni rezultati do 2007.godine

Preduzeća su izvozno orijentisana Došlo je do porasta produktivnosti,

smanjenja troškova rada što je dovelo do povećanja međunarodne konkurentnosti privrede

Veliki doprinos dale su SDI

Mađarska

Tranzicija Mađarske privrede Mađarska privreda je prošla kroz velika

strukturna prilagođavanja na svom putu ka tržišnoj ekonomiji tokom devedesetih godina.

Brz prelazak na tržišni oblik privređivanja se odvijao pod veoma teškim ekonomskim i socijalnim uslovima.

Tranzicija Mađarske privrede Dolazi do nestanka

-preko polovine izvoznih tržišta usled pada istočnog bloka- bankrotstva velikog broja kompanija- pojave nezaposlenosti

Rešenje problema je potraženo u liberalizaciji i traženju novih trgovninskih mogućnosti.

Preorjentacija trgovine

Uklanjanje trgovinskih barijera, smanjenje carina i kvantitativnih ograničenja.

Preorjentacija trgovine ka Evropskoj uniji i zemljama članicama CEFTA.

U periodu od 1990-1996 dolazi do pada izvoza prema bivšim socijalističkim zemljama.


U periodu od 1990-1996 godine udeo EU u ukupnom izvozu Mađarske porastao je sa 45% na 63%, a uvoza sa 49% na 60%.

U istom periodu dolazi do rasta učešća članica CEFTA u izvozu sa 1,7% na 8,7% i uvozu sa 2,4% na 7,2%.


Geografska orjentacija spoljne trgovine pokazuje različite trendove u izvozu i uvozu od 1991-1997.- udeo EU, EFTA i CEFTA zemalja u uvozu ostaje oko 70% dok dolazi do rasta izvoza u ove zemlje sa 68% na 78%.-udeo zemalja u razvoju ostaje na nivou od oko 5% i u izvozu i uvozu.

Spoljna trgovina Mađarske

Razvoj trgovine je bio značajan faktor rasta Mađarske privrede.

Izvoz i uvoz Mađarske je beležio skromne stope rasta do 1996 godine da bi narednih godina došlo do njegovog rasta.

Posle 1996 godine dolazi do značajnog povećanja trgovine sa EU.


U periodu od 1993-1999 godine postoji deficit u trgovini koji je konstantan i predstavalja oko 6% GDP 1999 godine.

Izvoz je bio značajan pokretač razvoja u 1999 godini dostigao je 51% GDP što je svrstalo Mađarsku među najveće izvoznike u okviru ekonomija u razvoju.


Mađarska i EU

Dolazi do jačanja izvoznih performansi u odonsu na druge ekonmije u regionu zbog dobre konkurentnosti na tržištu EU.

1999 godine dve trećine Mađarske trgovine bilo je u vezi sa EU dok je sama Mađarska bila osmi najznačajniji partner EU.

Mađarska i EU

Dolazi do rasta značaja trgovine sa EU za Mađarsku.

Javlja se trenda smanjenja deficita u trgovini sa EU da bi nakon 1996 godine bio ostvaren suficit koji je nastavio da raste u narednom periodu.

Mađarska i EU

U 1999 godini 70% Mađarske trgovine bilo je vezano za EU.

Četiri od pet glavnih trgovinskih partnera Mađarske su bile zemlje EU (Četvrto mesto na strani uvoza zauzima Rusija, a SAD na strani izvoza).

Jačanje trgovine sa EU je posledica procesa integracije.

Glavni trgovinski partneri

Mađarska i EU

Spoljna trgovina između zemalja članica EU i Mađarske je bila značajna za obe strane.

Među zemljama članicama kao glavni partner se izdvajaju:- Nemačka (oko 47% učešća i u izvozu i uvozu)-Austrija - Italija.

Trgovina Mađarske sa zemljama članicama EU

Mađarska i EU

Mađarska u EU najviše izvozi automobile i opremu i repromaterijal, ali takođe i te vrste proizvoda najviše uvozi iz EU.

Trgovina EU i Mađarske po proizvodima

Hvala na pažnji!

Documents

Ana Križan 06/0889 Sanja Miljenović 06/0767