Vel. Bil. Derg. (2003), 19,3-4: 89-95

ANADOLU MANDALARINDA vOZ BOLGESiNiN. ARTERiEL

VASKULARiZASVONU'

VuralOzdemir@l Sadettin Tlplrdamaz2

Blood Supply to the Facial Region of Anatolian Buffaloes

Out: Bu vah¥J1ada Anadolu mandalannda yUz bOIgesinin arteriel vaskularizasyonuna kailian damartan va dallannl mak· roskopik oIarak Incelemek amaclyla 8 adat manda kullamldl. YOl bOlgesinin arteriel vaskularizasyonunu saglayan ana damar a lacialis'dir. Bunun yamnda a. mentalis, a. masseterica, a. transversa faciei, isimli damartar ile a. Infraorbitalis'in, a. temporalis superflcia.lis'in ve a malaris'in son dallannln da yUz bOlgesinin arteriel vaskularizasyonuna katlldlklan tespit 001· a. Anahtar Kelimeler: Arter. YOZ 861gesi. Anadolu Mandasl

Summary: The aim of this study is 10 investigate macroscopically blood supply to lhe facial region of Anatolian buffaloes. A lotal 01 8 buffalo heads were used. It was observed that the main vessel of facial region is facial artery, In addition to this a. mentalis, a. masselerica, a. transversa faciei and branches of infraorbital, superfICial temporal and malar arteries were join 10 blood supply of fadal region.

Key Words: Artery, Facial Region, Anatolian Buffalo

Girl,

Bos Bovina cinsinin Blbalina turu olan mandalar SI{jIr clnsinin ilkel ruOOri araslna gil1llektedir. Morfolojik oIarak d~uk saOnh, seyrek kllh ve boynuzlannln ka­sitlerinin k~li olmasl gibi Ozellikler gOsleren man­dalar aOlr yaPI ve davranl~lara sahip hayvanlardlr (Cockrill 1974, Alpan va Arpaclk 1996).

TOrkiye'de Ozellikle sCrtOnden gtda sektOrunde faydalamlmak amaclyta hala yet~tirilmekte clan man­dalar hakktnda yapllmr~ oIan anatomik cah~1ar 01-dukCa Slnll11dlr.

Bu nedenle, manda IOrunde yaprlml~ oIan ana· lomik a~hrmalara hem bir yenisini eklemek. hem de bu tOrOn yUz bOlgesi arter1erini inceleyerek arteriel sis· temin makroanalomisini belir1emek va varsa var· yasyonlan ortaya ~lkarmak bu a~tlrmanln amaC101 oIu~tunnaktadlr.

Mandalarda yUz bOlgesinin arteriel vas' kularizasyonunu saOlayan ana damar a. facialis'dir. Bunun yamnda a. mentalis. a. masseterica. r. mas· selericus, a. transversa faciei. isimli damanar Ue a. info raorbitalis. a lemporaJis superficialis ve a. malaris'ln son dallan yUz bOIgesinin arterial vaskularizasyonuna kallllr1ar (GhoshaJ 1975. Schummer ve ark 1981).

A facialis; truncus linguofacialis'den aynhr. V. fa· OOrts va ductus parotideus ~Ii!:)inde incisura vasorum

Gclil Tarihi : 20.03.2003 @; v01.demir@aku.tdu.tr

facialium'u kaleder (Ghoshal 1975, Schumrner va ark 1981, Schaller 1992, Smallwood 1992. Berg 1995, Our· sun 2000, Dursun 2001). M. masseler'in cn kenannda, vantralden dorsaJe doOru bir seyir gOSlerir. A. lacialis seyri esnaslnda yOz bOIgesine aa. labiales inleriores, a. labiaJis superior, a angularis oris, r. IaleraJis nasi rosl· ralis va r. angLdaris oculi isimli dallan verir (Ghoshal 1975, $chummer va ari( 1981). AB. labiales inferiores; m. depressor labi inferioris'in ahlnda seyreder ka~1 tao raflO benzer daman lie anastomoz olur. M. t:xx:dnalor, m. orbicularis oris va gil. lxxx:aIes'a daOllan dallar va­rerek sonlamr (GhoshaI 1975, Schummer va ark 1981. lahunta ve Habel 1986, Nur ve Dursun 1992. Schaller 1992, Smallwood 1992, Nur 1995, Dursun 2000). A.1a· bialis superior; a. labialis infarior'lX1 Ost klsmtndan. m. caninus ve m. levalor nasoIabialis'in ahmda, Osl dudak ve burun ucuna doOru ilenar. (GhoshaI1975, Schum­mer va ark 1981). KOyUk ruminantlarda a. labiaJis su­perior a. transversa faciernin davamr durumundadtr (Nur ve Dursun 1992, Smallwood 1992, Nur 1995). Bu damar aOlz a~lslna ve Ost dudak kaslanna giden dallar verir (Ghoshal 1975, Schummer va ark 1981, lahunta ve Habel 1986, Nur ve Dursun 1992. Nur 1995, Dursun 2000). A. angularis oris; orijinini takiben aOlz ~Islna do{jru rostral yOnde ilerier ve m. orbicularis oris'e da· Ollan dallar vererek sonlanlf. KOyUk ruminanllarda a. Ia· bialis superior'un blr dati olan a. angularis oris oro­ventral yOnde ilerieyerek Os! va alt dudaOln commissura labiorum'unu olu~turan kesimlerinde da!:)lilr (Lahunta ve

• Bu ",al11ma "Ma.ndalarda A. carotis communis ve Son Oallan Ourine Makroanalomik Ara~tJrmalar" isimli Iczdcn tj:O:CI. Icnmi,lir. . I. Afyon I<;ocalcpe Onivcrsilesi Vcleriner FakUllcsi. Anatomi Anabilim Dah. AFYON 2. Scl~uk Onivcrsilesi VClcrincr FakUllcsi, AnalQmi Anabilim Dah . KONYA

OZDEMIR. TlPIRDAMAZ

Habel 1986, Nur va Dursun 1992. Nur 1995, Dursun 2000). R. lateralis nasi rostralis; for. infraorbitale'nin ca­udodorsallooe a. facialis'den orijin allr. a. inf­raorbitalis'in son dallan ile anastomoz oIan r. anas­lomoticus cum a. infraorbitalis adh dah verdikten sonra diverticulum nasi'ye do{Jru ilerler ve bumun yan du­vartanndan Ost duda!)a kadar olan bCilgenin kas ve de­risine daglllr (GhoshaJ 1975. Schummer ve ark 1981, Lahunla ve Habel 1986. Nur ve Dursun 1992, Nur 1995, Dursun 2000). R. angularis oculi; a. facia/is'in UIf dallanndan biridir, gOz a~lslna doQru seyrederek bur­nun Ost kesimine dallar veriT (Ghoshal 1975, Schum­mer ve ark 1981. Lahunta ve Habel 1986, Nur ve Dur­sun 1992, Nur 1995, Dursun 2000). R. masselericus; a. carotis extema'dan orijin aldlktan sonra gl. paroUs'in medialiooe rostroventral olarak iler1er. M. ster­nomandibularis'in insertio'su Ozerinden geyerek m. masseter'in caudaline u~lr va bu kasa dagllarak son­lanlr (GhoshaI1975, Schummer ve ark 1981 , Lahunta va Habel 1986, Nur ve Dursun 1992, Nur 1995, DUr­sun 2000).

A. transversa faciei; a. temporalis superficialis'den aynldlktan sonra collum mandibulae'nin cauda/ine dogru rostroventral olarak seyreder ve collum man­dibulae'yi a~rak lateral yOze ula!ilr (Ghoshal 1975, Schummer ve ark 1981, Lahunta ve Habel 1986, Nur ve Dursun 1992, SmalJlNood 1992, Nur 1995). So­nunda m. masseter'e u~rak dagllan damar aynca a. laciaIis'in dallan ile de anastomoz olan dallar verir (GhoshaJ 1975, Schummer ve ark 1981 , Nur ve Dur­sun 1992, Nur 1995, Dursun 2000). A. temporalis su­perflCialis lateral gOz a~lsl dOzeyinde a. palpebralis su­perior laleralis ve a. palpebra/is inferior IateraUs isimli daJlan verir. Su datlar alt ve Ust 90z kapaklarlnm Meriel vaskularizasyonunu saglar (Ghoshal 1975, Schummer ve ark 1981, Lahunta ve Habel 1986, Nur ve Dursun 1992, Berg 1995, Nur 1995, Dursun 20(0).

A. mentalis; a. alveolaris inferior'dan for. mentale dOzeyinde aynlan bu damar margo intera/veolaris'in la­tera/ yOlOnde art dudagl besleyen ve a. labialis in­ferior'un son kotlan ile anaslOmoz olan dallar vererek daglhr (Ghosha1 1975, Schunvner ve ark 1981 , Nur ve Dursun 1992, Schaller 1992, Nur 1995, Dursun 2000, Dursun 2001).

A. masseterica; a. temporalis prolunda caudalis'in devaml durumundadlr ve inc. mandibulae'dan g~ tikten soma ventrale yenelerek masseter kasma ula­~rak burada da~lhr (Ghoshal 1975, Schummer ve ar1c: 1981 , Lahunta ve Habel 1986, Nur ve Dursun 1992, Berg 1995, Nur 1995. Dursun 2000).

A. malaris'in dallanndan oIan a. angularis oculi a. malaris'den aniin aldlktan sonra caudale y6nelerek or­bital smlr boyunca gazOn medial aylslna kadar ilener

90

(Nur ve Dursun 1992, Nur 1995). A. lateralis nasi ca­udalis; a. malaris'in inca bir dah oIup laterale y6nelerek buruna oogru iter1er, adl g9((9n damar balen a. fa­cialis'in dallan ile anastomoz yapabilir. Aynca m. ma­laris ve m. levator nasolabialis'e oagllan dallar venr (Ghoshal 1975, Schummer ve ark 1981, Lahunta ve Habel 1986, Nur ve Dursun 1992, Nur 1995). A. dor­safis nasi; a. malaris'in devaml durumundadlr ve gOzOn media/ aC;:lslndan dorsale yOnelerek burun bOlgesinin dorsal dwanna daglhr. Aynca ball dallan a. inf­raorbitalis'n dallan ile anastomoz olur (Ghoshal 1975, Khamas ve GhoshaI1982. Schummer ve ark 1981 , La­hunta ve Habel 1986). ,

A. latera/is nasi rostral is, a. infraortlitalis'in son dal­lanndan biridir. For. infraortitalis vaSllaSlyla canalis Inl­raoroitalis'den ylkan damar yOzOn latera/ine da{lilan dal­lar verir (GhoshaJ 1975, Schummer ve ark 1981 , Dursun 2000, Dursun 2001).

Materyal ve Metod

Bu ~I~mada Konya ve Afyon y6resinden temin edilen 8 adet maooa ~I kullanlldl. A. carotis com­munis'ler vasltaSlyla fonnaldehit verilerek tespit edilen kadavraJara ayrll damartardan kltmlZI boya ile renk­lendirilmi~ latex enjekle edilerek diseksiyona hall( hale getirildi. C;all~da elde dilen bulgulann fotograflafl Sony Digital Still Camera DSC-S75 fotograf makinasl ile yekildi. Su c;:all~mada Nomina Anatomica Veterinaria (NAV) (l994)'daki terimler esas ahnml~tlr.

Bulgular

A. facialis: (~kit 1) Tr. linguofacialis'den aynldlKtan sonra rostroventral olarak incisura vasorum tacJalium'a ilerledigi gOziendi. A. facia/is'in incisura vasorum la­cialium'a u~madan once verdigi bir dalln m. mas­seler'in lateral yOlO Ozerinden dorsale t;:lkllktan sonra mediale k.vnlarak ad. gec;:en kaSln derininde daglkh~1 g6zlendi. Adl g9((9n daldan 0,5 em sonra a. facialis'den aynlan bir ba~ka dalln ise dorsale y6nelerek masseter kasmm ventraliflde da~IIdI~1 belirtendi. Incisura vasorum facialium'dan geyerek yOzOn lateraJine ula~n a. fa­cia/is'in m. masseter;n ventral kenanna paralel oIarak rostrodorsaJ y6n1O ileried~i ve 2 dal halinde aa. labiales Infenores'j verdigl tespit edildL

A.a. labiales inlenores: (~kil 1) M. blx::cinatO( ve m. depressor labii inferions'in mandibula ile olan smm hizaslnda a. facialis'den 2 dal halinde aynlan da­martardan ventraJde olanlnln Ofijinini takiben rostral y6nlO bir seyirte m. buccinator ve m. depressor labu in­feriores'in ventromedialine para/e! oIarak angulus oris'in ventral kenanna kadar ilerledigi 90zlendL Ad. geyen da­mann bahsedilen seyri esnaSlnda ga. buccales'e, m. buccinator'e m. depressor labii intenoris'e ve bOlge de­risine dallar verdigi 9OzleooL Aa. labiales inferiores'in

AlUldolu Mandalllnndli VOZ Umgesl nln ...

- / .-. ~~ i

$e1Q11 . A. lacialis'in daltan

a.. a. carotis eX1ema, b- rr. parotidei, c· a. auricularis caudaJis, d- a. transversa laciai, a.. a. teqx>ralis superfk:iaJis, t· a. tacialis. 9' r. glatvlularis. h-- aa. la/:)ia\es inleriores (ventral daJ) , I' 88. LabiaJes inferiores (dorsal daI), ;.. a masseterica, k· r. lateralis nasi

rostralis, I- a. palpebraJis inferior lateralis, Ill- a. palpebralis superior lateralis, n· a Iabiais superior, 1· m. masseter. 2· m. Iem­pornIis, 3- meatus acustk:us eX1emus, 4- mandibula, 5- m. maIaris, 6- proc. coronoideus, 7- proc. condy\aris, a. m. depressor labii inlerioris, 9- m. buccinator, 10.. m. orbicularis oculi

dorsal yOnIO dah ise ($ekil 1) m. bucc:inalor'un caudal kenan ile m. masseter'in rostral kenan araslnda a, Ia· bialis inferiores'in ventraldeki dah",n orijininden 1 em sonra a. facialis'den ayntan damann 6rK;e dorsal yOnlO klsa bir seyirden sonra keskin bir dOn~ yaparak rost· rale y6neldi!)i gOzlendi. au klvnma kadar olan seyri es· naslnda caudal yOnlO verdiOi iki dalln m. masseter'in cranial kenanndan girerek kas igerislnde da{jlldl{jl gOz· lendi. A labiales inferiores'in dorsal dahntn devamtnln m. buccinator'un derininda a{jlz a91slna doOru takip et· liOi seyri esnaslnda gil. buccales ve m. buccinator'e da{jltan yok saYlda dal verdi{ji gOzlendi. Adl gayen da· mann a{jlz a91slna kadar Ula~t l{jl ve labium inlerior'a da{jllarak 5OOlandl{j1 gOzlendi.

A. lacialis'in rostrodorsal yondeki seyrinin m. buc· cinatorun dorsal kenanna kadar ileriedi{ji ve bu seyri esnaSlnda m. blK:cinator'e, gil. buccales ve m. mas· seterin rOSlral kenanna giden yok saYlda dal verdi{ji g6zlendi. M. malaris'in ventral kenan hizaslnda a. fa· cialis'ten aynlarak dorsale y6nelen bir dahn m. rna· taris'in lateral yOzO Ozerinden gayerek lateral gez a91'

91

stria kadar ilerledi{ji gOzlendi. Aynca bu daldan ay· nlarak rostrodorsal yanda iler1eyen ba~ka bir dalln ise burunun lateral dwanna kadar ilerleyerek periost ve bOIge derisine da{jlldl{jl g5zJendi.

Ramus lateralis nasi rostralis: ($ekil 1) M. ma­Iaris'in ventralinda a. faciaJis'den aynldlktan sonra dor· sale yOnelerek burunun lateral dwanna ul8§tl{j1 gOz· lenen r. lateralis nasi restralis'in burunun dorsaline kadar olan bOIgede m. levator nasolabialis ve burun duo vanna da{jllarak Sonlandl{jl gOzlendi. Adl Q8gen da­mann son daJlannln m. levator labi superior, m. dep­ressor labl superior, m. caninus ve m. levator nasolabialis'e da{jllarak sonlandl{jl gOzlendL A. fa· claUs'ln devamlnln Ust dudaj)a do{Iru rostral olarak sey. rettiQi ve seyri esnaslnda gil. buccales, m. buccinator, m. zygomaticus, m. orbicularis oris, OSI dudak ve bOIge derisine yok saYlda dal verdi{ji g6zlendi.

A. labia/is superior: ($ekil 1,4) A. facialis'in nares yOnunda devaml nitel~rKle olan a. labialis superior'un m. buccinator'un dorsal kenanna paralel olarak rostral yanlU seyri esnaslnda rostrodorsal yanlu verdi{ji bir

()ZDEMIR. TIPIRDAMAZ

$eki12. A. transversa faciei ve a. masseterica'nm dalanrnasl a- a. transversa faciei, b- rr. parotidei, c- a temporelis~, d- a. carocis eldema, e- a masseterica, f· a. comuaIis, 9" proc. coronoiOOus. h- proc. oondy\aris, 1- m. tempora.Jis, j- r. parOlidei, k- m. massel9f

$ekiI3. Aft dudagm arterial beslervnesi S 'fa 92 _ 3 a· a. alveolaris Inferior. b- rami denlales. c- a. menrlJJ. r: for. mentale.2- mandibuta. 3- Labiums If'llelior. 4· diI

92

AnadiKu Mandahmnda ViiI. Hiligesinin",

$eki 4. LIst doda§:In arterial besIermesi

a- a labiaIis superior, b- a angJlaris oris, 1- m. orbicularis oris (labium ~rior), 2- m. levator labii superioris, 3- m. caninus, 4- m. deptessor Iabii sq>erioris, 5- m. zygomaticus

dahn m. depressor labi superioris'in caudovenlraline do{Iru iler1edigi ve bu seyri esnasrnda m. malaris'in rostral kenarrna paralel olarak dorsale y6nelen ve b61ge derisine ve kaslanna dagrlan bir dal verdigi 9Oz­lendi. Aynca m. levator labi superioris'in orijini dO­zeyinde adr g~en kasln lateral yUzOnden dorsale ~r­karak burunun yan duvanna ve bOIge derisine daQllan bir dal daha verdigi gozlendi.

A. angularis oris: (~kil 4) A. Iabialis superior'dan m. caninus'un ortasr duzeyinde ventral y6nIO oIarak aynlan damann aglz a~rsrna do{Iru iler1ediQi ve adl ge<;en bOIge kaslanna dagllarak sonlandrgr gazJendi.

R. anastomoticus cum a. infraorbitali: A. an­gularis oris'den aynkhktan sonra a. infraorbitalis'in bir dalt ile anastomoz okIugu tespit edildi.

A. transversa faciei: (~kil 1,2) A. lemporalis su­perflCialis'ten orijin aldlktan sonra roslroiateral bir seyir jle gl. parolis'in mediatinden m. rnassete(e u~trQr 90zlenen a. transversa faciei'nin Once adr gec;en kasrn derinliQine lnen ve ventral yenlu seyreden bir dal ver­diQi va damann devamlmn masseter kaSI Dzerinde rostral oIarak seyrederken COk sayrda dorsal ve venl­ral yOnlu dallar verdiQi gOzlendi. Bahsedilen bu dallann bir klsmr yQzeysel oIarak seyrederken blr krsmrnrn isa

93

kasrn derinine dagrlarak sonlandrgr beliriendi. A. trans­versa faciei'nrn devamr durumundaki son daJlnln iss masseter kasrnrn ortasl dOzeyinde derine inerek vent­rale y6neldigi ve a. faeialis'ten galen r. massetencus isimli dalrn son dallan lie anastomoz oIdugu lespit edil­di.

A. palpebralis superior laleralis: (~kil 1) GozOn lateral ~Isrnrn ca.udodorsafinde a. temporalis su­perflCialis'den aynlan a. palpebra/is superior lateralis'in Ost 90z kapagrna doOru yeneldiOi ve adr ge<;en bOI­gada daglldrgr lespit edildi. A. palpebralis inferior Ia­teralis'in (~ 1) isa r. Iacrimalis ile birtikte gOzDn la­teral 89lsrnln 2,5 em ca.udalinde a. temporalis superflCiaJis'den Ofijin aldlQr ve ah gaz kapagrna da­QrldlQr tespit edildi. Yukanda bahsedilen dallan ver­dikten sonra a. temporalis superiiciaJis'in devammrn gozun medialtaraflna ~igi ve rostral yonlO bir seyir jle frontal bOIge kas ve derisine dagrlarak sonlandtgr gOzlendi.

A. mentalis: (~kil 3) canalis mandibulae itye­risindeki sayrini tamamlayan a. alveolaris inferio(un devamr durumunda olan a. mentalis'in for. mentaJe va­srtasryta canalis mandibulae'den ~rkarak mandibulanrn lateral yfJzOne u~ttgt gOzlendL A. mentalis'in ah dudak, incisiv di$ler va di$ etlerine da{!tlarak sonlandrQr

OZDEM IR. llPIRDAMAZ

gOrOldtJ.

A. masseterica: (1?ekil 1,2) A. temporalis pro­funda caudalis'in incisura mandibularis'den ~tikten 800raki devaml durumunda olan a. masseterica'nm m. masseter'in dorsal kenanna girdikten 800ra ventral y6nltJ bir seyir\e adl geyen kas iQerisinde da~IIdI~1 tes­pit edildi.

A. malaris'in B. infraorbitalis'in ~langlClndan on­jin aldlktan sonra gOztJn ventrali hizaslnda son dal­lanna aynldl~1 ve bu dallardan a. angularis oculi'nin gOwn medial a91slna do{jru ilerfeyerek da~lk:h~1 goz­lenirken, a. Iateralis nasi caudaHs ile a. dorsalis nasi isimli dallannm ise rostral yOnde burun bOlgesine dogru iJerledi{ji va bumun caudalinde da~IIdI{j1 gOz­lendi.

A. Ialeralis nasi rostralis: A. infraorbitalis'in lor. inf­raorbitalis vaSltaslyta canalis infraorbitalis'i lerkettikten 800ra a. Iateralis nasi rostralis'i verdi{Ji"\le bu damann bumun On ucu ve b61ge derisine dallar vererek son­landl~1 tespit edildi. A. IateraJis nasi rostralis'i veroikten sonra a. infraorbitaJis'in devamlnln m. levator labi su­perior, m. caninus ve m. depressor labii superior'un ventralinden adl ge<;E!n kaslara dallar vererek Ust du­daga U~I~I ve burada da~llarak sonlanch~1 tespit edildi.

TartJ,ma va SonuQ

A. faciaJis'in literattJrde (Ghoshal 1975, Schum­mer va ark 1981, Dur'Sun 2000, Dursun 2001) be­lirtildi{ji ~kilde tr. linguofacialis'den aynldlktan sonr3 v. fadalis ve ductus parotideus e~li{jinde incisura va­sorum faciaJum'u katetti~i ve yiiz bOlgesine dallar ver­di{ji gozlendi.

A.a. IabiaJes inferiores, a. labiaHs superior, a. an­gularis oris ve r. IateraJis nasi rostralis'in a. facialis'den aynldlktan soma da{jlldlldan vaskulartzasyon bOIgeIeri ve verdikleri dallar hakklnda gOzienen bulgulann 6-terattJlie (GhoshaI1975, Schummer ve ark 1981, La­hunta ve Habel 1986, Nur ve Dursun 1992, Nur 1995, Dursun 2000) uyum arz elti{li tespit edildi.

R. anastomotic:us cum a. infraorbitali'nin r. Ia­teralis nasi rostralis'den orijin aldl{jlnl bildiren Ii­lerattJrOn (Ghoshal 1975) aksine a. angularis oris'den orijin ak:h~1 gOzlendL Adl Qe9EHl damann a. inf­raorbitalis'in bir dah ile anastomoz olmasl literatUr (Ghoshal 1975, Lahunta ve Habel 1986, Nur ve Dur­sun 1992, Nur 1995) verilerine uyum gOslelTT'lektedir.

LileraltJrde (Ghoshal 1975, Schummer ve ark 1981, Lahunla ve Habel 19B6, Nur ve Dursun 1992, Nur 1995, Dursun 2000) a. facialis'den aynlarak lateral gOz aylSlna dc:l{Iru seyreden ve bumun tJst kesimine da~llan r. angularis oculi isimli daldan bahsedilmesine

94

ra~men kullanllan maleryallerin hitfbirinde bahsedilen dala rastianllmaml~llr.

UterattJrde (Ghoshal 1975, Schummer ve ark 1981, Lahunta ve Habel 1986, Nur ve Dursun 1992, Nur 1995, Dursun 2000) a. carolis extema'dan orij;n al­dlktan sonra masseter kaslnln caudaline ula~rak adl geyen kasa da{jllan r. masselericus isimli damardan bahsedilmesine ra{jmen kullanllan materyallerin hiy bi­rinde adl geQen damara rastlanllmaml~llr. Ancak aynl literaltJrde bildiriJen adl ge<;E!n damann besledi{li 001-geye a. transversa faciai'den venlral yOnltJ aynlan bir dahn da~IIdI{jllespit edildi.

A. transversa faciei'nin gl. parotis'in medialinden m. masseler'e ula~II{j1 ve masseter kasl Ozerinde QOk saYlda dorsal ve venlral ,yOnltJ dallar verdi{ji gozlendi. Damar hakkmda belirienen bu bulgulann literatur (Ghoshal1975, Schummer ve ark 1981 , Lahunta ve Habel 1986, Nur ve Dursun 1992, Nur 1995, Dursun 2000) verileri lie uyum i9inde oldu{lu gOziendi.

A. lerrp:>ralis superticialis'in son olarak gOz a91-slna dogru a. palpebraJis inlerior lateralis ve a. paI­pebralis superior lateralis isimJi dallan verdi{ji ve bu daJ­lann literattJrde (Ghoshal 1975, Schummer ve ark 1981 , Lahunta ve Habel 1986, Nur ve DurslXl 1992, Nur 1995, Dursun 2000) belirtiJdi{ji gibi aIt ve tJst gOz kapa~lna da{jllarak sonlandl{jl tespit edildi

A. masselerica'nln incisura mandibularis'den g9<;:­tikten sonra venlral yOnlO bir seyirle m. masseter iQe­rislnda daJlara aynlarak sonlanmasl literatUre (GhoshaJ 1975, Schummer ve ark 1981 , Lahunta ve Habel 1986, Nur ve Dursun 1992, Nur 1995) paraJellik arz el­mektedir.

A. mentalis'in literattJrde (Ghoshal 1975, Schum­mer ve ark 1981, Lahunla ve Habel 1986, Nur 1995) belirtildi{ji gibi incisiv di~r, d~ etlerine va ahduda{ja da§,kj,§, gOzJendi.

A. malaris'in gOzOn medial 39ls1 yevresindeki do­kulara da~llan a. angularis oculi isimli daman 'Ie burun bOlgesinde da~llarak sonlanan a. laleralis nasi ca­udaUs ile a. dorsalis nasi adh dallarl verdigi va bah­sedilen bulgulann literatUre (Diesem 1975, Ghoshal 1975, Schummer ve ark 1981 , Nut ve Dursun 1992, Nur 1995) uygunJuk gOsterdi{li tespil edildi.

A. infraorbitalis'in literalOrde (Ghoshal 1975, Schummer ve ark 1981, Khamas ve Ghoshal 1982, Nur ve Dursun 1992, Nur 1995, Dursun 2000) bil­dirildi{ji gibi bumun On ucu ve bOIge derisine da{jllan a. lateralis nasi rostralis'; verdiOi tespit edildi.

Kaynaklar

~ 0 , Arpaclk A (1996) "S1~r ye~iricil9"' ~n malbaasl Anka,.

Anadolu Mandalarmda Yih: UBlgulnln •.•

Berg R (1995) ~Angewandte und lopogtaphische anatomie der haustiere~ Gustav Fischef Verlag Jena. Stuttgart.

Cockrill WR (1974) "The Husbandry and Health of the D0-mestic Buffalo" Fao, Rome.

Durslll N (2000) "VelennEtf Arlalomi Ir Me<isan yay'lnevi, Anka ..

OutSll'l N (2001) "Veteriner Topogafik Anatomi" Mecisan yayv'l8Vi, Ankara

Ghoshal NG (1975) Ruminant heart and arteries In "'The Anatomy 01 the ~ ArOmals", Ed. By R. Getty, 960-1024, W. B. Saunders company. ~

International Committee on Veterina'Y Gross Anatorrical Nomenclature (1994) ~Nomina AAalomica Velerinaria", Fo­urth Ed , Ithaca, NewYol1<..

Khamas WAH. Ghoshal NG (1982) Blood supply 10 the nasal cavity of sheep (ovis aries) and its significance to brain tEHT.,Enalure regulation, Anal Anz. Jena. 151. 14-28.

95

lahunta A, Habel RE (1986) "Applied vetemary anatomy". W. B. Saoode<s Con"<>any, __

Nur IH, Dursoo N (1992) Ankara k~rinde arteria carobs eXiema ve lIlY daIan Ozerinde macroanatomic va Slbgros ~. I~, y.y.U. Vet. Fak. Oetg. 3(1-2). 209-226.

Nur IH (1995) Merinos koyunLannda artena carOClS eXlema va ur; daIan OzeMde makroanalomi< bIr ~l~ Tr J V&­lennary and AriTIaI Sciences. 19.417-422

SchaIIet' 0 (1992) "1lustraled veternary anatomical n0-

menclature". Ferdinand Enke Verlag, Stutgard.

SchUfT'l1"lEll' A, Wilkens H, VoUmerhaus B. Habermehl KH (1981) The circuiatOfY system, the skin, and the cutaneus or­gans of the domestic mammals. "The Anatomy of Itle D0-mestic Animals" volume 3, Ed. by Niche! R, Schummer A, Seiferle E, Verlag Paul Parey, Berlin - Hamburg

Smallwood EJ (1992) "A g.Jided lour 01 veterinary anatomy", W. B. Saunders Con1>any, Philadelphia.