Anahtar Kelimeler - doguesintileri.comdoguesintileri.com/ViewerJS/sayi/6/6-10.pdf · Anahtar Kelimeler: İzolasyon, tasvir, tanıdık görüntü, paralel olay, görüntü, sahne

یفردوس شاهنامه از اوشیس داستان در یینمایس عنصر چند یبررس

DOÇ. DR. SABER EMAMİ - MUHDİSE MUTTAKÎ

ÖZ

Firdevsî Şahnâme’de betimlemeden fazlasıyla faydalanmıştır. Tasvir-

den söz edildiği zaman doğal olarak akla sinema gelir. Daha açık bir

ifadeyle; gününüz muhatapları bir roman ya da Şahnâme’ye benzeyen

eski edebi bir eser okuduklarında düşünce ve hayalleri, bu eserlerin ya-

zıldıkları dönemlerindeki muhataplarından çok farklı olması ve sinema-

dan aldıkları ilhamlardır. Onlar anlatılan birçok sahneyi sinema siste-

minde hayal ederler.

Bu konuyu destekleyen diğer bir etken de; sinema teknikleriyle tanı-

şıklıkları nedeniyle bazen bir edebi eserde bu tekniklerin izini görmele-

ridir. Sanki klsaik bir edebi eserde bir sinema tekniğinden farkında ol-

madan faydalanılmıştır. Bu makalede, bu unsurların birçoğuna işaret

edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma için Firdevsî’nin Şehnâme’sinden Siya-

veş destanı seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler: İzolasyon, tasvir, tanıdık görüntü, paralel olay,

görüntü, sahne.

ABSTRACT

Ferdowsi's Shahnameh is one of the works of ancient literature that

used visual expression. Speaking about image bring the mind to cinema.

Current audience's imagination, the audience after the film tied by what

they have seen in the cinema. In other words, imagination that a modern

audience while reading a novel or a work of ancient literary works like

DOÇ. DR. SABER EMAMİ, Tahran Sanat Üniversitesi, Sinema ve Tiyatro

Fakültesi, Tiyatro Bölümü Öğretim Üyesi. [email protected].

282 DOÇ. DR. SABER EMAMİ- MUHDİSE MUTTAKÎ

Shahnameh are very different than audience in their own era, and inspi-

red by the cinema.

They feel a lot of scenes described as cinematic. Another factor that

contributes to this problem is looking to the cinematic technics in the

Literary work And it seems as if cinematic technique was used unconsci-

ously in a work of ancient literature. In this article, try to mention a

number of similar visual elements that are very close in their cinematics

form. Siavash story of Shahnameh has been selected for this study.

Keywords: Isolation, familiar image, view mother, a parallel event,

posing, scene

دهیچک

از صحبت یوقت. است فردوسی در شاهنامه، از بیان تصویری به خوبی استفاده کرده

مخاطبان لیتخ. رودیم نمایس سمت به ذهن طبیعی طور به دیآیم انیم به ریتصو

ترروشن انیب به ؛است خورده گره اند،دهید نمایس در آنچه با یادیز زانیم به ،یکنون

کهن یادب اثر کی ای رمان کی خواندن هنگام در یامروز مخاطبان که یلیتخ و تصور

گرفته الهام و خودشان، عصر در آثار نیا مخاطبان از متفاوت اریبس ،دارند شاهنامه هیشب

. است نمایس از

عامل کنند؛یم تصور یینمایس یشکل به را شده فیتوص یهاصحنه از یاریبس آنها

یینمایس یهاکیتکن با آنها چون که است نیا کندیم کمک مسئله نیا به که یگرید

یکیتکن گویی ؛نندیبیم یادب اثر کی در را هاکیتکن نیا از ییپا رد گاه اند،شده آشنا

نوشته نیا در. است شده استفاده ناخودآگاه طور به کهن، یادب اثر کی در ،یینمایس

کینزد اریبس شانیینمایس مشابه به که عناصر نیا از یتعداد به که است نیا بر یسع

شده انتخاب یفردوس شاهنامه از اوشیس داستان کار نیا یبرا. شود اشاره هستند،

.است

صحنه نما، ،یمواز دادیرو مادر، ینما آشنا، ریتصو ،یجداساز: کلید واژه ها

مقدمه

یفردوس شاهنامه از اوشیس داستان در یینمایس عنصر چند یبررس 283

بهره یعناصر از ییگو قصه عناصر از استفاده بر عالوه که است یارسانه نمایس

زبان و نمایس به متعلق یذات طور به که یعناصر ؛است هنر نیا مختص ردیگیم

و عناصر نیا از استفاده نحوه ای و انتخاب در که ییهامیتصم همه البته. است یینمایس

.است درام و داستان شبردیپ جهت در شود،یم گرفته هاکیتکن

از یکی درباره که همچنان ،مانیس اختراع ییابتدا یهاسال در نماگرانیس

از یبرخ اقتباس، مسئله از ریغ م،یادهیشن ث،یفیگر وارک دیوید آنها، نیرگذارتریتأث

نباید فراموش کرد که البته. اندآموخته اتیادب از زین را ینیتدو و یریتصو یهاکیتکن

نیا است گذاشته خصوص رمان نو؛ بهاتیادب بر یمیعظ ریتأثگیری سینما بعد از شکل

.است متقابل یامر تأثر و ریتأث

یبرا یزیچ که، است نیا شاهنامه بررسی نظیر ییهایبررس دستآورد نیترآلدهیا

عنوان به م؛یاموزیب نما،یس طهیح در چه و اتیادب طهیح در چه تازه، یهنر اثر کی خلق

به شبکی و هزار رینظ ییهاداستان از الهام با تو در تو تیروا وهیش شدن وارد با مثال

جادیا و ینوآور سبب موضوع نیا. است شده خلق یباتریز و تردهیچیپ یهافرم نما،یس

یتعال و ارتقاء باعث که شود،یم نمایس یبرا اتیادب در یمحکم یهاپشتوانه و هاشهیر

یکار ابتدا در دیشا که شود، آغاز ییجا از دیبا یکشف و ینوآور هر اما. است هنر نیا

چند یبررس به شد گفته کهچنان نوشته نیا در. برسد نظر به یهیبد یحت ای هودهیب

.میپردازیم یفردوس شاهنامه از اوشیس داستان در یینمایس عنصر

بحث

رسم ، برده زابل به را او رستم ، تولد از پس که است یانیک کاووس، فرزند اوشیس

کاووس همسر سودابه، بازگشت، در. آموزدیم بدو بزم و رزم و یختگیفره ، یپهلوان

، است آموخته عفاف و یپاکدامن و ایح و آزرم که او اما بندد، یم دل اوشیس به ،شاه

یبرا اوشیس. شودیم متهم سودابه جانب از لیدل نیهم به و سپارد ینم گناه به تن

. دیآیم رونیب سرافراز شیآزما نیا از و گذردیم آتش انیم از شیخو یگناه یب اثبات

(، کاووس یهایسر رهیخ و سودابه یها وسوسه از ماندن دور یبرا یچند از پس

ابیافراس. رودیم نیزم توران یسو به ابیافراس با مقابله یبرا پدر جانب از داوطلبانه

از کاووس سو، گرید از. ردیپذ یم را صلح اوشیس و فرستد یم او نزد به را ییها گروگان


یم پناه توران به و ردیپذ ینم اوشیس اما بکشد را ها گروگان که خواهد یم اوشیس

دختر ، سیفرنگ و ،ابیافراس خردمند ریوز، سهیو رانیپ دختر ،جریره با جا آن در. برد

اوشیس. شود یم زاده خسرویک ، سیفرنگ از و فرود جریره از. کند یم ازدواج ابیافراس

کیتحر به یمدت از پس. نهد یم بنا توران در را گرد اوشیس و دژ گنگ شهر دو

و غربت در او خون سرانجام و دیگرا یم یرگیت به ابیافراس و اوشیس ی انهیم ، سوزیگر

.شود یم ختهیر یگناه یب

و نما لیقب از نما،یس یساختار اجزاء با ییهامعادل دیبا داستان نیا یبررس یبرا

در یوقت پس. است شده اشاره آنها به فیتعار بخش در که شود گرفته نظر در صحنه

یقرارداد صورت به که است یفیتعر معادل شودیم استفاده نما کلمه از یبررس هنگام

.است شده ارائه نوشته نیا در

مورد یساختار عناصر و هاکیتکن نظران صاحب از یاریبس که است ذکر به الزم

از ییهامثال انتخاب در. دانندیم یینمایس کامالا و هنرها ریسا در مشابه بدون را یبررس

ادی به دیبا اما باشند، منطق شده ارائه فیتعار با آنها که بوده نیا بر یسع شاهنامه

بر منطبق کامالا هانمونه از کی چیه و میدار کار وسر اتیادب با که میباش داشته

.ستندین شانیینمایس یهامثال

تحقیقی ی نهیشیپ

لیقب از مختلف موضوعات با یمتعدد مقاالت و هاکتاب اوشیس داستان مورد در

شده نوشته... و یپردازتیشخص یچگونگ ،یغرب مشابه یهاداستان با سهیمقا اسطوره،

شنامهینما و یحصور یعل از اوشانیس مسکوب، شاهرخ نوشته اوشیس سوگ. است

مورد در. به شمار می روند آثار نیا نیترشده شناخته از ،ییضایب بهرام یخوان اوشیس

نییتب و شاهنامه چهارگانه یهایتراژد یهاکتاب به توانیم نمایس و شاهنامه موضوع

یهاشم محسن دیس نما،یس هنر و یفردوس دهقانپور، دیحم آنها، یینمایس یهاجنبه

کرد. اشاره

است؛ شده اشاره زین شده یبررس نجایا در که یعناصر از یبرخ به هاکتاب نیا در

مثالا. ندارد یارتباط شده گفته عنصر ای کیتکن با یفردوس شعر موارد از یبرخ نیهمچن


نظر در اوت دیف را آن توانینم کند،یم فیتوص را آفتاب غروب یفردوس که ییجا

دیف صورت به را آن خواننده دیشا است، آفتاب غروب از یریتصو تنها نیا بلکه گرفت

طور به ای. است شده فیتوص شعر در که ستین یزیچ نیا یول است کرده تصور اوت

رنگ از یینمایس استفاده عنوان به است، آمده ینیرنگ جسم ای یرنگ نام که جا هر مثال

لزوماا و است فیتوص یبرا صرفاا هاحیتوض یبرخ که یصورت در است، شده یمعرف

کتاب دارد وجود نهیزم نیا در که یگرید اثر. ندارد یینمایس و کیدرامات یااستفاده

.است یجهرمیضابط احمد شاهنامه، در یشعر ریتصاو ساختار و نمایس

قیتحق روش

و هیته یاکتابخانه وهیش از استفاده با و است یلیتحل ،یفیتوص ،یفیک پژوهش نیا

.است شده نیتدو

یاصل هدف

یفردوس شاهنامه از اوشیس داستان در یینمایس عنصر چند نییتب

ینظر چارچوب

: یجداساز

پرده بر هاموضوع از یکی بار هر در که نماهاست به دنیبخش بیترت ینوع یجداساز

به مجزا یینماها در ک،ی هر و کنندیم صحبت هم با دارند نفر دو مثالا شود؛یم دهید

توانیم یموضوع مورد هر در را یجداساز. شود دهید ب الف، ب؛ الف، ؛ ب الف، بِیترت

ییهابخش نیب یدرون روابط خلقِ قدرت یینمایس نظر از آن، یژگیو اما. برد کار به

به منحصر یالهیوس ،یساختار عنصر نیا. شوند یم دهید پرده بر مجزا طور به که است

(86،ص1371شارف،. )رودیم شمار به یینمایس انیب یبرا یعال و فرد

هر حیتوض به که دارد، مختلف جنبه سه یجداساز که کندیم اشاره ادامه در شارف

.میپردازیم آنها از کی


ییبازگشا و مقدمه شامل ر،یتصو ییفضا و یکیگراف یبندبیترک -1

:است مهم قانون سه شامل خود یجداساز از جنبه نیا

یمکان فاصله تیرعا -

دهید ریتصو در سوژه که شود انجام یوقت دیبا سوژه حرکت و ییجاجابه گونه هر -

.شودیم

چشم یخال یفضا به نکهیا نه کنند، نگاه گریکدی به یضمن طور به دیبا گرانیباز -

.بدوزند

.میریگیم نظر در را نفره دو یگفتگو کی نیقوان نیا حیتوض یبرا

یمکان فاصله تیرعا

یبرا نما نیا. شودیم آغاز مقدمه، عنوان به کامل ینما کی با یجداساز معموالا

یوگوگفت کی در که است واضح. است ییفضا روابط و ییایجغراف محدوده دادن نشان

یبرا دیبا فاصله نیا دادن نشان یبرا. اندگرفته قرار هم از یافاصله در نفر دو نفر، دو

ینما اول ینما اگر مثال عنوان به. میکن استفاده متفاوت یاندازه با یینماها از آنها

چه هر. است( هاشانه و چهره) متوسط درشت ینما دوم ینما است( چهره فقط) درشت

.است گریکدی از نفر دو شتریب فاصله گرنشان باشد بازتر دوم ینما

دهید ریتصو در سوژه که شود انجام یوقت دیبا سوژه حرکت و ییجاجابه گونه هر -

.شودیم

بر دیبا را او برخواستن زد،یبرخ گو وگفت انهیم در و باشد نشسته افراد از یکی اگر

برخاستن حال در که ب فرد از یینما سپس و الف فرد از یینما یعنی ؛مینیبب پرده

به. مینیبب است ستادهیا هم او حاال که ب از یینما سپس و الف از یینما دوباره ، است

اعمال یهمزمان شتریب ،یجداساز در که است نیا قانون نیا یعقالن لیدل» شارف گفته

(87 ص ،1371)«آنها بودن یمواز تا است مدنظر

چشم یخال یفضا به نکهیا نه کنند، نگاه گریکدی به یضمن طور به دیبا گرانیباز -

.بدوزند


جهت به نکهیا مگر ست، نمایس به متعلق یذات صورت به سوم قانون رسدینظرم به

.شود اشاره متن در گرانیباز نگاه

یظاهر زمان و تمیر -2

که موارد ریسا مثل زین نجایا در. است یادهیچیپ مسئله زمان، مفهوم یجداساز در

یتمیر یهاضربان دارند، که ینیمع یزمان طول با مختلف ینماها رد،یگیم صورت برش

«ریتصو پس» ینوع مجزا، ریتصو هر در نهفته یروین و یهمزمان اما. آورندیم وجود به

نوع ده،یپد نیا. ابدییم ادامه یبعد ریتصو به ریتصو کی از که آوردیم وجود به داریپا

. . . یظاهر زمان: کندیم انیجر وارد را زمان از یگرید

ینماها در ب حضور از یقبل یآگاه و اطالع با الف، یتماشا نیح در تماشاگر . . .

را قبل ینما یظاهر زمان از یاهیسا الف ریتصو خالصه، طور به. است آگاه متناوب

. . . آخر یال و اندازدیم یظاهر زمان ب، ،یبعد ریتصو بر و کندیم افتیدر

(86،ص1371شارف،)

یشتریب ریتأث لمیف انیجر در نما کی چه هر که کندیم اشاره زین نکته نیا به شارف

.بود خواهد شتریب زین آن یظاهر زمان باشد، داشته

که است؛ ییبازگشا ینما کی و مقدمه ینما کی شامل کیکالس وهیش به یجداساز

قاا یدق است ممکن و باشدیم مقدمه ینما همان به یبازگشت قتیحق در ییبازگشا ینما

از ینییتز یساختارها جادیا یبرا یانهیزم یجداساز قتیحق در) شود تکرار نما همان

در کیکالس وهیش همان اساس بر و یکل طور به(. آوردیم فراهم را یسازنهیقر جمله

سه دیبا ما نفره دو یگو وگفت کی در. شود تکرار بار سه دیبا حداقل نما هر یجداساز

عنوان با بار نیآخر) مقدمه ینما بار سه و ب، تیشخص بار سه الف، تیشخص بار

.مینیبب را( ییبازگشا

محدود کسان،ی ینماها اندازه با ، همسان و ثابت ینماها به نماها یکیگراف بیترت

.است نیچن مرسوم قاعده نکهیا وجود با شود،ینم


نفوذ

نفوذ از تریقو کیدرامات ریتأث و شتریب یدرون ارتباط جادیا یبرا یگاه یجداساز در

یمتوال ینما دو نیب یحرکت ای یزیچ شدن بدل و رد شامل نفوذ. شودیم استفاده

به انگار و کادر از خارج به را یابسته الف تیشخص اول ینما در مثال عنوان به. است

را بسته و شده کادر وارد الف تیشخص دست دوم ینما در و دهدیم ب تیشخص دست

.دهدیم ب تیشخص دست به

: آشنا ریتصو

و لمیف طول در تواندیم ریتصو نیا. شودیم تکرار بارها که است یمحور ریتصو کی

.شود آشنا ریتصو به لیتبد و تکرار صحنه کی ای

گردد،یم بدل آشنا ریتصو به شود، تکرار لمیف در مشخص یتناوب با که ریتصو هر

مستقل، صحنه کی در. بماند کسانی آن یکادربند و یبندبیترک این که بر مشروط

(139 ،ص1371شارف،. )شود تکرار بار سه دیبا حداقل آشنا ریتصو

. شودیم ساخته ریتصو نیا حول صحنه کندیم اشاره ادامه در شارف که طورهمان

.شودیم پراکنده ریتصاو شدن متصل باعث آوردیم بوجود آشنا ریتصو که یتقارن

دایپ زین کیدرامات تیاهم باشد، یمهم شخص ریتصو آشنا، ریتصو که یهنگام

دارد رابط نقش فقط که است یفرع یتیشخص شامل ریتصو نیا موارد غالب در. کندیم

(140 ،ص1371شارف،. . )دهدیم رخ آن حول در یاصل دادیرو و

درآوردن ریتصو به در شودیم استفاده اریبس آشنا ریتصو که ییجاها از یکی

از هاصحنه نیا در. است مسابقات و هایباز طورنیهم و یریدرگ و نبرد یهاصحنه

شودیم باعث عنصر نیا از استفاده. شودیم استفاده آشنا ریتصو عنوان به تماشاگران

یایزوا در تنوع باعث لیدل نیهم به شوند مربوط هم به دادیرو کی یمجزا یهابخش

حذف. دهدیم ما به را هادادیرو از یقسمت حذف امکان نیهمچن شود؛یم نیدورب

قرار استفاده مورد آن کاهش هم و تمیر شیافزا منظور به ممکن هم دادیرو از یقسمت

مؤثر اریبس مخاطبان یپندار همذات بر دادیرو کی تماشاگران ریتصو از استفاده .ردیگ

یحس یهاواکنش. هستند صحنه در مخاطبان ندهینما تماشاگرانگویی که چرا ؛است

.دهدیم جهت نندیبینم که دادیرو از یهاقسمت به یحت مخاطب حس به تماشاگران


تکرار متناوب صورت به که میباش داشته آشنا ریتصو دو صحنه کی در است ممکن

.است هیثانو یگرید و یاصل یآشنا ریتصو ر،یتصاو نیا از یکی صورت نیا در شوند،یم

: مادر ینما

ما به صحنه تیموقع از گسترده و یکل یدید ،یجیتدر یافشا خالف بر مادر ینما

کی به است ممکن گاه یحت و شود، تکرار بار سه ای دو است ممکن نما نیا. دهدیم

قتیحق در که یترکینزد ینماها معموالا مادر ینما از بعد. گردد بدل آشنا ریتصو

ینما از برش است ممکن. شودیم دنبال هستند، یاصل ای معرف ینما از ییهاقسمت

داخل یهاسوژه از یکی حرکت ای نیدورب حرکت با زمانهم ترکینزد ینماها به مادر

باعث پنهان ای منطبق برش نیا شود؛ انجام دیآیم ادامه هم یبعد ینماها در که نما

محور هم ترکینزد ینماها اوقات اغلب در. ردیگ صورت ینرم به نماها تداوم که شودیم

از شودیم باعث که دارد خود در سکون و آرامش ینوع مادر ینما. هستند مادر ینما با

تنش کاهش یبرا یطوالن یگوهاوگفت انیم در ای و کشمکش پر یهاصحنه از قبل آن

.دارد ییقایموس یریتأث مادر ینما از استفاده. شود استفاده مکث جادیا و

: یمواز دادیرو

اما. دهندیم رخ همزمان، طور به و مکان، دو در که است ییروا خط دو شامل . . .

از پس موارد از یاریبس در ،یهندس یمواز خطوط خالف بر ،یینمایس خطوط نیا

یمواز دادِیرو معمول نیمضام از گرد،یپ و زیگر ب،یتعق جستجو،. رسندیم هم به یمدت

(113 ،ص1371شارف،. )رودیم شمار به

نیا البته. است هیثانو دادیرو یگرید و هیاول دادیرو دادهایرو از یکی یمواز دادیرو در

هیاول دادیرو. ستین یگرید بر دادهایرو نیا از یکی تیاهم و یبرتر دهندهنشان

نیهم به و شودیم فشرده هیثانو دادیرو و است افتهی بسط شتریب که است یدادیرو

ارتباط حس یبندمیتقس نیا با. باشد داشته یادیز یکیدرامات بار است ممکن لیدل

.کندیم جادیا را یتواز توهم و شودیم جادیا دادیرو دو نیب یویپرسپکت


با ابتدا هیاول دادیرو اما باشد یزودیاپ صورت به تواندیم ابتدا همان از هیثانو دادیرو

چه هر و خوردیم برش هیثانو دادیرو به مشخص یانتها و ابتدا با کامل صحنه کی

.دیآیم در کیزودیاپ شکل به زین هیاول دادیرو رودیم جلوتر ماجرا

با هیاول دادیرو اما باشد، درشت ینما کی تواندیم هیثانو دادیرو یشروع ینما اندازه

. شودیم شروع دوباره هیثانو دادیرو از بعد باز ینما کی با و ابدییم خاتمه باز ینما کی

ینما به لیتبد زمان مرور به تواندیم دیآیم هیثانو دادیرو یابتدا در که یدرشت ینما

صیتشخ بهتر گریکدی به را دادهایرو انتقال مخاطب شودیم باعث نیا که شود آشنا

ینما کی با تواندیم هیاول دادیرو داد،یرو دو یتالق یصحنه از قبل صحنه در. دهد

.ابدیب خاتمه درش

: فیتعار

: نما

بالوقفه ریتصو کی :شودیم فیتعر صورت نیا به نما شده، تمام لمیف در نما،یس در

(527 ،ص1390بوردول،()متحرک چه و ساکن چه) ثابت یبندقاب کی با

از یارهیزنج ای جمله ،عبارت صورت به یینمایس ینما یمتن معادل نوشته، نیا در

نظر در هستند، کسانی ییمعنا دیتأک نقطه ای موضوع یدارا که ییهاجمله و هاعبارت

حال در است ممکن که) فرد کی ای ءیش کی ییمعنا دیتأک نقطه نیا. است شده گرفته

توانندیم نما چند ای دو فیتعر نیا با. است( باشد نما طول در کنش چند ای کی انجام

تا فیتعر نیا. باشند نما کی انگریب مصرع چند ای باشند شده داده نشان مصرع کی در

دارد، قرار کجا در قاا یدق ییمعنا دیتأک نکهیا گرفتن نظر در مثالا . است ریرپذیتعب یحد

اول، ینما. میدار نما دو ما ر،یز تیب دو در مثال عنوان به. باشد اختالف محل تواندیم

یبعد مصرع سه شامل و است اوشیس دوم ینما و است یاندازریت هدف اول، مصرع

گرفته نظر در نما کی آنها کل پس است، دیتأک نقطه اوشیس مصرع سه نیا در. است

.اندشده

اسپَربس بر نهادند ینشان


سیَمک کس با چیا نکرد اوشیس

وید چو ییبادپا بر از نشست

یغر برآمد و ران برافشارد

: صحنه

کی در که نماها از یگروه» شامل نگیمر مارگارت فیتعر طبق نمایس در صحنه

و است،(109 ،ص1381) «دهند یم رخ یزمان چهارچوب کی در و ماوقع مکان

انیم در را یاصل یشینما دادیرو کی» که واحد موضوع با ییهاصحنه از یامجموعه

(93 ،ص1381.)«دهندیم لیتشک را سکانس ای فصل کی گذارندیم

به صحنه و واحد یاصل دادیرو کی صورت به یینمایس فصل یمتن معادل جا،نیا در

به. است شده گرفته نظر در ، دهندیم لیتشک را فصل که یکوچکتر یدادهایرو صورت

یباز و فصل عنوان به ابیافراس همراه به اوشیس رفتن حیتفر به صحنه مثال عنوان

دو عنوان به ترکوچک یدادهایرو صورت به کمان و ریت با اوشیس ییهنرنما و چوگان

.اند شده گرفته نظر در صحنه

اوشیس داستان یبررس

:یجداساز

گرفتن نظر در با ــ صحنه کی میتقس ،یجداساز شد گفته که طورهمان

هم یپ در تناوب به که یمنفرد ینماها به رــیتصو ییفضا و یکیگراف یبندبیترک

.است ند،یآیم

پناه توران به که اوشیس که است یاصحنه اوش،یس داستان در کیتکن نیا نمونه

(1368ــ1374اتیاب. )بردیم کمان به دست ییهنرنما یبرا اب،یافراس قیتشو به ، برده

سپاه توران شاه پس گفت نیچن

خواهکین یکی من با گفتست که

جفت ستین یکس یتیگ ز را او که


سفت دو دیگشا چون کمان و ریت به

دیشن مهتر گفتار چو اوشیس

دیبرکش یک کمان قربان ز

بنگرد تا خواست کمان سپهبد

برد فرمان که دیبرگرا یکی

بماند رهیخ و کرد نگه را کمان

بخواند یانیک نیآفر یبس

مه داد زن غیت وزیگرس به

زه به آور در و بمال خانه که

کمان آرد زه بر تا دیبکوش

بدگمان شد رهیخ برو امدین

نشست زانو به بستد شاه ازو

دست به را کمان خانه دیبمال

شاه گفت نیچن خندان و کرد زه به

راه به دیبا چو یکمان نتیا که

کمان یجوان گاه زین مرا

زمان شد دگر اکنون و بود نیچن

چنگ به را نیا کس رانیا و توران به

جنگ هنگام به گرفتن اردین

نیجز اوشیس کتف و الی و بر

نیک دشت بر زین کمان نخواهد

اسپَربس بر نهادند ینشان

سیَمک کس با چیا نکرد اوشیس

وید چو ییبادپا بر از نشست

ویغر برآمد و ران برافشارد


نشان انیم بر زد ریت یکی

گردنکشان چشم بدو نهاده

چارپر با باره دگر یخدنگ

پر بگشاد و باد از نداختیب

تاختن کی به دوباره نشانه

انداختن اندر بکرد مُغَربَل

راست دست بر دیچیبپ را عنان

خواست که سو بران گرید بار بزد

فگند و بباز بر زه به را کمان

بلند اریشهر بر امدیب

خاست یبرپا شاه و آمد فرود

خواست نندهیآفر ز نیآفر برو

(238 ،ص1385،یفردوس)

:میدار ریز شرح به نما 17 ما صحنه نیا در نما، فیتعر به توجه با

.صحبت حال در ابیافراس .1

.کشدیم کمان که اوشیس .2

.دهدیم وزیگرس به را آن سپس و کند،یم کمان درخواست که ابیافراس .3

.دیآزمایم را کمان وزیگرس .4

.دیآزمایم را کمان که ابیافراس .5

.یراندازیت هدف دادن قرار .6

.اسب درآوردن حرکت به و شدن سوار حال در اوشیس .7

.اوشیس زدن ریت .8

. هدف انهیم بر ریت نشستن .9


.تماشاگر تیجمع .10

.یبعد ریت .11

بر هم مصرع نیا در. اندآمده مصرع کی در 13و12 ینماها. )یراندازیت هدف .12

.(دارد وجود دیتأک اوشیس بر هم و نشانه

.تاختن حال در اوشیس .13

.است شده سوراخ سوراخ که یراندازیت هدف .14

.اوشیس .15

کمان .16

.گرددیم باز ابیافراس سمت به انداخته شانه به را کمان اوشیس .17

را ابیافراس اول ینما در ما. هستند هم به هیشب جانیا در ،ییبازگشا و مقدمه ینما

.گرددیم باز او نزد به اوشیس زین آخر ینما در و میدار گفتن سخن حال در

اوشیس نیب طور نیهم و اوشیس و ابیافراس ینماها نیب صحنه نیا در یجداساز

هر و رسدیم نظر به متفاوت بار هر در نماها اندازه. است شده انجام یراندازیت هدف و

هدف و اوشیس نیب یجداساز کیتکن البته. است شده تکرار بار سه از شتریب نما

به. است درک قابل کامالا گریکدی از آنها یمکان فاصله که چرا. است ترقیدق یاندازریت

یهااندازه با یمشخص طور به شودیم جادیا نما دو نیا از ذهن در که یتصور گرید انیب

ییجاجابه. باشد داشته فاصله هدف از دیبا اوشیس یمنطق طور به که چرا است یمتفاوت

را اوشیس اول یعنی. شودیم دهید زین است اوشیس نجایا در که سوژه حرکت و

.ندینشیم آن بر ریت که م،ینیبیم را هدف سپس و کندیم رها را ریت که مینیبیم

جهت البته است یینمایس کامالا یعنصر ــ هاتیشخص ــ گرانیباز نگاه جهت

طرف به اوشیس نگاه و حرکت جهت مثالا. هستند حدس قابل انیب نوع لیدل به هانگاه

بلند اریشهر بر امدیب مصرع از بعد ، خواست که سو بران گرید بار بزد مصرع در ابیافراس

.است تصور قابل


گفت توانیم آمده هامصرع در آنچه اساس بر. شودیم استفاده زین نفوذ از جانیا در

که میدار را هدف از یینما سپس ما کند،یم رها قاب از خارج به کمان از را ریت اوشیس

.ندینشیم آن بر ریت

نماها از کی هر فیتوص یبرا که یکلمات تعداد به توجه با توانیم را صحنه نیا تمیر

اختصاص نما هر به که است یزمان انگریب کلمان تعداد. آورد دست به است شده استفاده

در ییآراواج و کلمات انتخاب بر عالوه که است توجه جالب نکته نیا. است شده داده

لیقب از ییهاصحنه الزمه که یاییایپو توانندیم زین کلمات تعداد ها،مصرع یبرخ

نما هر در کلمات شدن کم. کنند جادیا را باشد، ریت انداختن نجایا در ای نبرد یهاصحنه

یجاهمه در تمیر مینیبیم ریز نمودار در که همانطور. دهدیم صحنه به یتندتر تمیر

که موضوع با متناسب شود،سپسیم شروع یآرام به صحنه. ستین کسانی صحنه

.شودیم کند جیتدر به دوباره و شده تندتر تمیر است یاندازریت

:آشنا ریتصو

در تناوب به کسان،ی یبندکادر و یبند بیترک با که است یمعرف ریتصو آشنا ریتصو

عناصر و هاکیتکن با است ممکن آشنا ریتصو. شودیم تکرار لمیف کل در ای و صحنه کی

ریتصو صحنه انیپا در ییبازگشا هنگام در است ممکن. شود بیترک زین یینمایس گرید

.شود قیتلف صحنه دادیرو در نیدورب حرکت با ای باز یینما با آشنا

نیا. هستند واقعه نیا تماشاگران آشنا، ریتصو آتش، از اوشیس گذر صحنه در

هر توانیم. اندشده ینامگذار دشت و جهان شهر، ای رانیا شهر نیعناو با تماشاگران

نظر به. گرفت نظر در متفاوت یبندبیترک و کادر با یینما را هاعنوان نیا از کی

ییجز فیتوص چیه چون باشد، باز یلیخ ای باز ینما آنها، ینما اندازه رسدیم

پس. مینیبینم کنندگانمشاهده از یکم تعداد ای صحنه از یقسمت از یمشخص

رییتغ آنها در که یزیچ تنها و دارند یکسانی ینما اندازه نماها نیا که میریبپذ میتوانیم

(478ـ517 اتیاب. )است تماشاگران کنش کندیم

ساروان تا فرمود دستور به

کاروان صد دشت از آرد ونیه


شدند دنیکش زمیه به ونانیه

شدند دنید به رانیا شهر همه

. . . کوه دو زمیه دشت بر نهادند

گروه هم شده نظاره یجهان

. . . آسمان از روشنتر گشت نیزم

دمان آتش و خروشان یجهان

شدند انیبر دشت همه سراسر

شدند انیگر خندانش چهر بران

پدر شیپ به امدیب اوشیس

سر به نهاده نیزر خود یکی

. . . شهر ز و دشت ز برآمد یخروش

بهر کار ازان را جهان آمد غم

دیشن آوا سودابه دشت از چو

دیبد آتش و وانیا به برآمد

یبرو دیآ بد را کاو خواست یهم

یگو و گفت از پر جوشان بود یهم

چشم کاووس به نهاده یجهان

خشم ز پر دل و دشنام ز پر زبان

بتاخت یتند به را هیس اوشیس

بساخت آتش جنگ تنگدل نشد

. . . خون ز پر دگانید با دشت یکی


برون آتش ز دیآ یک او تا که

غو برخاست دندیبد را او چو

نو شاه برون آتش ز آمد که

. . . گذشت هامون به آتش کوه از چو

دشت ز و شهر ز آمد دنیخروش

ختندیبرانگ لشکر سواران

ختندیر درم ششیپ دشت همه

(214 ،ص1385،یفردوس)

جهان کلمه با بار، 1 اندشده فیتوص رانیا شهر با تماشاگران که یینما صحنه نیا در

و جهان از که یینماها پس. اندشده تکرار بار 2 شهر کلمه با و بار 3 دشت کلمه با بار، 4

از یکی رایز دانست؛ آشنا ریتصاو توانیم را است، شده استفاده فیتوص یبرا دشت

بار سه حداقل که است نیا میبخوان نام نیا به را یریتصو شودیم باعث که یطیشرا

.شود تکرار

: آشنا یهاصحنه

داستان در که دارد وجود یمشابه یها تیموقع انتها، تا ابتدا از اوشیس داستان در

در تشابه نیا. اندشده فیتوص یمشابه کلمات با هاتیموقع نیا. کندیم تقارن جادیا

.گرفت نظر در نمایس در یبندبیترک و کادر در تشابه معادل توانیم را کلمات

در است( 2295 تیب از) اوشیس شدن کشته صحنه ،باره نیا در یواضح مثال

؛دارد یمشخص یمضمون لیدل البته که( 2750 تیب از) سرخه شدن کشته با سهیمقا

.شودیم کشته اوشیس خون انتقام لیدل به سرخه که چرا


: مادر ینما

یهالمیف یساختارها نیترمرسوم از یکی شارف استفان گفته به مادر ینما

از استفاده نیترساده. نامندیم زین یاصل ای معرف ینما را مادر ینما. است یوودیهال

در کیشر افراد یهمه شامل وگوگفت کی در مادر ینما. وگوهاستگفت در مادر ینما

ممکن مادر ینما از بعد و ادامه در است، گریکدی به نسبت آنها ییفضا تیموقع و مکالمه

ینماها است نفر دو از شیب وگوگفت اگر ای د،یایب نفره تک ترکینزد ینماها است

.شود داده گروه از یبخش از یترکینزد

پدر نزد شود، آتش وارد اوشیس نکهیا از قبل آتش، از اوشیس گذر صحنه در

بار دو معرف ینما عنوان به توانیم را اوشیس و کاووس نفره دو ینما جانیا در. رودیم

.است شده تکرار

پدر شیپ به امدیب اوشیس

سر به نهاده نیزر خود یکی

دیسپ یجامها با و واریهش

دیپرام یدل خنده ز پر یلب

اهیس نشسته بر ییتاز یکی

ماه به برآمد نعلش خاک یهم

شتنیخو بر کافور پراگنده

کفن ساز و رسم بود چون چنان

باز کاووس شیپ شد که بدانگه

نماز بردش باره از آمد فرود

دید شرم پر کاووس شاه رخ

دید نرم پسر با گفتنش سخن

مدار انده گفت بدو اوشیس

روزگار گردش بود سان نیکز

مراست ییبها و شرم ز پر سر


مراست ییرها گناهمیب اگر

(215،ص1385،یفردوس)

.است اوشیس و کاووس از نفره دو ینما کی و معرف ینما( اول مصرع) .1

.است اوشیس از نفره تک یینما( هشتم تا دوم مصرع) .2

.است معرف ینما تکرار( نهم مصرع) .3

اوشیس از یینما( دهم مصرع) .4

کاووس از یینما( دوازدهم تا ازدهمی مصرع) .5

.(بعد به زدهمیس مصرع)اوشیس از یینما دوباره انتها در .6

: یمواز دادیرو

به و هستند انیجر در باهم همزمان که ییروا خط چند ای دو شامل یمواز دادیرو

رییتغ با باشد؛ کسانی دینبا دادهایرو نیا تمیر. است ند،یآیم هم یپ در متناوب صورت

یجا به یمواز دادیرو در. کرد جادیا جانیه توانیم آنها عیتوز نحوه و هاصحنه طول

مثال عنوان به. است دادهایرو یتوال بر هیتک شتریب میدید یجداساز در که یایهمزمان

پرش با انتقال نیا است ممکن. است رفته جلو به زمان هیثانو به هیاول دادیرو از رفتن با

حال در دادیرو کی که یحال در. است انهیگراواقع کامالا حذف نیا. باشد همراه یزمان

یزمان پرش نیا پس است انیجر در زین گرید دادیرو مینیبیم را آن ما و است دادن رخ

.است یعیطب کامل

به رفتن حال در سیفرنگ و خسرویک همراه به ویگ که ییجا اوشیس داستان در

یبرا را یگروه خبر نیا دنیشن با رانیپ. میهست یمواز دادیرو شاهد هستند رانیا

بیتعق گروه حرکت و سیفرنگ و خسرویک و،یگ حرکت. کندیم روانه آنها یریدستگ

(3244-3510 اتیاب.)هستند یمواز دادیرو دو کنندگان

انهیم در باایتقر و توران مردم به صحنه کی ابتدا در .است صحنه 16 شامل فصل نیا

خبر با انشیسپاه شکست از آن در که دارد اختصاص ابیافراس به صحنه کی فصل نیا


زیگر و بیتعق دادیرو دو به متعلق هاصحنه هیبق. ونددیپیم انیسپاه جمع به و شده

.است

داد،یرو هر یبرا که( کار سهولت یبرا نما تعداد یجا به) یاتیاب تعداد ریز جدول در

نیا توانیم اتیاب تعداد نبودن برابر از. است شده نوشته آمده، شدن، فیتوص بار هر در

.ستین کسانی دادیرو هر به شده داده اختصاص زمان که گرفت را جهینت

اتیاب تعداد دادهایرو

4 همراهانش و خسرویک

6 توران لشکر


11 برخورد محل





67 برخورد محل




انتها در و هیاول دادیرو یبیتقر طور به ابتدا در شودیم دهید جدول در که طورهمان

دادیرو به که یکل اتیاب تعداد. دهدیم اختصاص خود به را شتریب زمان هیثانو دادیرو

شتریب هیثانو دادیرو از یکم اختالف با شده داده اختصاص( توران لشکر حرکت) هیاول

.است شده داده بسط شتریب هیاول دادیرو گفت توان یم و است،

هر انیپا و شروع ینما اندازه مورد در که یاتیخصوص فصل نیا در رسدیم نظر به

.نباشد یبررس قابل دارد، وجود نمایس در هیثانو و هیاول یدادهایرو از کی


یریگجهینت

شامل که شد یبررس شاهنامه از اوشیس داستان در یینمایس عنصر چهار معادل

با معرف ریتصو آشنا، ریتصو. متناوب منفرد ینماها به صحنه کی میتقس ،یجداساز

تکرار لمیف کل در ای و صحنه کی در تناوب به که ثابت یبندکادر و یبند بیترک

که ییروا خط چند ای دو ،یمواز دادیرو و یاصل ای معرف ینما مادر، ینما شود،یم

. شوندیم ند،یآیم هم یپ در متناوب صورت به و هستند انیجر در باهم همزمان

عناصر نیا از شناسانهییبایز اهداف جهت در و ناخودآگاه طور به یفردوس گفت توانیم

و ییروا امکانات یبررس. است برده بهره عناصر نیا از اوشیس داستان از ییهاقسمت در

اتیادب در را گذار ریتأث یینمایس عناصر از استفاده یچگونگ تواندیم شاهنامه یریتصو

نو یراه توانیم شاهنامه ییروا و یریتصو یهاتیقابل درک با نیهمچن. اموزدیب ما به

.افتی یامروز مخاطب به آن یارائه یبرا

منابع

مرکز ،1390 هشتم، چاپ ،یمحمد فتاح ،نمایس هنر د،یوید بوردول

نشرافکار ،1389 دوم، چاپ ،ینبو رضا ،نمایس یکارگردان اصول کوالس،ین پرافرز.یت

چاپ ،آنها یینمایس یهاجنبه نییتب و شاهنامه چهارگانه یهایتراژد د،یحم دهقانپور

یتجرب و مستند ینمایس گسترش مرگز ،1391اول،

نگاه نشر ،1387 ،14 چاپ ،یادب یهامکتب رضا، ینیدحسیس

ادیبن انتشارات ،1371 اول، چاپ شهبا، پورــخامنه ،نمایس عناصر استفان، شارف

یفاراب یینمایس

اول، چاپ ،شاهنامه در یشعر ریتصاو ساختار و نمایس احمد، یجهرمیضابط

فرا ،کتاب1378

قطره نشر ،1385هشتم، چاپ ان،یدیحم دیسع ،شاهنامه ،ابوالقاسم ،یفردوس

سمت انتشارات ،1381 اول، چاپ دانشور، داوود ،یسینو لمنامهیف مارگارت، نگیمر

علم ،نشر1390اول، چاپ ،نمایس هنر و یفردوس محسن، دیس یهاشم


،1392چهارم، چاپ محمدی، فتاح ،سینمایی مطالعات در کلیدی مفاهیم سوزان، هیوارد

سوم هزاره نشر

Documents

Anahtar Kelimeler - doguesintileri.comdoguesintileri.com/ViewerJS/sayi/6/6-10.pdf · Anahtar Kelimeler: İzolasyon, tasvir, tanıdık görüntü, paralel olay, görüntü, sahne