ANALIZSHOQRIA CIVILE DHE SHRBIMET PUBLIKE
1
Autor: Bujar Nura
2012 Platforma CiviKos
Pikpamjet e shprehura n kt botim nuk pasqyrojn
domosdoshmrisht pikpamjet e Platforms CiviKos
Publikuar nga:Platforma CiviKos
Rruga Fazli Grajqevci 4/A10000 Prishtin
Kosov
Pr m shum informata:[email protected]
2
Prmbajtja1. HYRJE
2.METODOLOGJIA
3.MODELET
3.1 Modeli Anglo Sakson
3.2 Modeli i Rajns ( Rhine Model)
3.3. Modeli Latin / Mediteran
3.4 Modeli Skandinav
3.5 Modeli i shteteve n tranzicion
4. SHOQRIA CIVILE N KOSOV
4.1 Shoqria Civile para konfliktit
4.2 Shoqria civile pas konfliktit
5. Shoqria Civile dhe bashkpunimi me institucionet qeveritare
6. MEKANIZMAT E BASHKPUNIMIT
7. ZYRA PR QEVERISJE T MIR
8. Departamenti i Regjistrimit dhe Ndrlidhjes me OJQ-t
Divizionin e Regjistrimit t OJQ-ve:
N Divizionin e Raportimit dhe t Monitorimit:
9. CiviKos
10. Sa jan kta mekanizma funksional
11. FINANCIMI
12. CiviKos Takimi me OJQ
3
4
4
4
5
5
5
5
6
6
6
7
8
8
9
10
10
11
12
3
1. HYRJE N mbar botn, qeverit kan br ristrukturimin e shrbimeve t tyre publike duke u nisur nga trendet n t cilat jan prfshir si jan presionet fiskale, globalizimi, ndryshimet e qasjeve n lidhje me menaxhimin publik, presionet e qytetarve pr t prmirsuar kualitetin dhe efektivitetin e shrbimeve si dhe krkesat e reja pr prfshirjen e grupeve t margjinalizuara dhe individve n spektrin e ktyre shrbimeve. Qeverit n mnyr permanente kontraktojn subjekte t ndryshme qofshin ato private apo jo private q t kryejn punt n kuadrin e shrbimeve publike sikurse: transportimi, kujdesi shndetsor, shrbimet komunale dhe ato sociale etj. Shoqrit civile jan atraktive pr qeverin n ambientin politik dhe shoqror ku ato veprojn. Si pjes e menaxhimit t ri publik, qeverit iu nnshtrohen presioneve pr t zvogluar shpenzimet dhe t jen me t prgjegjshme dhe fleksibile n ofrimin e shrbimeve. Prandaj, shoqria civile me lidhjet e tyre me komunitetin, ndrtimin e bashkpunimit ndrsektoral, participimin vullnetar dhe fleksibilitetin n ofrimin e shrbimeve publike kualitative paraqesin mekanizmin m t mir pr implementimin e strategjive me t mira n lidhje me prmbushjen e objektivave t cilat mund t ken nj impakt n zhgjidhjen e problemeve sociale.
Kontraktimet n mes t qeveris dhe sektorit joprofitabil gjithashtu ngritin disa qshtje shum t rndsishme apo shqetsime t cilat jan fundamentale pr demokracin : ka ndodh me OJQ-t kur ato kontraktohen nga qeveria ? A munden q OJQ t ndrtojn kapitalin social? A munden q organizatat e komunitetit t bjn integrimin e grupeve t prjashtuara n shoqri? Si mundet t prkufizohet pjesmarrja qytetare dhe aktivizmi i tyre nga OJQ t t cilat jan t financuara nga qeveria? Poashtu, duhet t potencohet se shum vende si jan SHBA, Kanadaja dhe Britania e Madhe t cilat ofrojn kto shrbime nga ana e OJQ ve, nuk do t thot se ato jan privatizuar dhe kan pronsin, n shrbimet publike. Historikisht, kontraktimi n mes t OJQ ve dhe qeveris ka filluar n fillimi t viteve 70 dhe n mnyr ekstensive sht zhvilluar n t 80 dhe 90. Presionet fiskale n shum vende, detyroi qeverit q t hulumtojn mundsi t ndryshme q t zvoglojn shpenzimet publike dhe njherit t rrisin nevojn pr shrbime me t lira dhe kualitative. Poashtu, qeverit konservative t ciln erdhn n pushtet ishin skeptike n lidhje me funksionimin e sektorit t shrbimeve publike dhe m shum t orientuara n qasjet e funksionalizmit t tregut n lidhje me ofrimin e ktyre shrbimeve. Kshtu, agjensit publike ishin t obliguara q t transformojn rolin e tyre n blers t ktyre shrbimeve e jo n orfrues direkt t tyre. Atraktiviteti politik i kontraktimit dhe shfrytzimi i ktyre shrbimeve si mnyr e reagimit t shpejt n nevojat e reja emergjente t cilat paraqiten mbrenda qeverive dhe OJQ- ve multinacionale si sht p.sh Save Children, CARE, Oxfam sht m se evident. Kjo form njherit sht forcuar 20 vitet e fundit ku nevojat pr intervenime nga situatat post konflikutoze, fatkeqsite natyrore dhe epidemit e ndryshme e ka forcuar rritjen dhe funksionalizimin e ktyre OJQ ve. Ktu pra, kemi shtrirjen n nivelin global t ktyre shrbimeve dhe forcimit t parteriteteve n mes t qeverive kombtare dhe atyre OJQ- ve ndrkombtare (p.sh rasti i rindrtimit t Kosovs pas konfliktit 1999, ku shum organizata ndrkombtare kishin nj bashkpunim t ngusht me mekanizmat e Qeveris s Prkohshme t Kosovs, misionin e UNMIK ut etj.) Zhvillimi dinamik i OJQ ve n ofrimin e shrbimeve publike sht nj fenomen me prmasa globale. Por, nj rritje e till paraqet nj mori dilemansh komplekse t cilat jan ngritur nga politik- brsit, administratort publik, personeli i OJQ ve, vullnetart si dhe qytetart si konsumator t ktyre shrnbimeve. Ndr qshtjet kyqe mund t prmbledhim : vlersimin e performancs, qeverisjen, qndrueshmrin dhe prkrahjen infrastrukturore, bashkpunimin dhe kooperimin si dhe aktivitetet e organizats .
4
2.METODOLOGJIA Ky raport realizohet me qllim q t analizoj rolin e shoqris civile n ofrimin e shrbimeve publike. Gjegjsisht, n at se si ky sektor ka arrit ti ofroj kto shrbime pr qytetarin n fushat e shrbimeve sociale, arsimore dhe shndetsore. Cila ka qen mbshtetja e autoriteteve qeveritare n aspektin finanicar pr shoqrin civile n ofrimin e ktyre shrbimeve? A sht arritur t ndrtohet nj partneritet n mes t qeveris dhe shoqris civile n kto ofrimin e ktyre shrbimeve? Cili ka qen perceptimi prmbrenda shoqris civile pr kooperimin apo partneritetin me qeverin etj. Raporti reflekton nj prmbledhje nga burimet sekondare t cilat jan konsultuar gjat prpilimit t tij, duke prfshir raportet e publikura nga institucionet ndrkombtare, nga OJQ-t , t prcjella me intervista t pastrukturuara me lider nga OJQ lokale dhe pjestar t autoriteteve qeveritare t cilat shrbejn si nj baz pr t kuptuar deri ku kan arritur kto prpjekje nga shoqria civile n ofrim e ktyre shrbimeve. Fillimisht, do t ofrohet nj pasqyr e disa modeleve t bashkpunimit n mes t shoqris civile dhe institucioneve qeverisse nga praktikat e ndryshme. Pastaj, do t bhet nj analiz e zhvillimit dhe rolit t shoqris civile, evolimin e saj n periudhn e para dhe pas konfliktit, tendencat e zhvillimi t saj. Poashtu, do t analizohen mekanizmat prgjegjs pr bashkpunim n mes t qeveris dhe shoqris civile. Si kooperojn kta mekanizma dhe cilat jan sfidat e nj bashkpunimi t till. Po financimi, prkrahja financiare nga qeveria pr shoqrin civile n ofrimin e shrbimeve publike . Do t jepet nj pasqyre n lidhje me organizatat e shoqris civile t cilat kan ofruar kto shrbime si dhe njherit analizimi i mundsive pr qasjet e ndryshme innovative dhe kreative t tyre n dhnien e ktyre shrbimeve t cilat qojn n rritjen e vlers s shtuar (added value), forcimin e partneritetit me strukturat qeverisse dhe rritjen e angazhimit komunitar.
3.MODELET Shoqria civile , si segment i rndsishm i shoqris, gjithnj sht duke evoluar dhe ndryshuar, ne baz t krakteristikave dhe specifikave t ndryshme q paraqiten n regjionet e ndryshme t bots. Duke u nisur nga premisat e ofrimit t shrbimeve tek komuniteti dhe qytetart si dhe njherit n baz t qasjes s institucioneve qeverisse ndaj ofrimit t ktyre shrbimeve publike ndaj qytetarve, dallojm disa modele t shoqris civile: 3.1 MODELI ANGLO SAKSON Ky model sht aplikativ n SHBA dhe Britani t Madhe. Shquhet me rrnjet e vjetra t kooperimit n mes grupeve qytetare dhe autoriteteve publike. N kto shoqri, organizatat e shoqris civile shiqohen si kundrpesh ndaj qeverise dhe shtetit. N situata ideale, kto luajn rolin komplementar dhe forcojn pluralizmin duke e zhvendosur veten n rolin e kritikuesit dhe avokuesit pr ndryshime dhe reforma . Eshte n interesin e shtetit q t ket shoqri civile t fort. Kjo reflektohet n infrastrukturn legale dhe fiskale, duke krijuar lehtsira dhe favore n taksa pr t gjith ata q japin donacione dhe dhurata. Poashtu sht nj kultur e fort dhe vullnetarizmit dhe asocimit, e cila nuk gjendet edhe n shtetet tjera. Esht me rndsi t prmendet at q Tokvilli n Mbi Demokracin n Amerik e thot pr tendencn e natyrshme t shoqris amerikane n artin e associmit apo organizmin e organizatave apo asociacioneve civile ka dmth se ktij modeli i paraprijn angazhimi qytetar permanent npr grupe t ndryshme t presionit (atch dog), grupeve avokuese (advocacy) dhe lobuese (lobbing), asociacionet e ndryshme profesionale q mbrojn intersat dhe t mirn publike.
4
5
3.2 MODELI I RAJNS ( RHINE MODEL)Ky model prfshin shtetet si Belgjika dhe Holanda, ku organizatat e shoqris civile jan t forta dhe kan nj bashkpunim t shklqyeshm me autoritetet shtetrore. Ky njherit paraqet formn e korporatizmit social. P.sh n sfern e shendetsis dhe arsimit kto organizata paraqiten si nn - kontraktor. N mnyr pradoksale, kto jan t financura nga shteti 100%, ndrsa jan t pavarura!! . Shiquar historikisht ato jan t organizuara n disa shtylla me orientim socialist, liberal dhe demokristian. Meqenese, jan t ndrlidhura me autoritetet qeveritare ky model nuk favorizon lehtsirat fiskale pr t gjith ata q japin donacione dhe dhurata. Mirpo, nga ana tjetr ka nj tendenc t fort q t prkrahen fondacioniet korporative q injektojn organizmat e shoqris civile me fonde dhe eksperitz teknike.
3.3. MODELI LATIN / MEDITERAN N kto shtete roli i shtetit tradicionalisht ka qen i madh.. N kt sens organizatat e shoqris civile kan nj sfid e t pranuarit si t pavarura dhe autonome. Shteti gjithashtu sht nj aktor i fuqishm ekonomik. Mirpo, n nivelin socioekonomik ka nj dallim n mes t marrdhnieve t shtetit dhe tregut, krahasuar me modelin anglo sakson. N kt model, organizatat e shoqris civile ballafaqohen me shum sfida t cilat kan t bjn me autonomin dhe pavarsin e tyre. Dhuratat dhe donacionet nuk promovohen nga sitemi fi
