YAV!N KU~t.ıi_U KITAPL

AGAÇ TELDiREK VE ÇiT KAZ_IKLARININ PRATiK YÖNTEMLERLE EMPRENYE EDILME OLANAKLARI

YAZAN A.PAMiR ERTEN

Orman Yüksek Mühendisi

ORMANCILIK ARA~TIRMA ENSTiTÜSÜ YAYlNLARI Muhtelif Yayınlar Serisi No: 36

Ankara-1980

ORMAN HARiTA VE FOTOGRAMETRi MÜOÜRLÜÖÜNDE BASILMIŞTIR.

iÇiNDEKiLER

1-.. GiRiŞ ........ -....................................... 3

2. AGAÇ TELDiREK VE ÇiT KAZlKLARlNlN EMPRENYE ELliLMEK ÜZERE HAZlRLANMASI ........ ··~··•••••• •• 4

3,1.KULLANILACAK OLAN EMPRENYE MADDESINDE ARANACAK KO~ULLAR ••• ,.................... •• •• • • 6

3. Emprenye Mad.Jeleri Hakkindaki Genel Bilgiler.......... 7

4. SlCAK VE SOGUK TANK YÖNTEMİ. .. ,. ...... •••.... 10

5. UZUN SÜRELi DALDIRMA YÖNTEMi.................. 19

6. YARARLANILAN KAYNAKLAR....................... 25

!-GiRiŞ

Ağaç malzemenin en iyi §ekilde korunması vakum/ basınçlı kazanlı tesislerde emprenyesi ile mümkün olur. Ancak bu gibi tesis­lerin kurulu§ maliyetleri yüksektir. Bu nedenle yurdumuzun her ye­rinde kurulma olanakları kısıt! ıdır. Nitekim yurdumuzda tüketilen a­ğaı;t teldi~ek, demiryolu traversleri ve bir kısım maden direkleri o-

.. n ılan yöntemlerle emprenye edilebilmektedir. Bugün ormancılık ça­lı§malarında, orman içi ağaçlandırmaları, orman imar-islah ve ba­kımı, mera islahı ve erezyon kontrolu, daimi ve geçici fidanlıklar tesisi v.b. sahaların korunmasında ve sınırlandırılmasında çitkazık­ları ayrıca haberle§me §ebekesinin kurulmasında ağaç tel direkleri önemli miktarlarda kullanılmaktadır. Bu günkü uygulama §ekli ile, anılan bu ağaç malzemelerin büyük bir kısmı ya hiçbirkoruyucuön­lem almaksızın kullanılmakta veya toprağa giren kısımları yakılarak yüzeyleri kömürle§tirildikten sonra kullanılmaktadır. Yüzeyin kö­mürle§tirilmesinden amaç, kolay çürüyen diri odun tabakasının kö­mürle§tirilerek azaltılması, dı§ tabakanın kurutulması, yanma esna­sında yüzeyde oluşan katran ve katran yağı gibi maddelerle ağaç malzemenin mantariara kar§ı korunmasıdır. Ancak pratikte bu amaç sağ lanamemektadır. Ağaç malzemenin enine kesitinin zayıflamasıy­la ta§ıma kabiliyeti azalmakta, dı§ tabakanın fazla kurumasır.dan çatlaklar olu§makta, çatlaklarda mantarların girmesini daha da' ko­l ayiaştırmaktadır. Ayrıca kömür tabakası rutubet çekici etki yap -maktadır. Kısaca yüzeyin kömürleştirilmesinin ağaç malzemen,in kul­lanı§ sUresi Uzerine önemli bir etkisi yoktur. Gerek tabi gerekse yü­zeyleri kömürle§tirilerek kullanılan ağaç teldirek ve çıt kazıkiarı mantarlar ve böcekler tarafından kısa bir sürede tahrip edilerek kul­lanı§ değerlerini kaybetmektedir. Bu durum bir taraftan yeni masraf­lario ağaç tel direk ve çit kazıklarının kurulmasını zorunlu kılmak­ta ve böylece para, i§ gücü, zaman kaybına diğer taraftan hammad­de kaybına neden olmaktadır. Bu nedenle alınan ağaç malzemenin kullan ı§ ömrünü arttıracak, ormancılık ko§ullarına elveri§li pratik ve

3

ekonomik ve yeter derecede dayanıklık sağlaya baııı metoelvekim­yasal maddelerle mepreı:ıye edilmesi gerekir. Bu gUn ormancılık ko­;ıullarında ağaç tel direk ve çit kazıklarının emprenyesinde sıcak ve soiıuk tank ve uzun süreli batırma en uygun yöntemlerdir.

'2-AGAÇ TELDiREK VE ÇiT KAZlKLARlNlN EMPRENYE EDiL­MEK ÜZER~ HAZlRLANMASI.

Ağaç tel direkler TS 56 esaslarına göre,çit kazıklarında8-15 cm çapında 2.00 m boyunda hazırlanmalıdırlar.En uygunkesimmev­simi sonbahar sonu ve kı§ aylarıdır. Önerilen yöntemlere göre, ıyı bir kuruma ve emprenye hammaddesinin derin olarak nufuzunu sağ -lamak için ağaç malzemelerin kabuklarının iyice soyulması gerek­mektedir. Kabuk soymoda odunun tamamen beyazla~tırılması gerek­mektedir. Beyazla;ıtırma, dı;ı kabuk, iç kabuk (soymuk) tabakası ile son yıllık halkaya ili§kin dı§ odun tabakasının soyularak çıkarılması demektir. Ağaç malzeme üzerinde kabuğun parçalar halinde b ıra­kılması emprenye maddesinin odununun iç kısmına i§lemesini engel-1 ernektedir.

ll 5 cm

$E KiL ı- Kaouk soymada kullanılan dört ;ıyaklı destek

4

Çit kazıklarının kabukların soyulması dört ayaklı desteküze­rinde yapılması çalı§mayı kolaylaştırır. (şekil 1) Tel direklerde ise kabuk soyma işlemi kabuk soyma demiri ile yapı Imal ıdır.

Ağaç tel direk ve çit kazıklarının emprenyesinde, emprenye maddesinin odun içerisine derin bir şekilde girmesini sağlamak i çin iyi bir şekilde kurutulması gereklidir. Bunun içingöz önündetutula­cak hususlar şunlardır;

a) istif yeri (depo) rutubetl.i yerde olmamalı, yüzeyi düzgün,su birikintilerine neden olan çukurlar bulunmamalıdır Mantarların üre­me ve gelişmelerine uygun ortam teşkil eden ot, yabancı maddev.b. gibi şeyler bulunmamalı, havadar olmalıdır.

b) Kurulacak istifler toprakla temas etmemelidir. istiflerin top­rakla ilişkisini kesrnek i'i'in emprenye edilmiş altlıklar veya betona­yaklar kullanılmal ıdır. lstiflerin toprak yüzeyinden yüksekliği 30-60 cm olmalıdır.

c) istiflerin ön taraf hakim rüzgarların geldiği yönde ve yağ -murdan korumak için üzerieri kapatılmalıdır. Ağaç malzemenin,ge­nel olarak lif doyğunluğu rutubet derecesinin (%28) altına kadar ku­rutulması yeterlidir.

Ağaç tel direk ve çit kazıkiarı için uygulanabilecek i st if şe­killeri Şekil ( 2-3) gösterilmiştir.

ŞEKİL 2- Agaç çit bzıklarının istiflenmesi 5

ŞEKiL 3- Ağac tel direklerinin istifltnmesi

Emprenye ijleminden önce ağaç teldirek ve çit kazıkiarına son kulkımm ~e killeri verilmelidir.

· 3- KULLANILACAK OLAN EMPRENYE MADDESiNDE ARA­NACAK KOŞULLAR

a) Bitkisel ve hayvansal zararlılara kcır§l zehirli etkil'eri yilksek olmalıdır.

b) Kullanılan emprenye maddesi fiziksel olarak odun lifleri ta­rafından iyi bir §ekilde tutulmalı, yağmur ve toprak suları tarafından yıkanmamalı veya yıkanma ve buhar!a§ma ile meydana gelen kayıp ·en alt dUzeyde olmalıdır.

c) Odun içerisine iyi ve derin homojen (yeknesak) bir §ekilde girebilmelidir.

d) Kullanılan emprenye yöntemine g!lre, gerektiği zaman sıcak

halde (JO'!.I00°C) ısı dereceleri orasında kullonılobilmeli, bu du­ıı,ımda özelliklerini kaybetmeliclir.

6

e) Odunun fiziksel ve mekaniksel özelliklerine zararlı ve bun­_ları azaltıcı etki yapmamalı Ağaç tel direk ve çit kcızıklarıyla bir -likte kullanılan çivi, vida, bulan gibi demir kısırnlara etki ederek korozyon (paslanma) meydana getirmemelidir .•

f) insan ve hayvan sağlığı Uzerine zararlı ve zehir li bir etki yapmalıdır.

g) Odunun tutu~ma kabiliyetini arttırmamalı aksin-: azaltmalı -dır.

h) Kullanılacak emprenye maddesi ucuz olmalı istenildiği za­man istenildiği miktarda sağlanabilmelidir.

ı) Depolanması kolay olmalı, uzun sUreli depolamadan dolayı bozulmamalıdır.

i) Hazırlanması kolay ve yangın tehlikesi yaratmamalıdır. Emprenye maddesinin hazırlanması ve konsantrasyonu kendi

tanıtma klawzuna göre yapılır. (Q Genel olarak ya emprenye kazanında veya emprenye çözel­

tisi hazırlama takında yapılır. Suda koldylıkla çi:SzUnen- emprenye maddelerinde 100 lt. suya belirli bir. miktar emprenye tuzunun yava§ yava§ ilavesi ve iyice karı§tırılması suretiyle hazırlanır.

3.1. EMPRENYE MADDELERi HAKKINDAKi GENEL BiLGiLER

Emprenye maddeleri Uç gruba ayrılır : 1) Yağlı ve yağ niteliğinde oldn emprenye maddeleri,

2) Suda çi:SzUnen emprenye maddeleri, 3) ](olay buharlaı.a.n yağlar organik çi:SzUcUier içinde çı:szUnen

· .emprenye maddeleri Yukarıda grublandırıfan emprenye maddelerinin birçok çe -

§it leri bulunmaktadır. ' Kreozot: Ta§ kı:smUrU katran ın damıtılmasından elde edilir.

Açık hava ve su etkilerinin bvlunduğu ortamda gUvence ile kullanı­lır. Önemli yararları §Unlardır~

a) Mantarlara, bı:sceklere termit ve deniz içerisinde kullanılan ağaç malzemeyi tahrip eden hayvansal zararlılara kar§ı zehirli ve koruyucu etkisi yuksektit.

b) Yıkanmalara kar§ı yu'ksek bir kar§ı koyma ı:ızelliğinesahiptir.

7

c) Metallerler korozyon meydana getirmez onları paslandırmaz. ci) Kreozotlo ağaç malzemede, kreozot suyun içeriye girmesini

önler. Sakıncal ı yön leri :

1) Ağır kokuludur. 2) Kreozotla emprenye edilen ağaç malzeme yağlı boya ile bo­

boyanmaz, 3) Kreozotla temasta bulunan i§çilerde önlemalınmazsa bazı

deri hastalıkları olu§ur. 4) Emprenye edi lecek ağaç malzemenin rutubeti % 25 in altın­

da olmalıdır, 5) Ağaç malzemenin kendine öz olan rengini deği§tirir. 6) Ta§ıma ve depolaması zor ve pahalıdır.

Kreozot, ta§ körnUründen kok üretimi esnasında olu§an kat­ran ın damıtılmasında elde edilir. Bugün sadece Karabük Demir Çe­lik i§letmeleri Kök Fabrikası Tali Ürünler Ünitesinde üretilmektedir. Diğer demir çelik fabrikalarında ise kreozot üretimi yapılmamakta, hatta Ereğli demir çelik fabrikalarında elde edilen katran yakılarak, önemli kreozot kaybına sebeb olunmaktadır. Karabük tesisleri 14.000 -15.000 ton kreozot üretebilecekken yıllık üretim 3-4.000ton civa­·rındadır. Bu da ülke ihtiyacını karşılayamamakta zaman zaman dı§ alım yoluna gidilmektedir.

b) Suda çözünen emprenye maddeleri. Özellikleri a§ağıdaki gibidir.

1) Bu maddeler kokusuzdurlar, 2) Bunlarla emprenye edilen ağaç malzeme Uzerine yağlı boya,

vernik gibi maddeler sürülebilir, 3) Yanıcı değildirler. 4) Ağa~ malzemenin rengini yapılarına göre deği§tirirler,

5) Kuru tuz halinde ta§ ın ma ve depolanmal arı kolaydır. 6) Metaller üzerinde korozyon meydana getirirler, 7) Bazıları kolaylıkla yıkanabilmekte, bazıları ise kısmen veya

'tamamen odun lifleri tarafından tutularak açık hava ortamında kul -' lanılmaya elveri§lidir,

8) Rutubetin odun içerisine girmesini önleyememektedirler, 9) Ağaç malzemenin emprenyeden sonra kurutulması gerekir,

10) Arsenikli tuzlario emprenye edilen malzeme kullanıldıktan

8

sonra yok edilme arseniğin zehirli niteliği ve çevresağlığı açısından üzerinde titizlikle durulacak bir sorun yaratmaktadır :

ll) Odun lifleriyle kuvvetiice sabitleşen tuzler ağaç malzeme -nin esnekfiğini azaltır.

Bu tip emprenye maddelerinde ülkemizde Triolith- CB tana­lith-C ve Wolmanit-CB adı altında tuzlar Uretilmektedir.

Wolmanit-CB (CCB Bakır /!<rom/Bor) birleşiminde % 35 ba­kır sülfat: (CuSo4- 5 H2ol %45 potasyum bikromat (I<2Cr207l % 20borikasit (H3B03) vardır. yıkanmaya dayanıklıdır 20°C suda kolayca erir. Demir, bakır ve çeliğe etki etmez çinko ve golvan iz li kapaklarda kullanılmaz. Ağaç malzeme yeşil ile kahverengi yeşil arasında bir renk alır. Ağaç malzeme emprenye işleminden sonra koruyucu mad­denin odun içerisinde iyi bir şekilde yayılmasını ve tesbitini sağla­mak için 3 hafta i st ifte bekletilmelidir. (1) (6)

Tanalith-e (CCA Bakır/l<romiArsenik) birleşimi nde %45 po­tasyum kromat (1<2 Cr2 0-J % 35 Bakır sulfat (C uSe 45 H 20) % 20 Arsenik penta oksit ( AS2 Os- 2 H 20) vardır. Birleşimindeki orse­n ikten dolayı kuvvetli bir zehirdir. Ambalaj ının açılması esnasında çok dikkat etmek gerekirse maske ve eldiven kullanılmalıdır. Man­tar ve böceklere karşı tesirlidir. Çok çabuk odun lifleriylesabitleşir, yıkanmaya karşı dayanıklıdır. Tanalith-C ile hazırlanan eriğin sı­cakfığ ı 40°C olmalıdır. Daha sıcak olursa kristallenme yapar. (6)

Triolith-C. B (Bakır/Bikromat/Boron) gurubuna dahi 1 suda e­ri yen bir emprenye maddesidir. l<okusuzdur, Demir bakır ve bunla­rın oluşumları na etki etmez. Ağaç malzerneye yeşil-koyu sarı-l<ah­verengi arasında bir renk verir. (7)

Cl Kolay buharlaşan yağlar yada organik çözUcUler içerisinde çözünen emprenye maddeleri

Bu gruba suda çözUnmeyen fakat yağlar veya diğer organik çözUcUlerde çözülen bazı emprenye maddeleri girer. Bunlardan biri­si klorlandırılmış naftalin olup çözücü olarak Metonal ve petrolden fayda! ın ılır. En çok kullanılan Pentaklorofenol dur. Çözelti ci mad­de olarak kreozot, petrol, linyit kömürU katran yağı mazot, tetrak -lar karbon kullanılır. Fena kokuludur bu nedenle yapılarda ve kapa­lı yerlerde kullanılmaz. (1)

9

4- SlCAK VE SOGUK TANK YÖNTEMi

Basınç uygulamayan bir yl:lntemdirı ·Emprenye maddesi olarak kreozot ve emprenye tuzları çl:lzel­

tileri kullanılmaktadır. Bu yı:sntemde hava kurusu rutubet derecesi ve kadar kurı.ftulmu~ ağaç mal.zeme UstU açık bir emprenye kazanın da bulunan sıvı haldeki emprenye maddesi içerisinde ısıtılmakta, daha sonra belirli bir sUre soğuk emprenye maddesi içerisinde bırakılmak­tadır. Yl:lntemin uygulamasında emprenye maddesinin ısı dereceleri farklılığı nedeniyle kendiliğinden çe§itli derecelerde basınclaroluıı­makta, bu basınç yardımıyla emprenye maddesi ağaç malzeme içe­ri sine derin bir ~ekilde girebi lmektedir. Emprenye sıvısının sıcak ve soğuk haldeki ısı farkları ne kadar buyuk olursa, edunun · içindeki hava basıncı ile sıvı i.çerisindeki fark o kadar fazla olmaktadır.

Sıcak ve soğuk Tank Yı:sntemi 3 §ekilde uygulanabilir ; 1- Blrinci §ekilde, ayrı bir kazanda sıcak emprenye maddesi i­

çerisinde ısıtılan ağaç malzeme "ikinci bir kazan içerisindeki soğuk ve emprenye maddesi içerisine batırılmaktadır. Bu uygulama §ekli n de i ki emprenye kazanı ku lı anılmaktadır.

2- ikinci §ekilde, yalnız bir emprenye kazanı kullanılmakta,a­ğaç malzeme evvelasıcak emprenye maddesi içerisinde ısıtıldıktan spnra, sıcak emprenye maddesi bir motor pamp tulumba ile bo~tıl­makta bunun yerine Kazana soğuk eprenye maddesi doldurulmakta -dır.

3- ÜçUncU §ekilde ise yine bir emprenye kazanından faydalanıl­makta, ağaç malzeme emprenye (1) maddesi içerisinde ısıtıldıktan ·sonra, aynı ·kazanda soğumaya terk edilmektedir. .

Bir ve ikinci §ekil ·uygulamaltda ısıtma periyodundan soğut­.!Tic periyodıtnıa geç i§ kısa bir zamanda yapılmalıdır. Aksi halde so -ğu k emprenye maddes.inin etkisi azalmaktadır. Birinci §eki 1 empre,n­ye sUresini kısaltması bakımandali daha pratik bulunmaktadır.

Bu yı:ıntemle emprenyenin yapılmasında UstU açık basit bir varil kullanılabilir Şekil (4)

Varilin içerisindeki emprenye maddesinin ısıtılması için alt· tarafı'na tuğla veya ta§tan basit bir ocak yapılmaktadır .Arka tarafı­nada bir baca ilave edi lebilir. Bazı durumlarda toprak içerisine açı­lwı bir çukurda ocak v.azifesini gtsrebilir. Varile yerle§tirilen çıt ko-

lO

SEKIL 4

- Sıcak ve soguk tank yönteminde tek veırilin kullanılm;;ısı

zıklarının alt uçlarından emprenyemaddesinin kolayca emilmesini. sağlamak için varilin tabanına madeni yuvarlak bir levha ilaveedil­mektedir. Su levhanın Uzerine birbirine paralel demir ~erit ler (lama) perçin veya kay.ıakla tutturulmakta ve bunlar Uzerine ise uçları yu- . karı doğru bakmak Uzere 3- 4 cm uzunluğunda sivri uçlu demir ve­ya çiviler bulunmaktadır. Su demir veya çicil<;ır çit kazıklarının uç taraı'ına saplanarak yukarıya kalkmosını ve emprenye maddesinin uçlarlhdan daha kolay girmesini sağ lamaktadır. Isıtmodan sonra so -Jjutma periyodu da ayrı kazanda yapılır •. (2)

ll

Birinci verilin yanına ikinci bir varil konulduğu takdirde (§.;,kil 5) birisi sıcak, diğer soğuk emprenye maddesi için kullanılır. Böylece soğutma için zaman kaybedilmediğinden kısa zamanda daha çok çit kazı k emprenye etmek mümkün olur. (2)

Bu yöntemin diğer bir uygulama §ekli, ortadan ikiye ayrılfiili bir varilin iki parçasını birbirine kaynak ile eklenmesi süratiyle el-

Ufı!ıUIUUUwue

ŞEKIL 5

-Sıcak ve soguk tank yönteminde çift varilin kull;ırııln~,;ısı

de edilecek emprenye kalındaua yapılabilir (§ekil 6). Bu §ekilde yapılan emprenye kas ı na zeminde dengeli durabilmesi için demira­yaklar takılır. Anılan bu kap çit kazıklarının uzun süreli daldırma yöntemi i le emprenyesindede kullanılabilir. Bu §eki lde yapılan emp­renye kablarından bir veya iki tanesi yöntemin uygulanmasında fay­dalaııırlır. Birinin ah ında ale§ yakılarak sıcak emprenye kazanı o­larak kullanılır. Ostü aç ık bu kaplara konocak olan çit kazıklarının

12

-Sıcak ve soguk ( Uzun süreli

SEKiL 6

tank yönteminin degişik bir uygulama şekli dal d ır m .;ı yönt e min d ed e kul! anılır.)

13

· devamlı olarak maddesi içerisinde kalması için baskı ka-la~larının kullanılması gereklidir. (5)

Bu basit koplardan ba§ka çok sayıda çit kazığını bir defada emprenye edilebilmesini sağlamak bakımından vakum 1basınçlı emp­renye kurulu2larına göre ucuz fakat emprenye .maddesinin iyi bir ~e­kilde girmesine imkan veren UstU açık kazanlar kullanılmaktadır. ~ekil7) (7)

Bu kurulu§ta kazanların biri sıcak diğeri soğuk emprenye maddesi içindir. Kazanların boyları 2.60 m, genişlik ve yuksekiik­leri 1.00 m dir, (2.60xi.OOxi.OO) iki kazan arasında 1.30 m aralık bulunmalıdır. Kazanların dip kısımları 9 mm yan tarafları 6mm saç­tan yapılmalıdır. Ağız kısmına kazanın içine doğru çıkıntı yapan ~ö§ebant demir. i kaynatılmal ıdır. Emprenye maddesi içerisine konulan çit kazıklarının yukarıya yUkselmesini önlemekiçin kullanılan baskı kula§ları çıkıntı ·yapan kö§ebentlerin alt kısmına sıkı§tırılmalıdırJ(a­zanların Uzerine oturocağı 'temel ta§ ve betondan yapılmalıdır.Ka­zanların ikisinin altına 4 .5QX O .55X O .65 m boyutlarında ocak ka­nalı bulunmalıdır. Ocak çukurda olup birkaç basamak merdivenle i nilerek içerisinde bulunan odunlar ate§lenmektedir. (Ş eki 1 8-9-10)

Ocak kanalının arka tarafına 0.30 m çapında 5.00 m bo­yunda saçtan bir baca yapılmalıdır. Kazan ile baca arasına, ocak kanalı Uzerine bir temizleme kapağı konuimal ı, ocak kanalı içeri­sinde biriken kul ve kurumlar zaman zaman temizlenmelidir. Isıtma sırasında ısı kaybını önlemek için kazanın UstunUn saç veya . tahta­dan yap ıl mı§ bir kapakla örtolmesi faydalı olur .Ayrıca emprenye te­sisini yağı§lardan korumak ve tum yıl çalı§abilmesi için Uzerinin ça­tı ile kapatılması zorunludur.

Her iki Kazanın ortasına bir.emme basma tulumba veya mo -torpomp konursa doldurma i§lemi daha kolay bir §ekilde yapılabilir. Ayrıca emprenye maddelerinin konabiieceği bir ambar ın · ·yapılması iyi olabilir. Emprenye maddesi olarak kreozot kullanı lması halinde :ı sıcak emprenye maddesinin ısı derecesi 99 ° - 105 ° c arasında bu­lunmalıdır. 113 ° cUzerinde yapılan ısıtmalar kreozotun buharla§O­rak kaybına neden olur. Emprenye tuzlarında ise bu ısı 80-85 ° C ol mal ıdır. Isı derecesi termemetre ile devamlı olarak kontrol edil­melidir. Burada kal ı~ sUresi 4-6 saat kadardır. Soğuk kazanda, Kre­ozotun emilmesinin iyi olçıbilmesi için ısının 38 ° C,emprenye tuz -ların ısı 20 ° C civ.arında olması gerekir. Ka lı§ sUresi 2-4 saattir.

14

t7TI

o .... () o .,...

:::ı ın-

-~ :::ı c

:::ı

:0 o @

U>

.a c "' ı::ı

- <:-- c :0

c , '-<U

.l= c

~ g o o ~ <U

~ ~ ı.: N <U ... ..:.::

~ 'Z

"' ·-z ..:.::

• ... u-~ ı.--

• <U

::ı: :::ı

• ~·•'• ,n:" .. "O.O F. o -ın @

>:ı :::J () ...... " ...... ı - <~ .....

-' - ...--- ·:.:::

IJJ <:ı

ıJ) ... ~

~ .. .. .. ~ .. .,...

15

16

e 8 .. ·.:·: ~··

· ... ·.

1 1 L------:-i .. ·'\:.':.:· ı <';:·:::: :: . .''

H---I..,-- - - -- - -ı-------'T"

ıTEMizYK ı ı KAPA.Gı ı

~ı ~ı

~ı ı ı ı ı SJCAK ı KAZAN ı

ı ı

0~.4 ıç GlltiŞI

ı ı ı

.'. 1-----ı

60ŞALl'MA KANAL\

.·

. ·, . ' : ··~· '

' ' .f '• . :

f-----ı ... ·.·.·.-., . · .. ~.: .· : f-----ı:·:. '':~··.: .. '

.. ·.:·.·.

OCRK. Giı.isi

1----1

WSf.EIJ <iiill.iiN:Ş

ŞEKiL 8- Üstü açık kazanların üstten görünüşü

ŞEKiL 9- Üstü açık kazanların boyuna kesiti

17

>1. l.ıı ... :e-u <ıı ... ~ .;:! ..

"' <> ~

~ ..

l; ·;:" ... "'

SEKiL 10- Üstü açık kazanın ayrıntıları

18

-,

Bu yönteme, uikemizde yapılan ara~tırmada 1 m 3 çit kazğı ıok,~tilen emprerıye maddesi miktarı a§ağıdaki gibidir. (2)

Krezotok Tanalilh-U Hick sons C, B, C _kg/m3 kg/m3 kg/m3

Me§ e 76,5 4.9 3.5

Kestane 38.8. 1.6 2.0

K ayın 234.9 7 .8 9.7

Karaçam 249.6 5.0 9.8

Sarıçam 227.'i 4.1 4.1

5 UZUN SiJRELi DALDiRMA YÖNTEMi

Bu yöntem özellikle tel direklerinin gerekirse çit kazıkları­nın da emprenyesi için önerilmi~tir. Teldirekler için su sızdırmaya­cak §ekilde betondan yapılmı§ havuzlarda uygularıması en uygunudur. Tel direklerinin yUzeye çıkmasını önlemek ı ile tel direkleri devami ı olarak empreııye havuzunda lui·ulur .Enıprenye sü -resi 2,..14 gün arasında deği§ir. Bu yöntemde çogunlukla suda çözü­nen emprenye tuzları kullan ıl ır. Havuzun boyutları l.50X2 .OOXI2 .00 m olarak önerilir. (Şekil ll)

Taze haldeki teldireklerin emprenyesinde emprenye çözelti­sinin konsantrasyonu yUksek, kurutulmuita ise dU~Uk olmalıdır .Kreo­zot gibi yağlı emprenye maddeleri kullanıldığı zaman tel direkierin % 25 rutubet ihtiva edinceye kadar kurutulmalıdır.

Ş eki 1 (6-7) deki emprenye kazanları ve Ş eki 1 (ll) deki emp­renye havuzları anılan yöntemle çit kazıklarının emprenyesi içinde kullanılabilir. ,

Bu yöntemle emprenye emprenye edilen çit kazıklarının be~· !etme sUreleri ve 1 m 3 için tüketilen emprenye maddesi miktarı a~a­ğı daki gibidir. (2-5)

19

20

\• \

lı ,i:: 1 il\ , . L 1 \lı ' • 1 !' ."!: . ~ı ' 1, ,, ıl 1 ı 1 1 !li ' ·~ '

~\ 1 1 i 1 1

\1 '

1 1. 1! ,1 '

ı ' 1 :

1 ! i ~~~~~ı ı '1, \ '\i 1!1\.[ı

H

ı:ı

" ı:ı

!!! 'iil § N

:::ı

ı

:=

Me~ e

K ayın

Karaçam

Kızılağaç

5

5

4

2

3

7

im 3 de Tüketilen emprenye

Madde miktarı (kg)/m3_ Walmanit c:>

3.0 4. ı

7 o 7

2 o ı

4.4

6.9

c o ' . u

Buraya kadar anlatılan yöntemler ile emprenye edilen ağaç

teldirek ve çit kazıklarının emprenye i§leminden sonra daha önce belirtildiği ~ekilde istiflcnmesi gerekir .Bunun nedeni emprenye mad­desinin odun içerisinde yeknesak bineki lde dağ ıl masını ve lifler ta­rafından iyi bir §ekilde tutulması (fiksel) içindir.

Sıcak ve soğuk Tank Yöntemi ile uzun süreli batırma yönte­mi için §eki i 12 deki gibi bir tesis kurulabilir. Doldurma ve bo~alt­moda makara sisteminden faydalanılabilir.

Anılan bu yöntemlerle emprenye edilen ve dayanımsürelerin saptanması için denemeye alınan ağaç çıt kazıkiarı 10 yıldan fazla süreden beri hizmettedir. (3)

Bunlardan ba§ka, Basit Diffüzyon, Çift Difüzyon ve Osmaz yöntemi vb. ağaç malzemenin emprenyesinde kullanılabilecek yön­temlervardır. Ancak bu yöntemlerde ağaç malzemenin yeni kes i Imi§ taze olması !;!erekli dir. Bu nedenle ~önlemler anlatılmamı~tır .Ayrın-

•ılı bilgi için (1) (2) nolu kaynaklara bakılabilir.

21

J)epo

{lfj

p

1M

ı>.f..o .r

""'"

t >1 "!"

Enıprenytr

• W oı.'Z.• rl "''"Dt ...... ı.,

;;E KiL 12- 2 · ....

1nı

IS

Sıcak w soguk tank yöntemi ile uzun süreli batırm~ yönteminin uygul.:.ın.:ı.biıece.gi kurulusun üstterı gcrünüşü.

22

6. YARARLANILAN KAYNAKLAR

1- llerkel, A. Ağaç Malzeme Teknolojisi Ci lt ll i .Ü. Orman Fakültesi Yayınları 1972. istanbul

2- öerKel, A. Bozkurt, Y ve Göker, Y. Çit Malzemesinin dayanmasını arttırmak bakımından çeşitli

yerli ağaçlarımız da Pratik Metotlarla Emprenye Araştırmaları i .Ü. Orman Fakültesi Yayınları 1968 istanbul

3- l:ıerkel, A, Bozkurt, Y ve Göker, Y. Çeşitli Metodlar. ve Emprenye Maddeleri ile Emprenye edil­

miş ve Tabii Haldeki Çit Direklerinin lO yıllık kontrol sonuçları, i .Ü. Orman Fakü.ltesi Dergisi Seri AV. 27 Sayılı 1 1977

4- George, M. H, George, A. G VVood Preservation M c Graw- Hill Book Company ine 1953 Newyork-London

5- ilhan, R. Taşkın, O. Kızılağaç Teldirek ve Çit Kazıklarının çeşitli metodlarla

Emprenyesine i lişkin Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları Teknik Bülten Se­

risi No: 82 1976 Ankara 6- ilhan, R.

Göknar, teldireklerinin VVolmanit CB ve Tanalith··C i le Emp­renye Edilmesine dair Araştırmalar

Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları Teknik Bülten Serisi No 26 1968 Ankara

7- Triolith -CB ile Sıcak soğuk- Açık Tank Daldırma Metodu Hickson's Emprenye Maddeleri Endüstrisi LTD ŞTi Barboros

Bulvar ı Koç Apt. 133/1 Beşiktaş/ istanbul

23