1

ANKARA ÜNĐVERSĐTESĐ

FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ

YÜKSEK LĐSANS TEZĐ

ASARTEPE BARAJ GÖLÜ (ANKARA) ’NÜN ZOOPLANKTON FAUNASI VE MEVSĐMSEL DEĞĐŞĐMĐ

Özge BUYURGAN

BĐYOLOJĐ ANABĐLĐM DALI

ANKARA 2008

Her hakkı saklıdır

2

Özge BUYURGAN tarafından hazırlanan Asartepe Baraj Gölü (ANKARA)’nün

Zooplankton Faunası ve Mevsimsel Değişimi adlı tez çalışması 07.07.2008 tarihinde

aşağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

Biyoloji Anabilim Dalı’nda YÜKSEK LĐSANS tezi olarak kabul edilmiştir.

Danışman: Doç. Dr. Ahmet ALTINDAĞ

Başkan: Doç. Dr. Hasan H. ATAR

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Su Ürünleri A.B.D

Üye : Doç. Dr. Ahmet ALTINDAĞ

Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji A.B.D

Üye : Doç Dr. Sibel YĐĞĐT

Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji A.B.D

Yukarıdaki sonucu onaylarım

Prof. Dr. Orhan ATAKOL

Enstitü Müdürü

i

ÖZET

Yüksek Lisans Tezi

ASARTEPE BARAJ GÖLÜ (ANKARA)’NÜN ZOOPLANKTON FAUNASI VE

MEVSĐMSEL DEĞĐŞĐMĐ

Özge BUYURGAN

Ankara Üniversitesi

Fen Bilimleri Enstitüsü

Biyoloji Anabilim Dalı

Danışman: Doç. Dr. Ahmet ALTINDAĞ

Kasım 2007- Haziran 2008 tarihleri arasında yürütülen bu çalışmada, Asartepe Baraj Gölü

(Ankara)’nün zooplankton faunasının mevsimsel değişimi ve yoğunluğu araştırılmıştır. Ayrıca

gölün bazı fiziksel ve kimyasal parametreleri de tespit edilmiştir.

Baraj gölünden seçilen 5 farklı özellikteki istasyondan mevsimlik örnekleme yapılmıştır.

Örnekler göz açıklığı 55 µm olan plankton kepçesi ile vertikal ve horizontal olarak toplanmış ve

%4’lük formaldehit ile tespit edilmiştir.

Çalışma sonucunda toplam olarak 43 tür Rotifera’dan, 3 tür Cladocera’dan, 2 tür Copepoda’dan

olmak üzere toplam 48 tür tespit edilmiştir. Rotifera’dan bir tür (Encentrum felis) Türkiye için

ve ayrıca tespit edilen türlerin tamamı Asartepe Baraj Gölü için yeni kayıttır. Göldeki toplam

zooplanktonik organizmaların sayısal (B/m3) olarak yüzde dağılımlarına bakıldığında ise, %

98’ini Rotifera, %1,3’ünü Cladocera, %0,7’sini Copepoda türlerinin oluşturduğu gözlenmiştir.

Rotifera grubu hem tür hem de türlere ait birey sayıları bakımından göldeki toplam

zooplanktonun en önemli grubunu oluşturmuştur.

2008, Haziran 78 sayfa

Anahtar Kelimeler: Asartepe Baraj Gölü, Zooplankton, Ankara, Mevsimsel Değişim

ii

ABSTRACT

Master Thesis

ZOOPLANKTONIC FAUNA AND SEASONAL CHANGES OF ASARTEPE DAM

LAKE (ANKARA)

Özge BUYURGAN

Ankara University

Graduate School of Natural and Applied Sciences

Department of Biology

Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Ahmet ALTINDAĞ

In this study the zooplanktonic fauna and seasonal changes with some physical and

some chemical properties of Asartepe (Ankara) Dam Lake were investigated between

November 2007- June 2008.

Zooplankton samples were collected from five different station, seasonally with a

plankton net (mesh size 55µm) both horizontally and vertically. The plankton samples

were immediately fixed in 4 % formaldehyde.

As a result, 43 species of rotifers,3 species of cladocerans and 2 species of copepods, a

total of 48 species, were identified in the lake. Of these, Encentrum felis (Rotifera) is a

new record for Turkey’s inland waters. It was determined that zooplanktonic organisms

are composed of 98% Rotifera, 1,3% Cladocera, 0,7% Copepoda. Rotifera was the most

important grup in the zooplankton with respect to species to numbers and number of

individuals.

2008, June 78 pages

Key Words: Asartepe Dam Lake, Zooplankton, Ankara, Seasonal Change

iii

TEŞEKKÜR

Tüm çalışmam boyunca benden desteğini, ilgisini ve iyi niyetini esirgemeyen, değerli

bilgisiyle bana yol gösteren değerli danışman hocam Doç. Dr. Ahmet ALTINDAĞ’a en

içten teşekkürlerimi sunarım.

Çalışmam boyunca desteğini esirgemeyen değerli hocam Doç. Dr. Sibel YĐĞĐT’e

teşekkür ederim.

Tez çalışmam boyunca her alanda yardımını gördüğüm, benimle tüm bilgilerini

paylaşmaktan çekinmeyen Murat KAYA’ya teşekkür ederim.

Tez yazım aşamasında grafik ve çizelgelerin hazırlanmasında emeği geçen Arş. Gör.

Göksel SEZEN’e (A. Ü. Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Arş. Gör.), arazi

çalışmalarımda yardımını esirgemeyen Talip ÇETER’e, ve tezim boyunca verdiği

destek ve emeklerinden ötürü arkadaşım Mahir Ünsal ERĐŞ’e teşekkürlerimi sunarım.

Bu tezin yürütülmesinde bana maddi destek sağlayan TÜBĐTAK’a teşekkür ederim

Her koşulda yanımda olup, benden destek ve ilgilerini esirgemeyen aileme teşekkür

ederim.

.

Özge BUYURGAN

Ankara, Haziran 2008

iv

ĐÇĐNDEKĐLER

ÖZET…………………………………………………………………………….....…...i

ABSTRACT…………………………………………………………………….…..…..ii

TEŞEKKÜR………………………………………………………………………...….iii

SĐMGELER DĐZĐNĐ………………………………………………………………......vi

ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ……………………………………………………………..…....vii

ÇĐZEGELER DĐZĐNĐ………………………………………………………..… ...…viii

1. GĐRĐŞ………………………………………………………………………...……….1

2. ZOOPLANKTON TÜRLERĐNĐN YAPISI VE ÖZELLĐKLERĐ………..…….…7

2.1 Rotifera……………………………………………………………..…………….…7

2.1.1 Morfolojisi……………………………………………………..……………….…7

2.1.2 Sinir sistemi ve duyu organları………………………...…...…….…………….13

2.1.3 Boşaltım sistemi………………………………………..………………….….…13

2.1.4 Üreme sistemi……………………………………..…………….……………….13

2.2 Cladocera……………………………………………………………….….………15

2.2.1 Morfolojisi…………………………………………………………………….....15

2.2.2 Üreme sistemi……………………………………………….……………….…..16

2.3 Copepoda……………………………………………………………………….….17

2.3.1 Morfolojisi………………………………………………………………….……17

2.3.2 Üreme sistemi……………………..………..……………………………………..19

3. MATERYAL VE METOD…………………………………………………….…..21

3.1 Çalışma Alanının Özellikleri……………………………………………………..21

3.2 Çalışma Alanında Daha Önce Yapılmış Çalışmalar……………………………23

3.3 Zooplankton Örneklerinin Alınması………………………………………….…23

3.4 Zooplankton Örneklerinin Đncelenmesi ve Hesaplanması…………………..…24

3.5 Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerin Tespiti……………………………………….25

4. ARAŞTIRMA BULGULARI……………………………………………………..26

4.1 Asartepe Baraj Gölü’nün Zooplanktonik Organizmaları……………………..26

4.2 Zooplanktonik Organizmaların Tür Kompozisyonu ve Mevsimsel

Dağılımları…………………………..............……………………………….…….29

v

4.3 Rotifera…………………………………………………………………….………31

4.3.1 Synchaeta oblonga (Ehrenberg, 1831)………………………………….……....32

4.3.2 Polyarthra vulgaris (Carlin, 1943)………………………………………….…..34

4.3.3 Keratella cochlearis (Gosse, 1851)………………………………………..….….34

4.3.4 Keratella quadrata (O.F. Müler, 1786)…………………………...……..……...34

4.4 Cladocera……………………………….…………………………………..….......35

4.4.1 Bosmina longirostris (O.F.Müller, 1785)………………………………...…......35

4.5 Copepoda…………………………………………………………………………..36

4.6 Zooplanktonik Organizmaların Đstasyonlara Göre Dağılımları………......…...36

4.7 Asartepe Baraj Gölü’nün Bazı Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri…………..38

4.7.1 Elektriksel iletkenlik………………………………………………………....…38

4.7.2 Su yüzeyi sıcaklığı……………………………………………………………….39

4.7.3 pH…………………………………………………………………...…..……..…39

4.7.4 Çözünmüş O2……………………………………………………………….……39

4.7.5 Seki diski görünürlüğü………………………………………………………….40

5. TARTIŞMA VE SONUÇ…………………………………………………………..41

KAYNAKLAR…………………………………………………………………...……48

EKLER………………………………………………………..…………………….…55

ÖZGEÇMĐŞ…………………...………………………………………………………78

vi

SĐMGELER DĐZĐNĐ

µ Mikron

µm Mikronmetre

cm Santimetre

dk Dakika

DSĐ Devlet Su Đşleri

Et al Ve diğerleri

vd Ve diğerleri

Ha Hektar

Hm3 Hektametreküp

Km Kilometre

L Litre

m Metre

m3 Metreküp

mg Miligram

ml Mililitre

cc Mililitre

N North ( Kuzey)

E East (Doğu)

Co Santigrat derece

B/ m3 Birey sayısı / metreküp

vii

ŞEKĐLLLER DĐZĐNĐ Şekil 2.1 Rotiferin genel yapısı…………………………………………….……………8

Şekil 2.2 Farklı krona tipleri……………………………………………………..……..10

Şekil 2.3 Trofi tipleri……………………………………………………….…………..12

Şekil 2.4 Bir Daphnia (Takım: Cladocera) türünün genel görüntüsü (lateral)…………16

Şekil 2.5 A. Cyclopoida, B. Calanoida (Copepoda)’nın genel yapısı………………….18

Şekil 3.1 Asartepe Baraj Gölü’nün haritası………………………………………….…22

Şekil 3.2 Asartepe Baraj Gölü çalışma istasyonları……………………...…………….22

Şekil 4.1 Göldeki zooplanktonik organizma gruplarının yıllık toplam B/m3

olarak yüzde dağılımları……………………..........………………….….…….30

Şekil 4.2 Mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) zooplankton dağılımı……………...30

Şekil 4.3 Synchaeta oblonga’ nın mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri...…..33

Şekil 4.4 Polyarthra sp.’nin mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri………....33

Şekil 4.5 Keratella cochlearis’in mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri….....34

Şekil 4.6 Keratella quadrata’nın mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri….....35

Şekil 4.7 Bosmina longirostris’in mevsimlere göre sayısal B/m3 değeri……………...36

Şekil 4.8 Đstasyonlara göre zooplankton yoğunluğunun (B/m3) yüzde dağılımı……...37

Şekil 4.9 Đstasyonlara göre toplam zooplankton yoğunluğu (B/m3) dağılımı…….......37

Şekil 4. 10 Đstasyonlara göre zooplankton gruplarının yoğunlukları (B/m3)………....38

viii

ÇĐZELGELER DĐZĐNĐ Çizelge 4.1 Asartepe Baraj Gölü Rotifera türlerinin mevsimsel dağılımı…………...…31

Çizelge 4.2 Asartepe Baraj Gölü’nün Cladocera türlerinin mevsimsel dağılımı……....35

Çizelge 4.3 Asartepe Baraj Gölü’nün Copepoda türlerinin mevsimsel dağılımı………36

Çizelge 4.4 EC (µS/cm)’nin mevsimsel değişimi……………………………………...38

Çizelge 4.5 Su yüzeyi sıcaklığının (Co) mevsimsel değişimi………………………..…39

Çizelge 4.6 pH’nın mevsimsel değişimi………………………………………………..39

Çizelge 4.7 Çözünmüş oksijen miktarının (mg/L) mevsimsel değişimi……………….39

Çizelge 4.8 Seki diski görünürlüğünün mevsimsel değişimi……………………….….40

1

1. GĐRĐŞ

Plankton, suda serbest halde yaşayan, hareket organelleri olsa bile ancak sınırlı hareket

edebilen ve bu nedenle de su hareketlerinin etkisiyle az çok pasif şekilde yer değiştiren

tüm organizmalar olarak tanımlanır ( Özel 2007). Plankton, hareketsiz anlamına gelen

yunanca “Planktos” kelimesinden kaynaklanmış olup ilk kez Oseonoloji biliminde

Victor HENSEN tarafından kullanılmıştır. 1887 yılında HENSEN planktonu suda yüzen

her şey olarak tanımlamış, su içindeki canlı organizmalarla birlikte suda yüzen veya

askıda olan cansız maddeleri plankton kavramı içine almıştır (Cirik ve Gökpınar 2006).

Planktonik organizmalar, kökenlerine göre, fitoplankton ve zooplankton olarak iki

kısma ayrılır (Özel 2007).

Tatlı su sisteminde yaşayan zooplanktonlar başlıca üç hayvan grubu ile temsil edilirler.

Bunlar Crustacea’nin iki alt sınıfı olan Cladocera ve Copepoda ile Rotifera şubesidir

(Berzins and Pejler 1987).

Sucul ortamdaki besin zincirinin ilk halkasını primer üretici olan fitoplanktonik

organizmalar, ikinci halkasını da primer tüketici olan zooplanktonik organizmalar

oluştururlar. Zooplanktonik organizmalar balık larvalarına, sucul böceklere, bazı

omurgasızlara ve zaman zaman da kuşlara yem olurlar. Balıklar ve midye, ıstakoz,

yengeç gibi bazı omurgasızlar da insan besinlerini oluşturduklarından, zooplanktonik

organizmaların balıkçılık ve balık üretimi, dolayısıyla insan beslenmesi açısından önemi

büyüktür (Altındağ 1990). Zooplanktonik organizmalar, sucul ekosistemlerde kurulmuş

olan besin zinciri içerisinde, birincil üreticiler ile daha yüksek formlar arasında temel

besinsel halkayı oluşturduğundan büyük bir öneme sahiptir ( Moss 1988). Zooplankton

türlerinin büyük çoğunluğunun, su sistemlerinin kalitesi, trofik ve kirlilik düzeyinin

saptanmasında indikatör olarak kullanılmaları, önemlerini daha da artırmaktadır (Emir

1994).

Rotiferler, Cladocera ve Copepoda’ya nazaran daha küçüktürler ve fitoplanktonlardan

sonra ikinci besin halkasını oluştururlar. Günümüzde kültür balıkçılığında önemli bir

besin kaynağı olarak Brachionus plicatilis ve Brachionus calyciflorus gibi bazı rotifer

2

türleri kullanılmaktadır (Ustaoğlu ve Balık, 1987). Ayrıca rotiferler suyu filtre ederek

beslendiklerinden suyun temizlenmesinde de etkilidirler ( Cirik ve Cirik 1991, Cirik ve

Gökpınar 2006).

Kladoserler ve kopepodlar su ortamından besin olarak aldıkları fitoplanktonu hayvansal

proteine dönüştürürler. Kladoserler özellikle balık larvalarının (Ongan vd 1972),

Kopepodlar ise sardalya hamsi gibi balıkların en önemli gıdasını oluştururlar ( Cirik ve

Gökpınar 2006).

Planktonik organizmaların varlığının bilinmesi yaklaşık 150 yıl öncesine dayanır.

Ancak 19. yüzyıldan itibaren bilimsel çalışmalar başlatılmıştır. A.V. Leeuwenhoek

(1674) “Little Animals” adlı eserinde incelediği deniz suyunda dalan küçük

hayvancıkların bulunduğundan bahseder.

Türkiye’de zooplankton üzerine yapılmış çalışmalardan bazıları aşağıda verilmiştir.

Daday (1903)’ın Apolyont ve Đznik Gölleri’nde yaptığı çalışma ülkemizde zooplankton

üzerine yapılmış ilk çalışmadır.

Vavra (1905) ve Zederbauer ve Brehm (1907) Sarı Göl’ün zooplankton taksonomisini

çalışmışlardır.

Mann (1940), Sapanca, Đznik, Apolyont, Manyas, Mogan, Çıldır ve Kara Göl’lerin

zooplankton ve yaygın fitoplanktonları üzerine taksonomik çalışmalar yapmıştır.

Geliday (1949), Çubuk Barajı ve Eymir Gölü zooplanktonunu incelemiştir.

Hauer (1957) Van Gölü’nün zooplanktonunu çalışmıştır.

Margaritora ve Cottarelli (1970), Abant Gölü Cladocera, Copepoda ve Rotifera faunası

üzerinde; Margaritora ve Cottarelli (1977), Türkiye’nin 25 farklı lokalitesinde

zooplankton türlerini tespit etmişlerdir.

3

Tokat (1972) Elazığ Hazar Gölü’nün Copepoda ve Cladocera türlerini tespit etmiştir.

Aynı araştırmacı 1976 yılında Hazar Gölü’nün rotiferlerini çalışmış ve Rotifera grubuna

ait 7 tür belirlemiştir (Tokat 1976).

Dumont (1981), Konya Krater Gölü ve Türkiye’nin 19 farklı lokalitesinin Rotifera

faunasını çalışmış ve 79 tür içeren bir liste vermiştir.

Gündüz (1984), Karamuk ve Hoyran Gölleri’nin Cladocera, Copepoda ve Rotifera

türlerini belirleyen bir çalışma yapmıştır.

Ustaoğlu (1986), Karagöl (Đzmir)’de Rotifera’ya ait 18 tür, Cladocera’ya ait 6 tür ve

Copepoda’ya ait 6 tür olmak üzere toplam 30 tür belirlemiştir.

Ustaoğlu ve Balık (1987), Akgöl’ün rotifer faunası ile ilgili çalışmalarında 23 rotifer

türü tespit etmişlerdir.

Emir (1989, 1990a, 1990b, 1991) Samsun Bafra Gölü’nün Rotifera faunasını tespit

ederek baskın türlerin mevsimsel dağılımını ve Türkiye için 4 yeni tür kaydı vermiştir.

Ayrıca 19 farklı lokaliteden toplam 20 Rotifera türü içeren liste vermiştir.

Gündüz (1991), Bafra Balık Gölü’nün Cladocera türlerini çalışmış ve toplam 17 tür

tespit etmiştir.

Segers vd (1992), Doğu Karadeniz Bölgesi’nin 41 farklı lokalitesinden, 91 Rotifera türü

tespit etmişlerdir ve bunların 42 tanesi Türkiye faunası için yeni kayıttır.

Akbay (1993), Keban Baraj Gölü’nün fito ve zooplanktonun vertikal ve horizontal

dağılımı üzerine bir çalışma yapmıştır.

Altındağ ve Sözen (1996), Seyfe Gölü (Kırşehir) Rotifera faunasını incelemiş, 1 cinsi ve

3 türü Türkiye için yeni kayıt olan 12 cins ve 15 tür saptamışlardır.

4

Altındağ ve Özkurt (1998) Kunduzlar ve Çatören Baraj Gölleri’nin (Kırka Yöresi-

Eskişehir) zooplankton faunasını tespit etmişlerdir. Rotifera’dan 8 tür, Cladocera’dan 5

ve Copepoda’dan 2 tür olmak üzere toplam 15 tür teşhis etmişlerdir. Ayrıca göllerin

zooplankton yoğunluğu ve bazı fiziksel ve kimyasal parametrelerini vermişlerdir.

Altındağ ve Yiğit (1999), Akşehir Gölü Rotifera faunası üzerine taksonomik bir

araştırma yapmış ve Rotifera filumuna ait 32 tür ve 2 cins teşhis etmişlerdir.

Altındağ (1999), Abant Gölü Rotifera faunası taksonomik olarak incelemiştir. Bu

çalışmada 22 rotifer türü tespit edilmiş olup, bu türlerin 18’i Abant Gölü ve 4’ü Türkiye

için yeni kayıttır.

Emir (2000), Akşehir Gölü’nde yaptığı çalışmada rotiferlerin ve kabuklulara ait

zooplanktonik organizmaların mevsimsel dağılımlarını ve bolluklarını incelemiş ve

aralarında negatif bir korelasyon olduğunu saptamıştır.

Altındağ (2000), Yedigöller ( Bolu) Rotifera faunası üzerine bir çalışma yapmış ve

toplam 31 tür tespit etmiştir. Bu türlerin tamamı Yedigöller için ve 3’ü Türkiye için yeni

kayıttır.

Bekleyen (2001), Devegeçidi Baraj Gölü’nde (Diyarbakır) yaptığı çalışmada Rotifera

filumuna ait 34 tür tespit etmiştir. Bu türlerin tamamı göl için, 3 tanesi de Türkiye için

yeni kayıttır.

Altındağ ve Yiğit (2002), Burdur Gölü zooplankton faunası üzerine bir çalışma yapmış

ve Rotifera’dan 10, Cladocera’dan 5 ve Copepoda’dan 2 olmak üzere toplam 17

zooplankton türü tespit etmişlerdir.

Yiğit (2002), Kesikköprü Baraj Gölü (Ankara)’nde yaptığı çalışmada, zooplankton

faunası, biyomas değerleri ve mevsimsel değişimler, gölün bazı fiziksel ve kimyasal

özellikleri ile birlikte araştırılmıştır.

5

Bozkurt vd (2002), Doğu Akdeniz Bölgesinin önemli bir akarsuyu olan Asi Nehri’nin

Hatay sınırları içinde kalan bölümündeki Rotifer faunasını 1 yıl süreyle kalitatif yönden

incelemiştir. Araştırmada 31 tür ve 5 alt tür olmak üzere toplam 36 Rotifer türü

tanımlanmıştır.

Bekleyen (2003), Göksu Baraj Gölü (Diyarbakır)’nde yaptığı çalışmada zooplankton

faunasını incelemiş ve Cladocera’ya ait 16, Copepoda’ya ait 3 ve Rotifera’ya ait 28 tür

olmak üzere toplam 47 tür saptamıştır. Bu türlerden bir tanesi Türkiye için yeni kayıttır.

Ustaoğlu (2004), Türkiye içsularında yapılmış olan zooplankton araştırmalarını bir

araya getirerek bir kontrol listesi hazırlamıştır. Rotiferlerden 229, kladoserlerden 92 ve

kopepodlardan 106 olmak üzere toplam 427 takson listelemiştir.

Altındağ ve Yiğit (2004), Beyşehir Gölü’nün zooplankton faunasını tespit ederek,

teşhis edilen türlerin mevsimsel değişimlerini incelemişlerdir. Rotifera’dan 32,

Cladocera’dan 9 ve Copepoda’dan 2 tür olmak üzere toplam 43 tür tespit etmişlerdir.

Ayrıca gölün bazı fiziksel ve kimyasal parametrelerini tespit ederek zooplankton türleri

ile olan ilişkilerini ortaya koymuşlardır.

Yiğit ve Altındağ (2005), Hirfanlı Baraj Gölü zooplankton faunasını taksonomik olarak

çalışmış, toplam 32 tür belirlemişlerdir. Bunlardan 19 tür Rotifera’ya, 9 tanesi

Cladocera’ya ve 4 tanesi de Copepoda’ya aittir. Bu çalışma sonucunda bulunan türlerin

tamamı yeni kayıt olarak verilmiştir.

Yalım (2006), Akdeniz kıyısına yakın bir alanda yer alan, tatlısu gölü Yamansaz

Gölü’nün Rotifera faunasını incelemiş, 13 rotifer cinsine ait 17 tür saptanmıştır.

Türlerin tümü Yamansaz Gölü için yeni kayıttır.

Kaya ve Altındağ (2006), Türkiye’nin 13 farklı bölgesinden Chydoridae’ye ait 13 tür

teşhis edilmiştir. Teşhis edilen türlerin el çizimleri yapılarak kısa taksonomik notlar

verilmiştir.

6

Kaya vd. (2006), Türkiye iç sularında gerçekleştirilen bu çalışmada ülkemiz için 12 yeni

kayıt rotifer türü verilmiştir.

Kaya ve Altındağ (2007a), Gelingüllü Baraj Gölü (Yozgat)’nün zooplankton faunası ve

mevsimsel değişimini incelemiş, Rotifera grubundan 54 takson, Cladocera grubundan 9

takson, Copepoda grubundan 2 takson tespit etmişlerdir.

Yıldız vd. (2007), ötrofik bir göl olan Marmara Gölü’nün (Manisa) zooplankton

kompozisyonundaki mevsimsel değişimleri incelemiş, baskın türleri belirtmişlerdir.

Kaya ve Altındağ (2007b), Türkiye’nin 9 farklı bölgesinde yaptıkları çalışmada

Lepadellidae ve Trichocercidae familyalarına ait 13 rotifer türü tespit etmiş ve bir türü

yeni kayıt olarak vermişlerdir.

Kaya ve Altındağ (2007c), Türkiye’nin 13 sulak alanında yaptıkları çalışmalarında,

Brachionidae familyasına ait toplam 15 tür tespit etmişlerdir. Bunlardan bir türü yeni

kayıt olarak vermişlerdir.

Kaya ve Altındağ (2007d), Türkiye iç sularındaki bazı kladoser türleri taksonomik

olarak araştırmış ve 11 farklı tatlısu bölgesinden 13 kladoser türü teşhis etmişlerdir.

Kaya vd. (2008), Bismil’den Batman’a 22. km’deki bir gölcükten (Çeltikli Köyü,

Bismil-Diyarbakır) toplanan Rotifera türlerini taksonomik olarak incelemiş ve 18 rotifer

türü tespit etmişlerdir. Bu türlerden ikisi Türkiye Rotifera faunası için yeni kayıttır.

Asartepe Baraj Gölüyle ilgili şu ana kadar herhangi bir zooplankton faunası çalışması

yapılmamıştır ve bu tez çalışması bu alandaki literatür boşluğunu doldurmayı

amaçlamıştır. Asartepe Baraj Gölü’ndeki zooplankton faunasının tespiti ve mevsimsel

dağılımı, balıkçılık da yapılan bu gölde mevcut ekolojik dengenin korunmasına fayda

sağlayacaktır.

7

2. ZOOPLANKTON TÜRLERĐNĐN YAPISI VE ÖZELLĐKLERĐ

2.1 Rotifera

Rotifera türleri, tatlısu kommunitelerinde birçok predatör omurgasız canlının besinini

oluştururlar. Yine tatlısu ekosistemlerinde su kalitesini saptamada, indikatör olarak

kullanılırlar (Ganon and Stember 1978). Rotifera türleri tatlısu ekosistemlerinde trofik

düzeyin ve pH’nın indikatörü olmalarının yanı sıra, uzun yıllardan beri yaşlanma ve

yaşlılık konularında da model olarak kullanılmaktadır (Emir 1994).

2.1.1 Morfolojisi

Yaklaşık olarak 2000 tür ile temsil edilirler ve büyük bir kısmı tatlısu hayvanlarıdır.

Az bir kısmı denizlerde ve pek azı da yosunların içerisinde yaşamaktadır. Birkaç türü

parazit, bir kısmı sesil, birkaç türü de koloni halinde, geri kalan türleri serbest yaşarlar.

Fitoplanktonla beslenirler ya da yırtıcıdırlar. Yayılış alanları oldukça geniştir. Tatlı

sularda büyük miktarlarda ve aynı bölgede çok sayıda türle temsil edilirler. Yeterli

besin bulunduğu sürece litrede 5000 bireye, lağım sularında litrede 12.000 bireye

ulaşırlar. Bazı türler tuzlu ve acı sularda görülürler; yaklaşık 50 Rotifera türü

denizeldir. Bedelloid grubuna ait türlerin bir kısmı biyofilm, liken ve ciğer

yosunları üzerinde yaşarlar. Bunlar genellikle toprakta yoğundurlar (32.000-2

milyon/m3). Bu oran toprağın nem yoğunluğuna bağlı olarak değişir; topraktaki

besin döngüsünde oldukça önemli role sahiptirler.

Rotiferler çok hücreli hayvanların en küçüklerindendirler. Büyüklükleri yaklaşık 40-

1000 µ.’dur (erkeklerde), bazı türlerinde (dişiler) 3 mm. olabilir. Vücut genel olarak

uzamış ya da yuvarlak torba şeklidedir ve baş, boyun ve gövde olmak üzere 3 kısma

ayrılır. Bazı türlerde ise kısa bir boyun fark edilir. Ayak, gövdenin arka ucundan çıkar;

düz ya da iç içe geçebilen birçok bölmelerden oluşmuş dar bir kısımdır; kutikulanın

eklemli yapıda olması ve ince yapı göstermesi nedeniyle esneklik kazanmıştır. Vücut

yüzeyleri genel olarak hipodermis tarafından salgılanan bir kutikula ile kaplanmıştır.

8

Hipodermis kutikulanın altında ince bir tabakadır. Vücut duvarı kalın bir yapıda ise

lorikat, ince yapıda ise ilorikat form olarak adlandırılır. Halofil bir tür olan Brachionus

plicalitis’in vücut duvarı biyokimyasal olarak incelenmiş ve keratin benzeri iki

flamential proteinden oluştuğu bulunmuştur. Bu lorikat yapısını predatörlerden

korunmak için kullanırlar. Ayrıca bazı türler saydamlığı, bazıları dikensi yapılarıyla, bir

kısmı ise oldukça uzun uzantılarıyla yine predatörlerden kaçarlar. Asplanchna,

Brachionus, Keratella ve Sinantherina gibi cinsler ise predatörle karşılaştıklarında ölü

taklidi yaparlar (Wallace and Snell 1991).

Şekil 2.1 Rotiferin genel yapısı

9

Rotiferler bilateral simetrilidir ve iki önemli özelliği ile tanınır. Bunlardan birincisi,

başta besin alımına ve harekete hizmet eden silli kısım krona; ikincisi ise mastaks denen

kaslı bir farinksin bulunuşudur (Şekil 2.1) (Emir 1994).

Krona: Başta bulunan, harekete ve besin alımına yarayan silli kısımdır. Đki halka

şeklinde sil dizisinden oluşur. Bu çelenklerden içtekine (preoral olana) "Trochus",

kalın sillerden oluşmuş olan dıştakine (postoral olana) de "Cingulum" adı verilir.

Ağız anteriorda, kronanın merkezinde periferal, subterminal ya da ventral konumlu

olarak yerleşebilir. Krona yapısı Rotifera familyalarının tanımlanmasında önemli bir

karakterdir. Sil çelenginin yapısına ve konumuna göre farklı tiplerde krona ayırt edilir,

bunlardan bazıları şunlardır (Şekil 2.2).

Notommata tip: Bukkal alan oldukça uzamış ve geniş, ağız orta konumlu, trochus az

gelişmiştir (Şekil 2.2 a)

Brachionus ve Euchlanis tip: Planktonik ya da bitkiler arasında yaşayan türlerde

görülür. Sil çelengi ağzın üzerinde konumlanmış, apikal alan küçük, bukal alan çok az

sillidir (Şekil 2.2 b ve f)

Asplanchna tip: Genellikle planktonik türlerde bulunur. Apikal alanın oldukça geniş

olmasına karşın bukkal alan gelişmiştir (Şekil 2.2 c).

Conochilus tip: Sesil ve serbest yüzen türlerde görülür. Trochus, sirkumapikal bölge ve

cingulum iyi gelişmiş, ağız dorsal konumludur (Şekil 2.2 d).

Hexarthra tip: Apikal alan oldukça iyi gelişmiş, trochus ve cingulum gerilemiştir sesil

ve planktonik türlerde bulunur (Şekil 2.2 e).

Collotheca tip: Genellikle dip kısımlarda yaşayan türlerde bulunur. Bukkal alan alt

kısımda ağzı da içine alan bir huni şeklinde, siller gerilemiş, ancak bukkal alanın

kenarları duyu kılları taşıyan loblar şeklindedir.

10

Şekil 2.2 Farklı krona tipleri

a. Notammata tip (ventralden görünüş), b. Brachionus tip (ventralden görünüş)

c. Asplanchna tip (ventralden görünüş), d. Conochilus tip (lateralden görünüş),

e. Hexarthra tip (lateralden görünüş), f. Euchlanis tip (ventralden görünüş),

g. Colletheca tip (lateralden görünüş) (Koste 1978).

Mastaks: Mastaks, sindirim sisteminde iş gören kaslı farinkstir. Mastaksın iç kısmında

karmaşık yapılı, plaka, çubuk şeklinde dişler vardır, bunlara trofi denir. Asidik

polisakkaritten oluşmuş sert bir yapı olan trofi, tür teşhisi için kullanılan en önemli

kısımdır. Trofi av yakalanmasında ve parçalanmasında kullanılır. Besin önce kronadan

alınır ve ventralde ağız boyunca ilerleyip mastaksa ulaşır. Trofinin kısımları, bir çift

ramus ve fulkrumdan oluşan incus ve bir çift manibrium ile unkustur. Unkus ve

manibriumun ikisine birden malleus denir (Emir, 1994).

Malleat: Brachionidae familyasında görülen bu formdaki mastaks kavramaya ve

besinleri öğütmeye yarar. Unkus 4-7 dişe sahiptir. Đncus ve malleusun bütün kısımları

iyi gelişmiştir ve işlevlerini iyi sürdürürler (Şekil 2.3 a).

Virgat: Synchaectidae’de görülür. Çalışmalarına yardımcı olan güçlü hipofarinks

kasları vardır. Genellikle uzun fulkrum ve manibrium ile tanınır. Delme ve emme

şeklinde işlev görür (Şekil 2.3 b).

11

Cordat: Proales’te görülür. Fulkrum oldukça geniş, manibrium iki saplıdır, trofi

pompalama işlemi görür (Şekil 2.3 c).

Đnducat: Asplanchnidae’de görülen bu tipte ramus oldukça geniş, kıvrık ve kıskaç

şeklinde bir hareketle avı kavramaya yarar (Şekil 2.3 d).

Uncinat: Collothecidae familyasında görülen bu tipte unci çok az sayıda dişe sahiptir.

Genellikle bir büyük veya iki küçük dişlidir (Şekil 2.3 e).

Malleoramat: Hexarthridae ve Filinidae familyalarında görülen bu türde rami çok

kuvvetli dişlere sahiptir, unci ise çok fazla sayıda ince dişlere sahiptir (Şekil 2.3 f).

Forcipat: Dicranophoridae’de görülür. Đleriye doğru fırlatma ile avı yakalarlar.

Manibrium ince, uzun; unci bir ya da çok dişli, rami orak şeklinde kuvvetli dişlerle

donatılmıştır (Şekil 2.3 g).

Ramat: Bdelloidae’nin genel özelliğidir. Raminin oval şeklinde olması ve uncusların

çok sayıda ince dişle donatılmış olmasıyla ayrılırlar.

Fulkral: Seisonidae ve bir kısım denizel Rotifera gruplarında görülen bir tiptir ve yapısı

tam olarak tanımlanamamıştır.

12

Şekil 2.3 Trofi tipleri

a) Malleat, b) Virgat, c) Cordat, d) Đnducat, e)Uncinat, f) Malleoramat, g) Forcipat

in: intramallei; un: uncus; fu: fulkrum; bul: bulla; man: manubrium; ra: ramus; pra:

prauncal diş; ep: epifarinks; al: alula (Koste 1978)

Bir diğer önemli özellikleri ise, her organın içerdiği hücre sayısının sabit oluşudur.

(Kolisko, 1974 ve Pourriout 1977). Bu özellik Nematoda'da da gözlenir.

13

Gövde, vücut sıvısı ile doludur. Vücut, kas, sinir, sindirim, üreme ve boşaltım

organlarını içerisine alan yalancı söloma sahiptir. Solunum ve dolaşım sistemleri

bulunmaz.

2.1.2 Sinir Sistemi ve duyu organları

Merkezi sinir sistemi önbağırsağın üzerine yerleşmiş bir beyin gangliyonu (buradan silli

organa, kaslara ve duygu organlarına sinirler gider) ile mastaks üzerine yerleşmiş serebral

gangliyondan meydana gelen basit bir yapıdır. Mekanik uyarılara, ışığa ve kimyasal

maddelere olmak üzere üç tipte duyu almacı vardır. Mekanik almaçlar genellikle krona

üzerine yerleşmiştir. Kemoreseptörler (kimyasal almaçlar) de aynı zamanda krona

üzerindedir. Gövdede de çift ya da tek yapılı dorsal almaçlar; keza arkada kaudal almaç

vardır. Bu sonuncuların görevleri çok iyi bilinmemektedir. Baş bölgesinde, kronanın

yanı sıra duyu kılları, göz ve ağız açıklığı mevcuttur. Göz bir ya da iki fotoreseptör

hücresinden oluşur ve fotik regülatör görevi yapar.

2.1.3 Boşaltım sistemi

Rotifera türlerinin boşaltım sistemleri alev hücreleri ve tübüllerden oluşmuş bir çift

protonefridiyal sistemdir. Genellikle alev hücre sayısı 6-100 arasındadır ve idrar kesesi

ile kloaka açılırlar. Rotifera türlerinin tümünde idrar kesesi bulunmaz, bazılarında bu işi

kloak yürütür (Emir 1994).

2.1.4 Üreme sistemi

Erkek ve dişiler arasında genellikle dimorfizm görülür. Erkek hayvanlar dişilere oranla

çok küçüktürler. Birçoğunda erkekler ya çok az sayıda ya da hiç yokturlar. Ancak

Seisonidae türlerinde erkek ve dişiler hem sayıca hem de organizasyon gelişmişliği

bakımından birbirlerine eşit düzeydedirler. Bdelloidae’nin hiçbir türünde erkekler

tanımlanamamıştır. Çiftleşme davranışı dişilerden çok erkeklerde gözlenmiştir.

Çiftleşme, erkeğin kronasının dişinin kronasıyla karşı karşıya gelmesiyle başlar; kronaların

karşı karşıya gelmesiyle sperm transferi yapılır. Kavuşma kronal bölgedeki

14

kemoreseptörlerin varlığı ile gerçekleşir. Bu kemoreseptörler, kronal yüzeydeki

glikoproteinlerden oluşmuştur (Wetzel 1983). Çiftleşme, öncelikle, erkeğin dişinin

etrafında yüzme hareketleri ile başlar, lorikanın etrafında kayma hareketleri ile devam eder;

bu evrede penis deri kısmındadır; kronal kontak yitirilince penisten dişinin kronal bölgesine

sperma transferi yapılır. Penis dişinin herhangi bir yerine saplanır. Bu tip döllenmeye

"Hipodermik Đmpreginasyon" denir. Kopulasyondan 1-2 dakika sonra sperm transferi

tamamlanarak dişi ve erkek birey birbirinden ayrılır.

Rotifera türlerinin çoğu ovipar, bir kaçı ovovivipar ya da vivipardır (Asplanchna ve

Notommatidae). Yumurtalarını kloak yolu ile ya da bağırsağın olmadığı durumlarda

genital açıklıktan dış ortama bırakırlar. Planktonik Rotifera türlerinin çoğu

yumurtalarını vücuda ince bir uzantı ile bağlanmış olarak taşırlar (Brachionus); birkaç

tür ise yumurtalarını, içlerindeki embriyo açılıncaya kadar vücutta taşırlar, yani,

ovovivipardırlar (Asplanchna ve Cupelopagis).

Ovipar olanlar üç tip yumurta meydana getirir. Bunlardan yaz yumurtaları adı verilen

ince kabuklu yumurtaların biri küçük, diğeri daha büyük olmak üzere iki çeşidi vardır.

Döllenmelerine gerek olmayan, yani partenogenetik gelişen bu yumurtaların

büyüklerinden dişiler, küçüklerinden de erkekler oluşur. Üçüncü tip yumurtalara kış

yumurtası denir. Bunlar kalın kabuklu ve döllenmesi gereken yumurtalardır. Döllenmiş

olan kış yumurtaları bütün kış durağan kalır ve ilkbahar gelince gelişerek amiktik adı

verilen dişi bireyleri meydana getirir. Amiktik dişiler büyük yaz yumurtaları ile

partenogenetik olarak çoğalarak yeni miktik dişileri oluştururlar.

Partenogenez hızlı çoğalmaya bir uyumdur. Çünkü tatlısular ve yosunlar zaman zaman

kuruduğu için çoğalmalarını hızla tamamlamaları gerekir.

Bazen yağmur birikintilerinde bile bu gelişmenin tamamlanması gerekebilir. Erkeklerin

mevcut olmadığı zaman gözlenir.

Rotifera’nın üç grubunda üreme şekli farklıdır. Denizlerde yaşayan Sesionidae türleri

ayrı eşeylidir, yani gametler, mayoz bölünme sonucu gerçekleşir. Bdelloidea’da

partenogenez gözlenir; erkekleri tanımlanamamıştır. Monogononta’da ise heterogoniye

15

bağlı olarak periyodik partenogenez oldukça yaygındır, aynı zamanda eşeyli üreme de

bilinmektedir.

2.2 Cladocera

Arthropoda (eklem bacaklılar)’nın alt takımı, su pireleridir. Çoğunlukla mikroskobik

olan bu grubun yaklaşık 400 kadar türü bulunmaktadır. Cladeocera’ya ait türlerin çoğu

tatlısularda yayılış gösterir. Tatlısularda yaşayan türler göllerin limnetik bölgelerinde

bulunurlar. Bunun yanında gölcüklerde, küçük su birikintilerinde, akarsuların durgun

bölgelerinde, tuzlu ve acı göllerde de yayılış gösteren türleri vardır. Bazı türleri ise

makrofit sucul vejetasyon arasında yaşarlar (Goldman and Hornes 1983, Demirsoy

1992, Tanyolaç 2000)

2.2.1 Morfolojisi

Genellikle 0,2-0,3 mm. büyüklüğünde canlılar olan Cladocera üyelerinde, gövde kitin

bir kabukla örtülüdür. Vücut çok sayıda segmentten oluşmuştur. Toraks ve abdomen

olmak üzere iki belirgin kısım ayırt edilir.

Işığa karşı duyarlı olan organizmalarda baş kısmında duyu sistemi, bir çift büyük göz ve

ocellus adı verilen küçük duyu organından oluşmuştur. Başta 1. ve 2. anten olmak üzere

iki anten mevcuttur. 1. anten hiç hareket etmez. 2. anten en önemli hareket organıdır.

Antenin her bir dalında bulunan setalar taksonomide önem taşır. Göğüs bölgesinde

ventrale bağlı beş çift yassı bacak vardır ve bunlar ince tüylerle, uzun kıllarla örtülüdür.

Bu tüyler baştan kuyruğa doğru bir su akımı oluşturur. Bacakların kenarlarında bulunan

tarak şeklindeki tüylerle, su akıntısıyla gelen mikroorganizmalar süzülür (Cirik ve

Gökpınar 2006).

Duyu organlarının en önemlisi gözlerdir. Bileşik gözler mediyan çizgi üzerinde

birbiriyle birleşerek bir tek büyük göz haline gelmişlerdir. Üstü bir deri kıvrımı ile

örtülü olan bu tek göz, özel kaslar aracılığıyla, devamlı titreme hareketleri yapar.

Beynin ventral tarafında yer alan nauplius gözü çoğunda körelmiştir.

16

Şekil 2.4 Bir Daphnia (Takım: Cladocera) türünün genel görüntüsü (lateral).

(http://www.cladocera.de/cladocera/cladocera.html)

1- Anten, 2- Birleşik göz, 3- Enzim bezi, 4- Özafagus, 5- Kalp, 6- Nauplius gözü, 7-

Antenül, 8- Yüzme bacakları, 9- Ovaryum, 10- Postabdominal tırnak, 11- Postabdomen,

12- Kuluçka odacığı, 13- Karapaks, 14- Postabdominal seta ,15- Spin

2.2.2 Üreme sistemi

Kladoserler de rotiferler gibi partenogenetik olarak ürerler. Erkek bireyler dişilere

oranla küçüktür ve senede birkaç defa ortaya çıkarlar. Dişi bireylerde erkeklerin

olmadığı dönemlerde partenogenezle gelişen yumurtalar, kuluçka boşluğunda

bulunurlar. Torba içinde gelişen yumurtalardan, anneye benzer yavrular çıkar. Uygun

olmayan ortam koşullarında partenogenetik yumurta verimi azalır. Bu durumda

yumurtalardan bazıları erkek yavruları oluşturur. Erkekler dişilerle çiftleşir. Çiftleşmiş

17

bireyler diploid yumurtaları verir. Bu yumurtaların partenogenetik yumurtalardan

(haploid), biçim bakımından farkı yoktur. Ancak bu dişilerin dayanıklı yumurta (kış

yumurtası, latent yumurta) verimi çok düşüktür (Erençin ve Köksal 1981). Bunlar ya

serbest olarak suya bırakılır ya da önce kuluçka boşluğunda etrafları bir

"Ephippium" ile çevrilir.

2.3 Copepoda

Yunanca bir terim olan Copepoda “Dalsı ayaklı” anlamındadır. Deniz yaşamında bu

organizmalar çok önemli olup, diğer planktonik Crustacea gruplarına oranla daha fazla

sayıdadırlar. Hatta bazen denizin durumuna ve mevsimlere bağlı olarak sudaki toplam

zooplanktonun % 90’ını oluştururlar. Copepoda’ların tatlı, acı sular ve denizlerde

yaşayan toplam organizma sayısı yaklaşık 15.000 tür olarak saptanmıştır. Bu türlerin

10.000’den fazlası denizlerde yayılış gösterir (Cirik ve Gökpınar 2006). Denizel olanlar,

besin zincirinin önemli bir halkasını oluştururlar. Denizel hayvanların bir kısmının, bazı

balık ve balinaların besinlerini bu hayvanlar oluşturur.

2.3.1 Morfolojisi

Serbest yaşayanlarda boy en fazla 0.5 mm. (Ameira tau) ile 1 cm. (Valdiviella

oligarthra) arasında; parazit kopepotlarının en küçüğünde ise 0.09 mm. kadardır.

(Mysidion) en büyüğü de 32 cm. (Pennella balaenoptera'nın dişisi) olabilir.

Entomostraca'nın en büyük takımıdır. Birçoğu renksiz ve saydam olmasına karşın,

bazıları parlak kırmızı, portakal renkli, kurmay kırmızı, mavi ya da siyah olabilir.

Serbest yaşayanların vücudu kısa ve silindiriktir; segmentleri belirgin; baş, göğüs ve

abdomen kısmı birbirinden kolayca ayrılır.

Serbest yüzenler vücut yapıları, yaşama alışkanlıkları, hareketleri ve ekolojik rolleri

bakımından 3 takıma ayrılırlar. Calanoida, Cylclopoida, Harpacticoida (Cirik ve

Gökpınar 2006).

18

Şekil 2.5 A. Cyclopoida, B. Calanoida (Copepoda)’nın genel yapısı

1. birinci anten, 2. göz, 3. ikinci anten, 4. mandibul, 5. birinci maksil, 6. ikinci maksil, 7.

maksilliped, 8. sefalotoraks, 9. toraks, 10. toraks bacakları, 11. genital segment, 12.

yumurta kesesi, 13. anal segment, 14. furka, 15. furkal setalar (Barnes 1974)

19

Vücutları, baş, toraks ve abdomen olmak üzere 3 kısımdan oluşur (Şekil 2.5). baş

vücudun anterior tarafında yer alır ve çeşitli çıkıntılara sahiptir. Birinci anten

Cylopoida’da 17 segmentli ve kısa, Calanoida’da ise 25 segmentli ve uzundur.

Harpactoid kopepotların antenleri çok kısa olup 9 segmentten fazla değildir (Tanyolaç

2000).

Bir kısmı planktonik, bir kısmı bentik yaşar. Kural olarak göğüsteki üyeler hızlı yüzme için

ya da kürek çekmek için kullanılır. Bazıları da derinde kumlar ve çamurlar üzerinde

sürünme ve tırmanma hareketi yapar.

Özelleşmiş solunum organları bulunmaz, solunum vücut yüzeyi ile yapılır.

Kalp ve damar sistemi de kaybolmuştur. Yalnız Calanoidae'de 1. ya da 2. serbest göğüs

segmentinde yer alan torba ya da tüp şeklinde biri sırt tarafında, ikisi de yanlarda olmak

üzere üç ostiyumlu bir kalbe rastlanır. Kalbi bulunmayan kopepotlarda dolaşım bağırsak

hareketleri ile sağlanır. Bazı serbest yaşayan formlarda ve parazitlerin bazılarında

hemoglobine rastlanır.

Boşaltım organları maksilla bezleri halindedir.

Sinir sistemi tam anlamıyla belirli bir yere yoğunlaşmıştır; sinir sistemi beyin gangliyonu

ve karın gangliyon zincirinden oluşmuştur. Bazılarında karın gangliyonları bir araya

toplanarak büyük bir yutak kitlesi meydana getirir.

2.3.2 Üreme sistemi

Kopepodlar eşeyli olarak ürerler. Erkekler, bir veya iki testise ve vas deferense sahiptir.

Dişilerde genital sistem tek ve nadiren iki ovaryumdan oluşur. Bazıları yumurtaları tek

tek dışarı bırakır. Diğerleri ise oviduktlarının son kısımlarında özel bir yapışma bezi

ihtiva ederler. Bu bezin salgıları yumurta ile dışarı çıkar ve etrafında bir kese oluşur.

Oluşturulan yumurtalar, Cylopoidlerde iki, Kalanoidlerde bir yumurta kesesi ile

taşınırlar. Yumurtalardan nauplius larvaları çıkar. Kopepodların yaşam döngüsü altı

20

naupliar ve erginden önceki 5 kopepoit evreden oluşmaktadır. Altıncı kopepoit evresi

ergin evredir (Dussart and Defaye 2001).

21

3. MATERYAL VE METOD

3.1 Çalışma Alanının Özellikleri

Asartepe Baraj Gölü, Đç Anadolu Bölgesi’nde, Ankara-Ayaş il sınırları içerisinde,

Ankara’nın yaklaşık 47 km kuzeybatısında yer alır (44°44’21”N, 36°44’83”E). 1980

yılında sulama amaçlı olarak Đlhan Çayı üzerine kurulmuştur (Şekil 3.1 ve Şekil 3.2).

Đlhan Çayı, Sakarya Nehrine bağlı olan Kirmir Çayı’ının bir koludur. Asartepe Baraj

Gölü, Ayaş- Ankara iline bağlı olan Ortabereket ve Çanıllı köylerinin yanından geçen

Sulu dere ve Başpınar çayı ile 239 km2 lik drenaj alanında toplanan yağış suları ile

beslenmektedir. Normal su kotunda göl hacmi 20 hm3, normal su kotunda göl alanı 1,8

km2’dir. Toprak dolgu tipinde olan Asartepe Baraj Gölü’nde sulama alanı 2850 ha’dır

(http://www.dsi.gov.tr/baraj/detay.cfm?BarajID=67).

Deniz seviyesinden yüksekliği 904 m. olan baraj gölü, tipik Đç Anadolu karasal

ikliminin etkisi altındadır. Yaz ayları sıcak geçer ve kış aylarında sıcaklık çoğunlukla

sıfırın altında seyreder. Dolayısıyla bu sıcaklık rejiminin bir sonucu olarak kış aylarında

göl genellikle donmaktadır. Çalışma sırasında da sert geçen kış mevsimi dolayısıyla

göldeki buzlanma ortadan kalkmamış ve kış ayları boyunca arazi çalışması

yapılamamıştır. Baraj gölü kurak bir bölgede yer almaktadır ve bitki örtüsü de iklimin

özelliğini yansıtacak şekilde, tipik Đç Anadolu step bitki örtüsü formundadır.

Asartepe Baraj Gölü’nde balıkçılık faaliyetleri de yaygındır. Limnolojik etüd

çalışmaları sonucunda göldeki mevcut balık populasyonları, gümüş %50, barbus %3, in

balığı %40, tatlısu kefali %7 olarak belirlenmiştir. Daha sonra bu mevcut populasyonlar

dikkate alınarak rezervuarın kültür sazanı ile balıklandırılması uygun görülmüştür

(Altındağ 1991). Günümüzde ise aynalı sazan, pullu sazan, tatlısu kefali, kadife ve

turna, göl balık populasyonuna hakim durumdadır.

22

Şekil 3.1 Asartepe Baraj Gölü’nün haritası.

Şekil 3.2 Asartepe Baraj Gölü çalışma istasyonları.

23

3.2 Çalışma Alanında Daha Önce Yapılmış Çalışmalar

Gündüz (2004), Asartepe Sulama alanında yüzey sulama yöntemlerinin uygulandığı

koşullarda tuzlulaşma süresinin belirlenmesi amacıyla bir çalışma yürütmüştür.

Çalışmada bitki su tüketim değerlerinden yararlanılarak sulama ile toprağa verilecek

sulama suyu miktarları belirlenmiş, araştırma alanındaki toprakların mevcut tuz

miktarları, sulama suyunun tuz içeriği ve bitki özellikleri göz önüne alınarak kabul

edilen varsayımlara göre toprakların tuzlulaşma süreleri hesaplanmıştır. Bu çalışmadan

elde edilen sonuçlara göre; Asartepe Sulama alanı topraklarında, yüzey sulama

yöntemlerinin uygulanması koşulunda ortalama 4.47 yıl sonra tuzluluk sorununun

ortaya çıkacağı saptanmıştır. Bu tuzluluk sorununun ortaya çıkmaması için gerekli olan

yıkama ihtiyacı 71,18 mm/yıl olarak bulunmuştur.

Atıcı ve Çalışkan (2007), Asartepe Baraj Gölü’nün Bacillariophyta hariç kıyı alglerini

belirlemek amacıyla, epipelik, epifitik ve epilitik gibi değişik habitatlardan örnek alarak

bir çalışma yürütmüşlerdir. Nisan 2003 ve Haziran 2004 tarihleri arasında toplam yedi

istasyondan örnek alınmıştır. Toplam 95 takson tespit edilmiştir. Bunların 55’i

Chlorophyta’ya, 23’ü Cyanophyta’ya, 13’ü Euglenophyta’ya, 3’ü Pyrrophyta’ya ve 1

tanesi de Chrysophyta’ya aittir.

Asartepe Baraj Gölü’nde şimdiye kadar zooplankton faunası ile ilgili herhangi bir

çalışma yapılmamıştır.

3.3 Zooplankton Örneklerinin Alınması

Örnekler, Asartepe Baraj Gölü’nün tamamını karakterize edecek şekilde seçilen beş

istasyondan alınmıştır (Şekil 3.2). Kasım 2007- Haziran 2008 tarihleri arasında

sonbahar, ilkbahar, yaz olmak üzere toplam üç ay örnekleme yapılmıştır. Kış aylarında

gölün buz tutması nedeniyle örnekleme yapılamamıştır.

Zooplankton örneklerinin toplanmasında, ağız çapı 20 cm olan ve göz çapı 55 µm olan

naylon elek bezden yapılmış, Hydro- Bios Kiel marka, Hensen tipi plankton kepçesi

24

kullanılmıştır. Örnekler vertikal ve horizontal olmak üzere iki şekilde alınmıştır.

Vertikal örnekler derinliği belli bölgeden su yüzeyine doğru çekilerek alınmıştır ve

zooplankton sayımları bu örneklerden yapılmıştır. Horizontal çekimlerde ise motor

rolantide çalıştırılarak, yaklaşık 5 dakika süreyle, yüzeyden çekim yapılmıştır.

Horizontal çekim sırasında alınan örnekler de türlerin teşhisinde kullanılmıştır. Alınan

zooplankton örnekleri 500 ml’lik plastik şişelere koyulmuş ve üzerine %4 olacak

şekilde formaldehit eklenmiştir.

3.4 Zooplankton Örneklerinin Đncelenmesi ve Hesaplanması

Laboratuara getirilen zooplankton türlerinin teşhisleri inverted mikroskop altında, sayım

işlemi ise Leica marka DM-LS Type 020–518–500 marka mikroskop altında

yapılmıştır. Alınan her 500 ml’lik kaplardan homojen olacak şekilde 1 cc’lik örnek

alınarak, sayım lamında iki kez sayım yapılmıştır. Yapılan bu iki sayımın ortalaması

alınarak 1 m³ sudaki zooplankton sayısı aşağıdaki formüle göre hesaplanmıştır:

1 m³’deki birey sayısı = 100 cc × 1 cc’deki birey sayısı x 106

2 π r² h

r = Kepçe yarıçapı (cm)

h = Çekme derinliği (cm)

Zooplankton örneklerinin sayım işlemi Botrell et al. (1976)’a göre yapılmıştır.

Örneklerin tür teşhisinde, Ward and Whipple (1945), Kolisko (1974), Koste (1978),

Edmonson (1959), Harding and Smith (1974), Nogrady and Pourriot (1995), Segers

(1995), De Smet (1996), Simirnov (1996) gibi kaynaklardan yararlanılmıştır.

25

3.5 Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerin Tespiti

Sıcaklık, YSI 51 model oksijenmetre ile pH, WTW340-A/SET pH metre ile, çözünmüş

oksijen, YSI 51 oksijen metre ile, EC ise WTW LF 92 marka konduktivite metre ile

ölçülmüştür. Suyun ışık geçirgenliği 20 cm çaplı Secchi disk ile belirlenen istasyonlarda

ölçülmüştür. Bütün aletler Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Algoloji

laboratuarından temin edilmiştir.

26

4. ARAŞTIRMA BULGULARI

4.1 Asartepe Baraj Gölü’nün Zooplanktonik Organizmaları

Kasım 2007- Haziran 2008 tarihleri arasında yapılan bu çalışmada Rotifera şubesinden

ait 43 tür, Cladocera takımına ait 3 tür, Copepoda takımına ait 2 tür teşhis edilmiştir.

Asartepe Baraj Gölü’nde teşhis edilen zooplanktonik organizma türlerinin sistematiği

aşağıdaki gibidir.

SĐSTEMATĐK

Şube Arthropoda

Alt Şube Crustacea

Sınıf Brachiopoda

Takım Cladocera

Familya Bosminidae

Tür Bosmina longirostris (O.F. Müller, 1785)

Familya Macrothricidae

Tür Macrothrix laticornis (Jurine, 1820)

Familya Chdorydae

Tür Chydorus sphaericus (O.F. Müller, 1785)

Alt Sınıf Copepoda

Familya Cyclopidae

Genus Cyclops sp. (O.F. Müller)

Familya Diaptomidae

Genus Diaptomus sp. (Westwood, 1836)

27

Şube Rotifera

Takım Monogononta

Familya Brachionidae

Tür Brachionus angularis (Gosse, 1851)

Brachionus quadridentatus (Hermann, 1783)

Anuraeopsis fissa (Gosse, 1851)

Keratella cochlearis (Gosse, 1851)

Keratella quadrata (O.F. Müller, 1786)

Notholca squamula ( O.F.Müller, (1786)

Familya Colurellidae

Tür Colurella adriatica (Ehrenberg, 1831)

Colurella colurus (Ehrenberg, 1830)

Familya Lecanidae

Tür Lecane luna (O.F.Müller, 1776)

Lecane lunaris (Ehrenberg, 1832)

Lecane closterocerca (Schmarda, 1859)

Lecane bulla (Gosse, 1851)

Familya Asplanchnidae

Tür Asplanchna priodonta (Gosse, 1850)

Familya Filinidae

Tür Filinia cornuta (Weisse, 1847)

Filinia limnetica (Zacharias, 1893)

Filinia terminalis (Plate, 18869

Familya Synchaetidae

Tür Polyarthra vulgaris (Carlin, 1943)

Polyarthra remata (Skorikov, 1896)

28

Synchaeta oblonga (Ehrenberg, 1831)

Synchaeta pectinata (Ehrenberg, 1832)

Familya Notommatidae

Tür Cephalodella catellina (O.F. Müller,1773)

Cephalodella gibba (Ehrenberg, 1838)

Cephalodella gracilis (Ehrenberg, 1832)

Cephalodella ventripes (Dixon-Nuttall, 1901)

Cephalodella intuta (Myers, 1924)

Monommata arndti ( Ramane, 1933)

Notommata cyrtopus (Gosse 1886)

Itura aurita (Ehrenberg, 1830)

Familya Trichocercidae

Tür Trichocerca pusilla (Lauterborn,1898)

Trichocerca bidens (Lucks, 1912)

Trichocerca similis (Lucks, 1912)

Familya Lepadellidae

Tür Lepadella patella (O.F. Müller 1786)

Lepadella quadricarinata (Stenroos, 1898)

Lepadella ovalis (O.F.Müller, 1786)

Familya Trichotridae

Tür Trichotria pocillum (O.F. Müller, 1776)

Familya Euchlanidae

Tür Euchlanis incisa (Carlin, 1939)

Euchlanis dilatata (Ehrenberg, 1832)

Familya Collothecidae

29

Tür Collotheca mutabilis (Hudson, 1885)

Collotheca ornata (Ehrenberg, 1832)

Familya Dicranophoridae

Tür Encentrum felis (O. F. Müller, 1773)

Dicranophorus grandis (Ehrenberg, 1832)

Takım Bdelloidae

Familya Philodinidae

Tür Philodina megalotrocha (Ehrenberg, 1832)

Rotaria rotatoria (Pallas, 1766)

4.2 Zooplanktonik Organizmaların Tür Kompozisyonu ve Mevsimsel Dağılımları

Asartepe Baraj Gölü’nde Seçilen 5 istasyonla gerçekleştirilen bu çalışmada, Rotifera’ya

ait 43 tür, Cladocera’ya ait 3 tür, Copepoda’ya ait 2 tür olmak üzere toplam 48 tür tespit

edilmiştir. Bu türlerden bazılarına her mevsim, bazılarına iki mevsim, bazılarına ise

sadece bir mevsimde rastlanmıştır. Rotifera’dan Keratella cochlearis, Keratella

quadrata, Synchaeta oblonga, Polyarthra vulgaris, Lecane luna, Lecane lunaris, Filinia

limnetica, Filinia terminalis, Colurella colurus, Colurella adriatica, Cephalodella

ventirpes, Lepadella patella ‘ya her mevsim rastlanmıştır. Dicranophorus grandis,

Encentrum felis, Collotheca ornata, Collotheca mutabilis, Euchlanis dilatata, Philodina

megalotrocha, Lepadella ovalis, Trichocerca bidens, Trichocerca similis, Cephalodella

intuta, Monommata arndti, Trichotria pocillum, Lecane bulla ‘ya ise sadece bir mevsim

rastlanmıştır. Cladocera’da Bosmina longirostris’e her mevsim, Macrothrix laticornis,

Chydorus sphaericus’ a yalnız bir mevsim rastlanmıştır. Copepoda’dan Diaptomus

sp.’ye her mevsim, Cyclops sp.’ye yalnız bir mevsim rastlanmıştır.

30

Gölden alınan zooplanktonik organizmaların sayısal (B/m3) olarak %98’ini Rotifera.

%1,23ünü Cladocera, % 0,7’sini de Copepoda oluşturmaktadır. Rotifera’ya ait türler

gölde hakim durumdadır (Şekil 4.1).

Rotifera98%

Cladocera1%

Copepoda1%

Şekil 4.1 Göldeki zooplanktonik organizma gruplarının yıllık toplam B/m3 olarak yüzde

dağılımları.

Mevsimlik olarak zooplanktonik organizmaların sayısal değeri incelendiğinde en fazla

organizma ilkbaharda, en az organizma yoğunluğu ise sonbaharda gözlenmiştir (Şekil

4.2).

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

B/m

3 x

1000

00

Sonbahar2007

Đlkbahar2008

Yaz 2008

Rotifera

Cladocera

Copepoda

Şekil 4.2 Mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) zooplankton dağılımı

31

4.3 Rotifera

%98’lik bir oranla gölün en baskın zooplankton grubunu oluşturan Rotifera, ilkbaharda

en fazla miktarda görülmesine rağmen, sonbaharda en az miktarda gölde yerini almıştır

(Şekil 4.2). Asartepe Baraj Gölü’nden belirlenen 5 istasyondan alınan mevsimlik

örnekleme sonucunda toplam 43 rotifer türü tespit edilmiştir. Bunlar, Brachionus

angularis, Brachionus quadridentatus, Anuraeopsis fissa, Keratella cochlearis,

Keratella quadrata, Notholca squamula, Colurella adriatica, Colurella colurus, Lecane

luna, Lecane lunaris, Lecane closterocerca, Lecane bulla, Asplanchna priodonta,

Filinia cornuta, Filinia cornuta, Filinia limnetica, Filinia terminalis, Polyarthra

vulgaris, Polyarthra remata, Synchaeta oblonga, Synchaeta pectinata, Cephalodella

catellina, Cephalodella gibba, Cephalodella intuta, Cephalodella gracilis,

Cephalodella ventripes, Monommata arndti, Notommata cyrtopus, Itura aurita,

Trichocerca pusilla, Trichocerca bidens, Trichocerca similis, Lepadella patella,

Lepadella quadricarinata, Lepadella ovalis, Trichotria pocillum, Euchlanis incisa,

Euchlanis dilatata, Philodina megalotrocha, Rotaria rotatoria, Collotheca mutabilis,

Collotheca ornata, Encentrum felis, Dicranophorus grandis türleridir. (Çizelge 4.1).

Çizelge 4.1 Asartepe Baraj Gölü Rotifera türlerinin mevsimsel dağılımı

TÜRLER SONBAHAR BAHAR YAZ

ROTĐFERA

Brachionus angularis + + - Brachionus quadridentatus - + - Anuraeopsis fissa + + - Keratella cochlearis + + + Keratella quadrata + + + Notholca squamula - + - Colurella adriatica + + + Colurella colurus + + -- Lecane luna + + + Lecane lunaris + + + Lecane closterocerca + + + Lecane bulla - - + Asplanchna priodonta + + -

32

Filinia cornuta + - - Filinia limnetica + + + Filinia terminalis + + + Polyarthra vulgaris + + + Polyarthra remata - + + Synchaeta oblonga - + + Synchaeta pectinata + + - Cephalodella catellina + - - Cephalodella gibba - - + Cephalodella intuta - - + Cephalodella gracilis + + - Cephalodella ventripes + + + Monommata arndti + - - Notommata cyrtopus + + Itura aurita + - + Trichocerca pusilla + - + Trichocerca bidens - - + Trichocerca similis - - + Lepadella patella + + + Lepadella quadricarinata + + + Lepadella ovalis - - + Trichotria pocillum + + - Euchlanis incisa - + - Euchlanis dilatata - - + Philodina megalotrocha - - + Rotaria rotatoria - - + Collotheca mutabilis - - + Collotheca ornata - - + Encentrum felis - - + Dicranophorus grandis - - +

4.3.1 Synchaeta oblonga (Ehrenberg, 1831)

Rotifera grubunun %46,7’lik oranıyla en baskın türüdür. Çalışma süresince her

mevsimde ve bütün istasyonlarda görülmüştür (Şekil 4.3). En fazla ilkbaharda

görülürken, en az sayıda sonbaharda görülmüştür.

33

Synchaeta oblonga

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

Sonbahar 2007 Đlkbahar 2008 Yaz 2008

B/m

3 x

10

00

00

Şekil 4.3 Synchaeta oblonga’ nın mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri

4.3.2 Polyarthra vulgaris (Carlin, 1943)

%21,8’lik oranla Rotifera grubunun Synchaeta oblonga’dan sonra en baskın ikinci

türünü oluşturur. Çalışma süresince her mevsimde ve bütün istasyonlarda görülmüştür

(Şekil 4.4)

Polyarthra vulgaris

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

Sonbahar 2007 Đlkbahar 2008 Yaz 2008

B/m

3 x

10

00

00

Şekil 4.4 Polyarthra vulgaris’in mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri

34

4.3.3 Keratella cochlearis (Gosse, 1851)

Yine tüm istasyonlarda ve her mevsim görülen Keratella cochlearis, %10,8’lik oranla

Rotifera’nın en baskın üçüncü türüdür.

Keratella cochlearis

0

50

100

150

200

250

300

350

400

Sonbahar 2007 Đlkbahar 2008 Yaz 2008

B/m

3 x

10

00

00

Şekil 4.5 Keratella cochlearis’in mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri

4.3.4 Keratella quadrata (O.F. Müler, 1786)

Çalışma boyunca her mevsimde rastlanan diğer bir tür olan Keratella quadrata, toplam

rotifer yoğunluğunun %1,5’sini oluşturmaktadır. Sonbahar ve ilkbaharda maksimum

yoğunlukta iken, yaz aylarında en düşük seviyesine ulaşmıştır ( Şekil 4.6).

35

Keratella quadrata

0

5

10

15

20

25

30

35

Sonbahar 2007 Đlkbahar 2008 Yaz 2008

B/m

3 x

10

00

00

Şekil 4.6 Keratella quadrata’nın mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri

4.4 Cladocera

Çalışma boyunca toplam 3 kladoser türüne rastlanmıştır ve kladoserler, Asartepe Baraj

Gölü zooplankton yoğunluğunun % 1,23’ünü oluşturmaktadırlar. Gölde teşhis edilen

Cladocera grubuna ait türler, Bosmina longirostris, Macrothrix laticornis, Chydorus

sphaericus türleridir (Çizelge 4.2). bunlardan Bosmina longirostiris’e her mevsim

rastlanırken, Macrothrix laticornis ve Chydorus spaericus’a sadece bir mevsim

rastlanmıştır.

Çizelge 4.2 Asartepe Baraj Gölü’nün Cladocera türlerinin mevsimsel dağılımı

TÜRLER SONBAHAR ĐLKBAHAR YAZ

CLADOCERA

Bosmina longirostris + + +

Macrothrix laticornis - - +

Chydorus sphaericus - - +

-

4.4.1 Bosmina longirostris (O.F.Müller, 1785)

%76’lık bir oranla Cladocera grubunun göldeki hakim türüdür. En fazla yaz aylarında

görülmüştür (Şekil 4.7).

36

0

500000

1000000

1500000

2000000

2500000

3000000

Sonbahar Đlkbahar Yaz

MEVSĐMLER

B/m3

Bosmina longirostris

Şekil 4.7 Bosmina longirostris’in mevsimlere göre sayısal B/m3 değeri

4.5 Copepoda

Copepoda grubu %0.70 lik oranla gölde en az bulunan gruptur. Cyclops sp. ve

Diaptomus sp. omak üzere iki türe rastlanmıştır. Diaptomus sp.’ye her mevsim

rastlanmışken, Cyclops sp.’ye sadece yaz ayında rastlanmıştır (Çizelge 4.3).

Çizelge 4.3 Asartepe Baraj Gölü’nün Copepoda türlerinin mevsimsel dağılımı

TÜRLER SONBAHAR ĐLKBAHAR YAZ

COPEPODA

Diaptomus sp. + + +

Cyclops sp. - - +

4.6 Zooplanktonik Organizmaların Đstasyonlara Göre Dağılımları

Zooplankton sayısına göre (B/m3) %25’lik oranla 5. istasyon en yoğun istasyon olarak

belirlenmiştir. Daha sonra %23 ile 3. istasyon ikinci sırada, %22 ile 4. istasyon üçüncü

37

sırada, %16 ile 1. istasyon dördüncü sırada ve %14 ile 2. istasyon en son sırada yer alır

(Şekil 4.8, Şekil 4.9).

16%

14%

23%

22%

25%

1 .Đst.

2. Đst

3. Đst

4. Đst

5. Đst

Şekil 4.8 Đstasyonlara göre zooplankton yoğunluğunun (B/m3) yüzde dağılımı

0

20000000

40000000

60000000

80000000

100000000

120000000

B/m3

1 .Đst. 2. Đst 3. Đst 4. Đst 5. Đst

ĐSTASYONLAR

Seri 1

Şekil 4.9 Đstasyonlara göre toplam zooplankton yoğunluğu (B/m3) dağılımı

Rotifera’nın yoğunlukça bulunma oranı; %28,6 ile 5. istasyon, %25,6 ile 1. istasyon,

%20,2 ile 2. istasyon, %16 ile 4. istasyon, %9,6 ile 3. istasyon şeklindedir.

Cladocera’nın en yoğun bulunduğu istasyon, %24,3 ile 4. istasyon, en az bulunduğu

38

istasyon ise % 16.2 ile 3. istasyondur. Copepoda’nın en yoğun bulunduğu istasyon ise,

%23 lük oran ile 5. istasyondur (Şekil 4.10).

0

10000000

20000000

30000000

40000000

50000000

60000000

70000000

80000000

90000000

B/m3

1. Đst 2. Đst 3. Đst 4. Đst 5. Đst

ĐSTASYONLAR

Rotifera

Cladocera

Copepoda

Şekil 4. 10 Đstasyonlara göre zooplankton gruplarının yoğunlukları (B/m3)

4.7 Asartepe Baraj Gölü’nün Bazı Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri

4.7.1 Elektriksel iletkenlik

Asartepe Baraj Gölü’nde çalışma boyunca ölçülen ortalama elektriksel iletkenlik (EC)

377 µS/cm olup, en yüksek 450 µS/cm ile sonbaharda, en düşük 306 ile ilkbaharda

tespit edilmiştir ( Çizelge 4.4).

Çizelge 4.4 EC (µS/cm)’nin mevsimsel değişimi

Sonbahar Đlkbahar Yaz

EC (µS/cm) 450 306 375

39

4.7.2 Su yüzeyi sıcaklığı

Çalışma boyunca göl yüzeyinde ölçülen en yüksek sıcaklık 23,5 oC olarak yaz

ölçümünde, en düşük sıcaklık ise 10,45 oC olarak ilkbaharda kaydedilmiştir. Ortalama

sıcaklık değeri ise 16,43 oC olarak kaydedilmiştir.

Çizelge 4.5 Su yüzeyi sıcaklığının (oC) mevsimsel değişimi

Sonbahar Đlkbahar Yaz

Sıcaklık Co 10,45 15,34 23,5

4.7.3 pH

Asartepe Baraj Gölü’nün ortalama pH değeri 8,75 olarak tespit edilmiştir. En düşük pH

8,5 ile sonbaharda, en yüksek pH ise 9,16 ile yazın ölçülmüştür (Çizelge 4.6).

Çizelge 4.6 pH’nın mevsimsel değişimi

Sonbahar Đlkbahar Yaz

pH 8,6 9,16 8,5

4.7.4 Çözünmüş O2

Gölde ortalama çözünmüş oksijen miktarı 7,61 mg/L olarak ölçülmüştür. En düşük

çözünmüş oksijen miktarı sonbaharda 7,04 mg/L , en yüksek çözünmüş oksijen miktarı

ise ilkbaharda 8,2 mg/L olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.7).

Çizelge 4.7 Çözünmüş oksijen miktarının (mg/L) mevsimsel değişimi

Sonbahar Đlkbahar Yaz

Ç.O mg/L 7,04 8,2 7,6

40

4.7.5 Secchi diski görünürlüğü

Asartepe Baraj Gölü’nde yapılan ölçümler sonucu ortalama Secchi diski değeri 128,3

cm olarak tespit edilmiştir. En düşük Secchi diski değeri ilkbaharda ortalama 85 cm, en

fazla ise sonbaharda ortalama 178 cm olarak bulunmuştur (Çizelge 4.8).

Çizelge 4.8 Secchi diski görünürlüğünün mevsimsel değişimi

Sonbahar Đlkbahar Yaz

cm 178 85 122

41

5. TARTIŞMA VE SONUÇ

Asartepe Baraj Gölü’nde Kasım 2007- Haziran 2008 tarihleri arasında gölün

zooplankton faunası ve mevsimsel değişimini belirlemek amacı ile yürütülen bu tez

çalışmasında, Rotifera, Cladocera ve Copepoda gruplarına rastlanmıştır. Rotifera’dan 43

tür, Cladocera’dan 3 tür ve Copepoda’dan 2 tür olmak üzere toplam 48 tür teşhis

edilmiştir. Rotifera’dan Encentrum felis Türkiye için yeni kayıt olarak verilmiştir.

Toplam beş istasyondan mevsimsel olarak yapılan bu çalışmada, zooplanktonun

yoğunluk bakımından dağılımı (B/m3), %98 Rotifera, % 1,3 Cladocera, % 0.7

Copepoda olarak belirlenmiştir. Bu oranla göle hakim olan zooplankton grubu

Rotifera’dır.

Temmuz 2004- Haziran 2005 tarihleri arasında, Asartepe Baraj Gölü ile aynı karasal

iklimde bulunan Gelingüllü Baraj Gölü’nde yapılan çalışmada (Kaya 2007), tüm

zooplankton grupları içerisinde Rotifera grubu %92, Cladocera grubu %7, Copepoda

grubu ise %1’lik bir yoğunluk oranıyla temsil edilmiştir. Asartepe Baraj Gölü’ndeki

zooplankton gruplarının yoğunluk dağılımıyla, Gelingüllü Baraj Gölü’ndeki

zooplankton yoğunluk dağılımı benzerlik göstermektedir. Rotifera ‘dan Brachionus

angularis, Brachionus quadridentatus, Anuraeopsis fissa, Keratella cochlearis,

Keratella quadrata, Notholca squamula, Colurella adriatica, Lecane luna, Lecane

lunaris, Lecane closterocerca, Lecane bulla, Asplanchna priodonta, Filinia cornuta,

Filinia limnetica, Filinia terminalis, Polyarthra remata, Synchaeta oblonga,

Cephalodella catellina, Cephalodella gibba, Monommata arndti, Trichocerca similis,

Lepadella patella, Collotheca mutabilis, Dicranophorus grandis, Collotheca ornata

türleri, Cladocera’dan ise Bosmina longirostris iki çalışmada da ortak teşhis edilmiş

türleridir. Bu iki gölde aynı iklim şartlarının görülmesi nedeniyle bu 26 tür ortak olarak

görülmüş olabilir.

42

Temmuz 1997- Mayıs 1998 tarihleri arasında çalışılan Hirfanlı Baraj Gölü’nde

(Kırşehir), (Yiğit and Altındağ 2005) gölün zooplankton faunası belirlenmiş ve toplam

32 tür tespit edilmiştir. Bunlardan 19 tür Rotifera’ya, 9 tür Cladocera’ya, 4 tür de

Copepoda’ya aittir. Rotifera, Asartepe Baraj Gölü’yle aynı karasal iklime sahip bu göl

için de en baskın zooplankton grubunu oluşturmuştur. Her iki çalışmada da ortak teşhis

edilmiş türler ise, Asplanchna priodonta, Brachionus angularis, Brachionus

quadridentatus, Cephalodella catellina, Euchlanis dilatata, Keratella cochlearis,

Keratella quadrata, Lecane luna, Lecane lunaris, Lepadella patella, Notholca

squamula, Synchaeta pectinata, Chydorus sphaericus, Bosmina longirostris, Macrothrix

laticornis olmak üzere 15 türdür. Hirfanlı Baraj Gölü’nde teşhis edilen toplam 19 türden

15’inin Asartepe Baraj Gölü’nde de görülmesiyle birlikte, bu türlerin aynı karasal

iklime sahip olan baraj göllerinin karakteristik türleri olduğunu söyleyebiliriz.

Nisan 2002 Mart 2003 tarihleri arasında, aynı karasal iklim bölgesinde bulunan

Mamasın Baraj Gölü’nde (Aksaray) yapılan çalışmada (Gencer 2005), göldeki

zooplanktonik organizmaların sayısal olarak %78’ini Rotifera, % 17’sini Cladocera ve

%5’ini de Copepoda grubunun oluşturduğu belirtilmiştir. Asartepe Baraj Gölü’yle

benzer olarak bu gölde de zooplanktonların en baskın birinci grubunu Rotifera, ikinci

baskın grubunu Cladocera ve üçüncü baskın grubun ise Copepoda olduğu belirtilmiştir.

Cladocera’dan Bosmina longirostris, Chyorus sphaericus ve Rotifera’dan Brachionus

angularis, Brachionus quadridentatus, Keratella quadrata, Keratella cochlearis,

Euchlanis dilatata, Colurella adriatica, Lecane luna, Lecane lunaris, Lecane

closterocerca, Asplanchna priodonta, Filinia longiseta, Filinia terminalis, Synchaeta

oblonga, Synchaeta pectinata, Cephalodella gibba, Cephalodella catellina,

Cephalodella ventripes, Lepadella patella her iki baraj gölünde de görülen ortak

türlerdir.

Yine karasal bir iklimde bulunan baraj gölü olan Kapulukaya Baraj Gölü

(Kırıkkale)’nde yapılan bir çalışmada (Kök 2005) Rotifera grubu baskın grup olarak

belirlenmiştir. Rotifera’dan Anuraeopsis fissa, Brachionus angularis, Brachionus

quadridentatus, Keratella cochlearis, Keratella quadrata, Notholca squamula,

Colurella adriatica, Lepadella patella, Lecane luna, Monommata arndti, Synchaeta

43

pectinata, Trichocerca bidens, Trichocerca similis, Trichotria pocillum, Filinia cornuta,

Filinia longiseta türleri, Cladocera’dan Bosmina longirostris türleri her iki gölde de

görülen ortak türlerdir.

Yiğit (2002), Nisan 1995- Mayıs 1996 yılları arasında yaptığı çalışmada, Kesikköprü

Baraj Gölü’nün (Ankara) Rotifera faunasının mevsimsel ve bireysel değişimini çalışmış

ve rotifer türlerinin yıl boyunca gösterdiği bolluğu tespit etmiştir. Kesikköprü Baraj

Gölü ve Asartepe Baraj Gölü Ankara sınırları içerisinde yer alan hemen hemen aynı

özellikteki baraj gölleridir. Oligotrofik olan Kesikköprü Baraj Gölü ve Asartepe Baraj

Gölü’nün ortak rotifer türleri ise şu şekildedir; Brachionus angularis, Keratella

quadrata, Keratella cochlearis, Notholca acuminata, Notholca squamula, Colurella

adriatica, Lepadella patella, Lecane luna, Asplanchna priodonta.

Aynı karasal iklimde yer alan bu baraj göllerinin karşılaştırılmasında Rotifera grubu

diğer zooplanktonik gruplardan hem sayısal hem de tür sayısı bakımından daha baskın

olduğu belirlenmiştir. Birbirlerine yakın mesafede bulunan bu baraj gölleri, Đç Anadolu

karasal ikliminin etkisi altında kalmaktadır. Bu sonuçlara dayanarak, Đç Anadolu karasal

ikliminde bulunan baraj göllerinde bulunan zooplankton grupları içerisinde Rotifera

grubu baskın gruptur diyebiliriz. Rotifera grubu içerisinde, bu göllerde görülen

Brachionus angularis, Brachionus quadridentatus, Keratella cochlearis, Keratella

quadrata, Notholca squamula, Lecane luna, Lecane lunaris, Asplanchna priodonta,

Lepadella patella, Colurella adriatica, Synchaeta oblonga, Synchaeta pectinata,

Cephalodella catellina, Filinia longiseta, Euchlanis dilatata ve Bosmina longirostris

türleri ise bu baraj göllerinde görülen en yaygın türlerdir diyebiliriz. Son yıllarda gerek

baraj göllerinde gerekse diğer sulak alanlarda Rotifera’nın baskın olarak bulunduğu,

yapılan birçok çalışmada ( Altındağ and Yiğit 2002,2004, Yiğit and Altındağ 2005,

Kaya and Altındağ 2007) görülmüştür. Bunun nedeni olarak Rotiferlerin su kalitesinin

bozulmasına karşı diğer gruplardan daha az etkilenmeleri ve bu koşullara daha iyi uyum

göstermelerinden dolayı olduğu belirtilmektedir. Yine rotiferlerin eksterm şartların

fırsatçı ürünleri olduğu bilinmektedir (Gannon and Stremberger 1978). Son on yıl

içerisinde, küresel ısınmanın da etkisiyle birçok sulak alanın su kalitesinin çeşitli

nedenlerle (kirlilik, ötrofikasyon, vb.) bozulması ile rotifer türlerinin Türkiye’de

çalışılan birçok gölde baskın hale geldiği görülmüştür.

44

Asartepe Baraj Gölü’nde balıkçılık faaliyetleri yaygındır ve aynalı sazan, pullu sazan,

tatlısu kefali, kadife, turna gibi balıkların avlandığı bilinmektedir. Copepoda ve

Cladocera türleri, Rotifera türlerine oranla daha büyük türler olduğundan, balıklar

tarafından daha çok tercih edilir. Rotifera türlerinin genellikle ötrofik göllerde,

Copepoda türlerinin ise oligotrofik göllerde daha yoğun olarak bulundukları

belirtilmektedir (Herzig 1987). Göldeki rotifer yoğunluğunun fazla olması ve kladoser

ile kopepod türlerinin buna nispeten daha az olması, balıklar tarafından daha çok tercih

edilip tüketilmesine bağlanabilir.

Çalışmanın ilkbahar örneklemesinde Synchaeta oblonga’ nın erkek bireyine

rastlanılmıştır. Đlkbaharda alınan örneklerde Synchaeta oblonga’nın erkek bireyinin

tespit edilmesi, gölde şartların olumsuzlaştığının, bireylerin eşeyli üremeyle çoğalmaya

başladığının göstergesidir. Đlkbaharda artan pH da göldeki durumun kötüleştiğinin

göstergesidir. Çalışma süresi boyuca en yüksek pH, 9,16 ile ilkbaharda ölçülmüştür.

Çalışma boyunca Asartepe Baraj Gölü’nün ortalama pH’ı 8,75’tir ve bu ortalama pH

değerine göre Asartepe Baraj Gölü alkali özellik göstermektedir. pH, zooplankton

dağılımında diğer birçok kimyasal parametre ile ilişkilidir. 7 veya 7’nin altındaki pH

değerleri oligotrofik özellik gösterirken, pH 7 ve 7’nin üstündeki değerler ötrofik

göstergeler olarak belirlenmiştir (Berzin and Pejler 1987).

Alkalin sulardaki rotiferler için ortak bir ayrım çok zordur (Berzins and Pejler 1987).

Ötrofik şartların indikatörü olarak bilinen Brachionus angularis, Filinia longiseta

türlerinin alkalin sularda yaşanmasına rağmen, oligotrofik göllerin planktonu olarak

bilinen bazı Synchaeta türlerinin de alkalin pH derecesinde yaşaması (Koste 1978)

bunu kanıtlar niteliktedir.

Myers (1931,1934) pH’la ilişkilerine göre rotifer türlerini üç ekolojik gruba ayırmıştır.

Bunlar; alkalin su türleri, asit ve alkalin sularda ortak görülebilen geçiş türleri ve asidik

su türleridir. Myers’a göre Asartepe Baraj Gölü’nde tespit edilen Cephalodella,

Lepadella, Lecane, Trichocerca türleri asidik özellikteki suların indikatörleri ve

Asplanchna, Brachionus, Filinia, Notholca türleri ise alkalin özellikteki suların

45

indikatörleri olarak verilebilir. Asartepe Baraj Gölü’nde bu türlerin hepsine

rastlanmıştır.

Elektriksel iletkenlik (EC), göldeki iyon konsantrasyonunda meydana gelen

değişimlerin bir göstergesidir. su sıcaklığının artması sonucunda meydana gelen

buharlaşma, çözünmüş katı madde miktarını artırır. Yüksek EC değerinin ötrofik

sularının iyi bir göstergesi olduğu bilinmektedir (Radwan 1984). Remane ve Schlieper

(1958)’e göre 180-500 µS/cm arası EC değerleri birinci düşük seviyededir ve

oligokondüktivite-a olarak adlandırılır. Asartepe Baraj Gölü’nde ölçülen en düşük EC

değeri ilkbaharda 306 µS/cm olarak, en yüksek EC değeri ise sonbaharda 450 µS/cm

olarak ölçülmüştür. Baraj gölünde görülen ortalama EC değeri ise 377 µS/cm’dir. Buna

göre gerek mevsimsel gerekse ortalama EC değerleri göz önüne alındığında Asartepe

Baraj Gölü’nün oligotrofik özellik gösterdiği söylenebilir. Ayrıca su ürünleri açısından

kabul edilebilir EC değerinin maksimum 500 µS/cm olduğu düşünülürse (Mc Ke and

Wolf 1963) elde edilen EC verilerine göre Asartepe Baraj Gölü’nün su ürünleri

yetiştiriciliği açısından uygun olduğu da söylenebilir.

Asartepe Baraj Gölü’nde kaydedilen ortalama yüzey sıcaklığı 16,43 ºC’dir. Bu sıcaklık

derecesi Kuczynski (1987) ‘ye göre ılıman suların sıcaklık derecesi aralığındadır (16–24

ºC). Sadece sıcaklık genel olarak bir türün ne zaman ve nerede meydana geleceğini ve

gelemeyeceğini belirleyemez. Özellikle rotiferler çok geniş bir sıcaklık töleransına

sahiptirler (Berzins and Pejler 1989).

Secchi diski değeri trofik durum göstergesi olarak kullanılan değerlerden biridir. Ryding

and Rast (1989)’a göre Secchi diski derinliği 0-1 m arasında olan göller ötrofik, 1-2 m

aralığındaki göller mezotrofik, 2 m’den büyük olan göller ise oligotrofik olarak

nitelendirilebir. Asartepe Baraj Gölü’nde ölçülen ortalama Secchi diski derinliği 128,3

cm’dir. Bu değere göre Asartepe Baraj Gölü mezotrofik özellik göstermektedir.

Asartepe Baraj Gölü’nde ölçülen minimum çözünmüş oksijen miktarı 7,04 mg/l olarak

sonbaharda, maksimum çözünmüş oksijen miktarı ise 8,2 mg/l ile ilkbaharda

ölçülmüştür. Baraj gölünde görülen ortalama çözünmüş oksijen miktarı ise 7,61

46

mg/l’dir. Tatlısu ekosistemlerinde aerobik koşullarda sucul yaşamın sürdürülebilmesi

için çözünmüş oksijen miktarı değerinin 5,0 mg/l’den az olmaması gerekmektedir

(Gülle 1999). Asartepe Baraj Gölü için ortalama değer 7,61 mg/l olduğundan, bu baraj

gölü canlıların yaşamını rahatça sürdürebilmesi için gayet uygun bir ortamdır.

Bütün rotiferler aerobik organizmalardır ve sadece belli bir limnosaprobitede

görünürler. Saprobite; açık suların çamurlu dip kısım ve littoral zon arasında kalan

farklı komünitelerinde yayılış gösteren sucul mikroorganizmalar tarafından ayrıştırılan

çürüyebilen organik madde içeriğine verilen addır. Bu organizmalar saprob, bunların

oluşturduğu çevreye de saprobite denir (Sladecek 1983). Saprobite bazen ötrofikasyon

ile eş anlamlı olarak kullanılabilir (Sladecek 1977,1978). Saprobik organizmaların

sistemi ilk kez Kolkwitz ve Marsson (1902,1908,1909) tarafından, polysaprobik,

mesosaprobik ve oligosaprobik olarak formüle edilmiştir. Asartepe Baraj Gölü’nde

tespit edilen Anureopsis fissa ve Collotheca mutabilis türleri oligosaprobik rotiferler

sınıfına girmektedirler. Fakat yine Asartepe Baraj Gölü’nde tespit edilen Euchlanis

dilatata, Keratella quadrata, Notholca squamula ve Synchaeta pectinata türleri, beta-

mesosaprobik, Filinia longiseta, Rotaria rotatoria ve Colurella adriatica türleri alfa-

mesosaprobik ve polysaprobik rotiferler sınıfına girmektedirler (Sladecek 1983).

Oligosaprobik türler oligotrofik, beta-saprobik ve alfa-saprobik türler de ötrofik

şartların indikatörüdürler.

Brachionus türlerinin ötrofik sularla ve Trichocerca türlerinin oligotrofik sularla ilişkisi

olduğundan yola çıkarak bir Brachionus/Trichocerca katsayısı oluşturulmuştur (QB/T).

Bu katsayı değerine göre; QB/T’nin 1’den küçük olduğu durumlarda göl oligotrofik

karakter, 1-2 arasında olduğu durumlarda göl mezotrofik karakter ve 2’den büyük

olduğu durumlarda ise ötrofik karakter göstermektedir (Sladecek 1983).

Asartepe Baraj Gölü’nde yapılan çalışmalar sonucunda iki Brachionus türü (Brachionus

angularis ve Brachionus quadridentatus) ve üç Trichocerca türü (Trichocerca pusilla,

Trichocerca bidens ve Trichocerca similis) tespit edilmiştir. Bu tür sayıları QB/T oranına

uygulandığında baraj gölünün oligotrofik özellik gösterdiğini söyleyebiliriz.

47

Sonuç olarak; Asartepe Baraj Gölü’nde yapılan bu çalışma sonucunda tespit edilen

zooplankton türlerinin, diğer baraj göllerinde de görülen kozmopolit türler olduğu

görülmüştür. Bulunan türlerden Encentrum felis Türkiye Rotifera faunası için yeni kayıt

olarak verilmiştir.

Baraj göllerinde ölçümü yapılan su kalite parametrelerine göre, baraj gölünün sucul

yaşam için uygun değerlere sahip olduğu tespit edilmiştir. Baraj gölünün yakınlarında

bazı tarımsal faaliyet alanları dışında fazla yerleşim biriminin bulunmaması sonucu,

göle çok fazla miktarlarda besin girdisi gerçekleşmez. Bu nedenlerden dolayı ve yapılan

trofik indeks oranına (QB/T) göre, Asartepe baraj Gölü’nün mezotrofik- oligotrofik

karakter gösterdiği tespit edilmiştir.

Asartepe Baraj Gölü’ndeki bu durumun gelecekte de korunması, baraj gölündeki sucul

yaşamın olumsuz etkilenmemesi için kaçınılmaz bir zorunluluktur.

48

KAYNAKLAR Akbay, N. 1993. Keban Baraj Gölü’nün ova kısmında fito ve zooplanktonun horizontal

ve vertikal dağılımı. Yüksek lisans tezi. F. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ. Altındağ, A. 1990. Seyfe (Kırşehir) Gölündeki zooplanktonik organizmaların cins ve

miktar olarak mevsimsel değişimi. Yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Altındağ, A. and Sözen, M. 1996. A Taxonomical Study on the Rotifera Fauna of Seyfe

(Kırşehir) Lake Doğa Tr. J. of Zoology, 20, 221–230 Altındağ, A. and Özkurt, Ş. 1998. A Study on the Zooplanktonic Fauna of the Dam

Lakes Kunduzlar and Çatören (Kırka-Eskişehir). Tr. J. of Zoology, 22, 323–331.

Altındağ, A. 1999. A taxonomical study on the Rotifera fauna of Abant Lake (Bolu). Tr.

J. of zoology, 24, 1–8. Altındağ, A. ve Yiğit S.1999. Akşehir Gölü Rotifera faunası üzerine taksonomik bir

araştırma. Tr. J. of Zoology, 23,Ek sayı 1, 1-6. Altındağ, A. 2000. A Taxonomical Study on the Rotifer Fauna of Yedigöller (Bolu-

Turkey). Tr. J. of Zoology, 24, 1–8. Altındağ, A. and Yiğit. S., 2002. The zooplankton fauna of Lake Burdur. E. Ü. Su

Ürünleri Dergisi, cilt 19, sayı (1-2); 129-132. Altındağ, A. ve Yiğit S., 2004. Beyşehir Gölü zooplankton faunası ve mevsimsel

değişimi. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, cilt 24, sayı 3; 217-225. Altındağ, N. 1991. Orta Anadolu Bölgesi sulak alanları ve işletmeye açılan barajların su

kuşları ve balıklar açısından değerlendirilmesi. T.C. Başbakanlık Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, Ankara.

Atıcı, T. and Çalışkan, H. 2007. Effects of Some Environmental Variables on the

Benthic Shore Algae (Excluding Bacillariophyta) of Asartepe Dam (Ankara). International Journal of Natural and Engineering Sciences, 1 (2): 09-22.

Barnes, R. 1974. Invertebrate zoology, W. B. Sounders Company, 870p., London. Bekleyen, A. 2001. Devegeçidi baraj gölünün (Diyarbakır-Türkiye) Rotifera faunası

üzerine taksonomik bir çalışma. Tr. J. of Zoology, 25, 251-255. Bekleyen A. 2003. A Taxonomical Study on the Rotifera Fauna of Devegeçidi Dam

Lake (Diyarbakır-TURKEY) Tr. J. of Zoology, 27, 95-100.

49

Berzins, B. and Pejler, B. 1987. Rotifer occurence in relation to pH. Hidrobiologia, 147; 107–116.

Berzins, B. and Pejler, B. 1989. Rotifer occurence in relation to temperature. Hidrobiologia, 175:223-231

Botrell, H. H. Duncan, A., Gliwicz, Z. M., Grygierek, E., Herzig, A., Hillbricht-Ilkowska, A., Kurasawa, H., Larson, P. And Weglenska, T. 1976. A review of some problems in plankton production studies. Norwegian Journal of Zoology, 24, 419-456.

Bozkurt, A., Göksu, M.Z.L., Sarıhan, E. ve Taşdemir, M. 2002. Asi Nehri Rotifera

faunası (Hatay, Türkiye). E. Ü. Su Ürünleri Dergisi, cilt no; 19, sayı;1-2, 63-67.

Cirik, S. ve Cirik, Ş. 1991. Limnoloji, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Yüksek Okulu

Yayınları, No:21, Đzmir. Cirik S. ve Gökpınar Ş. 2006. Plankton Bilgisi ve Kültürü. Ege Üniversitesi Yayınları,

Su Ürünleri Fakültesi Yayın No: 47, 274 s., Đzmir. Daday, E. 1993. Mikroskopische Süsswassertiere Aus Kleinasien , Stz. Berk. K. Akad.

Wiss. Wien. Mathem. Naturh. KI, 112, 139–167. De Smet, W. H. 1996. Rrolidae (Monogononta). Vol. 4. State Universty of Gent,

Belgium. Demirsoy, A. 1992. Genel Türkiye Zoocoğrafyası. Meteksan A.Ş. 603s., Ankara. Dumont, H. J. 1981. Kratergöl, a deep hypersaline crater-lake in the steppic zone of

western-anatolia ( Turkey), subject to ocassional limno-meteorological perturbations. Hydrobiologia, 82, 271–279.

Dumont, H. J. 1987. Rotifers from Turkey. Hydrobiologia 147: 65–73. Dussart, B. H. and Defaye, D., 2001, Introduction of the Copepoda, guides to the

identification of the microinvertebrates of the continental waters of the world. SPB Academic Publishing, pp. 3-28. Amsterdam, The Netherlands.

Edmonson, W. T. 1959. Freshwater Biology 2nd edition John Wiley& Sons Inc.

London- Champman and Hall Limited. 1284 p. New York, USA. Emir, N. 1989. Samsun Bafra Gölü Rotatoria Türlerinin Mevsimsel Değişimi Üzerine

Ekolojik bir çalışma. Doğa Tr. J of Zooloji D. C. 13, S. 3, 220–227. Emir, N. 1990a. A note on four Rotifer species new to Turkey. Biol Sb. Donaea, 57, 78–

80.

50

Emir, N. 1990b. Samsun Bafra Göü Rotatoria faunasının taksonomik yönden

incelenmesi. Doğa Tr. J of Zooloji, C 14, S 1, 89–106. Emir, N. 1991. Some rotifer species from Turkey, Doğa Tr. J of Zooloji 15, 39–45. Emir, N. 1994. Đç Anadolu Bölgesi Çavuşlu, Akşehir, Eber ve Karamuk Gölleri

Rotatoria faunasının taksonomik ve ekolojik açıdan değerlendirilmesi. Doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Emir, N. 2000. Community Structure of Zooplanktonic Organisms in Lake Akşehir. Tr.

J. of Zoology, 24, 271-278. Erençin, Z. ve Köksal, G. 1981. Đçsular Temel Bilimleri. A. Ü. Veteriner Fak. Yayınları,

375, 160s. Ankara. Gannon, E. J. and Stemberger, S. R., 1978. Zooplankton as indicators of water quailty.

Trans Amer. Micros. Soc. Vol.97, No. 1, 67-35. Geliday, R. 1949. Çubuk Barajı ve Eymir Gölü’nün makro ve mikrofaunasının

mukayesi olarak incelenmesi. A. Ü. Fen Fak. Mec. 2; 146–252. Gencer, C. 2005. Mamasın Baraj Gölü (Aksaray)’nün zooplankton faunası ve

mevsimsel değişimi. Yüksek Lisans Tezi, A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Golman, C. R. and Horne, A. J. 1983. Limnology. Mc Hill Int. , Book Comp. 464p.,

New York. Gülle, Đ. 1999. Kovada Baraj Gölü zooplanktonunun sistematik ve ekolojik yönden

araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğirdir. Gündüz, E. 1984. Karamuk ve Hoyran Göllerinde zooplanton türlerinin tesbiti ve

kirlenmenin zooplanktonlar üzerindeki etkisi. H.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, 83 s.

Gündüz, E. 1991. Bafra Balık Gölü’nün Cladocera türleri üzerine taksonomik bir

çalışma. Doğa Tr. J of zooloji, 115–134. Gündüz, N. 2004. Asartepe sulama birliği alanında tuzluluk durumunun belirlenmesi.

Yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Harding, J. P. and Smith, W. A. 1974. A key to the British freshwater cyclopoid and

calanoid copepods. 2nd edition, Sci. Publ. Vol. 218, 54 p. Freshwater Biological Association, The ferry house, Ambleside, Westmorland.

Hauer, J. 1957, Rotatorien aus dem plankton des van sees. Arch. Hydrobiol, 53, 23–29.

51

Herzig, A.1987. The Analysis of Planktonic Rotifer Population. A plea for Long-Term Investigations. Hydrobiologia, 147: 163-180.

Kaya, M. and Altındağ, A, 2006. Some Chydorid (Crustacea, Cladocera) Species

Recorded from Turkish Inland Waters. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, 8 (2): 33-48.

Kaya, M., Yigit, S. and Altındağ, A, 2006. Rotifers in Turkish Inland Waters. Zoology

in the Middle East, 40: 71-76. Kaya, M. and Altındağ, A. 2007a. Zooplankton Fauna and Seasonal Changes of

Gelingüllü Dam Lake (Yozgat, Turkey). Tr. J. of Zoology, 31, 347-351. Kaya, M. and Altındağ, A. 2007b. A taxonomic study on the families Lepadellidae and

Trichocercidae (Rotifera: Monogononta) of Turkey. Chinese Journal of Oceanology and Limnology, vol. 25, no. 4, p, 423-426.

Kaya, M. and Altındağ, A. 2007c. Brachionidae (Rotifera: Monogononta) species from

Turkey. Asian Journal of Animal Sciences, 1 (1); 40-47. Kaya, M. and Altındağ, A. 2007d. Türkiye içsularından bazı kladosera türleri. S.D.Ü

Fen Ebediyat Dergisi Fen Dergisi, 2(1), 60-76. Kaya, M., Altındağ, A. and Sezen, G. 2008. The Genus Sinantherina Bory de St.

Vincent, 1826, a New Record for the Turkish Rotifer Fauna. Tr. J. of Zoology, 32, 71-74.

Kolisko, R. 1974, Plankton Rotifers Biology and Taxonomy, E. Schweizerbart’sche

Verlagsbuchhandlung (Nagele u. Obermiller) Stuttgart, 974 p. Kolkwitz, R and Marsson, M., 1902. grundsatze für die biologische Beurteilung des

Wassers nach seiner flora an fauna. Mitt. Prüfungsanst. Wasserversong. Abwasserbeseit. 1: 33-72.

Kolkwitz, R and Marsson, M., 1908. Ökologie der pflanzlichen saprobien. Ber. Dt. Bot.

Ges. 26A: 505-515. Kolkwitz, R. and Marsson, M., 1909. Ökologie der tierschen saprobien. Int. Revue Ges.

Hydrobiol. 2: 126-152. Koste, W. 1978, Radertiere Mitteleeuropas. 2. Tafelband, Berlin & Stuttgart, 235 p. Kök, O. 2005. Kapulukaya Baraj Gölündeki (Kırıkkale) zooplankton populasyonunun

mevsimsel ve uzaysal dağılımı. Yüksek lisans tezi. Kırıkkale Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü, Kırıkkale.

52

Kuczynski, D. 1987. The rotifer fauna of Argentine Patagonia as a potential limnogigal indicator. Hydrobiologia, 150: 3-10.

Mann, K. 1940. Über pelagische Copepoden Türkischer Seen (mit Berücksictigung des

übrigen planktos), Int. Revue ges. Hydrobiol Hydrograph, 40, 1–87. Margaritora, F. G. and Cottarelli, V. 1970. Le biocenosi planctoniche estive del logo

Abant ( Turchia Asiatica, Regione del Mar Nero). Rendic., Accad. Lombardo sci., Lett., Cl. Sci B 104, 170-190.

Margaritora, F. G. and Cottarelli, V. 1977.Contributo allo studio della fauna ad

entomostraci delle acgue temporane della Turchia Asiatica, Riv. Hidrobiol, 16, 151–172.

Mc Ke, J. E. and Wolf, H. N., 1963. Water quality criteria. Second edition. The

Resources Agency of California State, Water Control Booard, 1-548. Moss, B. 1988. Ecology of Freshwaters, Blackwell Scientific Publications, 223–225. Myers, F. J., 1931.The distribution of Rotifera on Mount Desert Island. Am. Mus.

Nouit. 494: 1-12. Myers, F. J., 1934.The distribution of Rotifera on Mount Desert Island. Part VII. Am.

Mus. Nouit. 761: 1-8. Nogrady, T. and Pourriot, R. 1995. The Notommatidae. Queen’s Universty, Kingston,

Ont. Canada and Université 6, Paris, France. Ongan, T., Akdağ, O., Kırgız, T. Ve Kaftancıoğlu, M. 1972. Burdur, Yanşlı, Karataş ve

Beyşehir Gölleri Cladocera (Crustacea) Türleri. Đstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Hidrobiyoloji Araştırma Enstitüsü Yayınları, 12s.

Özel, Đ. 2007. Planktonoloji I. Ege Üniversitesi Yayınları, Su ürünleri Fakültesi Yayın

No: 56, 271 s., Đzmir. Pourriot, R., 1977, Food and feeding habits of Rotifera, Arch. Hydrobiol., Beih. Ergebn.

Limnol., 8, 243-260. Radwan, S. 1984. The influence of some ağabeyyotik factors on the Rotifera of Teczna

and Wtodawa Lake District. Hiydrobiologia, 112: 117-124. Ryding, S. O. And Rast, W. 1989. The control of eutrophication of lakes and reservoirs.

Man and The Biosphere Series, volume I. The Parthenon Puplishing Group. 1-314.

Remane, A. and Schlieper, C. 1958. Die biologie des Brackwassers. Binnengewasser.

22: 1-348.

53

Segers, H., Emir, N. and Mertens, J.1992. Rotifera from North and northest Anatolia (Turkey). Hydrobiologia, 245, 179–189.

Segers, H. 1995. The Lecanidae (Monogononta), Universty of Gent, Belgium. Simirnov, N. N. 1996. The Chorinae and Sayciinae (Chydoridae9 of the world, SPB

Academic Publishng, Amsterdam, The Netherlands. Sladecek, V. 1983. Rotifers as indicators of water quality. Hydorbiologia, 100; 169-201. Sladecek, V. 1977. Zum Verhaltnis Saprobitat: Trophic. Arch. Hydrobiol. Ergebn.

Limnol. 9: 79-93. Sladecek, V. 1978. Relation of saprobic to trophic levels. Verh. Đnt. Ver. Limnol.

20:1885-1889. Tanyolaç, J. 2000. Limnoloji. Hatipoğlu Yayınevi, 263s., Ankara. Tokat, M. 1972. Hazar (Gölcük) Gölünün Copepoda ve Cladocera Türleri. Đst. Üniv.

Fen. Fak. Hdirobiyoloji Araş. Enst. Yayınları, S. 10. Tokat, M. 1976. Hazar (Gölcük) Gölünün Rotatorları ve Yayılışları. Đst. Üniv. Fen. Fak.

Hdirobiyoloji Araş. Enst. Yayınları, S. 10. Ustağolu, R. 1986. Zooplankton (Metazoa) of the Karagöl (Yamanlar, Đzmir-

TURKEY). Biologia Callo helenica, vol. 12, 273–281. Ustağolu, R. ve Balık, S. 1987. Akgöl’ün (Selçuk- Đzmir) Rotifer Faunası. VIII. Ulusal

Biyoloji Kongresi, Zooloji, Hidrobiyoloji, Temel ve Endüstriyel Mikrobiyoloji Tebliğleri, 614–626, Đzmir.

Ustaoğlu, R. 2004. A check-list for zooplankton of Turkish inland waters. E. Ü. Su

Ürünleri Dergisi, cilt no; 21, sayı; 3-4, 191-199. Vavra, V. 1905. Rotatorien and Crustaceen, Ann. k.k. Medlist Hofmus, 20, 106–113. Wallace, R. and Snell, T. W. 1991. Rotifera, ecology and classification of North

Ameican Freshwater invertebrates, Academic pres, 187-249. Ward, H. B., and Whipple, G. C. 1945. Freshwater biology, 2nd edition, John

Wiley&Sons, 1111p. New York, USA. Wetzel, R. G. 1983. Limnology, Michigan state University, 767 p. Yalım, B.F 2006. Yamansız Gölü (Antalya) rotifer faunası. E. Ü. Su Ürünleri Dergisi,

cilt 23; sayı; (3-4): 395-397.

54

Yıldız, Ş., Altındağ, A. ve Ergönül, M.B. 2007. Ötrofik bir göl olan Marmara Gölü’nün (Manisa, Türkiye) zooplankton kompozisyonundaki mevsimsel değişimler. Tr. J. of Zoology, 31, 121-126.

Yiğit, S. 2002. Seasonal Fluctuation in the Rotifer Fauna of Kesikköprü Dam Lake

(Ankara, Turkey). Tr. J. of Zoology, 26, 341-348. Yiğit, S. ve Altındağ, A. 2005. Hirfanlı Baraj Gölü (Kırşehir, Türkiye) zooplankton

faunası üzerine taksonomik bir çalışma. G. Ü. En Bilimleri Dergisi, 18(4); 563-567.

http://www.cladocera.de/cladocera/cladocera.html Erişim Tarihi: 24.05.2008 http://www.dsi.gov.tr/baraj/detay.cfm?BarajID=67 Erişim Tarihi: 25.05.2008

55

5. EKLER EK 1 Asplanchna priodonta EK 2 Brachionus angularis EK 3 Cephalodella gracilis EK 4 Cepahlodella ventripes EK 5 Bosmina longirostris

EK 6 Colurella adriatica

EK 7 Filinia cornuta

EK 8 Filinia limnetica

EK 9 Keratella cochlearis EK 10 Keratella quadrata EK 11 Notholca squamula EK 12 Polyarthra vulgaris EK 13 Synchaeta oblonga EK 14 Synchaeta oblonga (Erkek birey) EK 15 Trichocerca pusilla EK 16 Lecane lunaris EK 17 Cephalodella intuta EK 18 Collotheca ornata EK 19 Collotheca mutabilis EK 20 Colurella colurus EK 21 Lecane clostrocerca Ek 22 Encentrum felis

56

EK 1 Asplanchna priodonta

57

EK 2 Brachionus angularis

58

EK 3 Cephalodella gracilis

59

EK 4 Cepahlodella ventripes

60

EK 5 Bosmina longirostris

61

EK 6 Colurella adriatica

62

EK 7 Filinia cornuta

63

EK 8 Filinia limnetica

64

EK 9 Keratella cochlearis

65

EK 10 Keratella quadrata

66

EK 11 Notholca squamula

67

Ek 12 Polyarthra vulgaris

68

EK 13 Synchaeta oblonga

69

EK 14 Synchaeta oblonga (Erkek birey)

70

EK 15 Trichocerca pusilla

71

EK 16 Lecane lunaris

72

EK 17 Cephalodella intuta

73

EK 18 Collotheca ornata

74

EK 19 Collotheca mutabilis

75

EK 20 Colurella colurus

76

EK 21 Lecane clostrocerca

77

Ek 22 Encentrum felis

78

ÖZGEÇMĐŞ

Adı Soyadı : Özge Buyurgan

Doğum Yeri : Ankara

Doğum Tarihi : 16. 05. 1984

Medeni Hali : Bekar

Yabancı Dili : Đngilizce

Eğitim Durumu (Kurum ve Yıl)

Đlkokul : Kalaba Đlköğretim Okulu ( 1990-1998)

Lise : Kalaba Yabancı Dil Ağırlıklı Lisesi (1998-2002)

Lisans : Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü (2002-2006)

Y. Lisans : Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi

Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı (2006)