1

Antropomotorika i razvoj fizičkih sposobnosti

Marko D. Stojanović Centar za zdravlje, vežbanje i sportske nauke

Center for health, exercise and sport sciences

Deligradska 27, Beograd

PREDAVANJE VI

•  Snaga

Struktura i razvoj snage Sposobnost čoveka da savlada spoljašnji otpor ili

da mu se suprotstavi mišićnim naprezanjem.

Mišići mogu ispoljiti silu : 1.  Bez promene svoje dužine što se naziva

izometrijski režim rada ( izo- isto ; metrika- dužina)

2.  Pri smanjenju svoje dužine ( savladavajući, miometrijski režim rada)

3.  Pri izduživanju ( amortizujući, pliometrijski režim)

TYPES OF MUSCLE ACTION

Istraživanja su pokazala da •  Veličina ispoljene snage u sporim

pokretima ne razlikuje se bitno od vrednosti snage u izometrijskom režimu rada

•  U pliometrijskom režimu rada ostvaruju se najveće vrednosti snage, i do 2 puta veće od izometrijskih vrednosti

•  U brzim pokretima snaga se smanjuje sa povećanjem brzine

•  Između snage razvijene u maksimalno brzim pokretima i maksimalne izometrijske snage nema korelacije

Kriva SILA-BRZINA

0102030405060708090100

Force-Velocity

Snaga

Brzina (m/s)

Područje snage

Područje brzine

2

Struktura i razvoj snage

Po tipu mišićne akcije deli se na : 1.  Statička snaga, sposobnost zadržavanja jedne

maksimalne kontrakcije mišića (ili snaga sporih pokreta). Povezana sa repetitivnom i eksplozivnom snagom. Koeficijent urođenosti .50

2.  Repetitivna snaga, sposobnost izvođenja pojedinačnih i ponavljanja nekih jednostavnih pokreta. Koeficijent urođenosti .50

3.  Eksplozivna snaga, sposobnost ulaganja maksimalnog napora u jednom pokretu za što kraće vreme. Koeficijent urođenosti preko .80

Fiziološki mehanizmi regulacije mišićne snage

•  Centralni ( CNS)

•  Periferni ( mišić)

Centralni ( CNS) mehanizmi regulacije snage

•  Broj impulsa koji dolaze u mišić iz motornih neurona

•  Ostvaruje se na tri načina: –  Uključivanjem različitog broja

motornih jedinica ( od 20%-80% od maksimalne mišićne kontrakcije)

–  Promenom frekvencije impulsa ( do 40/sek)

–  Sinhronizacijom aktivnosti motornih jedinica ( pri maksimalnim naprezanjima)

Periferni ( mišić) •  Reaktivnost samog

mišića multifaktorijalni fenomen... –  fiziološki presek mišića

•  upravno u odnosu na mišićno vlakno

•  Što je veći presek-veća je snaga mišića (više miofibrila)

–  trofički uticaja CNS-a –  dužine mišića u datom

trenutku •  Površina preklapanja

aktina i miozina- broj aktivnih poprečnih mostića

Pokazano je da... •  Određenim trenažnim

vežbama , moguće je povećati poprečni presek mišića.

•  Ovaj fenomen naziva se hipertrofija!

•  Smatra se da je u dužem vremenskom periodu ona odgovorna za porast snage mišića!

Hipertrofija •  Povećanje poprečnog

preseka mišićnih vlakana. •  Porast mišićne mase

uglavnom je praćen i porastom snage.

•  Pokazano je da uvećanje mišića nastaje kao posledica uvećanja miofibrila , a ne uvećenja njihovog broja ( hiperplazija)

3

Hipertrofija- mehanizam nastanka

•  Od više teorija koje pokušavaju da objasne način nastajanja hipertrofije najprihvaćenija je tzv. „ energetska teorija mišićne snage“.

•  U svakom mišiću u organizmu u svakom trenutku prisutna su dva procesa...

•  Anabolizam ( stvaranje proteina, potrebna energija)

•  Katabolizam ( razgradnja proteina) •  U miru ili pri radu umerenog intenziteta, ova dva

procesa su u ravnoteži...

•  Međutim, prilikom kontrakcije, veći deo oslobođene energije se koristi za realizovanje pokreta- kompromitovana sinteza proteina.

•  Krajnji rezultat - smanjenje proteina u aktivnim mišićima, odnosno smanjenje mišićne mase.

•  Nakon završenog treninga, značajno se aktivira drugi proces po principu klatna- sinteza proteina se povećava , odnosno dolazi do pojave superkompenzacije koja rezultuje u povećanju mišićne mase iznad polaznih vrednosti.

Tipično predstavljanje modela SUPERKOMPENZACIJE

Trenutni nivo treniranosti

Trenutni efekat

Trenažni stimulus Superkompenzacija

Gubitak efekta

Oporavak/ regeneracija

Kratkoročno iscrpljivanje

vreme

•  Da bi se dobili efekti hipertrofije potrebno je –  Da intenzitet kontrakcije

bude dovoljno veliki da poremeti sintezu proteina

–  Da trajanje bude maksimalno dugo (u cilju razgradnje proteina u dužem periodu)

•  otprilike kao kada se pravi led...

•  Koji to energetski mehanizam omogućava relativno dugo trajanje a stvara relativno malo ATP-a?

•  Glikolitički laktatni!!! •  Koliko dugo traje? •  Oko 35-40s!!! •  Dakle, potrebno je

ostvariti opterećenje koje aktivira ovaj energetski mehanizam!!!

Kontinuum snage

4

Hipertrofija- mehanizam nastanka •  Snažna kontrakcija- kreatin fosfat donor energije- slobodni kreatin •  Porast slobodnog kreatina- ubrzanje procesa glikolize •  Anaerobna glikoliza- laktati- porast jona vodonika •  Da li se javljaju u sporim mišićnim vlaknima ? ZNAČAJNO MANJE •  Joni vodonika-propustnost membrana raste- kreatin i joni vodonika

dolaze u kontakt sa DNK •  Kao odgovor na novonastalu situacija- povećano stvaranje RNK-

odnosno slanje signala za nadogradnjom mišićne strukture •  Život RNK je veoma kratak, samo nekoliko sekundi, u toku izvođenja

vežbi za silu, plus 5 min u pauzama odmora. Posle toga dolazi do razgradnje molekula RNK.

•  Dakle, glavni uslov za povećanje mišićne sile je primena trenažnih opterećenja, koja izazivaju maksimalna naprezanja u mišićima, tj. aktiviraju DNK-aparat.

•  Za nastanak hipertrofije neophodno je aktivirati sintezu belančevina(aktina i miozina) na ćelijskom nivou. Naučna istraživanja pokazuju, da ovaj proces određuju četiri osnovnih faktora /S. Sarsanija, V. Selujanov, 1991/:

•  • zalihe aminokiselina u ćeliji; •  • povećana konc. anaboličkih hormona u krvi; •  • povećana koncentracija “slobodnog” kreatina /Kr/; •  • povećana koncentracija jona vodonika /H+/. •  Drugi, treći i četvrti faktor su direktno povezani sa

karakterom izvedenih u okviru treninga vežbi.

Dva tipa hipertrofije •  Sarkoplazmatska- povećanje

pre svega sarkoplazme i nekontraktilnih proteina u mišićnoj ćeliji. Karakteristična za bodibildere

•  Miofibrilarna- povećanje broja miofibrila odnosno aktinskih i miozinskih niti. Karakteristična za elitne dizače tegova

•  Razlika nastaje pre svega kao posledica različitih opterećenja...

Podizanje submaksimalnog opterećenja do otkaza

•  Na početku serije nije uključen maksimalan broj motornih jedinica, ali sa nastupanjem zamora slika se menja

•  U poslednjim ponavljanjima se ostvaruje efekat razvoja snage, pa je osnovni zahtev da se serije rade do otkaza.....

•  Dolazi do znatnog povećanja prometa materije(Hipertrofija)

•  Bolja kontrola tehnike odnosno smanjena mogućnost za povređivanje ( važno za početnike)

•  Kod početnika , svako opterećenje preko 35% daje daje skoro iste efekte

SPORTS MED Ponavljanje je moć znanja ...

5

??? PITANJA

Antropomotorika i razvoj fizičkih sposobnosti

Marko D. Stojanović Centar za zdravlje, vežbanje i sportske nauke

Center for health, exercise and sport sciences

Deligradska 27, Beograd