Anxhela Qiorushi

1Enigma e Deborahut nga Osnabruku

2 ANXHELA QIRUSHI


Anxhela Qirushi

Novelë

Enigma e Deborahut

nga Osnabruku

Tiranë 2010

4 ANXHELA QIRUSHI

Kjo novelë botohet nën kujdesin e Lidhjes Ndërkombëtare të Poetëve,Shkrimtarëve dhe Artistëve PEGASI ALBANIA Inkurajim për

talentet e rinj

Autor: Anxhela QIRUSHITitulli : Enigma e Deborahut nga Osnabruku novelë

Redaktore letrare: Aleksandra Shabani U.P.L.I, W.P.S, LNPSHA PEGASI ALBANIA

Recenzente: Ivana Dervishi LNPSHA Pegasi Albania

COPYRIGHT : Anxhela QIRUSHI

Libri u shtyp në Shtypshkronjën e Shtëpisë BotueseMarin Barleti Tiranë 2010


N ë kushtet e sotme të moderuara, por edhe të kapjes dhetë trajtesës së temave në d istancim , krahas dëshirimit për tëlexuar krijimtari të shkrimtarëve më me zë botërorë si dhe falëreklamimit dhe publikimit të kreaturës së tyre, lind in impulsedhe motive për ngjasim, për të trajtuar tema të ndaluara në njëlirshm ëri të tejskajshm e. Krijim taria e kriju esve m ë m e zëg jerm an ë, p a d ysh esën m ë të vogël, ka lën ë g ju rm ë tëpashlyeshme në letërsinë botërore...

Letërsia gjermane, një letërsi tip ike e një karakteri të fortëdhe të ftohtë ka nd ikimin e saj në krijimin e një moduli krijuesor ig jin a l. Mën yra n ar ra t ive e kësa j letër sie ësh të sh u m ëprecipituese, gjurmëlënëse dhe efektprurëse në kujtesën e lexuesite sidomos të krijuesit. Ajo, në gjithë kadraturën e saj, krijon një

panteon dhe zë një vend nderi në letërsinë botërore me majate krijuesve të saj.

Anxhela Qirushi ka lindur në qytetin e Gjirokastrës. Ështënxënëse në shkollën 9 vjeçare Koto Hoxhi të këtij qyteti. Shquhetpër talentin e saj në fushën letrare, gjë që e vërteton katërcipërishtdhe botimi i kësaj novele me një titull befasues për moshën e saj:

Enigma e Deborahut nga Osnabruku . Ngjarjet e kësaj novelesfondojnë dhe zhvillohen në ambientet e këtij qyteti gjerman meprotagonistë po gjermanë. Krijuesja e re, si rrjedhojë e dashurisëdhe pasionit të madh, që ka për njohjen e letërsinë gjermane esidomos për Remarkun, skicon, përmes një rrëfenje në vetën eparë, enigmën e një vajze gjashtëmbëdhjetëvjeçare në një peripecidhe intrigim dinamik, duke sjellë psikologjinë e botës shpirtërorenë fillesat e Luftës së Dytë Botërore dhe qëndrimin protagonisttë njerëzve të thjeshtë. Intriga precipiton me një fjalës të thjeshtë,me një narracion, që shpreh botë, qëndrime, reagime. Kryesorjaështë se protagonistja Deborah, e përzgjedhur nga krijuesja ere, është një manifestim shpirtëror me tipare dhe virtyte të një

* * *

6 ANXHELA QIRUSHI

bote gjermane. Një arritje e natyrshme, në këtë vepër të saj tëparë, spikat aftësia për të dhënë tablo, marrëdhënie, mbulesatë ngjarjeve, intriga, humbje, maskime, dashuri njerëzore, rënietë d inji te ti njerëzor, mirësje l l je , fabrikime njerëzore ,eliminime, çmendime jetësore, lidhësi me frymë të mirë,mal lk ime dhe dashuri vendl indje je , rrëmine lu f trash ,shkaktime të eliminimit të njerëzve më të dashur, pijetime dhepijanecime nga jetesa Shkurt, në këtë novelë ka një fragmentjetësor, që të ngërthen me mënyrën e përsjelljes së ngjarjeve tëambientit njerëzor dhe mjedisor gjerman të paraluftës në njëfantazi të bukur të një krijuese, e cila kërkon të mëshojë fortnë atë realitet të kobshëm dhe fillesë të një tragjizmi, qëpërfshiu, mandej, me teorinë e mbizotërimit racor një pjesë tëmadhe të botës.

Ndërmarrja e një pasqyrimi të tillë ka një paracaktim objektivedhe për brezin e sotëm, që të hedh vështrim në këto ngjarje, tënjohë module dhe psikologji të botës shpirtërore të një vajze tëre, e cila ruan d injitetin njerëzor dhe d i të ndërtojë jetë, paszbulimit të jetës së parardhësve të saj dhe të mos nxitohet nëaventura , por të përdorë pjekurinë e parakohshme për gjithçka

jetësore. E rëndësishme për këtë vepër është guximi krijues,logjizmi si dhe arsenali i d ijeve për ambientin në d istancim ,logjikë kjo e të lexuarit dhe kontaktit viziv, nëpërmjet përparesëssë m ed ias elektronike, film it d he mjetit logjistik elektronik.Inkurajimi, në këtë rast, është i nevojshëm dhe rrugëtues nëkrijimet e mëvonshme.

Kristaq F. Shabani I.W.A, W.P.SPresident i Lidhjes Ndërkombëtare të Poetëve,Shkrimtarëve dhe Artistëve PEGASI ALBANIAGjirokastër, Nëntor 2010


Sipar. Mbyllur në një gotë qelqi

Çdo gjë ishte veshur nga pëlhura e zezë e natës. Ajo kishtehapur krahët dhe mirëpriste në kraharorin e saj çdo gjë, qëndodhej përqark. Njerëzit dukeshin të lumtuar, të qeshur. Pomendoja sesi mund të ishin kaq të qetë, kur po na priste luftamë e egër, që ka njohur ndonjëherë njerëzimi? Kur mijëra njerëzjanë tan i d u ke vu ajtu r në ato kam p et e m allku ara tëperqëndrimit, ku babi im nuk po merr më frymë... Ndodhetnën dhe dhe ka vdekur !!! Çdo njeri, të cilin e shikoja, mëngjallte neveri. I urreja të gjithë. Sa mizore tregohet jeta! Asgjënuk zgjat përgjithmonë. Gjithçka rrjedh në të. Merr forma dhenuanca të ndryshme. Ajo është e mbushur me vuajtje, trishtim,lot, urrejtje, neveri, por, në kohët tona, nuk përmbante asnjëgrim cëz të vogël lu m tu rie ap o kënaqesie... Shikoja m evëmendje lokalet e mbushura me njerëz, të cilët po ngrinindolli të ndryshme Dhe çfarë po festonin ata borgjezët e shtetittonë të dashur ?! Vdekjen e gjithë atyre njerëzve të pafajshëmapo politikën mizore hitleriane?!...

Nuk mundesha të shikoja më Shpejtova hapat e mi!Nëna do të ishte duke më pritur. Sa u afrova te dera, mëdoli nëna: Deborah, e shtrenjta ime .

- Jam këtu..., pranë teje, por, të lutem, mos u mundo tëmë bësh asnjë pyetje... Jam tepër e lodhur nga ajo jeta ezhurmshme, që ndodhet aty jashtë.

Ajo u mundua të fliste, të më pyeste, se ç po ndodhteme mua, por qe e kotë Nuk kisha për t i dhënë asaj asnjëpërgjigje.

Më pas vazhdova:

8 ANXHELA QIRUSHI

- Ndihem si një peshk i mbyllur në një gotë qelqi të

mbushur me plot ujë të ndotur Po ndiej çdo qelizë të qeniessime, që është drejt fundit E urrrej këtë vend , i cili nukmë solli asgjë të mirë, përkundrazi më mori gjënë, që kishamë të shtrenjtë, atin tim! Kur po filloj të kuptoj që nukmundem më ..dua të iki nga ky vend ... Të shkoj d ikutjetër , ku nuk ka luftë, ku njerëzit jetojnë të qetë, ku kohënmund ta bëj miken time më të mirë dhe jo një armike tëtmerrshme e të padurueshme,...

Papritur, ajo më ndërpreu:-Mjaft më !! Mjaft më! Po e torturon veten tënde, duke

m en d u ar g jith ë këto bu d a llaqësir a Je v etëm n jëgjashtëmbëdhjetëvjeçare dhe duhet të jesh e mbushur meëndrra, lumturi, dashuri, optimizëm për jetën

Ajo u mundua të vazhdonte, por qe e kotë.- Ku është kjo dreq lumturie?!... Mos, vallë, është diku

e hedhur tutje dhe, asnjeri, nuk bën asgjë për të ma rikthyeratë?! Unë kam një ëndërr dhe do lu ftoj për të Të gjejvrasësin e tim eti Atëherë do të jetoj e qetë!!

Ndjeva rrahjet, teksa lëviznin si të çmendura... Ndjevagjaku n që rrid h te fort,... Thu a se d onte të d ilte jashtëvenave?! Ndjeva gjoksin, teksa ishte ngushtuar

Shpërtheva në lot dhe u largova menjëherë në dhomëntime... Nuk mundesha të dëgjoja më fjalët e nënës sime...Ato nuk kryenin asnjë funksion mbi mua!.. Kontrollova nësirtaret e mi dhe diku, aty në një cep të pistë, gjeta fotografinëe tim eti E mbaja në duar, e vështroja, e ledhatoja... Mëkishte marrë shumë malli për të... Ai ishte jeta e jetës sime,zemra e zemrës sime Vendosa t i bëja një vizitë nesër nështëpinë e tij të re. Vajta kohë pa shkuar atje, por, sigurisht,pa i thënë gjë nënës sime. Ajo do fillonte nga leksikologjirate saj. Këtë e dija mirë, pasi e njihja nënën time.


Nata ishte e bukur. Qielli ishte i mbushur me yje dhehëna fantazmagorike qëndronte aty krenare, hijerendë, dukemë dhuruar buzëqeshje. Mora një gotë të mbushur me ujëdhe e vendosa në drejtim të hënës sime, e cila më shoqërontegjithmonë gjatë mbrëmjev. Hëna u pasqyrua mjaft bukurnë gotën tim e m e u jë. Kjo ish te p ija im e e p referu ar.Gjithmonë preferoja ta bëja këtë, kur qëndroja vetëm menjeriun, i cili më kuptonte më shumë Ëngjëellin tim të mirë.Ndjeja sytë, që po veniteshin, bëheshin gjithmonë e mëshumë të rëndë. Gjumi po me pushtonte tërësisht. Shpresojaqë neser të ishte një d itë krejt ndryshe. Vetëm shpresoja...Fundja, ç më kishte ngelur tjetër?!

Ndërkohë, duke menduar kështu , hapa perdet. Qielligri po lajmëronte për një shtrëngatë të fortë, gjatë pasdites.U vesha dhe zbrita sakaq poshtë. I përshëndeta të gjithëdhe u largova. Do të vizitoja dikë sot, diku.

- Ç kemi, Deborah? Më vjen mirë që të shohim sërishnë shkollë me ne. Po ku kishe humbur gjithë këto ditë?

Asqë dëshiroja t iu jepja përgjigje këtyre adoleshenteve,të cilat mundoheshin si e si të binin në sy te d jemtë eshkollës Gjithsesi vendosa t iu përgjigjesha prerë.

- Diku, ku ju nuk iu intereson vërtet ta dini. Lermëni tëqetë dhe mjaft bëtë pyetje. Ju thjesht doni të tregoni mëshirëm e m u a , ap o d on i të sh u an i ku r ioz itet in tu a j, p or ,faleminderit, nuk më nevojitet ky kuriozitet!!...

Pastaj me një ton të prerë u thashë: Ditë të këndshme,zonjusha! Kaq thashë dhe u largova nxitimthi nga ajopyetje mbytëse dhe nga ai kuriozitet shtirës. Ai ambient pofillohej të rënd ohej d he m ë kishte d alë kryekëp u t ngapëlqesa. Pra s më pëlqente aspak, aspak Kjo ishte e vërtetae hidhur . Sesi më dukej tashmë, doja të flu turoja ngaai mjedis, aspak i këndshëm dhe i trazuar.

10 ANXHELA QIRUSHI

Mbaroi dhe mësimi i sotëm. Për fat të mirë mësuesitnuk më munduan shumë me pyetje mbi mungesat e mia tëshu m ta, përveç një përp lasjeje të vogël m e m ësu esin egjermanishtes.

Dola jashtë oborrit, duke rikthyer edhe një herë kokën.As vetë nuk e di përse e ndërmora këte veprim, por, tani, mëdukej sikur isha unë ajo, që ndiente mëshirë dhe neveri përatë tufë idiotesh, të cilat mundoheshin vetëm të argëtoheshin.Ndjeva një çuditësi për to...Vërtet nuk dinin gjë për luftën epër vdekjen, për vuajtjet e mijëra njerëzve, apo mos, ndoshta,kjo nuk iu bënte fare përshtypje!

Po fillonte shiu dhe unë duhet të shkoja patjetër të vizitojababain tim. Ia kisha premtuar dhe, patjetër, që duhet të mbajapremtimin e dhënë.

Ecja në rrugë e vetmuar U futa në rrugicën e varrezave.Më ra në sy menjëherë nga një vrojtim i shpejtë: Nuk kishtekëmbë njeriu! Koha ishte freskuar goxha dhe gjethet lëvizninsa andej - këtej. Dukeshin sikur bënin ndonjë vallëzim tepërqesharak.

Diku dëgjova disa pasthirrma Ishin çiftet e reja. Këtuata mund të kryenin shpejt atë çka dëshironin, përndryshe,aty jashtë, gestapoja nuk do t i linte aspak të qetë. Vazhdovarrugën time për të gjetur varrin e tim eti. Ishte goxha larg tij.Po më merrej fryma Eca dhe pak, derisa pashë fotografin etij. E dallova menjëherë atë lloj mermeri. Zonja Shvailden ekishte sjellë atë mermer nga Zvicra. Dija se kishte kushtuargoxha, por ne kishim hequr disa para mënjanë dhe vendosëmt i shpenzonim për këtë rast nderues

U ula në gjunjë dhe qëndrova gjatë përpara varrit tëbabait tim. Dje, në mbrëmje, mezi e prisja këtë moment.Mendoja se do t i thosha kaq shumë gjera, që kishin ndodhurnga koha, kur ai ishte larguar, por, si për çudi, goja më ishte


kycur dhe nuk më doli asnjë fjalë tjetër përveç frazës: Nejemi mirë , dhe u mbyta në lot. Rrëmbeva çantën dhe ulargova menjëhere nga ai vend

Filloi shiu . Qielli u ngrys goxha dhe rruga u errësuamjaft...

S po shihja më se ku hidhja këmbët. Më dukej, sikurmë ndiqnin hije të zeza. Vrapova, thjesht të shpëtoja. Mëdukej, sikur dikush donte të më vriste dhe mua. Ndërkohëmë vinte në mendje zëri i nënës, që më bërtiste. Më dukej,sikur ajo e mësoi që kisha ardhur përsëri këtu dhe, filloi tëmë këshillonte Vazhd oja të vrapoja për t u larguar eshpëtuar nga hijet e shumta...

Papritmas, gjithçka mbaroi. E ndjeva që dola në rrugënkryesore. Qyteti dergjej i gjithi në drita. Shiu përngjasontesi një kristal i thërrmuar në mijëra copëza, të cilat shkëlqenine dukeshin të mrekullueshme në dritën që shkëlqente. Orapo afronte 7.00. Duhej të isha në shtëpi në këtë orë Ataduhet të ishin duke më pritur për të darkuar... Më pas, unëfu tesha në ru tinën tim e të zakonshm e: m byllesha nëdhomën time dhe shikoja foto të tim eti; bisedoja pak mehënën, që më qëndronte mbi kokë dhe më pas, në ritualin ezakonshëm , shtrihesha e lod hur d he e rraskap itu r ngamendimet, të cilat më turbullonin kokën.

U mundova ta hapja derën, pa bërë zhurmë, por qe epamundur që zonja Shnvailden të mos e dëgjonte. Ajo ishtetamam si një spiune e perfeksionuar. I pëlqente të merrtevesh çdo gjë, e cila ndodhte me dhe mbi këdo. U mundovatë ecja me majat e gishtrinjve, por qe e kotë. Ajo më pa dhemë ndaloi d irekt. Thua se isha ndonjë refugjate , që kalojapa dokumente kufirin gjerman, për të shkuar në anën tjetër,në Francën e mahnitshme. Ndalova në vend . Ajo filloi tëmë fliste frëngjisht dhe gjermanisht bashkë... Nuk i dëgjova

12 ANXHELA QIRUSHI

asgjë tjetër përveç fjalës Ta guele! që do të thotë Qepe!Më mori nga krahu dhe shkuam në kuzhinë. Aty mund tëbisedonim më lirshëm dhe mamaja nuk do të kishte mundësitë na dëgjonte.

- Deborah, tashmë je rritur. Je bërë një zonjushë e vërtetë.Kështu që duhet të jesh mjaft e kujdesshme në veprimet qëbën. Kujdes, jeta nuk është ashtu, siç duket. Ajo është mizore,gllabëruese dhe e pashpirtë... Më thuaj ku ishe? Mos vallëkishe dalë me ndonjë d jalë? A e kupton sa keq do t i vijënënës tënde, kur të mësojë që ti kishe dalë me një djalosh tëpanjohur?!

- Zonja Shvailden, nuk është aspak kështu... Jooo... Ishadiku. Vizitova dikë, të cilin vajta kohë pa e takuar!

- Po më bën kurioze Ku ishe? Fundja koha nuk ishtedhe aq e mirë, sa për të bërë një vizitë të këndshme.

- Nuk ishte e këndshme. Besomë për këtë Thjesht ishtenjë vizitë çmallljeje Më kishte marrë mali për d ikë dheshkova ta përshëndesja! Besoj se e kupton ku isha?

- Jo!- Isha shkova të përshëndesja babain tim...- Atëherë më trego Si u ndjeve? Jam kureshtare ta d i.- Nuk ndjeva asgjë. Çdo gjë më ishte bërë e ngurtë Jam

e lodhur, dua te shtrihem. Ju lu tem, do t iu kërkoj d içka!- Po, patjetër, vogëlushja ime. Më kërko ç të duash!..- Do t ju lu tesha të m os i thoni asgjë nënës sim e.

Absolu tisht asgjë , - dhe, pasi përfund ova këtë lu tësi,vijova me një pyetje të natyrshme: A mund të më thoni seku ndodhet ajo tani?

- Për këtë, që më thatë, asqë mos u bëni merak. Mëpyesni për zonjën Zehtenein? Ajo tashmë është shtrirë. Nukndihej aspak mirë, ndërsa vëllai juaj vendosi të flinte ngafqinja. Do të qëndrojë andej sot, pasi d o të luante me


Danielin Ah, sa kohë ka kaluar pa shkuar dhe unë tek ytat. E kam vendosur do të shkoj ndonjë nga këto ditë, patjetër.Mbaj mend, kur ishte dhe ai i vogël, sa Misheli, vëllai ytd he u në e nd iqja nga m brap a për ta u shqyer, ose ku rprindërit nuk e kuptonin dhe ai vinte e qante në kraharorint im . Më v on ë, a i u bë bu r r ë Sh koi n ë kam p in epërqëndrimit në Francë dhe aty për të mori fund gjithçka.Ka qenë burrë fisnik dhe me virtyte. Ka qenë një gjerman ivërtetë në aktet dhe në sjelljet e tij, ndërsa këta të sotmit menë krye Fyhrerin janë mizorianë, të pështirë, nuk vlejnë asnjëgrosh si njerëz, ndërsa yt at ishte ndryshe, vogëlushja ime...

- E di, - iu përgjigja ftohtë.- Urdhëro Merre këtë çafkën e ngrohtë me çaj... Do të

të bëj mirë dhe do të të mbrojë nga ndonjë i ftohtë, që mundtë marrësh nga dita e sotme. Është e mira të ndërrosh rrobat,para se të flësh... Kështu , - dhe e pa në sy. Pastaj vijoi: Gjumë të ëmbël, o e vogla dhe e ëmbla ime! - dhe mëputhi lehtësisht në ballë, më përkëdheli flokët dhe u lut përmua. Zonjën Shvailden e kisha njësoj si gjyshen time. Ajomë kuptonte më mirë, se kushdo tjetër.

U ngjita pastaj në dhomë. Nata ishte e ftohtë. Vështrovaqiellin, por yjet d he hëna m ungonin. Sot po nd iheshatotalisht e vetmuar. Sa krenare dhe vrasëse është në tënjëjtën kohë vetmia.

Eh , si ish te bota! N jë botë fa lse e m bu sh u r m ezhgënjime, ku gënjej akoma veten, duke menduar se jamtrime .

Këto ishin të vetmet fjalë, që më dilnin nga errësira dhevetmia e asaj nate të ftohtë dimri. Dëgjoja lëvizjen e gjetheve.Hapa derën e ballkonit Era të thante fytyrën. Po zhvillontenjë luftë të ashpër me flokët e mi. Po i çonte sa këtej dhe saandej. Shiu kishte pushuar. Tani dallohej vetëm shkëlqimi i

14 ANXHELA QIRUSHI

tij nëpër rrugët e Osnabrukut. Hyra brenda në dhomë. Nukmunda ta duroja më të ftohtin. Ndieja gjakun tek më vlonte.Vendosa të merrja në dorë një libër, të cilin kisha kohë, qëkisha nisur ta lexoja. Ai përmbante poezi të ndryshme tëGëtes. M u kujtuan menjëherë d isa strofa nga poezia e tijdhe fillova t i recitoja me zë të u lët:

Kur koka ty të zien,Më mirë s ke ç të presësh,

Në s dashuron dhe në s urren,Më mirë le të vdesësh!

Më pëlqenin vërtet shumë këto vargje. I adhuroja vërtetshumë. Po afronte mesnata dhe unë, pas kaq kohësh, qëndrojambi krevatin tim, duke mbajtur në dorë një libër, i cili mëkishte munguar për kaq shumë kohë. E kisha të vështirë tëflija në natën e sotme. Më kullonin d jersë të ftohta. Nukndihesha aspak mirë. Do doja të zbrisja poshtë dhe të shkojanë ndonjë bar të vogël, ku mund të pija ndonjë Calvados .Edhe pse nuk qenë për moshën time, më pëlqenin goxha pijet.Im atë më kishte mësuar të gjitha market e tyre dhe ishabërë gati një eksperte e vogël e pijeve, sidomos e verëravefranceze. I njihja, pothuajse të gjitha. Poshtë nuk zbrisja dot,sepse do më dëgjonin dhe, pa dyshim, do të kërciste ndonjësherr në shtëpinë time. Le pastaj dhe nëna ime nuk ndihejfort mirë e nuk doja ta shqetësoja edhe më tepër nga çfarë eka shqetësuar vetë jeta. Kjo ishte gjëja e fundit, që doja tëbëja. Nuk doja ta shikoja asnjë moment të trishtuar, por duhettë bëja diçka Nuk qëndroja dot e tunduar, e vetme më nëatë dhomë të errët dhe të mbyllur. Po frikohesha nga gjithçka.Më dukej se kisha bërë gabim që shkova në orë të vonë nëvarreza. Më ka lenë me ndjesi dhe me hije jo fort të gëzueshme.


Ky nuk ishte aspak një takim, siç e prisja unë. Mendoja se atydo ndihesha e lirshme. Do t i tregoja atij për ngjarjet, të cilatkanë ndodhur në familjen tonë, qysh nga koha, kur ai nukndodhej më, por nuk mund t i thosha asgjë. U frikësova kaqshumë nga ambienti dhe koha e zymtë, fatkeqësisht kjogjendje, nuk më ndihmoi aspak.

Pse gjithmonë, pasi mbarojmë së kryeri d içka, themi:Si nuk veprova ndryshe? Pse gjithmonë pendohemi për

d içka ose për d ikë? Edhe pse vazhdoj në agoni dhe s rreshtsë lënguari, porsi një kalë i lënduar, s ndaloj së vrapuari!...

Po shkonte mjaft vonë dhe unë akoma nuk kisha marrënjë vendim se si do ta kaloja këtë natë të tmerrshme Siduket do qëndroja e mbyllur në dhomën time dhe do tëmendoja për shumë gjëra. Nëse do të veproja kështu , padyshim, do të përfundoja në godinat e bardha të çmendinës,pa dyshim kjo kishte për të ndodhur. Papritu r, në këtëgjendje jo të zakontë të botës sime shpirtërore, në moment,vendosa të zbrisja poshtë në kuzhinë për të pirë d içka tëngrohtë dhe, ndërkohë, të vazhdoja të lexoja librin, të ciline nisa para disa orësh.

Koha po kalonte mjaft ngadalë në natën e sotme. Dukejsikur akrepat e orës nuk lëviznin aspak dhe kishin ngelur siushtarë gjermanë, aty në vend in e tyre të pandryshuar.Mesnatë dhe vetëm mesnatë

Mallku ar qoftë k jo n a të! Mallku ar qofsh in këtomendime! Mallkuar qofshin këto ndjenja, të cilat më kishinpushtuar! Mallkuar qofshin këto akrepë ore të ligështuara,të cilët s lëviznin e për asgjë në këtë botë të tymtë dhe plotdridhërimë e dhimbje.

Më kishte zënë gjumi në sallon dhe ndjeva lehtas dorëne ëmbël të nënës sime, teksa më tha:

- Deborah , zg joh u , e ëm bla im e Jeta p o të

16 ANXHELA QIRUSHI

thërret Rroke për fyti dhe bëje tënden Mos prano fatin,që ajo ka krijuar për ty, por shko aty jashtë dhe krijo vetënjë të tillë.

-Po bëhem gatiNuk mund t i jepja përgjigje filozofike që në mëngjes.


Sebastieni, një pikëtakim me dhimbjen time

Sot në shkollë, ndryshe nga herët e tjera, kishte ardhurnjë nxënës i ri nga Gjermania Lindore. Kuptohet kishtefilozofi ideologjike dhe mendime të ndryshme nga ne. Aifliste goxha mirë frëngjishten. Nga ato, që dëgjova të thuhenpër të, ka jetuar për 6 vjet rrjesht në Francë dhe familja e tijka vdekur gjatë luftës francezo - gjermane. Besoj se ishinvite të vështira për të. Pyetja e vetme, që më bënte kuriozepër të, nuk qe as mosha, as vendi, ku jeton, madje as emri itij E vetmja gjë, që doja të dija është sesi arrin ta përballoijëai tërë këtë odise dhimbjeje i vetëm, kur gjithë familja e tiji është vrarë d he ekzeku tu ar në m ënyrë bru tale ngagestapoja hitleriane?!... Kësaj pyetjeje dhe unë isha e hutuart i ktheja përgjigje Ndihem, sikur e gjitha bota, më ka rënëmbi kokë vetëm e vetëm për humbjen e tim eti, por ai mehumbjen e katër njerëzve të tij më të dashur të jetës, sivazhdon të jetojë kaq lirshëm dhe kaq i qeshur?!... S besoj tëjetë shtirje e tij!... Kjo ishte, pikërisht, çudia dhe lezeti iatij djali, i cili vinte nga Qyteti i Jetës, Parisi, që, shumëshpejt, sipas mbishkrimeve gjermane, do të ishte, padyshim, pjesa jonë. Kjo luftë do të krijohej nga ne, dotë luftohej nga ne dhe do të triumfohej po nga ne. Shumënjerëz ndiheshin të lumtur e vetëkenaqeshin, duke menduarse kjo luftë do t u siguronte atyre triumf, lavdi dhe famë.Kalova nëpër mend frazat: Sa mendjelehtë që janë? Popër numrin statistikor të vdekjeve pse nuk mendon asnjë?Sa rëndësi paska dhe për këta mizantropët jeta! Këtamendojnë vetëm për fitoren , por sikur të humbasin!!

18 ANXHELA QIRUSHI

* * *Ndjeva nga pas një dorë mbi supin tim. U ktheva e

trembur për të parë se kush ishte. Ktheva kokën rrëmbimthidhe dallova një fytyrë të panjohur për mua. Ishte hera eparë që e shihja. Ajo ishte e ëmbël dhe e qeshur.

Pas pak heshtja u thye dhe gjithçka nisi me një d ialogkarakteristik:

- Përshëndetje... Quhem Sebastien. Jam nxënës i ri nëkëtë shkollë

Në çast kalova nëpër mendje, se ishte, pikërisht, ai tipii ardhur nga Franca, të cilit i kishte ndodhur një fatkeqësiaspak e vogël.

- Ç kem i? e p yeta, si gjithm onë ftohtë d he m emënyrën time të prerë, karakteristikë kjo vetiake, së cilësnuk i shmangesa dot, pasi ishte bërë pjesë e karakterit tim.

M u kujtua, ndërkohë, Zonja Shvailden, e cila gjithmonëm ë porosit të nd ryshoj këtë m ënyrë të kom u niku ari,përndryshe do të ngelem pa miq dhe çdokush do të dojë tëmë shmanget, pa filluar ende bisedat

Ky d jalosh dukej vërtet këmbëngulës dhe vazhdoi tëmë pyeste sërish:

-Si ju quajnë, zonjushe? A mund ta di emrin tuaj?- Dhe nëse ua them, çfarë do t iu interesojë?... Më mirë

largohu dhe lermë të qetë. Nuk më pëlqen të zë miq të rinjMjaftohem me ata që kam.

- Qetësohu ni, ju lu tem Ju kërkoj nd jesë, nëse jushqetesova. Gjithsesi ishte kënaqësi që bisedova qoftë dhekaq pak me një zonjushe kaq të bukur, si ju! .

Mendova me veten time që ky ishte ndonjë nga atadonzhuanët e Parisit, të cilëve u pëlqen të flirtojnë me


vajza të ndryshme. Pa dyshim, duke zgjedhur këtë stil, kagjetur të gabuarën. Më vinte t i rrasja ndonjë shpullë fytyrës,por, fatmirësisht, kjo nuk ndodhi. Ndihem krenare për këtëdhe një buzëqeshje e hollë pushtoi fytyrën time.

* * *Po m end oja që ru tina e jetës sim e p o bëhej d isi e

mërzitshme dhe e qelbur, e ngjasuar me ajrin e mbyllur tënjë dhome pa jetë, të mbyllur, pa i hapur kurrë dritaret e sajtë rënda, ose si me ujin e pastër, nëse e mban përsëri tëmbyllur, diku, në një enë të taposur dhe ai, natyrisht në këtokushte kthehet në u jë të ndotur dhe të pistë. Afërsisht enjëjta gjë po ndodhte dhe me jetën time. Ishte shumë embyllur, e njëjtë në parametra ditore dhe e mërzitshme nëtej kulm. Kisha nevojë për ndryshime dhe këto ndryshimeduhet të lindnin pikërisht nga unë. Dikur i premtoja vetessime se, do të gjeja, patjetër, vrasësin e tim eti dhe kishashumë plane në kokë, ndërsa tani nuk di si të kujdesem mëpër jetën time dhe jo për më tepër të kryeja një akt kaq

heroik : të gjeja atë, që kishte vrarë njeriun, të cilin e dojamë shumë në jetë, tim at. Kushdoqoftë ai person meriton tëdënohet, të ndëshkohet rreptësisht, sipas gjykimit tim dhedënimi i tij duhej marrë nga unë. Sillja e përsillja në mendjentime pyetjen se kush mund të kenë qenë protagonistët ekësaj marrje jete të njeriut më të dashur... Shpesh mendojase do të këtë qenë, patjetër, ndonjë nga ata leshkot e kampittë përqënd rim it, që keqtrajtojnë në m ënyrë kafshëroreçdokënd, që ka ideologji ndryshe nga e tyrja. Sa herë qëmendoj për ta, më pushton ndjenja e urrejtjes. Do të dojavetëm një gjë në jetë: Të d i kush është fajtor ekzekutori itim eti dhe që, rrjedhimisht, më ka shkaktuar vuajtje e brengatë pafundme. Më ka marrë periudhën dhe kohën me të

20 ANXHELA QIRUSHI

bukur të jetës sime peng. Ai meriton Mjaft!! Mjaft!...Çfarëpo mendoja a a?...

Jo nu k m u nd em të arrij aq larg, Ap o, nd oshta,mundem?!

Më mirë po qetësohem taniPo kthehesha në retrospektivë të bukur. Shkova te bari,

ku im atë tymoste gjithmonë mbrëmjeve... E përkëdhelabarin dhe m u duk, sikur përkëdhela dorën e babait dhe

ajo më riktheu përkëdheljen.


Njohja me Ludving Holman

Kur hyra brenda, të gjithe po më vështronin. Dhekishin të drejtë. Vazhdoja të isha ende një minorene dhe aivend nuk ishte për mua. U ula, heshtazi, në një tryezë, kubinte d rita e d iellit dhe më nd jeja që më ngrohte d isi.Porosita një Calvados francez, i cili ishte krijuar, pikërishtnë Francë, pas revolucionit të ndodhur në këtë vend . Kjoishte pija e preferuar e tim eti

Gjersa rrija dhe po shijoja Calvadosin , një mik i vjetëri babait tim u ul në të njëjtën tavolinë me mua, duke m uprezantuar: Ludving Holman. Filloi, pas kortezisë p lotmirësjellje të prezantimit, të më rrëfente pjesë nga jeta e tij:Ishte me origjinë gjermane, por vetë kishte lindur dhe jetuarnë Zvicër. U habita, në fillim, kur një i panjohur u u l nëtavolinën time. Pa nguruar e pyeta :

- Më falni, por nuk ju njoh... Kush jeni ju?-O zjarr i zemrës s ime. O bukuri universale , o

rezonancë e imagjinatës sime,... O Ëngjëll i dritës jetësore,oo ti, lulja e bukur, që ke lindur e pafajshme në një botëmizore!.... Ooo tiii...

E ndërpreva dhe i përsërita pyetjen:- Më thoni kush jeni dhe çfarë kërkoni nga unë?- Jam Ludving Holman...Miku më i mirë i babait tuaj.

U prehtë në paqe! Kemi qenë miq shumë të mirë dhe jeminjohur gjatë një mbledhjeje të grupit të shkrimtarëve. Nuke d i, nëse iu ka thënë d ikush që yt at ka qenë d he njëshkrimtar mjaft i zoti, përveçse një ushtari trim

- Po më kanë thënë...

22 ANXHELA QIRUSHI

Në të vërtetë gënjeva. Askush nuk më kishte folur përbabain tim që nga koha, kur ai kishte vdekur. Asnjeri nukma zinte në gojë më atë, qysh kur ai ishte larguar nga jeta

- N e kem i kalu ar shu m ë m irë bashkë,...Kaq e kaqaventura, kaq e kaq romanca, kaq e kaq... shumë gjëra...,dhe më vështroi d rejt e në sy, duke vijuar: Ju i ngjani kaqshumë atij. Po, po, aq shumë. S do mend jeni vajza e tij dhepërngjasimi duhet të jetë i madh... Sikur ju ka nxjerrë ngahunda...

Në fillim, kur hytë në këtë lokal shtanga. Mendova seai ishte ringjallur! Sa më ka marrë malli për të dhe përkohërat, kur qëndronim të dy së toku, poshtë obeliskut tëzi dhe nd iznim zjarr bisedat për filozofinë, për letërsinë.Na pëlqente të dyve të gjenim çdo gjë, sadopak të na vintenë filozofim, apo kur shkruanim poezitë ironike kundrejtFyhrerit dhe lolove të tij, kur gdhiheshim deri vonë tek kafeInternacionali në Paris..., kur shkonim mbrëmjeve dhe

ndiheshim të vetmuar nëNë atë moment ndalës të bisedës me zotin Ludving,

nuk u përmbajtja dhe lëshova shpejtësisht pyetjen kurioze:- Ku? Vazhdojeni fjalinë- Je ende e vogël për të kuptuar shumë gjëra ., por

rëndësi ka që yt at ka qenë dhe do të ngelet përjetë vëllaiim. E konsideroja një të tillë. Më kupton vëlla dhe shkuarvëllait!... Dhe një p ikë loti iu shkëpu t nga sytë e tij tëgështenjtë, nga profili i tij dhimbës, që shfaq dukuri të tillanë momente të pushtimit të mallit dhe të dhimbjes së toku...

E vështrova, në këtë çast, me një dashuri të madhe.Kuptova se ai zotëri e kishte dashur shumë babain tim. Kjoasqë mund të dyshohej tashmë, kur çdo gjë kishte precipituarpsikologjikisht. Dhe për ta nxitur e për të dalë nga kjo gjendjee dhimbjes, së cilës po i ngjitesha dhe unë, shtova:


- Më vjen mirë për këtë, ... - dhe shpejtësisht e thithame një frymë gotën e vogël të Calvadosit francez.

Zoteria, d oli shpejt nga kjo gjend je, më dhuroi njëbuzëqeshje të ëmbël dhe pastaj vazhdoi:

- Ku sh ju ka m ësu ar ta p in i Calvad osin në këtëmënyrë?

- Im at! Sigurisht! Kur isha e vogël, gjithmonë i shkojanga pas të më jepte pak nga pija e tij. Më pëlqente të silleshasi ai , ndaj e imitoja në sjellje dhe ju e d iktuat menjëherëse, kjo mënyrë të piri, ngjasonte kryekëput me të pirën etij...

- Doja t ju këshilloja, në rast se më lejohetUnë tunda kokën, që me këtë gjest e miratoja veprimin

dhe prisja këshillën e zotit Ludving.Ai, pasi e mori miratimin vijoi: Nuk iu bën mirë të

pini. Jeni ende e vogël, ende.E kapërceva këtë gjendje me një tundje koke miratuese.- Më thoni si është zonja Zehteinen?- Mamaja ime? E si mund të jetë tjetër, përveçse e

brengosur, e vuajtur dhe e cenosur? Nuk po gjen dot forcënpër t u ringritur. Nuk gjen dot forcën për të luftuar për muadhe vëllain tim, Michelin. Të them të drejtën ndihem keqp ër të d h e d u a ta n d ih m oj, p or , s in qer ish t , n u k d isesi Dëshiroj t ju pyes Ju për d içka:

- Më thoni. Do t ju përgjigjem për çdo gjë. Më duket,sikur flas me babain tënd në këto momente. Çdo gjë e jotja,po e ripërsëris, më rikujton atë!

- Ju më thatë që keni qenë një nga miqtë më të mirë tëbabait tim dhe që keni kaluar shumë kohë së bashku. Kjomë gëzon se mund të d ini shumë gjëra, të cilat ne nuk idimë për të..., dhe kërkojmë të dimë. Atëherë, pyetja ështëdirekte: Mund të më thoni emrin e vrasësit të tij?

24 ANXHELA QIRUSHI

- Dhe pse ju duhet ky emër?... Ç rëndësi do të kishtetashmë?

- Dua..., dua ta d i emrin dhe ta shoh atë këmbën ed jersitur të jetës, dua që njeriu mizor e kriminel të vuajë,të dergjet në vuatje, deri në vdekje.

- Dukeni që jeni e vogël Du keni shum ë mirë ngamendimet që keni

- Nuk jam e vogël, zotëri... Jam gjashtëmbëdhjetë vjeçedhe d i shumë mirë si t iu bëj ballë dallgëve të jetës... Jeni memua, apo jo? Në rast se jeni me mua, atëherë më ndihmonip ër ta gjetu r atë m izor e krim inel?... Si thoni? - d he evështrova direkt në sy.

- Konstatoj se, me këto që po shpreheni, më duket se poe kaloni cakun.... Kështu si po paraqiteni në këtë çast, kamtë drejtë të them se jeni totalisht e çmendur Plotësisht

Tha këto fjalë zoti Ludving dhe priti reagimin tim, tëcilin e dinte që do të ishte i ashpër. Nuk më pëlqyen aspakfjalët e tij, të cilat m u dukën edhe si provokative, pasi ai edinte mirë se çfarë do të thoshte që, një vajzë në moshë, saunë, të kishte humbur babanë e saj...

Piva gllënkën e fund it të Calvadosit dhe përplasaduart mbi tavolinë. Ky veprim bëri që shumë njerëz të mëshikonin. Gjithsesi nuk ngurova për t i thënë atij: - Nuk jamaspak e çmend ur d he një vogëlushe e përkëd helu r, siçmendon zotëria jote, pasi jam në pozicion shumë normal.

Pastaj shpërtheva në një ironi therëse: Sa mik i mirë itim eti qenke!... Dhe ti je një nga këta ndyrësirat naziste!...Duhet të jesh, pa dyshim, i tillë!... Më mirë mos të kishatakuar miq të tillë të babait tim dhe s do të dua herë tjetër tëtakoja të tillë!

Pagova kamarierin dhe dola jashtë. Vesha xhupin nëecje e sipër gjatë rrugës dhe ndihesha e inatosur me veten


time, sesi lejova atë zotëri të u lej dhe të më rrëfente gjithëato budallallëqe të prapa dhe nxitëse.

Papritmas dëgjova një zë : - Ndal, ndal, zonjushe, ndal!!Më fal që ju quajta të çmendur dhe një vogëlushe... dhekushedi ç ka nxjerrë goja ime në ato momente.

Ktheva kokën pas dhe ishte pikërisht ai, zoti Ludving,i cili ndodhej përpara daljes së lokalit.

Sa të çud itshme janë qeniet njerëzore! Të shajnë, tëposhtërojnë dhe, më pas, të kërkojnë falje.

- Më vjen keq Zotëri, unë nuk jam kishë për të falurfjalët tuaja të pamenduara! Rikthehuni brenda dhe mos mëshqetësoni më!

Kështu vazhdova rrugën time, por ai nuk ikte. Po mëndiqte nga pas dhe thoshte mijëra fjalë fjaljeje dhe, më dukej,sikur në ato moment, ishte hapur ndonjë rubinet dhe rridhten jë bresh ër i fja lësh e m en d im esh . Mu n d oh esh a t ishmangesha, por ai ishte mjaft këmbëngulës. Ndalova dukeiu drejtuar:

- Nuk arrij të kuptoj pse vazhdoni të më vini nga pas...Refuzuat të më ndihmonit atëherë, ndaj kam të drejtë t juthem: Qëromuni nga sytë!

- Dëgjomë dhe boll u hoqe, sikur i d i të gjitha. Kamkaluar kaq shumë nga jeta dhe e d i që, nëse i vihesh pasndonjë nëpunësi të Gestapos, nuk ështe ai i vdekur, por jenijuve Dhe unë dhe unë, - tha ai me lot në sy, - e humbanjë herë mikun tim, nuk dëshiroj t ju humbas dhe juve...

Heshta. Nuk i prisja këto fjalë, përkundrazi mendoja sedo të më fyente sërish. Nuk d ija çfarë t i thosha.

- Atëherë më ndihmoni, më ndihmoni, nëse doni ta mbanigjallë akoma kujtimin e mikut tuaj dhe më tregoni një mënyrëpër të lënduar sadopak personin, që i mori jetën tim ati!

E pashë drejt e në sy për të pritur reagimin, pas kësaj

26 ANXHELA QIRUSHI

vërtetësie. Po trokiste çasti i paqetimit.- Si fillim duhet të jemi të qetë dhe të veprojmë me

mendje dhe me arsye dhe jo duke nd jekur nd jenjat dhezemrën Po të shoqëroj për në shtëpi. U errësua mjaft dhemund të jetë e rrezikshme të shkosh vetëm

- Faleminderit, zoti Ludving! Do të doja t ju kërkoja dhediçka tjetër të vogël. Nuk dua t i tregoni asgjë nënës sime,për ato çka biseduam në mbrëmjen e sotme dhe do të ishtemirë të mos më çonit deri te hyrja e shtëpisë. Do të mjaftontediku aty afër. Faleminderit përsëri për gjithçka!

- Gjë, që rregullohet. Shkojmë pa humbur kohë!Kaq tha dhe vijoi ecjen në drejtim të shtëpisë sime për

të më përcjellë.Zoti Ludving Holman më shoqëroi deri te rrugica e

shtëpisë sime. E falënderova sërish dhe vazhdova rrugëndrejt shtëpisë. Nata kishte rënë. Gjethet ishin të laguara dheçuditërisht dukeshin si të përqafuara fort nga pikat e shiuttë rënë. Rru gët shkëlqenin .Vetm ia m bizotëronte ku d o.Gjethet e verdha kishin puthur tokën. Piklim dhe puthjetokësore dhe gjethore... Si ishte jeta dhe vetë natyra! Nukdëgjoj asnjë lëvizje dhe nuk kishte asnjë kalimtar rrugëspërveç meje. Shpejtova hapat e mi. Të ecësh në këtë orë tëvonë është e rrezikshme, sepse mund të hasësh ndonjënëpunës të shtetit dhe të të quajë si ndonjë emigrant padokumente dhe është shumë e vështirë më pas të sqaroheshdhe të komunikosh me ta.

Një shoqes sime i kishte ndodhur një gjë e tillë dhendjenji për afro tri javë në burg, derisa u vërtetua se ajoishte një shtetase gjermane.

Teksa po vijoja rrugën vërejta se te stoli, afër shtëpisësime, ishte u lu r një d jalosh i ri. U çud ita në çast. Ishtepikërisht ai d jalë, që e kisha quajtur donzhuani francez.


Në mëngjes me të pata një histori aspak të këndshme metë. Vendosa të bëja një veprim të të tejkaluar, siç shprehesha,për të mënjanuar fjalën, e cila më rëndonte, çmenduri .Ishte e thënë që kjo d itë në të përfunduar kishte për tëqenë e p ër t u m otivu ar si d ita e n jë vajze 16 vjeçarepërplotuar me veprime çmendurore. Solla në atë çast nëpërm en d je Lu d v igu n Men d ov a q ë kësa j h ere m edonzhuanin , siç mund ta kisha motivuar pa të drejtë të

mirësillesha. U ula pranë tij dhe s e kurseva përshëndetjen.Të them të drejtën m u dhimbs ai d jalë, që kishte pësuarnjë fat tragjik:

- Mirëmbrëma, kameradi im?- Përshëndetje, zonjushe? Pse jeni e vetmuar në këtë

orë të vonë?- Jo, nuk isha vetëm Isha e shoqëruar me dikë, ndaj

mos u bëni merak,- iu përgjigja dhe kundrova reagimin e tij.- Më vjen mirë!- Tani e kam radhën unë t ju pyes juve Çfarë po bëni

këtu i vetëm? Si duket jeni duke pritur dikë?- Më falni...Mos po më bëjnë veshët, apo ju jeni duke u

interesuar për mua? Sot në shkollë u sollët vërtet ashpër.Mund ta d i çfarë ju bëri të ndryshoni sjelljen tuaj kundrejtmeje?

- Ne kemi pikëtakime në ngjarjet tona të dhimbshme,por unë jam dhe ajo, që kërkoj falje dhe ndjesë për paraditen.Gjithashtu iu kërkoj ndjesë që, pikërisht sot, ishit ju të ciliti tregova karakterin tim të ftohtë gjerman, por kjo mënyrëtë sjelluri e ka shpjegimin nga jeta dhe ngjarjet e ndodhuranë të, të cilat më kanë bërë të jem e tillë. (Mora pak frymë,.Më dukej sikur u çlirova që i kisha rënë në qafë këtij djali).Vazhdova të flisja: Dhe ju thellë thellë në shpirt duhet tëjeni i tillë, pasi vimë nga një dramë në vende të ndryshme,

28 ANXHELA QIRUSHI

por me pasoja të ndryshme dhimbjeje. Unë ju përgëzoj, dukeshfrytëzuar rastin, sepse keni aftësinë ta përmbani veten dhekëtë dramë mos ta shfaqni dhe të mos shpreheni te të tjerët,duke treguar se dhe ju jeni i gëzuar, pavarësisht se çfarëdhimbje iu vlon përbrenda... Me vjen keq për ju, po aq sa mëvjen dhe për veten time për këto fatkeqësi, që përbashkohen.

- Mos u sh qeteso!- d h e, n d ërkaq m ë d h u roi n jëbuzëqeshje. Të them të drejtën shpresoj që gjithçka do tëshkojë m irë për ne të d y. Jam i sigu rtë që jeta nu k kagrumbulluar vetëm dhimbje për ne. Diku, në një shtresë tësaj, do të gjejmë një grimcë lumturie për të... Mjafton tëpërpiqemi ne ta kërkojmë dhe jo të presim të na i sjellin tëtjerët si dhuratë.

- Do të dëshiroja të d ija se çfarë i ka ndodhur familjessuaj, duke të ngacmuar plagën...

- Eh, familja ime ..Dikur dhe unë e kisha një të tillë.Është e vërtetë, por atë ma shkatërrruan vetë gjermanët.Babain tim e dogjën të gjallë në një prej reparteve të tyre,n d ërsa m am an ë t im e e v ran ë m e gjakftoh tësi m ë tëmadhe (këtu ndali pak dhe vështroi i pikëlluar Deborahun).Motrën time e përdhunuan përpara syve të mi, .ndërsa muamë lanë të jetoja, por realisht çdo frymëmarrje, çdo rrahje ezemrës sime thuajse nuk funksinon. Pjesërisht dhe unë jam ivdekur Kjo është një katastrofë e madhe për mua.

- Si arrin , si arrin të jetosh pa e përcjellë dhimbjentënde te të tjerët?

- Sipas teje mos duhet të marrë ndonjë pistoletë dhe t iavendos vetes?

- Nuk e kisha këtu fjalën, aspak Besomë për këtë.Thjesht, thjesht dua që të lutem, më mëso dhe mua, si mosjem kaq e ftohtë që të mos e shpreh kaq hapur dhimbjentime Si duhet të bëj që të jetoj ndryshe?


- N u k kam pse të të m ësoj asgjë Je ti ajo, që bënzgjedhjen në mënyrën e të të jetuarit.

Nuk d ija si të përgjigjesha. Në moment mora vendimtë largohesha.

- Më duhet të iki, pas vajti vonë dhe do të bëhen meraknë shtëpi... Por duhet t ju jap një këshillë: Kujdesuni përveten!

Këtë frazë këshillimore e thashë shpejt e shpejt, e nxiturs d i nga se

- Falem ind erit! Këtë këshillë është e mira që t iapërsëritni edhe vetes suaj, por mbetem me shpresën se nesërdo të rishihemi.

Më përshëndeti me një lëvizje dore. Kjo përshëndetjekërkonte të më thoshte se, ne do të ritakoheshim prapë. Ishtenjë një mirësjellje, që fliste shumë dhe një ndryshim i sjelljessime të mëngjesit.

Edhe unë e përshëndeta me të njëtën mënyrë. Dhe,sakaq, nxitova për në shtëpi.

30 ANXHELA QIRUSHI

Në kraharorin e dhimbjes së dytë

Mbërrita në shtëpi. Dritat ishin ndezur kudo. Një gjëe pazakontë për këtë shtëpi. Pashë doktorin dhe vëllain,teksa po qante. Nuk kuptova se çfarë kishte ndodhur, por,megjithatë, mendja më vajti te nëna Shkova drejt e nëkuzhinë për të pyetur zonjën Shvailden, se çfarë kishtendodhur. M u përgjigj vellai: - Deborah, mami pësoi njëkrizë tjetër nervore , - dhe u mbyt në lot

Shkova drejt tij, e përqafova dhe mundohesha t i jepjakurajë. Ishte një gjest ngushëllues i sadopaktë qetësues. Unëe d ija shumë mirë që, nëse nëna ime do të pësonte dhe njëtjetër krizë, rrezikohej të përfundonte në çmendinë.

E largova direkt këtë ide nga mendja ime. Nuk duhej tëndodhte kështu, të precipitonte gjendja e saj në këtë mënyrë.Ajo kishte qenë shumë e lidhur me bashkëshortin e saj, prababain tim. E d ija që vuante tmerrësisht dhe më e keqjaishte se vuante përbrenda, në shpirt. Shpirti i saj e d intesesi vuante... Kishte edhe hallin tonë... Ç do të bëheshim nepas saj, nëse ajo do të ikte?... Një pyetje për të tronditëse, qëi alarm onte nd jenjat d he, p avarësisht, se m u nd ohej tëmbante qëndrim konstant, ne e nd ienim që s mundej tëduronte dhimbjen e madhe, e cila e kishte pushtuar gjithçkatë saj....Thjesht nuk duhej të ndodhte kjo. E lashë vëllainvetëm një moment dhe vrapova drejt dhomës, ku ndodhejmamaja ime. Nuk më lejuan të hyja. U detyrova të prisjajashtë. Më dukej sikur gjaku, në ato momente, më kishtengrirë i tëri. Zemra më dukej, sikur kishte pushuar dhe nukrrihte më. Fytyra më ishte zbehur. Më pushtonte trurin


pyetja: Po sikur të më pësojë gjë mamaja? . Trupi dhe duartmë ishin bërë akull të ftohta. Pas një ore, doktori doli ngadhoma dhe fjalët e tij do t i mbaj mend për shumë kohë,sepse ishin shkatërruese për mua dhe vëllain tim:

- Zonja Zehteinen d u het të shtrohet m enjëherë nëspitalin psikiatrik, perndryshe Më vjen keq!...

Ne ato momente nuk d ija si të veproja. Qëndroja nëkëmbë dhe isha ngrirë e tëra.Vëllai u largua me vrap dhe umbyll në dhomën e tij. Zonja Shvailden i shkoi nga prapa.Doktori u largua dhe m u desh të rrija në vetmi dhimbsepër disa minuta, derisa Zonja Shvailden të kthehej. Fillovatë mendoja një jetë të pakuptimtë, pa prindër, pa dashuri,pa përkrahje A mund të quhej kjo jetë, të cilën të gjithë edëshirojnë? Kurrsesi jo, iu përgjigja vetes e inatosur dhe menjë shpërthim të vrullshëm dhimbës. E ndieja veten se ishaafër kufirit të vdekjes. Nëna ime nuk do të më njihte më,kur t i shkoja pranë. Pse kam lindur, kur jam e destinuar tëvu aj kaq shu m ë?! Pse? N jë p yetje, ap o m ori p yetjeshtronditse. Do të ishte më mirë të vdisja, sepse një jetë e tillëtë sjell vetëm dhimbje dhe brenga. Mora një jastëk, e vendosaafër gojës dhe fillova të ulërija emrin tim. Mendoja se kështudo të më largohej disi dhimbja, por qe e kotë. Më dukej sikur,kudo që më prekje, nd ieja dhimbje. Edhe kur flisja nd iejadhimbje, edhe kur qaja, nd ieja dhimbje. Çdo veprim dheçdo prekje më shkaktonte dhimbje.

- Micheli u shtri. U qetësua pak. Bën mirë dhe ti tështrihesh e të pish një çaj të ngrohtë, zemra ime. Gjithçkado të shkojë mirë, - më dha kurajë dhe më mori në krahët esaj zonja Shvailden... Pastaj më shtrëngoi fort të më çlirontenga dhimbjet. Në krahët e saj fillova të qaj edhe me shumëdhe ndieja sesi po mbytesha në lot.

- Nëna jote është ende gjallë. Nuk ke pse të shqetësohesh

32 ANXHELA QIRUSHI

kaq shumëDonte të thoshte dhe shumë fjalë të tjera, por unë e

ndalova:- Jooo , nuk është e gjallë. Ajo tashmë po vdes. Nuk po e

shikon. Ajo s do më njohë edhe mua, vajzën e saj, ty, apoMichelin Ajo s do ta njohë më veten e saj. Do të jem një epanjohur për të. Më mirë të kishte vdekur , më mirë..., se nëkëtë gjendje alarmuese për të, - dhe lotët më rridhnin pa pushim.

- Mendoj se për ty është më mirë të shtrihesh. Ti nukpo kupton ato, që po thua, flet përçart Qetësohu, e voglaime , qetësohu!...

- Dua të iki d iku larg ..larggg . Nuk dua të qëndrojmë këtu, në këtë vend, që më ka sjellë dhe po më sjell kaqtortura në jetën time. Dhe njoh personin e duhur për të mëndihmuar.

- Deborah, po thua gjëra të pakuptimta... Këtu ke nënëntënde, vëllain tënd, mua dhe ., diku, aty jashtë, është babai yt.

- Nuk më intereson më për asnjë dhe për asgjë. Vetëmdhimbje kam njohur, qëkur kam dhuruar frymëmarrjen e parë.Gjermania, ky vend, kjo politikë, ky shtet, kjo jetë, të gjithakëto ma shpifin! Ku është rinia ime? Kuu??... Ajo nuk ekziston.Gjermanët luajnë me të njësoj, siç luajnë të burgosurit me letra,për të kaluar kohën e tyre në kampet e përqëndrimit. Do tëfilloj jetën time diku larg, ku nuk ka luftë, por ka jetë, - dhevendosa ta ndaloja bisedën time. Isha shmangur nga sëmundjae nënës sime, e cila mund të ishte, në ato momente, nëpragvdekje. Isha e sigurtë që s do më kuptonte dot më Asvetë nuk po kuptoja ato fraza, që nxirrja nga goja, por, gjithsesi,përsëri nuk thosha që jam gabim... Para se të shkoja në dhomëntime, ndalova hapat tek ajo e vëllait dhe i dhurova një puthje.M u duk, sikur po i thosha: Lamtumirë! Dëshiroja të merrjapak ajër. Ndieja, sikur po më merrej fryma. Kisha nevojë për


një pije. Mora xhupin nga karrigia dhe u largova, pa pyeturaskënd. Ecja, ecja dhe vetëm ecja, s e dija për ku? Nuk dija tëkisha një destinim qëndrimi në mendjen time. Mjaftonte përmua vetëm të ecja dhe të mos ndalesha, për asnjë moment tëvetëm. U futa në një dyqan që qe hapur, në atë kohë të vonëdhe bleva një birrë të vogël. Pagova paratë, pa i dhënë llogariasnjërit. Në këtë orë, në rrugë kishte vetëm pijanecë dhepastruese të rrugës. Më kaloi afër një pijanec, i cili qelbej erëPak më tutje, në mënyrë të pavetëdijshme, hoqi pantallonatdhe urionoi. I neveritshëm ky njeri Vazhdova rrugën time,derisa gjeta nje stol, diku më tutje. Hapa birrën dhe fillova tapija. Njëkohësisht fillova dhe të mendoja. Çfarë do të ndodhtetani me jetën time? Çfarë?... Cili fund më priste mua?... A do tagjeja vrasësin e tim ati, i cili po më vriste në mënyrë torturuesedhe mamanë time? Çfarë do të ndodhte me mamanë dhevëllain tim? A do t i mbijetonin ata luftës më të egër, që do tënjohin ndonjëherë qeniet njerëzore? Nëse vendos të largohemprej këtej, nga rrethanat e krijuara, ku do të shkoj dhe a do tegjej përkrahje, dashuri dhe respekt atje, ku do të shkoj? Pyetje,që më torturonin. Pyetje dhe asnjë përgjigje Çdo copëz e imjapo shkatërrohej, thërrmohej dhe e gjithë dhimbja pasqyrohejte mua dhe te zemra ime. Fundi ishte i tmerrshëm dhe tragjikdhe po më afrohej. E ndieja. Ashtu siç ishte dhe ai i familjessime. Kjo Gjermani e mallkuar më mori gjërat, që doja mëshumë në jetë: Nënën dhe babain tim. Babai nuk jeton më,ndërsa dhe nëna është, si një e vdekur e ardhur me lejë për tëqëndruar disa ditë dhe do të largohet sërish Mora shishen ebirrës dhe e përplasa fort diku andej. Copat e saj u përhapënkudo.

Do të bëja mirë të kthehesha në shtëpi U gabova.Ajo nuk ishte shtëpi, por një vend , ku jetonin njerëzit evuajtur dhe të vdekur Hapa derën e shtëpisë. Vëllai

34 ANXHELA QIRUSHI

im kishte zbritur poshtë në kuzhinë dhe po pinte një filxhançaj, për t u qetësuar nga ndodhia. Po mundohej të qetësohej,por qe e pamundur për të. Vazhdimisht ai qante dhe vetëmqante. Ishte vërtet shumë i lidhur me të ëmën. Nuk e shikojadot ashtu . Më dhimbsej. Iu afrova dhe i zgjata çokollatën,që kisha blerë tek ai dyqani i vogël, meqënëse shitësja nukkishte para të holla të më kthente.

I thashë vëllait tim: Merre dhe shko fli!- Faleminderit për çokollatën, por nuk më zë gjumi.- Mos u mërzit, vëllaçko, gjithçka do të shkoj mirë.

Besomë. Këtë ta thotë motra. Unë jam pranë teje, tani dhegjithmonë Shko të flesh tani, vogëlush. Mos harro kurrëqë të dua shumë

- Dhe unë të dua shumë.Në atë çast u përqafuam dhe u puthëm fort. Ishte një

përqafim dhe një puthje e domosdoshme, që tregonte se nes do të ndaheshim kurrë edhe në rastet më të rënda të jetës!

Vëllai më shikoi drejt e në sy dhe më tha: Po shkoj.Faleminderit dhe një herë për çokollatën!

- Nuk ke, pse më falënderon. Të uroj të bësh një gjumëtë qetë. Sa për mamin, të premtoj se do të bëhet mirë. Do tëbëhet vërtet mirë

* * *Pa dyshim duhet të fitoja ndonjë çmim për gënjeshtaren

më të tmerrshme. E dija shumë mirë që mamaja jonë, tashmë,kishte arritu r në fundin e saj dhe se ky fund ishte tepërtragjik. Më mirë një vdekje e pastër dhe e qetë, sesa njëtorturë e tillë mendore. Kjo është e padurueshme.

Ngjita shkallët dhe shkova në d homën time Nukkish a m ë fu qi p ër asgjë. U sh tr iva d h e sh p resoja , sigjithmonë, për një të nesërme më të mirë.


* * *Për fat të mirë bëra një gjumë të qetë, pavarësisht nga

ato, që kishin ndodhur në mbrëmjen e djeshme.Zbrita poshtë dhe pyeta menjëhere për gjendjen e nënës

sime. Zonja Shvailden më tha që, në një nga këto ditët, ajodo shtrohej, patjetër, në spitalin psikiatrik dhe ne duhet tëgjenim një mënyrë për t ia treguar vëllait, duke ia zvogëluar,sadopak, dhimbjen. Sot më duhej të shkoja dhe nga klinikae doktor Bernardit, doktori, që vizitoi dje nënën time. Duhettë shkoja aty dhe ta pyesja edhe më shumë, se çfarë do tëndodhte me nënën time. U bëra gati dhe, si çdo ditë, u nisapër në shkollë. Binte një shi i furrishëm dhe ndjeva se ishalaguar, pothuajse, e tëra. Nuk shkoja dot me ndonjë autobustë vogël, sepse ata kushtonin goxha dhe unë tani nuk duhettë bëja shumë shpenzime, duke marrë parasysh dhe gjendjene vështirë, të cilën po kalonte familja ime . U futa në klasë.Zura një bankë, në fund fare. Para meje ndodheshin një grupvajzash, që bised onin për çunat, të cilët ato pëlqenin.Mendova se koha nuk ishte aspak e përshtatshme për tëbiseduar të tilla gjëra. Ne duhe të fillonim të vendosnim seçfarë do të bëhej me jetët tona. Gjermania po vinte drejtfundit. Kjo ishte ajo, që parandjeja dhe jo atë, të cilwn thoshteshteti ynë se, fitorja e kësaj lufte do të ishte, pa diskutim, nëd uart tona! Vend osa ta lija mësimin e sotëm. Nuk mëpëlqente të qëndroja më aty, duke dëgjuar pallavrat e këtyremësuesve, të cilët ndryshe une i quaja kllounë politikëqë, si e si mundoheshin t u hidhnin d ritë veprimeve tënazistëve, duke i përkrahur ato në mënyrë ekstremiste. Morarru gën për të vizituar klinikën psikiatrike, ku nd od hejdoktor Bernard i. Kjo godinë ishte e rrethur me hekura të

36 ANXHELA QIRUSHI

larta, nga të gjitha anët... Pak më tutje saj ishte një kishëz evogël, ku , me sa kisha dëgjuar, gjatë të d ielave njerëzit, tëcilët ishin të sëmurë shkonin dhe kalonin d isa orë të miraaty. Ata rrinin dhe dëgjonin luajtjen në piano të një zotërie,që me këtë mënyrë fitonte bukën e gojës.

Jashtë, në oborr të godinës, shikoje gjithë ata njerëz tëveshur me të bardha dhe disa të tjerë, që flisnin me veten etyre. Më ngeli një skenë e dhimbshme në mendje. Një vajzë ere, me një bukuri të rrallë, ishte shtruar në këtë spital. E ëmaerdhi për ta takuar dhe kjo bërtiste dhe ulëriste, duke e shtyrëatë dhe, madje, i shkaktoi dhe një gërvishtje të lehtë në fytyrë.Kjo situatë zgjati derisa mjekët erdhën dhe larguan vajzën.Nëna e shkretë ngeli aty vetëm, duke qarë, bërtitur dhe dukemallkuar luftën. Kisha frikë se mos e njëjta gjë do të ndodhtedhe me nënën time, kur të vija dhe ta vizitoja këtu

Hyra brenda dhe kërkova, pa humbur kohë, doktorBernardin. Ai nuk ndodhej aty. Më thanë që kthehej pas njëore. Mendova se gjatë kësaj ore do të ishte mirë të shkojatek ai bari i vogël, ku takova mikun e babait tim dhe tëbisedoja pak më shtruar me të. Mora çantën, vesha xhupind he p ërshend eta m jekët, d u ke lënë p orosi që të m ëlajmëronin, kur të kthehej doktori.


Rrëfimi i prekshëm i zotit Holman

Shiu nuk po pushonte. Bëhej gjithmonë e më shumë idëndur. Megjithatë, ai nuk i pengonte aspak njerëzit për tëdalë dhe për të shijuar jetën e tyre. Pas një jave ishinKrishtlind jet, të cilat unë nuk e d ija, se ku do t i kaloja dheme kë do t i kaloja. S kisha asnjë ide, e sidomos tashmë qën ën a ish te n ë g jen d je të p ërkeq ësu a r . N jë sh ofer ipakujdesshëm më bëri qull. Ishte një tullac dhe bënte pjesënë nëpunësit e lartë të shtetit. E mallkova, sa për të shfryrëdufin, por qe e kotë. Indiferentizmi i tij ishte në shkallën mëtë lartë dhe asqë donte t ia d inte fare se më kishte lagur keq.Asqë mund ta merrte me mend se unë mund të rrezikoheshatë merrja ndonjë të ftohtë. Ç njerëz! Hapa derën e barit dhe,për fatin tim të mirë, aty brenda gjeta zotin Ludving. Ishteulur i vetëm në një tavolinë që sa hyje të binte drejt e në sy.Iu ula pranë dhe i propozova të uleshim diku tjetër.

- Mirëdita, kameradi im. E mërzitshme d ita e sotme.Shiu nuk pushon më, ndërsa njerëzit bredhin sa lart e poshtënëpër rrugët e Osnabrukut. Në pamje të parë, zoti Ludving,të duken të pashpresë, por, në të vërtetë, nuk janë dhe aq

- Deborah, pershëndetje. Më vjen mirë që sot je përsërikëtu me mua. Ne të dy kemi shumë për të diskutuar, por, sifillim, më thuaj si është zonja Zehteinen?

- Nuk e morët vesh?- Çfarë duhet të dija, por që nuk e di?- Mam aja im e d o të sh trohet këtë javë në sp italin

psikiatrik... Dje, në darkë, ajo pati një krizë nervore, e cilaishte vendimtare për jetën e saj

38 ANXHELA QIRUSHI

Pasi mbarova së thëni këto fjalë, unë ula kokën. Nukdoja që ai të më shikonte sytë me lot. Do të kujtonte sikurisha e dobët

- Nuk ke pse e u l kokën, Deborah. Të qash nuk ështëdobësi, përkundrazi, kjo tregon që ti ke një shpirt dhe botëtë madhe. Kamerieri po qëndronte në këmbë dhe po pristene të porositnim.

- Unë dua një gotë me verë të bardhë franceze, ndërsapër zonjushen një çokollatë të ngrohtë..., - porositi zotiHolman.

- Pse nuk më pyetët dhe mua për pijen?- iu drejtovazotit Holman.

- E ke tepruar goxha me pijet dhe nuk është mirë kjopër moshën tënde. Duhet të kuptosh se të dëmtohen organete tua, jo fort të formuara. Një çokollatë e ngrohtë është pijae duhur për ty, duke qenë se je dhe e lagur. Urdhëro merrepallton time dhe hidhe krahëve.

- Faleminderit, - i thashë, duke e parë me një vështrimdashamirës. Më dukej, sikur, në atë çast të bukur, kishapërballë babain tim. Ai kujdesej për mua, njësoj sikur unëtë isha vajza e tij. Vendosa ta pyesja:

- Ju keni fëmijë?- Kam patur- Ç doni të thoni me këtë përgjigje?- Dikur dhe unë kam pasur një vajzë, e cila tani besoj se

duhet të jetë sa mosha jote, por, që kur lind i, nuk e kamparë më. Kur pyeta se ku ndodhej ajo , më thanë se e kishinbirësuar. U ndjeva tmerrësisht keq dhe i vetmuar. Gruajaime kishte vdekur nga leucemia, para shume kohësh në njëspital të Zvicrës. Ne ishim duke bërë një udhëtim së bashku.Kur ndodheshim në Zvicër, një mbasdite, unë vendosja tëd ilja dhe të qëndroja, për pak kohë, vetëm. Isha duke pirë


një calvados , kur zonja e hotelit më lajmëroi në telefond he më urd hëroi të shkoja menjëherë aty. Diçka kishtendodhur.Gruaja ime ishte duke vjellur gjak. I ndieja pulsin,teksa i lëvizte, si i çm end u r. U nd od ha p ërp ara n jë tëpapriture të madhe. Nuk dija ç të bëja. Nuk dija si të veproja.Mendoja se vdekja më kishte përqafuar. Nuk e imagjinojad ot jetën i vetëm pas gruas d he pa vajzën time, e cila,kushedi përveç Zotit, se ku ndodhej tani. Fola me mjekunqë kishte ardhur aty dhe më tha se gruaja ime kishte kohëqë ishte e sëmure dhe shenjat i ishin shfaqur deri diku, por,nga një pakujdesi e saj, ngjarjet perfunduan në këtë pikë.Ajo nuk më kishte thënë kurrë asgjë për shëndetin e saj.

Pasi mbarova bisedën me mjekun, u fu ta te dhoma esaj. I bëra banjo dhe i fshiva gjakun, që i kishte ngelur nëfytyrë. I ndërrova rrobat dhe nuk lija asnjë njeri të hyntebrenda në dhomë. Doja të qëndroja dhe, për d isa orë tëfundit, i vetëm me të. Vetëm qaja dhe e përqafoja, sepsefjalët ishin shumë të vështira për të dalë në ato momente.Ajo ishte dobësuar shumë dhe fytyra i ishte zbehur mjaft.Villte e villte vazhd imisht, pa pushim. Po afronte ora elargimit nga jeta E ndieja. Shkova në farmacinë më të afërt,për t i marrë një qetësues ta ndihmonte, sadopak, të shtrihejdhe të bënte qoftë edhe për d isa minuta një sy gjumë, porqe e vështirë për të. Na d isa moment, kur ajo ndodhej pakmë mirë pyeste për mua dhe më shtrëngonte dorën fort.Çuditesha se ku e gjente gjithë atë fuqi për të më shtrënguardorën në atë mënyrë... Ajo rënkonte dhe po vuante kaqshumë, saqë nuk mund ta shikoja dot më. E zonja e hotelitmendonte vetëm për interesin e vet. Na urdhëroi ta linimdhomën, të cilën kishim rezervuar dhe të largoheshim, sepsegjithë kjo gjendje kishte shkaktuar panik te njerëzit e tjerë tëhotelit. Si p ërfu nd im , kjo zonjë m e m end im et e saj të

40 ANXHELA QIRUSHI

paskrupullta na dëboi. Thua se ne ishim ndonjë leckurinë,që mund të flakej, si e papërdorshme më. Nga njëra anë natundonte gendja e ndërlikuar pragvekje dhe nga ana tjetërn jë g jest an t ih u m an i n jë p ërg jegjëse h oteli tëpapërgjegjëshme! Si fillim nuk dinim ku të shkonim dhe tëstrehoheshim për pak kohë. Në Gjermani ishte e pamundurtë ktheheshim. Atëherë vendosa ta shtroja gruan time në njëspital të Zvicrës me shpresën e mirë, se do të përmirësohej.

Por fatalja të troket... N jë mesnatë të errët e me shid ikush nga d iku më lajmëroi për d ikë ... për gruan time,e cila tashmë nuk merrte më frymë. Çdo qelizë e saj kishtepushuar së kryeri funksionet jetësore! Vrapova drejt e tedhoma, ku ishte shtruar ajo dhe e përqafova dhe e puthame një mall të zjarrtë. Fjalët e fund it, që i thashë ishin:Lamtumirë, e dashura ime! Lamtumirë, do të shihemi së

shpejti... Nuk ke pse të mërzitesh .Dhe kështu pra, u ktheva i vetëm në Gjermani. Pasi

erdha këtu më lajmëruan se duhet të shkoja patjetër nëkampin e përqëndrimit, në perëndim. Si asnjë tjetër isha kaqi lumtur që do të shkoja me shpresën e vetme se do të vdisja.Kush ishte ai, që e donte këtë gjë atëherë? Të gjithëve u hyntedata nga këto kampet e mallkuara, ndërsa unë do të shkojame shpresën se, shumë shpejt, do te bashkohesha sërish megruan time edhe pse vajzën time kisha një jetë të terë pa eparë. Një 16 vjeçare të plotë, që nuk e kisha njohur asnjëherë.Kjo më bënte të vuaja, por dhe humbja e gruas sime, mëbënte të vuaja edhe me shumë. Unë shkruaja shumë. Çdongjarje të jetës sime e hidhja në copa të bardha dhe atëherëshkruaja shumë poezi e vjersha. Mendoja se një d itë do tëbëhesha një shkrimtar me emër e me famë. Kjo ishte ëndrraime për sa kohë që jetoja. Mora p jesë d he në grup in eshkrimtarëve, por paga, që merrnim linte për të dëshiruar.


Fitonim shumë pak. Ato para, të cilat fitoja më dilnin vetëmpër të pirë ndonjë pije mbrëmjeve në ndonjë lokal, që rrintehapur deri vonë, me qëllim të haja ndonjë suxhuk. Vetëmpër kaq më m jaftonin. Në kohën, ku r vd iq gruaja ime,endesha lokaleve të ndryshme dhe i harxhoja të gjitha paratënë to. U tjetërsova, u bëra një tjetër njeri, që nuk kishte asnjëlidhje me atë që isha. Jeta dhe vuatjet më bënë të tillë. Nëgrupin e shkrimtarëve u njoha dhe me babain tënd dhe ubëmë miq të mirë. I qëndruam pranë njëri - tjetrit dhe embështetnim gjithmonë njëri tjetrin. Isha unë ai, që duhettë vd iste dhe jo yt at. Ndoshta jeta ka rezervuar për muandonjë surprizë ose ndonjë mision të fundit për të kryerdhe, më pas, të largohem i qetë e pa brenga.

Kishte rrëfyer gjatë. Ishte zbrazur. Unë, gjatë gjithëkohës, dëgjoja me vëmëndje të madhe, pa ia shqitur sytë,për asnjë cast. Ndieja dhimbjet e tij të mëdha.

Pas p ërfu nd im it të këtij rrëfim i që, p ër m u a ish tebefasues, rrëmbeu gotën e verës dhe e ktheu përnjëherësh.Unë nuk d ija çfarë t i thosha. Isha shokuar nga gjithë kjohistori. Më ngjante si një trillim i gatuar nga mendja e tij.Sa i fortë është njeriu për të duruar gjithë dhimbjet dhevuajtet e botës mbi kurriz! Ndodhi të ndryshme, shpesh,nuk është se nuk i kuptojmë, por s duam t i besojmë. Sa evështirë dhe mizore është jeta dhe për ta përballuar atë duhettë kesh një aryse të fortë, një bark të shëndetshëm dhe njëfamilje që të të mbështësë në çdo vend të jetës. Sot nuk tëshërbente aspak për të qenë një njeri i qetë, inteligjent dhe idashur. Sot duhet të kesh karakteristika të kundërta ngakëto për të jetuar pa vuatje dhe për t i pasur këto cilësi tëtjera, duhet të ishe i pafytyrë, servil dhe i nënshtruar. Jo tëgjithë arrinin të bëheshin të tillë dhe ky burrë, që unë kishapërballë, kishte arritur t i bënte ballë jetës, pa i pasur fare

42 ANXHELA QIRUSHI

këto cilësi poshtëruese. Po filloja ta simpatizoja së tepërmi.Më shumë se ç duhej. E dëgjoja me vëmendje, kur ai flistedhe më tregonte për ngjarjet e pranishme në jetën e tij.Shpresoja vërtet dhe kisha shumë besim te ky njeri. Ai merrëfeu gjithë jetën e tij, atëherë dhe unë duhet t i tregoja diçkapër timen.

- Çfarë jete!!Ishte kjo fraza, që doli në atë moment nga goja ime.Më pas vijova:- Dhe unë nuk kam pasur një jetë të lumtur. Gjithmonë

kam qenë e rrethuar nga vuatjet, dhimbjet, mëshirimet eshumta. Dhe, pikërisht, këto ishin ato, që urreja më tepër.Më vinte inat, kur dikush ndjente mëshirë për mua. Fundjakjo ishte jeta ime dhe nuk ka asgjë për të më ardhur turp,apo për të nd jerë grimca mëshire. Edhe pse jeta më kishtelënduar, më kishte gjuajtur mijëra herë, më kishte përplasurgjithë ato ngjarje në fytyrë, unë kurrë nuk ecja me kokënulur. Asnjëherë! Isha në moshën 9 vjeçare, kur babai im ulargua padrejtësisht nga jeta. Ia morën jetën Ato ishin çastemjaft të vështira për mua dhe për familjen time. Akoma nukarrinin ta besonim këtë gjë. Më dukej sikur im atë kishteshkuar d iku në shërbim të luftës dhe ndieja, sikur do tëkthehej pas d isa d itësh dhe do të ishte përsëri afër meje,duke bërë ndonjë nga lojërat tona të shumta. Ajo, që e ndjeumë tepër dhimbjen e humbjes së babait tim, ishte nëna ime.Ish te e n jë jta n d jesi q ë n d jetë d h e ju , ku r h u m betbashkëshorten tuaj. Dukej sikur dhimbja s kishte fund përfamiljen Zehnteinen, për familjen tonë. Gjithçka po venitejdhe shkonte d rejt fund it Në familjen tonë nuk shikojeasnjë buzëqeshje, përveçse ndonjë buzëqeshje të hollë nëfytyrën e vëllait tim, që ishte ende i vogël dhe nuk e kuptontemirë situatën. Që nga koha e largimit të tim eti, nëna nuk


ndihej dhe fort mirë. Ajo sillej në mënyrë të çuditshme dheshpesh frikësohesha shumë nga gjestet dhe fjalët, që ajothoshte. Më dukej sikur nuk i përkiste këtij p laneti, kësajbote, por siku r vinte nga një epokë krejtësisht tjetër, epanjohur dhe e zymtë për mua. Mundohesha ta kuptoja,por isha ende një 9 vjeçare, një fëmijë që, shpesh nga fjalët ep rind ërve apo gjestet e tyre, nd ihem i si të pastrehë .Rritesha unë dhe njëkohësisht rritej dhe urrejtja, që ndiejapër njeriun, i cili shkatërroi familjen time, që vrau babaintim. Ndërsa nga ana tjetër gjendja shëndetësore e nënës simeu vështiresua mjaft. Ajo qante dhe mbyllej në dhomën e saj.Kalonte shpesh herë faza d epresioni. Pothuajse e kishandërprere komunikimin me të. Kishte ditë që as nuk e shihjafare dhe nuk e vizitoja në dhomën e saj. Sot jam 16 vjeç dheja, ku jam pa rini, pa lumturi dhe pa familje. Po shikoj, sesiajo po më shkatërrohet d ita - d itës dhe ato, që ngelen janëvetëm disa grimca mikroskopike, të cilat mundohem t imbaj në grushtat e mi, por ato janë kaq të imta dhe të lehta,saqë rrëshqasin butësisht dhe bien në tokë të pashpresa dhetë pajeta. Jam një adoleshente pa jetë, pa ëndrra, pa qëllime,p a asgjë d h e p ër m ë tep ër m e n jë jetë bosh e d h e tëpakuptimtë. Synimi, për të cilin jetoj, është të gjej vrasësin ebabait tim dhe, më pas të ndodhi çfarë të dojë me jetën time.Kaq ,- dhe porosita një gotë të vogël me calvados, pasiçokollata e ngrohtë s më hynte më në punë.

E mora gotën dhe e ktheva pa llogaritur dhe pyeturasnjë. I hodha një vështrim orës së varur te muri i lokalit.Po shkonte 13.00.

44 ANXHELA QIRUSHI

Doktor Bernardi dhe lajmi ogurzi

D oktor Bernard i do të ishte kthyer. E përshëndetazotin Holman, duke i premtuar se do ta rishikoja prapë. Aiishte personi i vetëm, ku arrija të flisja plotësisht e lirshme.Më dukej se ai më kuptonte mjaft mirë. Thua se isha krijesae tij. Sa qesharake që po bëhem me mend imet, që kam!Çdokush mund të na kuptojë, nëse vërtet përpiqet për këtë.I largova këto mendime shpejt e shpejt dhe i rrasa diku, nënjë cep të mendjes sime për të heshtur. Tani ishte koha, kurduhet të interesohesha pak për gjendjen e nënës sime dhetë bëja pyetje të sakta dhe mos të tregoja se isha thjesht një16 vjeçare. Nuk doja për asgjë në botë të krijoja këtë mendim.Doktor Bernardi më priti mjaft mirë në zyrën e tij.

- Më vjen mirë që jeni këtu , - tha ai. - Më thoni çfarëdoni t ju sjell për të pirë?

Ishte vërtet shumë i sjellshëm. Në të vërtetë ajo, që dojatë pija ishte një verë e fortë burgonjeze, por nuk duhej aspaktë bija në sy për keq te ky zotëri. Porosita ujë.

- Jam këtu, sepse dua të më tregoni gjithçka mbi gjendjene mamasë sime.

- PatjetërN ë a të m om en t v jen u ji, që k ish a p orositu r d h e

falënderova shërbyesen.- Atëherë vazhdojmë. Jam e gatshme të dëgjoj çdo gjë.- Mamasë suaj iu shfaq kjo sëmundje, p ikërisht, pas

vdekjes së bashkëshortit të saj.- Ajo ka qenë një grua e vuajtur dhe jeta nuk e ka lënë

për asnjë moment të çonte kokën, të shikonte rrezatimin e


diellit e më pas të buzëqeshte sadopak. I vetmi çast i lumturi saj ka qenë lind ja e vëllait tim , m eqënëse gjatë kësajshtatzanie ajo kishte probleme të shumta dhe frikohej tëhu m biste foshnjën, që ajo m bante në bark. Gjithm onëmendonte se çelësi i lumturisë së saj ka qenë lindja e një djalidhe, kur vëllai im, falë Zotit, lindi shëndoshë e mirë, ajo ugëzua mjaft. Pashë për herë të parë fytyrën e saj të mbushurme buzëqeshje e lumturi dhe pse ato ishin të copëtuara, nukbinin shumë në sy... ,- përfundova unë së thëni.

- Kam pasur rastin, zonjushë, të bisedoja me mamanëtuaj dhe vërtet kam kuptuar se ka qenë një zonjë e vërtetë,por rrethanat e jetës po e bëjnë atë të përfundojë në njëgodinë të tillë

- Po, po përfundon në një godinë të tillë, - përsërita unëdhe ktheva bidonin e shishes me ujë. Ndjeva d içka të mëngelte në grykë.

- Urdhëroni, ja ku po ju tregoj analizat e nënës suaj. Mëvjen keq, por duhet ta shtrojmë menjëherë këtu.

Po e dëgjoja shumë herë frazën më vjen keq , mëvjen keq . Sot nga ky doktor nuk po ndihesha aspak mirë.Fundja kjo ishte puna e tij dhe nuk kishte pse t i vinte keq.Asaj, të cilës duhet t i vinte keq isha unë, sepse dhimbja dhetrishtimi do të zbarkonin, si të çmendura mbi mua.

- Kur do shtrohet mamaja ime në këtë spital?- Pas dy ditesh, ajo do të gjendet këtu, - u nis të rithoshte

përsëri më vjen keq , por mua më kishte ardhur në majëtë hundës dhe fola sa për të penguar këtë grup fjalësh tëneveritshme.

- Dhe a do të kurohet ndonjëherë, apo do t i duhet tëkalojë gjithë jetën e saj e mbyllur në këtë godinë gjigandeme mure të lartë, me porta të hekurta, me dru të gjatë, qëqëndrojnë aty jashtë, si rojë

46 ANXHELA QIRUSHI

- Këtë nuk e d i as unë. Gjithçka varet nga ecuria eshëndetit të nënës suaj. Më vjen keq.

Ai sapo përsëriti fjalën , të cilës unë i d ruhesha aqshumë, fjalën , që nuk doja ta dëgjoja më asnjëhere, pornuk kisha ç të bëja, derisa shëndeti i nënës sime kishte arriturnë këtë pikë, sa të ishte i varur nga të tjerë, atëherë me zëd u het të p ranoja çd o gjë, që thoshnin njerëzit, të cilëtkujdeseshin për të. Të mërkurën banesa e re e nënës simedo të ishte kjo! E ardhmja e gjatë dhe pa kthim.

Përshëndeta doktorin dhe u largova, duke parë meimtësi çdo pjesë të kësaj godine. Tani duhet të filloja tëmendoja seriozisht për të ardhmen time. Duhet të dominojambi këdo dhe çdo gjë. E vetme, por jo e pafuqishme! E vetmedhe e guximshme! Më priste një jetë e gjatë, e lodhshme eme vështirësi të pafundme. Por me vëllain tim dhe zonjënShvailden çfarë do të ndodhte?! Si do të përfundonin ata.Diku r i kisha p rem tu ar vëllait tim , se d o t i qënd rojagjithmonë pranë. Nuk dua ta përfytyroj dhimbjen, lotët, tëcilët më duket se me pushtojnë që tani, kur do të ndahemme d y njerëzit e vetëm , të cilët m ë kanë ngelu r. ZonjaShvailden më ka rritur mua dhe babain tim. Nuk ma bënzemra të ndahem prej saj, por në këtë Gjermani të mbaruare pa të ardhme e pa rini, nuk mundem të jetoj më. Thjeshtnuk mundem. Duke ecur rrugës ndjeva lotët, që më rridhnin,pa kuptuar, nga sytë. Për fat të mirë nuk kishte shume njerëzrrugëve, sepse, përndryshe, do të më kujtonin të çmendurdhe fundja mua kjo s do me interesonte shumë. Ku d inë gjëata për jetën time, për dhimbjet, që më dhuron ajo çdo orë,çdo minutë e çdo çast?...Ku dinë gjë ata për rininë, të cilënunë s e kam; për buzëqeshjen dhe lumturinë, që s e kamprovuar kurrë; për të ardhmen e paditur, e cila më pret,për ndarjen nga dy njerëzit e vetëm, që më kanë ngelur në


rruzullin tokësor? Ku dinë gjë ata... Çfarë dinë ata? Ata nukdinë të nd jejnë. Nuk d inë asgjë... Po vëreja që gjendja imepo rëndohej mjaft. Në shtëpi nuk më vihej. E çfarë të bëjaaty? Të përqafoja dhimbjen, apo të shikoja njerëzit, që duamë shumë, sesi vuajnë?... Çfarë? Më duhet të iki sa më parënga ky vend... Më duhet të iki...

Sa me shpejt që të jetë e mundur.

* * * Nuk mundesha të vazhdoja dot më. Vendosa t i bëja

një vizitë Sebastienit. Vajta dy ditë pa e parë. Më dukej sikurai ishte shoku i vetëm, që kisha, sepse unë nuk para quajashumë të tillë. Kontrollova në xhepin e palltos dhe gjeta dikunjë fletë të vogël, të zhubrosur dhe të palosur keq. Atydalloheshin d isa numra. Ishte numri i telefonit të tij. Nukdija ç të bëja. T i telefonoja, apo jo?! Isha në d ilemë...Dhenëse i telefonoja, çfarë do t i thosha? Po sikur ta merrja dhet ia mbyllja telefonin? Boll! Unë nuk jam më një kalama përlojëra të tilla. Nuk ka asgjë të keqe të telefonoja një mik dhetë kaloj pak kohë me të, duke i treguar diçka, mbi ngjarjet emia, me shpresën se ai mund të na ndihmojë. Çdokujt indodh kjo. Ndalova hapat te një kabinë e vjetër telefonike.Më duhet të prisja radhën për rreth gjysmë ore. Ishin njerëztë tjerë para meje. Dëgjoja, teksa thoshin: - Dhe pak kohë nandajnë nga lufta dhe vetëm shumë pak kohë.

Ika pak më tu tje. Nuk mund të vazhdoja t i dëgjoja më.Dukej sikur ridëgjoja fjalët e mia. Sa më shpesh i përsërisjakëto, më dukej sikur i dëgjoja kudo edhe pse, ndoshta në tëvërtetë, njerëzit flisnin për gjëra krejt ndryshe nga unë. Mënë fund dhe një vajzë e vogël, e cila, kushedi me kë fliste nëtelefon, e uli dorezën e telefonit me shumë inat. S dihej çfarëlajmi të hidhur d o të kishte marrë, gjë që mua nuk më

48 ANXHELA QIRUSHI

interesonte shumë. Më përshtypëzoi veprimi, kur njeriumerr ndonjë lajm të keq reagon ashpër. Shtypa numërat etelefonit të Sebastienit. U përgjigj sakaq. E përshëndeta. Utregua shumë i sjellshëm me mua dhe ishte i gatshëm të mëndihmonte. Vendosëm të takoheshim pas 15 minutash tekafeja më e afërt. E falënderova dhe ula dorezën e telefonit.I hodha një vështrim vetes sime. Kisha tërë d itën që poendesha sa andej - këtej dhe nuk d ija asgjë për gjendjen enënës sime. Kartës sime i kishin ngelur ende dhe d isaminu ta. Vend osa t i telefonoja zonjës Shvailden për tapyetur mbi gjendjen e nënës sime. I telefonova. Prita përd isa minuta Asnjeri nuk po e ngrinte telefonin. Po fillojatë shqetësohesha. Me siguri aty është duke ndodhur diçka.Kohë nuk kisha të kthehesha në shtëpi, para nuk kisha t itelefonoja Sebastienit dhe t i thoja që të takoheshim më vonë.Ndieja dy zjarre, që po me përcëllonin lëkurën në mënyrëtë pashpirt Në moment vendosa Kur, papritur, shikojSebastienin. Kishte ardhur shumë më shpejt. Nuk mund t ithosha të më priste.


Lufta brenda vetes për të dalë në ajër të pastër

-Ke shumë që po më pret?- më pyeti ai.- Jo, fare, pasi ne e kishim lënë të takoheshim më vonë,

- iu përgjigja me atë tonin tim të ftohtë.-E di këtë, por m u duke e shqetësuar në telefon, prandaj

renda direkt drejt teje, për të të ofruar ndihmën time.Këto fjalë më bënë të nd ihesha mirë dhe e sigurt, por

më dukeshin, paksa të tepërta, duke qenë se ne kishim vetëmdisa d itë që thjesht përshëndeteshim me njëri - tjetrin dhekishim zhvilluar vetëm dy biseda të vogla.

- Faleminderit , por nuk kishe pse të shqetësoheshe.- Gjithsesi, ku ke ndërmend të shkojmë?- pyeti ai, pa

nguruar.- Di një bar të vogël dhe të ngrohtë,... Mund të shkojmë

atje, nëse je dakort.- Pa problem... E ke në dorë ti të zgjedhësh sot, - tha ai

dhe më dhuroi një buzëqeshje. Të njëjtën gjë duhet të bëjadhe unë pastaj dhe për më tepër duhet të sillesha në mënyrëpak më të sjellshme dhe më të dashur. Nuk gjen tashmënjerëz të tillë. Pa humbur kohë u nisëm. U futëm brendadhe atje, shkarazi me zunë sytë zotin Holman. I kërkovalejë djalit, shkova e përshendeta. Edhe pse kishim pak kohëqë ishim ndarë, përsëri më kishte marrë malli për të. Diçkae çuditshme po ndodhte me karakterin tim. Duheshin muaj,vite për të treguar një mirësjellje dhe dashuri të tillë me dikë.Ai na propozoi të uleshim bashkë me të. Të them të drejtënm e p ëlqeu si id e, p or s e d ija si d o t i tingëllon te kjoSebastienit. Preferoja të qëndroja në shoqërinë e të dyve.

50 ANXHELA QIRUSHI

Për fat të m irë Sebastien i ish te d akort. N d ën jëm d hebiseduam gjatë. Zoti Holman na jepte këshilla mjaft të mira,të cilat, domosdoshmërisht, ne duhet t i zbatonim ato nëpraktikë. Qëndroja si në gjemba. Ndjeja d içka nga brenda,e cila dukej sikur po më merrte frymën. Aty isha, pormendja ime udhëtonte diku tjetër. U kërkova ndjesë dhe ulargova, duke i përshëndetur.

* * *Këto ishin fjalët, që thashë dhe u largova e turbulluar, e

pafjalë. Ecja avash, shkelja me këmbë gjethet, që gjendeshinnë tokë dhe shpesh herë ngrija kokën lart për t u ngushëlluarsadopak nga prania e yjeve. Nuk d ija asgjë, se çfarë ishtebërë me vëllain tim. Besoj se fqinja do të kujdeset për tëderisa zonja Shvailden të kthehej nga spitali. Hapa dritat eshtëpisë dhe të ulur aty në errësirë gjeta Sebatienin. U çuditavërtet shumë nga prania e tij.

- Jam këtu për të të p rop ozu ar d içka, që m u nd tëndryshojë jetën tënde, - u dëgjua zëri i tij, pasi ndeza dritat.

- Jam e lodhur dhe nuk jam në qejf për të të dëgjuar As fuqi të flisja nuk kisha.-Dëgjomë, të lu tem... Ramë dakort me zotin Holman

rreth diçkaje.- Pa u konsultuar më parë me mua?- shtova e habitur.- Ka lidhje me jetën tënde, me fillim tënd të ri. Dëgjomë

dhe hesht për disa minuta. Siç e di, unë kam jetuar në Francëpër gjashtë vjet rrjesht dhe e di sesi funksionon jeta atje. Këtu tije duke parë me sytë e tu dhe duke ndierë me duart e tuashkatërrimin e jetës tënde. Duhet të fillosh të besh diçka dhe,për të bërë këtë duhet të lësh disa Nëse kërkon një jetë të re,një rini që ti e do kaq shumë, atëherë largohu një herë e mirënga ky vend. Dikush po thërret emrin tënd. Nuk e dëgjon këtë?


- Nuk dëgjoj asgjë dhe boll me këto. Për jetën timevendos vetëm unë dhe asnjë tjetër.

- Është e kotë të bisedosh me ty. Urdhëro, merri këtoparatë, m i dha zoti Holman për ty dhe për jetën tënde të re,nëse do të rinisësh një të tillë, - përfundoi ai dhe përplasiderën. Nuk munda t i thosha asgjë, sepse ai u largua kaqshpejt. Ngela e vetme me paratë në dorë dhe me mijëra pyetje,që më turbullonin kokën. Nesër duhet të merrja një vendimtë shpejtë për jetën time. I telefonova spitalit për të pyeturdhe një herë për gjendjen e zonjës Shvailden. Ndihesha fajtorepër veprimet e nënës sime. Shyqyr Zotit, ajo ishte mirë dhenë një nga këto ditët do të kthehej në shtëpi. Ndieja kokën,teksa ishte gati të më pëlciste, këmbët dhe duart, që më ishinrënduar. Bëra një dush dhe vendosa të shtrihesha. Piva njëaspirinë të shoqëruar me pak Calvados . Kishte ngelur njëshishe e fundit dhe sot e vura re, teksa po shkëlqente në dritë.Gjumin e bëra me hopa. Ëndrrat dhe mendimet s më linin tëflija e qetë. Parashikohej një stuhi, që do të ndodhte në jetëntime dhe këtë, ose duhet ta ndaloja, ose do ta lija të më jeptegoditjen e fundit të dështimit të një jete prej 16 vitesh! E lashëgotën mbi komodinë dhe mbulova kokën me jastëk. Ndiejashumë dhimbje të fortë koke. Dëgjova zilen e telefonit dherenda menjëherë për ta ngritur mos kisha ndonjë lajm tjetërpër zonjën Shvailden, por jo, ishte zoti Holman, teksa mëpyeste sesi ndihesha dhe a kisha marrë një vendim, përsa ipërket të ardhmes sime. Nuk mundesha t i flisja shumë dhepër këtë arsye e ftova të vinte nesër paradite, për të pirë njëçaj të ngrohtë në shtëpinë time. E falënderova për shqetësimindhe ula dorezën e telefonit. Ngjita shkallët dhe diku vura renjë fotografi të babait tim E mora në duar dhe e vështrovagjatë. Mendoja që, nëse ai do të ishte ende gjallë, çdo gjë do tëishte ndryshe, por lufta e mallkuar nuk pyeti për asnjë dhe

52 ANXHELA QIRUSHI

asgjë, kur e largoi atë prej nesh. Të rrish dhe të mendosh seç është jeta e ç janë njerëzit nuk do gjeje dot përgjigje të rregullta,por thjesht do të bëheshe pjesë e një rrëmuje të pafundme. S dotë mundje t i lidhje dot pjesët me njëra - tjetrën dhe si përfundimdo të çmendeshe nga gjithçka. Kisha një jetë, në të cilën pomundohesha për një jetë më të mirë dhe e dëshiroja këtë mjaftfort, por fundi nuk ishte aspak, siç e mendoja dhe e dëshirojaunë. Dikur kjo shtëpi ka qenë e mbushur, ndërsa sot është ezbrazët, e ftohtë dhe e vetmuar. Si mund të jetosh, kur prindërite tu kanë vuajtur kaq shumë, saqë nuk mundën t i bënin dotballë jetës, por u larguan ngadalë - ngadalë në mënyra dhekohë të ndryshme?! Si mund të mendosh për lumturinë, kurajo botë jashtë buçet vetëm për luftë, për triumf dhe aspak përnjë jetë të qetë dhe normale? Si mund të jetosh, kur e di qëfundi po afron? Si mund të jetosh, kur nuk të ka ngelur asgjëtjetër, përveçse d isa thërrimeve të vogla të mbushura mekujtime? Si mund të jetosh, kur je duke vdekur, pak e nga pakçdo ditë, ku çdo frymëmarrje dhe e rrahur zemre është pakëzvdekje? Si mund të jetosh, kur ke marrë kaq shumë goditje tërënda, saqë e ke të vështirë të ringrihesh sërish? Unë jam endee re dhe duhet t u bëj ballë të gjitha këtyre dhe të tregoj semundem të rinis diçka të re, por si?

Duhet ta zbuloja. Koha po më mbaronte dhe pak d itëmë kishin ngelur për marrjen e vendimit. I hodha një syorës. Po afronte tri e mëngjesit. Duhet të qetësohesha pakdhe të isha e freskët për takimin e nesërm me zotin Holman.

* * *- Mirëmëngjesi, Deborah!Ishte zoti Holman te dera e shtëpisë sime.- Përshëndetje, zotëri. Hyni brenda, - vazhdova unë,

duke treguar një mirësjellje të madhe ndaj këtij njeriu, i cili


po më jepte, në këto momente dhimbjeje, ndihmesë të madhe,për të kapërcyer vështirësitë e mëdha për një vajzë në moshëtë vogël, siç isha unë në të vërtetë, pavarësisht se si hiqesha.

- Si ndihesh sot ?- Po vazhdoj të jetoj, - iu përgjigja unë. - Më thoni, ju

lutem, çfarë dëshironi të pini?... Dje gjeta një shishe të vjetërcalvadosi nga ato, të cilat pinte babai im. Është shumë i

mirë. T ju sjell një gotë?-Preferoj më mirë një filxhan me kafe. Dje kam qëndruar

deri vonë me atë djaloshin, Sebastienin. Biseduam gjatë dhepimë, derisa u dehëm. Nuk do ta përballoja edhe ndonjëgotë tjetër sot, përndryshe rrezikoj të shtrohem në ndonjëspital, - tha ai dhe nënqeshi.

- Urdhëroni, - dhe i zgjata filxhanin me kafe.- Më thuaj çfare vendose? A i more paratë, që të dërgova

dje?- Ende s kam vendosur asgjë. Faleminderit për to! Janë

shpenzime për ju...- Koha p o ikën d he nu k është asp ak e nevojshm e

prezenca e kokëfortësisë tënde për të marrë një vendim kaqdelikat, që ka lidhjen me të ardhmen tënde!

- Ju nuk keni pse të shqetësoheni kaq shumë. Jeta ështëimja. Kujdesuni për tuajën. Urdhëro lexojeni, - dhe i zgjatagazetën e mëngjesit. - Pas një jave parashikohet luftë. Bënimirë të kujdeseni për atë kokën tuaj tullace.

- Më vjen për të qeshur me ty dhe me këtë gazetën idiote.Kam kaluar kaq shumë nga jeta, saqë nuk frikësohem mënga asgjë. Tmerrin e jetova këtu në tokë. Mora pjesë në njëluftë të ashpër e të pashpirtë dhe ti pret të kem frikë tani?Tani, kur fundi im po afron?

- Atëherë veproni si të doni, por nuk preferoj aspak tëndërhyni në jetën time.

54 ANXHELA QIRUSHI

- Unë po mundohem t ju ndihmoj. Jeni vajza e mikuttim më të mirë, që kam pasur ndonjëherë në jetën time.Kuptojeni këtë, ju lutem!

- Sipas jush çfarë duhet të bëj, pa më thoni?- Të largohesh sa më parë që të mundesh nga ky vend.

Ik diku, ku nuk ka luftë.- E gjithë bota është në luftë. Franca, Italia, Belgjika,

Kontinenti Aziatik, përvec Tokës së premtuar Amerikës,por është e pamundur të shkoj aq larg. Dokumentet e mianuk më bëjnë punë për të shkuar aty, përveçse

- Shprehu, - tha zoti Holman dhe m u duk sikur mëdha kurajë.

- Vetëm, nëse shkëmbej këto para, që më dhatë ju, mendonjë njeri që bredh këtu, në Osnabruk me dokumentet erregullta, që mund të ketë.

- Mendoni, vërtet, si një fëmijë, - tha ai duke qeshur. -Kush do të ishte ai që, në këtë kohë, do mendonte se paratëjanë më të rëndësishme se jeta? Kush?... Më tregoni njëshembull, ju lutem?...

- Ka disa njerëz, të cilët mendojnë se me anë të paravemund të sigurojnë jetën. Qyteti ynë ka shumë pijanecë, qëçfarë nuk do bënin të gjenin qoftë edhe disa të holla për tëblerë një shishe me pije...

- Dhe ti mendon se njerëz të tillë, kur nuk sigurojnë dotas qindarkat për të blerë një gllënkë do të kenë siguruardokumente të rregullta? Vendoseni dhe arsyen në punë dhejo vetëm fjalët.

- Dakort, dakort! Ishte thjesht një mendim.- Mendim i pavend, doni të thoni, - dhe ktheu gllënkën

e fundit të filxhanit të kafesë.- Faleminderit për plotësimin.- Nuk është koha për lodra dhe fjalë të tepërta. Fillo të


veprosh. Ke vetëm d isa d itë kohë në d ispozicion. Merrvendime të shpejta dhe të sakta.

-T i japësh optimizmit një kuptim, është si të vërtetoshekzistencën e së vërtetës, të fillosh të gënjesh, duke menduarse ashtu do të gjesh kuptimin e jetës, - pëshpërita ngadalë.Zoti Holman nuk arriti të më dëgjonte plotësisht.

-Çfarë thatë, zonjushe?- Diçka personale, me veten time, - ia preva shkurt.- Urdhëro merreni numrin tim të telefonit. Te numri,

që iu pata dhënë, nuk do të më gjeni më. Me telefononi teky numër, sa herë të keni nevojë për diçka. Do jem këtu përju përherë!

- Faleminderit, - dhe, për herë të parë, iu hodha në qafëdhe e përqafova fort, shumë fort. E ndieja diçka më tepër. Ishtenjë qelizë diku brenda në trupin tim, që e donte, pa kushte dhepa limit këtë zotëri Një ndjenjë, që nuk e shpjegon dot, porqë ajo ka aftësinë të të lejë pa fjalë e të të zhduk të gjithamendimet, të cilat mund t i kesh në kokën tënde.

- Kënaqësia është e imja. Më vjen mirë, nëse kam arriturt ju ndihmoj sadopak, - përfundoi ai dhe më puthi fort nëballë edhe u largua.

* * *Ja ku nd od hesha sërish vetëm. Hapa televizorin të

shikoja ndonjë lajm të fundit mbi të rejat e vendit, por nukkishte asnjë të re. Çdo stacion fliste për luftën, që afronte,për përgatitjen e trupës sonë naziste dhe pwr rezultatet, tëcilat dukeshin se ishin bërë të ditura që tani. E mbylla direktrad ion me inat. Nuk mund t i dëgjoja ato dokrra. I kishadëgjuar shumë herë. Do ishte mirë të shkoja dhe të takojam am anë tim e. T i jep ja lam tu m irën e fu nd it, sepse d olargohesha në një rrugë pa kthim e pa kujtime. Çdo gjë do

56 ANXHELA QIRUSHI

të merrte fund në Osnabruk. Çdo gjë, që doja të bëja, duhetta bëja brenda këtyre dy ditëve, më pas do të isha diku largGjermanisë Hitleriane, e lirë dhe e pavarur. Pas kaq shumëvitesh, sot vesha një fund stof, të cilin ma kishte qepur vetënëna ime. Ishte i kuq me disa vija të vogla ngjyrë floriri.

* * *Arrita përpara derës së Çmendinës. Sot ishte e d iel.

Zhvillohej një ceremoni e vogël në kishëzën, aty përreth.Pyeta se ku mund ta gjeja doktor Bernard in. Më thanë qëishte brenda në kishë. Po ndiqte meshën, së bashku me tëçmendurit. Mora guxim dhe hyra aty brenda. Qëndrova ngafu nd i. N u k e kisha shu m ë të vështirë të d alloja kokënflokëkuqe të nënës sime. Ja ku ishte, aty në rreshtat e parë,në krah me doktor Bernard in. Dukej e qetë dhe e dashursot. Mezi prisja të mbaronte mesha dhe ta takoja për herë tëfundit, për herë të fundit

- Mirëdita, doktor! Kam ardhur për të parë mamanëtim e, por, si fillim m ë thoni, si po shkon gjend ja e sajshëndetësore?

- Duket sikur është përmirësuar goxha, zonjushë. Mëvjen mirë për këtë,- më tha ai. - Takojeni për gjysmë orë,aty jashtë, tek ato stolat prej druri, atje tej. Bashkë takohemisërish, më vonë.

U ula te një nga stolat. Prisja me padurim të shikojanënën time Ndieja zemrën, teksa kërkonte të d ilte jashtëkraharorit, duart po më dridheshin, këmbët po mbështillninnjëra- tjetrën, erën që po më ledhatonte lehtë flokët dhe ifrynte zjarrit të ndezur në brendësinë time, gjakun teksavlonte në temperaturën më të lartë të mundur. Nuk ishteaq e lehtë, siç e kisha menduar. Të ndahesh përgjithmonëme një njeri, që të ka sjellë në jetë dhe të ka mësuar kaq


shumë gjëra dhe tani do ta rishikoja prapë në një botë tjetër,të zhvlerësuar, është mjaft e vështirë. I hodha një sy orës, qëkisha vendosur në dorë. Ma kishte dhuruar Zonja Shvaildenpër 15 vjetorin tim . N u k p o m ë besohej përpara kishamamanë time.

- Jam unë, vajza jote, - dhe iu hodha në qafë, e përqafovadhe lotët filluan të më dilnin menjëherë nga sytë e mi. Dheja, ku po ndodhte ajo që unë i frikësohesha më tepër

Nëna ime nuk po me njihte më. Ajo më largoi tutje, porjo me forcë, lehtwsisht. Unë ngela e ngrirë në vend.

- Mami jam unë, vajza jote, Deborah, kujtomë... Duhettë më kujtosh, të lutem!! Më ke dhuruar jetën. Më ke rriturdhe më ke mësuar kaq shumë gjëra. Nuk të kujtohem?! -dhe përfundova këtu fjalët, të cilat më buronin nga zemra.Nuk mundesha të flisja më tepër. Lotët po më pengnin kaqshumë, saqë më dukej, sikur po më merrnin frymën. U ulanë stol, sepse ishte e kotë të flisja më tepër. Ishte vërtet ekotë. Ajo nuk me njihte më. I mora dorën dhe i thashë:Lamtumirë! dhe se do të shiheshim së shpejti.

U largova menjëherë nga muret e kësaj godine, rikthevadhe një herë kokën për t i thënë: Lamtumirë, o zemër ezemrës sime, lamtumirë!

58 ANXHELA QIRUSHI

Ideja e largimit e hedhur në tavolinë me miqtë

N uk kisha më fuqi as të vazhdoja rrugën. Për fat tëmirë timin më ndodhej me vete numri i telefonit i zotitHolman. Nuk ngurova për t i telefonuar. Ndalova në njëbar të afert dhe vendosa ta prisja aty, ndërkohë porositanjë calvados shumë të fortë.

- Çfarë ka ndodhur? dëgjova, papritur, një zë ngambrapa karriges sime. Ishte zoti Holman dhe dukej vërtetshumë i shqetësuar.

- Ulu dhe po filloj të të tregoj gjithçka, ndërkohë që unëpo shkoj pak në tualet, për t u freskuar dhe për të hequrd isi d himbjen, e cila më pasqyrohet qartë në fytyrë, juporositni çfarë të dëshironi. Mendoj se është nata ime efundit në Gjermani. Po iu qeras unë, - dhe, pasi përfundovakëto fjalë, u largova për t u shpëlare pakëz. Ndërkohë qëpo i hidhja ujë fytyrës, vështrova për një kohë të gjatë vetentime në pasqyrë. M u duk vetja si një klloun i pashpresë.Mora peshqirin, që ndodhei aty dhe u fshiva shpejt e shpejt.

Zoti Holman kishte ndezur një puro dhe e shoqëronteatë me një uiski norvegjez. U ula në karrigen time. Shikimiim u përplas me atë të zotit Holman.

-I telefonova dhe Sebastienit.- Unë nuk ua kërkova këtë gjë ...- Është një ndër miqtë e paktë që ti ke,- tha zoti Holman.- Sonte do të doja të ishim vetëm ne të dy, të rikujtonim

për herë të fundit historitë e jetës sonë, - dhe hodha shikiminnga ora. Thuajse po prisja të ndodhte diçka. Ndoshta kishanjë parandjenjë.


- Pak më parë më thatë se, sonte është nata juaj e funditnë Gjermani?

- E vërtetë!- iu përgjigja ftohtë, si gjithmonë.- Atëherë, nuk mendoni se ju nevojitet pak ndihmë?- Nuk po ju kuptoj...Flisni më qartë.- Sebastieni është n jë nd ër njerëzit, që m u nd të të

ndihmojë të kalosh kufirin. Besoj se e kupton, ku dua të dal- Dhe ju prandaj i telefonuat?- Faleminderit për mirëkuptmin, - tha zoti Holman dhe

më dhuroi një buzëqeshje.N d ënjëm për pak kohë të d y të heshtu r, d erisa na

erdhën pijet, që kishim porositur.- Salut!- përshëndeta unë në frëngjisht dhe ngrita gotën

e calvadosit në shenjë respekti kundrejt zotit Holman.- Po filloni ta flisni qysh këtu frëngjishten?- tha ai, duke

qeshur dhe ngriti gotën e tij, duke e përplasur pakëz metimen.

- Nuk është keq d içka e tillë,- shtova unë dhe kthevagllënkën e parë.

- Ke menduar mënyrën, sesi do të largohesh?- pyeti aidhe m u duk mjaft i shqetësuar.

- Në mënyrë legale, - thashë unë.- Kjo d o të thotë që, - vazhd oi zoti H olm an, p or

vendosa ta ndërpisja menjëherë.- Kjo do të thotë që do të shkoj në Francë dhe jo në

Am er ikë. N u k g jeta a sn jë që të m ë n d ih m on te m ed oku m entet d he falem ind erit, por nu k kam d ëshirë tërrasem që në moshën 16 vjeçare në ndonjë burg, ku do tëmë merrej jeta shpejt e shpejt.

- Dhe me çfarë do të merresh në Francë? A ke njeri qëdo të të ndihmojë atje?

- Do të p u noj d he, p atjetër , që d o të vazhd oj d he

60 ANXHELA QIRUSHI

shkollën. Falë Zotit, më kanë mbetur disa para akoma ngakursimet, që kam bërë, pastaj më ndihmojnë goxha dheparatë që më dhatë ju, - dhe hodha sytë nga dera e lokalit.

- Mirë, jo keq, - miratoi mendimin tim zoti Holman, -por me familjen tënde çfarë do të ndodhë?

Pyeti shpejtësisht ai dhe kurioziteti dukej sikur i qeshkruar në fytyrën e tij bardhoshe dhe të mbushur me quka.

- Familjen? Pse paskam unë një të tillë? - ia preva shkurtdhe ftohtë kësaj radhe.

- Patjetër që po...Ke vëllain tënd , nënën tënde edhesigurisht zonjën Shvailden, e cila iu ka rritur dhe është kujdesurpër ty, derisa ju arritët të bëheshit kjo që jeni sot. (Zoti Holmannjëherë më fliste me ju, një herë më fliste me ti).

- Doja t ju flisja rreth çeshtjes së nënës sime. Shkova sotnë godinën e psikiatrisë dhe vendosa ta takoja atë, qoftëedhe për disa minuta. Sot ishte e diel dhe te kisha, përkrahgodinës, zhvillohej mesha javore. Kështu që më duhet tëprisja, derisa të përfundonte.

- E takove zonjën Zehteinen?- pyeti me padurim zotiHolman.

- Ishte shumë më e vështirë nga si e kisha përfytyruar.Ajo nuk ishte mamaja ime. Një nënë e vërtetë nuk e shtynkurrë fëmijën e vet në atë mënyrë dhe gjithmonë do jetëgjithçka, që do ta bënte ta kujtonte fëmijën dhe ta donte megjithë shpirt. U ndjeva keq, e vetmuar dhe e nënvlerësuar.Lotët më mbytën dhe u pendova që shkova dhe e vizitova.Fjala Lamtumirë përmban peshën e kujtimeve të një jetetë tërë dhe, që ta thuash atë, duhet të kesh fuqi të mëdha.Sot e pashë për herë të fundit nënën time Oh, ç dhimbje!Ishte e kotë, vetëm si pamje besoja që ishte nëna ime, porn ga ka rak ter i d h e sjella n u k ish te a sp ak a jo . Ish teshpërfytyruar apo shndërruar në një përbindësh, që dukej


sikur nuk pyeste për asnjë, nëse lëndohej dhe për asgjë nëselinte pas, përveç vetes dhe mbijetesës së saj, - përfundovadhe çova dorën për t i bërë shenjë kamarierit, për të porositurdhe një gotë tjetër calvadosi francez.

- Nuk duhet të flasësh kështu për nënën tënde, - shtoizoti Holman me një ton mjaft agresiv..., dhe mjaft pive.

- Për të unë nuk ekzistoj!- Nuk qe nëna jote, që zgjodhi të të harronte, por ishte

fati i keq i kësaj jete mizore dhe të egër, ishte faji i kësajlufte, që duket sikur nuk ka fund

- E di çfarë doja?- pyeta zotit Holman- Ti kërkon shumë, madje më shumë se sa duhet, - u

përgjigj ai.- Do të doja Do të doja të zhdukesha nga toka, që

ushqeu iluzionin e dashurisë. Pasi përfundova fjalinë hodha sytë sërish nga dera dhe

aty qëndronte Sebastieni. Zoti Holman nisi të thoshte diçka,por Sebastieni arriti në tavolinën tonë në ato momente.

- Përshëndetje, zoti Holman! Faleminderit për ftesën! -tha Sebastieni dhe, më pas, vazhdoi: - Zonjusha Zehteinen,mirëmbrëma!

Këto përshëndetje i tha me mirësjellje dhe më moridorën për ta puthur. Ndihesha e vlerësuar në këto çaste,madje mjaft e vlerësuar dhe, papritmas, më shkëlqyen sytë.

- Çfarë do të porosisni, Sebastien?- pyeta shpejt e shpejt.- Një gotë verë të kuqe nga Bordoja, do të qe mirë dhe

do të më bënte mirë. Faleminderit!Pasi ai përfundoi fjalinë, unë i bëra me shenjë kamarierit

për të sjellë pijen e tij të preferuar në atë moment.- Me çfarë rasti jemi mbled hu r të tre këtu , në këtë

mbrëmje të sotme fantazmagorike? - pyeti Sebastieni.- Pyet zonjushen Zehteinen, - ia priti shkurt zoti Holman

62 ANXHELA QIRUSHI

dhe ktheu gotën e tij të wiskit.- Do të largohem që këtej..., - thashë unë me gjysmë zëri.- Çfarë? Dhe ku keni ndërmend të shkoni? - pyeti

shpejt e shpejt Sebastieni, i cili, siç dukej, nuk e kishte priturfort mirë lajmin e dhënë prej meje.

- Diku larg GjermanisëNë këtë kohe vjen kamarieri, i cili i sjell pijen Sebastienit.- Më thoni ku , ju lu tem? Nuk i d ihet, mundem t ju

ndihmoj!- Në Francë, në vendin, ku keni jetuar d ikur juve, - ia

priti zoti Holman.- Atëhere, ne mund të ikim bashkë... Si thoni?Unë ngela e habitur nga fjalët e Sebastienit. Ne kishim

pak kohë që njiheshim dhe d içka e tillë do të mbante meplot gojë emrin çmenduri . Ishte absurde, qesharake, por

Zoti Holman më ndërpreu mendimin, duke thënë:- Po me çështjen e tyt eti, çfarë do të ndodhë? Nuk d ija si t i përgjigjesha. Kjo ishte një nga gjërat, që

nuk e kisha menduar ende.- Ti doje kaq shumë të zbuloje fajtorin e babait tënd dhe

tani dorëzohesh në këtë mënyrë, - vazhdoi zoti Holman mekompentencë dhe plot siguri.

- Vazhd oj ta d u a d he d he u në d o të vazhd oj tëpërpiqem të gjej vrasësin

- Nga Franca?- pyeti me ironi zoti Holman.- Unë do të gjej një mënyrë. Mjafton të mos mbulohem

nga palltoja e pesimizmit, - shtova prerë dhe ftohtë.- Nd aloni që të dy... Po silleni si fëmijë të vegjël, -

ndërhyri Sebastieni.- Nuk po mundohem të grindem, por dua më të mirën

për zonjushen Zehteinen..., - i ktheu përgjigje menjëherë zotiHolman.


- Duhet të mendojmë d içka...dhe këtë ta mendojmëshpejt dhe saktë. Koha po vrapon si e çmendur. Thua se kandonjë konkurs vrapi, ndërsa ne jemi duke qëndruar në njëbar që një zot e di, si e ka emrin, duke thënë fjalë të kota, -foli Sebastieni.

- Ne po përpiqemi... Unë po përpiqem, - thashë me zëtë ulët dhe të ngjirur.

- Ka a rd h u r koh a ta t r egosh këtë g jë, zon ju sh aZehteinen, - kritikoi duke më treguar me njërin gisht zotiHolman.

- Si fillim duhet të presësh biletën e trenit... Të jesh epajisur me dokumentacione të rregullta dhe të gjesh fuqinëtë ndahesh nga njerëzit, të cilët i do më shumë, për të rinisurnjë jetë të re, një jetë tënden, - e mbylli bisedën Sebastieni.

- Për biletën do të të nd ihmoj unë. Njoh një shokuntim, që shet të tilla me kosto të u lët. Nesër një biletë e tillëdo të jetë në dorën tënde, - shtoi zoti Holman.

- Atëherë salut, kameradët e mi të vetëm, - dhe ngritagotën , e p erp lasa m e gotën e zotit H olm an d h e tëSebastienit.

- Salut, zonjushë Zehteinen! Të uroj fat në jetën tënde tëre, - uroi zoti Holman, duke hequr në një mënyrë tërheqësenjë cifël të vogël nga puroja e tij e ngelur në buzët e holla dhesensu ale d he, m ë p as, p iu gllënkën e fu nd it të w iskitnorvegjez.

- Po vete vonë. Duhet të shkojmë, - tha Sebastieni.Ne ishim të vetmit, të cilët kishim ngelur në lokal së

bashku me pastrueset. Ora po shkonte 4 e gjysmë dhe tëgjithë ishin larguar. Pagova paratë dhe të tre u ngritëm ngatavolina, duke dalë në ajrin e pastër të qytetit. Nuk dëgjohejkëmbë njeriu . Gjithçka heshtte në një mënyrë të tillë që tëfuste datën. Ndieja gjithmonë e më tepër shkatërrimin e

64 ANXHELA QIRUSHI

këtij qyteti. Fillova të ndihesha keq për këtë, sepse këtu kishalindur dhe kisha jetuar për 16 vjet rresht dhe tani do të mëduhet të largohesha një herë e mirë nga ai, përndryshe dotë brengosesha ed he m ë tep ër, d u ke p arë m e këta syrrënimin e këtij vend i, të cilin, d ikur, e kisha dashur aqshumë...


Shpërblimi i zakontë: Mosmirënjohja

N ë fundin e rrugës, u ndava nga të dy miqtë e vetëmqë kisha, i përshendeta dhe u urova një gjumë të ëmbël. Fillovatë mendoja, se çfarë do të ishte duke bërë nëna ime, në këtëorë të vonë. Siç po ecja rru gës m u shfaqën ku jtime tëndryshme, që kisha kaluar me njerëzit, të cilët i doja pa limitdhe pa kufi, me njerëzit e familjes sime. Kujtoja mbrëmjet evona, kur qëndroja me babain tim në ballkonin e dhomëssime, për orë të tëra, duke parë yjet, hënën dhe qiellin emahnitshëm. Më pas më erdhën në mendje debatet e shumta,që bëja me nënën time; kur mblidheshim të gjithë në festa, sëbashku me zonjën Shvailden dhe bisedonim për një kohë tëgjatë. Tregonim secili historitë e veta dhe kënaqeshim kaqshumë, duke qëndruar së bashku . Ndërsa sot, sot ështëndryshe. Të gjithë ne jemi të shkatërruar . Mamaja ime kapërfunduar në një godinë të bardhë, gjigande dhe me muretë hekurtë, që ndryshe njihet me emrin Çmendinë . Babaiim është larguar nga kjo botë, para shumë kohësh. ZonjushaShvailden është shtruar në spital, duke rrezikuar kështu jetëne saj. Unë d o të largohem përgjithmonë nga ky vend itmerrshëm dhe mizor, i cili nuk më ka dhuruar gjë tjetërpërveç dhimbjes dhe plagëve të pafundme. Përsa i përketvëllait tim, një zot i madh e di se çfarë do të bëhet me të.Ndjeva disa lot, teksa më rrëshqitën vrullshëm nga sytë e mi.Ngrita kokën drejt qiellit dhe mendova: Diku, është dikush,që vuan edhe më shumë se unë .

U mundova të ngushëlloja disi veten time dhe vazhdova

66 ANXHELA QIRUSHI

rrugën për në shtëpi. Teksa po ecja më zunë sytë një pijanec,i cili ishte shtrirë në dhe dhe dukej si një i vdekur. Iu afrovapër ta ndihmuar. E ngrita dhe e ula me kujdes në stolin, qëndodhej aty afër. Ai më falënderoi dhe më pyeti :

- Kush jeni ju, që po më ndihmoni?- Jam askushi, - thashë dhe ula kokën. Lotët ishin gati

të më shpërthenin.- Çudi!- thirri zotëria i dehur, që kisha ndihmuar.- Çudi! Për çfarë?- e pyeta, pasi isha kurioze të zbuloja

se për çfarë e kishte fjalën.- Çudi që kemi të njëjtin emër, - tha ai dhe i rrëshqiti

pakëz këmba.- Më thoni, pse e katandisni veten deri në këtë fazë, kur

ju nd ihm on n jë i p an johu r?- e p yeta p ër të lënë p asdiskutimin mbi emrin tim.

- Nuk e kam bërë unë veten time të tillë, - tha me gjysmëzëri.

- Atëherë kush ka qenë?- vazhdova unë pyetjet.- Kjo është pyetja më qesharake dhe më ironike, që kam

dëgjuar ndonjëherë,- tha ai me zë të lartë dhe u ngrit nëkëmbë. Pastaj vijoi: Sigurisht që ka qenë ky vend dhe kjopolitikë e mallkuar nacionaliste, ku po na e marrin frymënçdo d itë e më tepër. Njerëzit sot nuk gjejnë asgjë tjetër përt u ngushëlluar, përveç pijeve. Duke pirë ata mundohen tëharrojnë gjithë mizorinë e shkaktuar nga Fyhreri ynë ifamshëm . Dhe si prisni ju , zonjushë, të veprojmë ndryshe

ne, kur jemi të braktisur, të brengosur, të vrarë dhe plotësishttë vdekur si njerëz? Kur njerëzit, që duam më shumë nukgjenden pranë nesh? Kur jemi të vetëm dhe nuk gjejmë asnjëmënyrë tjetër më të mirë për të kaluar mbrëmjet, përveçpijes? Kur mendojmë se e nesërmja nuk do të na gjejë tëgjallë? Kur nuk kemi asgjë tjetër përse të marrim frymë?


Kur..., kur gjithçka është e kotë dhe e pakuptimtë? Të gjithakëto ne i gjejm ë te p ija jonë e d ashu r, m ikesha jonë epërjetshme

- Nu k më d uket d he mikeshë kaq e kënd shm e kjopija Hidhini një sy vetes. Shikoni si jeni katandisur, - iaktheva unë, pa nguruar asnjë çast.

- Ju jeni vetëm një fëmije akoma. Ku merrni vesh ju ngajeta? Ju s dini asgë, përveçse të dëfreheni me djem të moshëssuaj. Ju jeni të paskrupullt, ... - tha ai dhe nxori dhëmbet e tijtë bard hë. Dhe p astaj filloi të zgërd h ihej. Fillova tëpendohesha që kisha nd ihmuar një njeri të tillë. Ishte ineveritshëm dhe i pështirë. Kështu ndodh sot në Gjermaninëtonë. Mundohesh t i ndihmosh njerëzit dhe gjithçka, të cilënfiton, quhet mosmirënjohje .

U largova menjëherë nga ai burrë pa virtyte dhe e pashë,teksa ishte duke mërmëritur me vete.

68 ANXHELA QIRUSHI

Zarfi magjik i zotit Holman

Po i afrohesha shtëpisë sime. Ja tek isha përpara derës.Dora e gishtërinjtë filluan të më dridheshin. Nuk gjenin fuqinëe duhur për të futur çelësin në vrimëzën e vogël të derës.Nuk dëshiroja të shkoja dhe të qëndroja e vetme, aty në mestë errësirës, dëshpëruese dhe e pashpresë, por nuk kisha kutë shkoja. Po afronte agimi dhe unë ende po bridhja rrugëve.E nesërmja do të ishte një ditë e gjatë dhe e mbushur me ngjarjetë ndryshme dhe, për t i përballuar ato, më nevojitej një gjumëi qetë dhe i shëndetshëm. Sot duhet të çlirohesha nga të gjithaku jtimet, të cilat kishin pushtuar mend jen time d he t izëvendosoja ato me kujtime te reja, që do të ndodhnin nëjetën time të re, të cilën kisha vendosur të ndërmerrja.

Hyra brenda. Hapa dritat dhe pashë mobiljet që teksaishin veshur nga një shtresë e hollë pluhuri. Ishte e habitshme.Nuk kisha vetëm disa orë që nuk isha kthyer në shtëpi dhe jaku po rikthehesha tani dhe e shikoja në një gjendje jo fort tëkënaqshme. Ndoshta ishte efekti i kujtimeve, që unë kishavendosur t i harroja tani, sepse nuk sillnin asgjë pozitive, porvetëm villnin vrer. Ndieja zorrët e mia, teksa bënin një zhurmëtë çuditshme. Nuk kisha futur gjë në gojë qysh nga mesdita.Me merreshin mendtë dhe kjo, ndoshta, do ishte efekti i atijcalvadosi të fortë, të cilin e piva tani në mbrëmje me miqtë emi. Kontrollova sirtaret për të gjetur diçka për të ngrënë, porishte e kotë. Diku mbi tavolinën e dhomës së zonjës Shvaildenndodheshin disa biskota zviceriane. I mora ato dhe vendosat i shoqëroja me pak qumësht të ngrohtë. Prita dhjetë minuta,derisa qumështi u ngroh, mora biskotat dhe u ngjita për te


dhoma ime. Shtëpia ishte bosh, e ftohtë dhe e errët. Mora njëkuvertë të hollë, e hodha krahëve dhe qëndrova te karrigia evjetër e dhomës sime, e cila tundej sa andej - këtej. Mora dhelibrin me poezi të Gëtes dhe fillova ta lexoja. Herë pas herëpija dhe qumështin e ngrohtë për të më larguar disi të ftohtine natës. Po afronte mëngjesi dhe unë akoma isha zgjuar. Siduket nuk do bëja asnjë sy gjumë sot. U mundova të flijapak, por ishte e kotë. Fillova të mendoja për jetën time të redhe çfarë fundi do të kishte ajo? Ishte budallallëk që pomendoja për fundin, kur akoma nuk kisha nisur fillimin.Francën e përfytyroja krejtësisht ndryshe nga Gjermania, kupo jetoja. Duhet të ndahesha sa më shpejt me njerëzit e paktë,të cilët më kishin ngelur këtu në Osnabruk, përndryshe dotë qe mjaft e vështirë të largohesha dhe duhet të hiqja dorënjëherë e mirë nga kujtimet, që po më zvogëlonin shpirtinçdo ditë e më shumë. Dëgjova zilen e telefonit.

- Jam unë, zoti Holman, - u përgjigj një zë matanëtelefonit.

- Ju?- pyeta e habitur.- Po unë jam.- Çfarë kërkoni në këtë orë të vonë? - pyeta e shqetësuar.- Ju mora thjesht për t iu thënë ,- dhe u shkëput linja.Zoti Holman nuk arriti të përfundonte ato çka kishte

për të më thënë.- Alo Alo , - por zoti Holman nuk po më përgjigjej.

Diçka kishte ndodhur. Trupi m u mbush i tëri me mornica -mornica. Renda d irekt për te shtëpia e tij. Në një kabinëtelefonike mora në telefon Sebastienin dhe e lajmërova tëvinte menjëherë te shtëpia e zotit Holman. Nuk shikoja, seku shkelja. Ecja si e çmendur. Gjaku gati sa s po më pëlciste.Flokët lëvizinin në mënyrë te çrregullt nga era e ftohtë emëngjesit, që po afrohej. Vendosa shallin në grykë, për të

70 ANXHELA QIRUSHI

përballuar disi të ftohtin dhe vazhdova rrugën në mënyrë tëshkujdesur. Arrita përpara hyrjes së zotit Holman. I rashë disa herëziles, por asnjë nuk po më përgjigjej. Rrahjet e zemrës bëheshingjithmonë e më të forta. Prita përreth 10 minuta për dikë të mëhapte derën, por askush nuk po dukej. Po mendoja të gjeja njëmënyrë për të hapur derën, por mendja, në ato momente, nuk pofunksiononte më. Thashë me veten time se do të ishte më mirë tërrija dhe të prisja Sebastienin, për të gjetur një mënyrë të shpejtë.Falë zotit, Sebastieni nuk u vonua shumë. Iu hodha në qafë dhe itregova se çfarë kishte ndodhur. Me gjithë fuqinë e krahut të tij tëmajtë, ai arriti të hapte derën. Thirrëm disa herë emrin e zotitHolman, por nuk po merrnim asnjë përgjigje. Zoti Ludving Holmanishte i shtrirë në tokë pa ndjenja. Vrapova direkt drejt tij, e mbajtanë krahë dhe m u duk sikur e gjithë bota kishte ndalur. Ndenja përdisa minuta aty, në tokë së bashku me zotin Holman, teksa po eshtrëngoja dhe më shumë pranë vetes. Nuk mundesha t u besojasyve. I telefonuam menjëherë spitalit të Osnabrukut. Sebastieni ishtepo aq i shqetësuar, sa unë. Pritëm jashtë derës së dhomës, ku ndodhejzotit Holman dhe dëshironim të dinim me padurim përgjigjet.

- Deborah Zehteinen?- pyeti infermierja e turnit.- Po jam unë, zonjë,- u ngrita në këmbë dhe zemra gati sa

nuk më dilte nga kraharori.- Urdhëroni keni një letër, të cilën e gjetëm te palltoja e

zotit Holman, - dhe me zgjati zarfin e bardhë.- Kjo do të thotë që, ...- dhe rashë në gjunjë Fillova të

qaja me dënesë.- Më vjen keq, zonjushë. Ngushëllimet e mia! - tha

infermierja dhe u largua. Nuk po u besoja atyre çka po shihjadhe po dëgjoja. Sebastieni më përqafoi fort dhe më mbajti nëkrahët e tij për shumë kohë. Nëse do të më lëshonte, pa dyshim,do bija në tokë pa ndjenja. Por kjo letër e bardhë çfarë lajmi tëmbante vallë?! Gjërat po fillonin të ngatërroheshin mjaft dhe po


bëheshin çdo ditë dhe më të vështira. Çdo orë, që kalonte merrteme veten e saj dhe njerëzit e vetëm, që më kishin ngelur. Nukdija më, se çfarë do të bëhej me jetën time. Tek zoti Holmankisha gjetur mbështetje dhe mirëkuptim. Ndieja shumë për të,tepër shumë.

- Duhet të çlodhesh, - më tha Sebastieni dhe më puthi nëballë.

- Nuk mundem.- Vajte që dje që nuk ke vënë gjumë në sy,... Nëse do

vazhdosh kështu do të sëmuresh. Bën mirë të shkosh në shtëpidhe të marrësh një sy gjumë. Bashkë takohemi nesër për t undarë përgjithmonë me zotin Holman. Po të çoj unë në shtëpi.Shkojmë, nuk kemi kohë për të humbur.

Dolëm të dy bashkë nga dera e spitalit dhe trupi po mëdridhej i tëri. Nuk e kisha menduar kurrë ketë. Si mund tëndahen njerëzit kaq shpejt nga jeta dhe të na lënë të vetëm? Sim und en? N d ihesha krejtësisht e vetm e në këtë botë tëligështuar. Me zotin Holman isha afruar mjaft dhe ai më ngjalltekujtimin e babait tim. Ai sillej në një mënyrë shumë të dashurdhe të ngrohtë me mua. Po fillojnë të më mungojnë që tanimbrëmjet, ku pinim të dy nga një calvados francez dhe flisninpër shumë gjëra. Ndiej diçka, që po më shton edhe më shumëdhimbjen. Nuk dua ta pranoj humbjen e tij. Me të isha gjithçkadhe pa të po filloj të kthehem në asgjë. Ai ishte një njeri mevirtyte dhe cilësi të larta dhe pikërisht këto cilësi e bëjnëkujtimin e tij të paharrueshëm për mua.

U nd ava shp ejt e shp ejt nga Sebastien i d he hyrabrenda.Vendosa zarfin e bardhë mbi tavolinë. Isha kurioze tëdija se çfarë mbante ai zarf brenda. Ndoshta emrin e vrasësittë babait tim. Kjo do të më ndryshonte disi humorin. E morazarfin në dorë, e hapa dhe mora fletën, e cila ndodhej brendasaj, për ta lexuar.

72 ANXHELA QIRUSHI

Ja, se çfarë shkruhej aty .

Nuk di se nga t ia filloj dhe nga t ia mbaroj, zonjushe. Kamkaq shumë gjëra, të cilat një fletushkë e bardhë nuk mund t ipërmbajë të tëra. Do të doja të merrja kurajon dhe të të thoja ato,që kisha zbuluar kohët e fundit. Por vallë si do të priteshin atonga ty dhe nga zemra jote? A kishe fuqinë të dëgjoje të vërtetën elargët që, sot pas 16 vjetësh, po i hidhet dritë mbi të? Jam konfuzdhe mjaft i shqetësuar. Ditët e fundit që jemi njohur të kam ndierënjësoj si vogëlushen time që, me sa mbaj mend, të kam folur për tëdhe se, fatkeqësisht, nuk dija se ku ndodhej ajo. Përkrah teje jamndier i lumtur dhe ti ndizje tek unë një kujtim, që ishte shuarkohë përpara edhe nuk kisha shpresën të rindizej sërish. Jemi afruarshumë me njëri - tjetrin dhe kemi kaluar disa momente që, përmua, do të jenë të paharrueshme. E mban mend ditën e parë, kuru njohëm? Sa qesharake po më duket sot momenti, kur dola jashtëte dera dhe thërrisja emrin tënd. Po kur darkuam të tre bashkë meSebastienin dhe të qeshurat e asaj mbrëmjeje janë pa diskutimilaçet më të mira të jetës. Pas vdekjes së gruas sime nuk mendojase do të kisha fatin të riqeshja sërish. Mendoja se jeta ime kishtepërfunduar tashmë dhe thjesht isha një njeri, që vetëm saekzistonte, por kurrsesi të jetonte. Ti fillove të bëheshe arsyeja ebuzeqeshjes sime dhe fillove t i dhuroje jetës sime ngjyra të tillasi: e kuqe, portokalli, rozë. blu e kaq shumë ngjyra. Deri në atëkohë ngjyra e vetme, që mbizotëronte ishte grija, e cila nënkuptontetrishtim, urrejtje, neveri, përtim, vdekje Po fillloje të më hyjemë shumë seç e kisha imagjinuar në zemrën time të plakur. Parady ditësh takova një doktor dhe njëkohësisht një mikun tim tëvjetër. Ai ishte rreth 87 vjeç. Ishte plakur goxha. Më erdhi keq përmënyrën sesi qe katandisur, por nuk ishte faj i tij, por faji i një


jete të tërë e mbushur me dhimbje dhe keqtrajtime të shumta. Mëtha se donte të më rrëfente diçka dhe planifikuam të uleshim nënjë kafene, afër lagjes së tij për shkak se ai nuk ishte në gjendje tëmirë shëndetësore dhe ishte i pamundur për të bërë rrugë të largëta.Pranova me shumë kënaqësi dhe me padurim njëkohësisht. Duhettë jem ndier, siç po ndihesh dhe ti tani, e pushtuar e tëra ngakurioziteti dhe do t i kalosh rreshtat shpejt e shpejt për të arriturte fundi. E përshendeta dhe u ula me të në tavolinë. Porositëmdhe filluam të bisedonim si fillim se çfarë kishte ndodhur gjatëgjithë këtyre viteve me jetët tona. Tha se donte të më rrëfentediçka, për të cilën ishte penduar gjatë gjithë jetës së tij dhe ngasytë e tij ngjyrë qielli i rrodhën pika loti. Mundova ta sillja nëvete, por ai qante si një fëmijë i vogël. Thua se dikush i kishtemarrë lodrën e tij të preferuar. Herë pas herë më kërkonte faljedhe të them të drejtën nuk e dija përse. Nuk më kishte bërë gjë.Pasi u qetësua, nxori nga xhepi i tij një zarf portokalli. Fillova tëmendoja se çfarë më lidhte mua me atë zarf. E pyeta se çfarë kishtebrenda ai zarf, që dukej se ishte i vjetër dhe përmbante, ndoshtanjë informacion, që i përkiste të kaluarës. Më tha ta merrja dhe talexoja me shumë kujdes. Nuk përmbante një shkrim, apo një letër,që mund të ma kishte dërguar dikush përmes këtij mikut tim. Pofilloja vërtet të çuditesha. Ky zarf përmbante disa analiza dhe unënuk i kuptoja se çfarë donte të më tregonte përmes këtyre analizave.

Pas 15 minutash kisha mbaruar së lexuari zarfin me një kujdesdhe një kuriozitet, që nuk kishin kufij. Ngrita kokën lart dhe e pashëatë në sy. Tani e kuptova arsyen, pse më kërkonte falje dhe qante nënjë mënyrë të pashpresë. Nuk dija se çfare t i thosha atij dhe dikujttjetër...Kisha ngrirë i tëri. Aty zbulova se kush ishte fëmija im dhe kundodhej ai tani. Ishte pikerisht siç e kisha imagjinuar. Dikush e kishtebirësuar. Por nuk ishte ekzaktësisht kështu. Miku im, të cilin e kishapërballë dhe më dha zarfin, më sqaroi se ai ishte fajtor i këtij birësimi.Ai u pagua nga dikush tjetër për t i dhënë në mënyrë të fshehtë fëmijën

74 ANXHELA QIRUSHI

dhe, më pas, ta birësonin atë. E gjitha kjo dukej si një përrallë, të cilësende nuk arrija t i besoja. Isha mjaft i tronditur, por ende nuk kishapërfunduar asgjë. Akoma nuk kisha mësuar, se ku ndodhej fëmijaim dhe se kush e kishte birësuar atë. Pas disa orësh diskutimi, ai arrititë më thoshte emrin e njeriut, që e kishte birësuar foshnjën time dheky ishte miku im më i mirë, që besoja se kishte zënë rolin e vëllait nëjetën time, por nuk ishte kështu. Ai më kishte shkatërruar familjen,jetën time. Ndieja një urrejtje të papërshkrueshme në ato momente. Ihodha të gjitha gotat, që ndodheshin mbi tavolinë në tokë. Nuk dojatë pyesja për asnjë dhe asgjë. Ndieja se jeta ime ishte një jetë e jetuarkot. U ula në tokë dhe u mbështeta te këmba e karriges dhe shpërthevanë lot. Këto lot ngjanin vërtet shumë me ato, që kisha derdhur përhumbjen e bashkëshortes sime, sepse dhe sot kisha humbur dikë, tëcilin e doja marrëzisht, fëmijën tim dhe kjo, vetëm e vetëm, për shkaktë veprimeve të pakontrolluara të njerëzve, të cilët synojnë vetëm evetëm te paraja. Ata nuk arrinin të kuptonin që, për një jetë tëshëndetshme mjaftonte vetëm dashuria, ndërsa paraja herët a vonëdo ta shkatërronte atë dhe, më pas, do të detyroheshin të mblidhninthërrimet, që do t u kishin ngelur. Nuk ia vlen të zgjatem më tepër.Boll na ka marrë gjithë këto vite jeta. Zonjusha Holman .Do tëmendosh se ky është një gabim ortografik, por nuk është kështu. Ti jevajza ime, vogëlushja ime që, falë Zotit, arritëm të takoheshim dhe tëjetonim bashkë, qoftë edhe vetëm disa ditë. Tani që të gjeta më duhettë të humbas sërish. Gjëndja ime shëndetësore është rënduar mjaft,pastaj unë vuaj dhe nga një sëmundje, që është e pamundur të kurohet.Të uroj fat, o trëndafili im i kuq, o shpirt i shpirtit tim, o ylli iqiellit t im, o pafundësi e Universit t im! Të uroj fat dhe suksesenë jetën tënde të re!...Mos më harro! Mbamë gjithmonë si kujtimintënd më të bukur. Ruamë gjithmonë pranë vetes tënde. Mjafton tëthërrasësh emrin tim dhe unë do të jem këtu pranë teje për të tëndihmuar, sa herë të kesh nevojë. Nuk dua të shikoj lot në sytë e tu,nuk dua të shikoj më dhimbje në to . Je ende e re dhe aty jashtë të


pret një jetë, që është krijuar veçmas për ty, o Ëngjëlli i Parajsëssime Jeto, merr frymë dhe shpreso!Të dua shumë! Aq shumë, saaskush nuk të ka dashur. Jetë e jetës sime Lamtumirë!!!... .

* * *Kisha ngelur me gojëhapur dhe lotët më rridhnin si një

ujëvarë. Dridhesha e tëra. Nuk dija nëse duhet të çoheshanga karrigia, ku isha ulur, apo duhet të qëndroja ende paknetë, sa të rimerrja veten. Ja se ç është jeta. Një lojë, njëdhimbje, ose më saktë një pafundësi dhimbjesh. Të ul dhe tëngrë, sipas dëshirës së saj.Të qëllonin aq fort, saqë beson senuk do të gjesh më fuqinë të ringrihesh.Të zhgënjen, tëmashtron e në fund kupton që, thjesht kemi ekzistuar, thjeshtkemi marrë frymë, por asnjëherë nuk kemi arritur të jetojmënë mënyrën më të denjë të mundshme. E ç më kishte ngelurmë mua për të thënë? Ç më kishte ngelur më, vallë, për tëjetuar? Tmerrin e jetova këtu në tokë, me njerëzit. Ishin,pikërisht, ata, që ma dhuruan. Kam jetuar 16 vjet me njëmashtrues Nuk ia falja dot vetes, por fundja nuk ishte fajitim. E doja kaq shume atë njeri, që mendoja se ishte im atë,saqë isha e gatshme dhe sakrifikova rininë time për të gjeturfajtorin e tij dhe, më qesharakja qëndron, se dhe ai ishte njëfajtor, por që zgjodhi të luante nd ryshe, në mënyrë mëintriguese. Nëse do ta kisha përballë, pa dyshim, do t i thosha:

Ku të të pështyj? Kjo ishte ajo, që meritonte ai njerime cilësi të paskrumbullta. Zonja Shvailden pse nuk mëkishte thënë gjë? Përse asgjë? Kisha jetuar për 16 vjet rresht,duke fjetur e qetë mbi një gënjeshtër që dhimbjet e saj po indiej sot, më thellë se kurrë. Asnjeri nga ata, që unë i quajafamilja ime nuk më ka dashur vërtet, asnjë. Tani nd ihem

Do të doja të përqafoja fort zotin Holman, zotin LudvingHolman, ose ndryshe babain tim. Çfarë nuk do të jepja,

76 ANXHELA QIRUSHI

edhe jetën time, nëse do të qe e nevojshme për të pirë një calvados,e ulur te kafeneja, ku shkonim gjithmonë bashkë, por kësaj here,jo si dy miq, por si njerëz të zemrës dhe të gjakut. Ishte e vërtetëqë kohët e fundit kisha filluar të ndieja diçka më tepër sesa mikpër të. Ndoshta kjo ishte arsyeja, pikërisht kjo ishte. Jeta është eçuditshme dhe për ta kuptuar atë duhet të kesh një arsye tëfortë, gjë që, me sa po shoh, nuk po me mungoka dhe lehtas,pas gjithë asaj dhimbjeje dhe lotëve të shumtë, fillova tëbuzëqeshja me ato, që thosha. Doja vetëm që këtu afër të kishababai tim, atë të vërtetin, i cili më donte me një forcë fizike, qëende asnjë fizikant nuk kishte arritur ta zbulonte. Mjaft ishinpërpjekur, por im atë e kishte krijuar atë, e kishte zbuluar dhedalëngadalë po ma mësonte dhe mua. Pse duhet që jeta të na imarrë gjithmonë njerëzit, që i duam më shumë dhe tragjediamë e madhe është se i largon ata pikërisht, pasi ne kemi filluart i duam dhe të mësohemi me ta?! Jetë e poshtër dhe mizore!Nesër, pa dyshim që do më presin shumë gjëra, të cilat dua t ibëj përpara se të largohem një herë e mirë nga ky vend.

Ditët po iknin dhe lufta po afrohej. Nga lajmi, që mësovasot do ta kisha shumë më të lehtë për t u ndarë nga njerëzit, qëmendoja se më donin dhe më respektonin vërtet. Gabohesha.Po me cukste gjoksi. Isha ftohur medoemos. Ngroha pakqumësht dhe, më pas, u shtriva. Fillova të mendoja të gjithagjërat, që kam kaluar së bashku me zotin Holman. Nesër bëhejvarrimi i tij. Do më duhej të ndahesha një herë e përgjithmonënga babai im, pa e njohur mirë! Nuk do të ndihem keq për asgjë,jo, aspak, as sepse zoti Holman u largua nga jeta. Të gjithë lindin,jetojnë dhe vdesin. Ky është ligji thelbesor i jetës dhe nukmund ta ndryshojë asnjë, por do të doja që këtij zotërisë, qëmë qëndroi afër në momentet, kur kisha më shumë vështirësidhe, kur ai ende nuk e dinte që isha fëmija e tij, t i thërrisjababa . Kjo do ishte dhe dhurata më e bukur për të.


Zonjusha Holman

Ora po shkonte 9.00 e mëngjesit.Dielli shkëlqente. Gjumi më kishte zënë, duke mbajtur

në dorë zarfin e babait tim. Duhet të përgatitesha për t u ndarëpërgjithmonë, përgjithmonë. Lotova përsëri Kalovanëpërmend gjithçka të bukur, që kisha kaluar me të, pa editur që ai ishte babai im i vërtetë. Në orën 11.00 do të merrtefund gjithçka dhe një jetë tjetër do të riniste për mua. Sot dotë bëja tri vizita të rëndësishme.

Dola shpejtësisht nga shtëpia dhe në një dyqan luleshbleva një trëndafil për t ia dhuruar zotit Holman Ishte njëtrëndafil i kuq, i kuq nga ata, që ai i pëlqente marrëzisht.Kisha parasysh dhe sesi më fliste ai: O trëndafili im, otrëndafili im i kuq!... U afrova te varri i tij i sapombuluar mebaltë... I vend osa trënd afilin d he hod ha d y lot, d u ke ipremtuar se nuk do ta harroja kurrë...

Kisha tri ditë që nuk shkoja në shkollë, sepse kisha marrëzhvendosjen për të studiuar në një shkollë tjetër dhe kjo falëbabait tim. U nisa drejt spitalit të Osnabrukut, ku ishte shtruarzonja Shvailden. Temperaturat ishin ulur mjaft. Pavarësishtnga shkëlqimi diellor, era e ftohtë të paralizonte fytyrën. Umbështolla mirë me shall dhe vazhdova rrugën. Kudo shikojenjerëz të sëmurë, të varfër, të sakatosur. M u dhimbsën me tëvërtetë shumë. Arrita te dera e spitalit. Kërkova leje dhe hyrate dhoma e zonjës Shvailden.

- Përshëndetje! - i thashë prerë.- Nuk ke ndërmend të më përqafosh, vogëlushja ime? -

ngeli ajo me krahëhapur dhe priste që t i hidhesha në qafë.

78 ANXHELA QIRUSHI

- Më vjen keq, erdha këtu për t ju falënderuar përshumë gjëra.

- Çfarë do të thuash?- Përveçse je një gënjeshtare e mirë, je dhe një aktore e

mirë. Komplimente, - ia prita shkurt.- Të kërkoj ndjesë por, - e kuptoi menjëherë, se për çfarë

e kisha fjalën.- Nuk më nevojitet ndjesa jote. Nuk më nevojitet asgjë...

Më shkatërruat jetën dhe tani mendoni se me një falje do tëmund t iu fal? Ndiej mëshirë për ju. Jeni njerëz pa virtyte e tëdobët. Unë nisem sot në mbasdite për në Francë dhe kjo dotë thotë që nuk do të shihemi më kurrë, kurrë... Të shkuaradhe dalshi e gjallë nga lufta! Lamtumirë dhe faleminderitqë jeni kujdesur për mua, pavarësisht se më keni rritur nënjë gënjeshtër fatkeqe!

- Deborah, kuptomë, mua nuk më lejonin të thoja gjysmëfjalë rreth kësaj çështjeje, kuptomë. Unë gjithmonë të kamdashur dhe jam përpjekur të të rrit në kushte të përshtatshme,për t u bërë një zonjushe, siç je sot, e fortë dhe e pjekur, -përfundoi kështu fjalinë zonja Shvailden dhe nga sytë i dolënujëvarë loti. Ndoshta kishte të drejtë në ato, që thoshte, pornuk mund të priste nga unë mirëkuptimin, përderisa ishaunë ajo, e cila isha lënduar dhe isha gënjyer për 16 vjet rresht.Nuk mundesha të sillesha ndryshe. Për hir të kohëve të vjetra,iu hodha në qafë dhe e putha. Të dyja derdhëm lot dhe undamë përjetësisht. Kjo është jeta!!

Dola nga spitali me lot në sy dhe dëshiroja të ktheheshadhe një herë ta takoja, por do të qe edhe më e vështirë ndarja.

Duhet të përshëndetesha sot dhe me Sebastienin. Këtaishin dy personat e vetëm, që më kishin ngelur dhe më doninvërtet. Trokita te shtëpia e Sebastienit, por ai nuk ndodhejaty. Shërbyesja më tha që kishte shkuar te kafeneja, ku ulet


gjithmonë. Kjo kafene mbart shumë kujtime. Një nga gjërat,që do të marr me vete do të jenë kujtimet e kësaj kafeneje meprotagonistët kryesorë: babain tim ose ndryshe zotin Holmandhe Sebastienin. Sebastienin e dallova nga xhakavendoja etij ngjyrë tullë. Pa humbur kohë shkova drejt tavolinës së tij.

- Calvados, - dhe piva një gllënkë nga gota e tij.- Nuk iu prisja zonjusha Zehtein... Më falni, kërkoj ndjesë,

por jam mësuar, duke ju thirrë kështu, zonjusha Holman, -tha Sebastieni dhe më dhuroi një nga ato buzëqeshjet e tij tëmagjishme.

- E paskeni marrë vesh ?- Me sa duket, po...Më thuaj çfarë do të porositësh?- Sot ndryshe, nga herët e tjera, nuk do të pij calvados,

edhe pse doja që hera e fundit e imja te kjo kafene të mbyllejme një pije të tillë. Do të porosit pijen, që pinte babai im.

- Bukur shumë. E keni fjalën për gotën e verës?- Po, - dhe i bëra me shenjë kamarierit për të porositur.- Je e mrekullueshme, - u shpreh Sebastieni.- Nga të lind i ky mendim i çuditshëm Sebastien?- ia

ktheva unë, duke qeshur- Nga veprimet që ti bën, je kaq e fortë nga brenda dhe

dukesh kaq e ëmbël,... Je kaq e ftohtë dhe njëkohësisht të lëpërshtypjen se je e dashuruar me çdo gjë, e cila të rrethon, je

e mahnitshme, - përkufizoi tipin tim Sebastieni dhe ktheumenjëherë gotën e calvadosit, pasi mbaroi fjalitë e tij.

- Mos ndoshta jeni dehur gjë, Sebastien?- I d ehu r nga buku ria d he zgjuarsia ju aj, zonju sha

Holman? Ndoshta! Vërtet po më çudisnin fjalët e tij dhe nukdija si t iu përgjigjesha.

- Sebastien ..faleminderit që më ke ndihmuar dhe mëke qëndruar afër! Të jam mirënjohëse për këtë, por të shohvetëm si mik të mirë timin dhe të babait tim, -i thashë ato, që

80 ANXHELA QIRUSHI

mendoja, pavarësisht, sesi mund të ndihej ai.- Më thuaj më mirë, kur ke ndërmend të nisesh?- tha ai

qejfprishur.- Sonte,... në mbremjen e sotme... Do t i jap lamtumirën

këtij vendi, i cili më dhuroi po aq sa zhgënjime edhe po aqlumturi që njoha persona të mrekullueshëm. Do të më marrëmalli për ty, kameradi im, dhe për mbrëmjet e vona, që kalonimsë bashku. Po fillon të më mungosh qysh tani. Eja, afrohu të tëpërqafoj pak dhe mos guxo të qash, mos tento. Boll me lot, bollme dhimbje, boll me trishtim, boll!! Nuk do të humbasim. Tapremtoj jeta do na lidhi sërish bashkë.

- Të uroj fat dhe të premtoj se do të ritakohemi. Do mëmungosh shumë, marrëzisht,pafundësisht shumë.

Filluam te qeshnin me sytë, që na shkëlqenin plot lot.Nuk është aspak e lehtë të ndahesh nga persona, që ke kaluar

momente dhe çaste të mrekullueshme, që të kanë qëndruar afërdhe të kanë ndihmuar për çdo gjë që ke pasur nevojë.

- Premtuam që nuk do qanim. Atëherë, zonjusha Holman,mund të më sqarosh pak kuptimin e lotëve, të cilët kanëpërshkuar fytyrën tënde ëngjëllore?- pyeti Sebastieni dhevazhdonte akoma të ishte i mbytur në lot.

-Thjesht, nuk dua të ndahem nga ty, nga ky vend, që dikurmezi kërkoja të largohesha, nga gjithçka këtu... Do të më marrëmalli për këtë vend, patjetër.

- Si thua të porositësh calvadosin e fundit te Osnabruku,sepse nuk i dihet, se kur do të të vijë rasti të pish diçka të tillë?-propozoi Sebastieni dhe më kishte shtrënguar dorën.

- Të tillë, pa dyshim, që do të më bjerë rasti, por me njerëz,që dua kaq shumë, nuk do të më bjerë kurrë. Faleminderit dhenjë herë Sebastin, për gjithçka.

- Si thua ngrëmë një dolli për ne, për Osnabrukun, përkujtimet dhe në nder të zotit Holman?


- Pa dyshim. Gëzuar, Sebastien! Përgjithmonë, gëzuar!Përplasëm gotat me njëri - tjetrin dhe, më pas, nisëm të

kujtonim si kalonim mbrëmjet pikërisht te ky lokal dhe te kjotavolinë, ku ishim ulur.

Vendosëm të paguanim dhe të ktheheshim në shtëpi. Përdisa orë më duhej të nisesha Ishte darkë. Në rrugë na zuri syrinjë grua, e cila shiste suxhuk. Morëm nga dy copë secili dhefalënderuam gruan. Ishin mjaft të shijshëm. Sebastieni vendositë më çonte në shtëpi. Pranova. Gjatë gjithë rrugës folëm kaqshumë, treguam kaq shumë dhe nd jemë kaq shumë Epërqafova për herë të fundit dhe i premtova se, do të ktheheshapërsëri pas një jave. Prita deri sa të kalonte në rrugicën tjetër, kunuk mundesha ta shikoja më dhe u futa brenda.

Dhe pak orë më ndanin nga udhëtimi im drejt një rifillimitë ri të jetës sime. Isha takuar me të gjithë, përveç vëllait tim,i cili qëndronte për një farë kohe, pas aksidentit te fqinja jonë.

Michel, - i fola dhe ai rendi drejt meje. I sqarova arsyen,pse do të largohesha dhe ai filloi të qante me dënesë .

- Nuk mund të më lësh vetëm... Më merr me vete, tëlutem!... Unë vetëm ty kam. Jooo,... ti nuk mund të më lësh,...nu k m u nd esh Të p ërgjërohem ... Mos m ë ler vetëm ,Dorebah.. Unë vetëm ty kam

Lotët i rridhnin çurg. Më erdhi keq për të. E përqafovafort, e shtrëngova në kraharorin tim, e putha disa herë, duke ithënë: S të harron kurrë motra ty! Sillu mirë Do të vijëkoha që do të ritakohemi prapë . Ai më pa dhe më puthifort, por me zemër të copëtuar, siç isha dhe unë. U përshëndetame fqinjën dhe i thashë që, sa të kthehej zonja Shvailden, tëkujdesej për të I lashë dhe disa para Me trupin, që mëdridhej i tëri, u largova. Ai më përshëndeste i lotuar. Ishten jë nd ar je e d h im bshm e. E d ija që Micheli d o të m ëmungonte.

82 ANXHELA QIRUSHI

Drejt Francës

Fillova të bëja gjërat gati d he për një orë gjithçkastartonte. Ora po ecte shpejt dhe nuk po ndalej. Mora njetaksi dhe shkova në stacionin e trenit. Dorëzova biletën dhemë kontrolluan dokumentet. Gjithçka ishte në rregull. Pas10 minutash, Osnabrukun, ku kisha jetuar 16 vjet dhe qëdikur e prekja nga afër, në këtë mbrëmje, ja ku isha, dhe poe shikoja vetëm nga xhami i dritares së trenit. Udhëtimi ishtei gjatë dhe i lodhshëm. Isha duke fjetu r, kur d ikush nalajmëroi se kishim arritur në Paris. Më dukej si ëndërr. Qytetigumëzhinte nga dritat, nga njerëzit, nga makinat. Nuk kishteasnjë lid hje m e Osnabru ku n. Kalova p ranë H arku t tëTriumfit dhe ngela e mahnitur nga bukuria, që pasqyronteai. Lashë gjërat e mia te hoteli, që kisha rezervuar dhe zbritamenjëherë poshtë për të pirë një calvados të fortë te kafeInternacional dhe t i telefonoja Sebastienit.

- Sebastien, jam unë, zonjusha Holman. Falë Zotit, arritashumë mirë. Po mrekullohem nga bukuritë e këtij vendi.Më thuaj si po ia kalon aty, në Osnabruk?- fola shpejt, sepsepo më mbaronin paratë.

- Jam mirë, shumë mirë. Ke filluar të më mungosh qyshtani. Të puth me mall, - tha Sebastieni dhe zëri po i dridhejnga emocioni.

- Më duhet ta mbyll tani, sepse po më mbarojnë paratë.Të puth edhe unë, kameradi im! Mos harro sot në mbrëmjetë shkosh te kafeneja jonë dhe të pish d içka. Mendo, sikurjam edhe unë me zotin Holman pranë teje. Të dua shumë!

-Patjetër, do tambaroj porosinmbaroj porosinë. Do të


d ëgjohemi së shpejti, - tha Sebastini d he mbylli kështudorezën e telefonit. Kisha akoma kohë për t u regjistruar nëshkollën, ku kisha marrë zhvendosjen. Gjatë regjistrimit nukp ati asn jë p roblem , p ër fatin tim të m irë. N d ihesha edërmuar. Isha mjaft e lodhur. Shkova te kafe Internacionaldhe porosita një pije të fortë. Me gjuhën nuk kisha asnjëproblem. Arrija ta zotëroja atë mjaft mirë. Ajri i Parisit ishtendryshe. Të dhuronte ndjesi të tjera, por përsëri ndjeja mallpër Osnabrukun tim.

Katër ditët e para kaluan mirë. Shkolla më tërhoqi mjaftdhe nuk më dilte shumë koha për të dalë.

84 ANXHELA QIRUSHI

Epilog

N d jeja d içka , që m ë m u n gon te d h e kish a n jëparandjenjë, se diçka jo e mirë po ndodhte në Gjermani. Moranjë vendim të çmendur e totalisht të marrë. Kisha kursyerdisa të holla, që më kishin ngelur nga paratë e zotit Holman.Mendova të bëja një udhëtim të shpejtë në qytetin tim dhe tërikthehesha sërish. Vendosa të nisesha me trenin e orës katër,që arrinte në Osnabruk rreth orës 8.00 të mëngjesit. Shkovatë prisja biletën e trenit, por diçka nuk shkonte. Më thanë qënuk mund të shkoja në Gjermani, sepse aty kishte shpërthyerlu fta d he rrezikohej jeta ime. Nuk arrija ta besoja këtë.Gjithsesi tentova. N d ieja m all p ër vend in tim , p or atafrancezët nuk arrinin ta kuptonin çdo të thotë te ikësh ngavendi tënd që në moshën 16 vjeçare. Preva biletën dhe u nisapër në Osnabruk. Në tren isha vetëm unë dhe një burrë tjetër.Gjatë gjithë rrugës nuk nxora gjysmë fjalë. Më në fund arritatë shikoja nga xhami qytetin tim. Gjithçka ishte shkatërruarnga lufta. Nuk kishte ngelu r më asgjë nga Osnabruku idikurshëm. Ndieja botën, teksa po shembej në kokën time.Renda të pyesja të mbijetuarit, por ata nuk thoshnin asgjëtjetër, përveç fjalës Ndihmë . Vrapova për te shtëpia eSebastienit, por aty kishin ngelur vetëm rrënojat. Ulërita mesa fuqi kisha. Vura duart në kokë dhe qaja, si asnjëherë tjetër.Gjithçka, që kisha, kish te vd eku r d he kish te hu m bu rpërgjithmonë

GjithçkaPashë se si qyteti im ish te shkatërru ar p lotësish t.

Vendosa të shkoja në të gjitha vendet, që kisha frekuentuar


dikur... Shkova dhe në varreza. Disa varre ishin shkatërruartotalisht. Të tillë fat kishte pësuar dhe varri i atij, me të cilinkisha jetuar 16 vjet rresht... Po i zotit Holman, babait tim tëvërtetë?... Shpejtova dhe u fu ta në varreza ky ishte varriVarri i tij i thjeshtë kishte rezistuar. Vetëm disa prishje tëvogla. U nd ala aty, u u la dhe u përbetova: Babai im idashur, jam prapë këtu! E d i që kudo që të jem do të tëkem pranë! Hodha prapë lot. Vështrova në d rejtim tëqiellit, ku dija se ishte një Zot, që më vështronte... Ndiheshamë e vetme se kurrë... Pastaj u çova dhe fillova të ecja...Kuptova ku po shkoja, vetëm pasi kisha ecur një kilometër.Këmbët po më çonin drejt shtëpisë time, në atë shtëpi, kujetova një pjesë të jetës sime, në atë shtëpi, ku kisha shumëkujtime edhe të gëzuara dhe të dhimbsura... Sapo u afrova,u befasova. Ajo ishte përsëri në këmbë, si një dëshmitare ehistorisë... Nuk i ishte dridhur qerpiku. Gjeta kohë të pyesjadhe për Michelin dhe më dhanë lajmin e mirë të birësimittë tij te një çift francez, që jetonte diku në Lion... Çmendinaishte rrafshuar keq... Ktheva dhe një herë kokën të shihja seçfarë i kishte ndodhur këtij qyteti. Ishte më se e kotë tëqëndroja këtu . Çdo gjë e njohur ose ishte shkatërruar, osenuk ekzistonte më...

86 ANXHELA QIRUSHI


PËRMBAJTIA

Sipar. Mbyllur në një gotë qelqi ................................... 7

Sebastieni, një pikëtakim me dhimbjen time............17

Njohja me Ludving Holman .......................................21

Në kraharorin e dhimbjes së dytë ..............................30

Rrëfimi i prekshëm i zotit Holman ............................37

Doktor Bernardi dhe lajmi ogurzi ..............................44

Lufta brenda vetes për të dalë në ajër të pastër ......49

Ideja e largimit e hedhur në tavolinë me miqtë .......58

Shpërblimi i zakontë: Mosmirënjohja ....................65

Zarfi magjik i zotit Holman ........................................68

Zonjusha Holman ......................................................... 77

Drejt Francës .................................................................. 82

Epilog.............................................................................. 84

88 ANXHELA QIRUSHI

Documents

Anxhela Qiorushi