26

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล

การเกบรวบรวมขอมลการวจยจากแบบสอบถาม และการสมภาษณแบบเจาะลกจากเกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบรท าใหไดขอมล ดงน 1. สภาพทวไปของผปลกไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบร 1.1 สภาพทวไปของกลมตวอยาง 1.1.1 ขอมลสวนบคคล จากการรวบรวมขอมลผปลกไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบรจ านวน 6 อ าเภอ คอ อ าเภอไทรนอย อ าเภอบางกรวย อ าเภอเมอง อ าเภอปากเกรด อ าเภอ บางบวทอง และอ าเภอบางใหญ พบวา เกษตรกรผปลกไมประดบในจงหวดนนทบรสวนใหญเปนชายรอยละ 65 เปนหญงรอยละ 35 เกษตรกรมอายอยระหวาง 34-69 ป สวนใหญมอายอยระหวาง 46-50 ป รอยละ 43 1.1.2 ขอมลการปลกไมดอกไมประดบ เกษตรกรในจงหวดนนทบรมการปลกไมดอกไมประดบหลายชนด สวนใหญปลกไมใบกระถาง รองลงมาคอ ไมดอกกระถาง สามารถแบงเปนประเภทตางๆ ได ดงน

1) ไมดอกกระถาง คอ ชบา อมรเบกฟา เฟองฟา หนาวว พด พดพชญา พดน าบษ โฮยา ไกฟา ชวนชม เขมขาว ขงแกง ดาหลา ดาวเรอง

2) ไมใบกระถาง คอ บอนส หนาววใบ บอนส อโกลนมา นางคม หมอขาวหมอแกงลง เฟน เฟนนาคราช เฟนใบมะขาม เสนหจนทรเขยว เสนหจนทรขาว เสนหจนทรแดง กวกมรกต คางคาวด า สบปะรดประดบ โกสน การะเกดหน มะขามเทศดาง หมากผหมากเมย และลนมงกร

3) ไมยนตน คอ นนทร พระยาสตบรรณ เสมด ลนทม 1.1.3 ขนาดพนทปลก เกษตรกรสวนใหญมพนทปลกไมดอกไมประดบ 1-5 ไร รอยละ 61 รองลงมาคอ มพนทปลก 5-10 ไร รอยละ 32 ทเหลออกรอยละ 7 มพนทปลกมากกวา 10 ไร 1.1.4 ระยะเวลา และประสบการณในการผลตไมดอกไมประดบ เกษตรกรสวนใหญมประสบการณในการปลกไมดอกไมประดบมาแลวเปนระยะเวลา 11-20 ป รอยละ 70 มประสบการณการปลก 6-10 ป รอยละ 26 และมประสบการณในการปลก 1-5 ปรอยละ 4 1.1.5 จ านวนแรงงานทางการเกษตร แรงงานทใชสวนใหญเปนแรงงานทมอยในครวเรอน ซงสวนหนงจะมแรงงาน 2 คน คดเปนรอยละ 70 สวนสวนทมพนทมากจะใชแรงงานมากกวา 3 คน 1.1.6 แหลงน าทางการเกษตร เกษตรกรทงหมดใชน าทอยบนผวดนซงกคอน าทอยในแมน า คลอง หนอง บง และสระทขดขนมาเอง 1.1.7 แหลงความรทเกษตรกรน ามาใชในการผลต เกษตรกรสวนใหญไดรบความรในการปลกไมดอกไมประดบจากเพอนบาน และจากประสบการณของตวเองมากทสด รอยละ 70 รองลงมาคอ การไปเรยนรศกษาดงานจากภายนอก การไดรบค าแนะน าจากนกวชาการ และไดรบการถายทอดจากบรรพบรษ

27

1.1.8 แหลงความรทเกษตรกรใชคนควาเพมเตมเพอน ามาใชในการผลต พบวา เกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบศกษาความรเพมเตมจากหนงสอมากทสด รอยละ 90 รองลงมาคอ แผนพบ และอนเตอรเนต 2. การใชภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบ จากการสมภาษณแบบเจาะลกจากเกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบไดขอมลภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบสามารถจ าแนกภมปญญาตามกระบวนการผลตไดดงน

1. การเตรยมตนพนธ 2. การเตรยมดน 3. การขยายพนธ 4. การดแลรกษา 5. การปรบปรงพนธ 6. การเตรยมตนไมกอนขาย จากนนน าภมปญญามาวเคราะหจดหมวดหม โดยแบงประเภทไมดอกไมประดบตามธรกจ

การคา และประโยชนใชสอยทใชเปนไมจดสวนซงแบงไดเปน 3 ชนด ไดแก ไมคลมดน ไมพม และไมยนตน เนองจากตนไมทเกษตรกรผลตสวนใหญลกคานยมน าไปใชในการจดสวนหรอตกแตงสถานท ซงมรายละเอยดภมปญญาการผลตดงน 2.1 ภมปญญาการผลตไมคลมดน ไมคลมดนทเกษตรกรปลก ประกอบดวย การะเกดหน เศรษฐเรอนนอก บอนส เศรษฐเรอนใน สบปะรดประดบ หลวเลอย ลนมงกร ดาดตะกว อโกลนมา นางคม เสนหจนทรเขยว เสนหจนทรขาว เสนหจนทรแดงกาบหอยแครง พดซอนแคระ เฟน และเฟนนาคราช การผลตไมคลมดนมกระบวนการการผลต ดงน 2.1.1 การเตรยมตนพนธ การเตรยมตนพนธไมคลมดนของเกษตรกรม 3 รปแบบ คอ 1) เตรยมตนพนธไวใชเอง โดยซอตนพนธจากแหลงอนมาการปลกลงแปลง และการปลกลงกระถางขนาดใหญ การปลกลงกระถางจะเปนการชวยปองกนโรค และแมลงทมากบดน อกทงยงสามารถเคลอนยายไดสะดวก เกษตรกรสวนใหญนยมปลกตนพนธไวใชเอง โดยเกษตรกรจะมการดแลรกษาตนตนพนธเปนอยางด ใหสามารถน ามาขยายพนธไดนาน การเตรยมตนพนธวธน เปนการประหยดตนทนในการซอตนพนธทจะน ามาใชขยายพนธตอ 2) ซอตนพนธ จากนนน ามาเลยดใหออกดอก มรปทรงสวยงาม และเปลยนกระถางแลวน าไปขาย เกษตรกรกลาววาวธนเปนการลดขนตอนในชวงการขยายพนธออกไปได 3) การผลตพนธไวใชเอง โดยการผสมปรบปรงพนธไมดอกไมประดบขนมาใชเอง ไมคลมเกษตรกรผผลตไมคลมดนไมนยมผลตพนธพชใหมไวใชเอง ยกเวน เกษตรกรผปลกบอนสทตองมการปรบปรงพนธใหไดพนธทมความแปลงใหมไวออกขายสตลาด

28

2.1.2 การเตรยมดน การปลกไมคลมดนสวนใหญมการปลกในถงพลาสตกด า หรอกระถางพลาสตกในการเตรยมดนส าหรบปลกไมคลมดนขนอยกบชนดของไมคลมดน แตไมคลมดนสวนใหญสามารถเจรญเตบโตไดในดนทมความรวนซย สามารถระบายน าไดด จากการสอบถามเกษตรกรท าใหทราบวาเกษตกรมการผสมดนใชเองตามความรและประสบการทไดสงสมมานนมอยหลายสตร ซงตวอยางสตรดนทใชในการปลกพชมดงน

สตรท 1 ดนเหนยวรอน : แกลบเผา อตราสวน 1 : 1 สตรท 2 ดนนา : ใบไมผ อตราสวน 1 : 1 สตท 3 ใบกามปผ : ดนขยไผ อตราสวน 1: 1 สตรท 4 ดนรวน : ป ยคอก : ทราย : ใบมะขามผ อตราสวน 6 : 4: 1: 1

สตรท 1 – 4 นเปนสตรทเหมาะส าหรบการปลกบอนส โดยเกษตรกรผปลกบอนสไดใหขอมลวา ใบไมผทใชควรเปนใบทองหลาง ใบกามป และใบมะขาม เนองจากใบทองหลางจะชวยใหหวเปนมการเจรญเตบโตด แขงแรง สวนใบมะขามนนจะชวยในเรองของส ใบมะขามชวยท าใหบอนสมสจด หรอสเขมมากขน

สตรท 5 ขยมะพราว : กาบมะพราว : ดนรวน : ป ยคอก อตราสวน 2 : 2 : 2 :1 สตรท 6 ทราย : ขยมะพราว : กาบมะพราว : แกลบเผา อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1 สตรท 7 ดน : ขยมะพราว : มะพราว : แกลบดบ : แกลบเผา : ทราย อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1 : 1 สตรท 8 ดนเผาหรอรวน : ทราย : เศษอฐหกปน : ใบกามปผ : ป ยคอกเกา : ปนขาว อตราสวน 1 : 1 : 1 :1 : ¼ : ½ สตรท 9 ดนรวน : ทราย : ใบไมผ : ป ยคอก อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1 สตรท 10 ดน : กาบมะพราว : ใบไมผ : ขยมะพราว อตราสวน 1 :1 :1: 1 สตรท 5-10 เปนสตรทใชปลกเฟน

สตรท 11 กาบมะพราว อยางเดยว เปนสตรทเหมาะส าหรบปลก หนาววใบ หนาววดอกกระถาง ลายนกกระทา อโกลนมา

สตรท 12 ดน : กาบมะพราว : ใบไมผ อตราสวน 2 :1 :1 เปนสตรทใชปลกกวกมรกต คางคาวด า

สตรท 13 กาบมะพราว : ดน : ใบกามป อตราสวน 1 : 1 : 1 เปนสตรทใชปลกอโกลนมา เงนหนา

สตรท 14 กาบมะพราว : ใบกามป อตราสวน 1 : 1 เปนสตรทใชปลกหมอขาวหมอแกงลง ตนไกฟา

สตรท 15 ดนรวน : ใบไมผ : ป ยหมก อตราสวน 1 : 1 : 1 เปนสตรทสามารถปลกไมคลมดนทวๆ ไป

29

จากสตรในการผสมดนทงหมด 15 สตร เปนสตรดนทเกษตรกรใชปลกไมคลมดนซงจะเหนวามความแตกตางกนในแตละพช เนองจากพชแตละชนดมความตองการทไมเหมอนกน นอกจากความตองการของพชแลว ความยากงายในการหาซอวสดปลกกมผลดวยเชนกนหากสงซอวสดทอยไกลจากทองถนกจะท าใหราคาตนทนจากการซอวสดปลกสง และเปนการเพมตนทนในการผลต ดงนนเกษตรกรสวนใหญจงใชวสดทหางายในทองถน

2.1.3 การขยายพนธ การขยายพนธไมคลมดนทเกษตรกรใช คอ การปกช า และการแบงและการแยก ซงแตละวธมรายละเอยด ดงน 1) การปกช า การปกช าไมคลมดนทเกษตรกรปฏบตม 2 วธ คอ 1.1) การปกช ากง ตดกงไมคลมดนมความยาวประมาณ 3-5 นว รดใบบรเวณโคนกงทจะปกออกเลกนอย จมลงในสารเรงรากเพอชวยใหออกรากเรวขน จากนนปกกงลงในวสดช า เชน แกลบเผา ทราย ทรายผสมกบแกลบเผา อตราสวน 1 : 1 ดนทมความรวนซย เปนตน การปกช านนสวนใหญจะปกช าในกกระบะเพาะช า หรอตะกราพลาสตก น ากงปกช าไปวางไวในทลม หรออาจวางไวในโรงเรอนทมการพนละอองหมอก หรอโรงเรอนทมตาขายพรางแสง หรอทรจกกนในชอ ซาแรน คลมเพอเปนการรกษาความชนไมใหกงช าเหยว และตาย ตวอยางไมคลมดนทขยายพนธโดยวธน เชน ดาดตะกว ผกากรองเลอย พรมออสเตรเลย เปนตน 1.2) การปกช าใบใบทยงไมเกดตา เลอกตดใบแกแลวน าไปปกในวสดปกช า เชน ทราย ถานแกลบ หรอผสมวสดทงสองเขาดวยกน จากนนจงปกใบใหลกลงไป 1 ใน 3 ของแผนใบ เมอใบเรมแทงยอด ออกรากมากเพยงพอกสามารถยายปลกได วธนนยมใชกบการปกช าตนลนมงกร 2) การแบง และการแยก ไมคลมดนทมการแตกหนอ หรอมการแตกตนใหมขางกบตนเกา เชน เฟนบอสตน กาบหอยแครง เศรษฐเรอนนอก และเรอนใน สบปะรดประดบ และไมคลมดนประเภทหว เชน พลบพลง วานสทศ เปนตน ซงการแบง และการแยกนท าไดโดยน าตนไมทมการแตกกอออกจากกระถางจากนนใชมดทมความคม และสะอาดเพอปองกนการตดเชอโรค ตดแบงกอทแตกออกมาโดยใหมรากตดออกมาดวย จากนนน าไปปลกในกระถาง ดแลรกษาเหมอนกบตนไมปกต นอกจากนไมคลมดนบางประเภททมวธการขยายพนธโดยการผาหวแบงออกเปนชนเลก เชน บอนส หรอทนกเลน หรอเกษตรกรผปลกบอนสเรยกวาการผาหวแบบลมตน คอ การผาทไมสามารถน าตนตนพนธมาปลกตอไดอก วธนท าในกรณทมหวพนธหลายตน เปนการน าบอนสมาตดล าตน ใบ และรากออกใหหมด (ภาพท 4.1) มวธการ ดงน

2.1) น าหวบอนสมาออกเปนชนเลกๆ ขนาดชนละไมเกน 1 ซม. 2.2) น าชนบอนสทถกตดมาแชน าเพอลางน ายางออกไปเทน าทงท าเชนนไปจนกวา

ยางจะหมด 2.3) น าชนบอนสไปแชน าปนแดง หรอสารปองกนเชอราประมาณ 10-20 นาท แลว

น าไปผงลมใหพอหมาด 2.4) เตรยมวสดเพาะใสภาชนะ โดยวสดเพาะนนอาจใชขยมะพราว หรอแกลบเผา

หรอทรายหยาบ อยางใดอยางหนง

30

2.5) น าชนหวบอนสมาวางลงเพาะในกระบะเพาะ 2.6) ปกปายวนทเพาะ ปดฝาภาชนะดวยพลาสตกใส แลวน าไปเกบไวในทรม 2.7) หลงจากนนประมาณ 1-3 สปดาห ชนบอนสจะเรมงอกเปนหนอเลก เมอตนกลา

เรมมใบ มรากยาว จงยายไปปลกลงกระถาง 4 นว

ภาพท 4.1 ขนตอนการขยายพนธบอนสโดยการผาหวแบบลมตน

หวบอนสทตดรากออกหมดแลว ผาหวบอนส ชนบอนส

ลางยางออก 2-3 ครง แชสารปองกนเชอรา 10-20 นาท ผงชนบอนสใหแหง

วางชนบอนสลงวสดเพาะ คลมพลาสตกใส

31

2.1.3 การดแลรกษา หลงจากทมการขยายพนธไมคลมดนเรยบรอยแลวทงโดยการปกช า และการแยกกอ หากตนไมออกรากและตงตวไดแลวยายกงช าไปไวในกระถาง ขนาด 6 นว หรอ 8 นว หรอาจยายลงถงพลาสตกด า จากนนน าไปไวในทรมร าไรกอน เมอตนตงตวไดแลวจงน าตนไมไปวางในทม แดด ยกเวน เฟน บอนส เนองจากเปนพชทชอบทรม หากน าออกมาปลกกลางแจงไดรบแสงแดดจดจะท าใหใบกราน และไหมได เมอน าตนไมออกมาแลว สวนใหญเกษตรกรจะมการดแลในการของการใหน า ใสป ย การปองกน และกบจดศตรพช 1) การใหน า โดยทวไปวธการใหน าไมคลมดนของเกษตรกรหากมพนทปลกไมมากจะใหน าโดยสายยาง ถามพนทคอนขางมากกจะใหน าดวยระบบสปรงเกลอร สวนเรองเวลาในการใหน าของเกษตรกรมความแตกตางกนแลวแตชนดพช แตการรดน าไมคลมดนสวนใหญจะใหน าวนละ 2 ครง แตจะไมนยมใหน าหลงจาก 6 โมงเยนไปแลว เนองจากจะท าใหตนไมคลมดนเปนโรคได แตทงนขนอยกบชนดของพชดวยเพราะวาพชแตละชนดมความตองการน าไมเทากน เชน สบปะรดประดบ ลนมงกร ผกากรองเลอย และวานกาบหอย การใหน าจะใหในตอนเชาเวลาเดยวเนองเปนพชทไมตองการน ามาก และอาจไมจะเปนตองใหน าทกวนกไดอาจจะใหวนเวนวน 2) การใสป ย หลงจากทยายกงปกช าจากตะกราช ามาไวในกระถาง และน ามาออกแดดเรยบรอยแลวใหใสป ยเคมสตร 25-7-7 เพอชวยเรงการเจรญเตบดานทางกง ใบ และล าตน ท าใหมทรงพมสวยงาม หลงจากนนประมาณ 7 วน จงใสป ยคอก หรออาจไมตองใสกได สงขายไดเลย หากเปนไมคลมดนทมดอกในการขายจะตองท าใหตนไมออกดอกกอนจงจะสามารถขายได ดงนนหลงจากทใหป ยสตร 25-7-7 แลว 7 วน ใสป ยคอก เมอทรงพมไดขนาดใสป ยสตร 8-24-24 เพอท าใหตนไมออกตาดอก 3) การปองกน และก าจดศตรพช เกษรตรใชสารเคมในการปองกนและก าจดศตรพช โดยจะใชเมอพบการระบาดของโรค และฉดปองกนไวกอนในบางฤดทมการระบาดของโรค เชน เชอรา กอนทจะมการออกน าขาย 4) เทคนคเฉพาะในการดแลไมคลมดน ไมคลมดนบางชนดตองการความชนสงจงตองมการดแลเปนพเศษ เชน บอนส เนองจากบอนสเปนพชทตองการความชนสมพทธในอากาศสง ประมาณ 70-95 เปอรเซนต บอนสจะมการพกตว และทงใบในชวงฤดรอน และฤดหนาวซงมความชนสมพทธต า เกษตรกรไดมการพฒนากระบวนการผลตโดยไมท าใหบอนสมการพกตวโดยการปลกบอนสในต หรอในกระโจม เพอใหปลกบอนสไดตลอดทงปโดยไมมการพกตว 4.1) การสรางตบอนสมวธการดงน 4.1.1) ตทใชปลกบอนสจะมลกษณะคลายบานขนาดเลก กอนสรางจะตองเททราย และปรบพนทใหเรยบเสมอกนกอน พนททใชควรมพนทอยางนอย 1-2 ตารางวา เนองจากจะตองสรางตทมความกวางประมาณ 1 เมตร ยาว 2 เมตร สงประมาณ 50-80 เซนตเมตร หรออาจปรบขนาดของตบอนสใหไดตามพนททมอยกได การวางตบอนสจะวางไวภายใตตาขายพรางแสง หรอทเราเรยกวา ซาแรน เพอเปนการพรางแสงใหกบบอนส ดงนนกอนทจะสรางตบอนสควรเลอกพนททมการพรางแสงดวย

32

4.1.2) เตรยมอปกรณทใหท าเปนโครงสรางในการสรางตบอนสซงอาจใชไม เหลกเสน ทอพวซ ซงโดยทวไปแลวเกษตรกรจะใหทอพวซเนองจากมน าหนกเบาท าให สามารถเคลอนยายไดสะดวก 4.1.3) หากใชไมเปนโครงสรางใหใชไมเนอแขงขนาด 1.5 x 1.5 นว ตอกเสา 4 มม และเสรมเสาเพมบรเวณชวงความยาวของตอกขางละเสา เพอใหตมความแขงแรงขน 4.1.4) เสรมไมเปนดงมความสง 25-30 ซม. เพอรองรบไมอกไก โดยมไมทนจนเอยงลาดลงมาทง 2 ดาน เนองจากหลงคาของตเปนหลงคารปทรงจว มอกไกเหมอนกบการสรางบานทมไมประกอบเปนสวนบนและสวนลางของเสา 4 มม 4.1.5) น าพลาสตกใสทมความหนามากรโดยรอบทงดานกวาง ดานยาว จากนใชตไมทบแนวปดขอบพลาสตกอกชน ใชตะปยดพลาสตกกบโครงใหรอบทงบนและลาง 4.1.6) สวนหลงคานนกใชพลาสตกคลมเชนเดยวกนแตใชพลาสตกทาบตามแนวบาวของตลงมาประมาณ 10-15 ซม. ใหไมแผนเลกยดชายพลาสตกทหอยลงมาทง 2 ขาง เพอถวงใหพลาสตกตงและสามารถปดเปดได 4.1.7) สวนทเปนอกไกใชไมทบแนวพลาสตกตยดกบอกไก หรออาจใชคลบด าหขาว หรอไมหนบผา หนบพลาสตกกบโครงสรางไวเปนการยดพลาสตกไวบนหลงคากได เพอเปนสวนยดการเปดปดตไดทง 2 ดาน ดงภาพ 4.1.8) สวนพนลางตบอนสทมทรายอยใหปดวยพลาสตกทมความหนากวาพลาสตกทกรรอบต โดยใหพลาสตกมความกวาง และยาวกวาพนตประมาณ 10 ซม. และใชตะปเยบพลาสตกยดตดกบโครงไมดานลาง เพอใหน าสามารถขงอยในพลาสตกไดโดยไมรวออกภายหลง 4.1.9) เตมน าเขาไปในต แลวน าตนบอนสเขาไปวาง ลกษณะบรรยากาศภายในตนนจะมความชน และอณหภมคอนขางสง ซงเหมาะกบการเจรญเตบโตของบอนสจงท าใหบอนสทอยในตมความสวยงามและเจรญเตบโตด

ภาพท 4.2 ตส าหรบใชปลกบอนส

ตทใชปลกบอนส หลงคาตบอนสทเปดได

33

การปลกบอนสในกระโจม หรอทเกษตกรผปลกเรยกวา การขงเดยว วธการนเหมาะส าหรบผทมพนทปลกนอย หรอผตองการเลยงบอนสไวเพอการประกวด เพราะจะท าใหบอนสมใบหนากวาการเลยงในต สใบสดใส และตนบอนสไดรบความชนอยางสม าเสมอ การท ากระโจมบอนสมวธ ดงน

4.2.1) น าลวดอะลมเนยม หรอลวดทใชท าสายไฟฟาแรงสงมาท าเปนโครงวงกลมคลายกรงเลยงนก ใหดานลางมสวนทยดตดกระถางใหแนน ขนาดของกระโจมทท าควรมขนาดใหญกวาตนบอนส

4.2.2) คลมดวยถงพลาสตกจากดานบนของโครงกระโจม รดเชอกใหแนน สวนลางใชครอบตนบอนส

4.2.3) น ากระโจมมาครอบตนบอนสโดยใหกระถางของบอนสวางอยในภาชนะทสามารถหลอน าไดซงอาจเปนจานรองกระถาง หรอใชกะละมงพลาสตกกได การครอบจะตองผกรวมทงกระถาง และภาชนะทใชรองไปพรอมกน วธนมขอดคอ ไมตองคอยเตมน าบอย ท าใหตนบอนสไดรบความชนอยางสม าเสมอ

ภาพท 4.3 กระโจมส าหรบปลกบอนส 2.1.4 การปรบปรงพนธไมคลมดน การปรบปรงพนธไมคลมดนเกษตรกรสวนใหญไมนยมท ามเพยงบอนส และอโกลนมา ทเกษตรกรผปลกบางรายไดมการปรบปรงพนธไวใชเอง การปรบปรงสวนใหญไมวาจะเปนไมคลมดน ไมพม หรอไมดอกอนๆ โดยทวไปแลวจะตองรจกโครงสรางของดอกไมทตองการผสม และชวงเวลาทสามารถผสมกอนจงสามารถผสมพนธไดส าเสรจตามเปาหมายได การปรบปรงพนธบอนส ดอกของบอนสมลกษณะคลายกบดอกหนาวว เปนดอกสมบรณเพศ ประกอบดวย ปลดอก และจานรองดอก ชอดอกสน และตงตรงกวาจานรองดอกหนาววเลกนอย มเกสรตวผและเกสรตวเมยอยในชอดอกเดยวกน โดยเกสรตวผอยดานบน เกสรตวเมยอยทโคนดอก และมกาบหม

34

ในการผสมบอนสเวลาทเหมาะสมในการผสมจะอยในชวงเวลาประมาณ 19.00 - 20.00 น. เนองจากเปนชวงทมละอองเกสรมากทสด และเปนชวงทมอตราการผสมตดมากทสด ซงชวงทดอกบานจะสงเกตวาบอนสจะมกลนหอม ปลหมดอกตอนบนคลดอกจนเหนเกสรเพศผชดเจนเปนผงสเหลองออน หรอสขาวนวลอยบนปลดอก ขนตอนการผสมมขนตอนดงน

1. เตรยมอปกรณ ซงประกอบดวย เกสรของตนบอนสทจะน ามาเปนตนพอพนธ มด หรอคตเตอร พกน ถงพลาสตก ปายส าหรบเขยนรายละเอยด

2. ใชมดกรดกลบดอกออกใหเหลอแตปลดอก กอนผสม 1 วน 3. ใชผกนแหง สะอาดเขยเกสรเพศผจากอกดอกมาปายทเกสรเพศเมยใหทว 4. คลมดอกทผสมแลวดวยพลาสตกทเจาะรระบายอากาศเพอปองกนไมใหดอกเนา แมลง และ

น า 5. หลงจากนนประมาณ 1 สปดาห ใหสงเกตวากานดอกแขงแรงอยหรอไม ถาแขงแรงแสดงวา

การผสมครงนประสบความส าเสรจ ฝกบอนสจะโตขนเหนเปนกระเปาะเกสรเพศเมยดานลางเกดเปนตมเลกๆ สเขยว เมอเมลดแกจะเปนสด าเมลดจะรวง หรอประมาณ 30 วน หลงจากผสมเมลดกจะลวงอยในถงพลาสตกทครอบไว จงน าเมลดไปเพาะขยายพนธตอไป 2.1.5 การเตรยมตนไมกอนออกสตลาด กอนทจะมการน าไมคลมดนไปขายเกษตรกรจะมการเตรยมไมเปนแปลงๆ แยกตนทจะน าไปขายไว คดตนทมโรคและแมลงเขาท าลายกอน ในกรณทเปนไมคลมดนทมดอกเกษตรกรจะเลอกตนทมดอกตมเพอใหตนไมไปออกดอกในตอนทออกขาย หรอผทซ อไป ถาเปนตนฟาประดษฐจะมการฉดสารเคมปองกนก าจดโรคและแมลงกอนทจะน าออกไปขาย ส าหรบบอนสกอนทจะน าตนไมไปขายใหน าตนบอนสออกมาวางนอกตกอนประมาณ 2-3 วนกอนเพอเปนการปรบสภาพกอนน าไปปลกทบานของผซอ

2.2 ภมปญญาการผลตไมพม ไมพมทเกษตรกรจงหวดนนทบรปลก แบงออกเปน 2 ประเภทใหญ คอ

- ไมพมทมดอก คอ ชบา อมรเบกฟา เฟองฟา หนาวว พด พดพชญา พดน าบษ โฮยา ไกฟา ชวนชม เขมขาว ขงแดง ดาหลา กหลาบ

- ไมพมใบ คอ หนาววใบ กวกมรกต โกสน มะขามเทศดาง หมากผหมากเมย และไทร 2.2.1 การเตรยมตนพนธ การเตรยมตนพนธไมพมของเกษตรกรม 3 รปแบบ คอ 1) เตรยมตนพนธไวใชเองโดยซอพนธต งตนจากแหลงอนแลวน ามาปลกไวในบรเวณพนททงปลกลงดน และปลกลงในกระถางเชนเดยวกบการเตรยมตนพนธของไมคลมดน 2) ซอพนธ จากนนน ามาเลยดใหออกดอก มรปทรงสวยงาม และเปลยนกระถางแลวน าไปขาย เกษตรกรกลาววาวธนเปนการลดขนตอนในชวงการขยายพนธออกไปได เหมอนกบการเตรยมพนธไมคลมดน 3) การผลตพนธไวใชเอง เกษตรกรผปลกไมพมบางชนด เชน ชวนชม โกสน นยมผสมพนธไมพมเหลานขนเองเพอใหไดพนธทมความแตกตางจากทองตลาดทวไป แตการผสมพนธพชไวใช

35

เองใชระยะเวลานานกวาจะไดพนธใหมทมความสวยงาม ในบางครงเกษตรกรเองกส งพนธมาจากตางประเทศ หรอซอจากเพอนเกษตรกรดวยกน

2.2.2 การเตรยมดน เกษตรกรนยมปลกไมพมลงในกระถางพลาสตก กระถางดนเผา กระถางเซรามก และถงพลาสตกด าขนาดใหญ ถาเปนมมขนาดใหญจะมการปลกลงแปลงแลวจงขดลอมขนมาขาย เชน ไทร ล าเพย โมก แกว เปนตน เนองจากพรรณไมพมเปนพรรณไมทมความหลากหลายตงแตขนาดเลกไปจนถงขนาดใหญ และยงมทงไมพมทใหดอกและไมพมทใชใบสสวยงาม โดยทวไปแลวดนหรอวสดปลกทใชในการปลกไมพมควรเปนดนรวน เกษตรกรผปลกไมพมใชดนสตรตางๆ ดงน

สตรท 1 หนาดน : เปลอกถว : ป ยคอก อตราสวน 3 : 1 : 1 สตรท 2 หนาดน : กาบมะพราว : ป ยคอก : แกลบดบ อตราสวน 3 : 2 : 1 : 1 สตรท 3 ดนรวน : กาบมะพราว อตราสวน 1 : 1 สตรท 2-3 เปนสตรดนทใชปลกเฟองฟา

สตรท 4 กาบมะพราวสบ เปนวสดปลกทเหมาะกบการปลกหนาววทงหนาววใบ และหนาววดอก อโกลนมา

สตรท 5 ดน : แกลบ : ขเถาแกลบ : กาบมะพราวสบ อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1 สตรท 6 ดนขยไผ : กาบมะพราวสบ : ใบไมผ อตราสวน 1 : 1 : 2

สตรท 7 ทราย : ใบไมผ : ป ยคอกเกา : ขยมะพราว อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1 สตรท 8 ทรายละเอยด : ขเถาแกลบ อตราสวน 1 : 2 สตรท 9 ดน : แกลบ : ป ยคอก : กาบมะพราวสบ อตราสวน 1 : 2 : 1 : 1 สตรท 10 ดนนา : ดนกามป : กาบมะพราวสบ อตราสวน 1 : 1 : 1 สตรท 11 ดนนา : มลหม : กาบมะพราว : ป ยอนทรย อตราสวน 1 : 1 : 2 : 1

สตรท 5-11 เปนสตรทเหมาะกบการปลกชวนชม

สตรท 12 ดนรวน : แกลบดบ : แกลบเผา : ป ย อตราสวน 1 : 3 : 3 : 0.5 สตรท 13 ดนใบกามป : ดนรวน : ป ยคอก กาบมะพราวสบ อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1

สตรท 14 ดนรวน : ขยมะพราว : ป ยหมกหรอป ยคอก อตราสวน 1 : 1 : 1 สตรท 15 ดนรวน : ใบกามป : กาบมะพราว : ป ยคอก : กระดกปน อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1 : 1

สตรท 12-15 เปนสตรทเหมาะกบการปลกโกสน

2.2.3 การขยายพนธ การขยายพนธไมพมทเกษตรกรสวนใหญใชการเพาะเมลด การปกช า การตอนกง การเสยบยอด และการตดตา ซงแตละวธมรายละเอยด ดงน

1) การขยายพนธโดยการเพาะเมลด การขยายพนธไมพมโดยการเพาะเมลดไมเปนทนยมของเกษตรกร เนองจากใชเวลานานกวาตนไมจะโตท าใหเปนการเพมตนทนในการดแลรกษา การขยายพนธวธนสวนใหญมกใชเพอเปนตนตอ หรอตองการปรบปรงพนธเพอใหไดพนธใหมทมความสวยงามแตกตางจากพนธเดมทมอย ไมพมทเกษตกรขยายพนธโดยการเพาะเมลด เชน ชวนชม โกสน ซงไมพมทง 2 ชนด ไมไดขยายพนธโดยวธนวธเดยว แตจะมวธการอนๆ รวมดวย

36

การเพาะเมลดนยมเพาะในตะกราพลาสตก กระบะไมทสามารถระบายน าได โดยใชวสดปลกทหาไดตามทองถน เชน ดนผสม : ขยมะพราว อตราสวน 1 : 1, พชมอส, ดนกามปรอน : ขยมะพราว อตราสวน 1 : 1 ตวอยางการเพาะเมลดไมพมซงตวอยางทจะใชเปนตวอยาง คอ ชวนชม มขนตอนการเพาะเมลด ดงน

1.1) น าดนกามปรอนผสมกบขยมะพราวละเอยดซงไดจากการรอนในอตราสวน 1:1 1.2) น าวสดปลกเทใสตะกราพลาสตกสเหลยมเกลยผวหนาดนใหเรยบ 1.3) โรยเมลดลงไป หรอเรยงใหเปนแถว ใหมระยะหางทเหมาะสม 1.4) กลบเมลดดวยวสดปลก การกลบไมตองใสวสดปลกใหหนาจนเกนไปเพราะจะท า

ใหเมลดไมสามารถงอกขนมาไดและอาจท าใหเมลดเนาในภายหลง 1.5) รดน าดวยบวฝอย แลวน าไปวางไวในทรม 1.6) เมอตนกลาเจรญเตบโตยายไปปลกในกระถางขนาด 4 นว ใหน าและป ยอยาง

ตอเนองประมาณ 6 เดอนจงเปลยนกระถางใหมขนาดใหญขน

37

ภาพท 4.4 ขนตอนการเพาะเมลดชวนชม

น าวสดปลกใสลงในตะกรา

เกลยวผวดนใหเรยบ

โรยเมลดใหทวตะกรา

กลบเมลด

รดน าดวยบวฝอย

ตนชวนชมทงอกแลวอายประมาณ 1-4 สปดาห

ตนชวนชมทเรมงอก

ตนชวนชมในกระถาง 4 นว

38

2) การปกช า เปนการขยายพนธไมพมทสามารถท าไดงายและรวดเรววธการหนง การปกช าไมพมมวธการเหมอนกบไมคลมดน คอ น ากงกงออนกงแกตดใหมความยาวประมาณ 5-6 นว โดยใหมใบตดมาดวยจากนนปกลงในวสดเพาะช าใหกงลกลงไปประมาณ 1 ใน 3 ของกง จากนนน าไปวางในแปลงพนหมอก หรอในโรงเรอนทสามารถเกบความชนได วธนเปนวธทเหมาะกบการขยายพนธ ชบา เฟองฟา ยโถ โฮยา เปนตน

3) การตอนกง เปนการขยายพนธทนยมท าใน โกสน ยโถ และกหลาบบางพนธ การตอนกงตองเรมจากการเลอกกงทไมออนและแกจนเกนไปจะท าใหออกรากเรว เลอกกงทไมคดงอ แขงแรงปราศจากโรค การตอนกงมข นตอนดงน 3.1) ใชมด หรอคดเตอรควนกงใหรอยควนอยใตตาเลกนอย และควนอกรอยหนงใหหางจากรอยควนแรกประมาณ 1 นว 3.2) ใชมด หรอคดเตอรกรดระหวางรอยควนทงสอง แกะเปลอกออก และขดเยอเจรญ (เมอกใส) ออกใหหมดในทศทางจากบนลงลาง ถาเปนกงทมยาง เชน ไทร ใหทงไวกอนประมาณ 1 วน เพอใหยางให 3.3) ทารอยแผลสวนบนดวยฮอรโมนเรงราก เพอใหกงตอนออกรากไดเรวขนแตมเกษตรกรบางรายใชกะปทาทรอยแผลเพอชวยเรงราก 3.4) หมดวยขยมะพราว โดยน าขยมะพราวทเปยกน าหมาดๆ ใสถงพลาสตกมดปากถง จากนนใชมดกรดกลางถงแลวน าไปหมทรอยแผลทกรดไว ใชเชอกมดทงดานบนและดานลาง 3.5) ประมาณ 2-4 สปดาห กงตอนจะออกราก ทงนระยะเวลาทใชในการออก รากขนอยกบชนดของไมพมดวย เมอมรากมากพอจงตดกงออกมาปลก 4) การตดตา เปนการขยายพนธพชวธหนงโดยน าตาจากกงพนธดทตองการไปตดกบตนตอ การขยายพนธวธนเปนวธทชวยประหยดกงพนธด และท าไดรวดเรวกวาการตอกงและการทาบกง เหมาะกบการขยายพนธพชในปรมาณมาก การตดตาในไมดอกไมประดบนอกจากจะเปนการขยายพนธพชแลวยงเปนการท าใหตนไมแฟนซหรอตนไมทในหนงตนมหลายสไดดวย เชน กหลาบ เฟองฟา ชบา เปนตน การตดตาสามารถท าไดหลายวธ แตทนยมท าในประดบคอ การตดตาแบบตวท และการตดตาแบบชพแปลง ซงมข นตอนดงน 4.1) การตดตาแบบตวท

1) กรดเปลอกตนตอใหถงเนอไมเปนรปตว T ใหมความยาวประมาณ 1/3-1/2 ของเสนรอบวงของตนตอ และยาว 1-1.5 นว ขนอยกบขนาดของตนตอ และเผยอรอยกรดออก

2) เฉอนแผนตาของกงพนธดเปนรปโลใหตดเนอไมเลกนอย 3) สอดแผนตาลงบนแผลรปตว T ใหแผนตาแนบรอยแผลใหสนท ถาเปลอก

แผนตายงเหลอเลยหวตวทใหตดสวนทเหลอออก 4) พนดวยพลาสตก หรอเชอกฟางใหแนน การพนควรพนจากลางขนบน

จากนน 7-10 วน จงเปดผาพนตา แลวพนใหมใหเวนตาทแตกออกมาใหม

39

4.2) การตดตาแบบชพแปลง 1) เฉอนตนตอเขาไปในเนอไมเลกนอยยาวประมาณ 1.5-2 นว แลวตดสวน

ปลายดานลางของรอยเฉอนใหท ามม 45 องศา แกะสวนทเฉอนออก 2) เตรยมแผนตาใหมขนาดและรปรางเทารอยเฉอนตนตอ 3) ประกบแผนตาลงบนตนตอ กดใหแนบกบตนตอ 4) พนพลาสตกจากลางขนบนใหแนน

5) การตอกง เปนการเชอมประสานสวนของตนพชทท าหนาทเปนระบบรากซงกคอ ตนตอ และสวนทเปนยอด คอ กงพนธด การตอกงเปนวธการขยายพนธพชและการเปลยนพนธพช แตสวนใหญนยมใชในการเปลยนพนธพชมากกวา จากการสอบถามเกษตรกรผปลกไมพมพบวา พชทนยมขยายพนธวธน คอ ชวนชม และโกสน การตอกงทนยม คอ การตอกงแบบเขาเดอย มขนตอนดงน 5.1) การตอกงแบบเขาเดอย 1) น าตนตอทมเสนผานศนยกลางกงประมาณ 1-2 เซนตเมตร มาตดยอดออก (ตดตามขวาง) เหนอโขดประมาณ 1 นว 2) ผากลางตนโดยตดใหเปนรปตวว (V) 3) ตดกงพนธด (กงพนธทตองการน ามาเสยบเปนตนพนธทสวยงาม) ตดเปนรปลม ลดใบออก 4) เสยบกงบนตนตอใหรอยแผลของกงพนธด และตนตอแนบสนทกน 5) พนเทปพลาสตกจากดานลางขนบนเพอปดรอยแผลเพอปองกนน าเขาและเชอโรคเขาท าลาย 6) ครอบถงพลาสตกคลมตนทเสยบยอดเพอรกษาความชนบรเวณรอบกงทเสยบยอด จากนนน าไปวางไวในทรมร าไร

40

ภาพท 4.5 การเสยบกงแบบเขาเดอย

5.2) การตอกงแบบไมเขาเดอย หรอทเกษตรกรเรยกวา การเสยบกงแบบนงแทน เปนวธทเกษตรกรผปลกชวนชมมการพฒนาขน ขอดของวธนคอ รอยแผลจากการเสยบกงมความสวยงามเหนรอยเสยบไมชด เปนวธการทสะดวกท าไดรวดเรวท าให 1 วนสามารถขยายพนธชวนชมไดในปรมาณมากขนกวาวธเขาเดอย นอกจากนการขยายพนธโดยวธนหากกงไมตดกนยงสามารถแกไขโดยการตดกงแลวเสยบใหมไดงายเมอเทยบกบการขยายพนธโดยการเสยบกงแบบเขาเดอย แตวธนมขอจ ากดคอ การเชอมตดของรอยตอชากวาวธการเขาเดอย แตในปจจบนเกษตรกรสวนใหญกนยมใชวธนในการขยายพนธชวนชมเพอออกจ าหนาย การตอกงแบบไมเขาเดอยมขนตอน ดงน

1) น าตนตอทมเสนผานศนยกลางกงประมาณ 1-2 เซนตเมตร มาตดยอดออก (ตดตามขวาง) เหนอโขดประมาณ 1 นว

2) ตดกงพนธด โดยตดตามขวางเชนเดยวกบตนตอ 3) วางกงพนธดลงบนตนตอ โดยวางใหอยตรงกลางของตนตอ

ผาตนตอเปนรปตว V เสยบกงพนธดลงบนตนตอ ผาตนตอเปนรปตว V พนธดวยเทปพลาสตก

รอยแผลทเกดจากการเสยบยอด

41

4) น าถงพลาสตก (ถงใสแกง) ขนาดเลกครอบรอบบรเวณกงทวางลงบนตนตอ มดดวยยางวง เพอรกษาความชนบรเวณรอบกงจากนนน าไปวางไวในทรมร าไร หลงจากนน 2 สปดาห น าพลาสตกทคลมออก ถากงยงเขยวอยแสดงวาประสบความส าเรจในการเสยบยอด

ภาพท 4.6 การตอกงแบบไมเขาเดอย 6) การแบงและการแยก ไมพมทมการแตกหนอ หรอมการแตกตนใหมขางกบตนเกา เชน ดาหลา ขงแดง หนาววใบ เปนตน ซงการแยกหนอ หรอแยกกอนท าไดโดยน าตนไมทมการแตกกอออกจากกระถางจากนนใชมดทมความคม และสะอาดเพอปองกนการตดเชอโรค ตดแบงกอทแตกออกมาโดยใหมรากตดออกมาดวย จากนนน าไปปลกในกระถาง หรอถงพลาสตกด า หรอปลกลงดน ดแลรกษาเหมอนกบตนไมปกต 2.2.4 การดแลรกษาไมพม 1) การปลก หลงจากทมการขยายพนธไมพมโดยวธการตางๆ เรยบรอยแลว เมอตนไมพมออกราก และสามารถตงตวไดแลวตองน าไปปลกในกระถางขนาด 6 นว หรอ 8 นว ถงพลาสตกด า หรอภาชนะอนๆ ซงขนตอนการยายอาจมความแตกตางกนขนอยกบวธการขายพนธ คอ

ตดตนตอ วางกงพนธดบนตนตอ คลมดวยถงพลาสตก

รอยแผลทเกดจากการเสยบยอด

42

1.1) การปกช า เมอกงปกช าออกราก และยอดออนแลวสามารถยายมาปลกลงในกระถางไดใหน ากงช ายายลงกระถางทวสดปลก จากนนน าไปวางไวในทรมไมใหไดรบแสงแดดโดยตรง เมอตนไมสามารถตงตวไดแลวจงน าออกไปกลางแดดได 1.2) การตดตา การตอกง และการแบงและการแยก การขยายพนธโดยวธการเหลานโดยทวไปเกษตรกรจะท าในกระถางทสามารถน าไปขายไดทนทหลงจากตนไมพมขยายพนธไดส าเรจ ยกเวนวาเกษตรกรตองการเปลยนกระถางใหมใหมความสวยงาม 2) การใหน า การใชน าไมพมของเกษตรกรในชวงแรกของการปลกจะใหน าทกวน หลงจากตนไมมการเจรญเตบโตตนใหญขนจะใหน าวนเวนวน หรอบางชนดจะใหน า 2-3 วนครง เชน ชวนชม สวนวธการใหน าของเกษตรกรมทงการใหทางสปรงเกลอร และการใชสายยาง 3) การใสป ย หลงจากกงขยายพนธสามารถน าออกมาถกแดดไดแลวเกษตรกรกจะมการบ ารงตนไมพมโดยการใหป ยเคมสตรเสมอ 15-15-15 หรอ 16-16-16 หรอบางรายตองการทจะบ ารงใหไมพมมการเจรญเตบโตทางดานกงและใบกจะใหป ยทมไนโตรเจนสง ในกรณทเปนไมพมทมดอกตนไมเจรญเตบโตขนกใหป ยทมฟอสฟอรส และโพแทสเซยมสง เชน สตร 8-24-24 สตร 10-18-24 และสตร 12-12-17 โดยจะผสมป ยธาตรองลงไปดวย คอ แคลเซยม แมกนเซยม ซลเฟอร เหลก ทองแดง โบรอน สงกะส แมงกานส และโมลบดนม รวมกบการใสป ยหมกซงอาจเปนป ยหมกจากปลา จากพช หรอมลสตว เพอท าใหใบของตนมสสนสวยงาม ออกดอกดก 4) เทคนคเฉพาะในการดแลไมพม ไมพมบางชนดตองการการดแลเปนพเศษโดยเฉพาะในกลมทตองท าใหเกดความสวยงามกอนทจะมการออกขาย เชน ชวนชม ทจะตองมการสรางโขด รวมถงการจดรากจดล าตนใหมความสวยงามกอนทจะน าออกสทองตลาดเพอเปนการเพมมลคาใหกบไมพม การดแลรกษาไมพมเพอเพมมลคามดงน 4.1) การเพมขนาดโขด ไมพมทมโขด คอ ชวนชม ซงสวนของโขดน คอ สวนของล าตนชวนชมทพองออก

4.1.1) ชวนชมทปลกโดยการเพาะเมลดจะมโขด ตนชวนชมทขายอยในทองตลาดเปนตนชวนชมขยายพนธโดยการตอกงโดยใชตนตอทไดจากการเพาะเมลด ชวนชมทปลกไปไดระยะเวลาหนงตนจะโตพอสมควรซงมอายประมาณ 5 เดอน จงเปลยนกระถางใหมขนาดใหญขน จากเดมกระถางขนาด 4 นว อาจเปลยนเปน 6 นว หรอ 8 นวกได การปลกใหฝงโขดลงในดน จากนนกดแลรกษาใหน า ป ย และปองกนศตรพชตามปกต

4.1.2) เมอชวนชมอายไดประมาณ 1 ป เปนชวงทชวนชมมการเจรญเตบโตอยางเตมทชวงนกเปนชวงหนงทเกษตรกรจะมการเปลยนกระถางใหมขนาดใหญขน ประมาณ 12 นว หรอใหญกวา ในการปลกใหวางโขดของชวนชมให 3 ใน 4 ของโขดโผลพนดน และจดทรงพมใหสวยงาม

43

ภาพท 4.7 ชวนชมทมโขดสวยงาม 4.2) การจดราก การจดรากใหกบไมพมเปนการเพมมลคาอยางหนงใหกบไมพม ตนไมพมทเมอจดรากแลวสามารถเพมความสวยงามใหกบตวมนเองไดนนคอ ชวนชม ในการปลกชวนชมไมไดมการแขงขนความสวยงามกนทโขดทมขนาดใหญเพยงอยางเดยว เกษตรกรผปลกชวนชมไดใชประสบการณ และความคดสรางสรรคในการสรางมลคาของชวนชมใหสงขนไปอกโดยการจดรากชวนชมใหมความสวยงาม ซงในบางครงมการจดเปนรปตางๆ อยางสวยงาม เชน ตวการตน ดงภาพ

ภาพท 4.8 ตวอยางชวนชมทจดรากเสรจแลว การจดรากชวนชมมขนตอน ดงน

4.2.1) คดเลอกตนทตองการน ามาจดรากโดยพจารณาจากโขดทโผลขนมาบนผวดน 4.2.2) น าตนชวนชมมาลางราก และเอาดนออก

44

4.2.3) น าไปผงในทรม จนกวาตนจะเรมออนสามารถดดเปนรปตางๆ ได ซงอาจใชเวลาประมาณ 3-4 สปดาห ขนอยกบความอวบน าของตน ดงภาพ

ภาพท 4.9 การผงตนชวนชม 4.2.4) น าตนชวนชมมาปลกลงในกระถาง โดยใสวสดปลกลงกระถางครงกระถาง

จากนนวางตนชวนชมลงไป จดทาทาง และรากของชวนชมใหมความสวยงามจากนนจงใสดนลงไปในกระถางโดยฝงโขดลงไปประมาณ 1 ใน 4 สวนของโขด ชวงนอาจจะตองผกเชอกเพอพยงตนชวนชมไวไมใหลมดวย

4.2.5) จดทาทางของล าตน และรากของชวนชมโดยน าโฟม มาขดตามชองวางระหวางรากเพอใหเกดชองไฟทสวยงาม ดงภาพ

ภาพท 4.10 การจดรากและล าตนของชวนชม 2.4.6) จดรากทอยบนดนเพอใหรากไปในทศทางทเราตองการ โดยการใชไมไผ

ปกดานขางของรากทง 2 ขาง และใชโฟมวางดานบนแลวใชเชอกมดไมทง 2 ดาน หากเปนรากทมขนาดเลกกใหหกครงไมแลวปกไมเพอกดไว ดงภาพ

45

หากตองการใหรากยกตวสง ใหตรงกลางของตนโปรง กสามารถน ากระถางเขาไปวางไวตรงกลางของตนได เมอตนไดรปทรงทตองการแลวจงลางเอาดนออกแลวยายไปปลกในกระถางอกใบหนงแทนกจะท าใหไดตนชวนชมทมความสวยงาม

ภาพท 4.12 การจดรากโดยใชกระถางชวย ระหวางทมการจดรากใหมการดแลใสป ย และสารเคมปองกนก าจดศตรตามความเหมาะสม เมอตนชวนชมมการเจรญเตบโตด ตงตวไดจงท าการจดสวนของล าตนสวนเหนอโขดตอไป

4.2) การจดกง เปนสงทมความส าคญตอความสวยงามของทรงพมเปนอยางมาก ถาตองการใหทรงพมสของตนไมมความสวยงามจะตองจดกงใหไดรปทรงทด ตวอยางไมพมทนยมจดกง เชน ไมดด ไมแคระ และชวนชม เปนตน

ตวอยางการบงคบกงไมพม เชน ชวนชมสามารถท าไดโดยใชลวดอะลมเนยม หรอลวดทไมแขงมาพนกง การพนลวดไมควรพนลวดใหหางเกนไป ไมควรพนลวดจนแนนเกนไป และตองพนไปในทาง

ภาพท 4.11 ไมทใชบงคบรากทมขนาดเลก

46

เดยวกนจากโคนกงไปปลายกง นอกจากนอาจใชเชอกชวยในการบงคบทรงพมใหมความสวยงามได ดงภาพ

ภาพท 4.13 การจดกงชวนชม

2.2.5) การปรบปรงพนธไมพม ไมพมทเกษตรกรนยมปรบปรงพนธใหไดพนธทมความแปลกใหมสวยงาม เชน ชวนชม โกสน เปนตน การปรบปรงพนธชวนชม ซงมข นตอนดงน การผสมพนธชวนชม เปนการสรางสายพนธชวนชมสายพนธใหมทมความสวยงามแตกตางไปจากพนธเดมทมอยทองตลาด การผสมพนธชวนชมสามารถท าไดโดย

1) คดเลอกตนพอตนพนธทมลกษณะดตามตองการ เชน ออกดอกดอก ดอกมสสนสวยงาม แขงแรม เปนตน เวลาทเหมาะในการผสมเกสรคอ เวลา 5.00-8.00 น. และตอนเยนเวลา 19.00-20.30 น.

2) เลอกดอกพอพนธทบานแลว 2-3 วน ดงระยางคทงหาเสนออกมาจะเหนเกสรตวผเหมอนเมดสเหลองอมเขยวขนาดเลกอยรวมกนเปนกลมในดอก

3) บบโคนใหสวนโคนของระยางคทหมปดเกสรตวผเปดออก ใชพกนขนาดเลกทสะอาดปายละอองเกสรตวผใหตดปลายพกนขนมา

4) เลอกดอกตนพนธทบานแลว 2-3 วน ดงระยางคทงหาเสนออกจากดอกตนพนธ ท าเชนเดยวกนกบดอกตวผ บบบรเวณโคนกลบดอกใหอบทหมเกสรตวเมยเปดออก ถามละอองเกสรตวผของดอกตนพนธตดอยใหเขยออกกอนแลวใชพกนทมละอองเกสรตวผของดอกพอพนธปายลงไปทหลอดเกสรตวเมยเบา

5) ดอกชวนชมทไดรบการผสมแลวจะตดฝกคลายเขาควาย เมออายมากขนฝกจะเหยยดตรง ระยะทเรมตดฝกจนถงเมลดแกใชเวลาประมาณ 2-3 เดอน เมลดจะมขนทหวและทายเมลด สามารถปลวตามลมไปงอกในทไกลออกไปไดดงนนเมอฝกเรมแกและเรมปรจงควรเกบเมลดไปเพาะกอนทเมลดจะปลวไปหมด

ตนชวนชมทอยระหวางการจดกง การพนกงชวนชมดวยลวด

47

ภาพท 4.14 ฝกชวนชม เกษตรกรผปลกชวนชมกลาววา การผสมพนธชวนชมไมสามารถคาดเดาไดวาเมอผสมออกมาแลวจะไดลกผสมเปนอยางไร เชน ถาน าชวนชมดอกสชมพผสมกบดอกทมสแดงอมชมพจะไดดอกสแดง หรอถาน าดอกสขาวผสมกบดอกสชมพจะไดดอกทมสขมพเขม เปนตน ดงนนในการผสมพนธชวนชมเพอไดพนธใหมทมความสวยงามจะตองอาศยความอดทน และระยะเวลาทนานพอสมควร หรออกทางหนงอาจกลาวไดวาอาจจะตองอาศยโชคกวาได

การผสมพนธโกสน เปนการสรางพนธโกสนใหมความแตกตางจากสายพนธเดมทมอยทงสใบ รปรางใบ ขนาดใบ ใหมความสวยงาม การผสมพนธโกสนมขนตอน ดงน ดอกของโกสนเปนดอกไมสมบรณเพศโดยมดอกเพศผและเพศเมยอยกนคนละดอก ดอกเพศเมยมลกษณะกานดอกสนตดกบชอสเขยวกลบดอกมขนาดเลกตดอยกบโคนดอก ตรงปลายดอกแหลม เกสรเพศเมยแยกเปนแฉกจากโคนถงปลาย 3-4 เสน เมอดอกบานเกสรจะแยกและโคงออกไปทางดานหลง สวนดอกเพศผเมอบานจะเหนเปนกลบดอกเลกๆ เวลาบานมลกษณะคลายดอกกระถน แตมขนาดเลกกวา ดอกโกสน จะบานในเวลากลางคน ตงแต 5 โมงเยนไปจนถง 7 โมงเชาดอกทบานแลวจะไมหบและจะอยไดประมาณ 1-2 วนกจะลวงหลนไป เวลาทจะท าการผสมโกสนทดสดอยระหวาง 4 ทม ถงต 5 แรกเรม

ฝกชวนชม

48

ภาพท 4.15 ดอกเพศเมยของตนโกสน การผสมพนธโกสนจะตองใชดอกตวผและตวเมย ทเรมบานในวนนนไมใชดอกทบานจากวนกอน และเรมจากชวงเวลาประมาณ 4 ทมเปนตนไป อาจผสมไดจนถงเวลาประมาณ 7 โมงเชา แตชวงเชาโอกาสทจะผสมตดจะนอยลง เพราะเกสรตวผรวงเกอบหมดแลว กอนผสมเดดดอกตวผลองเอาไปเคาะลงกลองพลาสตกถามเกสรสเหลองตดกแสดงวาใชได น าเกสรตวผทเคาไดไปแตะเกสรตวเมย ถาผสมตดดอกตวเมยจะไมรวงและจะเจรญเปนผลสเขยวออน เมอผลเรมแกจะมสมวงคล าเกอบด า ใชเวลาประมาณ 1 เดอน ในระยะทผลแกควรหาถงกระดาษคลม เพอปองกนเมลดไมใหหลนหายไป หรอ คอยดเมอผลแหงดควรรบเกบเสยกอนทเมลดจะแตกออก ในผลหนงของโกสนจะมเมลดประมาณ 1-3 เมลด เมอไดเมลดแลวควรรบน าไปเพาะ เมอเมลดงอกเปนตนออน ควรแยกปลกกระถางละ 1 ตน จะท าใหตนโกสนเจรญเตบโตไดรวดเรวและ 2 เดอนตอมา กพอจะรวาตนไหนมลกษณะด 2.2.6) การปองกนและก าจดศตรพช เกษรตรใชสารเคมในการปองกนและก าจดศตรพช โดยจะใชเมอพบการระบาดของโรค และฉดปองกนไวกอนในบางฤดทมการระบาดของโรค เชน การฉดสารปองกนเชอรา หรอแมลงศตรอนๆ กอนทจะมการออกน าตนไมออกขาย นอกจากนเกษตรกรยงใชการเปดไฟลอแมลงเพอใหแมลงมาตดทกบดกกาวเหนยวดวย 2.2.7) กระถางของไมพม การเลอกกระถางปลกไมพมกมสวนสรางความสวยงามใหกบไมพมไดเชนเดยวกน การเลอกกระถางในตองเลอกใหมความเหมาะสมกบลกษณะทรงตน ความสงของตน และดความสวยงามโดยรวม โดยทวไปแลวไมพมทขายตามทองตลาดทมตนไมใหญมากนกมกใชกระถางพลาสตกสด า ในทนจะยกตวอยางการปลกชวนชมทตองใชกระถางทมความสวยงาม ซงเกษตรกรผปลกชวนชมกลาววา ส าหรบชวนชมทมโขดสวยงาม มการจดราก ตนใหญ หรอตนเลกแตไดมการจดใหมรปรางสวยงามแลวนยมใหกระถางปนทมรปทรงคลายกระถางบอนสไซ หรอใชกระถางกระเบองเคลอบทเหมาะกบทรงตนจะเปนการเพมมลคาของชวนชมท าใหสามารถขายไดในราคาทสงขนได เนองจากกระถางสามารถสรางภาพลกษณของชวนชมตนนนใหสวยขนได ดงภาพ

49

ภาพท 4.16 กระถางทสามารถเพมมลคาใหชวนชม

2.2.8) การเตรยมตนไมกอนออกสตลาด ถาเปนไมพมทมดอกเกษตรกรจะท าใหออกดอกกอนทจะสงออกไปขายนอกจากจะท าใหมดอกแลวตนไมบางชนด เชน เฟองฟาจะตองมการตดแตงทรงพมใหสวยงามกอนทมการออกขายดวย ถาเปนชวนชมถาเปนตลาดบนคอ ตลาดทขายใหกบผทมก าลงในการซอกจะมการจดราก และล าตนใหสวยงามกอนทจะน าออกไปขาย ถาเปนไมพมใบกตองมกาตดแตงทรงพมใหมความสวยงามกอน รวมถงใบทแหงเหยว ใบทถกโรคและแมลงเขาท าลาย เปนตน ถาเปนไมพมขนาดกลางถงขนาดใหญอาจจะตองมการขดลอมไปขายซงกอนน าไมพมเหลานไปขายจะตองมการเตรยมความพรอมของตนไมกอนโดยการขดลอมตนขนมากอนหมตนโดยตาขายพรางแสงหรอซาแลนใชขยมะพราวเปนวสดปลกแลวน ามาวางเรยงกนไวเปนระยะเวลาประมาณ 1 เดอน เพอใหตนไมพมสามารถตงตวไดเมอน าไปปลกจะมโอกาสทตนจะตายนอย 2.2.9) การเตรยมไมซม เปนการเกบรวบรวมพรรณไมของเกษตรกร ซงเกษตรกรจะเกบพรรณไมเกาทเคยไดรบความนยมและขยายพนธเกบไวเมอถงเวลาทไมเกานนไดความความสนใจขนมากน ามาออกขายทนทกจะท าใหขายตนไมในราคาทสง เนองจากยงไมมคแขงทขยายพนธตนไมไดมากกวา

2.3 ภมปญญาการผลตไมยนตน เกษตรกรในจงหวดนนทบรทปลกไมยนตนมจ านวนนอยเนองจากเปนพชทมตนขนาดใหญ ใช

ระยะเวลานานกวาจะสามารถสงออกไปขายไดเกษตรกรทผลตไมยนตนมการขดลอมตนไมมาจากแหลงอนน ามาดแลรกษาไวทสวน หรอปลกไวทจงหวดอนแลวสงขายตามพนทตางๆ ทใกลเคยงพนทปลก เชน นนทร พญาสตบรรณ ประดกงออน ปป เปนตน แตไมยนตนทเกษตรกรในจงหวดนนทบรปลกคอ ลนทม ดงนนจงขอกลาวถงกระบวนการผลตลนทมเพยงพชเดยว ซงการผลตลนทมมดงน 2.3.1 การเตรยมตนพนธ การเตรยมตนพนธไมยนตนของเกษตรกรม 3 รปแบบ คอ

50

1) เตรยมตนพนธไวใชเองโดยซอพนธต งตนจากแหลงอนแลวน ามาปลกไวในบรเวณพนททงปลกลงดน 2) ซอพนธ ไมยนตนทขดลอมเรยบรอยแลวมาดแลตอ เมอไมยนตนตงตวไดเรยบรอยแลวจงน าออกขาย 3) การผลตพนธไวใชเอง เกษตรกรผปลกไมยนตนไมนยมปรบปรงพนธพนธไวใชเองเนองจากใชระยะเวลานานกวาจะเจรญเตบโตและออกดอกใหผสมพนธ ซงสวนไมยนตนทเกษตรกรนยมปรบปรงพนธคอ ลนทมเพอใหไดล นทมทมความแตกตางจากพนธเดมทมอย เชนเดยวกนการปรบปรงพนธไมประดบอนๆ

2.3.2 การเตรยมดน การปลกลนทมทเกษตรกรปลกนนท า 2 วธ คอ การปลกลงดน และการปลกลงในกระถาง ซงแตละวธท าไดดงน 1) การปลกลนทมในดน เกษตรกรเตรยมดนผสมป ยอนทรย เชน ป ยคอก หรอป ยหมก อตราสวน 1 : 2 ถาดนในพนทเปนดนทมความละเอยดใหผสมทราบหรอมะพราวสบเพอชวยใหดนโปรง และระบายน าไดด การปลกควรขดหลมใหกวาง X ยาว X ลก 1 X 1 X 1 เมตร การปลกจะใสดนทผสมไวลงไปในหลมประมาณครงหลม หรอ 2/3 ของหลม จากนนน าตนลนทมวางบนดนผสมใหตนอยตรงกลางหลม และเตมดนใหเตม 2) การปลกลนทมในกระถาง สวนใหญเปนการปลกลนทมพนธแคระในการปลกตองเลอกกระถางใหมความเหมาะสมหบขนาดตนดวยเพอความสวยงาม วสดปลกทใชประกอบดวย ดน มลวว และใบไมผ อตราสวน 1 : 2 : 1 การปลกใหใสดนลงในกระถางครงกระถาง วางตนลนทมลงไปใหอยกงกลางกระถางจากนนเตมดนใหเตมรดน าใชชม

2.3.3 การขยายพนธ การขยายพนธล นทมทเกษตรกรนยมใชคอ การปกช า และการตอกง ซงแตละวธมข นตอนดงน

1) การปกช า เกษตรกรจะปกช ากงในกรณทกงมขนาดใหญกวาตนตอไมสามารถตอกงได อกทงการปกช ายงท าใหไดตนทไมมรากแกวมแตรากแขนง การปกช ามข นตอน ดงน 1.1) เลอกกงทมยอดและเรมมเนอไม ตดโคนใหเฉยงประมาณ 45 องศา ยาวประมาณ 20-25 ซม. ทาปนแดง หรอสารปองกนเชอราทรอยตด ลดใบใหเหลอบางสวน เพอลดการคายน า ผงกงในรมเพอใหยางแหงประมาณ 3-10 วน รอใหรากเรมแตก 1.2) น ากงทแผลเรมแหงมาปกช าในขยมะพราวลกลงไปประมาณ 5 ซม. รดน าใหพอชม ตองระวงไมใหน าแฉะมากเกนไป อาจไมตองใหน าอกเลยประมาณ 1 เดอน เนองจากจะท าใหกงและรากเนา 1.3) เมอตนออกรากจ านวนมากจงเรมใหน าอกครง หลงจากนนประมาณ 6 เดอน หรอสงเกตวากงปกช ามการออกใบใหมมากขนใหยายกงปกช ามาปลกลงในกระถาง 2) การตอกง เปนการน ากงพนธดทมลกษณะทเราตองการเสยบบนตนตอทมระบบรากแขงแรง การขยายพนธล นทมวธนเปนวธทเกษตรกรนยมมากทสด เนองจากเปนวธทท าไดงาย ตนโตเรว อกทงจงสามารถเสยบยอดลนทมหลายพนธ และหลายสในตนเดยวกนไดดวย ขนตอนการตอกงของลนทมมวธการเดยวกนกบการตอกงชวนชม โดยมขนตอนดงน

51

2.1) เพาะเมลดลนทมพนธพนเมอง เชน พนธขาววด หรอเหลองวด ทมการเจรญเตบโตเรว เพอน ามาเปนตอ เมอตนเจรญเตบโต เลอกกงพนธทสมบรณ ไมเปนโรค และเลอกกงพนธดทมอายใกลเคยงกน 2.2) ตดตนตอ และผากลางตนตอใหเปนรปตวว (V) 2.3) เฉอนโคนกงพนธดใหเปนรปลม รอใหยางแหง 2.4) น ากงพนธดเสยบลงบนตนตอใหรอยแผลตรงกนพอดจากนนพนดวยเทปพลาสตกหรอเชอกฟางใหแนน 2.5) น าถงพลาสตกมาครอบและผกใหแนน จากนนน าไปวางไวในรม ประมาณ 8-10 วน จงเปดปากถง และใหน าเลกนอย 2.6) ใหตนลนทมทตอกงไดรบแสงเพยงพอ เมอตนลนทมผลใบออนดแลรกษาตอประมาณ 1-2 เดอน จงยายปลกในกระถาง หรอลงดน เกษตรกรกลาววาการเลอกตนตอ และกงพนธดทอายใกลเคยงกนจะท าใหตนออกดอกไดประมาณ 3-4 เดอน เนองจากตนทไดจากการตอกงมระบบรากแกว 2.3.4 การดแลรกษา 1) การใหน า ควรใหน าลนทมทกวน เพอไดรบน าทเพยงพอจะท าใหลนทมมใบ ทรงพง และดอกทสวยงาม เกษตรกรกลาววาการหากลนทมขาดน า 1 วน ลนทมกจะแสดงอาการโดยใบทอยดานลาง ถาเปนไมยนตนชนดอนๆ จะมการใหน าในชวงทปลกใหมๆ โดยเฉพาะในชวงฤดแลง และฤดหนาว เมอตนไมสามารถตงตวไดดแลวกไมตองใหน าทกวน 2) การใสป ย การใสป ยลนทมเกษตรกรสวนใหญนยมใชป ยอนทรย รวมกบการใชป ยเคมโดยใสรองพนหลมปลก หรอกระถาง ป ยเคมทใชเปนป ยละลายชาสตร 13-26-7 การใหป ยไมยนตนชนดอนเกษตรกรสวนใหญนยมใหชวงแรกของการปลกโดยใหป ยเคมละลายชาลองกนหลม เมอไมยนตนโตขนกใหป ยอนทรยแทน 3) เทคนคเฉพาะในการดแลไมยนตน 3.1) การบงคบการออกดอก หากตองบงคบใหไมยนตนทมดอกออกดอก เชน ราชพฤกษ กลปพฤกษ แคฝรง หรอไมยนตนเมองรอนอนๆ สามารถท าไดโดยการงดใหน ากบไมยนต นหลงจากนนไมยนตนกจะมการออกดอก 3.2) การตดยอด ไมยนตนเมอปลกไปแลวประมาณ 1 ป จะมการท าโคน เมอไมยนตนอาย 2 ป จงตดยอดทระดบ 2 เมตร วดจากระดบดนเพอใหตนไมมล าตนใหญขน เมอไมมอาย 5 ป จงตดยอดอกครงทระดบ 3 เมตร จากระดบพนดน เมอตนไมอายประมาณ 6-7 ปจงขดขาย 3.3) การขดไมยนตนใหขดหางจากโคนตนประมาณ 20 เซนตเมตร อปกรณทน ามาใชขดตนไมจะตองมความคม หากใชอปกรณททอจะท าใหแผลทตดรากจะช าซงอาจเปนแหลงเขาท าลายของเชอโรค การขดไมยนตนจะตองขดโดยไวรากทมขนาดใหญประมาณ 2-3 ราก จากนนน าขยมะพราวใสลงไปรอบโคนตนทขด ทงไวประมาณ 1 สปดาห จงตดรากทเหลอออก น าตนไมขนจากหลมโดยหอตนไมดวยตาขายพรางแสงหรอกระสอบหมรอบตมดน

52

ภาพท 4.17 อปกรณทใชขดตนไม 3.4) การขนสงไมยนตน โดยทวไปไมยนตนทขดเรยบรอยแลวจะล าเลยงขนรถ 6 ลอ หรออาจรถทใหญกวารถ 6 ลอ ขนอยกบขนาดตนไม การวางตนไมจะวางตนไมจากทายรถไปหนารถ เพอใหสามารถขนตนไมไดในปรมาณมาก และวางดานทเปนตมดนไวดานหนาแลวใหดานทเปนปลายยอดอยทกระบะดานทาย 3.5) การดแลไมยนตนหลงจากขดลอม ในกรณทยงไมขายไมขดลอมใหกบลกคาเมอตนไมมาถงทรานควรวางตนไมในททจดเตรยมไว จากนนหมตมอกครงโดยน าขยมะรพราวทชมน าอดเขาไปในตาขายพรางแสง จากนนใชสารเรงการออกรากรดใหตนไมสปดาหละครง และค ายนใหเรยบรอยเพอใหตนไมไมลม จากใหใหน าทกวน ประมาณ 30 วน ตนไมจะออกราก

3. แนวทางในการพฒนาและเผยแพรความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบดวยระบบการศกษาทางไกล จากการสอบถามเกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบถงสอ หรอแหลงความรทเกษตรกรสามารถศกษาหาความรเพมเตมเพอน ามาใชพฒนาการผลต พบวา เกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบศกษาความรเพมเตมจากหนงสอมากทสด รอยละ 90 รองลงมาคอ แผนพบ และอนเทอรเนต