View
226
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Het Amfibieën en Reptielen krantje van de Herpetologische Studiegroep 2015.
Citation preview
De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg maart 2015
1
De amfibieën- en reptielenkrant
van Limburg
Mededelingenblad van de
Herpetologische Studiegroep Limburg
van het
Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
Voorwoord
Voorwoord
Beste HSLers,
Het veldseizoen staat weer voor de deur. Zoals bekend zijn er verschillende
besmettelijke amfibie-ziektes in onze provincie geconstateerd. Deze kunnen ook door
onszelf, als onderzoekers, verspreid worden. Dit is natuurlijk niet de bedoeling.
Vandaar dat we tijdens onze excursies ons aan de de hygiene-protocollen houden. En ons
onderzoek dan ook willen inzetten in de gebieden waar het noodzakelijk is ten behoeve
van verspreidingsonderzoek en/of monitoring.
Om jullie meer te informeren over de verschillende ziektes en de te hanteren hygiene-
maatregelen is de eerste lezing van 2015 hier geheel aan gewijd.
Op deze manier kunnen we ons zinvolle en noodzakelijk onderzoek verder voortzetten,
zonder dat we zelf oorzaak zijn van verdere verspreiding van deze ziektes.
Wij hopen dan ook dat we veel van jullie mogen ontmoeten op deze lezing en natuurlijk
ook op de andere activiteiten.
Pieter Puts
(HSL)
De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg maart 2015
2
COLOFON
Herpetologische Studiegroep Limburg De Herpetologische Studiegroep Limburg (HSL) werd 2 op februari 1979 opgericht. De
HSL stelt zich ten doel de inheemse Limburgse herpetofauna (amfibieën en reptielen)
te beschermen in de ruimste zin van het woord.
Vanaf de oprichting wordt getracht de bestaande biotopen voor amfibieën en reptielen
te behouden danwel te herstellen. Om dit te kunnen realiseren zijn actuele en
betrouwbare verspreidingsoverzichten noodzakelijk. De Herpetologische Studiegroep
besteedt dan ook veel aandacht aan het verkrijgen van deze gegevens middels gerichte
inventarisaties in het veld. Daarnaast wordt veel aandacht geschonken aan de
voorlichting omtrent de biologie van reptielen en amfibieën.
De amfibeën- en reptielenkrant van Limburg De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg verschijnt tweemaal per jaar en wordt
zoveel mogelijk verzonden per e-mail. Van personen waarvan geen e-mail adres bekend
is, wordt een printversie opgestuurd.
U heeft een printversie ontvangen, maar u beschikt over e-mail? Geef u e-mail adres
door aan onze redactie: [email protected]
Redactie Opmerkingen over of bijdragen voor de amfibieën- en reptielenkrant kunt u opsturen
naar Victor van Schaik ([email protected]). Kopij voor de 2e amfibieën- en
reptielenkrant van 2015 dient voor 15 september te zijn aangeleverd bij de redactie.
Bestuursleden HSL
P. Puts (voorzitter) S. de Jong (secretaris) V. van Schaik (red.)
Houtstraat 137 Sportparklaan 11 Sint Luciaweg 20
6105 BH Pey-Echt 6097 CT Heel 6075 EK Herkenbosch
J. Theelen T. Leerschool H. van Buggenum P. Geukemeyer
Eelserstraat 18 Broekweg 7 Rijdtsraat 118 Burg. Peetersstraat 14
5986 AP Beringe 6097 AD Heel 6114 AM Susteren 6083 AL Nunhem
De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg maart 2015
3
ACTIVITEITEN-AGENDA 2015 Herpetologische Studiegroep Limburg
EXCURSIES 2015
We hebben dit jaar weer leuke gebieden uitgezocht om nader te
onderzoeken. Bezorg uzelf een boeiende zaterdag en neem eens deel.
U leert vast en zeker weer iets bij en het is een prima gelegenheid om
ervaringen uit te wisselen. Introducés zijn altijd van harte welkom.
Ook leuk voor kinderen !!!
Tip: noteer alle data meteen in uw agenda.
Doel: Gulpdal
Datum: zaterdag 11 april 2015
Aanvang: 10.00u
Plaats van samenkomst: Kerk van Slenaken (KM-coordinaat: 188,5-308,8)
Excursleider: Pieter Puts
Toelichting: Enkele jaren geleden hebben we in de omgeving van het Vijlenerbos gezocht
naar de Vinpootsalamander. Dit jaar willen we locaties in het Gulpdal onderzoeken. Deze
zijn namelijk al een tijdje niet meer bevestigd en er is behoefte aan actualisatie. Bij
voldoende tijd zullen we ook nog enkele locaties onderzoeken in de omgeving van het
Vijlenerbos, die tijdens de laatste excursie niet zijn bezocht.
Mogelijk treffen we ook de Kamsalamander aan. Ook voor deze soort geldt dat er
dringend behoefte is aan een actuele stand van zaken.
Doel: Salamander-excursie omgeving Moeselpeel
Datum: zaterdag 25 april 2015
Aanvang: 10.00u
Plaats van samenkomst: Parkeerplaats bij de kerk, Ittervoortseweg te Swartbroek
Excursleiders: Piet Zeegers en Harry van Buggenum
Toelichting: het is alweer meer dan 15 geleden dat we met de HSL de Moeselpeel en
omgeving hebben onderzocht. In de destijds onderzochte poelen zijn bastaardkikker,
bruine kikker, gewone pad en alpenwatersalamander gevonden. Ondanks verwoede
De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg maart 2015
4
pogingen is toen voor het eerst en tot nu voor het laatst in de HSL-
excursiegeschiedenis geen kleine watersalamander gevonden. Zal het dit jaar wel
lukken? En maken we kans op een nieuwe soort?
Doel: Holtmühle
Datum: zaterdag 9 mei 2015
Aanvang: 10.00u
Plaats van samenkomst: Parkeerplaats bij camping Droompark Maasduinen,
Maalbekerweg 25, 5951 NS Belfeld
Excursleider: Victor van Schaik
Toelichting: het is alweer enige tijd geleden dat de SBB-poelen in het gebied goed zijn
onderzocht, dus hoog tijd voor een actualisatie. Het gaat om enkele weiland- en
bospoelen en de wateren bij Groeve Maalbeek in het zuidelijk deel van de Holtmühle.
Hoe gaat het met de Vinpootsalamander en wat is de status van de Rugstreeppad bij
Groeve Maalbeek? Interessant zijn ook de in meer recente tijd aangelegde poelen van
Stichting Natuurbeheer Brongebied Aalsbeek. Welke soorten hebben deze poelen
inmiddels gekoloniseerd?
Voor de reptielen geldt dat kleine heiderestanten en bosranden kunnen worden
onderzocht. Zand-en Levendbarende hagedis zijn bekend uit het gebied. Dat geldt ook
voor de Hazelworm, maar vinden we die ook?
Doel: HSL-Excursie tijdens Genootschapsweekend Geuldal
Datum: zaterdag 13 juni 2015
Aanvang: 9.00 (LET OP: DUS EERDER DAN GEBRUIKELIJK)
Plaats van samenkomst: Vertrekpunt excursies Genootschapsweekend (nog te bepalen)
Excursleiders: Pieter Puts
Toelichting: Zoals al enkele jaren gebruikelijk sluiten we als HSL aan bij de
inventarisaties tijdens het Genootschapsweekend. Dit jaar worden het gebieden in het
Geuldal. Samen met de terreinbeheerders zullen dan de gebieden worden bepaald die
bezocht worden. We willen deze dag ook gebruiken om terreinen die geactualiseerd
moeten worden te bezoeken. Het belooft een interessante dag te worden!.
Doel: Reptielen excursie Meinweggebied
Datum: zaterdag 5 september 2015
Aanvang: 10.00u
Plaats van samenkomst: Wordt later bekend gemaakt aan aanmelders.
Excursleider: Ton Lenders
Toelichting: Zoals gebruikelijk (afgelopen jaar echter niet vanwege het Rana-virus)
vindt er in september de traditionele reptielen-excursie plaats. Verplicht aanmelden via
De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg maart 2015
5
LEZINGEN
De lezingen beginnen om 20.00 uur en vinden plaats het
GroenHuis, Godsweerderstraat 2, 61041 GH Roermond (0475-
386470). Alle geïnteresseerden zijn welkom!
Laat de sprekers niet voor een lege zaal staan. Komt allen !!!.
Tip: noteer alle data meteen in uw agenda.
Onderwerp: SOS – amfibieën i.s.m. RAVON
Datum: vrijdag 13 maart
Inleiders: Annemarieke Spitzen en Raymond Creemers (RAVON)
Toelichting: de lezing gaat over besmettelijke amfibieziektes, monitoring en
consequenties voor veldwerk. Iedereen weet inmiddels dat het ranavirus en de chitrid-
schimmel behoorlijk onder onze herpetofauna huishoudt. Moeten we lijdzaam toezien?
Kunnen we iets doen om het tij te keren? Genoeg stof om eens stevig over door te
praten. Ook libellen-, vissen- en waterplantenonderzoekers, etc. zijn hartelijk welkom.
Aansluitend aan deze lezing gaan we bij voldoende belangstelling en geschikte
weersomstandigheden weer op zoek naar de Heikikker op de Meinweg of Beegderheide.
Onderwerp: Herintroduceren van amfibieën: nuttig, zinvol, resultaten?
Datum: vrijdag 4 september
Inleider: Ben Crombaghs (Bureau Natuurbalans-Limes Divergens)
Toelichting: Ondanks alle inspanningen om natuurgebieden met elkaar te verbinden,
moeten we helaas constateren dat de minder mobiele soorten of soorten die op het punt
staan te verdwijnen, hier niet altijd van profiteren. Ook lijken bepaalde terreinen
(weer) geschikte leefgebieden voor een aantal zeldzame soorten, maar zijn er geen
natuurlijke populaties meer in de wijde omgeving te vinden. In een aantal situaties kan
het dus zinvol zijn om kwijnende populaties te versterken of geschikte leefgebieden
weer op nieuw te bevolken door middel van herintroducties. Ben Crombaghs van Bureau
Natuurbalans is betrokken bij de herintroducties van Boomkikker, Knoflookpad en
Geelbuikvuurpad in onze provincie. Tijdens de lezing zal hij de stand van zaken
behandelen en aangeven wanneer besloten wordt tot herintroductie en onder welke
voorwaarden dit gebeurt.
Onderwerp: VARIA-avond i.s.m. de vissenwerkgroep
Datum: vrijdag 6 november
Inleiders: leden van de HSL en Vissenwerkgroep
De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg maart 2015
6
Traditiegetrouw houden we in de tweede helft van het jaar een varia-avond. Daarop kan
iedereen kort leuke resultaten van onderzoeken of vondsten presenteren. Ook is er
gelegenheid tot het vertonen van dia’s of (video-)films. Dit jaar organiseren we het weer
samen met de vissenwerkgroep. Het exacte programma is nog niet bekend.
Een vast onderdeel zijn de excursie-verslagen in ‘Woord en Beeld’.
Uw bijdrage op deze avond is natuurlijk bijzonder welkom!
Vakantietip
Podyji Nationaal Park is het kleinste nationale park van Tsjechië. Het meet 63 km2. Het
is gelegen in het zuiden van Tsjechië vlak bij de Oostenrijkse grens. Het park is gelegen
rondom de meanderende Dyje-rivier. Deze rivier heeft zich diep in het landschap
ingesneden en er zijn spectaculaire kliffen en begroeide hellingen. Ik heb het park in
het mei 2014 bezocht om hier te zoeken naar de Oostelijke Smaragdhagedis.
Oostelijke Smaragdhagedis en biotoop (Foto’s: Pascal Geukemeijer)
Midden in het park ligt een nog in productie zijnde wijngaard, de Sobes-wijngaard. Dit is
de beste plek in Tsjechië voor de reptielenliefhebber. Enkele minuten nadat ik tussen
de stapelstenen muren ging zoeken zag ik de eerste smaragdhagedis.
Er zouden er nog vele tientallen volgen. In alle maten van klein tot groot. Ook de Gladde
slang liet zich zien.
De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg maart 2015
7
De volgende dag kwam de kers op de taart; de Esculaapslang.
Esculaapslang (Foto: Pascal Geukemeijer)
In het gebied komen verder nog 3 slangen voor: Ringslang, Dobbelsteenslang en Adder.
Verder Zandhagedis en Hazelworm.
Voor iedereen die wel eens in Oostenrijk of Tsjechië komt kan ik dit gebied van harte
aanbevelen. Vooral ook omdat het niet al te bekend en dus niet toeristisch is.
Meer info: www.nppodyji.cz
Pascal Geukemeijer
Ontheffing Flora en Faunawet Het nieuwe seizoen staat weer voor de deur, nog even en de schepnetten kunnen weer
het water in. Controleer even of jullie ontheffing op de Flora en Faunawet nog geldig is.
Mocht dit niet het geval zijn, dan kan je zelf naar de site van Ravon (www.ravon.nl) gaan,
waar vervolgens onder de knop "RAVON actief’’ de mogelijkheid bestaat een nieuwe
ontheffing aan te vragen (voorheen was dit mogelijk via de link ‘’tellen’’).
Als je de aanwijzingen opvolgt kun je vervolgens zelf je ontheffing ter plaatse
uitdraaien. De vergunning betreft uitdrukkelijk geen betredingsvergunning. Wil je
toegang tot een gebied/terrein dan moet je dit zelf regelen met de betreffende
terreinbeheerder c.q. eigenaar.
Jack Theelen
De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg maart 2015
8
Ranavirus
Om de verspreiding van ziekteverwekkers onder de herpetofauna te verminderen
adviseert de HSL om het protocol te volgen. Zie voor meer informatie op www.ravon.nl
Het voorjaar wacht
Het jaar 2014 is de boeken ingegaan als het gemiddeld warmste jaar ooit. De maanden
januari, februari, maart, april, juli, september, oktober en november zijn uitzonderlijk
warm geweest. Deze maanden noteren allemaal een top-10 notering en leveren een grote
bijdrage aan het jaarrecord. Alleen de maand augustus verliep als enige maand flink
kouder dan normaal.
Hoe onze “temperatuurafhankelijke” amfibieën en reptielen op dergelijke jaren
reageren kunnen we alleen achterhalen door langjarige monitoringsreeksen te
analyseren. Lange reeksen bevatten klimatologisch “normale” en “extreme” jaren.
Daarmee is meteen het belang van monitoring duidelijk. Het stug doorgaan met
veldonderzoek zal op korte en lange termijn wetenschappelijk interessante gegevens
opleveren. Het spreekt dan ook voor zich dat we HSL-leden oproepen om mee te doen
met de Meetnetten van RAVON. Elk gebied komt in aanmerking voor een
monitoringsroute. Ook bij jou in de buurt is vast en zeker een cultuur- of
natuurlandschap te vinden waar een mooie route kan worden uitgezet. Voor meer
informatie voor het Meetnet Reptielen kun je contact opnemen met de
regiocoördinatoren in Limburg: [email protected]. We hebben nog geen regio
De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg maart 2015
9
coördinator voor het Meetnet Amfibieën in onze provincie. Je kunt hiervoor contact
opnemen met RAVON.
Een amfibiepoel in het IJzerenbosch bij Susteren. Welke soorten zullen er in 2015 aanwezig zijn? (Foto: Harry van Buggenum)
Harry van Buggenum
Adderbericht
Op 17 januari werd op de eerste lenteachtige dag van 2015 op de Meinweg de eerste
volwassen addervrouw door Peter Keijsers waargenomen. Hij had deze vrouw op 25
november 2014 samen met een volwassen adderman voor de laatste keer in de directe
omgeving van hun overwinteringsplek waargenomen. De adderman werd door Peter en
Frank Heinen vier weken later op 13 februari weer voor de eerste keer waargenomen.
Ook deze datum is extreem vroeg in het jaar. Tot voor enkele jaren terug werden er van
einde oktober tot begin maart geen adders waargenomen, omdat ze dan in hun
ondergrondse overwinteringsplekken verblijven. Slechts sporadisch kan men in een
zachte winter, en men de ingang van het winterverblijf kent, op een zonnige dag wel
eens een adder of ander reptiel aan de ingang van het verblijf aantreffen. Daarna
verdwijnen ze vaak weer voor lange tijd in hun vorstvrij onderkomen. De echte impuls
voor adders om in het voorjaar definitief aan de oppervlakte te verschijnen is
De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg maart 2015
10
afhankelijk van de bodem- en dagtemperatuur. Zelfs hierin is er een verschil tussen
addermannen, addervrouwen en niet adulte adders.
Addervrouw, 17 jan. 2015 (Foto: Peter Keijsers)
Met nog een aantal andere onderzoekers is Peter de adders in het kader van de
Natuurkwaliteitsimpuls Nationaal Park De Meinweg de laatste jaren tot aan hun
overwinteringsverblijven blijven
volgen. Omdat hij en Frank bij
lenteachtige
weersomstandigheden de
omgeving van deze
winterverblijven van de adders
ook gedurende de
wintermaanden is blijven
bezoeken heeft dit geleidt tot
deze “toevallige” vroege
waarnemingen van de twee
adders. De adderman is
overigens inmiddels al enkele
keren meer waargenomen. Op 25
november 2014 bedroeg zijn
gewicht 95 gram en op 13
februari 2015 bedroeg het 90
gram. Adder, mannetje, 13 feb. 2015 (Foto: Peter Keijsers)
De amfibieën- en reptielenkrant van Limburg maart 2015
11
Gedurende de drie wintermaanden heeft hij dus 5 gram aan vetreserve ingeteerd.
Overigens is het wel interessant om te achterhalen waarom de adders aan de
oppervlakte verschijnen. Welk voordeel halen zij uit zo’n zonnebad? Ondanks de wel
steeds milder wordende winters zal de stijging van de gemiddelde dagtemperatuur niet
toereikend zijn om adders gedurende de gehele winter actief te laten zijn. Het zijn
koudbloedige dieren die de warmte van de zon nodig hebben om hun lichaam op
temperatuur te brengen en de kracht van de zon is in december en januari zo minimaal,
dat adders altijd wel een aantal maanden een periode van inactiviteit zullen blijven
behouden. Maar als onderzoeker is het wel leuk om te kunnen inschatten wanneer
adders aan de oppervlakte kunnen verschijnen.
Peter Keijsers
Prettig veldseizoen (red.)!
EINDE