Upload
sehirsufisi
View
243
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
1/117
T.CSELUK NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
TEMEL SLAM BLMLER ANABLM DALIARAP DL VE BELTI BLM DALI
ARAP DLNDE KASEM
(YKSEK LSANS TEZ)
DANIMAN
Yrd. Do. Dr. Muhittin UYSAL
HAZIRLAYAN
Muzaffer GEDKOLU
KONYA2006
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
2/117
I
NDEKLER
NSZ............................................................................................................................. 1
KISALTMALAR ............................................................................................................4
GR ...............................................................................................................................6
1.YEMN VE NEM ......................................................................................................6
2.TARHES VE DAYANAKLARI..............................................................................7
BRNC BLM
ARAP DLNDE YEMN
I-) YEMNN TANIMI ...................................................................................................12
A. Szlk Anlam ...........................................................................................................12
B. Terim Olarak Yemin .................................................................................................. 13
C. Araplarda Yemin.......................................................................................................14
II. YEMNN GELER .................................................................................16
A. Yemin Cmlesinin Unsurlar .....................................................................161. Yemin Edat ...............................................................................................16
2. Muksemun Bih...........................................................................................16
3. Yeminin Cevab (Cevap Cmlesi) ...............................................................16
III. YEMNN EKLLER ............................................................................19
A. Ak Yemin..............................................................................................19
B. Kapal Yemin..........................................................................................20
IV. YEMN HARFLER..................................................................................22A. le Yemin ................ ................ ................ ................. ................ .........22
B. le Yemin ..........................................................................................23
C . le Yemin .............. ................. ................ ................ ................. ...........23
D. le Yemin...........................................................................................26
E. le Yemin ...........................................................................................27
V. YEMN FLLER ......................................................................................27
A. Asl Yemin Fiilleri...................................................................................27
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
3/117
II
1. ..........................................................................................................27
2. .......................................................................................................28
3. ........................................................................................................29
B. Mecz Yemin Fiilleri ..............................................................................29
1. ........................................................................................................29
2. ........................................................................................................30
3. .....................................................................................................31
4. ..................................................................................................32
5. ....................................................................................................32
6. .....................................................................................................32
7. ....................................................................................................338. ....................................................................................................33
9. ....................................................................................................34
10. ..................................................................................................34
11. .................................................................................................35
12. ....................................................................................................35
13. ....................................................................................................... 36
C. Yemine Benzeyen Edatlar ........................................................................37Tevkid............................................................................................................37
1. - ......................................................................................................38
2. btida Lm .....................................................................38
3. (art Edat) .........................................................................................40
4. Sin Harfi: ( ) .....................................................................40
5. Edat .....................................................................................................41
6. Fas
l Zamiri: ................ ................ ................. ................ ............447. Tevkid Nunlar ......................................................................44
8. Zid Harfler .....................................................................44
9. Tenbih Harfleri .....................................................................46
10. Hitap Harfleri : ................ ................. ................ ................ ....48
D. Arap iirinde Kullanlan Yemin Lafzlar ...................................................49
a. airin Fiilini Kullanarak Yapt Yeminler..........................................49
b. airin Kelimesini Kullanarak Yapt Yeminler....................................50
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
4/117
III
c. airin Fiilini Kullanarak Yapt Yeminler ...........................................50
d. airin Yapsn Kullanarak Yapt Yeminler........................................51
e. airin Yemin Lafz Yerine Geen eitli Edatlar ve Harflerle
Yapt Yeminler ............... ................. ................ ................ ................. ...........52
KNC BLM
KURAN-I KERMDE YEMN
I. ZKREDLNE GRE YEMNLER .......................................................55
A. Ak Yeminler ..........................................................................................55B. Kapal Yeminler.......................................................................................57
II. ALLAHIN ZERNE YEMN ETT KONULAR ................................60
A. Tevhit........................................................................................................60
B. Kurann Mbarek Bir Gecede ndirildiine Dair Yemin ..........................61
C. Peygamberin Hak Olduuna Dair Yemin ...................................................63
D. Ahiretle lgili Yemin.................................................................................65
E. nsann Baz Halleri zerine Yemin ........................................................66III. KURANDA YEMN EDLEN ZAMAN DLMLER ..............................67
A. Fecir Vakti....... ................ ............... ................ ................ ............... ..........67
B. afak Vakti..............................................................................................68
1. Ufuktaki Kzll k ......................................................................................68
2. Ufuktaki Beyazlk ....................................................................................69
C. Sabah ......................................................................................................70
1. Aaran Sabah ...........................................................................................702. Teneffs Eden Sabah ................. ................ ................ ................ ................. 71
D. Duh (Kuluk Vakti) .................................................................................72
E. Gndz Vaktine Yemin ................ ............... ................ ............... ................ 74
1. Tecelli Eden Gndze.... ............... ................ ................ ............... ..............74
2. Alp Aydnlanan Gndze .......................................................................74
F. Geceye Yemin ............... ................ ................ ................ ................ ...........75
1. Bryp rten Geceye ..............................................................................75
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
5/117
IV
2. Gndz Takip Eden Karanlk Geceye.......................................................76
3. Gelip Giden Geceye ..................................................................................76
4. Sakin Geceye ...........................................................................................77
5. On Geceye ...............................................................................................77
6. Gece ve Topladeylere Yemin ..............................................................78
G. Asra Yemin............................................................................................78
IV. YEMN EDENLERE GRE YEMNN TASNF ......................................80
A. Allaha Ait Yeminler .............. ................ ............... ................ ................ ....81
1. Allahn Ztna Yapt Yeminler ..............................................................81
2. Allahn Zt Dndaki Mahlukta Yapt Yeminler .................................82
B. Peygamberlere ve Yaadklar Yerlere Yemin.............................................83C. Kuran ve Kitap ile Yaplan Yeminler........................................................84
D. Kinatta Bulunan Birtakm Glere Yemin................................................86
E. Kyamet Gnne Yemin ...........................................................................87
F. Kinatta Bulunan Baz Nesnelere Yemin.....................................................89
V. MEKKE VE MEDNE DNEMNE AT YEMNLER ...... .. .. .. .... .. .. .. .... .. .. ..90
A. Mekke Dnemindeki Yemin yetlerinin zellikleri ...................................91
B. Medine Dnemindeki Yemin yetlerinin zellikleri ..................................93
NC BLM
HADSLERDE YEMN
I. HZ. PEYGAMBER'N KULLANDII YEMN LAFIZLARI .... .. .... .. .. .... .. ...96
A. Kelimesi le Yemin............................................................................96
B. Kelimesi le Yemin .............................................................................96II. HZ. PEYGAMBER'N HADSLERNDE GEEN YEMN
KALIPLARI ..................................................................................................98
A. Lafzatullah Kalble Ak Yemin: ...........................................................98
B. Kapal Yemin Kalplarna rnekler: ........................................................99
C. Kalble Yemin ...............................................................99
D. Kalble Yemin..............................................................100
E. Kalble Yemin............................................................101
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
6/117
V
F. Kalble Yemin ........................................................................101
SONU .........................................................................................................................103
KAYNAKLAR.............................................................................................105
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
7/117
1
NSZ
Yemin hakknda yaplm alma yok denecek kadar azdr. Trke'de
byle bir alma grmedik ve buna ihtiya duyduumuz iin byle bir almayapmaya karar verdik. almamz sresince bu konuda Araplar arasnda da
mstakil olarak yazl kaynaklarn son derece az olduunu tespit ettik. Konuyla
genelde tefsirciler ilgilenmilerdir. Yemin yetlerini aklarken ilgili yete
binen deiik aklamar olmutur.
Arapa nahiv kitaplarnda konumuzla ilgili mstakil bir balk genelde
kullanlmam olup, te'kid konularnn ierisinde ele alnmtr. Kimi nahiciler
ise yemin konusuna hi yer vermemilerdir.
Bu almamzda bize yol gsteren, almamza k tutan kaynak eserler
unlardr: Kzm Fethi er- Rvnin Eslbul- Yemin fl-Luatil- Arabiyye,
bnul-Kayym el-Cevziyyenin et-Tbyn f Aksmil-Kuran adl eserleri;
Tefsir alannda ise, ez-Zemahernin Keaf, evknnin Fethul-Kadiri,
Suyutinin el-tkn f Ulmil-Kuran isimli eseri. almamz sresince deiik
kaynaklardan da yararlandk. Ama almamzn plann bu kaynak eserler
zerine bina ettik.
Dier milletlerde olduu gibi Araplar arasnda da yeminin kullanm
olduka yaygndr. Bunu Arap iirine baktmz zaman rahatlkla anlayabiliriz.
Araplar da iir gnlk hayatla i iedir. Hicvetme ve vme ska bavurulan bir
yntemdir. Bir kimseyi verken veya yererken sz daha bir kuvvetlendirmek
iin bavurduklar yegne lafz yemindir.
Araplar yemin ederken kendileri iin kutsal olan baz meknlar
semilerdir. Mesela: Kbe bunlardan birisidir. Sadece Araplar deil, dier
milletler de kendileri iin hayatta deerli olan baz meknlar veya toplum
nezdinde zel bir yeri olan eitli nesneler (kl, kutsal da v.b) zerine yemin
etmilerdir.
Her millet yemin ederken kltrne has eitli yemin lafzlar
kullanmtr. Yemin slubu sadece bir tek lafzdan ibaret deildir. Herkesin
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
8/117
2
bildii yemin lafzlarnn yannda, mecz yemin lafzlar da vardr. Araplar
arasnda kullanlan asl yemin lafzlar ok fazla deildir. Ama mecz olarak
kullanlan, asl yemin lafznn yerine geen birok yemin lafz ve terimi vardr.
Araplar gnlk konumalarnda asl yemin lafzlaryla birlikte yresel kltre
uygun olan yemin lafzlarn da kullanmlardr.
Kuran- kerim nzil olmadan nce yemin Araplar aras nda ylesine ok
yaygndr ki, bu gelenei Kuranda aynen devam ettirmitir. Yce Allah birok
konuda zelde Araplarn, genelde nsanln dikkatini ekmek iin srekli
yemine bavurmutur. Allahu Tela Kuranda; Kendi ahsna, Peygamberlere,
Tevhide, Zamana, Doadaki eitli nesnelere v.b zerine yemin ederek
insanlara eitli mesajlar vermektedir.
Hz. Muhammed (s.a.v) Sahablerine slam dinini anlatrken sk sk yemin
lafzlarna bavurmutur. Yemin lafzlarna bavurarak anlatt konunun
ehemmiyetine dikkat ekmek istemitir. Duruma gre ok deiik yemin lafz
kullanmtr. Ama hepsinin ilevi de ayndr.
Yemin gnmzde de aynen geerliliini korumaktadr. Gnmz
mahkemelerinin hemen hemen hepsi durumalarnda yemini hukukun
ileyiinde bir ara olarak kullanmlardr. Herhangi bir makama atanan bir
kimse kutsal bir kitap veya bayrak gibi millet nazarnda kutsal olan bir nesnenin
nnde yemin ederek grevine balamaktadr. Ksaca yemin gnmz
yasalarnda mevcdiyetini devam ettirmektedir. Hatta yeminli mtercim ve
yeminli mavirlik gibi eitli meslek gruplar da olumutur. Bylece yemin
gnlk ilikilerimizde ve yaantmzda varln devam ettirmektedir. Baz
insanlar yemini gnlk hayatlarnda o kadar sk kullanmaktadrlar ki, her
cmlesinde yemine bavuranlar bile vardr. Ama bu tr insanlarn, toplum
nezdinde inandrcln abuk yitirdikleri grlmektedir. u halde yemin,
ihtiya duyulduunda bavurulan bir ifade ve anlatm olursa, ilevini yerine
getirebilir.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
9/117
3
Bu tezi almamda ve hazrlamamda bana yardmc olan Deerli Hocalarm
Prof. Dr. Tacettin UZUN ve Danman Hocam Yrd. Do. Dr. Muhittin
UYSALa teekkr etmeyi bir bor bilirim.
20.01.2006 Muzaffer GEDKOLU
KONYA
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
10/117
4
KISALTMALAR
A.g.e. : Ad geen eser
A.g.d. : Ad geen dergi
A. S. : Aleyhisselam
b. : bn
Bkz. : Baknz
bsk. : Bask
C. : Cilt
C.C. : Celle Cellh
D..A. : Diyanet slam Ansiklopedisi
H. : Hicr
Hz. : Hazreti
st. : stanbul
. : slmiyetten nce
M. : Milad
M.E. B. : Milli Eitim Bakanl
. : lm
S. : Sayfa
S.A.V. : Sallallh Aleyhi ve Selem
S...F. : Seluk niversitesi lhiyat Fakltesi
T.D.V. : Trkiye Diyanet Vakf
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
11/117
5
trc. : Tercme
thk. : Tahkik
tsz. : Tarihsiz
Yay. : Yaynlar
Vb. : Ve benzeri
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
12/117
6
GR
1. YEMN VE NEM
Arap Dilinde Yemin adl almam zn, ncelikle yemin lafznn tarihi
kullanm srecini ele almaktadr. Zira yemin lafz ok eski milletler tarafndan
kullanlagelen bir lafzdr.
Yemin lafzn kullanmayan millet hemen hemen yoktur. nk yemin,
insanlarn sosyal hayatlarnn bir parasdr ve ou zaman bir ihtiyatr. Yemin
kelimesi Arap dilinde kknden gelmektedir.
Biz bu aratrmamzda, Arapa da yemin ifade eden edatlar zerinde
durduktan sonra, yemin fiillerini ele aldk. Yemin fiilleri de; asl yemin fiilleri
ve mecaz yemin fiilleri olarak iki ksma ayrlmaktadr. Bir cmlenin tam
anlamyla yemin ifade edebilmesi iin; yemin edat, yemin fiili ve muksemun
biha ( zerine yemin edilen ey)'e sahip olmas gerekir.
Kuran- Kerimde Allahu Tel ok farkl konular zerine yemin
etmitir. Allah
n Kuran da yemin ettii konular
u ekilde zetlemekmmkndr. Yce Allah; Tevhite, peygamberleri zerine, yeryzndeki eitli
nesneler zerine( yldzlar, ay, gne vb.), zaman dilimleri zerine (kuluk
vakti, afak vakti, fecir vakti, sabah vakti vb.) yemin etmitir. Ama en ok
yemin ettii konu mn esaslardr. Bunun gayesi de insanlarn byk bir yanl
ierisinde olduklarna dikkat ekmek olabilir.
Allahn Kurandaki yeminleri, ak ve kapal yeminler olarak iki ksmda
ele alnr. Ak yeminler daha ok Mekke dnemine aittir. Bunun sebebi ise
Mekke dneminde mn konularnn ne kmasdr. Medine dneminde ise
kapal yeminler gze arpmaktadr.
Bu durum Kurandaki yeminlerin Mekke ve Medine dnemine ait
yeminler" diye iki ksmda ele alnmas sonucunu dourmutur. Ama yeminlerin
byk bir ounluu Mekke dnemine aittir. nk Kurann ilk inmeye
balad Mekke de yemin, chiliye Araplar arasnda ok yaygndr. Bu durum
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
13/117
7
aynen Kuran yetlerine de yansmtr. nk Kurann mesajnn doru
anlalabilmesi iin muhatap insan topluluunun dili, slubu, duyu ve seziini
gz nne almaya ihtiya vardr. Allah bir konuyu anlatrken, dikkat ekmek
iin sk sk yeminleri kullanmtr.
Hz. Muhammed (s.a.v)de Arap dili geleneklerine uygun olarak,
muhatabn dikkatini ekmek ve inandrcln artrmak iin szlerinde sk sk
deiik yemin kalplarna bavurmutur.
2. TARHES VE DAYANAKLARI
Yeminin kullanl ok eskilere dayanmaktadr. yle ki insanolunun
yeryznde var oluuna kadar dayandrabiliriz. Hz. demin yaratlmasndan
sonra Allahn emrini yerine getirmek zere Meleklerin ona secde etmeleri ve
eytann bu emre kar karak isyan etmesi olay Kuran- Kerim de
anlatlmaktadr. Sz konusu bu olaydan sonra eytann Allah ile konumas
esnasnda yemin lafznn getiini grmekteyiz.1
.
blis yle dedi: Gcne yemin ederim ki, ilerinden ihlas ile seilmi samimikullarn mstesna, ben onlar mutlaka azdracam.2 yette blisin dilinden biryemine yer verilmitir.
Szlklerde getiine gre yemin, milletlerin hayatlarnda kullandklar
ok eski bir laf
zd
r. Yemin kavram
bir szn veya haberin kesin olduunuifade etmek iin kullanlr. zellikle herhangi bir ite; bir srar, kararllk
gstermek iin veya kiinin ak olan bir eyi bakasna kantlamak, inkr
edilen bir konuda yzlemek iin kulland bir aratr.
1 Kzm Fethi er-Rv, Eslbul-Yemin fil-Luatil-Arabiyye, Matbaat Cmiati Badat, Badat, 1977,
s. 17.2 Sd:38/8283.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
14/117
8
nsanlar yemin ederken Allah lafzn ska kullanrlar. Yce Allah
Kuranda: Resullerin, Nebilerin, Salih kavimlerin, Firavunun ve blisin
zerine yeminler etmitir.3
Bu durum bizlere yemin lafznn sadece insanlar tarafndan deil, Allah
tarafndan da kullanldn gstermektedir.
.
"Allah'a Yemin ederim ki, siz ayrlp gittikten sonra putlarnza bir oyun
oynayacam".4
Bu yeti kermede ise; Hz. brahim (a.v.) putlar zerine oynayaca oyunu
Allah adna yemin ederek kesin bir dille ifade ediyor. yleyse bu yet yemin
lafzn peygamberlerin de kullandna bir delil olur.
Yine bir baka yet-i kerime de Yce Allah yemin lafzn Hz. Adem ve Hz.
Havva vlidemiz zerine dayandrarakyle buyurmaktadr:
.
And olsun ki bize kusursuz bir ocuk verirsen muhakkakkredenlerden
olacaz.5
Bu yet-i kerime, ilk insan olan Hz. dem ve ei Hz. Havva Validemizin
aralarnda ki konumada kullanm olduklar yemin lafzna bir delildir.
Kuran- Kerimde, Hz. Salih (a.s.) ve kavminden bahseden yette yle
buyrulmaktadr
.
3 Kzm Fethi, A.g.e, s. 17.4
Enbiy: 21/57.5 raf: 7/189.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
15/117
9
Allaha and ierek birbirlerine yle dediler: Gece ona ve ailesine baskn
yapalm. Sonra da velisine: Biz (Salih) ailesinin yok edilii srasnda orada
deildik, inann ki doru sylyoruz diyelim.6
Ayrca Hz. Musann konumalarnda ve sihirbazlarn szlerinde de yemin
lafznn kullanldn grmekteyiz.
.
Bunun zerine iplerini ve deneklerini attlar ve: Firavunun kudreti
hakk iin elbette bizler galip geleceiz dediler.7
zellikle bu son iki yet-i kerime yeminin, gemite de gnmzde de
kullanld n gstermektedir.
imdi biraz da yeminin ne ekilde ortaya ktna bakalm. Yeminin k
gayesi, bir kimsenin syledii bir sz dorulatmak iin bir ahit getirme
isteidir. Bu da Allahahit tutarak olur.8
yet syledii doru deilse Allahn gazabna urayabilir. te bu
noktadan hareketle yemin ortaya kmtr. Eer ki, insanlar yemin eder ve
yalan sylerse, o kimseye Allahn gazap ve lnetinin uramasndan korkarlar.9
Bir dier gre gre ise yeminin k sebebi: Kendisi iin yemin edilen
eyin kymet ve nemine iaret etmek, ayrca dinleyenlerin o eye kar
dikkatlerinin ekilmesi iin kmtr.10
Prof. Dr. smail Cerraholu, Kuran- Kerimde yemin lafzlarnn
olmasnyle izah etmektedir:
6 Neml: 27/497uar: 26/44.8 Kzm Fethi, A.g.e, s. 15.9
Kz
m Fethi, A.g.e, s. 22.10 Celal Krca, stanbul, DA, 1992, II/290.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
16/117
10
1) slamiyetten nceki Araplarn itima hayatlarnda yeminin rol
byktr. Kuran- Kerim ise Araplarn teden beri alageldikleri slbu
muhafaza etmi, yeminlerde bu slba uygun ekilde gelmitir.
2) Allahu Tela inzal ettii yetlerini ve delillerini bu trl yeminlerle
teyit etmitir.Bunda garipsenecek bir durum yoktur.
3-) Yemin her zaman her eyi teyit etmek iin deil, bazen de o eyin
kymetine iaret etmek ve kadrini yceltmek iin kullan lr.11
Eski Yunanllarda da yemin olduka zengin bir eitlilie sahipti. Eski
Yunanllar yeminlerinin bir ksmn tapnakta (mabedde) yerine getirirken, birksm Pazaryerinde; dier bir ksm ise yeminlerini hkim nnde fa
etmekteydi. Yeminlerini genellikle Tanrlar, krallar, kral/Tanrlar, dnya st
Tanrlar (ve Hristiyanln kabulnden sonra, Tanr/ sa/ Meryem-baba/ oul/
kutsal ruh- ls) gibi kutsal eyler yer almakta ve onlar zerine yemin
edilmekteydi. Bylece yemin ifadesinin glendirilmesi (kuvvetlendirilmesi)
temin edilmekteydi.12
Eski Trkler yemin ederlerken yksek dalar ve pnarlar, hayrl ruhlarn
makamlar sayyorlard. Bunlara Yir-sub deniliyor ve onlar da tzim
ediliyordu. Nitekim buralarda Tanrya dua ediliyor, kurbanlar kesiliyor ve
yeminler ediliyordu. Tanrnn makam" olarak grdkleri bu da zerine yemin
etmilerdir ki, mehur Tanr dalarnn da adn buradan alm olmas ihtimal
dhilindedir.13
Eski Trklerin zerine yemin ettikleri bir dier nesne ise klt r. Gk-
Trkler istikll kazanmadan nce Avarlara tbi olduklarndan, mal ettikleri
demir letlerini onlara vergi olarak dyorlard. Ergenekon destanna gre Gk-
Trkler Avarlarn esaretinden bir demircinin, demir madeninden oluan da
eritmesiyle kmlardr. Bu sebeple de bu gnn bayramnda demiri merasimle
rs zerinde dvmlerdir. Bu kutsiyeti dolaysyla kl zerine de yemin
11 Cerraholu, smail, Tefsir Usul, T.D.V, Yaynlar, Ankara, 1997, s.169.12
Y
lmaz, Ejder, (Medeni Yarg
lama Hukukunda) Yemin, Yetkin Yay
nlar
, Ankara, 1989, s. 30.13 Turan, Osman, Trk Cihan Hkimiyeti Mefrkesi Tarihi, Boazii Yaynlar, stanbul. 2000, I/5152.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
17/117
11
geleneine rastlanr. Yemin edecek kimsenin nne kl konup, yet ahdini
bozacak olursa: Bu gk girsn, kzl ksun yani kl onu ldrp kanlansn
denirmi. Anadoludaki Ouz beyleri de klcma doramaym, okuma
sanclaym diye yemin ederlermi.14
Yukarda naklettiimiz bilgi ve yetlerden anlald na gre, Yemin sz
kuvvetlendirme ve muhatab ikna etme amacyla kullanlan bir ara olduu iin;
tarihi de yaratlla birlikte balamtr. nsann bulunduu her yerde yemin de
olagelmitir. Kuranda birok yemin ifadesinin bulunmu olmas, konunun
dorudan Nahiv ve Belat kitaplarna girmesini salamtr. Bylece konu
genelde insanln, zel anlamda da slm ilimlerin, slam Dilbiliminin ve Arap
Edebiyatnn nemli konularndan biri olmutur.
14 Turan, Osman, A.g.e, II/178.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
18/117
12
BRNC BLM
ARAP DLNDE YEMN
I- YEMNN TANIMI
A. Szlk Anlam:
Szlkte yemin kelimesine kkne baktmz zaman, bu kelimenin Arapa
kkenli bir kelime olduunu anlyoruz. Kelimenin kkleri harflerinden oluan
kkten gelmektedir. Anlam ise: Sa el, sa taraf manasna gelir. Sa elin genellikle zorilerde kullanlmasndan dolay bu kelime Arap dilinde de g ve kuvvet anlamna
gelmektedir. Nitekim Kuranda bu kelime bir yette yle gemektedir:
.
Biz onu kesinlikle kuvvetle yakalardk15 yette geen kelimesi kuvvet
ve kudret anlam
nda kullan
lm
t
r.
16
Bir dier gre gre ise; Szlkte yemin kelimesinin anlam vardr.
Birincisi g ve kuvvet demektir. kincisi sa el anlamna gelir ki,
kuvvetinin fazlal sebebiyle bu organa el-yemin ad verilmitir. ncs
ise yemin veya yemin etmek anlamndadr. Yemin kelimesinin yemin
hakknda kullanlmasnn sebebi, insanlar karlkl olarak anlatklar zaman
birinin, dierinin sa elini tutmasndan dolaydr. 17
Eskiden Araplar verilen szn kuvvetli olduunu gstermek iin sa tarafa veya
sa ele vurmalarndan dolay bu kelime sz kuvvetlendirmek iin kullanlmtr.18
15 Hkka: 69/45.16evkn, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Fethul-Kadr, 2. bsk. Matbaat Mustafa, Msr, 1964,V/286.17 Vehbe ez-Zuhayli, slam Fkh Ansiklopedisi, (trc. A. Efe, B. Eryarsoy, H.F. Ulus, A. Ural, Y.V.Yavuz, N. Yldz), Feza Yay., st., 1994, IV/199.18 Cevher, Tacl-Lua ve Shahul-Arabiyye, Drul-Kitbil-Arab, Khire, 1956, VI/2221; bn
Manzur, Muhammed, Lisnul-Arap, Drul- Marif, Beyrut, t sz, XIII/472; Zebid, MuhammedMrteda, Tcul-Arus, Dr sadr, Beyrut, H.1306, IX/373.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
19/117
13
B. Terim Olarak Yemin:
Bir szn doruluunu veya yanlln kuvvetlendirmek iin Allah adn
anarak szn sylemesine yemin denir.19
rnek:
Allaha yemin olsun ki, kalkacam.
Bir baka tarife gre yemin: Bir sz kuvvetli bir ekilde sylemek veya
bir kimseyi inandrmak iin sylenen szdr.
rnek:
Allaha yemin olsun ki, yapacam20 rneinde olduu
gibi.
Yemin: Haberin doru veya yanl olduu hususunda Allahn ismini
zikrederek veya cevapta bulunarak haberin kuvvetlendirilmesidir.21
Veya Mspet veya menfi bir cmleyi pekitiren, isim veya fiil cmlesine
yemin denir.22
Bir iddiay kuvvetlendirmek iin Allah adn anmaya, Allahahit tutmaya
yemin denir.23
Yemin; haberin iki tarafndan bir tarafn ( yapmak veya terk etmek, doru
veya yalan) olduunu ( Vallhi, billhi, tallhi gibi) Allah (C.C.)in ismi ile
takviye etmek (kuvvetlendirmek) tir.24
19bn Ya, erhu'l- Mufassal, leml - Ktb, Beyrut, tsz, VIII/90.20 Hani George Tabr, Mucemu Mustalaht'n-Nahvil-Arab, Mektebet Lbnan, Beyrut, 1990 , s.318.21 Crcan, Seyyid erif, Kitabut-Trift, Dru'l-Ktbi'l-Ilmiyye, Beyrut, 1983, s. 259.22 ez-Zemaher, Muhammed b. mer, el-Mufassal f ilmil-Lua, 1. bsk. Matbaatt-Tekaddm, Khire,H. 1323, s. 344.23 Doan, Mehmet, Byk Trke Szlk, Vdi Yay nlar, Ankara, 2001, s. 1409.
24
brahim Haleb, zahl
Mlteka el- Ebhur Tercmesi, (trc., Mustafa Uysal), 2. bsk, Dizer KoncaMatbaas, stanbul, 1968 II/223.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
20/117
14
Bir baka kaynak bu konuda: Haber bir cmleyi dier haber cmlenin
kuvvetlendirmesine yemin denir25 bilgisine yer verirken; bir dierinde ise,
Haberin pekitirildii cmleye yemin denir26 kayd gemektedir.
Sonuta Yemin Sz, Allah (c.c.)i zikrederek kuvvetlendirmektir.27
Muhatab ikna etmek iin veya inanmasn artrmak iin kuvvetle sylenen sze
yemin denir.
C. Araplarda Yemin
Yemin, dier milletlerde olduu gibi, Sm rkndan olan Araplarn
hayatnda da nemli bir yere sahiptir. slamdan nceki Araplarn sosyal
hayatnda byk rol oynar ve hakikati belirlemede balca zm yoludur.
Yemin; yemin edenin btn kuvvetini ihtiva eden szdr. O kimse syledii
szlerde btn varln ortaya srer. Ruhu ve hayat, erefi ve kuvveti,
zlfleri veya mzra gibi, erefinin taalluk ettii baz eyler zerine yemin
eder. Bu yemin kable veya akrabla, ecd da ya da yemin edenin cann
elinde tutan Allaha kar yaplan yeminin aynsdr.28
Eski Araplar daha ok ilahlar (Mant, Uzz, Lt) zerine, Kbe zerine,
mezarlarn zerine, kurban zerine veya kurbanlk hayvanlarn sahibi v.b.
zerine yemin ederlerdi. Bazen de arta bal yemin ederlerdi. Bu tarz yemin
daha ok bir intikam yemini olarak dnlmelidir. Nitekim mruul-Kays
intikamn almadan nce; ne et yiyeceim, ne arap ieceim, ne koku
srneceim ne de kadna yaklaacam eklinde yemin etmitir.29
25bn Usfr, el-Mukarrab, thk. dil Ahmet Abdil Mevct, Al i Muhammed Muavved, Drul-Ktbil- lmiyye, Beyrut, 1998, s. 279.
26 ez-Zerke, Bedrddn, el-Burhan f Ulumil-Kuran, Drul-Fikr, Beyrut, III/40.27 Yein, Abdullah, Yeni Lugat, stanbul, 1968, s. 865.28 Johs Pedersen, slam Ansiklopedisi, stanbul, ( M.E.B ) Yaynlar , 1965, VIII/374-375.29 Johs Pedersen, slam Ansiklopedisi, VIII/375. Vaadi iine alan yeminden vaadi yerine getirmeklekurtulunur. Eer birisine vaadde bulunulmusa o kimse yemin edeni sorumluluktan kurtarabilir. Hatta
bizzat yemin eden de baz zorlayc sebepler dolaysyla yeminini bozabilir. Halk karsnda bu trden birbeyanatta bulunulurken, elbisenin baz ksmlar koparlr veya yrtlrd. Halen Bedevilerde kurban
kesmek sretiyle yeminden kurtulunur. Bkz. slam Ansiklopedisi, Yemin maddesi , ( M. E. B.)Yaynlar, VI/377.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
21/117
15
Chiliye dneminin nde gelen kabile reislerinden olan Kuleybin air
olan ei Celle (h. 80, m. 540), einin intikamn almaya niyetlendii bir srada
babas tarafndan sakin olmaya ve kocasnn diyetini kabul etmeye arlnca:
. Kbenin Rabbine andolsun ki, bu kandrlm kiilerin
arzusudur diye cevap verir.30 Bu rnekte grld gibi, Kbe Araplar
arasnda gemiten gnmze kutsiyetini koruyan bir ehirdir. slamiyetten
sonra da Kbenin zerine yemin edilmeye devam edilmitir. Emevi
arkclarndan Delll bir gn air ibn Eb Atkin huzuruna geldi. bn Atk,
Dellden bir ark sylemesini istedi. bn Atkin yannda bulunan bn Cafer
imdi bunun sras deil deyince bn Atk yle dedi:
(Kbenin Rabbine andolsun ki, ark syleyecek) diye srar edince Dell elinedefi alp ark sylemeye balad.31
Araplar kutsal meknlar dnda, kendileri iin deerli olan baz varlklar
zerine de yemin etmilerdir. imdi buna Chiliye dnemi airlerinden olan
Kuleybin olu Hicristen bir rnek verelim:
,,,.
Atma ve kulaklarna, mzrama ve sivri ucuna, klcma ve keskin ucuna
and olsun ki, adam dediin bakp dururken babasnn katilini sa brakmaz.32
Kurn- Kerim Arap diliyle indirildii iin, Araplarn yemin detini
muhafaza etmi, eitli edatlar kullanlarak yaplan yeminler ve ifadeyi
glendiren edeb sanatlar ilahi hakikatleri tekit ve teyit etmitir.33
Sonu olarak, Chiliye dediimiz slamiyetten nceki dnem de, yeminin
ok yaygn bir ekilde Araplar arasnda kullanldn, ilahi kutsiyetini
koruduunu ve hayatta doruluun yegne paras olduunu syleyebiliriz.
30 Ebul-Ferec el-sfehani, el-En, 1. bsk. Drul-Ktb, Beyrut, 1986, V/67.31el- sfehani, A.g.e, IV/290.32
el-sfehani, A.g.e, V/6667.33 Celal Krca, slam Ansiklopedisi, stanbul, (T.D.V), 1989, II/290.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
22/117
16
II. YEMNN GELER
A. Yemin Cmlesinin Unsurlar
rnek:
Allaha yemin olsun ki, hakkmz zy olmayacak.34
: Yemin edat,
: Muksemun bih,
: Yeminin cevab olmaktadr.
1. Yemin Edat: Yemin edatlar ( ) harfi cerleri olup, kendilerindensonra gelen ismi cer ederler. Ancak ( ) harfi sadece ( ) lafznn bana
gelir.35
rnek:
. "Allah'a yemin olsun ki, yapacam."
2. Muksemun Bih: Kendisine yemin edilen varlk. Muksemun bih:
Genelde Allah lafz veya Allah lafz yerine geen lafzlardan oluur.36
rnek:
: Allaha yemin olsun ki
: Senin hakkna yemin olsun ki
: Senin hayat
na yemin olsun ki
3. Yeminin Cevab (Cevap Cmlesi): Yeminin cevab ya isim cmlesi ya
da fiil cmlesi olarak gelir.37
Cevap cmlesinin geliekilleri iin u ihtimaller sz konusudur:38
34 Fut Ni'met, el- Mlahhasul-Kavidil-Luatil-Arabiyye, 13. bsk, Dru'l-Maarif, Beyrut, tsz, s. 179.35 Fut Ni'met, A.g.e, s. 180.36
Ayn
eser.37 Ayn eser.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
23/117
17
a. Yeminin cevab olumlu bir isim cmlesi ise onu ve ile veya
sadece ile tekid etmek vaciptir.
rnekler:
. Allaha yemin olsun ki, hayr yapan
sevilir.
Veya
. Allaha yemin olsun ki, hayr yapan sevilir
cmlesinde olduu gibi.
b. Cevap cmlesi, mspet bir fiil cmlesi olur ve cevap cmlesindeki fiil
de mzi bir fiil olursa, cevap cmlesinin bana ve veya sadece
gelir. u rneklerde grld gibi:
. Allaha yemin olsun ki, emrine itaat ettim.
Veya
. Allaha yemin olsun ki,emrine itaat ettim.
c. Cevap cmlesi olumsuz bir cmle olarak gelirse, cmle ister isim ister
fiil cmlesi olsun cevap cmlesinin bana herhangi bir edat gelmez.39
rnek:
. Allaha yemin olsun ki, alman boa
gitmeyecek.
d. Yemine cevap olarak gelen cmle, olumlu fiil cmlesi olur ve mzari
fiille balarsa, mzari fiilin sonuna tekid nnu, bana eklenir.40
rnek:
38 Fut Ni'met, A.g.e, s. 180.39
Ayn
eser.40 Ayn eser.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
24/117
18
. Allaha yemin olsun ki, hayr yapacaz cmlesinde olduu
gibi.
e. Cevap cmlesinin fiili nin dnda bir cmit fiil olursa, cevapcmlesinin bana gelir.41
rnek:
.
Allaha yemin olsun ki, baar samimi olan zora sokabilir.
f. Yemin ve art cmleleri bir araya geldii zaman cevap cmlesi, bu ikicmleden nde olana gre gelir.42
rnek:
. Allaha yemin olsun ki, Zeyd kalkarsa Amr
da kalkacak.
Bu rnekte grld zere yemin cmlesi, art cmlesinin nnde olduuiin cevap cmlesi yemin cmlesine uygun bir ekilde gelmitir.
art cmlesinin nde oluuna rnek:
. Zeyd kalkarsa, Allaha yemin olsun ki, Amr da
kalkar. Cmlede geen ( ) fiili meczumdur. Zira art fiili yeminden nce
gelmitir. Bu yzden ( ), yeminin deil , artn cevab olmaktadr.
g. Btn kalb fiiller, yemin cmlesi gibi yemin manas
ihtiva eder.rnekle:43
. Allaha yemin olsun eminim ki, Zeyd kalkacak.
41 Abbs Hasan, en-Nahvul-Vf, IV/451.42
Fut Ni'met, A.g.e, s. 181.43bn Usfr, el-Mukarrab, s. 282.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
25/117
19
III. YEMNN EKLLER
Arap dilinde yeminler iki ksmda ele alnr.
A. Ak yemin:
B. Kapal yemin:
A. Ak Yemin:
Yeminin ak olarak zikredildii cmledir.44
Ak olarak zikredilen bu yemin cmlesinin bana:45
1. Yemin harfi gelir.
rnek:
.
inde yrngeler olan ge andolsun ki, siz elikili szler sylyorsunuz."46
yetinde grld gibi " ." harfi yemin edatdr.
2. Yemin harfi ve fiili ile gelir.
rnek:
.
Kendilerine bir mucize gelirse ona mutlaka inanacaklarna dair kuvvetlibirekilde Allaha and itiler.47
3. Yemin fii li gelir.
. "Yemin olsun ki, seni unutmayacam."
44 Kzm Fethi, A.g.e, s. 32.45 Kzm Fethi, A.g.e, s. 33.46
Zriyt:51/78.47 Enm: 6/109.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
26/117
20
Ak yemin ikiye ayrlr:48
1. Yeminin cevab haber cmlesi olarak gelir.
rnek:
. "Allah'a yemin olsun ki, zayfa yardm edeceim."
2. Yeminin cevab in cmle olarak gelir. Bu az gelen bir kasem slbu
eklidir. Buna "kasem-i isti'tfiyye"49 de denir.50
rnek:
"Allah akna zayfa merhamet ettin mi?"
Yeminin cevab " " dr. Ayn zamanda in cmledir.51
B. Kapal Yemin:
Yemin cmlesinin hazfedilip sadece cevap cmlesinin bulunduu
yeminlerdir.52
Bu tr cmlelerin yemin cmlesi olduunu cmlenin baz zelliklerinden
anlarz. Yeminin cevabnda bulunan baz edatlar, yemin cmlesi mevcut olmasa
da bu cmlenin yemin cmlesi olduunu gsterir. Sz konusu bu edatlarn
says olduka fazladr. Bu edatlarn bir ksm da ihtilafldr. Ama biz bunlarn
iinde yeminin varlna kesin olarak dellet eden " " harfini gsterebiliriz.
Yemin Lm ekilde bulunabilir. 53
1. edatna bitiik olarak gelir.
rnek:
48 Kazm Fethi, A.g.e, s. 33.49 Kasem-i isti'tfiyye : Cevab in cmle olarak gelen yemin eididir50 Kazm Fethi, A.g.e, s. 33.51 Kazm Fethi, A.g.e, s. 34.52
Kaz
m Fethi, A.g.e, s. 36.53 Kazm Fethi, A. g. e, s. 37.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
27/117
21
. And olsun ki, Allah mminlerden raz
olmutur.54 yetinde grld gibi" "harfi" "edatna bitimitir.
2. Tekid Nnu ile gelen mzarinin bana gelir.55
rnek:
.
Andolsun, iinizden, cihad edenleri ve sabredenleri belirleyinceye ve
durumlarnz ortaya koyuncaya kadar sizi deneyeceiz56 yetinde grld gibi"
"harfi te'kid nu'nu bitimi " " fiilinin bana gelmitir.
3. art edatna bitiik olarak gelir.
rnek:
. Eer bu iten vazgemezseniz, and olsun ki sizi
talarz.57
Nahivcilerin ounluu, geen rnek ve benzerlerinde yeminfiillerinden uygun bir fiili veya lafzu'l-celli takdir etmektedirler. Bu durumda
srasyla u yemin kalplar,
/( . )
/( . )
/( . )
takdrindedir.
54 Fetih: 48/18.55 Kazm Fethi, A.g.e, s. 37.56
Muhammed: 47/31.57 Yasin: 36/18.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
28/117
22
IV. YEMN HARFLER
Nahivciler kitaplarda yemin harfleri hakknda ihtilafa dmlerdir. Asl
yemin edatlar olarak, btn nahivcilerin kitaplarnda geen edat vardr:,, Bu edatlara ve harflerini de dhil edenler olmutur.
Hani George Tabr, eserinde yemin harflerini be olarak almtr.58 Bunlar:
" " harfleridir.bn Yaerhu'l-mufassaladl eserinde bu harfleri be olarak almtr.59
Abbs Hasan ise bu harfleri ( ) olmak zere, drt olarakzikretmitir.60
A. le Yemin:
Asl bir yemin harfidir. lsak (yaptrma) manasna gelir. Ak yemin
lafzyla beraber gelir, Allah lafzyla birlikte kullanlr ve kendisinden nce
fiili gelir.61
rnek:
. Allaha yemin olsun ki, yapacam.
Bu yemin harfinin bir zellii de zamire bitimesidir.
. Ona yemin olsun ki, yapacam.
Bu yemin harfinin cevab
yemini istitfiyye eklinde de gelebilir.
Allah akna syle zayf kua merhamet eder
misin?62
58 Hani George Tabr, Mucem, s. 318.59bn Ya, erhul- Mufassal, s. 99.60 Abbs Hasan, en-Nahvul- Vf, II/452.61 Tnus, Zeynel bidin, el- Mucem fin-Nahiv ves-Sarf, el-Matbaat't-Tariye, am, tsz., s. 164.62
bn Ya, A. g. e, s. 107; bn Sde, el-Muhassas, XIII/111; Abdurrahman el-Metar, Eslbut-Tevkdfil-Kuran, s. 222.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
29/117
23
Kuran- Kerim de ile yemin kez gemektedir.63 Bunlar: Sd: 82,
Araf: 16, Hcr: 39 yetlerinde yer almtr.
B. le Yemin:
Yemin harflerinden ikincisidir. n yerine kullanlr. Bu yemin harfi
sadece Allah lafznn nne gelir.64
rnek:
.
Allaha yemin olsun ki, bizim yeryznde fesat karmak iingelmediimizi siz de biliyorsunuz. Biz hrs z da deiliz.65
ile yemin taaccp manas da ihtiva eder.66
rnek:
. Allaha and olsun ki, hakikaten Allah seni bize stnklmtr67 rneinde olduu gibi.68 Bu yet-i kerimede edatnn bandaki
harfi lmul- yemindir, yeminin cevap cmlesinin bana gelmitir ve
ayn zamanda onu tekid etmitir.69
Kuranda ile yemin iki kez gemektedir.70 Bunlar da: Nahl: 56,
Enbiy: 57 yetlerinde bulunmaktadr.
C. le Yemin:
Yemin harflerinden bir dieri de harfidir. Yemin vv bir dier yeminharfi olan den bedeldir.71
63 Tasa, Muhammed, Kuranda Cmle Yaps, ( Baslmam Dok. Tezi), s. 153.64bn Hiam, Muni'l-Lebb, thk, Muhammed Muhyiddn Abdulhamd, Matbaat'l-Meden, Kahire, tsz,II/ 361; Kazm Fethi, A.g.e, s. 65.65 Yusuf:12/73.66 ez-Zemaher, el-Mufassal, s. 345.67 Yusuf: 12/91.68bn Ya, A.g.e, s. 9899.69
Tnus, A.g.e, s. 164.70 Tasa, Muhammed, A. g. e. s.153.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
30/117
24
Harfi iki durumdan dolay ye yakndr.
1-) Mahre ynnden; ikisi de dudak harfidir.
2-) Mna bakmndan bir yaknl k vardr. Harfi okluk ifade eder.
Harfi ise bitime manasna gelir. Bir ey baka bir eye bitiince oalma
meydana gelir. Dolaysyla harfi de oalmay ifade eder diyebiliriz.
Yeminharfi olan sadece ak bir ismin bana gelir.72
rnek:
. Hikmetle dolu Kurana and olsun.73 Misalde grld gibi
yemin harfi olan " " ak bir isim olan " " kelimesinin bana gelmitir.
Yemin Vv- yemin fiili ile beraber gelmez.74
rnek:
. And olsun gnn aarna75
Yemin " "' direk isme bitimitir.
Biriirde ise yemin harfi olan u ekilde gemektedir:
.
Allaha yemin olsun ki, ne savata ne de barta hi kimse benim efendim
gibi keskin (kl) kuanamaz.76
Yemin vvn n yerine geen harfler:
71 Kazm Fethi, A.g.e, s. 60.72bn Hiam, Munil-Lebb, II/361; Abbs Hasan, en-Nahvul-Vf, II/452; bn Ya, erhul-Mufassal, s. 99.73 Yasin: 36 /2.74 Tnus, A.g.e, s. 152.75
Fecr: 89/1.76 el-Ma'arr, Ebul-la, erhut-Tenvr ala Sikt'z-Zend, Beyrut, 1982, I/202.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
31/117
25
1-) harfini den bedel oldu diyenler de vardr. el-Ahfa ve
Basrallardan bir grup bu durumu yle izah ediyor:
rnek:
Allaha yemin olsun ki!
Gerekte , den bedeldir. Bunun iin yukardaki rnekte de
grld gibi, hem nin ve hem de n yerine geebilir.77
rnek:
. " Allaha yemin olsun ki kalkacam."
2-) : Hemze harfi de yemin vvnn yerine geebilir.78
= Allaha yemin olsun ki, yapacam.
Bu iki cmle ayn anlama gelir ve yemin ifade ederler.
3-) : ve harfleri de yan yana gelerek eklinde yemin vvnn
yerine geebilir.
= . =
Allaha yemin olsun ki, yapacam.79
Yukardaki rnekler de ayn anlam ifade eder.
erhul-Mufassalda anlatld na gre baz dil bilginleri vav yerine
mim ile yemin etmitir. = Allaha yemin olsun ki,
yapacam80 rneinde olduu gibi.
Atf vv ile yemin vvnn arasnn ayrlmas, kartrlmamas konusunda
eitli grler ileri srlmtr.
77bn Ya, erhul-Mufassal, VIII/37; ez-Zemaher, el-Mufassal, s. 349.78 Kazm Fethi, A.g.e, s. 62.79
Suyt, Hem'ul-Hevmi ve Cem'ul-Cevmi, II/39; Kz
m Fethi, A.g.e, s. 6263.80bn Ya, erhul-Mufassal, VIII/37; ez-Zemaher, el-Mufassal, s. 346.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
32/117
26
. ncire ve zeytine and olsun.81
Ez-Zemaher (538/1143) ve bn Hiam (761/1360) dier nahivcilerin
aksine yukardaki yette geen ikinci vvn atf vv olduunu sylemilerdir.82
Burada zerine yemin edilen incire ve zeytine yemin ederim
yetinde edeb adan baktmz zaman mecz akl83 vardr. Burada mahalde
bulunan zikredilmi, mahal kastedilmitir. Tercih dilen gre gre yce Allah incir ve
zeytinle, bunlarn yetitii yer olan ama ve Beyt-i Mukaddese yemin etmitir ve
buralar kastetmitir.84
Kuran- Kerim de vv ile yemin dokuz kez gemektedir.85 Bunlar da:
Hcr: 92, Meryem: 68, Sebe: 3, Tebn: 7, nikk: 1719, yetlerinde
bulunmaktadr.
D. le Yemin:
Yemin harflerinden drdncsdr. Ayn zamanda teaccp manasna da
gelir.86
. Allaha yemin olsun ki, Ali gnler boyu kalacak.
Lmn bir dier zellii de art edatlarndan sonra gelmesidir. Bu Lm
artn cevabdr.
rnek:
.
81 Tn:95/1.82 Kzm Fethi, A.g.e, s. 65.83 Mecaz Akl: Bir fiili, o ii yapandan bakasna isnat etmektir, Bkz. Mustafa Emin, el-Belatl-Vdha, Eda Neriyat, stanbul, 1993, I/117.84 es-Sbn, Muhammed Ali, Safvett-Tefsir, (trc. Sadreddin Gm, Nedim Ylmaz), Ensar Neriyat,stanbul, 1992, VII/359.85
Tasa, Muhammed, A.g.e, s. 153.86 ez-Zemaher, el-Mufassal, s. 345.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
33/117
27
Eer ki Allah insanlarn bir ksmyla dierlerini savmasayd dnya
bozulurdu.87
Yemin edatlarndan sonra gelen Lm ise, yeminin cevabdr.88
. Allaha yemin olsun ki, putlarnza tuzakkuracam.89 Burada mzari fiilin banda, yeminin cevab olarak Lm harfi
gelmitir.
E. le Yemin:
Min yemin harfi olarak sadece kelimesinin nne gelir.
. Rabbime yemin olsun ki yle yapacam.
V-) YEMN FLER
Yemin fiilleri ikiye ayrlr.
A. Asl Yemin Fii lleri
Asl yemin fiilleri blmnde fiili vardr. Bu
fiilden olan fiilini konumuzun banda da ele almtk.
1-) : Asl olarak kk harflerinden oluur. Yemin kalbna ifl
babnda girer.
rnek:
.
"Allah'a yemin olsun ki, hrszl k yapan kzm Ftma bile olsa elini
keserim"90.
87 Bakara:2/ 251.88bn Ya, erhul-Mufassal, s. 99- 100; bn Hiam, Munil-Lebb, I, 235; bn Sde, el-Muhassas,s. 111.89
Enbiya. 21/57.90 Buhri, Fedil Ashb'n-Neb, 18, Enbiy, 54, Hudd, 12.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
34/117
28
Yemin fiilinden baz harfler dse de, yemin anlam tamaya devam eder.
imdi bu harf dmelerini rnekler zerinde grelim.
Allaha yemin olsun ki =
Allaha yemin olsun ki =
Allaha yemin olsun ki =
Allaha yemin olsun ki =
Allaha yemin olsunki =
Allaha yemin olsunki =
Allaha yemin olsunki =
Allaha yemin olsunki =
eklinde deiik harflerin dmesiyle bu kalplar da gelebilir.91
2-) : " " Kknden gelir. Chiliye ve islamiyet dneminde,Kuran ve Hadislerde ska kullanlan bir yemin fiilidir.
Yemin anlamna gelir. Ayrca " " kalb da yemin edilen yer
anlamna gelir. Ama " " kalb daha ok yemin edilen yer anlamna gelir.
Bir dier geliekli ise kalbdr. Bu kalp ise mastar kalbdr.92
rnek: ( Zheyr)
.
"Kurey ve Crhm kabilelerinin in ettii, etrafnda insanlarn tavaf
yapt Kabeye yemin ederim"93 beytinde ( ) fi il i yemin e tmek anlamna
gelmektedir.
91bn Manzur, Lisnul-Arab, XIII/462; bn Sde, el-Muhassas, XIII/115.92
Cevher, es- S
hah, VI/201; bn Manzur, Lisnul-Arab, X/481; Kz
m Fethi, A.g.e, s. 72; Tnus,A.g.e, s, 152.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
35/117
29
Kuran- Kerimde geen bir dier misalde ise, szkonusu fiil u ekilde
gemektedir:
.
Hayr! Bu kente yemin ederim!94
3-) : Bir ii gerekletirmek iin kararllk, azim anlamlarna gelir.
Arap dilinde yemin anlamna gelir. ,,,,,.
Kalbnda gelebilir.95
rnek: "Onun iin Allah'a yemin ettim".
" Kim sa zerine yemin ederse hayr
grr.96
ve kalplarnda geldii zaman da yemin ifade eder.97
Kur'andan rnek:
. (Ey Muhammed! O szleri) sylemediklerinedair Allaha yemin ediyorlar. Hlbuki o kfr szn elbette sylediler. 98
yetinde geen ( ) fiili yine yemin etmek anlamnda kullanlmtr.99
B. Mecz Yemin Fiilleri
1-) : Mecz ya da istiare yoluyla yemin ifade eden bir fiildir. Asl
anlam: ahit olmak, tank olmak vb. anlamlara gelir. kinci anlam ise yemin
anlamdr.
93 Kzm Fethi, A.g.e, s. 72.94 Beled:75/ 1.95 Kzm Fethi, A.g.e, s. 73.96 Kzm Fethi, A.g.e, s. 74.97bn Manzur, Lisnul-Arab, IX/55; ez-Zebd, Tcul-Arus, VI/75; ez-Zemaher, Essul-Bela,s. 92; Kzm Fethi, A.g.e, s. 92.98
Tevbe: 9/74.99 Elmall, A.g.e, IV/275; antay, Hasan Basri,Kurn- Hkim ve Mel-i Kerm, I/290.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
36/117
30
, Gibi kalplarda gelince yemin anlam
tar.100
rnek:
. Allah ahidim olsun ki, Zeyd hareket etmitir.
Sbeveyhe gre yukardaki rneku ekilde de gelir.
=. Allah ahidim olsun ki, o gidicidir.101
Szkonusu fiile bir rnek de yet-i kerime'den verelim.
.
Mnafklar sana geldii zaman: Biz gerekten ahadet ederiz ki, sen
kesin olarak Allahn elisisin dediler. Allah da bilmektedir ki, sen gerekten
onun elisisin. Allah phesiz mnafklarn yalan sylemekte olduklarna
ahitlik etmektedir.102
Kurtb (671/1272) bu yeti yle deerlendirmektedir: =
manasna gelir. Kurtb bu tanmlamasyla ahdet ifade eden fiili, yemin
anlamna gelen fiil olarak almtr. Yemin ve hitlikten her biri, bilinmeyen bir
i iin ispat olarak kullanlr.103
2-) : Szlkte bildi, anlad, kavrad gibi anlamlara gelir. Mecz
manada ise; " , " mecz olarak yemin ifade eder.104
100 Kzm Fethi, A.g.e, s.79.101 Ayn eser.102 Mnfikun : 63/1. Bu srede geen kelimesini Elmall yemin olarak almaktadr. Bkz. HakDini Kuran Dili, VIII, 66; Mevdud ise ehdet kelimesini farkl bir boyuta tayarak ele almaktadr.nce ehti ikiye ayrr. a) ehdet edilen husus bir gerek olmaldr. b) ehdet eden (hit) yemin ettiihususun gerekliine inanmaldr. Yani hit ahdet ettii hususun gerekliine inanyorsa her ynyledoru bir insandr. Ancak bir kimse yalan birey zerine yemin ediyor ve ona inanyorsa, bu kimse hideilse inanc bakmndan tutarl saylr. Bkz. Tefhmul-Kuran, VI/327.103
el-Kurtb, el-Cmili Ahkmil-Kurn, XIII/122.104 Kzm Fethi , A.g.e, s. 80.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
37/117
31
.
Allaha yemin olsun biliyorum ki, akam olacak.105
.
Allaha yemin olsun biliyorum ki, ecelim gelecek; gerekten ecel oklar
hi skalamazlar.106
blm " " gibidir.107
. Allaha yemin olsun biliyorum ki, Abdullah senden
daha hayrl dr.108
Bir yeti kerimede yle gemektedir.
. Eliler: Dorusu Rabbimiz bizim size gnderildiimizi
bilir dediler.109
Burada bilir kesin biliyormu gibi telakki edilmi olup, yemin gibi
anlalmtr. yetin blm cevap cmlesidir.110
3- : Allah adna bir eyi istemek demektir.
kalplarnda gelince yemin anlam ifade eder.
rnek:
. Allah iin senden sadece yle yapman
istiyorum.111
105 ez-Zebd, Tacul-Arus, VIII/ 407.106 Kzm Fethi, A.g.e, s. 80.107 Ayn eser.108 Sbeveyh, Kitbu Sibeveyh, III/110.109 Yasin: 36/16.110
Rz, et-Tefsrul-Kebr, XIII/460; Nesef, Medrikt-Tenzl ve Hakikut-Tevl, III/135.111 bn Sde, el-Muhassas, XIII/116; ez-Zemaher, Essul-Bela, s. 456.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
38/117
32
Bu fiille yemin yaplrken, Allah lafzyla yemin fiili zikredildikten sonra
u alt edattan birisi, cevapla yemin cmlesi arasna girer. (
)
Bu tr yeminlerde v.b. bir edat yeminle cevap arasna girerse,
cmle yap olarak olumlu, anlam olarak olumsuz olur.
rnek:
. Allah iin sadece unu istiyorum.112 Misalde grld
gibi " " yeminle cevab arasna girmitir.
4-) : stemek manasna gelir. Yemin manas ihtiva edince, Allahiin istemek manasna gelir.
rnek:
. Allah iin senden sadece iyilik yapman
istiyorum.113
yeti kerimede ise yle gelir.
.
Adn kullanarak birbirinizden istekte bulunduunuz Allahtan ve akrabalk
haklarna riyetsizlikten saknn.114
5-) : Allah iin zerine bir eyi farz klmak anlamnda, mecz
manada yemin anlam ieren bir fiildir.115
. Allah iin zerine hacc ve kurban farz kld .
6-) : Fiili manasna gelen bir fiildir. Tacul-Arus da
"te'kid etmek" olarak gelir ve yemin anlam ierir. Bu fiili tekid fiili
112 Kzm Fethi, A.g.e, s. 81.113 Ayn eser.114Nisa: 4/1. yetin blm eklindedeerlendirilmitir. Ve fiilinin mecaz olarak yemin ifade eden bir fiil olduu ilerisrlmtr. Bkz. el- El-Kurtb, A.g.e, V, 2.115 Cevher, es- Shah, V/2050; ez-Zebd, Tacul-Arus, XX/ 91; ez-Zemaher, Essul-Bela, s.
495; Kz
m Fethi, A.g.e, s. 81.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
39/117
33
olarak alan da vardr. Dier baz szlklerde fiil manasnda ele
alnmtr.116
7-) : Fiili manasna gelir.117
rnek:
.
Hani Rabbin, elbette kyamet gnne kadar onlara azabn en ktsn tattracak
kimseleri gndereceini bildirmiti. phesiz Rabbin, elbette cezay abuk verendir.phesiz O, ok balayandr, ok merhamet edendir. 118
Burada ki fiili manasna gelir.Bir dier gre gre ise
fiili manasna gelir.119 fiili manasnda bir yemin fiilidir
diyenlerde vardr. Bunun delili ise fiilinin yeminin cevab olarak
gelmesidir.120
8-) : Fiili manasna gelir. Asl anlam, adak adamaktr.121
yeti kerimede u ekillerde gelir. Adaklarn yerine
getirsinler.122 Ada yerine getirsinler.123
Bir rnekte hadisten verelim:
,.
116 ez-Zebd, Tacul-Arus, V/491; brahim Mustafa ve dierleri (Heyet), el-Mcemul-Vast, II/781;el-Fruzbd, el- Kamusul-Muht, III/77.117 Kazm Fethi, A.g.e, s. 82.118Araf: 7/167. Bu yette bildirilmiti fiili kesinlik ifade eder. nk bildiren Allahtr. Bu nedenle
bildirme; deta yemin gibi kesin mana ifade eder denilmektedir. Fiili de yeminin cevab olur.Bundan dolay bu fiil yemin gibi telakk edilmitir. Sz konusu bu fiilin yemin gibi alglanmas, kesinlikve yakn ifade etmesinden dolaydr. Zir fiilin anlam bildirdi kesindir. Bunun tersi mmkn deildir.Allahn bildirdim dedii ey mutlaka bildirilmitir. Bu nedenle yeminde ki kesinlik gibi fiilde dekesinlik vardr. Bkz. el-Kef, II/127.119 ez-Zebd, Tacul-Arus, IX/121; el- Mucemul-Vast, I/11; Eslbul-Yemin, s. 82.120 ez- Zemaher, A.g.e, III/127.121 Kzm Fethi, A.g.e, s. 83.122
Hac:22/29.123nsan: 76/7.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
40/117
34
" Her kim Allah adna vermek zere bir adak adarsa onu hemen versin, ve
kimde Allah'a isyan olarak bir adak adarsa onu vermesin."124
9-) : Yaamak anlamna gelir. Fiil yemin anlamnda skakullanlr.
rnek:
.
Allah sana bizi hatrladn srece uzun mr versin, selamette olduun
gnlerde komumuz muydun?125
Bu fiil Allah lafzyla getikten sonra, cevapla fiil arasna bir edat girer.
yet bu fiilin bana ( ) bitiirse fiil dorudan yemin ifade eder.126
rnek:
.
mrne andolsun ki, gerekten onlar sarholuklar iinde nasl
azdklarn bilmiyorlard.127 Buradaki yemin lafzn M.Esed (19001992)
Can sa olasca128 eklinde anlamtr. Burada kastedilen Hz. Muhammed
(s.a.v)dr.129
. Allah iin hayatna yemin ederim ki, yapacam130
rneinde grld gibi.
10-) : Arapa da yalann zdd olan doruluk anlamna gelir.
Mecz manada yemin anlam tar.131
124 Kzm Fethi, A.g.e, s. 83.125 Kzm Fethi, A.g.e, s. 84.126 Ayn eser.127 Hcr: 15/72.128 Muhammed Esed, Kurn Mesaj, II/525.129 ez-Zemaher, A.g.e, III/396.130
Cevher, es-S
hah, II/758, el-Fruzbd, el- Kmusul-Muht, II/ 95, ez-Zemaher, Essul-Bela, s.84; bn Sde, el-Muhassas, XIII/116.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
41/117
35
rnek:
.
Allah iin yle yapmayacama dair sz verdim132 cmlesinde getii
gibi.
11-) : Fiili manasna gelir. Mecz olrak yemin manas
tar.133
rnek:
. Allaha yemin olsun ki, kalkacan biliyorum.134
Bir gre gre fiilinden sonra bir nef harfi gelirse, fiili
mecz olarak yemin ifade eder.135
rnek:
.
Kendilerinin kalacak yerleri olmadn anlamlardr136 yetindeolduu gibi.
12-) : Fiili manasna gelir. yeti kerimede de bu manada
geer.137
rnek:
.
Allah, phesiz ben ve peygamberlerim galip geleceiz diye yazmtr.
phe yok ki Allah ok kuvvetlidir, mutlak g sahibidir.138
131 Kzm Fethi, A.g.e, s. 83.132 Ayn eser.133 Kzm Fethi, A.g.e, s. 85.134 Ayn eser.135 Ayn eser.136
Fussi let : 41/48. Bkz. Celleyn, s. 156; el-Kef, III/457.137 Kzm Fethi, A.g.e, s. 85.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
42/117
36
yette geen cevap fiilinin bandaki " " ve sonundaki tekid
nnu bu yetin yemin ya da art cmlesi olduuna delildir. Ama bataki
fiili de mecz manada yemin anlam ierdii iin bu yet yemin cmlesidir. Ve
bataki fiilide mecz olarak yemin anlam tayan bir fiildir. Buna
gre yetin daha ak anlam Allah, ben ve elilerim mutlaka galip geleceiz
diye yemin etmitir139eklindedir.
Bir baka yette yle gemektedir.
.
De ki: u gklerdekiler ve yerdekiler kimindir? Allahndr de. O merhamet etmeyi
kendine gerekli kld. And olsun sizi mutlaka kyamet gnne toplayacak. Bunda hi
phe yok.140
Bu yetteki fiilindeki " " harfi fiilinin cevap cmlesidir.
Bu durum ise, nin mecz anlamda bir yemin fiili olduunu gsterir.141
Buna gre O merhamet etmeyi kendi ztna farz kld demek, merhametli
olacana yemin etti demektir.
13-) : Yemin anlam ifade eden bir fiildir. Asl anlam daldrmak
olan fiil mecz olarak yemin fiili olarak da kullanlr. Bazen bu fiilin aynel
harfi der onun yerine harfi gelir ve fiil eklinde gelir. Bu kalpta
da yemin anlam tar.142
rnek:
. Adam hakkm zerine yemin ederek and iti.143
Misaldeki" " fiili " " anlamndadr.144 Bu fiillerin says olduka
fazladr. Biz bir ksmn rnekler vererek aklamaya altk. Bunun dndaki
fiiller de unlardr.
138 Mcadele: 58/21139 ls, Ruhul-Men, XXVIII/34; Elmall, A.g.e, VII/193.140 Enam: 6/12.141 ez-Zemaher, Essul-Bela, s. 386; Kzm Fethi, A.g.e, s. 86; Bkz. Elmall, Hak Dini. KuranDili, III/330331.142 Kzm Fethi, A.g.e, s. 83.143
Ayn
eser.144 Ayn eser.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
43/117
37
: Hkmetti.145
: Vaat etti.146
: Gerekleti .147
: Azmetti.148
: Geldi.149
Bu blmde meczi olarak yemin fiillerinin yerine geen, fiilleri ele ald k.
Birounu rneklerle inceledik, dier bir ksmnn ise isimlerini verdik. Bu
fiillerin says olduka fazla olduu iin biz nemli grdklerimizi ele al pinceledik. Yeni blmde ise yemine benzeyen edatlar ele alcaz.
C. Yemine Benzeyen Edatlar
Bundan nceki iki blmde asl yemin fiillerini ve mecaz olarak yemin
yerine geen mecz yemin fiillerini ele ald k. Bu blmde ise yemini andran
eitli edatlar ele alacaz. Bu edatlar, tam anlamyla yemin edat olmamakla
birlikte sylenmek istenene katt vurgu (kuvvetlendirme, pekitirme)nedeniyle, szn daha tonlayc bir ekilde sylenerek, dinleyende dikkat
ekecekekilde ifade edilmesine sebep olan edatlardr.
imdi bu edatlar ksaca rnekleriyle birlikte ele alalm:
Tevkid: Matbunu takrr ve tespit eden (salamlatran) tbidir.150
Arapada haber cmlelerini tekid eden birok edat vard r. Bunlar nahiv
kitaplarnda ayrntl olarak ele alnmtr. Biz burada bu edatlardan en skkullanlanlar ele alacaz.151
145sra: 17/ 4. Bkz. Kef, II/438.146 Nr: 24/55. Bkz. ez-Zemaher, Kef, III/73.147 A'raf: 7/104. Bkz. Kzm Fethi, A.g.e, s. 553.148 Bkz. el-Muhassas, XIII/117;es- Shah, V/1985; Kmusul-Muht, IV/150.149 Bkz. el-F ruzbd , el- Kmusul-Muht, IV/162; Eslbul-Yemin, s. 86.150 Uzun, Tacettin, Arapa Sarf- Nahiv Terimleri Szl, S...F.,Konya, 1998, s. 140.151
Merai, Ahmet Mustafa, Uluml- Belaa, Drul-Ulm, M
s
r, tsz. s. 55; Bekr eyh Emin, el-Belatl- Arabiyye fi Sevbihal- Cedd, Drul-lim, Beyrut, tsz. I/61.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
44/117
38
Balca Tevkid Edatlar
1. - : Bu iki edat mbteda ve haberin nne geer. Mbteday
raf haberi nasp eder. Bu edatlarn grevi cmledeki manay pekitirmektir. Buedatlar isim cmlesinin bana gelir. Mesela: (hayat mcadeledir)
szn kuvvetlendirmek iin o cmleyi iki defa tekrar etmek yerine daha veciz
bir tarzla (gerekten hayat mcadeledir) denir. yet bu
cmlenin haberinin bana btidaiyye Lm ( ) getirilirse, ( ) o
zaman ilk cmle sanki ( ) defa tekrarlanm gibi kuvvet kazanm
olur.152
Bu edatlar kuran- Kerimin pek ok yetinde gemektedir:
. Kesinlikle Allah iman edenleri savunur153
. Allahkatnda din, phesiz slamiyettir154
. Allah katnda en deerliniz, ondan en ok
korkannzdr155
Bir dier rnek:
.
Felaketler bildiin gibi bize kar sessizdir. Her bir ibrede ona kar.156
2. btida Lm
Hkmn ieriini kuvvetlendiren bir edattr. Cmle ierisinde u yerlerde
gelir:157
a. Mbtedann bana gelir:
152 Bekr eyh Emin, A.g.e, 1/6162.153 Hac:22/ 38.154 l-i mran:3/ 19.155 Hucurat:49/ 13.156 el-Ma'arr, Ebul-la, erhut-Tenvr ala Sikt'z-Zend, Beyrut, 1982, II/11.157
el-Belatl- Arabiyye, I, 6263; Sekkk, Ebu Yakup Yusuf b. Eb Bekr Muhammed b. Ali,Mifthul- Ulm, 1. bsk. el-Matbaatl-Edebiyye, Kahire, 1317, s. 91.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
45/117
39
rnek: .
Gerekten sen bildiim kimselerin en hayrl ssn
b. nin haberinin bana gelir:
rnek:
Muhakkak ki benim Rabbim dualar iitendir.158
c. nin haberi olan mzari fiilin bana gelir:
rnek:
. Muhakkak ki senin Rabbin onlar arasnda hkm
verecektir159
d. Cmleye benzeyen terkiplerin ( ibih cmle- car ve mecrur, zarf)
bana gelir:
rnek:
. Muhakkak ki sen yce bir ahlk zeresin160
btida lmnn dnda artn bana gelen ve yemin ifade eden bir dier
lam da el-Lmul- Muvattadr. el-Lmul-Muvatta: Cevabn arta deil de
mahfuz bir yemine ait olduuna delalet eden ve artn bana gelen lamdr:
Buradaki lam, muvatta lamdr. Byle bir durumda cevap meczum olamaz.
Buna delil ise u yettir:
.
De ki: nsanlar ve cinler, bu Kurann bir benzerini ortaya koymak iin
bir araya gelseler ve birbirlerine yardmc olsalar, yine de, onun benzerini,
158brahim: 14/ 39.159
Nahl: 16/ 124.160 Kalem: 68/4.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
46/117
40
kesinlikle ortaya koyamazlar.161yet cmlesi artn cevab olsayd
fiil meczum olurdu. Bunun iin bu lma Lmul-Muvatta veya
Lmul-Mezzine (cevabn yemine ait olduunu bildiren, iln eden lm)
denilir.162 Bu lm zaid bir lam olup, yemin lam deildir. Bununla yeminin
cevabnn beklendii ifade edilir, artn deil. Zira artn cevap olmas uygun
olmayp, cevap bir haber olmaldr.163
3. (art Edat)
Bu edat, atr, tafsil ( aklama) ve tekid manalarna gelir. Mesela:
( Zeyd gidicidir- gidecektir) cmlesi, zeydin mutlaka gideceine ve
buna kararl olduuna iaret edilmek sretiyle tekid edilmek istenirse:
eklinde ifade edilir.164
Kuran- Kerimden rnekler:
.
Gerekten Allah, bir sivrisinei de onun stnde herhangi bir eyi dernek gstermekten ekinmez. nananlar onun, Rablerinden bir gerek
olduunu bilirler. nkarclar ise; Byle bir rnekle Allah ne kasdetmitir?
derler. Allah onunla biroklarn saptrr.165
4. Sin Harfi: ( )
Mzari fiilin bana gelir ve onu istikbal (gelecek zaman) manasna has
klar. Bu harf gzel veya irkin bir mana ifade eden fiilin ba na geldii zaman,o fiilin mutlaka geleceini ifade eder.166
161sra: 17/88.162 Mennul-Kattn, Halil, Mebhis fi Ulmil-Kuran, Messetr-Risle, Beyrut, 1990, VIII/296297.163 ez-Zerke, Bedru'd-Dn Muhammed b. Abdullah, el-Burhan fi Ulmil-Kuran, thk., Ebul-Fadlbrahim, Drul-Fikr, Beyrut, 1988, III/46 ; Zeccc, 'rbul-Kuran, thk., brahim el-Ebyr, 1.bsk.Kahira, 1963, II/659-660.164el-Belatl-Arabiyye, 1/63; ez-Zemaher, el-Mufassal, s. 323.165
Bakara: 2/26.166el-Belatl-Arabiyye, I/6364.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
47/117
41
rnek:
. Allah, onlara elbette merhamet edecektir167 Bu
rnekte hibir pheye mahal vermeksizin Allahn rahmetinin gerekleeceiifade edilmitir. Burada gzel bir vaadin gerekleecei tekid edilerek
vurgulanmaktadr.
,,..
Ebu Lehebin iki eli yok olsun ve kendisi de yok olsun, ne mal fayda
verdi kendisine ne de kazand, yaknda alevlenmi bir atee atlacaktr.168
Ebu Lehebin iine atlaca, o cezalandrma fiilinin mutlaka gerekleecei ()in mzari fiilinin bana gelmesiyle tekid edilmitir.169
5. Edat
harfinin alt manas vardr:
1. Tevakku ifade eder, yani; fiilin gereklemesi beklenir. Bu durumda
harf mzi ve mzari fiilin ba
na gelir. Mesela: Misafiringelmesi beklenir. ez-Zebd yle der: Endlste eyhlerimizden
rendiimize gre, kad harfi mzinin bana gelirse tekavvu ifade
etmektedir.170
2. Takrb ifade eder (mziyi hale yaklatrr). Bu anlamda kad harfinin
fiilin bana gelmesinin art, fiilin gereklemi olmasdr.
Mesela: . "Namaza kalk
n"
3. Tahkik ifade eder. Harf mzi fiilin bana geldiinde tahkik ifade
etmektedir.
167 Tevbe: 9/71.168 Tebbet: 111/ 1-2-3.169el-Belatl-Arabiyye, I/ 64.170
ez-Zebd, Muh
bbuddn Ebl- Feyz es-Seyyid Muhammed el-Murted, Tcul-Ars, Matbaatl-Hayriyye, Kahire, 1988, II/462.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
48/117
42
rnek:
. Onu ar ndran kurtul mutur.171
4. Nefiy ifade eder.
Mesela:
. Hayrda deildin ki, onu tanm olasn.172 Bu
misalde " " edat nefiy anlamndadr.
5. Taklil ifade eder. ki k
sma ayr
l
r:
a) Fiilin vuku bulmasn taklil etmek. Mesela: Yalanc
arada bir doru syleyebilir.
b) Fiilin mteallikini taklil etmek. rnek:173 sizin
zerinizde bulunduunuz hal ve duruma dair bilgi, Yce Allahn sonsuz
malmatnn en azn tekil eder.174
6. Teksir: Baz fiillerle beraber bulunursa anlam ifade eder. ez-
Zemaher: biz yzn ge evirip evirdiini
muhakkak gryoruz175 yeti hakknda demi ve grme okluunu
ifade ettiini belirtmitir.176
Bir dier nahivciye gre ise:
Sadece mzi fiilin bana gelir ve geldii zaman tahkik (fiilin mutlaka
gerekleecei) manasn ifade eder.177
rnek:
171ems: 91/9.172bn Hiam, Cemalettin b. Yusuf . Ahmed b. Abdullah, Munil-Lebb an Kitbil-Erib, thk.,Muhammed Muhyiddin Abdilhamd, Beyrut, 1987, I/175.173 Nur: 24/64.174bn Hiam, A.g.e, I/175.175 Bakara: 2/144.176
bn Hiam, A.g.e, I/175; Tcul-Ars, II/462.177 el-Belatl-Arabiyye, 1/ 64.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
49/117
43
.
Muhakkak ki mminler saadete ermilerdir. Onlar ki, namazlarnda
kendilerini adarlar178
Bu yette Allaha kar huu ierisinde namaz klanlarn kurtulua erecei
pekitirilerek ifade edilmektedir.
Kad edatnn bana lm harfi gelince olur. imdi birazda bu edat ele
alalm. Bu edatn kada bitime durumlarnu ekilde sralayabiliriz:
1. Yeminin cevab
na bitien olumlu mzi fiilin ba
ndaki edat
n
nbana bitiir ve olur.179
rnek:
. Allaha yemin olsun ki, Allah bize kar seni tercih
etti180
2. Yeminle cevabn aras uzun olursa der sadece gelir, takdiri
olarak gelir.181
rnek:
. *......
Yeminin cevap cmlesi ... yetidir. Lmn dme sebebi ise; Yemin
cmlesi ile cevap cmlesinin arasnn almasdr.
3. cmlenin banda gelirse, o zaman o lm tevkid lmdr ve lm-
ibtidaiyye diye isimlendirilir.182
.........
178 Mminun: 23/1-2.179 Udayma, Muhammed Abdulhaluk, Dirsetu slbil-Kur'n'l- Kerm, Drul-Hads, Kahira, tsz, s.316.180 Udayma, A.g.e, s. 316.181
Udayma, A.g.e, s. 316317.182 Udayma, A.g.e, s.317.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
50/117
44
Oysa hi kukusuz, iinizden cumartesi konusunda snrlar aanlar
bilirsiniz.183
yetin bandaki harfi, harfi ibtidaiyyedir.
6. Fasl Zamiri:
Munfasl merfu bir zamirdir. sim cmlesinde haberin sfat olma ihtimalini
ortadan kaldrp manasn aa kard iin tevkid edatlarndan saylmtr.
Mesela: dendii zaman kelimesi sfat olabildii gibi (
Peygamber Muhammed s.a.v.), haber de (Muhammed s.a.v.- Peygamberdir)
olabilir. Fakat dendii zaman birinci ihtimal tamamen ortadankalkar.184
Kuran- Kerimden rnek:
. yi bilin ki, onlar bozguncularn ta kendileridir. Fakat
farknda deillerdir185
7. Tevkid Nunlar
eddeli (ar) ve eddesiz (hafif) olmak zere iki eit olan bu harfler,
mzari fiilin sonuna gelirler. Tekid nunu; eddeli (ar) olduu zaman mzari
fiilin btn ekimleri zerine gelebilir. yet tekid nunu eddesiz (hafif)
olursa, mzari fiilin tesniye ve cem-i mennesi salim ekimi hari, di er btn
ekimleri zerine gelebilir. u yet-i kerimede bu harflerin her ikisi de
zikredilmitir.
186
. yet emrettiim eyiyapmazsa,
and olsun ki hapse atlacak ve kahra urayanlardan olacaktr187
8. Zid Harfler
183 Bakara: 2/ 65.184 el-Belatl-Arabiyye, 1/ 6465.185 Bakara: 2/12.186
el-Belatl-Arabiyye, I, 66; z-Zemaher, el-Mufassal, s. 330.187 Yusuf: 12/ 32.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
51/117
45
Bu harfler: ,,,, harflerinden ibarettir. Zid olmalar,
manasz olduklarn gstermez. Aksine tevkid manasn ifade ettiklerini
anlatmak iin onlara bu isim verilmitir.
rnekler:188 Zulm asla kabul etmedim cmlenin asl
eklindedir. Zid harf olarak gelmi ve kendinden nceki nefiy
harflerinin (olumsuzluk edatnn) manasn kuvvetlendirmitir.
. Mjdeci gelip gmlei Yakupun
yzne braknca, hemen gzleri ald189 yet-i kerimede grld gibi
edatndan sonra kullanlmaktadr.
. Eer onlar savata yakalarsan,
bunlar(a verecein ceza) ile arkalarndakileri de dat ki ibret alsnlar.190 yet-i
kerimenin bandaki , art edatyla zaid olan harfinin idam edilmi
halidir. burada kendinden nceki art edatnn ( ) manasn
kuvvetlendirmektedir.
. Kitap ehli, bilsinlerki Allah
nltfundan hibir ey elde edemezler191 ba taraftaki kelimenin asl
eklindedir ve zaid harftir.
. Yldzlarn yerleri zerine yemin ederimki192 bu yet-i kerimede
de harfi tevkid iin getirilmi zid bir harftir.
Zid harflerden biri olan harfi cerri, sadece nefiy (olumsuzluk),
nehiy ya da soru edatyla yaplan istifhamdan sonra gelirse kendinden sonra
gelen ismi umumuna (btn fertlerine) dellet ederek tevkid manasn
gerekletirir.
Nefiyden sonra:
188el-Belatl-Arabiyye, I/6669.189 Yusuf: 12/96.190 Enfal: 8/57.191
Hadid: 57/29.192 Vka: 56/75.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
52/117
46
. Den her yapra sadece O bilir193
. Rahmann yaratmasnda bir atlak
gremezsin194
Nehiyden sonra: Akl ndan geirdiin gdalar ihmal
etme Bataki harfi nehiy olan harfidir ve cmleye bir vurgu
katmaktadr195.
stifhamdan sonra: Gzn evir,bir bak! O
gklerde bir atlak grebilir misin?196
Aranzda hi air var m?
B harf-i cer, genellikle nefiy (olumsuzluk) manasnda olan ve
harfinden sonra, bunlarn haberlerinin bana zid olarak gelir. Bu durumda
kendinden sonraki kelimenin nefyini (olumsuzluunu) tevkid eder.
rnek:
.
Ey Muhammed! Sen t ver! Esasen sen sadece nasihat veren birisin. Sen
asla onlara zor kullanan bir hkim deilsin197
9. Tembih Harfleri
ki tane tembih harfi vardr: , imdi bunlar rnekler vererekaklayalm.
193 Enam: 6/59.194 Mlk: 67/3.195el-Belatl-Arabiyye, I/68; rfan Matrac, el-Cmi' li Fnnil-Lugatil-Arabiyye vel-ruz,Beyrut,1987, s. 53.196
Mlk: 67/ 3.197aiye: 88/ 21-22.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
53/117
47
Bu harflerden tembih iin getirili r ve kendinden sonra gelen cmlenin
gerek olduuna delalet eder.198
rnek:
. Dikkat edin! (iyi bilin ki) Allahn
dostlarna korku yoktur ve onlar zlmeyeceklerdir199
iirde ise u ekilde gelmektedir:
.
Dikkat edin! Muhakkak ki gnler, birin (zamann) erkek ocuklardr. Vebu gecelerin hepsi onun (zamann) kz ocuklardr.200
edat ise istifdah edatdr. Cmlenin banda gelir. Tevkid ve mana
ynnden harfinden fark yoktur. Ancak Eb Sahraya ait aadaki iirde de
grld gibi, bu harf daha ziyade yeminden nce kullan lmaktadr.
.
Dikkat et! Alatan, gldren, dirilten emri emir olan (gerek emir sadece
kendisine mahsus olan) Allaha yemin olsun ki, vahi hayvanlar kskanacak
ekilde brakn beni. Zira onlardan birbirine al m (arkada olmu) iki tanesini
gryorum ki ayrlk onlar korkutmuyor.201
Tevkid edatlarnn iine dhil edilmeyen son bir tevkid vastas daha vardr
ki o da cmlenin isim cmlesi olmasdr. Belat limleri, isim cmlesinde,
zellikle msnedin fiilinin, haber olduu durumda, cmlenin daha fazla tevkid
edildiini beyan etmiler ve rnek olarak cmlesinin
198el- Belatl-Arabiyye, 1/69.199 Yunus: 10/62.200
el-Ma'arr, Ebul-la, erhut-Tenvr ala Sikt
'z-Zend, Beyrut,1982, II/14.201el-Belatl-Arabiyye, I/70.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
54/117
48
cmlesinden, mana ynyle daha mekked ( kuvvetli) olduunu
bildirmilerdir.202
10. Hitap Harfleri:
ki tane hitap harfi vardr: , bu iki hitap (dikkat ekme) harfi baz
kelimelerin sonuna bitierek ilevlerini grrler.203
Bu kelimelerunlardr:
,,,,,,,,,,
Bu iki harf ( , ), yukar da belirttiimiz kelimelere; mennes, mzekker,oul, tensiye ve zamireklinde bitiebilirler.204
rnek:205
. " Bu, bana rabbimin talim buyurduklar ndandr.206
. Bu, sizin iin daha hayrl dr.
. te, kendisi hakknda beni knadnz.207
. te, onlar sizin iin kldk
. Ama Allah: Bu byledir! Rabbin bu bana
kolaydr dedi.208
,,
Bu blmde; yemin edatlarndan olmadklar halde yemin edat yerine
geen, sylenen sz kuvvetlendiren, muhatabn dikkatini ekebilen edatlar
grdk. Bu edatlar cmle ierisinde yerine gre sylenen sz dikkat ekici
202 el-Belatl-Arabiyye, I/ 7071.203 ez-Zemaher, el-Mufassal, s. 311.204 Ayn eser.205 Ayn eser.206 Yusuf: 12/37.207
Yusuf: 12/32.208 Meryem: 19/21.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
55/117
49
klabilmektedirler. Bunlarn says olduka fazla olmasna ramen biz nemli
olan (dikkat eken)leri almay tercih ettik.
D. Arap iirinde Kullanlan Yemin Lafzlar
Araplar eitli yemin lafzlarn kullanarak birok deiik nesne zerine
yemin etmilerdir.
a. airin Fiilini Kullanarak Yapt Yeminler
Araplar arasnda Mekke ehri, Kbe ve etrafndaki kutsal meknlar,
zerine en ok yemin edilen yerler arasndadr.
rnek:
.
Kurey ve Crhm oymaklarndan olan kimselerin yaptklar ve evresini
tavafettikleri; Eve (Kbeye) and ierim ki.209
imdi bir rnek de, Araplarn mehur airlerinden, hicivleriyle nl ve
gen yanda ( 25) ldrlm olan Tarafe (m.564)den bir rnek verelim:
.
Devem (salam yap yapmakla mehur olan) Rumlardan birinin muhkem
yapmakve her tarafn tulalarla kuvvetlendirmek zere yemin ettii bir kpr
gibidir210
air devesini, Rumlarn salam bir yap yapp ve etrafn tulalarla
kuvvetlendirmek iin yemin ettii salam yapya benzetiyor. Bu beyitte de
kullanlan yemin lafz fiilidir.
Bir dier rnek:
.
209
ez-Zevzen, A.g.e, s. 148.210erafettin Yaltkaya, Yedi Ask, stanbul, 1985, M.E. B, 1985, s. 38.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
56/117
50
Yemin ederim ki, benimle onun aras ndaki samimiyet, saflk eittir. Ama
bu samimiyet kaybolmaya yz tuttuu zaman onu hep ben korurum.211
b.airin Kelimesini Kullanarak Yapt Yeminler
:.
(Beni grnce) Vallahi dedi senin elinden kurtulu yok, senin
azgnln geecek azgnlklardan deil.212
Beyitte fiili yemin manasnda kullanlmtr. eklinde sonu fethal
gelmesini sanki, cmlesi gibi dnmemizde bir saknca olmad
ifade edilmektedir.213
Vallahi siz (Herim ve Haris) ikiniz gerek bar ve gerek sava halinde
gzel efendilersiniz.214 Bu yemini eklinde veya eklinde
vurgusu yksek bir yemin olarak dnebiliriz.215
c.airin Fiilini Kullanarak Yapt Yeminler
.
Eer genlik hayatmn u zevki olmasayd, senin talihine and olsun
ki, beni hastalmda yoklamaya gelenlerin, yanndan benden mitlerini keserek
ayrlmalarna ehemmiyet vermezdim.216 Bu beyitte air fiili ile talih
zerine yemin etmektedir.
Bir dier iirde ise yle geiyor:
.
211 Meden, Ali Sadreddin, Kitabu Selefetil-Asr fi Mehsini- uar bi klli Msr, 1. bsk. Kahire, h.1324, s. 3331.212 ez-Zevzen, A.g.e, s. 30; erafettin Yaltkaya, A.g.e, s. 22.213 ez-Zevzen, A.g.e, s. 31.214 ez-Zevzen, A.g.e, s. 149; erafettin Yaltkaya, A.g.e, s. 56.215 Ayn eser.216
erafettin Yaltkaya, s. A.g.e, 56.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
57/117
51
Yemin olsun ki, yet ihtiyacn Gnee sorarsan ve kolaylk istersen o
da yeminini yerine getirir.217
rnek:
Yemin ederim ki, unutan kimsenin cezas nedir? Unuttum.218
d. airin Yapsn Kullanarak Yapt Yeminler
.
Hayatna and olsun ki, onlarn karglar, bn Nehik ve Msellem'in
lmlerinin kanlarn dkm olmak cinyetini zerlerine almaa kendilerini
mecbur etmi deildir. (nk bunlar savatan nce lmlerdi).219 Bu beyitte
grld gibi dklen kan zerine kahramanlkiiri yazlabilmektedir. airin
bu iirdeki yemini geride kalanlarn hayat zerinedir.220
.
Hayatna yemin olsun ki, gerekte Kabus b. Hindin malna birok ahmak
kart.221 Beyitte yemin fiili ile hayat zerine yemin yaplmaktadr.
,
Sana yemin ederim ki bilmiyorum ve lm ilk nce hangimizi ay racak
diye korkuyorum.222
Bir dier rnekte ise:
217 el-Ma'arr, A.g.e, I/191.218 el-sfehn, A.g.e, XVIII/172.219 ez-Zevzen, A.g.e, s. 164.220 Ayn eser.221 ez-Zevzen, A.g.e, s. 79; fiilinin ba fethal bireklinde gelmitir, bunun sebebi fiilin bandakilmul-btidaiyyedir. yet fiil eklinde sonu fethal olarak gelirse, bunun sebebi fiilin bandakiyemin harfinin ( ) hazfedilmesidir. Yemin fiili eklinde gelirse bandaki ( ) harfindendolaydr. Veya eklinde fethal ise; mefulu mutlaktr. rnek: , Bkz. el-Emn,Muhammed Muhyiddn Abdl-Hamd, erhul-Emn ale elfiyeti bn-i Mlik, thk. 2. bsk. Kahire,
1936, III/427.222 Kazvn, el-zh f Ulmil-Bela, Matbaat Snneti Mahmd, Kahire , tsz. , s. 403.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
58/117
52
.
Allaha yemin olsun ki, klcn saplanacak bir taraf, ya da dilin
syleyecek bireyi olsayd, ne senin dostluunu ve samimiyetini unuturdum, ne
de megalem buna engel olurdu.223
e. airin Yemin Lafz Yerine Geen eitli Edatlar ve Harflerle Yapt
Yeminler
rnekler:
.
(Ey Sevgili) unu kesin bil ki, gnlmde yer ettin, aziz ve mkerrem bir
sevgilim oldun. Asla baka trl dnme.224 Bu beyitte ak bir yemin fiili
yoktur. Ama dolayl yoldan yemini andran, yemin yerine geebilen tekid
edat vardr.
,.
Ey Kral! Mesihin hakk zerine yemin olsun ki, ben hayatta olduum
srece, senin huzuruna daha nce kesinlikle grlmemi birekilde ta balta ile
gireceim.225 Bu beyit harfi ile gelen yemine bir rnektir.
.
Ey Frat ve Cllak arasnda yaayan kardelerimiz!
Allaha and olsun ki, size imknsz olan haber verelim Allahn
eli (gc) zerine yaplan bu yeminde kelimesi, yemin ederim anlamna gelen
drlm takdiri bir f ii lin ( , ) mefl olduu iin nasbedilmitir.226
223 el-sfehani, A.g.e, V/147.224 Kazvn, A.g.e, s. 272.225 Makkar, ehabeddin Ahmed, Nefhut-Tb Min Gusnil-Endlsir-Rtb, Dru Sadr , Beyrut, 1997,
I/252.226 el-Ma'arr, A.g.e, II/45.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
59/117
53
Araplarn, bir sz pekitirmek iin babalarnn adna yemin etmeleri
ska rastlanan bir durumdur:
.
Babann adna yemin olsun ki, ne (sahip olduum bireyin) eksiklerinden
korkarm, ne de artmasn beklerim.227
imdi konumuzun ikinci blm olan ve konumuza bir alm getirmesi
asndan Kuran-Kerimde geen yemin lafzlar ksmna geiyoruz.
227 el-Ma'arr, A.g.e, I/119.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
60/117
54
KNC BLM
KURAN-I KERMDE YEMN
Bu blmde konumuzun bir dier nemli ksmn tekil eden, Kuranda
Allahn yemin etme ekilleri, Kurandaki yeminlerin zellikleri ve yeminlerin
geliekilleri zerinde duracaz.
Kurandaki yeminin manasn u ekilde aklayabiliriz; Sylenen szn
tahkik ve tekid edilmesidir. rnek: Allah,mnafklarn yalanc olduklarna ahitlik eder228 yeti, haber cmlesi olmakla
beraber, tekid ifade ettiinden, yemin cmlesi olarak kabul edilmitir.229
Yce Allah Kuran- Kerimde bazen kendi ztna:
Rabbine andolsun ki, onlar ve eytanlar mutlaka toplayacaz230 bazen
fiiline: ** Ge ve onu yapana
andolsun, yere ve onu deyene andolsun. Nefse ve onu ekillendirene andolsun231
bazen de mahlkatna: Andolsun Tura ve satr satr yazlm
kitaba232eklinde yemin etmitir.233 Yce Allah zelde ise; peygamberlere ve
peygamberlerin zuhur ettikleri yerlere, Kurana, Meleklere, kyamet gnne, zamana,
bazen de kinatta ve tabiatta bulunan mhim varlklara (sema, ems, kamer, necm, leyl,
asr gibi) yemin etmitir.
Kuranda bu denli fazlaca ve deiik ekil ve cisimler zerine yeminedilmesi Arap dilinin yapsndan da kaynaklanyor olabilir. Araplar Kuranda
228 Mnafkn: 63/1.229 Suyut, el-tkan f Ulmil-Kuran, (trc. Skp Yldz, Kur'an limleri Ansiklopedisi), Hikmet Neriyat,st. 1978, II/345.230 Meryem: 19/68.231ems: 91/57.232
Tr: 52/1-2.233 Suyut, A.g.e, II/346347.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
61/117
55
Allahn yemin ettii konulara slamiyetten nce de yemin ediyorlard.
Kuranda Araplar tarafndan yemin edilen kelimelerle nazil olmutur.234
Ama yeminlerin Kuranda bu denli fazla kullanlmas, kimi msterikleride farkl ynlerde slam ve peygamberi karalama ve iftira atmaya itmitir.
Bunlardan birisi de T. Nldekedir. Nldeke yeminler hakknda yle bir gr
ileri srmtr. Gya Hz. Muhammed muhataplarn mantk delillerle deil de
hitbet yoluyla iknaya almtr.235
Oysaki ileri srlen bu durum Kuran btn olarak dndmz
zaman kendiliinden rmektedir. Kuranda 17 tane sre yeminle
balamaktadr.236
imdi, Kuranda geen yemin yetlerini be ana balk ve bu ana
balklarn alt balklar halinde ele alalm.
I. ZKREDLNE GRE YEMNLER
Bu blmde sonu itibariyle Kuranda zikredilen yeminleri ak ve kapal
olma durumlar
na gre ele alaca
z.237
Esasen bu blm Arap dili ve belt
asndan daha nceki blmde de ele almtk. Ama bu blmde yeminleri
Kuran asndan ak ve kapal olma durumlarn gre ele alacaz.
A. Ak yeminler
B. Kapal Yeminler
A. Ak Yeminler:
Cmle ierisinde yeminlerin aka zikredildii yemin trdr. Kuranda
geen ak yeminler eitli ekillerde gelmitir.
Bunlaryle sralayabiliriz:
234 Suyut, A.g.e, II/346.235 Cerraholu, smail, Tefsir Usl, s. 169.236 Bu sreler: "Sfft, Zriyat, Tr, Necm, Kyamet, Mrselt, Nzit, Bur, Trk, Fecr, Beled, ems,
Leyl, Duha, Tn, diyt, Asr" sreleridir.237 ez-Zerke, A.g.e, III/4243.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
62/117
56
1) Yemin fiil i, yemin edat ve muksemun bihin zikredildii yeminler.
. Allaha yemin ettiler. Burada grld zere;
Yemin fiili :
Yemin edat :
Muksemun bih :
eklinde cmle tam olarak zikredilmitir.
2) Sadece yemin fiilinin zikredildii yeminler. Sizin iin yeminediyorlar.238 yemin fiilidir.
Burada grld gibi sadece yemin fiili zikredilerek muksemun bih ve yemin
edat zikredilmemitir.
3) Yemin edat ve muksemun bihin zikredildii yeminler.
rnek:
. Burlar sahibi gkyzne and olsun239 yetinde grld
gibi. yemin edat, muksemun bihtir.
4) Yemin manasnda kullanlan lafzlarn zikredilmesi.
mrne yemin olsun ki.240 Burada yemin iin zikrolunan ile ve
yine yemin iin zikrolunan fiiliyle yemin meydana gelmitir.
Yce Allah sadece HZ. Muhammed (s.a.v)in hayat zerine yemin
etmitir. Bu Hz. Muhammed ve onun line yaplan bir yemindir. Melekler bu
238 Mcdele:58/18.239
Brc:85/ 1.240 Hcr: 15/72.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
63/117
57
hitabn ilk nce Hz. Lut (a.v.) iin olduunu zannettiler, ama sonra bu hitabn
Hz. Muhammedin zerine olduu anlald. 241
el-Mucemul-Mfehresten tespit edebildiimiz kadaryla Kuran-Kerimde toplam 137 adet ak yemin zikrolunmaktadr. Sz konusu bu
yeminler; Allaha, Peygamberlere, Mnafk ve Kfirlere aittir.
B. Kapal Yeminler:
Bu tr yeminler ise; ierisinde yemin edat zikredilmeyen yeminlerdir.
Daha nceki blmde yeminleri irdelerken cevabn bana gelen edatlar, yemin
cmlesi zikredilmese de, yeminin varln gstereceini belirtmitik.
Kurandaki kapal yeminleri, sz konusu bu edatlardan tespit etmek
mmkndr. Cevap cmlesinin bana gelen edatlar ihtilafl olanlarla beraber
34 tanedir.242 Ancak bunlardan:
1) edatnn bandaki Lm :
2) Tekid Nnu alm mzari fiilin bandaki Lm :
3) art edatnn bana gelen Lm :
Yemin cmlesine kesin delalet eder. Yani bu gibi yerlerde yemin cmlesi
mutlaka vardr. Vcben hazfedilmitir.243
Sz konusu Lm harfi bu ekilde gelir, yoksa yemin cmlesi takdir
edilir. te byle yerler gizli yeminler hkmndedir. Btn dilbilimcileri bu gibi
yerlerde yeminin varolduuna hkmetmilerdir. Kuranda bu ekilde 300 kadaryemin vardr. Kazm Fethi er-Rv kapal yeminlerin tasnifini u ekilde
yapar.244
1) 130 Mekk + 26 Meden srede olmak zere toplam 150 tanedir.
241evkn, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Fethul-Kadr,2. bsk. Matbaat Mustafa, Msr, 1964,III/138.242 Kzm Fethi, A.g.e, s. 4555.243
bn Hiam, Munil-Lebb, II/ 645.244 Kzm Fethi, A. g. e, 371373.
7/31/2019 Arap Dilinde Kasem 117 Sh
64/117
58
2) Tekid Nnu alm mzari fiil ile gelen: 80 Mekk + 26 Meden srede
olmak zere toplam: 106 tanedir.
3) art edat ile gelen: 32 Mekk + 11 Meden srede olmak zere toplam43 tanedir.
Btn bunlarn toplam says 305 etmektedir. Ancak bu say daha da fazla
olabilir. Zira yaptmz saymda sadece 182 yerde gemektedir.
Bu saydmz yerler yeminin vcben hazf olunduu yerlerdir. Yemin
olma ihtimali olan edatlarn bulunduu cmleleri de buna ilave edersek say
daha da artacaktr.
Netice olarak Kuranda gerek ak, gerekse kapal ve ihtilafl olanlarla
birlikte 4602 tane yemin gemektedir.245
erisinde yemin bulunan sreler 66s Mekk, 18i Meden olmak zere
toplam 84 sredir. Bu srelerden Mekk olanlarda 350 yemin, Meden olanlarda
110 yemin bulunmaktadr.246
Yeminlerin saysnn tespitinde baz