1

ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdpnf;&kH;a&;aumfrwD. aºu;a=umfoH

အတြ(၃) အမတ(၂) ၂၀၂၀ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ

2

စာတညးအဖြ႕ အမာ

ႏစခပန႕ ICJ (နငငတကာတရား႐း) (အပငး ၁)

က။ ႏစဆနးကေန ႏစကနအထ တငးျပညအေျခအေနဟာ အားရစရာမရ။ အလညလညႀကး ျဖစ လာလကတာ ႏစကနမယလညးလပေရာ တခါတညး ICJ န႕တးေတာတာပါပ။ ေျမပေလာ မကကတ ကက ဝါးေနရငး ေနာကဆးအေအာကတေတာင ဝါးမလကတာန႕ တေနပါေတာတယ။

တကပြသေတြက ဆညေနတယ။ အပစရပကာလဆတာကလညး ဟနျပပ။ တေနရာ ရပထားရင တေနရာက ျဖစေနတယ။ အေရ႕ျခမးရပထားရင အေနာကျခမးမာ ေျဗာငးဆနေနတယ။ တအပစတဖြ႕န႕ ေသာကပြစားပြ ျဖစေနရင ေနာကတအပစအတြက ကငးကယကယနကနက တးထားခငးသလ ျဖစေန တယ။

NCA အတြကဖြ႕ထားတ ေကာမတ၊ ေကာမရင၊ အလပအဖြ႕ေတြက ေဆြးေႏြးပြေတြ ျပညတြငးမာ လပလက အမနးခငးႏငငေတြမာလပလက လပေနတာ ျပတတယမရ၊ မရငးမရငးရလဒေတြန႕ အေကာင အထညမျပနငတာေတြပ ထြကလာေနတယ။ ဒါေတြက နဂးခပၿပး တငးရငးသားေတြဘကက အသမးစ ထြကလာခတယ။

- တပမေတာက ကပကယပကလပေနလ႔ NCA မေအာငျမငတာ - လကမတထးထားတ အဖြ႕ေတြန႕ေတာင ေျပလညေအာငမလပႏငတာ မထးရေသးတ သေတြ

န႕ဆ စဥးစားၾကည - ကယမာ လကနကကငအငအားႀကးထြားလာေအာင လပမထားႏငရင ဘာမေျပာလ႔ဆလ႔ရမာ

မဟတဘး စစတပဘကကေတာ- 'တပခပကေျပာတယ၊ လကနကကငၿပး ၿငမးခမးေရးစကားေျပာေနလ႔

မျဖစဘး' ...တ အစးရဘကကေတာ- မေပးနငတာေတြ ေတာငးဆေနတာ ဘယလလပေပးရမလ-တ။ ခပလက

ရင ဒႏစေတာ ၿငမးခမးေရးန႕ ေဝးျပနၿပ။ ခ။ လႊတေတာနငငေရး လႊတေတာထမာ ပြဆေအာင လပႏငတအဖြ႕က ၂ ဖြ႕ပ ရတယ။ ဒခပန႕

စစတပကယစားလယ အစပ။ စစတပဘကက တႏစလး ေျပာေနတာက ကာလေခၚေရး၊ ၂၀၀၈ ေျခဥ အ ႏစသာရ မေျပာငးေရးျဖစၿပးေတာ ဒခပလမးလာတာက ၂၀၀၈ ျပငဖ႔ဆတာ ျဖစေလေတာ ထပတကတးမ ေနတယ။

3

စစတပက ဒခပေျခလမးက နညးမးစန႕တားတယ။ အာဏာသမးလ႔ရႏငတယဆတ ၿခမးေျခာက သေတြ ထြကလာတယ။၂၀၀၈ ျပငေရးက ၂၀၀၈ ေဘာငထက လစဘရယနညးန႕ျပငမာဆတာ ရငးသြား တအခါ ပြၿပးမးေသ ျပနျဖစသြားတယ။

သ႔ေသာ NCA မာေတာ ေပါငးလႈပရားၾကတာ ေတြ႕ရတယ။ ဒလ ႏစကယတစတ ေပါငးလညး ေပါငး တကလညးတက ေပၚလစကငသးၿပး လႈပရားေနၾကတာကေတာ ၾကာပါၿပ။ စစအပစဘကက စစ တပလပဟနအတငး တကၿပး ဒခပဘကက ႏငငေရးအကြကန႕တကတာ - ဒါပ ကြာတယ။ ကယအကးစး ပြားန႕ကယ တကေနၾကတာ ျဖစတယ။ ေမာထားတာ မရေတာလ႔ ပြငထြကလာၾကတ သေဘာ ေဆာငပါ တယ။

ခေနာကပငးမာေတာ ဒခပဘကက ဦးေပၚဦးဆငျဖေတာစမကနးလမး အခ ၅၀ ရာခငႏႈနး တ ျပညလး မးလငးၿပ၊ ေနာက ၁၀ ႏစ (၂၀၃၀) ဆရင တျပညလး လပစစမး ထနထနလငးေစရပါမယဆတာ မး၊ အာဆယမာ တးတကမႈအျမငဆး ျဖစေနၿပဆတာမး ေၾကာျငာေတြ ဝငလာရပါေတာတယ။

ဂ။ သတမနေရး- ဒႏစအတြငးမာ ႏငငႀကးေတြအားလးေလာက ဗမာျပညက ပစကြငးထားၿပး က ေသာကေမာ ဝငဟယထြကဟယ ျဖစလာၾကတယ။ ထးျခားခကအေနန႕ တခ႕မား (႐ရားသအမတ၊ ဂပန သအမတ) ဗမာလ အငတာဗးေမးတာေျဖတာ ဝါဒျဖနတာ လပနငတ အဆငေရာကေအာင ေလလာခၾက ျပငဆငခၾကတာ ေတြ႕ရတယ။ ျဖတလမးက မေအာငလကတ သေဘာပ။ တ႐တျပညဘကျခမးမာလညး တ႐တ-ဗမာ သငတနးေတြ ေခတစားေနတာၾကာပါၿပ။ သတ႔တေတြက ဗမာျပညက စစတပကေရာ ဒခပအ စးရကပါ နညးနညးမ မေဝဖန၊ အျပစမေျပာတာ ထးထးျခားျခား ေတြ႕ေနရတယ။

ဒလန႕ တ႐တ၊ အႏၵယ၊ ဂပန၊ အေမရကန၊ ဗယကနမ၊ ေတာငကရးယား၊ အးယ စတ စးပြားေရး အငအားႀကးေတြရ႕ ထပသးေတြ၊ သတမနေတြ အလလ ဝငလာေနၾကပါၿပ။ ကယက (ဒခပေကာ စစတပ ကေကာ) ကမးလမးတာလညး ပါတယ။

အမသာလ႔ ဧညလာတသေဘာေတာ ဟတဟနမတပါ။ (အပငး ၂)

ဂမဘယာက စလကတ ICJ

(၁)

ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ICJ သြားတကစၥအေပၚ ၿခထကၾကကေတြ ေျချပငးျပေနတယ။ တကယ အာ႐စကသငတာက စညးဝငးထမာခြပေနတ ၾကကေတြရ႕ ခြပလကအေပၚမာ ၾကညဖ႔လတယ။ ခခြပပြက ေတာ ၿပးသြားပါၿပ။ အရႈးအႏင အေျဖမေပးေသး။ အားထားေလာကတ ျပညတြငးဥပေဒပညာရငေတြက ေတာ ဟဘက(ဂမဘယာ) က အသာစးရတယလ႔ အကျဖတတယ။ ဟဘကက (၉) မ ရဖ႔လြယတယ။ ဒ ဘကကရဖ႔မလြယဘး ေျပာသက ေျပာတယ။ ႏငငတကာေရးရာမာ ဥပေဒဟာလညး ၾကကဥအေရာင တမ ေတာငသဖြယပျဖစေနလ႔ ကြၽနေတာတ႔က ဒဥပေဒသမားေတြရ႕စကားက အေလးထားရမာပါ။

4

(၂) ၿခတြငး (ျပညတြငး/ပ) ၾကကေတြထမာ ေလာဘသမားေတြ ပါတယ။ အခြငသငသခက ေပးခငတ

မကေဆခေတြ တေယာကတမး ေပးၾကတယ။ ကယအတြကေနရာရေအာင လပတလလညး ေတြ႕ရတယ။ - win - win ျဖစသြားၿပလ႔ ခြျခမးစတျဖာ ျပသကျပ - ဒျပနာေၾကာင ေခါငးေဆာငေတြ အေတြးအေခၚ ေျပာငးလလာမလားလ႔ ျဖစခငတာက ေျပာ

သကေျပာ - စစတပေရာ ဒခပေရာ အျမတထြကသြားၿပး တငးျပညက ရႈးကနတာမး မျဖစသင - စစတပကလေတြ လကမယေျပာၿပး ဘာေၾကာငမလကသလ ေမးခြနးထတသက ထတတယ - အမးသားရငၾကားေစေရး ျဖစလာႏငတယဆတ ႏငငေရးပေရာဟတမားရ႕အသ - တငးျပညက ကယတငတာန႕ စစအပစက ကယတငတာ တထပတညးထားသငရ႕လား စသည

(၃) ျဖစရတကစၥ- ဗလေနဝငးလကထကကစၿပး စစအပစဟာ ကယနငငထက လေတြက စတႀကက

သတလာတာ ျဖစတယ။ ဒအကငပါလာတ စစတပက တျခားႏငငန႕ သမငးေၾကာငးရတ ဆကႏြယေနတ ရဟငဂာဆတ လေတြက အစလကအၿပလက သြားသတႏငထတလကရာကေန ျပနာစတကတာ ျဖစ တယ။

ဒကေန အတငပငခပဂၢလလညး မေနရ၊ အရပသား၊ စစသား သမၼတ (ေဟာငး/သစ) လညး အမႈ ထ ဆြထညခလကရတယ။ တငးျပညပါ တရားချဖစေတာမယ။ အဓကတရားခက သတ႔ပလ႔ ထငရားလာ ေတာမ စစအပစအေနန႕ မကလးျပးမကဆျပး ေျခမကငမ လကမကငမ ျဖစေတာတာပါ။ ဒါေပမ တငး ျပညကေတာ ကမာၻမာ ICJ ရ႕ တတယေျမာက တရားစြခရတႏငင ျဖစသြားပါၿပ။ ၾကားရျမငရတ အေနအ ထားအရ ရဟငဂာေခၚမြတစလငေတြလ လ႕အခြငေရး အခးေဖာကခရ၊ အသတခရ အဓမၼျပကငခေနရတ တငးရငးသား အမားစကေတာ ICJ ခ႐း ေရာကသြားတကစၥ ခပႀကကႀကကပတ။ ဒါမ တတငးျပညလး ျဖစ ေနတာ တကမာၻလးက သတထားမသြားမာလ႔ တြကတယ။

၆၈ ရာခငႏႈနးရတယဆတ ဗမာအမးသားေတြထမာေတာ ႀကကသလညးရ မႀကကသလညးရ ျဖစေနတယ။ တဦးခငးစရ႕ ရႈေထာငအသးသးက အေၾကာငးျပခကေတြကေတာ မဒယာအသးသးမာ ေဖာ ျပေနတာ မးလးျပညျဖစေနပါၿပ။ မေဖာျပေတာပါ။ ႀကကမႀကကကြလြတာ သဘာဝကသလ ကြလြခြင လညး ရပါတယ။ (၄)

ေဒၚစေျခလမးန႕ပတသကၿပး သတ႔တြငးမ ဂယကမား - - စစတပေနာကခ ႀကဖြ႕က (စစအပစ စကတငမတကရၿပးေရာ) မဟာမတပါတ ၂၀ န႕ မညႏႈငး

ဘ သ႕သေဘာန႕သ ႀကဆေထာကခလကပါတယ။ မတငပင မညႏငးဘ လပရေကာငးလားဆၿပး ကနပါ တေတြက မေကနပေၾကာငး ထတေဖာလာၾကတယ။

- စစတပဘကကေတာ ‘ႏငငအတြက ထေရာကတ တ႕ျပနခကေတြ ေဆာင႐ြကနငခတယ' လ႔ အကျဖတတယ။ (ဒေနရာမာေတာ တငးျပညကၾကမၼာန႕ သတ႔ကၾကမၼာ တထပတညး ကေနပါေရာလား။)

5

တကယက ICJ ေဒၚစ ေလာကထားခကန႕ ၁၈ ရကေန႕ည ႏငငက ရငးလငးခကက အလႀကးတ စစတပအေနန႕ ေအာငသကသကျဖစၾကမာပါပ။ ေဒၚစစကား အႏစခပက (သတခတာေတြ ရတယ၊ ဒါေပ မ လမးတးေအာင အထေတာ မသတပါဘး) ဆတ အဓပၸာယ ေပါကတယ။ ျပညတြငးဥပေဒအတငး အေရး ယအျပစေပးမာပါလ႔လညး တာဝနခသြားတယ။ စစတပအေနန႕ လႊတေတာတြငး လထတြငးကေနၿပး ႀကး ဝါးၿခမးေျခာကတအထ အကပကငလာခတာပါ။ ေဒၚစကလညး ဒါထကတးၿပး မကယႏင၊ ကယတြက ခနရ ဦးမာပါ။ ဒါေပမ တာဝနရမႈ တာဝနခမႈအရေတာ ၂ ဦးစလး စရခရမာပါ။ ခေတာ တပတာဝနခ ဗလမငး ေအာငလႈငေရာ ႏငငတာဝနခ ေဒၚစေရာ အလပရႈပ ျပာယာခတေနၾကတာ ေတြ႕ေနရပါတယ။

(၅) သဟတ (ICJ) က ေဒၚစသြားတာ မနသလား မားသလား။ တငးျပညမာ ဗလေနဝငးဆတ စစဘလးတေကာင ထြကေပၚလာခတယ။ အစြယမေပါကခင ရငး

ပစခသငတယ။ ဒါကျမငၿပး ဗလခပေအာငဆနးက ဖယရားပစဖ႔ အားထတဖးတယ။ အထမေျမာကခဘး။ ခေတာ ၂၀၀၈ ေျခဥကကငၿပး စစဘလးေတြ တငးျပညက ဝါးၿမသြားမၿပ။

ဒအေျခအေနမာ ICJ က ေဒၚစသြားတကစၥ ကြၽနေတာတ႔အျမင တငျပလတယ။ စစတပန႕ေဒၚစ အေပးအယရမရ၊ ဘယလေပးၾကယၾကသလ မသပါ။ မသႏငပါ။ သ႔ေသာ ရဟငဂာျပနာဆတာ ျပည တြငး ႏငငေရးအားၿပငပြရ႕ အကးဆကလ႔ေတာ ေျပာနငတယ။ စစတပက ကယတငရငအျဖစ လထ ေထာကခမႈရဖ႔ လပတယ။ ေဒၚစက ႏငငတကာအားကရဖ႔ ကဖအာနန စစမးေရးေကာမရငဖြ႕ၿပး တနျပန တယ။ ေနာကေတာ ဗြကေပါကၿပး ႏစဘကမႏငျဖစကနတ ဇာတလမးပါ။ ဘာပျဖစျဖစ ကမာၻ႔အလယမာ သကၡာခခရတပြ ျဖစေလေတာ -

(၁) စစတပရ႕ အသးခခဘဝန႕သြားတာဆရင မားတယ။ (၂) စစတပက ကာကြယဖ႔သြားတာဆရင မားတယ။ (၃) တတငးျပညလးအေရးမ႔ ၂ ဖြ႕တညး ဆးျဖတလပကငတာ ျဖစေနရင မားတယ။ (မသြားရင မျဖစတပြလား သြားမျဖစတပြလား ဆတာကေတာ ကာယကရငန႕ပ ဆငပါလမမယ)။ (၁)၂၀၂၀ ေ႐ြးေကာကပြအကး ေမာကးသြားရင မားတယ။ (၂) ရငၾကားေစေရးအတြက သြားတာဆရငလညး မားတယ။ ေနာငမာလညး ဒလကစၥမးေတြ တငးျပညက ရငဆငရဦးမာပါ။ တတငးျပညလး အေရးမာ အား

လးရ႕အျမင၊ ဆႏၵန႕ ဆးျဖတလပကငသငေၾကာငး တငျပလကပါတယ။ စာတညးအဖြ႕

(၃၁ - ၁၂ - ၂၀၁၉)

6

စစအပစခငးေပးတလမးမားအတငးေလာကရင ဘယေတာမ ဒမကေရစလမးမေပါကဘး ေစာအယထး

၁

ဗမာျပညမာ ၁၉၆၂ ခႏစမတလ ၂ ရကေန႔မာ ဗလေနဝငးစစအပစက အာဏာသမးၿပး စစအာ ဏာရငစနစက ထေထာငကာ စစဗရကေရစယႏရားန႔ အပခပခတာ ကေန႔အထပါပ။ ဒါေပမ စစအပစ၊ စစအာဏာရငစနစန႕ စစဗရကေရစယႏရားက တခါတခါမာ ေျဗာငေဖာၿပး၊ တခါတခါမာ ဆရယလစ အ ေရၿခလက၊ တခါတခါ အမးသားႏငငေရးဆတာန႔ ရပဖကလက၊ တခါတခါမာ ဒမကေရစဆတေလသ လႊငလကန႔လပခတယ။

၁၉၆၂ ခႏစ မတလကစၿပး ၁၉၇၄ ခႏစ အထ စစအပစဟာ ေတာလနေရးေကာငစဆတနာမညန႔ စစအပစ၊ စစ အစးရ၊ စစဗရကရကယႏရားက ေျဗာငေဖာၿပး စစအာဏာရငစနစန႕ မငးမအပခပခပါ တယ။ မဆလပါတက အျမေတပါတက ျပညသ႔ပါတအျဖစ ကးေျပာငးၿပးတေနာကမာ ၁၉၇၄ ခႏစ အေျခ ခဥပေဒက ေရးဆြ အတညျပလကတယ။ ၁၉၇၄ ခႏစမာ အေျခခဥပေဒအရ ပါတေကာငစ၊ အစးရအဖြ႔က ဖြ႕စညးၿပး ျမနမာဆရယလစလမးစဥအရ တငးျပညကအပခပခပါတယ။ ဒနညးန႕ စစအပစဟာ စစအာ ဏာရငစနစန႔ စစဗရကေရစယႏရားက မဆလ ဆတ ကန႕လန႕ကာပါးပါးကေလးန႔ ဖးကြယလကတယ။

၁၉၈၈ ခႏစ လထအၾကြမႈႀကး ျဖစပြားတအခါမာ စစအပစရ႕ ကန႔လန႔ကာပါးပါးကေလးျဖစတ မဆ လဟာ လြငစငေပာကပကသြားခရပါတယ။ ဒတခါမာ စစအပစရ႕ဇာတဘလးရပ ျပနေပၚလာကာ နဝတ၊ နအဖဆတာေတြျဖစလာပါတယ။

ဒမကေရစအေကာငအထညေဖာပါမယ၊ ေရြးေကာကပြလပေပးပါမယဆတ နဝတစစအစးရဟာ ၉၀ ခႏစ ေရြးေကာကပြရလဒကေတာ ျငငးပယလကပါတယ။ ဒမကေရစတ႔၊ အမးသားေရးတ႔ဆတာေတြ လညး တြငတြငေျပာလာပါတယ။ စစအပစမာနပတ ၁ ေနရာကေန ဗလေနဝငးျပတသြားၿပးနပတ ၁ ေနရာ က ဗလသနးေရႊ ရရလကပါတယ။ ဒေနာကမာေတာ စစအပစဟာ သတ႔ကယသတ႔ ႏငငေတာ လ႔ ေျပာလ ေျပာ၊ တပမေတာလ႔ေျပာလေျပာန႕လေတြ နေဝတမေတာငျဖစေအာငလပလာပါတယ။ စစတပက လက ကငတတလပထားတ စစအပစဟာ လေတြအျမငမာ စစအပစဟာ တပမေတာပဆၿပးျမငေအာင တမင ဖန တးတာ ျဖစပါတယ။ ၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒမာ “ႏငငေတာ၏ အမးသားႏငငေရး ဦးေဆာငမႈအခနးက႑ တြင တပမေတာက ပါဝငေဆာငရြကႏငေရးတ႔က အစဥတစက ဦးတညသည” ဆတာ အေတာက ေျဗာင ကက တပမေတာနာမညက စစအပစက ယသးထားတာပါ။ တကယက တပမေတာေနရာမာ စစအပစက

7

လ႔ေရးရမာ ျဖစပါတယ။ စစအပစဟာ မာရသြနဟနျပအမးသားညလာခက ကငးပၿပး လမးညြန ခက ၇ ခကက မရမက ခမတကာ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒကေရးဆြခတယ။ ၂ဝဝ၈ နာဂစမနတငးေၾကာင လေတြ သနးန႔ခ ေသဆးၿပး ဒကၡပငလယေဝေနတာက ဂရမထားဘ ၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒက မရမက အတည ျပခတယ။

၂ဝ၁ဝ မာ ၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒန႔အည ေရြးေကာကပြျပလပၿပးေနာကမာေတာ စစအပစ ဖြ႕စညး

ေပးခတ ႀက႕ဖြ႕လမႈေရးအသငး တျဖစလ ႀက႕ဖြ႕ပါတ (စစအပစေခၚေတာ ျပညခငၿဖးပါတ) ဟာ အျပတ အ သတ အႏငရကာ သမၼတဦး(ဗလ) သနးစနေခါငးေဆာငတ အစးရဖြ႕ႏငတအခါမာေတာ စညးကမးျပညဝ တ ဒမကေရစႏငငက ခတကမယလ႔ ေၾကြးေၾကာေတာတာပ။ တကယဒမကေရစအစးရတရပ ပအသြင ေဆာငၿပး လြနခတ စစအစးရဟာ သတ႔န႔ဘာမမဆငေတာသလလေတာင ေျပာဆလပေဆာငၾကပါတယ။ ၂ဝ၁၂ ခႏစမာ ဒခပပါတက ၉ဝ ခႏစေရြးေကာကပြရလဒ အေကာငအထညေဖာေရးက စြန႔လႊတလကၿပး ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒေဘာငထက ေခါငးင႕ဝငလကတအခါမာေတာ စစအပစဟာ အားတကသြားၿပး ႏငင ေရးကစၥေတြ၊ စးပြားေရးကစၥေတြ၊ လမႈေရးကစၥေတြ အားလးမာ သတ႔လခငတလမးက လကရဇကရ ခငး ေတာတာပ။ ျငမးခမေရးကစၥမာ ကာခပက မ ၆ ခကခထားၿပး အဟန႕အတား လပေနတၾကားကပ NCA စာခပကမျဖစမေန ခပဆျဖစေအာင သမၼတဦး(ဗလ)သနးစနအစးရက လးပနးလကပါတယ။

၂၀၁၅ ခႏစမာ ေျပာငးလခနတနၿပ၊ အေျခခဥပေဒျပငမယ၊ ၿငမးခမးေရးလပငနး ေဖာေဆာငမယ၊ အမးသားျပနလညသငျမတေရး လပမယ၊ ဖယဒရယဒမကေရစႏငင ထေထာငမယဆတ ေျပာလးေတြန႔ ေရြးေကာကပြမာ ဒခပပါတ အႏငရခပါတယ။ စစအပစခငးတလမးအတငး ေလာကမရကသားျဖစေနတ ဒ ခပပါတဟာ စစအပစကယစားလယ ကာခပန႕ ဖကစပအစးရ ဖြ႕ရတကနး ဆကသြားပါတယ။ လကေတြ႕ လႈပရားတအခါမာ ဗမာျပညမာ အစးရဟာ စစအပစေအာကက အာဏာလကေဝခအစးရ ျဖစသြားပါတယ။ တကယေတာ စစအာဏာရငစနစေအာကမာ စစဗရကေရစယႏရားႀကးက စစအစးရကယစား ဒခပကဝင ၿပး ေမာငးႏငေနရတအျဖစပါပ။ ဒခပအစးရအေနန႔ ေရြးေကာကပြဝငတနးက ေပးခတကတေတြက အ ေကာငအထညေဖာဖ႕ လအပသညတင အေကာငအထညေဖာလ႔မရတာ ျဖစေနတယ။ အေကာငအထည ေဖာလတပ ဟနေရးျပေနတာသာ လပေနႏငပါတယ။ ဒါဟာ ဒခပ ဒကေန႕ ရငဆငႀကေတြေနရတ အ ေထြေထြအကပအတညးပါပ။

၂

၁၉၆၂ ခႏစ အာဏာသမးကတညးက ဗလေနဝငးစစအပစဟာ တငးျပညရ႕စးပြားေရး၊ ဘ႑ာ ေရးတခလးက လကဝါးႀကး အပလကပါတယ။ ဒါဟာ စစဗရကရကအရငးရင စးပြားေရးစနစက ပျပငေစ လကတာျဖစပါတယ။ ဒလကဝါးႀကးအပမႈက မဆလအေရာငျပထားၿပး ျပညသပငသမးတယလ႔ ေၾကညာ ပါတယ။ တကယေတာ ဗလေနဝငးစစအပစက တျပညလးက ဓားျပတကသြားတာ ျဖစပါတယ။ မးခစျပည ခစစတရတ ကနသညပြစားႀကးေတြ၊ အရငးရငေတြကအစ ဓနရငေပါကစေတြရ႕ ပငဆငမႈအားလးက ဗလ ေနဝငးစစအပစက သမးယလကတာျဖစပါတယ။ ငါးဆယကပတန၊ ကပတစရာတန ေငြစကေတြက တ ရားမဝငေၾကာငး ေၾကညာလကတအခါမာေတာ မရဆငးရသားေတြရ႕ ပါးစပထကထမငးလပကပါ စစအပစ က လယလကသလ ျဖစသြားပါတယ။ ေျမယာေပၚလစမာ လယလပသလယပငခြငဆတာက ျပ႒ာနးလက တအခါမာ တျပညလးရ ေျမယာအားလးဟာ ႏငငေတာအစးရပင (တကယေတာ စစအပစပငပါ) ဆတာ ျဖစလာပါတယ။ တကယလယလပသ လယသမားေတြမာ ေျမယာပငဆငခြင လကလြတဆးရးသြားရပါ တယ။ တာဝနေကစပါးကစၥ၊ အမေတာေၾကးကစၥေတြ၊ သးစားခကစၥေတြ ကငတြယလာတအခါ လယသမား ေတြမာ ခရဆကၽြတ ျဖစသြားရပါတယ။ (မၾကာခငက ျပ႒ာနးလကတ ေျမလြတေျမရငးဥပေဒအရကေတာ ေဝးလေခါငသတေကးလကေန လထေတြေတာင ေျမယာပငဆင ထြနယကစကပးမႈ လကလႊတဆးရးရ ေတာမာျဖစတယ။)

8

ကနထတလပေရး၊ ကးသနးေရာငးဝယေရးတ႕မာ စစအပစက ခပကငထားတာေၾကာင ထတလပ ေရး၊ ကးသနးေရာငးဝယေရး အားလးမာ ကေမာကကမေတြျဖစကနတယ။ အလပသမားေတြ၊ ဆငးရသား ေတြဘဝကေတာ မေသရတမယျဖစၿပး အနာဂတ ေပာကဆးကနပါတယ။ ေမာငခစးပြားေရးလပငနး တြင ကယလာပါတယ။ အာဏာပငေတြန႕နးစပသေတြက လပတာပါ။ အဒဟာကပ ခရနဆတ လ႕အလႊာ အစ ျပခကျဖစလာပါတယ။

နအဖစစအပစလကထကမာ ေစးကြကစးပြားေရးက ေျပာငးမယ၊ ပဂၢလကပငဆငမႈက႑က အ ေလးထားမယဆလာတအခါမာေတာ ခရနေတြဟာ ေျဗာငထြကေပၚလာၿပး ဗမာျပညစးပြားေရးတခလးက သတ႔ပ လႊမးမးထားတာ ျဖစသြားပါတယ။ စစအပစကေတာ ဦးပငလမတက၊ ျမနမာစးပြားေရး ေကာပေရး ရငးတ႔က ဖြ႕စညးၿပး ဗမာျပညစးပြားေရးတခလးက ခပကငထားပါတယ။ နအဖစစအစးရကစၿပးလပလာတ ခရနစးပြားေရးစနစက ခငမာေအာင သမၼတဦး(ဗလ)သနးစနလကထကမာ SME လ႔ ေခၚတ အေသးစား၊ အ လတစား စးပြားေရးလပငနးရငေတြ ေပၚထြကေအာင လပပါတယ။ တကယ SME ေတြဟာ အရးအရငး ကကရတ အေျခအေနပ ဆကပါတယ။ ဒမာ လာဘေပးလာဘယစနစက အလြန႔အလြန ႀကးထြားသြားပါ တယ။ ဒခပအစးရဟာ ဒါေတြက ဆကလက အေကာငအထညေဖာေနရတဘဝ ျဖစလာပါတယ။။ ဒခပအ စးရရ႕ စးပြားေရးဆငရာ သးျခားေပၚလစေတြလညး မရပါ။

ဒါေၾကာင ဒခပအစးရတကလာၿပးတေနာက အလပသမားကစၥ၊ လယသမားကစၥ၊ လပငနးရင ေလးေတြကစၥ၊ ႏငငျခားမ လာေရာကရငးႏးျမပႏမႈကစၥ၊ ဘာကစၥမဆ ဒခပအစးရအေနန႔ လထ လကခ ႏငေအာင ေျဖရငးႏငစြမးမရတာကေတြ႕ေနရပါတယ။ ၃

ႏငငေရး၊ အပခပေရး၊ ပညာေရး၊ လမႈေရး၊ ယဥေကးမႈကစၥ အဝဝမာလညး စစအပစရ႕ စစအာ ဏာရငစနစန႕ စစဗရကေရစ အပခပေရးစနစေၾကာင တငးျပညတျပညလးအဘကဘကက ခၽြတၿခက ေနပါၿပ။ "ျပညသ အမားတကာ အမားစႀကးရ႕ အေထြေထြ လမႈဘဝ ကဆငးၿပးရငး ကဆငးေနပါတယ။" ဗမာျပည၊ ျပညတြငးစစျဖစတာဟာ ဒမကေရစဆတသဥးတာက စပါတယ။ အမးသားလနညးစေတြ ထၾကြ ေတာ လနတာဟာ တနးတမႈမရလ႔၊ ကယပငဆးျဖတပငခြငမရလ႔ျဖစတာပါ။

အပစးသေတြက ဗမာလမးႀကးဝါဒကငသးေတာ အေျခအေနက ပဆးရြားသြားပါတယ။ ၂၀၁၉ ခ ႏစ မတလအတြငးက RFA စေနစကားဝငးတခမာ စစအပစၿခေပါက ျပနၾကားေရးဝနႀကး ေဟာငးဦး (ဗလ) ရထြဋ က----ႏငငျခားမတေဆြေတြက သ႔က မငးတ႔ဗမာေတြက ဆရာႀကးစတရသလားလ႔ ေမးတယတ၊ ဦး (ဗလ)ရထြဋ ျပနေျဖတာက ဗမာလမးဟာလမားစလညး ျဖစတယ။ ေတာလနေရးေတြမာလညး ေရ႕ေဆာင ခတယ။ အရာရာမာလညး ေရ႕တနးေရာကေနေတာ ဆရာႀကးစတ ရတယတ။ ဒစကားဟာ စစအပစက ဗ မာ လမးႀကးဝါဒ ကငသးတာ မနတယဆတာက ေျပာတာပါ။ ဗမာလမးႀကးဝါဒဟာ ဗမာတငးမာရတယလ႔ လညး ဆလတာပါ။ ဦး(ဗလ)ရထြဋရ႕အျမငဟာ စစအပစရ႕အျမငဆတာ ရငးရငးေျပာလ႔ရပါတယ။ ဗမာလ မးတငးဟာ ဗမာလမးႀကးဝါဒရတယဆတာမမနပါဘး။ ဗမာလမးႀကးဝါဒက ကငသးေနတာ၊ျပန႔ပြားေအာင လပေနတာဟာ အာဏာရအပစးသဗမာတစသာျဖစပါတယ။

အလပသမား လယသမား၊ ဆငးရသား ဗမာလမးျပညသေတြမာ ဗမာလမးႀကးဝါဒ မရသလ ဗမာ လမးႀကးဝါဒကလညး ကငသးစရာ အခကအလကမရပါ။ သတ႔ဟာလညး စစအပစရ႕ ဖစးႏပစကမႈက အ လးအလခစားေနရသေတြပါပ။

လကရမာဗမာလမးႀကးဝါဒကကငၿပးေသြးခြအပခပေနတာစစအပစပျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ျပည တြငးစစျပနာက ေျဖရငးရာမာ ဒမကေရစေရးကစၥ၊ ေသြးခြတကစၥ၊ တနတညမေရးကစၥ၊ ကယၾကမၼာ ကယဖနတးေရးကစၥေတြက ေဆြးေႏြးေျဖရငးရမာျဖစပါတယ။ စာခပစာတမးေတြန႔ တဦးကတဦး အကပ ကငေရး၊ တဖကဖကက အသာစးရေရးဆတ သေဘာထားန႔ လပေဆာငခကေတြကေတာ လးဝေရာငၾကဥ ရမာျဖစပါတယ။ စာခပစာတမးဆတာ လအပပါတယ။ ဒါေပမ ဘကအားလးအတြက အကးရတ စာခပ

9

စာတမးျဖစၿပး ဘကအားလးက အားရေကနပမႈရတ စာခပစာတမးမး ျဖစရပါမယ။ အဒလ ေဆြးေႏြးည ႏႈငးဖ႔ဆတာ တျပညလး ႁခြငးခကမရ အပစအခတရပစထားၿပး လကနကကငတပေတြ ထေတြ႔မႈ မျဖစ ေအာငထနးသမးထားႏငမလညး ျဖစမာပါ။

အခေတာ အပစအခတရပစေရးကစၥမာေတာင ဘယနယေျမဘယအဖြ႕န႔ အပစအခတရပစမယ။ ဘယနယေျမ ဘယအဖြ႕န႕ေတာ အပစအခတမရပဘး။ ဘယအဖြ႕အစညးကေတာ အပစအခတရပဖ႔ ေတာင မေဆြးေႏြးႏငဘးဆတာေတြန႔ လပထားေတာ ျပနာေျဖရငးဖ႔မဟတဘ ျပနာက ဖြသလ ေတာင ျဖစေနတယ။ ဗမာျပည- ျပညတြငးစစ စစခငးမာ ဖဆပလအစးရကအျပတတကေခမႈနးေရး၊ ေျမ လနစနစက ကငသးတယ။ အဒါန႕ပ ရြာေတြ အျပနအလနမးရႈ႕ခရ၊ လေတြ အျပနအလနသတၾကတအထ ျဖစကနတယ။ ဒါေပမ ျပညသလထရ႕ ႏငငေရးေရခန ျမငမားလာတာရယ၊ ဥပေဒတြငး ႏငငေရးအငအား စေတြရ႕ ျမငမားတႏငငေရးေရခနန႕ စညးရးမႈရယ၊ လကနကကငေတာလနေရး ဆငႏႊတ ေတာလနေရး အငအားစေတြရ႕ ျမငမားတႏငငေရးေရခနန႕ စညးရးေရးေၾကာင လမးေရးအဓကရဏး အသြငေဆာငတ သတျဖတမႈေတြက ခပၿငမးပေပာကေစႏငခပါတယ။

မဆလစစအစးရလကထကမာ ျပညတြငးစစက ျဖတေလးျဖတစနစန႔ စတငတကခကပါတယ။ အမေရာငနယေျမလ႔ သတမတတ စစဆငေရးဂြငအတြငးမာ စစဆငေရးဝငေနတတပဟာ ထငတငးႀက လပႏငတအခြငးအေရး ေပးထားပါတယ။ ဧရာဝတျမစဝကၽြနးေပၚေဒသမာ စတငကငသးတယ။ ေနာက ေတာ ပခးရးမေဒသမာ ကငသးတယ။ ေနာကေတာ တျပညလးေနရာအႏ႕မာ ကငသးတယ။ ကေန႔အထ ဒေပၚလစက စစအပစက ကငသးေနတယ။ ဒါေၾကာင ဗမာျပည ဘယေဒသမာပျဖစျဖစ အစးရစစတပက ဝငၿပဆရင စစေရာငဒကၡသညဆတာ ေပၚတာပ။ လတတေလာ ရခငေဒသမာလညး အဒျဖတေလးျဖတ စနစေၾကာင ေဒသခလထေတြ အတဒကၡ မားစြာေရာကေနၾကရပါတယ။

မြတစလင ရဟငဂာဆသေတြက အစလကအၿပလက သတျဖတျပလကေတာ လသနးန႕ခၿပး ဘ ဂၤလားေဒရက ထြကေျပးတာပ။ အဒတနးက ရခငလမးန႕ မြတစလငဘာသာဝငေတြ ပဋပကၡျဖစေအာင လညး စစအပစက ဖနတးပါေသးတယ။အခ AA ျပနာ ေပၚလာေတာ ရခငေတြကယတင အဖမးခ၊ အ ညဥးဆခ၊ အသတျဖတခရတာျဖစၿပး ရခငေတြပါ စစေရာငဒကၡသညေတြ ျဖစကနၾကရပါတယ။ AA အဖြ႕ ကလညး ရခငမာ အေျခမခႏငေအာငလပရမယဆၿပး ေၾကြးေၾကာေနျပနတယ။ ဒလ လကနကကငအဖြ႕ အစညးေတြက ခြျခားခြျခားလပၿပး ေခမႈနးလ႔ရတာေတြက ေခမႈနး၊ ေခမႈနးလ႔မရတာေတြက အမညေခၽြေခၽြ၊ အမညေခၽြေခၽြလ႔ မရတာေတြက အသာခထား ဆတေပၚလစက ကငသးေနသမေတာ အပစအခတ ရပစ ေရးေတြဟာလညး မေအာငျမငတအျပင ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြေတြဟာလညး ျဖစေျမာကမာမဟတပါ။ ကာခပရ႕ မ ၆ ခကဟာ NCA လကမတထးထားတအဖြ႕ေတြေတာင ေရ႕မတးႏငဘးျဖစသြားတယ။ ဒ ၾကားထ ဝအဖြ႕က လကနကအပ၊ အဖြ႕အစညးမတပတင၊ ေရြးေကာကပြဝငဆတ ပါလမနလမးေၾကာငးက ဘယေတာမမလကဘး။ ဝအဖြ႕အေနန႔ ဝျပညနယက အသအမတမျပမခငး လကတဖကမာ ဒမကေရစန႕ ၿငမးခမးေရးကကငထားၿပး လကတဖကမာ ေသနတကကငထားမယဆၿပး ေျဗာငပေၾကညာတယ။ ဒေတာ ဗမာျပညၿငမးခမးေရးကစၥ အေကာငအထညေဖာဖ႔ဆတာ ရငေလးစရာပါပ။ ဗမာျပညဟာ ဒျပညတြငးစစျပ နာက မေျဖရငးႏငမခငး တငးျပညဂဏသကၡာ ကဆငးသထကကဆငးၿပး တငးျပညနာလန ျပနထ လာႏငဖ႕ မလြယပါ။ စစအာဏာရငစနစကအကးျပတ ကေမာကကမ ပညာေရးစနစမးက ကငသးေန သေရြ႕ေတာ ဗမာျပညပညာေရးဟာ ကဆငးၿပးရငး ကဆငေနဦးမာပါပ။ ႏငငတကာ အဆငမဖ႔ မေျပာန႔၊ ေဒသတြငး အမနးခငးႏငငေတြရ႕ေနာကေတာင အေတာေဝးေဝး ေနရာကေန ေထာနငးေထာနငးန႕ လက ေနရတဘဝပါ။

10

၄ ဒခပပါတဟာ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒေဘာငထ ေခါငးလဝငလကကတညးက စစအပစက ပၿပး

မာနတကသြားပါတယ။ ဒါေၾကာင ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြမာ ဒခပပါတအႏငရၿပးအစးရဖြ႕ႏငတအခါမာေတာ ကာခပဟာ ဗမာျပညမာ အစးရႏစဖြ႕ရတယဆတ ပေပၚေအာင လပေဆာငပါတယ။ အဒါဟာ ႏငငတကာ ဆကဆေရးမာ ဗမာျပည ဂဏသကၡာကဆငးေစပါတယ။

ဒခပပါတဟာ စစအပစခငးတလမးက ေလာကမရကသား ျဖစသြားတာေၾကာင မမအတြငးမာ လညး ျဖတရ၊ထတရတာေတြန႔ အလပရႈပကနပါတယ။ အဂတလကစားမႈတကဖကေရး လပလကတာ ကယေပါငကယလနေထာငးသလျဖစသြားပါတယ။ စစအပစန႔ပတသကတသေတြက မတ႔ရမထရ ျဖစသြား တယ။ ေရြးေကာကပြတနးက ေပးခတကတက အေကာငအထညေဖာဖ႔ႀကးစားေတာလညး ခတကြငးျပင ေနတာန႔ ေရစေမာၿပး ရြာသစႀကးက ေရာကတကနးဆကသြားပါတယ။ ဒါဟာ ဒခပဂဏသကၡာေရာ တငး ျပညဂဏသကၡာပါ ထခကကဆငးေစပါတယ။ လမးစျပညသလထႀကး ဘဝကလညး ကားေၾကာကလ႔ ရင ႀကးကး ရငႀကးကားထကဆး ဆတကနး ဆကသြားပါတယ။ ဒလအေျခအေနမးဟာ ဗမာျပညက ကရး ႏငငျဖစမယအႏရာယ ရေစႏငပါတယ။ တျခားကစၥေတြ ခဏထားၿပး ဧရာဝတျမစဆကစၥကပၾကညရင စစ အပစရ႕ ကလနက ယတမာမႈက ေတြ႕ရပါတယ။ နအဖစစအစးရလကထကမာ သဘာဝသယဇာတန႔ သ ဘာဝ အရငးအျမစေတြက လကညးထးၿပးေရာငးစားခတာ ဘယတနးကမ ျပညသေတြက တရားဝင ရငးျပ တာ မလပပါ။ စစအပစအတကပထသာ အကနထညခတာပါ။ စစအပစဝငေတြ ခမးသာသညထက ခမး သာသြားၿပး လမးစျပညသလထက မြသညထကမြသြားပါတယ။ ဒလလပေဆာငတာမာ ျမစဆကစၥလညး ပါသြားပါတယ။

ျမစဆမာ စစအပစက အတကပထဘယေလာကထညထားၿပးျဖစတယဆတာ ဘယသမမသပါ။ စစအပစခငးတလမးအတငး ဆကေလာကေနတ ဒခပကလညး အာေစးကပသြားရရာတယ။ ၅

အေျခအေနအရပရပ ရႈေထာငအဖဖဘကက သးသပၾကညရင ျပညတြငမာလညး ျပနာေတြက တပေပၚတပထပဆငဆသလ တခရငးလ႔မၿပးခင ေနာကတခက ထပေပၚလာေနတယ။ တတေျပာရင သ ပြတအလကေနတယ။

အဒါေတြျဖစလာတာဟာ အပစးသအဆကဆကရ႕ မားယြငးတေပၚလစေတြ ခမတကငသးတာ ေၾကာင ျဖစခတာပါ။ အထးသျဖင စစအပစ အာဏာသမးၿပးခမတခတ ႏငငေရး၊စစေရး၊ စးပြားေရး၊ ပညာ ေရး၊ လမႈေရး၊ ယဥေကးမႈ…စတစတ ေပၚလစအရပရပ လမးစဥအရပရပဟာ လးဝမားယြငးခလ႕ျဖစတာပါ။ ဒကေန႔ စစအပစခငးတလမးေပၚမာ ဆကေလာကေနတ ဒခပဟာလညး စစအပစရ႕ မားယြငးတ ေပၚလစ ေတြက ဆကလကခန႕ခြလပကငေနရတာ ေတြ႕ႏငတယ။ ဒအတငးဆကသြားရင ဗမာျပညဟာ အလြန ဆး ရြားတအေျခအေနကေရာကသြားပါလမမယ။

လမးေပါငးစျပညသလထရ႕သညးခႏငစြမးကလညးကနဆးသြားပါလမမယ။ ေစာအယထး

11

ArmjynfrSm

ျပနာေတြ ထပမတးပြားပါလမဥးမယ �

ေမာငမးဥး

ဗမာျပညဟာ အမးသားစညးလးညညြတမႈရရခတာေၾကာင လြတလပေရးေအာငပြရခတယ။ အ မးသားစညးလးညညြတမႈၿပကြသြားလ႔ ျပညတြငးစစျဖစခတယ။ ကေန႔အထ ျပညတြငးစစဟာ မရပမစ ျဖစ ၿမျဖစေနပါတယ။

ဗမာျပညမာမတငးေနထငတလမးေပါငးစဟာ ဗမာျပညသား (ဗမာႏငငသား) အမးသားတရပ အ

ျဖစ ဖြ႕တညေနၾကပါတယ။ ဆလတာကတငးရငးသားလမးေတြျဖစတ ဗမာလမး ၊ရမးလမး၊ ကရငလမး၊ ရခငလမး၊ ကခငလမး၊ ခငးလမး၊ မြနလမး၊ ပေလာင လမး၊ ဝ လမး၊ ကယားလမး၊ ပအဝးလမး၊ လားဟလမး၊ လေရာ (လစး) လမးမားန႕ အျခားလနညးစအမးသားမားအျပင ဗမာႏငငသားျဖစေနၾကတ ဗမာျပညဖြားတရတလမး၊ ကလားလမးန႕ ကျပားေတြဟာ အမးသားအျမင၊ အမးသားစတဓာတန႔ ခငခင မာမာယယၾကညၾကညစညးလးခၾကလ႔ လြတလပေရးရခတာျဖစတယ။

ဖဆပလအဖြ႕ခပမာ ႏငငေရးပါတေပါငးစ၊ လမးေပါငးစ၊ ဘာသာေပါငးစ စညးစညးလးလးန႔ လပ ကငခၾကလ႔ လြတလပ ေရးေအာငပြရခတယ။ အမးသားစညးလးညညြတမႈ အျမငဆးကာလပါပ။

တခနတညးမာပ အမးသားစညးလးညညြတမႈၿပကြမယလကၡဏာေတြ ဖဆပလအဖြ႕ခပထမာ ေပၚေပါကလာတယ။ ဗလခပေအာငဆနး လပႀကခလကရတယ။ ဒလ အလႈပအခတေတြအတြငးမာ လြတ လပေရးရလာခတယ။

လြတလပေရးရလာလ႔ ဥးႏေခါငးေဆာငတ ဖဆပလအစးရဟာ အမးသားစညးလးညညြတေရး၊ ဒ

မကေရစေရးေတြက အာရမစကဘ လတစတဖြ႕၊ တပါတ(ဆရယလစပါတ)အာဏာရေရးက ဥးစားေပး လကတယ။ ဒါေၾကာင ဖဆပလအဖြ႕ခပအဖြ႕ဝင ႏငငေရးပါတေတြ၊ ႏငငေရးအငအားစေတြဟာ တသးတ ျခားျဖစကနပါတယ။ ဖဆပလအဖြ႕ခပတပေပါငးစႀကးလညး ၿပကြသြားပါတယ။ ဥးႏဖဆပလအစးရဟာ ဗ မာလမးႀကးဝါဒကကငသးလကတယ။ ဒါေၾကာင ဗမာျပညမာ ဒမကေရစဆတသဥးၿပး တနးတေရးလညး မရေတာတာေၾကာင အမးသားစညးလးညညြတမႈ လးဝၿပကြသြားပါတယ။ အကးဆကကေတာ ျပညတြငး စစမး ေတာကေလာငတာပါပ။(ျပညတြငးစစတရားခေတြထမာ လြတလပေရးေပးလကရတ အဂၤလပအပါ နယခ႕ေတြရ႕ဖနတးမႈလညး ပါဝငခပါတယ၊)။

၁၉၆၂ ခႏစ၊မတလ ၂ ရကေန႔မာ ဗလေနဝငးစစအပစက အာဏာသမးၿပး စစအာဏာရငစနစက

ထေထာငလကတယ။ အဒအခါမာ ဗမာျပညအေျခအေနဟာ ပမဆးဝါးသြားပါတယ။ ျပညတြငးစစက ပမ

12

သညးသနျပငထနေစတယ။ ျဖတ ၄ ျဖတစနစ ကငသးတာေၾကာင လမးေပါငးစျပညသေတြ မတရားဖမး ဆးႏပစကညဥးဆသတျဖတမႈေတြဟာ တျပညလးအႏ႕အျပား ျဖစေနပါေတာတယ။

တဖကမာ လမးေရး၊ ဘာသာေရးန႔ေသြးခြမႈေတြ ပမလပလာပါတယ။ အကးဆကကေတာ အမနး တရားပြားမားလာကာ အမးသားစညးလးညညြတမႈစတဓာတ ေခါငးပါးလာတယ။ စညးလးညညြတေရးက စကားအျဖစသာေျပာေနၾကၿပး လကေတြ႔မာအေစးမကပၾကေတာဘ ႏငငေရးအငအားစေတြဟာ တစစျဖစ ကနပါတယ။ တငးျပညလညး ႏငငေရး၊စးပြားေရး၊ ပညာေရး၊ ယဥေကးမႈ အဘကဘကက ခၽြတၿခကသြား ပါ တယ။

ဗလသနးေရႊစစအပစဟာ ဗလေနဝငးစစအပစအေမြကဆကခၿပး စစအာဏာရငစနစ အသားက ေအာငႀကးပမးေနတာဟာ ကေန႔ဗမာျပညရ႕ပကတအေျခအေနျဖစပါတယ။ ကေန႔ဗမာျပညမာ စစအာဏာ ရငစနစ တညၿမအသားကေအာင လးပနးေနတ စစအပစကတဖက၊ စစအာဏာရငစနစကဆန႔ ကငေနတ အဖႏပခ လမးေပါငးစျပညသလထႀကးကတဖက ျဖစေနတပဋပကၡႀကးပါ။ ဗမာလမးႀကးဝါဒက ကငသး ေနတ စစအပစက လမးေပါငးစျပညသလထႀကးေရာ လမးေပါငးစျပညသလထက ကယစားျပတ အင အားစေတြေရာဟာ နညးမးစန႕ စစအပစန႕စစအာဏာရငစနစက ဆန႔ကငေနၾကပါတယ။ ဖဆပလ အစး ရကအစ စစအပစအဆကဆက၊ စစအစးရအဆကဆကဟာ လမးစျပညသလထႀကးရ႕ ေတာလနဆန႔ ကငမႈက အျငးတႀကးန႔ တနျပနပါတယ။

ေရာငစသပနေသာငးကနးသ၊ အၾကမးဖကအဖကသမားဆၿပး မတရား စြပစြခးႏမကာ အျမစ ျပတေခမႈနးေရးကအစဥတစကလပေဆာငေနတာကေန႔အထပါပ။

ဒခပဟာေရြးေကာကပြအႏငရလ႔အစးရဖြ႕ႏငေပမယ ၂ဝဝ၈ အေျခခဥပေဒအရ အလပလပရတာ

ေၾကာင စစအပစအသးခခအစးရသာ ျဖစသြားပါတယ။ ဒမကေရစစကား ေျပာခြငရရသာရၿပး အေကာင အ ထညေဖာခြငမရပါ။ ျငမးခမးေရးစကား ေျပာခြငရေပမယ တကယအေကာငအထညေဖာခြင မရပါ။ အခ လညး အငားဗကန႔ဓားအထးခရပါဥးမယ။ ဒါအျပင စစအပစန႕သ႕ေနာကလကေနာကပါတ႕ဟာ အမးဘာ သာ သာသနာလ႕ ပါးစပကေကြးေၾကာ၊ မျပကြေရးလ႕ အသေကာငးဟစရငး လကေတြ႕မာ လမးေရး အဓ က႐ဏး၊ ဘာသာေရးအဓက႐ဏးေတြ ဖနတးကာ လမးႀကးဝါဒကငသးၿပး အမးသားေသြးကြေရး တငး ျပညျပကြေရးလပရပေတြ အရငကလညး လပခသလ အခလညး ဆကလကလပေဆာငေနတာ ပၿပး ရငး ရငးလငးလငး ျမငလာေနရပါၿပ။ ဒါက ၂၀၀၈ ေျခဥေအာကက အစးရအေနန႕ ထထေရာကေရာက ဟန႕ တား ႏငစြမးမရတအျဖစက ျမငေတြ႕ေနရပါတယ။

ဗမာျပညတြငးျပနာက ျပညတြငးမာသာ ေျဖရငးရမာျဖစပါတယ။ စစအပစန႕အပစးသ အဆက

ဆကဟာ တငးျပညန႔လမးေပါငးစျပညသလထအေပၚ မနကနတေစတနာ၊သေဘာထားရမယဆရင ဗမာ ျပညျပနာအရပရပကေျဖရငးႏငပါတယ။

စစအပစဟာ အခလကရ ခန႔ခြေနတမဝါဒသေဘာထားအတငး ေခါငးမာမာန႔ ဆကလက ကငသး ေနမယဆရင ဗမာျပညတြငးျပနာေတြကလညး ေျဖရငးမရ၊ ႏငငတကာန႕လညး ျပနာထပပြားတာပ ျဖစေနပါလမမယ။ အမးသားၿပကြမႈဟာလညး အေတာမသတ ျဖစေနပါလမမယ။

13

jynfolawGukd vdrfnmvSnfhpm;zkdU tuGufqifaewmom jzpfygw,f aq0kdif

(မဆလ) ပါတဟာ စစအပစရ႕ မလပထမေခါငးကငဖခငႀကး ဗလေနဝငးရ႕တလကကငပါတပ။ ၁၉၇၄ အေျခခဥပေဒန႔ တဥတညး ေပါကလာတပါတျဖစတယ။ တပမေတာဟာ “ပါတစြ၊ ဝါဒစြမရ အမး သားႏငငေရးပ လပေဆာငခတာလ႔” အလကားေနရငး အာေခာငေနတ ကာခပအပါအဝင စစဗလေတြရ႕ အရကမတ လာဘရတက အပႏငဖ႔ပါ။

(မဆလ) ပါတဟာ ၁၉၇၄ ကေန ၁၉၈၈ အထ တပါတစနစန႔ အပစးခတယ။ စစဗလစစသားတငး

(မဆလ)ပါတ မဝငမေနရ ဝငၾကရတယ။ ပါတဝငမ ရာထးတးတယ၊ ရာထးတကတယ။ ပါတကေန “မငးတ႔ ထြကၾကေဟ- အာဏာသမးၾက” လ႔ ဗလေနဝငးက အမန႔ေပးတအခါမာ (မဆလ) ပါတကေန အလက ကငးလက ေသဝပစြာ ထြကၾကရၿပး၊ ေပးတအမန႔အတငး အာဏာသမးၾကရတယ။ ဒလ အခကအလက အခငးအရာ အေျခအေနေတြက ၾကညၿပး စစတပဟာ စစအပစရ႕ “တလကကငတပ- ခါးပကေဆာငတပ” လ႔ အခငအမာ ေျပာရတာပျဖစတယ။

အစကေတာ ဗလေနဝငးစစအပစရ႕ “တလကကငတပ- ခါးပကေဆာငတပ” ပ။ ေနာကေတာ

ဗလသနးေရႊစစအပစရ႕ “တလကကငတပ- ခါးပကေဆာငတပ” အျဖစ “အနာ” ေျပာငးသြားတယ။ လက ေျပာငးလကလႊျဖစသြားတယ။ ဒလ လႊေျပာငးႏငဖ႔ အခရာကတ အဆးအျဖတကတ အဓကအေၾကာငးအ ခကဟာ ျပညတြငးႏငငေရးအေၾကာငးအခကစစစစျဖစတ “၁၉၈၈ ခႏစ၊ ဒမကေရစ လထအေရးေတာပ ႀကး” ပျဖစတယ။ လထႀကးက ဗလေနဝငးရ႕ စစအပစန႕ စစအာဏာရငစနစက တခနက အၾကြဆန႕ကင လာတအခါမာ သတ႕ အာဏာလကေျပာငးလကလႊ လပမ ျဖစေတာမယ အေျခအေနသ႕ ဆကေရာကသြား တယ။

14

ျပညသေတြရ႕ ဒမကေရစအေရးေတာပႀကးက ၁၉၇၄ အေျခခဥပေဒ၊ (မဆလ)ပါတန႔ ဗလေနဝငး စစအပစက မကမမႈ တဇာတသမးေပးလကတယ။ ဒအခါမာ “ေစာေမာင- ခငညြန႔ အာဏာသမးၾက” ဆတ ဗလေနဝငးႏႈတမန႔န႔ အာဏာသမးၾကရာကေန (နဝတ-နအဖ) စစအပစ ဖြ႔တညေပၚလာတယ။ အစပငး ေတာ ဒစစအပစဟာ ဗလေနဝငး စစအပစရ႕ ရငခြငပက ႏ႔သကခစစအပစပ။ ဒါေပမယ ၂၀၀၄ ခႏစ ေအာကတဘာေနာကပငး (ဗလခငညြန႔ ေထာကလမးေရးဂဏးက ႏမလကႏငတေနာကမာ)မာေတာ ဗလ သနးေရႊစစအပစအျဖစ ပပျပငျပငေပၚေပါကလာေတာတယ။

၁၉၈၈ ဒမကေရစလထအေရးေတာပႀကးက ၁၉၇၄ အေျခခဥပေဒ၊ (မဆလ)ပါတန႔ ဗလေနဝငး

စစအပစက ဇာတသမးေပးလကတအခါ ဗလေနဝငးန႔ အတပါသြားၾကတ (မဆလ) စစဗလေတြဟာ (မဆ လ) ပါတက (တစည) ဆတ အမညေျပာငးၿပး ပြထြကလာေစပါတယ။ ဘယလပ အမညေျပာငးေျပာငး သ တ႔က ျပညသေတြက သမငးရ႕အမႈကပထမာ စြန႔ပစခၾကပါတယ။ ၁၉၉၀ အေထြေထြ ေရြးေကာကပြ၊ ၂၀၁၀ အေထြေထြေရြးေကာကပြ၊ ၂၀၁၅ အေထြေထြေရြးေကာကပြေတြမာ (တစည) ပါတဟာ အရႈးႀကး ရႈးပါတယ။ ဒါဟာ ျပညသေတြက ဒဏခတတာပါ။ (မဆလ) တျဖစလ (တစည) ဟာ ဘယလမ နာလန မထႏငေတာ ပါဘး။ အခဆ ႀကဖြ႔ပါတရ႕ေနာကပါးကေန အဆြယအပြား သာသာဘဝန႔ လကပါေနတာပါ။ ျပညသေတြ ဟာ (မဆလ) န႔ ဗလေနဝငးစစအပစရ႕ အပစးမႈက ၂၆ ႏစနးပါး ခါးစညးခခၾကၿပးၿပ မဟတလား။ ၁၉၈၈ ဒ မကေရစအေရးေတာပႀကးန႔ ၁၉၇၄ အေျခခဥပေဒ၊ (မဆလ)ပါတန႔ ဗလေနဝငးစစအပစက အၿပးသတ ဖယရားပစခၾကၿပးၿပေလ။

ဒလ အေနအထားေအာကမာ ျပညသေတြက (မဆလ) တျဖစလ (တစည) က သမငးရ႕ အမႈကပ

ထ စြန႔ပယပစလကတာ ဘာမမဆနးပါဘး။ အခ အဒလ (တစည) ကၾကမၼာမးန႔ ႀကဖြ႔ပါတလညး ထပ တကတးေနပါၿပ။

ႀကဖြ႔ပါတဆတာကလညး ဗလေနဝငးက (မဆလ)ပါတက မနးမႈတအသကသြငးခသလ ဗလသနး

ေရႊက (၁၉၉၃ ေလာကဆက) သာေရးနာေရး အသငးကေန မနးမႈတအသကသြငးလကလ႕ အသငးအျဖစ ကေန ကးေျပာငးလာရတ (နဝတ-နအဖ) စစဗလေတြန႔ စဖြ႔ထားတ ႏငငေရးပါတပ။ စစအပစ ေဂါဖားသား ေတြရ႕ တလကကငပါတပျဖစတယ။ ၂၀၁၀ အေထြေထြေရြးေကာကပြမာ ႀကဖြ႔ပါတဟာ တေကာငတညး ၿပငတ ျမငးျဖစတယ။ ၿပးေတာ ဗလသနးေရႊေလာငးတ ျမငးျဖစတယ။ ဗလသနးေရႊစစအပစက အခနယၿပး စတႀကကေရးဆြ အတညျပထားတ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒန႔ (ပထမဆး ကငးပတ) ေရြးေကာကပြမာ ဗလ သနးေရႊ စတႀကကဖြ႔စညးေပးထားတ ႀကဖြ႔ပါတ အျပတအသတအႏငရတာ ဘာမားဆနးလ႔လ။ အသလ အႏငရဖ႕လညး အေကာကဉာဏန႕ အေသအခာ စစဥျပငဆငထားတအကြကပ။ ဗလသနးေရႊစစအပစက သ႕တပည ဗလသနးစန - ဗလေရႊမနးတ႔ ပါတက အာဏာလႊေျပာငးေပးတာကေရာ ဘာေတြမား ေရးႀကး ခြငကယလပေနစရာရလ႔လ။

ေတာလနေရးေကာငစဥက႒ႀကး ဗလေနဝငးက - (မဆလ)ပါတဥက႒ႀကး ဦးေနဝငးထက ၁၉၇၄

အေျခခဥပေဒန႔အည အာဏာလႊေျပာငးေပးခဖးတာမးပေလ။ ျမနမာေႏြဦးေတြ ျမနမာေလရးေတြဆၿပး ရး သလ ေပါသလ ေျပာေနတာမးပျဖစမာေပါ။၂၀၁၅ အေထြေထြေရြေကာကပြမာေတာ ႀကဖြ႔ပါတရ႕ အေျခအ ေနဟာ ၁၉၉၀ ျပညႏစအေထြေထြေရြးေကာကပြမာ (တစည) ပါတႀကခရတ အရႈးမးက ရငဆငတးသြား ရပါေတာတယ။

15

ဒါအျပင ႀကဖြ႔ပါတထ ဂဏးဂဏအပစတကပြဟာ သနးေခါငယအာဏာသမးပြအျဖစ ေပါကကြ ထြကသြားၿပး ဗလေရႊမနး-ဗလေမာငေမာငသမးဂဏး ပထြကလာပါတယ။ အခေတာ ဗလေရႊမနး-ဗလ ေမာငေမာငသမးဂဏးကလညး ျပညေထာငစေကာငးကးေဆာငပါတ (UBP) ဆတ နာမညန႔ ပြထြကလာ ပါၿပ။ ဒါအျပင ဗလစးေမာင-ဗလလြနးေမာင-ဗလေကာသတ႔အပစကလညး အမးသားႏငငေရး ဒမကရက တစပါတ (DNP) အမညန႔ တစငေထာငလာပါၿပ။ အဒလ ႀကဖ႔ြပါတထမာ အာဏာသမးတာေတြ၊ ဗလလ တာေတြ၊ ႏငငေရးပါတေတြ ေပၚေပါကလာတာဟာ ကာခပႀကးဗလသနးေရႊ လကရာပ၊ ဗလသနးေရႊ ခလပ ႏပတာပလ႔ ဒခပပါတနာယက ဦးဝငးထနကေတာ အခငအမာေျပာေနတာၾကားရပါတယ။ ဒအတငးသာဆ ရင စစအပစန႔ ဆကႏႊယေနတ စစတပန႔ မကငးရာမကငးေၾကာငး ပါတေတြဟာ ေလာေလာဆယမာ ၄ ပါ တရေနၿပလ႔ဆရမာပါ။ -တစည(NUP) -ႀကဖြ႔ပါတ(USDP) -ျပညေထာငစေကာငးကးေဆာငပါတ(UBP) -အမးသားႏငငေရးဒမကရကတစပါတ(DNP)

ဒပါတ ၄ ခက ၾကညျမငတအခါ ေအာကပါအခက ၆ ခကက မလြမေသြ သတျပမၾကမာ ျဖစပါတယ။ ၁။ စစအပစေတြက ဖနတးအသကသြငးခတ ပါတေတြျဖစတယ။ စစအပစေဟာငးေတြ ထပသးစစဗလ ေဟာငးေတြ ဦးေဆာငတပါတေတြျဖစတယ။ ေငြေၾကးအငအားရတယ။ ၂။ တကခငမာ တညမတမနကနတ ႏငငေရး အေတြးအခၚအယအဆ လမးစဥ မညမညရရ မရဘးလ႕ ေျပာမယဆရငေတာင စညးကမးရေသာ ဒမကေရစ၊ အမးသားေရးဝါဒ၊ မးခစဝါဒ၊ လမးႀကးဝါဒ စတ႔ အ ယအဆေတြ ခငမာနကရႈငးစြာ ရေနပါတယ။ ၃။ “ျပညေထာငစအေရး - တငးရငးသားအေရး” ဆတာက ကယကယေလာငေလာငေအာျပေလရတယ။ “ဖကဒရယ” က “ခြထြကေရး” လ႔ အစဥတစကသရပဖကခၾကသေတြမ႔ သတ႔က ဘယတငးရငးသားကမ မယဘး။ ယတတငးရငးသားဆတာ ကယကးစးပြားၾကညတတငးရငးသား၊ သတ႔န႔ ေရရညေပါငးစားလာတ တငးရငးသားပျဖစလမမယ။ ၄။ တခနက “ဆရယလစအတ” က အေရၿခခၾကေပမယ အခအခါမာေတာ “ဒမကေရစ” ခညး သးသန႔ ဘာန႔မ မေရာဘ၊ မေထြးဘ အေရမၿခဝဘး၊ “အမးသားႏငငေရး” ေရ႕ကထားၿပး ပနးလးကြယလး စေပါငး စပေပါငး ေရာၿခထားၾကရတယ မဟတလား။ “ျပညသ” တ႔ “လထ” တ႔ဆတ နာမညေတြကေတာ အဖား ဆြတၿပးေတာင သတ႔ မထညဝၾကပါဘး။ ၅။ “အမးသားႏငငေရး” (ႏငငေရးလ႔ေတာင ရရမေျပာရဘး၊ ႏငငအေရးဆၿပး ေျပာလားေျပာရ)ဆတာန႔ “အမး၊ ဘာသာ၊ သာသနာ” ဆတာကေတာ ဒေန႔ကာလအတြက ဖကရငဝတစအျဖစ သတ႔ခပရရပ အေရ ၿခလာတယ။ ဒါကလညး စစအပစရ႕ ႏငငေရးခၽြတၿခကမႈ တဆငတးပြငကလာတ ေဖာျပခကပျဖစတယ။ ဒအခကက သတ႔မာ အျခားႏငငေရးဝတရ ၿခစရာမရေတာဘးလ႔ အတအလငး ဝနခတာလညး ျဖစျပန တယ။ ဒနညးန႔ သတ႔ဟာ မစားရတအမ သန႔ပကၾကမယ။ ကြကမႏင ကမးန႔ရႈ႕တလပနညးက မကမက

16

ကနးကနး လပၾကလမမယ။ အခပ အစြနးေရာကလမးေရး၊ ဘာသာေရး ရနတကေပးမႈေတြ နညးမးစန႔ လပေနၾကၿပ မဟတလား။ ၆။ တၿပငနကတညးမာ သတ႔အားလးဟာ အတတ-ပစၥပၸန-အနာဂတ စစအပစ ဘအကးစးပြားဆတ ျဖတ မရတ ခကႀကးန႔ တစေယာကလက တစေယာကေျခ၊ တစေယာကလညပငး တနးလနးခညတြထားၾက တာလညးျဖစတယ။ ဒါေၾကာင “စစအပစ၊ ေၾကးစားစစတပန႔ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ” ဆတ သတ႔ အသက ဘးက အေသအလ ကာကြယၾကမယသေတြလညး ျဖစျပနတယ။

ေနာကတခက ထပၿပးၾကညစရာက စစတပထက အနားယလာတ၊ စစဗလဘဝန႔ ကြယဝလာတ

စစဗလထပသးေတြဟာ ဘယပါတထ ဝငၾကမလ-ဝငၾကသလ ဆတာကလညး သတျပ ၾကရမယအခက ျဖစတယ။ ကယပငပါတလညး ေထာငႏငတာပ။ လကရကာခပ ဗလမငးေအာငလႈင တပက အနားယတ အခါ ဘယပါတဝငမလဆတာ စပစခငသမားအဖ႕ေတာ စတဝငစားစရာေပါ။ တစညန႔ (UBP)ေတာ ဝင လမမယလ႔ မထငပါဘး။ (တစည) က ႏငငေရး နာလနမထေတာတ ပါတ၊ (UBP) ကေတာ “သဖနးသးပပ” လ႔ သတ႔ မနမနကနကန အမညေပးထားတ ဗလေရႊမနးရ႕ ပါတေလ။ ဒေတာ ဗလမငးေအာငလႈငအဖ႔ ႀက ဖြ႔န႔ (DNP) ပ ရပါတယ။ ဒါမ မဟတရငေတာ ကယပငသးျခားပါတေထာငဖ႔ပရတယ။စစအပစအဖ႔ ပါတတ႔ သမၼတတ႔ ေျခဥတထက စစတပက တလကကငေၾကးစားတပအျဖစ ကငထားႏငဖက ပအေရးႀကးပါတယ။ ၂၀၀၈ ေျခဥဆတာကလညး သတရညမနးခက ေပါကေျမာကဖ႔အတြက အကာအကြယယထားတ ၿခထည တခပါပ။ မလအပေတာရင အေရခြေျပာငးဦးမာပါ။

အခလ စစအပစက ဖနတးခတ ပါတ ၄ ပါတ ရေနတသေဘာဟာ စစအပစန႔ စစတပထက ဂဏး

ဂဏကြၿပမႈက တစတရာ ထငဟပေနတယလ႔ ယဆႏငသလား။ ဒါမမဟတ ျပညသေတြက ထငေယာငထင မားျဖစေစဖ႔ တမငလညစားခကလား။ ဒလမျဖစႏငေၾကာငး ျပညသေတြက လညစားမရေၾကာငး (တစည) ပါတရ႕ျဖစရပ၊ ဂဏးကြၿပးေနာက ေရြးေကာကပြမာ ဗလေရႊမနး မရႈးတ ျဖစရပေတြက ေခါငးခါျပေနပါတယ။ ျပညသေတြဟာ စစအပစန႔ ဆကႏႊယေနတ ပါတေတြက ယၾကညလကခမထညဖ႔အထ မေဝဝါးၾကေသးပါ ဘး။ သတ႔ဘဝေတြ အသကေတြန႔ ရငးခၾကရတ အသေတြက သတ႔က အႀကမႀကမ အသေပးေနတယ မ ဟတပါလား။

စစအပစဟာ “ေတာလနေရးေကာငစ၊ (မဆလ)၊ (နဝတ-နအဖ)၊ ျပညေထာငစႀကခငေရးႏင ဖြ႔ၿဖး

ေရး၊ ျပညေထာငစ ေကာငးကးေဆာင၊ အမးသားႏငငေရး” စသျဖင ဘယလနာမညပ ခယေနပါေစ။ ပဒငး သးက နာမညဘယေလာကေျပာငးေျပာငး စားမသက ရးသြပေစမာသာျဖစပါတယ။ ဒလပါပ စစအပစဟာ ဘယလနာမညပ ေျပာငးလခယပါေစ ျပညသေတြအေပၚ ေခတအဆကဆက သတ႔ကးလြနခတ ရာဇ ဝတ မႈေတြ၊ မကေကြးမကျပစေတြ၊ သမငးေသြးေကြးေတြက ဘယလမ ဖးကြယထားလ႔ ရႏငမာ မဟတပါ ဘး။

တကယေတာ စစအပစအဆကအႏြယေတြက ဒလနာမညေတြ အလလေျပာငးလေနတာကပ စစ အပစရ႕ အရငးခအကးစးပြားက အေသအလကာကြယဖ႔အတြက ျပညသေတြက လမညာလညစားဖ႔ အ ကြကဆငေနတာသာျဖစပါတယ။

17

ကတပါ ေတာလနေရး၊ ကတပါလမးခြန႕

t&if;&Sifpepf ca,mif;vrf;t&if;&Sifpepf ca,mif;vrf;t&if;&Sifpepf ca,mif;vrf;t&if;&Sifpepf ca,mif;vrf; နေအာငေဝ

ေဒၚစ ခကသမၼတႏငငက ေရာကေနစဥမာပ တကတကဆငဆင လထဆႏၵျပပြေတြန႕ ထပတက တးတယ။ ၿမ႕ေတာ ပရားဂမာ သနးဂဏနးရတ ခကျပညသေတြက ဝနႀကးခပ အနဒေရဘားဘစ(စ) ႏတ ထြကဖ ေတာငးဆ ဆႏၵျပေနၾကတာ ျဖစပါတယ။

ဘားဘစ(စ)က ခကႏငငမာ ဒတယအခမးသာဆး သနးၾကြယသေဌးႀကး ျဖစတယ။ အေမရကန သမၼတ ထရမလ လစားမးလ႕ဆၾကတယ။ အကငပက ျခစားမႈေတြ တကဖကမယဆၿပးေတာ လႀကက မားဖ႕သာ အဓကထားတ ANO 2011 ပါတက ထေထာငခတယ။ အခေတာ ဥေရာပသမဂၢကရတ ရနပေငြ ေတြက အလြသးစားလပမႈအတြက ခကလထက သ က ႏတထြကခငးေနၿပ။

ခကႏငငန႕ပတသကရင လသမားတာက ကတပါေတာလနေရးန႕ ကြနျမနစေခတအလြနမာ ပ ထမဆး သမၼတျဖစလာတ ဗား(စ)လပဟားဗလ Vaclav Havel ပ ျဖစပါတယ။ လသမား ေကာၾကား ေအာငလ႕ အေမရကနန႕ အေနာကအပစက နညးမးစသးၿပး ဂဏတငေပးခၾကတယ။ ေသြးေျမမက ၿငမး ခမးတနညးန႕ ကြနျမနစအစးရက ျဖတခႏငခသ၊ အၾကမးမဖက ေတာလနေရးသမား၊ ဒမကေရစန႕ လ႕ အခြငအေရး သရေကာငးႀကး စသျဖင ဘြ႕ထး၊ ဂဏထးေတြ အသြယသြယန အေနာကအပစ လစဘရယ နယခ႕သမားေတြ၊ အေနာကအပစမဒယာန႕ အေနာကတငးက ဓနရငေပါကစ ပညာတတေတြက ဟား ဗလက ပြတတက အေရာငတငေပးခၾကတယ။

18

ဒါေပမ ခကျပညသေတြန႕အတ အေနာကအပစ ေျပာသမက မကစမတ မယတတသေတြက သ မငးအမနက သၾကပါတယ။ ဗမာျပညမာလညး ေဒၚစက အစဥတစက အားေပးေထာကခသအျဖစ ဟား ဗလက ေလးစားအထငႀကးသေတြ-အေကာငးျမငသေတြ ရတယ။ နာဇကးေကာေရးသမားေတြက ေနာက ဆးထြကသကအထ တကပြဝငအနတခတ ဂးလယကဖးခစလ အာဇာနညကေတာ တခ႕သခငမ သလမ မယ။

ခကန႕ ဆလဗကျပညသေတြဟာ ဂာမနလကေအာကမာလညး အဖအႏပ၊ အထအေထာငး မးစ ခခရတယ။ လစဘရယနယခ႕သမားေတြ ျပသမလညး ႏခၾကရတယ။ ဟားဗလလ လမးေၾကာင ဒကၡ ေရာကရျပနတယ။ ခကန႕ဆလဗကျပညသေတြက နယခ႕အရငးရငအပစ လပခငတငး လပခတာက ေတာ ပေဝသဏကတညးကပါပ။ ၁၉၃၈ ခႏစမာ ၿဗတန၊ ျပငသစန႕အတလက ဟစတလာန႕ သငျမတ ေရးအတြက ခကကဆလဗကကးယား အေနာကပငးေဒသတချဖစတ ‘စဒနတနးေဒသ’က ထးေပးလက တယ။ ခကကဆလဗကအစးရက ျပငသစန ေရာ ဆဗယက ယနယန ပါ စစေရးမဟာမတဖြ ထားေပမယ ျပငသစန႕ၿဗတနရ႕ဖအားေပးမႈေၾကာင ဟစတလာက အေလာေပးလကရတယ။ ျမးနစသေဘာတညခက (ျမးနစသစၥာေဖာကမႈလ႕လညး သၾကတယ) ေနာကဆကတြအျဖစ ၁၉၃၉ ခႏစမာ ခကကဆလဗကကး ယား တႏငငလး ဂာမနလကေအာက ေရာကသြားပါတယ။

ခကကဆလဗကကးယားက ဒတယကမာၻစစ မတငမ ဥေရာပမာ အႀကးမားဆး ျပညတြငးကြနျမ နစ လႈပရားမႈ ေပၚထြကရာျဖစတယ။

၁၉၄၆ ခႏစ ပါလမန ေရြးေကာကပြမာ ဆရယဒမကရကေတြက ၁၃ ရာႏႈနးန ကြနျမနစပါတက ၃၈ ရာႏႈနး မရတယ။ ဒါေၾကာင နယခ အေမရကနက ၁၉၄၅ ခႏစတနး က အေမရကနေဒၚလာ သနး ၅၀ ေခးဖ႕သေဘာတခတာက ဖကသမးပစလကတယ။ ၁၉၄၇ ခႏစမာ သးႏအထြကမေကာငးလ႕ အငတ ေဘးကေတာလညး အေမရကနက အစားအစာန႕ ေခးေငြမေပးေရးေပၚလစက ဆကထနးသမးထားတယ။ ဆဗယကန ေပါငးမလား၊ အေမရကနန ေပါငးမလား ဆတသေဘာန အကပကငတာ ျဖစတယ။ ၁၉၆၈ ခ ႏစမာ ကြနျမနစပါတေခါငးေဆာင အလကဇႏၵားဒးခကက ျပျပငေျပာငးလေရးေတြ လပဖ႕ ႀကးစားလာ တယ။ ‘ပရားဂေႏြဦး’ လ႕ေခၚတ ျပျပငေျပာငးလေရးန႕ ဗရကေရစစနစ ဆန႕ကငေရး လထေတာငးဆမႈ ေတြ ျဖစေနတကာလပါ။ ဆဗယကယနယေခါငးေဆာငတ ဝါေဆာစာခပအဖြ႕ ကးေကာမႈျဖစၿပး ျပျပင ေရးကာလ အဆးသတသြားတယ။

ပရားဂေႏြဦးက အရနမကနဘ ၁၉၈၉ ခႏစမာ ကတပါေတာလနေရးလ႕ လသမားတ လထလႈပ ရားမႈ ေပၚေပါကတအထ ကးဆကသြားတယ။ ကတပါေတာလနေရးရ အစဟာ ကြနျမနစ ဝါဒဆန ကငေရး မဟတပါဘး။ ဂာမနနာဇေတြက ခကကဆလဗကေကာငးသားေတြက သတျဖတခမႈအတြက ႏစပတလည ဆႏၵျပပြလပရာကေန အစျပတာ ျဖစတယ။ ေကာငးသားတေယာက အသတခရတယဆတ ေကာလာဟ လ လပၾကဇာတလမးကေန ကြနျမနစအစးရရ႕အားနညခကေတြက မေကမခမး ျဖစေနတ ျပညသေတြက လမးေပၚထြကလာေစခတယ။ တကယေတာ ခကကဆလဗက ျပညသေတြက ကြနျမနစဝါဒက မႀကက တာေၾကာင မဟတဘး။ ခကျပညသေတြဟာ ကြနျမနစအစးရက မေကမနပ ျဖစေသာလညး အရငးရင စနစက လလားေနတာ မဟတဘးဆတာက ကြနျမနစအစးရ ႏတထြကၿပးေနာက ပထမဆးျပလပတ ေရြး ေကာကပြမာတင ကြနျမနစပါတက ၁၃ ရာႏႈနးေကာ မရေသးတာ ကၾကညရင သႏငတယ။ ၁၉၈၉ ခႏစ ဒ ဇငဘာမာ ေကာကခတ ျပညသ႕သေဘာထား စစတမးအရ ခကန႕ ဆလဗက ျပညသ ၃ ရာႏႈနးသာ အရငး ရငစနစက လလားတယ။ ၄၁ ရာႏႈနးက ဆရယလစစနစက လလားတယ။ ၅၁ ရာႏႈနးက အဒႏစ ခၾကားကစနစက လလားတယလ ေဖာျပခၾကတယ။

ကတပါေတာလနေရး ေခါငးေဆာငအျဖစ အေနာကအပစရ အခစေတာ ဗား(စ)လပဟားဗလ ႏင ငေရးစငျမငေပၚ တကလာတယ။ ဟားဗလက ေျမရငပေဒသရာဇ မသားစက ဆငးသကလာသ ျဖစတယ။ သ႕မသားစက ခကကဆလဗကကးယားရ အခမးသာဆး ေျမရငႀကးေတြထမာ ပါတယ။ နာမညေကာ ဘာ ရနေဒါ ရပရငစတဒယေတြ ပငတယ။ ဟားဗလရ အေဖက အမျခေျမ သေဌးႀကး ‘တကကြနး’ တဦး

19

ျဖစၿပးေတာ ၿမ႕ေတာပရားဂက အမေတြ၊ ျခေတြ အေတာမားမားက ပငဆငခတယ။ ကမာၻစစႀကး ႏစခ ၾကားကာလမာ သ႕အဖး၊ အေဖန႕ ဦးေလးေတြက ပရားဂၿမ႕ေတာမာ အေဆာကအဦးေတြ အေတာမားမား က ေဆာကလပခတယ။ ပထမကမာၻစစၿပးစမာ တညေဆာကၿပးစးတ လဆာနာ နနးေတာန ဘာရေဒါ ရပ ရငစတဒယလ အေဆာကအအေတြက ကာလပကမာ သြပခြာၾကသေတြပပ အျမတထတ ေဆာကလပခ ၾကတာ ျဖစတယ။ ဒါန႕တင မၿပးေသးဘး၊ ဟားဗလရ ဦးေလး မလ႕စဟားဗလပငတ ဘာရနေဒါ စတဒယ က ဂာမနသမးပကထားတ ခကကဆလဗကကးယားရ႕ ဘဟးမးယားန႕ ေမာေရးဗးယားအေစာငေရာကခ နယေျမ အစးရအတြက ဝါဒျဖန ခေရး ဇာတလမးေတြလညး ထတလပေပးခတယ။

သ႕ဦးေလး မလ႕စက အမးသားဖကဆစအဖြ႕ခပ အဖြ႕ဝငျဖစခသလ ဂာမနေထာကလမးေရး ေတြန႕ေပါငးၿပး နာဇအလေတာရလညး လပခတယ။ ကြနျမနစအစးရ တကလာေတာ ျမးနစမာ သြားအ ေျခခပါတယ။ (လ အခြငအေရးန ဒမကေရစ သရေကာငးႀကး ဗား(စ)လဗ ဟားဗလက နာဇအလေတာရ သ႕ဦးေလးရ႕ ရာျပညေမြးေန႕ပြက ၁၉၉၉ ခႏစမာ ကငးပခပါေသးတယ။) ၁၉၄၈ ခႏစမာ ကြနျမနစေတြ အာဏာရေတာ ကြနျမနစအစးရက လဆာနာနနးေတာအပါအဝငဟားဗလမသားစရ႕ပငဆငမႈေတြက ျပည သပငလပပစခတယ။ သ အေဖန႕ဦးေလးေတြလညး ရးတငေထာငခတာ၊ အေရးယ အျပစေပးတာ ေတြ ခရ တယ။

ဒါေပမ ကတပါေတာလနေရးန႕အတ ဗား(စ)လပဟားဗလ သမၼတ ျဖစလာတအခါ သတ႕မသားစ ပငဆငတာေတြအပါအဝင ႏငငပငလပထားတာေတြ အေျမာကအျမားက ပဂၢလကပငအျဖစ ျပနေျပာငးခ ပါတယ။

၁၉၈၉ ခႏစ ႏငငေရး အေျပာငးအလေတြက အလပသမားေတြန႕ပငစငစားေတြက ဆငးရဒကၡ ႀကးေစခတယ။ ဗား(စ)လပ ဟားဗလန သ ည အဗနဟားဗလတ ကေတာ မသားစပငေတြက ပဂၢလကပင ျပနလပၿပးတေနာက မလနာသနးၾကြယသေဌးေတြ ျဖစသြားၾကတယ။ အာဏာအလႊအေျပာငးကာလမာ တ ခနက ကြနျမနစပါတေခါငးေဆာင ျပျပငေရးသမား ဒးခကက ျပညသအမားက ယာယအစးရသမၼတ ျဖစ ေစခငတယ။ ဒါေပမ ဟားဗလက ဒပခကက ေနာကလာမယ ေရြးေကာကပြေတြမာ ေထာကခေပးမယ လ လညျဖားၿပး ပထတလကတယ။ အဒကတက ဖကၿပး သပ သမၼတဆကလပခတယ။ ျပညသပင လပထား တာေတြက ပဂၢလကပင ျပနလပၾကေတာ အရငက ခးဝကထားတာေတြန႕ပတသကလ႕ အပစးသ လတနး စားေတြ အေဝမတညရာကေန ခကန႕ ဆလဗက ကြၿပဖ ျဖစရျပနတယ။ အေနာကအပစကေတာ ဘယႏင ငျဖစျဖစ အစတအစတအျမႊာျမႊာၿပကြေလ ႀကကေလပ။ အသလ ကြၿပေအာငလညး ၾကၾက ဖနၾကတယ။

ကတပါ ေတာလနေရးေခါငးေဆာငရ႕ေခတဆေတာ ခကန ဆလဗက ခြထြကမႈက ကတပါလမးခြ ျဖစသြားပါတယ။ အငမတန လြယကေခာေမြ႕ခတယ။ အာဏာရတာန႕ ဟားဗလက ေဂာဆးေရာစရ ‘ပြင လငးလ႕အဖြ႕အစညး’ န႕ အေနာကအပစက ေဖာျမလာထတေပးထားတာေတြန႕အည အရငးရင ႏငငသစ က ထေထာငတယ။ ဖႏပတ အစးရေတြက လကနကမေရာငးဘးဆၿပး လကေတြ မာ ခလ စစအာဏာရင ပႏေခး အပါအဝင ႏငငတကာက အာဏာရငေတြက လကနကေတြ ေရာငးခခ တယ။

ေျမရငမသားစက ဆငးသကလာသ ပသစြာပ လကယာစြနး ႏငငေရးလမးက ေလာကခတယ။ ေနတးအဖြ႕ထက ျမနျမနတးဝငၿပး ယဂဆလားဗးယား၊ အာဖဂနနစၥတနန႕ အရတက စစပြေတြက အား တကသေရာ ေထာကခခတယ။ အရတျပညသေတြ သနးခၿပး ေသေၾကခရတ ေဂာဘရရ ပငလယေကြ႕ စစပြမာ ပးေပါငးပါဝငခတယ။

ေနတးအဖြ ဝငလပဖ ကစၥမာ ျပညသ ဆႏၵခယပြလပဖ ျငငးဆနခသလ ေနတးရ ႏငငတကာမာ စစေရးအရ ကးေကာစြကဖကမႈေတြကလညး တရားဝငေစခတယ။ ယဂဆလားဗးယားက ေနတးက ဗး ႀကတာက ေကာငးခးေပးခတယ။ ‘လသားခငး စာနာေထာကထားတ ဗးႀကမႈ’ ဆတစကားက သးခတ လ႕အခြငအေရးသမားႀကးပါပ။ အဒစကားက သမေျပာပါဘးလ႕ ေျဗာငလမေပမယ သကေသ အေထာက အထားေတြက ျငငးမရေအာင သမငးတြငကနခတယ။ ၂၀၀၃ ခႏစ အရတ ကးေကာစစမာလညး အစးရ န႕ ျပညသအမားစရ႕ ကန႕ကြကမႈက လစလရႈၿပး ဝငပါချပနတယ။ ကြနျမနစစနစက ေထာကခေျပာဆ

20

မႈအတြက ေထာငဒဏရစႏစအထ အျပစေပးႏငတ ဥပေဒက သကယတင လကမတေရးထး ျပ႒ာနးခ တယ။ အစးရဌာနေတြမာ ကြနျမနစေတြန ကြနျမနစေဟာငးေတြက အလပလပခြငမျပတ ဥပေဒကလညး ျပ႒ာနးခသပါ။

ကတပါေတာလနေရးက ခကျပညသေတြက ကတပါလမးေပၚ တငမေပးႏငခဘး။ အရငးရငစနစ ခေရာငးလမးကသာ တငေပးခတယ။ ၂၀၁၀ မာ လကယာယမး သးပါတညြန ေပါငးအစးရတကလာၿပး ၿခး ျခေခၽြတာေရးေတြ လပခလ႕ လႀကကနညးလာတယ။ မဆးႏငတ အကငပက ျခစားမႈေတြ တသတတနး ႀကး ျဖစတယ။ လထက အစးရရ႕ျပျပငေျပာငးလေရး အစအစဥေတြက အႀကမႀကမ ဆႏၵျပကန႕ ကြကၾက တယ။

၂၀၁၁ ခႏစ လထသေဘာထား ေကာကယမႈအရ ခကျပညသ ၂၆ ရာႏႈနးကသာ ဒမကေရစ စနစက ေကနပအားရတယ။ ၂၀၁၂ ခႏစ စစတမးေကာကယမႈအရ အမားစက ကြနျမနစအစးရက လ လားတယ။ ၂၀၁၃ ခႏစ စတနးေအဂငစ စစတမးအရ ခကျပညသ ၃၃ ရာႏႈနးက စနစေဟာငးက ပလ လားတယလ႕ ဆႏၵထတေဖာခၾကတယ။ ၂၀၁၄ ခႏစ ႏစဆနးပငးမာ အလပလကမဦးေရ ေျခာကသနး ေကာလာတယ။ လပခလစာေတြလညး ေတာကေလာက ေလာကလာတယ။ လပခေတြ ေလာလာသလ အကငစာရတေတြလညး နမကလာတယ။ ဌာနဆငရာ အကငပကျခစားမႈေတြ၊ အရကတကြ အရႈပေတာ ပေတြက ေန႕စဥ၊ အပတစဥ ပြငကလာေနတယ။ ေဆးကသဖ႕ ေငြေၾကးမတတႏငသေတြက ေသရြာက တြနးပ တာေတြ ျဖစလာတယ

အရငးရငစနစ ခေရာငးလမးက ခကျပညသေတြ မေလာကခငၾကေတာတာ တေန႕တျခား ေသ ခာလာေနၿပ။ နယခ အေနာကအပစအတြကေတာ ဟားဗလလလမး ေနာကတေယာက ရာလညး လထက လကခမာ မဟတေတာဘး။ အစကတညးကလညး ခကကဆလဗက ျပညသေတြက ကြနျမနစ မဝါဒက တကခတာမဟတတအတြက ဖးခစပါတ ေအာငလထဦးမာေတာ ေသခာေနပါတယ။

၂၀၁၂ ခႏစမာတင ခကကြနျမနစေတြ တေကာျပနလာၿပလားဆၿပး အေနာကအပစ မကခး လႈပ ခၾကတယ။ ဘဟးမးယားန ေမာေရးဗးယား ကြနျမနစပါတန႕ ဆရယဒမကရကေတြ ညြန႕ေပါငးဖြ႕ၿပး အာ ဏာရယႏငတ အေျခအေနက ၾကခတယ။

ကတပါေတာလနေရး ဘာလ၊ ဟားဗလ ဘယသလ သသေတြအဖ႕ေတာ ခကျပညသ႕သမၼတ ႏင ငမာ တတစဥ ေခတသစက တဖန ျပနဖြငလစၾကဦးမယဆတာက မနးဆျမငေယာငလ ရပါတယ။

(၇၊ ၆၊ ၂၀၁၉။) ရညညႊနး။ Return of the Czech Communists https://foreignpolicy.com/…/12/return-of-the-czech-communi…/ Vaclav Havel and the Struggle for Socialism in Czechoslovakia https://louisproyect.org/…/vaclak-havel-and-the-struggle-f…/ Attempts to escape the logic of capitalism https://www.lrb.co.uk/…/attempts-to-escape-the-logic-of-cap…Vaclav Havel: Fought to restore ill-gotten wealth http://marxistupdate.blogspot.com/2011/12/vaclav-havel.html

21

အေမက သားက ေပးတ ေပးစာတေစာငန႕

tar&J hb0ed*kH; ukd uk d uk d uk d avhvmMunfhjcif;avhvmMunfhjcif;avhvmMunfhjcif;avhvmMunfhjcif; ဖးန

ေခာအမန…( ၁၉၀၅-၁၉၃၆)……..… (ဆရာလထစနဝငးက ဝငးေဇာနမညန႔ ဘာသာျပနတ (အလမလစတမး) စာအပရ႕ေကးဇး

ေၾကာင…… ဗမာျပညက တးတကတလငယေတြဟာ ေခာအမနအေၾကာငးက သရ ေလလာခြင ရခတယ) ေခာ အ မန …..

သဟာ….ဘဝတခလးက ေတာလနေရးထမာ အပႏထားခသ…. စြန႔လႊတမႈေပါငးမားစြာန႕ဘဝက ထဆစခသ…. ရကစကမႈေတြ ျပငးထနသညးသနလတ ရနသရ႕ ငရခနးထမာ ေတာလနေရးက သစၥာေစာငသ

ခသ…… ရနသ႔ေသနတေျပာငးဝေရ႕မာ ေသမငးက လကတကမး.….ဘဝရ႕ေနာကဆး အခနမာပင တကပြ

ဝငေၾကြးေၾကာသေတြက ဟစေၾကြးလက တညတညျငမျငမျဖင အသကစြန႔ခသ…….စသညျဖင စသည ျဖင

22

တရတျပညရ႕ ဂပနခခေရးစစပြထမာ ရရင႔ျပတသားတ သတေကာငးတ ဂဏေရာငေျပာငစြာ အ သကစြန႔သြားခတ အမးသမးသရေကာငးအျဖစ မတတငတခ စကထႏငခသျဖစတယ။ ေတာလနေသာ အ မးသမးတ႔အတြက စနမနာ၊ အတယေလလာစရာ၊ ရပပလႊာအျဖစ ရငထမာ ထာဝရရေနခ႔တယ။“ေခာ အ မန”ဆတ ကြနျမနစအမးသမးတေယာကရ႕ ရပပလႊာထက..မခငဘဝက ေလလာၾကညရ ေအာင……..

ဂပနစစေထာကလမးေရးေတြရ႕ အမလကေခြးေတြလ မကျခညမျပတ ေနာကေယာငခလကေန တအေျခအေနမာ ကယဝနအရင႕အမာၾကးန႔ ေျပးရငးလႊားရငး ေရာငတမးရငး တဖကက ေတာလနေရး တာဝနက ထမးေဆာငရငးန႔ သားတေယာကက အခကအခမးစၾကားမာေမြးခရတယ။ ေမြးျပး လသား အရြယမာပ ေတာလနေရးတာဝနရ႕လအပခကအရ၊ လျခေရးအရ ကေလးက ဟန႔ချမ႕က ခနယြ႔ယြင ဆ သထမာ အပထားခရတယ။ ရငေသြးကခစေပမယ ရငနာနာန႔ ခြခရတယ..။ တကယေတာ ဒါဟာ…မမရင ေသြးန႔ ေနာကဆးခြခြာခရျပဆတာကေတာ ေခာအမနအဖ႔ ထအခနက ထငမတမထားခ႔။ ေျမေအာက ေတာလနေရးကတဆင ေတာလနေရးရ႕လအပခကအရ စးေဟာ ေျပာကကားေဒသကသြားျပး လကနက ကငတကပြထမာ ပါဝငခရျပနတယ။ သေရာကရသြားခနမာ ဂပနကးေကာေရးတပေတြရ႕ အရးအမး ထး စစေတြေၾကာင တကပြေတြက ျပငးထနလြနးတယ။

တကပြမာ ဒဏရာန႔ အဖမးခခ႔ရျပး ပငးကနးျပညနယရ႕ ကငေပတငစခနးမာ ကငေပတင ေခါငး ေဆာင “လငခြနးစနး”ကယတင သ႔က စစေဆးခတယ။ ရနသ႕လကတြငး ကေရာကခရတ ေခာအမန ရ႕ ….ရရင႕ျပတသားတ ႏလးရညတကပြကေတာ ၾကားရသတငး ရငသပရႈေမာ အၾသမၾကတယ။ ရရေတာက ေနတ အမးသမးတေယာကရ႕သတက လကဖားခါမၾကတယ။ ဒဏရာေတြဗလပြ..ေသြးအလမးလမးန႔ ရကရကစကစက ညဥးပနးခေနရတ ေခာအမနအတြက စတႏလးနာကင..ရငတလပလပ ခစားမၾကတယ။ ရကစကမႈကေတာ မးကနယမးကန…။ ဒါေပမ ရနသက….သ႕ဆက ဘာတခမမရႏငတ ေနာကဆးမာ ေတာ …အၾကမးဖက စစေၾကာေရးက လကေလာျပး သ႔ကအဆးစရငဖ႕ၾကစညေတာတယ။

၁၉၃၆-ခႏစ ၾသဂတလ (၁) ရကေန႔မာ ရနသက ေခာအမနက အရငတနးကသလႈပရားခတ စးေဟာခရငက မးရထားန႔ ပ႔ပါတယ။ ရထားေပၚမာ…ရနသဆက ေဖါငတနန႔စာရြက ေတာငးယျပး သား ျဖစသထ ေပးဖ႔ ေနာကဆးမာတမးစာကေရးတယ။

သားေလး“ နယဥ ” အေမဟာ….သားေလးက သြနသငဆးမတ တာဝနမေကပြနႏငခဘးကြယ။ တကယက ဝမးနညး

.. စတထခကစရာေကာငးတ အခကပါပ ။ အေမဟာဂပနခခဆန႔ကငေရးစစပြမာ မေလာေသာဇြလ႔လန႔ ပါဝငဆငႏၸခတာပါ။ ဒေန႔ေတာ

..ေနာကဆးအခန အသကစြန႔ရေတာမယ အၾကကာလကေရာကေနျပေပါ။ အေမန႔သားဟာ ေရ႕မာ ဘယ ေတာမ ေတြ႕ရေတာမာ မဟတဘးကြယ။ သားေလး နယဥေရ ..သားေလး အလငအျမန လလားေျမာက လာျပး ေျမလႊာေအာကကအေမက လာေရာကႏစသမေပးဖ႔ အေမက ေမာလငေနတယေလ..။ အေမရ႕ အခစဆး သားေလးေရ… အေမကေတာ….အေထာငအေသာငးေသာ စကားလးေတြန႔ သားဆကလာျပး ဆးမသြနသငႏငမာ မဟတေတာဘးကြယ။ လကေတြ႕ဘဝ ျဖစရပေတြကသာ သားက သငၾကားေပးပါ လမမယ။

သားေလး လလားေျမာကၾကးျပငးလာတအခါ သားရ႕မခငဟာ တငးျပညအတြက အသကစြန႔

သြားတယဆတာ လးဝ မေမ႔ပါန႔ကြယ..။ မငးရ႕မခင ..ေခာအမန

23

၁၉၃၆- ခႏစ ၾသဂတလ(၂)ရက

ေခာအမန ရ႕စာက ႏလးသားန႔ဖတၾကညရင…ကြနျမနစအမးသမး မခငတေယာကရ႕ မမရင ေသြးအေပၚမာ ထားရတ အနာဂတေမာလငခကက နကနကရႈငးရႈငး နားလညႏငမာျဖစပါတယ။

၁၉၃၆- ခႏစ ၾသဂတလ(၂)ရက ရနသက ေခာအမနက ျမငးလညးေပၚ ဆြတငခညေႏာငျပး လမး

တကာ လညျပတယ။ စးေဟာခရငျမ႕ရ႕ ေျမာကဘက ျမ႕တခါးဝက ေရာကခနမာ…. “မငး ဘာေျပာစရာ ရ ေသးသလ” လ႕ရနသကေမးေတာ ေခာအမနက ရရငျပတသားစြာ….ျဖင အားမာနျပညလမးစြာ ဟစေအာ ေၾကြးေၾကာလကတယ….။

“ဂပနခခဆန႔ကငေရးစစပြအတြက ေသရတာ ျမငျမတ ဂဏေျပာငတယေဟ..” “ ဂပနနယခ႕ဝါဒ ကဆးပါေစ ” “ တရတျပညကြနျမနစပါတ အဓြန႔ရညပါေစ ” ေၾကြးေၾကာသေတြ ပတငဟနးညေနဆမာပင ရနသ႕ေသနတသမား ထြကေပၚလာေတာတယ..။ ပစၥညးမလတနးစား ေရ႕တနးေရာကစစသညေတာ၊ ဂပနခခဆန႔ကငေရး အမးသမးသရေကာငး

ေခာအမန သရေကာငးပသစြာ အသကစြန႔သြားချပ……။ ဘဝနဂးက ဂဏေျပာငလြနးတယ။ အေမရ႕ ဘဝ က နဂးခပခ႔ေပမယ…အေမက သားကေပးတစာထက အေမရ႕ေမာလငခကေတြကေတာ အနာဂတက ပင တ လငယေတြအားလးရ႕ရငထမာ ထဝစဥရငသနေနပါလမမယ….။

ဗမာျပညမာလညး ကလနစနစ ဖကဆစစနစ အာဏာရငစနစ ဆန႔ကငတကခကတ႔ လတနးစား

တကပြမားအတြငး ေထာကခ ပါဝင ဥးေဆာငခတ အမးသမးေတြ ရခပါတယ၊ ရေနပါတယ။ ဗမာျပညက ေတာလနေရးက ခစျမတႏးတ အမးသမးေတြအေနန႔ ေခာအမန ..၊ ကနးကယ ( ကမးပါန ).န႔ လဟလန စတ တရတျပညေတာလနစစသမငးထက အမးသမးသရေကာငးေတြရ႕ဘဝျဖစစဥန႔ သတ႔ရအေတြး အ ေခၚက ေလလာသငပါတယ။ တခနတညးမာ ဗမာျပညေတာလနေရးသမငးထက သမငးမတေကာကတင ခချပးျဖစတ အမးသမးသရေကာငးေတြက ရာေဖြေဖာထတျပး ဂဏျပအမတတရ အခမးအနားေတြ ကငး ပတာ သတ႕စတဓာတန႔အေတြးအေခၚက စေပါငးေလလာတာေတြလပရငး..မမတ႔ရ႕အေတြးအေခၚန႕ေတာ လနေရးေရခနက ျမငတငႏငေအာင ၾကးစားၾကဖ႔ ဆႏၵျပပါတယ။

ဖးန (၁၂-၅-၂၀၁၉ )

24

aemifawmf &JabmfjuD;rsm; aus;Zl;

ရေဘာဖးသေခာငး

ကၽြနေတာတကသလကေရာကေတာ အသကက၁၆ႏစျပညဖ႔ လအနညးငယလပါေသးတယ။ ဒါ အျပင လ႔ဘဝ အေတြ႕အႀက၊ ဖတ႐ႈေလလာမႈစတာမာလညး ျဖတသနးမႈဟာ အငမတနမစငးလြနးလ႔ အ ေတြ႕အႀကမကြယ၊ လရညမလညသလ႔ ေျပာႏငပါတယ။ ဒါေပမ စေရာကကတညးက ေကာငးသား လႈပ ႐ားမႈေတြမာ တကတကကြကြပါဝငမယ ဆတပငးျဖတခကဟာ ႐ၿပးလျဖစေနပါတယ။ ဒါအျပင အဒတနး က မတကသ (မႏေလးတကသလေကာငးသားမား သမဂၢ)တ႔၊ ေကာငးသား ညညြတေရးတပဥးတ႔မာ ဥး ေဆာငေန၊ တကတကကြကြပါဝငေန၊ လႈပ႐ားေနသေတြဟာ အေၾကာငးအမးမးေၾကာင ကၽြနေတာန႔ လခငးရငးႏးၿပးျဖစေနပါတယ။ ေနာကၿပး သတ႔အထမာ ကၽြနေတာက အသက အ႐ြယအားျဖင အငယဆး ျဖစေနတာကတေၾကာငး၊ဘယသဘယဝါသားလ႔ သေနတာကလညးတေၾကာငးတ႔ေၾကာင အားလးက ကၽြန ေတာက ရငးရငးႏးႏး ၾကငၾကငနာနာ ဆကဆၾကပါတယ။ ဒေဆာငးပါးက ေရးတရည ႐ြယခကတခက အ ဒတနးက ဒေလာက(ေကာငးသားလႈပ႐ားမႈေလာက)မာ အႀကး၊ အငယ၊ စနယာ၊ ဂနယာ ဆကဆမႈ အ ေၾကာငး ျဖစပါတယ။

တကသလကေရာကသြားေတာ သတ႔အားလးဟာ ကၽြနေတာအတြက အစကႀကး၊ အစမႀကးေတြ ျဖစေနပါတယ။ မႏေလးေထာငထက ကၽြနေတာန႔အတေရာကၿပး ေထာငထမာကဆး သြားတ ကေဌးလ ဟာ ကၽြနေတာန႔ တကသလက တႏစတညး ေရာကတာပါ။ ဒါေပမ သက အသကပႀကးၿပး လႈပ႐ားမႈ ေတြထမာ ပါခတ ျဖတသနးမႈလညး ကၽြနေတာထကရငလ႔ ကၽြနေတာက စနယာရေဘာႀကးတေယာကလပ သေဘာထားပါတယ။ အဒေခတက ကၽြနေတာႀကဖး၊ ျဖတသနးဖးတ ေကာငးသားလႈပ႐ားမႈေလာကမာ ေနာကမေမြးၿပး မဥးမညတလ မ႐ဘးလ႔ ထငပါတယ။ ကယအရငလပေနၾကတ၊ ေ႐႕ကေလာကေနတ လ

25

ေတြက ေနာကကလေတြက ေလးစားအသအမတျပၾကပါတယ။ ကၽြနေတာကလညး ကယအရင လပေန သေတြန႔ဆကဆရင လေအာကက႕လ႔ လမပပါဘးဆတ မဘေတြရ႕ သငၾကားခကအတငး ဆကဆပါ တယ။ သတ႔က ကၽြနေတာန႔စကားေျပာရင “မငး-ငါ” လ႔ေျပာၿပး ကၽြနေတာကေတာ “ခငဗား-ကၽြနေတာ” သးႏႈနးပါတယ။ ကၽြနေတာကညႊနးၿပးေျပာရင တခ႕က“ေကာငေလး”လ႔လညး ညႊနးေလ႐ၾကပါတယ။ ဒါ ေလးေတြဟာ ေမမရတ သတ႔န႔ဆကဆေရးထက ထးထးျခားျခား ေခါငးထမာကနေနတ ၾကညႏးစရာ အ မတလကၡဏာေတြလ႔ ကၽြနေတာဂဏယရတအရာေတြ ျဖစပါတယ။

ကၽြနေတာဘဝအတြက အလြနအဖးတနတ ႏငငေရး၊ လမႈေရး၊ ပညာေရးဗဟသတေတြက ဒလ နညးန႔ သတ႔ဆကရခတာပါ။ စာဖတစရာ၊ စာေရးသ စတာေတြလညး သတ႔ညႊနးသမက လကဖတ၊ လက ခစားခတာ မတမေနပါတယ။ ဗနးေမာတငေအာငေရးတာေတြဖတ၊ ေဂၚကေရးတာေတြဖတ စတာေတြက သတ႔ဆကသရတာပါ။ ဒဂနတာရာေရးဖြ႔တာ ဘယလႏတယ၊ ေဒါငးႏြယေဆြေရးတာ ဘယလ႐တယ- စ တာမးေတြကလညး နတက'ရာၾကညေမာ နားေထာငရငး နားလညခပါတယ။ ကနကနေျပာရရင စစတရင ကစားရာမာသာမက သာမနလမႈဆကဆေရးဘဝထက ကၽြနေတာရ႕မားကြကေတြ၊ အားနညးခကေတြက ေထာကျပၾက၊ သြနသငေပးၾကတ အေျခအေနက ေရာကခပါတယ။

မတမတရရ၊ ကၽြနေတာတကသလေရာကတပထမႏစက ကစၥေလးတခ ေျပာျပခငပါတယ။ ဒေန႔ အထ ဗမာျပညတကသလေတြရ႕သမငးမာ ေကာငးသားသမဂၢေ႐ြးေကာကပြေတြက ၁၉၆၁ခႏစမာ ေနာက ဆးကငးပခတာပါ။ ဒါေၾကာင ကၽြနေတာအဖ႔ မရလ႔ေျပာရပါလမမယ။

ဒလန႔ ေ႐ြးေကာကပြမလပမ တေန႔လယမာ ေကာငးသားညညြတေရးတပဥးက သမဂၢေ႐ြး ေကာကပြမာ ဝငအေ႐ြးခမယ ကယစားလယေတြက ရာဇတခနးမထမာ ေကာငးသားထန႔ မတဆကပြ လပ ပါတယ။ အမႈေဆာငအေ႐ြးခမယ ကယစားလယေတြက တေယာကၿပးတေယာက မန႔ခြနးေျပာၾကတာပါ။ တကသလေရာကခါစ အငမတနတကကြေနတ ကၽြနေတာဟာ ဒလပြမးကဘယအလြတခလမမလ။ (ေ႐႕ တနးက ထငလ႔မေကာငးလ႔) ခနးမႀကးရ႕အလယနားမာ ကၾကညလင (ကဗာဆရာ ၾကညေအာင)၊ က ေသာငးေ႐ႊ၊ ကျမသြင(ျမငးၿခ)၊ ကေကာေထြး (ျမငးၿခ)၊ ကေကာဝငး(ျမငးၿခ- ႐စေလးလး အေရးေတာပ တနးက မန႔ခြနးေျပာရငး လကကြယလြနသြားသ) စသေတြန႔အတ ထငနားေထာငပါတယ။

ဒလန႔ ကၽြနေတာန႔ရငးႏးတ အေ႐ြးခကယစားလယတေယာက မန႔ခြနးထေျပာေတာ ကၽြနေတာက လသ-လတတႀကးလပၿပး “ဒါထက၊ ဒလ အရငက----ပါတမာလပဖးတယဆ၊ မဟတဘးလား”လ႔ ေျပာ လကပါတယ။ ဒအခါမာ ကၽြနေတာေဘးမာ ကပလကထငေနတ ကေသာငးေ႐ႊက ကၽြနေတာဘကက ေခါငးင၊ ကပၿပး“ေဟ ေကာငေလး၊ ဒါမးက ဒလေနရာမာ ေျပာရတာမဟတဘးကြ”လ႔ သတေပးပါတယ။ အဒတနးက သေျပာတာက ကၽြနေတာ ခကခငးသေဘာမေပါကပါဘး။ ဒါေပမ အကႀကးေတြရ႕စကားဆၿပး လကနာခပါတယ။ ကာလတချဖတသနးၿပးမ ကယ'ႏ'တာဆတာကသေဘာေပါကတာပါ။

ကေသာငးေ႐ႊ(႐မးျပညနယ ေပါငးေလာငးေဒသမာ ကဆးသြားသ)၊ ကေကာခင (ပခး႐းမမာ က ဆးသြားသ)၊ ကထြနးၾကည(ျမစဝကၽြနးေပၚမာကဆးသြားသ)န႔ ကေအာငသ(ငယနာမညကေအာငေငြ-ျမငး ၿခ- မတကသ ေနာကဆးအတြငးေရးမး) စသေတြဟာ ကၽြနေတာအစက-က အေၾကာငးျပၿပး ကၽြနေတာ တကသလမေရာကခငကတညးက ကၽြနေတာတ႔အမက ဝငထြက၊ စားေသာကေနၾကသေတြမ႔ ကၽြနေတာ တ႔ ေမာငႏမေတြန႔ ရငးေနႏငၾကပါတယ။

၁၉၆၃ခႏစ၊ တငးျပညန႔အဝမးမာ ျပညတြငးၿငမးခမးေရးလႈပ႐ားမႈေတြ ဝခးကငးပေနၾကေတာ ကၽြနေတာတ႔က ၃၁လမး၊ သခဝတပႏပတကအေနာကဘကနားက သခငသနးေဖအမမာ ပစတာေတြ ေရးၾကပါတယ။ အဒအခါမာ တခါမ ပစတာမေရးဖးတ၊ လကဝစာလး နညးနညးေရးတတတကၽြနေတာက ကေသာငးေ႐ႊက"ေဟေကာင၊ ဒလအခြငေကာငးကလကမလြတေစန႔၊ လာေရးလည၊ ငါတ႔လညး ဒလေလ ကငခတာပ"ဆၿပး အတငးေရးခငးပါတယ။ သငလညး ေပးပါတယ။ ဒလန႔ ႏငငေရးသမား အ႒ာရသ တခ က တတလာခတာပါပ။ အေကာငးစားမဟတေတာင မ႐သးေလာကေတာ ျဖစလာတာေပါ။

26

အလားတပ ကၽြနေတာက ကဗာေတြစာေတြေရးခငေအာင၊ ေရးျဖစေအာင တကတြနးေထာကျပ တာဟာ ကၽြနေတာမဘကလြရင အစကႀကးကၾကညလင(ၾကညေအာင)အမားဆးပျဖစတယလ႔ ကၽြနေတာ ရရေျပာဝပါတယ။ သက ကၽြနေတာေရးတာေတြက ေထာကျပေဝဖနတာေတြလပရင ကၽြနေတာကလညး အလြနေလးေလးနကနကန႔ နားေထာငစဥးစားပါတယ။ မတမသေလာကဆရင ငယတနး ေရးမတ ကၽြန ေတာရ႕ အခစကဗာေလးေတြကေတာငမ သကအျပစမေျပာ၊ မ႐ႈတခဘ ခးကးတနခးကး၊ ေထာကျပ တန ေထာကျပခတာ မတမေနပါတယ။

ေကာငးသားသမဂၢရ႕သမငးအစဥအလာ၊ ဗမာျပညရ႕ႏငငေရးသမငး၊ လကေတြ႕ အေျခအေန စ တာေတြက ႐ငးျပေျပာျပတာကေတာ အားလးလလကပလ႔ ဆရပါမယ။ လကဖကရညဆငမာ၊ လကဖက သပဆငမာ၊ ဘတစကား မတတငမာ၊ လေနခနးေတြထမာ မတမတရရဆတာေတြ အမားမ အမားႀကး ျဖစ ပါတယ။ တကသလေကာငးသားဘဝမာ ကၽြနေတာအေပၚ စဥးစားေတြးေခၚနညးေတြမာ ၾသဇာအေညာငး ဆးလေတြဟာ သတ႔ပလ႔ေျပာႏငပါတယ။

ကၽြနေတာတကသလေရာကၿပး ဒတယႏစအစမာပ '၇'ရကဇလငအေရးအခငး ျဖစပြား၊ သမဂၢေတြ ဖကသမးခရတာမ႔ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ဆစညးရာ၊ လပငနးလပကငရာ မတကသကပတႀကးလညး ဖကသမး တာ ခလကရပါတယ။ ေကာငးသားလႈပ႐ားမႈေတြမာ တကတကကြကြပါဝင၊ ဥးေဆာငဥး႐ြကျပေနၾကသ ေတြဟာ နဂကတညးကမ အေဆာငက အထတခထားရတာအပါအဝင အေၾကာငးအမးမးေၾကာင အ ေဆာငမာေနႏငတလ မမားလပါဘး။ ဒါေၾကာင သမဂၢအေဆာကအဥႀကး မ႐ေတာတအခါမာ သတ႔တေတြ ေဗာဓကနးထမာေနၾက၊ ေဗာဓကနးကအမေတြမာ စာကးစကထား၊ ႐းလပၾကသလ ျဖစကနပါတယ။

အဒလေနရာေတြအထမာ ေဗာဓကနးအဝငနားက "သေျပ"ဆတအမကေလးဟာ အထင႐ားဆး၊ ေကာငးသားေတြေရာ၊ ေထာကလမးေရးပါ သတအထားဆးအမလ႔ ဆႏငပါတယ။ အဒမာေနတာက က ေအာငသ၊ ကျမသြင၊ ကေလးေမာင(ကကးကၽြနးမာကဆး)၊ ကေအာငၿငမး(ကကးကၽြနးျပန)၊ ကေကာဝငး၊ ကဘမငး စတ ျမငးၿခသား ေကာငးသား ေလး-ငါးေယာကပါ။ အားလးဟာ ေကာငးသားလႈပ႐ားမႈေတြမာ တကကြသေတြ ျဖစၾကပါတယ။ ဒါေပမ ကၽြနေတာလ အျပငကေန ဒအမက ကယအမကယရာအလား လာ ေနၾကသေတြကအမားႀကးပါပ။

ကၽြနေတာရ႕ဒေနာငေတာႀကးမားထမာ အရကႀကကသ၊ ေဆးလပႀကကသ၊ ကြမးႀကကသမား လညး ပါပါတယ။ ဒါေပမ ဘယသမ၊ တခါမ ကၽြနေတာက ကြမးစား၊ အရက-ေဆးလပေသာကဖ႔ မတက တြနးဖးပါဘး။ ကၽြနေတာ႐ေနလ႔ အရကမေသာကဘးဆတာေတာင ႐ဖးပါတယ။ သတ႔ပါးစပက အယတ အနတစကားေတြ တခါမမၾကားဖးသလ၊ အခငးခငးအေၾကာငး မေကာငးေျပာတာလညး မၾကားဖးပါဘး။ ဘယသေတြက (ေ႐႕ကသြားႏငသ ေကာငးသားေခါငးေဆာငမားအပါ) ဘယေလာက၊ ဘယလေတာ ေၾကာငး ေျပာတာဆတ မဒတာစကားေတြသာ မျပတၾကားရပါတယ။ ဒလန႔ ေကာငးသားလႈပ႐ားမႈထက တကကြသေတြရ႕ကငထးသာမက သာမနလတေယာကရ႕ ကငဝတေတြပါ သတ႔ဆက ေလလာရ႐ခတယ ဆရငမမားပါဘး။

ဘာပေျပာေျပာ တျခားလ႔အဖြ႔အစညးေတြမာ ေတြ႕ရခလတ ရေဘာရဘကဆကဆေရးဆတာက ဒေနာငေတာ ႀကးေတြဆက သငယ၊ နားလညခတယလ႔ ဝနခခငပါတယ။

ရေဘာဖးသေခာငး

27

tvkyform;vlwef;pm; &yfwnfcsuf

ကငစြမသာ ဝငးေအာင

အလပသမားလတနးစားဟာ ကနထတလပေရးစနစအတြငး လမႈအဆငအေနအထားအရ တးအ ထပထပရ႕ ေအာကဆးကဖားလပါပ။ တးအထပထပက ဖယရားနငမ မမလြတေျမာကမာပါ။ ဖႏပမႈဆတ အရာ တနညးနညးန႕ ရေနသ၍ အလပသမားလတနးစား လြတေျမာကေရး၊ လတနးစားပေပာကေရး မျဖစ ႏငပါ။ ဒါေၾကာင သဏၭာနအမးမး၊ အလႊာအမးမးရ ဖႏပမႈမနသမက ဆန႔ကငရမညသ၊ ဆန႔ကငနငသ ျဖစပါတယ။ အလပသမားလတနးစား ရပတညခကန႕သာ အလႊာေပါငးစက အဖႏပခ ျပညသလထက စညး႐းနငမာ ျဖစပါတယ။ သဏၭာနအမးမးန႕ရေနတ အမားႀကကဝါဒက ဆန႔ကငရမာ ျဖစပါတယ။ ဒါ ဟာ အလပသမားလတနးစားပါတတရပအတြက အလြနအေရးႀကးပါတယ။

ထငရားျမငသာတ ဖႏပမႈသဏၭာနေတြက အထးမေျပာလပါ။ ရနသစစအပစအတြငး အေပၚက ေအာကက၊ ဗလႀကးက ဗလကေလးက ဖႏပမႈကပါ ဆန႔ကငရပါမယ။ ဒမကေရစ ဂ႐စကစရာ မလဘးဆ တ တငးပတႀကးက စစအပစက ေနရာတကာ သးပါတယ။ ယဥပါးေအာင၊ ထးစျဖစလာေအာင လပပါ တယ။ ေနာကဆးပစမတက အလပသမားလတနးစားက ဉးတညထားတာပါ။

ဗလခငၫြန႔က အေရးယခတာ၊ နငငေရးသမားမားက ညဥးပနးႏပစကသတျဖတမႈဆတ သ႕ရ႕ တကယျပစမႈန႕ အေရးယခတာ မဟတပါ။ ျပညသလထအတြငး အျဖအမ သကြေအာင ရငးျပ၊ ေဆြးေႏြး ျငငးခခြငေပးၿပး အေရးယခတာလညး မဟတပါ။ ဒလ ဘးလးနားမထြငးလပတာက ဆန႔ကငရပါမယ။ စစအပစဟာ သတ႔လရင လသလသးဖ႔၊ လမးေရး၊ ဘာသာေရးအရ ေသြးထးလႈ႕ေဆာတ လကကငတတ

28

ေတြက ေျမေတာငေျမာကေပးပါတယ။ လကကငတတေတြရ႕ ေဖာကျပနတအာေဘာန႕ လပရပေတြက ဆန႔ကငၿပး ေနာကကြယက 'လကမညး' ကလညး ဖြငခရပါမယ။ မလရငမလသလ ခေကြၽးတာ၊ ပါဝင သေတြက ဖႏပဖမးဆးတာ လပပါတယ။ တကယအျပစက ရငးရငးလငးလငး ဒမကေရစနညးက ေဖာ ထတတာမလပဘ တငးပတႀကး ထတသးပါလမမယ။ ဒအခကကလညး ဆန႔ကငရပါမယ။

အမးသား တနးတေရး လြတလပစြာယၾကညကးကြယခြင၊ လြတလပစြာေျပာဆ၊ စညး႐း၊ စဖြ႕၊

ေဆြးေႏြးျငငးခ၊ သေတသနလပခြငစတ နယပယေတြမာ သဏၭာနအမးမး၊ အတငးအတာအမးမးန႕ ရေန တ ဖႏပမႈ၊ ဒမကေရစမဆနမႈတ႔က အလပသမားလတနးစားရပတညခက ကငစြၿပး ဆန႔ကငရမာလညး ျဖစပါတယ။

ဓနရငလတနးစားထက အလႊာအမးမးရ႕ ရပတညခကအရဆရင တခ႕ဖႏပမႈသဏၭာနေတြက ဆန႔ကငၿပး၊ တခ႕ကေတာ အေၾကာငးအမးမးန႕ ေရငထားတာ၊ ေထာကခတာေတြ ရပါတယ။ စစအပစ တညရမႈက မဆန႔ကငဘ၊ စစအပစရ႕လကရေပၚလစေတြက ဆန႔ကငတ စစအပစဝငေတြေတာင ရနင ပါတယ။ ဥပမာ ႏငငျခားေရးရာမာ တဖကဖကယမးတာ ခြတတလပတာကစၥေတြ ကငတြယရာမာ တငးမာ လြနးတာ၊ ရကစကတာ၊ ပညာသားမပါတာ၊ ပညာရငမဆနတာ စတာစတာေတြကပ သးသန႔ဆန႔ကငသ ေတြ ရနငပါတယ။ ဆန႔ကငရာမာ လကဝေလသေတြ မႊနမႊနသးတာေတြလညး ရနငပါတယ။ ဥပမာ ပညာ ရငမဆနသက ပညာရငဆနသက တငးပတႀကးန႕ ဖႏပတာ ရလာရငလညး ဒအခကက ဆန႔ကငရမာ ပါပ။

စစအပစဆန႔ကငေရး ဉးတညတလႈပရားမႈအတြငး (လမးမေပၚထြကလာသေတြအတြငး)မာ ကယ

လတနးစားရပတညခကန႕ကယ ရငမာပကထားၾကတာပါ။ သဘာဝကပါတယ။ တရားပါတယ။ လယယာ ပငဆငခြငရေရး၊ တပငတႏငစးပြားေရးထေထာငနငေရး၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး အခြငအေရး ရရေရး၊ လြတလပစြာလပကငခြင စတာ-စတာေတြက ရငဝယပကထားၾကတာပါ။

တပမေတာ ေထာကခေရးဆႏၵျပပြထ အေၾကာငးအမးမးန႕ပါဝငေနတ ေအာကေျခလႊာေတြရ႕ ရင ထမာ စးမးေနတခစားခကက ကနေဈးႏႈနးကဆငးေရး ျဖစေနနငပါတယ။ လႈပရားမႈမနသမမာ ပါဝငသန႕ ဥးေဆာငသ၊ ပါဝငသအေတြးအေခၚန႕ဥးေဆာငမႈအေတြးအေခၚ ခြျခားၾကညရမာ ျဖစပါတယ။

ဘရနသ၊ ဘလႈပရားမႈ၊ ဘလပေဆာငမႈ စတာေတြန႕ လတနးစားရပတညခက၊ အကးစးပြားတ႔ ရ႕အၾကား ဆကစပမႈ၊ မတညမႈက အေလးထားဖ႔ ျဖစပါတယ။

အလပသမားလတနးစား ရပတညခကက အေျခခတ အကးစးပြားဟာ တျခားဘယလတနးစားန႕

မ ဘတညတာ မရပါဘး။ ပငဆငတာဆလ႔ လပအားပ ရလ႔ပါပ။ ဓနရငေပါကစ လတနးစားန႕ေတာင တ ညတာ မရပါဘး။ လတနးစားကြျပားမႈ ဖကသမးေရးဟာ ဓနရငေပါကစလတနးစားရ႕ ရပတညခက မ ဟတပါ။ တညတာ ရတယ၊ အမားႀကးရတယဆရငလညး ရပတညခကက အေျခခတ အကးစးပြားအရ တတာ မဟတပါ။ ဖႏပမႈသဏၭာနအေတာမားမားက ကယအကးစးပြားန႕ကယ ရငဝယပက ဆန႔ကငေရး မာ တညတာ ျဖစပါတယ။ ဆလခငတာကေတာ အလပသမားလတနးစားရပတညခကက ကငစြႏငမသာ ဖႏပမႈမနသမ ဆန႔ကငတ လႈပရားမႈက စညး႐းဉးေဆာငနငမယ ဆတာပါ။

29

c&pfcswf pf tpkvkduftjyKHvkduf owfjzwfrI t&if;&Sifpepf&JU tMurf;zufrI

ျမစမးေအး လကယာစြနး ဖကဆစအၾကမးဖက သမားတဦးရ႕ နယးဇလနႏငင ခရစခတစၿမ႕Christchurch ဗလႏစခ က ၾကမးၾကတရကစကစြာ တကခကမႈအတြငး၊ ေယာကား မနးမ ကေလး မခြျခားဘ အသားလြတ ပစခတ မႈေၾကာင၊ လ ၅၀ ေသဆး အမားအျပား ဒဏရာရရကာ ေသြးေခာငးစးခတ ျဖစရပဟာ ကမၻာတဝနး စးပြား ေရးကပ နက႐ႈငးကာ လမႈေရး ႏငငေရး တငးမာမႈမား ျမငမားေနခနမာ ေပၚေပါကခတာျဖစတယ။

ယဥေကးတ လသားတငးက ဒတကခကမႈက ႐ႈတခၾကတယ။ ဒါေပမ ကၽြနေတာတ႔ဟာ ကယ ကယကယ ေမးခြနးထတဖ႔ လအပတယ။ ဘာေၾကာင ဒလ အၾကမးဖကမႈ ေပၚေပါကရသလ။ ဒလ ၾကမး ၾကတရကစကမႈမး နဂးခပဖ႔ ဘာလပႏငသလ။

ဒတကခကမႈကလပတ အၾကမးဖကသမားဟာ Branton Tarrant ဘရငတနတာရင ဆတ အ သက ၂၈ ႏစအ႐ြယ ဩစေတးလႏငငသား လျဖႀကးစးေရး ဖကဆစဝါဒတဦး ျဖစတယ။ တကခကမႈ မလပခင သဟာ စာမကႏာ ၇၃ မကႏာရတ ကေယာငကတမးေၾကညာခကတေစာငက တြစတာလမႈ ကြန ရကမာ တငခၿပး၊ လျဖေတြရ႕ အနာဂတအတြက တကပြဝငဖ႔န႔ “အေၾကာကတရား ေလထတရပ ဖနတး ၿပး” ေယဘယအားျဖင မြတစလငေတြက ဦးတညဆန႔ကငတ “အၾကမးဖကမႈက လႈ႔ေဆာ” ဖ႔ ဆတ သ႕ ရည႐ြယခကက ထတေဖာခတယ။

30

တကခကမႈတခလးဟာ လကယာစြနးေရာက လျဖႀကးစးေရး အေတြးအေခၚက ေၾကာျငာထးဖ႔ ပစ ခထားတာ ျဖစတယ။ ငယေသာလညးပ ႀကးထြားလာေနတ အနညးစ ဖကဆစအဆြယအပြားမားဟာ ပမ တကကြလာတယ။ အဒလေတြဟာ ခရစခတစ တကခကမႈက ေထာမနာျပၾကတယ။

ဒလ႐းသြပတ ဖကဆစအေတြးအေခၚက ဘယသ႕ဆက ရသလ။ တစတေယာကရ႕ ဩဇာလႊမးမး မႈ ရသလား။ Tarrant တာရငက ယခလ အေျဖေပးထားတယ။ “ကၽြနေတာအေပၚ ဩဇာအလႊမးဆး ပဂၢလ ကေတာ Candance Owens ကငဒငစ အဝငစ (အေမရကန လကယာစြနး ေဝဖနေရးသမား) ပါပ” ။ “သမ ေျပာသမၽ မငတကမေစၿပး သမရ႕ ထးထြငးသျမငမႈဟာ ကၽြနေတာက အၾကမးဖကလပရပဆ တျဖညးျဖညး ခငး တြနးပ႔ပါတယ”။

Turning Point USA ဆတ ေဖာကျပနေရး လပငနးစဥေတြ ေျဗာငထတေဖာေနေသာ ကြနဆာေဗး တစ ဥပေဒအကးေဆာငအဖြ႕ရ႕ ေခါငးေဆာငတဦးျဖစသ Owens အဝငစက အခလေျပာတယ။ “ဟစတ လာဟာ အမးသားေရးဆရယလစတဦးပ။ သက ဂာမနႏငငက ႀကးကယေအာင ေကာငးေအာင လပခင တယ။ ဒါအျပင ဂာမနႏငငအပမာလညး ေကာငးေအာငလပခငတ အပမက သ႕မာရတယ”။

တာရငဟာ ဆရယမဒယာ လမႈကြနရကေပၚမာ လကယာစြနးေရာက ဝါဒျဖန႔ခေရးစာေတြ တငခ တရာဇဝငရၿပး၊ ဘဇြာႏငငေရးသမားမားန႔ ေဝဘနေရးဆရာမားရ႕ ဩဇာလႊမးမးမႈခရကာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးလပ သား ဆန႔ကငေရးန႔ အစၥလမမနးတးမႈ အျမငရသ ျဖစတယ။ သက ‘ထရမ’ က ကးကားၿပး သ႕ကယသ “ျပနလညသစဆနးလာေသာ လျဖအမတလကၡဏာ သေကၤတ” လ႔ဆတယ။

ဒတကခကမႈအတြက “ထရမအေပၚ အျပစတငတာဟာ ရယစရာေကာငးတယ၊ သ႕မာ တက႐က တာဝနမရ”လ႔ ေစာဒကတကေနေသာလညးပ သ႕ရ႕ ေ႐ႊ႕ေျပာငးဝငေရာကသ ဆန႔ကငေရးစကား၊ တတငး ကာေရးအယအဆ၊ မြတစလငႏငငမားမ ဝငေရာကလာမႈ ရပတန႔ေရးလပငနးစဥမား၊ စတာေတြဟာ အစၥ လမ မနးတးေရးအစြက ဆြေပးေစပါတယ။ ဒလပတဝနးကငမးမာ တာရငလ လမးက ေသြးကြေစပါတယ။

၂၀၁၇ အတြငး အေမရကနမာ အၾကမးဖကတကခကမႈ ၆၅ ခ အနက၊ ၃၆ ခဟာ လကယာစြနး၊ ၁၀ ခဟာ လကဝစြနး၊ ၇ ခဟာ အစၥလမမစ အၾကမးဖကမႈမားန႔ ပတသကေနတယလ႔ ဆတယ။ (ကနတ အၾကမးဖကတကခကမႈကေတာ ဝါဒ၊ အယအဆဆငရာန႕ မပတသကတအၾကမးဖကမႈမားလ႕ ဆလဟန ရပါတယ။)

အေနာကတငးတခြင လကယာဂဏး ႏငငေရးသမားမား မဒယာမားမ အလပသမားလတနးစားရ႕ ေနထငမႈအေျခအေန ဆးဝါးလာမႈအတြက မြတစလငေတြအေပၚ အျပစပခထားေသာလညး၊ ဒါဟာ ဖက ဆစလႈပရားမႈမား လထအတြငး ျပန႔ေနၿပလ႔ေတာ ေျပာလ႔မရပါဘး။

တာရငဟာ ေလာေလာလတလတ ေ႐ႊ႕ေျပာငးဝငေရာက လာသမားအေပၚ ရနလေသာ ပတဝနး ကငမ ဩစေတးလႏငငသားတဦး ျဖစတယ။ ဩစေတးလအေျခအေနက Guardian (23 march 2018)) သတငးစာမာ ယခလေဖာျပထားတယ။ “အမားျပညသၾကားမာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးဝငေရာကလာသမားအေရး ေဆြးေႏြးျငငးခရာမာ သတ႔ရ႕ အေရအတြကန႔ မရငးေဒသအေၾကာငးပ ကြကေျပာၾကၿပး လမးေတြကပတာ၊ အမေတြေစးတကတာ၊ ေရေျမအရငးအျမစမား မၽေဝသးစြရတာမစလ႔၊ လမႈေရးအရ ေပါငးစညးမႈ၊ ဘာသာ ေရးအရ ကြျပားမႈ၊ အဂၤလပစကားသည အဓကဘာသာစကား ဆတာအထ ျငငးခဆေရး ပတခတလာၾက တယ”။

ဒလန႔ ကစၥတငးဟာ ေယဘယအားျဖင ေ႐ႊ႕ေျပာငးဝငေရာကသမားေၾကာင၊ အခငအမာအားျဖင မြတစလငမားေၾကာငလ႔ အျပစပခလာၾကတယ။ ဒအျပအမေတြဟာ ဩစေတးလ တႏငငတညး မဟတ ပါဘး၊ ကမၻာတလႊားမာ ျဖစေနတာပါ။ အရငးရငစးပြားေရး ေရရညအကပအတညးန႔ အပစးသလတနးစားရ႕ ၿခးၿခေခၽြတာေရးေပၚလစေၾကာင ဒကၡေရာကေနတေအာကမာ အသစဝငေရာကလာသေတြဟာ အလြယတ ကပ ဓားစာချဖစၾကရပါတယ။ သတ႔ဟာ အသားအေရာင အဝတအစား ကးကြယသညဘာသာ ကြျပားမႈ ေၾကာင ခြျခားဖ႔လညးလြယတယ။

31

ဒလအေျခအေနမာ ဖကဆစဝါဒန႔ နာဇပါတရ႕ ပတငသေတြ ေျဗာငထြကေပၚလာတယ။ အေမရ ကနက Trump ထရမ၊ ယေကက လကယာဂဏး ဘရစဆစမား Brexiteers ၊ အတလက ဆယဗနSalvini၊ ျပငသစက လပနး Le Pen တ႔လ ထပတနးႏငငေရးသမားမားက လမးခြျခားေရးန႔ ႏငငျခားသား ဆန႔ကင ေရးတရား ေဟာေနတာေၾကာင သတ႔ဟာ ေသြးကြအားတကလာတယ။ ဒ႔ေနာကမာ ဒႏငငေရးသမားေတြ ရတယလ႔ခစားၿပး ေ႐ႊ႕ေျပာငးဝငေရာကလာသမားအေပၚ တကခကလာတယ။သခငကႀကးေျဖလႊတလက တ ေခြး႐ငးေတြလပ။

နမနာအေနန႔ ျပရရင ဩစေတးလ ဆးနတလႊတေတာအမတ လကယာစြနးဝါဒ Fraser Anning က ခရစခတစတကခကမႈန႔ ပတသကလ႔ ယခလေျပာတယ။ “ဩစေတးလန႔ နယးဇလန လ႕အဖြ႕အစညး အတြငး မြတစလငေတြ ရလာမႈအေပၚ ေသာကႀကးထြား လာေနတာက ေဖာျပတာျဖစတယ”။ “နယးဇလန လမးမေပၚ ေသြးေခာငးစးရတ အေၾကာငးရငးဟာ မြတစလငအယစြျပငးသေတြက နယးဇလနသ႔ ဝငခြငျပ တ လဝငမႈဥပေဒေၾကာင ျဖစတယ” ။ သဆကေျပာတာက “ဒေန႔ မြတစလငေတြဟာ သားေကာင(ခရသ) ေတြျဖစေသာလညး သတ႔ဟာ တကယေတာ အျပစရသေတြျဖစတယ” တ။

တခနတညးမာ လထမဒယာဆတာမားက အဆပပငေရေလာငးတ အေတြးအေခၚေတြက သစၥာရ စြာ ျဖန႔ျဖးေပးၾကတယ။ ျပနာရ႕ဇာစျမစျဖစတ လနညးစက အျမတအစြနး ႀကးႀကးမားမားရရၿပး လမား စက ဆငးရတြငးနကေနတ အရငးရငစနစရ႕ ဆးဆးဝါးဝါးကပဆကမႈအေပၚ အျပစမတငဘ ေ႐ႊ႕ေျပာငးဝင ေရာက သေတြအေပၚ လကၫႈးထး အျပစပခေနတယ။

အစၥလမ မနးတးေရးဝါဒ ေပၚေပါကရျခငးဟာ အစၥလမအေျခခဝါဒေတြေၾကာငလ႔ ဆေသာလညး ခရစခတစ တကခကမႈလ (လျဖ)အၾကမးဖကမႈမးကလညး မြတစလငေတြအေပၚ သမးကး အျပစပခေန တယ။ အာဖဂနက တာလဘနေတြဟာ ဆဗယကလႊမးမးမႈဆန႔ကငေရးအတြက အေမရကန ေကာ ေထာက ေနာကခေပးမႈန႔ ႀကးထြားလာခတာျဖစတယ။ ပါလကစတငး PLO က အဓကအႏရာယအျဖစ အ ေမရကနနယခ႕န႔ အစၥေရးတ႔က ျမငလာတအခါ ဟားမတစ Harmas အပစဆတာ ေပၚလာတယ။

အစၥလမမစႏငငေတြမာ ေလာေလာဆယေပၚေပါကေနတ အကပအတညးမားအတြငး အလပသ မားလတနးစား ထကြလာမာက စးရမတအတြက လမးလႊတအေနန႔ အေျခခဝါဒေတြက အသးခလာတယ။ ေရ႕တနးေရာက အရငးရငႏငငမား မာ လကယာစြနး ႏငငေရးသမားေတြဟာ အစၥလမအေျခခဝါဒ(အစၥလမ အစြနးေရာက အၾကမးဖကဝါဒ)ေတြက အသးခၿပး အစၥလမမနးတးေရးက လႈ႔ေဆာတယ။ ဖကဆစဝါဒ ေကာ အစၥလမအေျခခဝါဒေကာ ေဖာကျပနတအေတြးအေခၚ ႏစရပစလးဟာ အပစးသလတနးစားက အ လပအေကၽြးျပေနတာ ျဖစတယ။

ကၽြနေတာတ႔ ျမငေတြ႕ရတာကေတာ ႏစဖကစလးရ႕ အၾကမးဖကမႈက ခစားေနရသမားဟာ သာ မနမြတစလငေတြ၊ မြတစလငမဟတသေတြ၊ ခရစယာန ဂး ဟႏၵ အလပသမားေတြ စတ ေန႔စဥဘ၀ အတြက ႐နးကနေနရသေတြပါပ။ ႏငငတငးက အလပသမားေတြအၾကား ဘာျပနာမ မရပါဘး။ အလပ သမား လတနးစားဟာ လတနးစားတရပအေနန႔ မမတ႔ၾကားမာ ဘာကြျပားမႈမ မရပါဘး။ “ေသြးကြရင႐ႈးမယ ေသြးစညးရငႏငမယ” “တေယာကထရင အားလးနာတယ” ဆတ ေဆာငပဒဟာ အလပသမားလႈပရားမႈ အလေအာကက ေတာကေျပာငတ ေဆာငပဒျဖစတယ။

အရငးရငလတနးစားက အလပသမားေတြ ေသြးကြေအာင နညးေပါငးစသးရာမာ ေသြးထြကသယ တကခကမႈေတြ လပဖ႔ကလညး တြန႔ဆတေနမာမဟတဘး။ လမးခြျခားေရးဝါဒက ဆန႔ကငတကဖကမ သာ အလပသမားထညၫြတေရး တညေဆာကႏငမယ။ အလပသမားတငးဟာ အသကရငရပတညဖ႔ သားသမးက ေကၽြးေမြးဖ႔ လေလာကတေငြေၾကးရဖ႔ အလပလပရ ႐နးကနရတယ။

အလားတပ အေရ႕အလယပငးက ျပညသေတြ ဒကၡခစားေနရမႈအတြက အေမရကန၊ ၿဗတန၊ ဩ စေတးလ သ႔မဟတ နယးဇလနက အလပသမား လငယမားကအျပစတငလ႔ မရဘး။ အဒႏငငက အရငး ရငႀကးေတြကပ ကယႏငငက အလပသမားေတြအေပၚ ေသြးစပတာ၊ ျပညပမာ နယခ႕ေပၚလစ ကငသး

32

တာ အတြက အျပစတငရမာပါ။ သတ႔ဟာ အျမတအစြနးအတြက ေစးကြကန႔ ဩဇာခနယပယခ႕ထြငဖ႔ ကမၻာႀကးက ပကစပတက လယကေနၾကတယ။ ကနသြယလမးေၾကာငးန႔ ကနၾကမးအာမခခကရေရး သ တ႔အကးစးပြားအတြက ေသြးခြတယ၊ ကးေကာတယ ဗးႀကတယ။ သတ႔ဟာ ဒမကေရစစကား တြငတြင ေျပာေသာလညး လထအကြလာတအခါ ၾကမးၾကတရကစကဖ႔လညး ေနာကမတြန႔ဘး။ ဆးရယား၊ လစ ဗား၊ ဆမာလ၊ ယမင-- ၾကညပါ။

အတတက ဂာမနမာ စးပြားေရးကပ ဆးဆးဝါးဝါး ကေရာကခစဥက အဓကတရားခ အရငးရင ေတြအေပၚ ကေရာကလာတ လထေဒါသက လမးလႊတအေနန႔ ဆမနးတစ(မးႏြယ)ဆန႔ကငေရး anti-Semitism က အသးခခတယ။ ယေန႔အခါမာ အစၥလမမနးတးေရးက အလားတ အသးတညတ ကရယာ အ ျဖစ ထတေဖာလာတယ။

ဒါေတြက အဆးသတဖ႔ စညးလးညၫြတတ အလပသမားလတနးစားတပဖြ႕ႀကး ရဖ႔လတယ။ ႏင ငအသးသးက အမးသားအသးသးဟာ သတ႔ရ႕ ဘ၀ရပတညေရးအတြက ႐နးကနတကပြဝငရာမာ တည တ ဘရညမနးခကရေၾကာငး သလာၾကတယ။

ခရစခတစသတျဖတမႈ ျဖစပြားၿပးေနာက သာမနလပသားျပညသမားအၾကား သဘာ၀အေလာက ေသြးစညးမႈဟာ ေပၚလြငထငရားလာတယ။ နယးဇလနႏငငအတြငး အငတာနက websites မတဆင ဝမး နညးေၾကာငး ေတာငးပနစကးေျပာၾကားသ ၆ သနးေကာတယ။ ေကာငးသားလငယမားစြာဟာ စစ ႐းရးန႔ ေသဆးသြားသမားက ဝမးနညးေၾကာငးေဖာျပတ ႐းရာ Haka အကန႔ ဂဏျပၾကတယ။

တကယက အလပအကင၊ အးအမ၊ ေလာကပတေသာလပခလစာ၊ ေဆး႐၊ ပညာေရး စတာေတြ က အားလးအတြက လေလာကေအာင လပႏငပါတယ။ ျပနာက ဒအရငးအျမစေတြ အားလးဟာ တ ရားလြန ခမးသာေနတ အရငးရငတစလကထ စေနတာျဖစတယ။

အလပသမာလတနးစား ေသြးစညးညၫြတမႈ ဆတာ ဘရနသ အစစအမနျဖစတ ႏငငအသးသး က အရငးရငလတနးစားက တစညးတလးတညး တကခကျခငးပင ျဖစပါတယ။ ရညၫႊနး။ Christchurch Massacre: far-right terrorism and the barbarism of capitalism by Fred Weston. 19 march 2019.

ျမစမးေအး (၂၆ မတ ၂၀၁၉)

33

7k&Sm; zuf'a&;&Sif;

uGefjrLepfygwDသတငးေဆာငးပါး(႐ရားဖကဒေရးရငးကြနျမနစပါတန႔ ဇကာေနာဗရ႕ ဂလဘယလက ေဇးရငးန႔ ပတသကလ႔ သျမငနားလညမႈ )တ႐တျပညလမႈေရးသပၸ မာကစ သေတသနေကာလပမာ ႐ရားကြနျမနစပါတ၊ ဗဟေကာမတ ဒဥက႒ Mr Novikov ရ႕ ပညာရပဆငရာ အစရငခစာ)

၂၀၁၉ ဇလင ၅ ရကညေနပငးမာ၊ ႐ရားကြနျမနစပါတ၊ ဗဟေကာမတ ဒတယဥက႒၊ ႐ရား ဒးမား လႊတေတာ (ေအာကလႊတေတာ) ႏငငတကာ ဆကဆေရးေကာမတ ဒဥက႒ Mr Novikov ဟာ တ႐တ ႏငင လမႈေရးသပၸ၊ မာကစဝါဒ သ ေတသနေကာလပ၊ အခနးအမတ ၁၀၁၁ မာ ပညာရပဆငရာ အစရငခ စာ ဖတခတယ။ အစရငခစာဖတတအခမးအနားက ျပညပဆကဆေရးဌာန တာဝနခ လေရြ႕ခငက သဘာ ပတ အျဖစေဆာငရြကတယ။ ႏငငျခားဆကဆေရးဌာနန႔ မာကစဝါဒ သေတသန ေကာလပ၊ ကမၻာဆရယ လစဝါဒသေတသနစငတာတ႔မ သကဆငတသေတသမား တကေရာကပါတယ။ မာကစဝါဒ သေတသန ေကာလပ ဒေကာငးအပ ရငးရန႔ယနလညး စာတမးဖတပြက တကေရာကတယ။

Mr Novikov က ေလာေလာဆယႏစမားအတြငး ႐ရားကြနျမနစပါတ ကငးပခတ အခမးအနား မားန႔ ကငးပမယအခမးအနားမားအေၾကာငးက ဥးစြာမတဆကေပးပါတယ။ ၂၀၁၇ မာ ေအာကတဘာ ေတာလနေရး ႏစ ၁၀၀ ျပည အထမးအမတလႈပရားမႈ၊ ၂၀၁၈ မာကစ သကတမး ႏစ ၂၀၀ ျပည အထမး အမတ လႈပရားမႈ၊ ၂၀၁၉ စတာလင အႏစ ၁၄၀ ျပည အထမးအမတ လႈပရားမႈန႔ ၂၀၂၀ မာ လနင သက တမး ႏစ ၁၅၀ ျပည အထမးအမတ လႈပရားမႈ စတာေတြ ျဖစတယ။ ဒလႈပရားမႈအားလးဟာ ႏငငတကာ ကြနျမနစလႈပရားမႈရ႕ အစတအပငးမားျဖစတယ။ ၂၀၁၉ ခႏစဟာ Gennady Zyuganov ရ႕ ၇၅ ႏစ ျပညေျမာက မဂၤလာအခါသမယျဖစလ႔ အေရးႀကးတလႈပရားမႈတရပအေနန႔ Zyuganov ရ႕လကေရြးစင စာ တမးမား ပထမတြ ဒတယတြ ၂ အပ ပႏပထတေဝသြားရန ဆးျဖတထားတယ။ ၎စာအပမားတြင ၁၉၉၁ ေမလ ၇ ရက၊ “ဆဗယက႐ရားသတငးစာ” မာ ေဖာျပခတ Zyuganov ရ႕ “ဆဗယက ပကသဥးသြားေရး ဒဇငးဆရာ- Yakovlev သ႔ အတဖြငေပးစာ၊ ၁၉၉၁ ဇြနလ ၂၃ ရက “ဆဗယက႐ရားသတငးစာ” မာ ေဖာ ျပခတ “ျပညသလထထ အစရငခစာ”၊ ၁၉၉၂ ဇလင ႐ရားဖြ႔စညးအပခပပဆငရာ တရား႐းရ႕ ဆဗယက ႐ ရားကြနျမနစပါတရ႕ အကးစးပြားက ကာကြယထနးသမးေရးအတြက ေျပာၾကားတ မန႔ခြနး စတာေတြ အပါ အဝင ၁၉၉၁ ခႏစ ဆဗယကမၿပကြခင အေျခအေနမ ကေန႔အထ ႐ရားကြနျမနစပါတ ျဖစထြနးတးတကမႈ အေရးႀကးစာတမး အခကအလကမား ထညသြငးေဖာျပထားတယ။ ဒအခကအလကေတြက ဆဗယက ျပညေထာငစကြနျမနစပါတရ႕ ပါတဝငေတြ ဆဗယကျပညေထာငစမၿပကြမ ေျပာသငတာ မေျပာဘ ေရင ႏႈတပတေနခၾကျခငးဟာ မားယြငးတလပရပျဖစတယဆတာက အတအလငး သကေသခလကတယ။ သ တ႔က စာေရးျခငးအားျဖင ေခါငးေဆာငအသးသးန႔ လ႔အဖြ႔အစညးအတြငးမ ပမနမဟတတ အျခငးအရာ ေတြက ပြငပြငလငးေဝဖနျခငး စတပစမားန႔ ဘကေပါငးစကေန ဆန႔ကငကန႔ကြကမႈေတြ ေဆာငရြကခၾက တယ။

စာတမးမားက ထညသြငးေဖာျပထားတ ေမာကြနးဝငစာတမးစာအပဟာ ဆဗယက ျပညေထာငစ (႐ရား) ကြနျမနစပါတ ႏစေပါငးမားစြာ အေၾကာငးမလတ အေျခအေနအတြငး အသကရငသနေရး၊ ျဖစ ထြနးတးတကေရးအတြက တကပြဝငခရတ ထငရားတ သကေသအေထာကအထားေတြ ျဖစတယ။ အေရး ႀကးတ သမငးအဓပၸာယန႔ ႏငငေရးအဓပၸာယေဆာငတယ။

Mr.Novikovက ဒစာအပသစအခ႕က မာကစဝါဒ သေတသနေကာလပက လကေဆာငေပးျခငး ဟာ ႐ရားကြနျမနစပါတရ႕ အနာဂတျဖစထြနးတးတကလာမႈအေပၚ ခငမာတယၾကညခကက ေဖာျပလက ျခငး ျဖစတယ။

34

ဒါအျပင သက Zyuganov ေရးသားျပစတ ကမးသစတအပျဖစတ “ဂလဘယလကေဇးရငးဝါဒ ေသနတေျပာငးဝေအာကက ႐ရား”စာအပက ဘာသာျပနျခငးန႔ ႀကတငျပငဆင ပႏပထတေဝမႈ အေျခအ ေနမားကလညး မတဆကေပးၿပး ဒလပငနးမားက ေထာကခကညေပးခတ မာကစဝါဒသေတသန ေကာ လပက ေကးဇးတငေၾကာငးလညး ေဖာျပခတယ။

Mr Novikov က ဂလဘယလကေဇးရငးျပနာန႔ပတသကတ သျမငနားလညမႈက ဘက ၃ ဘကကေန ရငးျပခတယ။

(၁) ဂလဘယလကေဇးရငးဟာ လသားလ႔အဖြ႔အစညးမာ သပၸန႔နညးပညာ တးတကမႈန႔ စးပြား ေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈရ႕ ေရာငလႊမရတအကးဆက ျဖစတယ။ လညေျပာငးလ႔မရႏငတ ျဖစစဥလညး ျဖစ တယ။ ၁၈ ရာစ အလယပငးကာလေလာကက ပထမအႀကမ စကမႈေတာလနေရးေပၚေပါကခၿပး ႏငငတ ကာ အလပခြေဝမႈ ေပၚေပါကခတယ။

၁၉ ရာစ ဒတယႏစဝကေႏာငးပငးမာ ဒတယစကမႈေတာလနေရးက ပထမအႀကမ စးပြားေရး ဂလ ဘယလကေဇးရငးဒေရက ျဖစေပၚေစခတယ။ ၂၀ ရာစ ၇၀ ခႏစမား အလယေလာကအတြငးမာ ေပၚ ေပါကခတ နညးပညာေတာလနေရးက စးပြားေရးဂလဘယလကေဇးရငးျဖစစဥ တဆငတက တြနးေဆာ ေပးခတယ။

(၂) အေနာကတငး ဖြ႔ၿဖးၿပးႏငငမားက ေရ႕ေဆာငတ ဂလဘယလကေဇးရငးဟာ လသားလ႔အဖြ႔ အစညးက ၿခမးေျခာကပါတယ။ Mr Novikov က လကရအဆင ဂလဘယလကေဇးရငးဟာ နယခ႕အဆင မာပ ရေနဆျဖစတယ။ လသားေတြအဖ႔ အႏရာယႀကးလပါတယလ႔ ယဆပါတယ။ ဥပမာ နယခ႕စနစ ေအာကမာ လ႔အဖြ႔အစညးအလပခြေဝမႈ အဆကမျပတ ၿပကြပကျပား၊ အႏစတတအေလာက စးပြားေရး တးခ႕မႈဟာ ႏငငတခအတြငးမာ ကန႔သတမထားေတာဘ စးပြားေရးအျမတထတမႈ အတငးအတာကလညး အဆကမျပတ တးခ႕လာတယ။ ဒါေၾကာင လ႔အဖြ႔အစညးအတြငးမာ ဆငးရခမးသာ ကြာဟမႈဟာ ဆးဝါး ျပငးထနလာတယ။

အေနာကတငးက ေရ႕ေဆာငတ ဂလဘယလကေဇးရငးဟာ လသားလ႔အဖြ႔အစညးရ႕ လၿခေရး က ၿခမးေျခာကေနတယ။ ဥပမာ-လစဗား၊ အာဖဂန၊ ယဂစလပစတ ႏငငေတြမာ တညၿငမမႈမရဘ ေယာက ယကခတေနတယ။ စတဓာတယဥေကးမႈဘကမာ ဥေရာပန႔အေမရကႏငငမားဟာ ဂလဘယလကေဇးရငး ရ႕ အျမေတအေတြးအေခၚက အေနာကတငးယဥေကးမႈရ႕ ေမြးရာပါ ေတြးေခၚယဆမႈပစန႔ တနဖးသေဘာ တရား အျမငအယအဆအျဖစ တြနးေဆာေပးၿပး အေနာကတငးယဥေကးမႈကမ သာလြနေကာငးမြနတယ ဆတသေဘာတရားက အေလးထားကာ တျခားႏငငရ႕ယဥေကးမႈက မခန႔ေလးစား အထငအျမငေသးၾက တယ။ခပလကရင အေနာကတငးကေရ႕ေဆာငတ ဂလဘယလကေဇးရငးဟာ မကေမာကကာလ နယခ႕ စနစရ႕ အသြငတမးျဖစတယ။ သာမနျပညသလထအဖ႔ ၎ကေန ဘာမ အကးခစားမႈ မရရႏငပါဘး။

(၃) မကေမာကကာလမာ ဂလဘယလကေဇးရငးန႔ပတသကလ႔ အဓကအားျဖင အေတြးအေခၚ ၃ မးရေန တယ။ ရကငဖငရ႕ ကၾကမၼာတလသားလ႔အဖြ႔အစညးအေတြးအေခၚ၊ တစတခေသာ ထးျခားတ စတဓာတက မခအားထားတ ဘာသာေရးဂလဘယလကေဇးရငးဝါဒ (တခ႕မြတစလငႏငငမား)န႔ ဂလ ဘယလကေဇးရငးဆန႔ကငေရး အေတြးအေခၚ (ထရန႕ေခါငးေဆာငမႈေအာကရ အေမရကန) တ႔ျဖစတယ။

၎တ႔အနက ကၾကမၼာတလသားလ႔အဖြ႔အစညး အေတြးအေခၚတခသာ တရားမတေရး သမာသ မတ ကေရးက အေလးထားတာျဖစတယ။ တျခားႏငငအား မမရ႕ဆႏၵက အတငးအကပ လကမခခငးဘး။ “အလကယစ”ရတ ေကာငးမြနလပတငတယတ ကမၻာက အေကာငအထညေဖာသြားေရး ရညသနျခငးဟာ လသားေတြရ႕ အနာဂတဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဥးတညခက ျဖစပါတယ။ ထရန႕ရ႕ ဂလဘယလကေဇးရငး ဆန႔ ကငေရးအေတြးအေခၚဟာ မာေတာငတစဆ႔ေနၿပး သမ႐းကလြနး အထးကနဆနလြနးလပါတယ။ ဖြ႔ၿဖး တးတကမႈအလားအလာလညး ကငးမေနပါတယ။ Mr Novikov ဟာ တ႐တျပညက ကမၻာႀကးအား ဧရာမ ေကာငးမႈျပသအျဖစ ခးကးလကၿပး ႐ရားကြနျမနစပါတက “ကမၻာတခ လမးေၾကာငးတခ” တည ေဆာကေရးမာ ႐ရားႏငငပါဝငချခငးအတြက တကတကကြကြ ေထာကခလကၿပး၊ ဆရယလစစနစက

35

သာ လသားေတြက ထြနးေျပာငတ အနာဂတခတကသြားေရးက ေရ႔ေဆာငသြားႏငလမမယလ႔လညး ေဖာ ျပလကပါတယ။

Mr Novikov အစရငခၿပးသြားတအခါ တကေရာကလာတ ပညာရငေတြဟာ သန႔ ႏစဥးႏစဖက စတဝင စားတ ျပနာမားက စတအားထကသနစြာ ေဆြးေႏြးၾကပါတယ။

မာကစဝါဒသေတသနေကာလပ ဒေကာငးအပ ရငးရန႔ယနက အခမးအနားနဂးခပမန႔ခြနး ေျပာ ရာမာ Mr Novikov ရ႕အစရငခေျပာဆခကဟာ အနေရာငရႊနးလကေနတ အလတလကျဖစၿပး အတြငးသ ေဘာမားလညး အလြနကြယဝကာ အလြနအငအားေကာငးၿပး လကေတြ႔ကတ၊ ေခတကာလအဓပၸာယ ေတြလညးပါရတ အစရငခခက ျဖစတယလ႔ ျမငျမငမားမား တနဖးျဖတခတယ။ တ႐တျပညေတာလနေရး ေအာငျမငခေပမယ ေအာကတဘာေတာလနေရးက ဘယတနးကမ ေမမထားခပါဘးလ႔ ဒေကာငးအပ ရငးရန႔ယနက ဆပါတယ။

၂၀၁၇ စကတငဘာလက ေအာကတဘာေတာလနေရး ႏစ ၁၀၀ ျပညအႀကအျဖစ “ေအာကတ ဘာေတာလနေရးန႔ တ႐တျပညထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစ” သေဘာတရားေရးေဆြးေႏြးပြက တ ႐တျပညမာ ကငးပခတယ။ ေဆြးေႏြးပြက အဒတနးက တ႐တျပညကြနျမနစပါတ၊ ဗဟေကာမတ၊ ႏငင ေရးဥးေဆာငအဖြ႔ဝင၊ ဗဟေကာမတ အတြငးေရးမးဌာနရ႕ အတြငးေရးမး၊ ဗဟဝါဒျဖန႔ခေရးဌာနဌာနမး လခေပါက တကေရာကမန႔ခြနးေျပာၾကားခတယ။

၂၀၁၇ ေအာကတဘာလ၊ တ႐တျပညကြနျမနစပါတ ၁၇ ႀကမေျမာကကြနဂရကမာ ေအာကတ ဘာ ေတာလနေရးအေျမာကသက တ႐တျပညသမားက မာကလနငဝါဒ ေပးပ႔လကတယလ႔ ထပမအေလး ထား ေျပာၾကားခတယ။ ေအာကတဘာေတာလနေရးရ႕ လကေတြ႔ကေန တ႐တျပညသမားဟာ ကမၻာႀကး န႔ မမတ႔ရ႕ကၾကမၼာက စစေဆးအကခတေရး အေတြးအေခၚလကနကက ရာေဖြေတြ႔ရခတယ။ ၿပးခတ ဇြန လ ၆ ရကေန႔က အေထြေထြအတြငးေရးမး ရကငဖငန႔ သမၼတပတငတ႔ စန႔ပတာစဘတၿမ႕ ေတြ႔ဆပြမာ ေအာ႐ရာအေျမာကတငသေဘၤာက ပစေဖာကလကတ ေအာကတဘာေတာလနေရးရ႕ သမငးန႔ပတသက လ႔ မတဆကေပးမႈက သေဘၤာေပၚက အတတကြတကေရာက နာၾကားခၾကတယ။

အေထြေထြအတြငးေရးမး ရကငဖငက ေအာ႐ရာအေျမာကတငသေဘၤာဟာ တ႐တျပညသမား အဖ႔ေျပာရရင အဓပၸာယအလြနထးကပါတယ။ အဒတနးက ေအာကတဘာေတာလနေရးက ပစေဖာက လကတအေျမာကသဟာ တ႐တျပညက မာကစဝါဒ ေပးပ႔လကတာျဖစၿပး တ႐တျပညကြနျမနစပါတ ေမြး ဖြားလာဖ႔ အေရးႀကးတအခနးက႑က ပါဝငပါတယ။ အဒေနာက တ႐တျပညကြနျမနစပါတရ႕ ေခါငး ေဆာငမႈေအာကမာ တ႐တျပညသမားဟာ တဗလကတဗလတက ခတကရငး တ႐တျပညေတာလနေရးန႔ တ႐တျပညသစ ထေထာငေရး မဟာေအာငပြမားက ရရလကတာျဖစတယ။ ႐ရားအေနန႔လညး ေအာ႐ရာ အေျမာကတငသေဘၤာက မလအတငး ထနးသမးထားျခငးဟာ သမငးအားေလးစားမႈက ထငဟပခက ျဖစ ပါတယ။

ဒေကာငးအပ ရငးရန႔ယနက ဂလဘယလကေဇးရငးျပနာန႔ ပတသကလ႔ Mr Novikov ရ႕ အျမငက ေထာကခၿပး စဥးစားမႈေတြ တပါတယ။ မကေမာကကမၻာေပၚမာ တတတဆတေပၚထြကေနၿပး အၿပငေဆာငရြကေနတ ေစးကြက ၂ ခ လကေတြ႔အားျဖင တညရေနတယလ႔ သက ယဆတယ။ ဆ ရယလစစနစေစးကြကစးပြားေရးက ေဆာငၾကဥးလာတ ဂလဘယလကေဇးရငးန႔ အရငးရငစနစေစးကြက စးပြားေရးက ေဆာငၾကဥးလာတ ဂလဘယလကေဇးရငးဆၿပး ေပၚထြနးလာၿပး ၎ ၂ ခအၾကားက အခငး ပြားမႈဟာ အလြနျပငးထနပါတယ။

တ႐တျပညရ႕ ဂလဘယလကေဇးရငးဟာ ဆရယလစစနစ ေစးကြကစးပြားေရး အေျခခအတျမစ ေပၚမာ ထေထာငထားတာျဖစၿပး စးပြားေရး ဂလဘယလကေဇးရငးျဖစစဥအတြငး ဧရာမေကာငးမႈေတြန႔ စြန႔လႊတမႈေတြက ေဆာငရြကေနပါတယ။

တရားမတမႈမရတ စးပြားေရးဂလဘယလကေဇးရငးတခက ႏႈငးယဥျခငးအားျဖင တရားနညးလမး က သမာသမတကတ ဂလဘယလကေဇးရငးလမးေၾကာငးေပၚသ႔ ေရ႕ေဆာငခတယ။ ဒါေပမ အေမရကန ကေတာ ဂလဘယလကေဇးရငးကေန တေလာကလး အကးစးပြားအႀကးမားဆး ရရေနသျဖစတယ။ စက

36

မႈလပငနး ျဖစထြနးတးတကလာေရးက အေကာငအထညေဖာရငး မမကယကယ ကမၻာထပတနး အင အားႀကးႏငငအဆငက ေရာကရေစခတယ။ ဒလန႔ တကမၻာလးက ဗလကစးမးေရးႏငင ျဖစလာတယ။ သ႔ ရ႕ေျခလမးတငးဟာ စးပြားေရးဂလဘယလကေဇးရငးန႔ ခြျခားလ႔မျဖစႏငပါဘး။ ဒါေပမ အေမရကနဟာ လာထားခကထက အျမတအစြနးပမရရေရးက စဥးစားေနၿပး တ႐တ စတႏငငေတြက စးပြားေရးဂလ ဘယ လကေဇးရငးက အျမတအစြနး အညအမရရေစေရးသ႔ လညေျပာငးပစေရး ေရ႕ေဆာငေနမႈက မျမငခင မ ၾကားခငပါဘး။ ဒေကာငးအပ ရငးရန႔ယနက အနာဂတမာ ႏစဥးႏစဖက ကးလးဆကဆမႈက အားျဖည ေဆာငရြကသြားေရးန႔ စးပြားေရးဂလဘယလကေဇးရငးက ပမတရားမတေရး ပမသမာသမတကေရး ဥး တညခကသ႔ အတတကြ တြနးေဆာသြားေရးက တကတြနးရငး သရ႕ေျပာစကားမားက အဆးသတခ တယ။ Mr Novikov ရ႕ အတပၸတအကဥး

၁၉၉၂ ဇြနလမာ ႐ရားဖကဒေရးရငးကြနျမနစပါတသ႔ ဝငခတယ။ ၁၉၉၂-၂၀၀၁ အတြငး Amur ျပညနယ ကြနျမနစလငယအဖြ႔က ေခါငးေဆာငေနစဥ ႐ရားဖကဒေရးကြနျမနစပါတ လငယအဖြ႕ဗဟ ေကာမတအဖြ႔ဝငန႔ အတြငးေရးမးအျဖစလညး အေရြးခရတယ။ ၂၀၀၄ခႏစမာ ႐ရားကြနျမနစပါတ ဗဟ ေကာမတအဖြ႔ဝငန႔ အတြငးေရးမးအျဖစ အေရြးခရတယ။ ၂၀၀၇ ခႏစမာ ပဥၥမအႀကမေျမာက ႐ရား ဖကဒ ေရးရငး ႏငငေတာဒးမားလႊတေတာရ႕ ကယစားလယအျဖစ အေရြးခရတယ။ ၂၀၀၈ ခႏစမစတငၿပး ႐ရား ကြနျမနစပါတရ႕ သဘာပတအဖြ႔ဝငန႔ ႐ရားကြနျမနစပါတ ဗဟေကာမတအဖြ႔ရ႕ အတြငးေရးမးျဖစလာ တယ။ ၂၀၁၁ မာ ဆ႒မအႀကမေျမာက ႐ရားဖကဒေရးရငး ႏငငေတာ ဒးမားလႊတေတာရ႕ ကယစားလယ အျဖစလညးေကာငး၊ ႐ရားကြနျမနစပါတအဖြ႔ရ႕အဖြ႕ဝင၊ သပၸန႔နညးပညာအဖြ႔ရ႕ ပထမဥက႒အျဖစလညး ေကာငး အေရြးခရတယ။ ၂၀၁၃ ေဖေဖာဝါရ ၂၃ မာ ႐ရားကြနျမနစပါတ ဗဟေကာမတ ဒတယ ဥက႒ အ ျဖစ အေရြးခရတယ။ ၂၀၁၃ ခႏစ ဇြနလက စတငၿပး သတမအႀကမေျမာက ႐ရားဖကဒေရးရငး ႏငငေတာ ဒးမားလႊတေတာရ႕ကယစားလယ၊ ဒးမားလႊတေတာ ႏငငတကာေရးရာေကာမတရ႕ ပထမ- ဒတယ ဥက႒ အျဖစ တာဝနထမးေဆာငခတယ။ ၂၀၁၇ ခႏစ ေမလ ၂၇ ရကမာ ၁၇ ႀကမေျမာက ႐ရားကြနျမ နစပါတရ႕ ကြနဂရကက ႐ရားကြနျမနစပါတရ႕ ဗဟေကာမတအဖြ႔ဝငအျဖစ အေရြးခရၿပး ပထမအႀကမ ဗဟ ေကာမ တ စညအစညးအေဝးက သဘာပတအဖြ႔ အဖြ႔ဝငန႔ ဗဟေကာမတ ဒတယဥက႒အျဖစ ေရြးေကာကတင ေျမႇာကျခငးခခရပါတယ။

အစရငခစာက တကေရာကနားေထာငသမားန႔ Mr Novikovတ႔ စေပါငးဓာတပမတတမး ကးကား။ ။ Mr Novikov, vice-chairman of the central committee of the communist party of Russia, gave an academic report at the marxist research institute of the Chinese academy of social sciences.

ခငေအးၾကညျမ စကတငဘာ ၇၊ ၂၀၁၉။

37

zufqpfawmfvSefa&;eJU

azaz လေကာေဇာ

၁။ ဂပနန႔ဆရတေရစက။

“ခငဗား ဗမာျပညလြတလပေရးအတြက ဘာမဆ လပမယ မဟတလား။” “လပပါမယ။” “အဂၤလပကတကဖ႔ စစပညာကဂပနကသငေပးမယဆလ႔ ဂပနျပညက မးခစလငယေတြ ေစ

လႊတမယ။ ခငဗားလကသြားပါ။ ” ၁၉၄၁ ဧျပလဆနး ၈ ရက။ေနရာက ၾကညျမငတငမအပငလမးန႔ ရမးလမးမႀကး ဆတေနရာ။

ေဒၚမမေကာငးကျပနလာတေဖေဖက ဦးေမာငႀကးရ႕ရတပမာ စစေလကငေရး သငတနးတကစဥက ရငး ႏးသကၽြမးခတ ဆရာကည (ေနာင ဘဒေအေခတမာ ဗလခပေအာငဆနးရ႕ကယေရးအတြငး၀န ဗလမး သရ) က လာေရာကေျပာဆျပး တာ၀နေပးလကလ႔ ေဖေဖ ဂပနပါသြားပါတယ။

ဒလန႔ ျမနမာလငယ(၃၀) လြတလပေရးအတြက ဆျပး ကမးမျမငလမးမျမင စြန႔စြန႔စားစားန႔ ဂပန ေရာကျပး စစပညာေတြသငယခၾကပါတယ။

၁၉၄၁ ဒဇငဘာ၂၆ ရကေန႔မာေတာ ဒလငယရေဘာ(၃၀) (ေနာငရေဘာသးကပလ႕ အမညတြငခ ပါတယ။) က အျမေတျပျပး ဗမာလြတလပေရးတပမေတာႀကး (ဘ အင ေအ)ကတညေထာင လကၾက ပါတယ။

ဒ တႏစမျပညတျပညကာလေလးအတြငး ဂပနမားန႔ဆကဆေရး အတကအကအၾကာငးေတြက ေဖေဖက သ႔စာအပမာ အေတာျပညျပညစစ ေရးထားပါတယ။ (ဗလမးခပေဟာငးေကာေဇာ ကယတင ေရး အတပြတဆငးစမသညမနဟငးဆသ႕႔(ယဥမးစာေပ)ႏာ ၅၄-၅၅)

ဂပနေရာကစ တကျမ႕ေတာတြငး လညပတခစဥက ေတြ႕ရတ ဂပနျပညသအခငးခငးအၾကား ဆကဆေရးေတြမာေရာ၊ ေဖေဖတ႔ပညာသငအပစအေပၚ ဂပနတာ၀နခမားက ဆကဆရာမာေရာ အလြန ယဥေကးပငာ ခသာၾကတယ---လ႔ေရးထားတာေတြ႔ရပါတယ။ ဟငနနကၽြနးမာ စစပညာသငၾကတအခါ

38

မာေတာ စခါစကသာ ဧညသညေတြလ ဆကဆခေပမယ ေနာကပငးမာ တငးမာၾကမးတမးလာတယ လ႔ ေရးထားတာလညးေတြ႕ရပါတယ။

ဒကစၥန႕ပတသကျပး ေဖေဖက ဒလမတခကေရးထားပါတယ။ ------ဖကဆစေတြဆတာ အမးသားအေရးမာ မမလမးမားမတပါး အျခားလမးမားအေပၚ လ

သားအခငးခငးလ႕ သေဘာမထားၾကဘး။ မမတ႔ ဂပနလမးေတြသာ ျမငျမတတ မဟာလမးႀကး ျဖစ တယလ႔ ယၾကညထားသေတြ ျဖစတယဆတာ သလာရပါတယ။ သတ႔ဟာ ဖကဆစစတဓာတ မဟာလမး ႀကးစတဓာတႏင ကမာၻကလႊမးရမယဆတစတဓာတေတြ အေတာမားမား အထးသျဖင စစ၀ါဒသမားေတြ ထမာ စြျမေနၾကတာလ႔ ကၽြနေတာသေဘာေပါကမတယ-----တ။

ဂပနလမးမားရ႕ အလြနလသားဆနလတ အေျခခအမးသားယဥေကးမႈန႔ စစ၀ါဒသမားေတြ တင သြငးလာတ ဖကဆစ၀ါဒက ခြျခားျပလကတာပါ။ ဒါအျပင ဂပနမာ စစပညာသငခရစဥက ရရခက အ ေကာငးအဆးေတြကလညး ေရးထားတာ ေတြ႔ရပါတယ။-----စစေရးမာ ေကာငးမြနတ အဓကအခကလညး သငၾကားခရတယ။ ၎မာ စစေရးတြင အမန႔နာခမႈ ဇြလ႕လႏင အပငပနးအဆငးရခႏငမႈႏင လးပနးအား ထတဖ႔ သတဗတရဖ႔ ဂပနသရေကာငးမား“ဘရဒ”စတဓာတ စစသားေကာငးစတဓာတ ေမြးျမ တည ေဆာကဖ႔ကလညး သငၾကားသြတသြငး တာခရပါတယ။---ဖကဆစအေတြးအေခၚ နညးပညာမားလညး သငၾကားခရပါတယ။

(က) ဥပမာ စစတပမးတစဦးရ႕မကႏာဟာ မးေကာငးကငလ အကခတရခကျပး သမားက ေၾကာကရြ႕ေလးစားရမယဆတ ဒမကေရစန႔ ဆန႕ကငမႈေတြကလညး သငၾကားေပးတယ။

(ခ) စစပရယာယမာ အတကအဆတရေပမယ သတ႔မာ အဆတဆတာမရ။ (ဂ) ဂပနတ႔က စစပညာသငၾကားေရးတြင စစသားေကာငးစတဓာတကသြငးရာ ဂပနစစတပတြင

သငၾကားသြတသြငးေပးသလ ဖကဆစ၀ါဒ စတဓာတအေျခခမားကပါ သြတသြငးေပးသျဖင ရေဘာသး ကပ၀င စတဓာတတြင ဖကဆစ၀ါဒစတသေဘာထားတခ႕ အနညးငယမသမသာ ပါရေနၾကသည။-----စတာေတြေရးထားတာေတြ႔ရပါတယ။

ေနာကဆးစစသငတနး အဆးသတခါနး အေၾကာငးအရာေတြ ေရးထားရာမာေတာ………. ဂပန ဆရာေတြန႔ ကၽြနေတာတ႕ ပဋပကၡေတြျဖစလာခၾကေပမယ အေရ႔႕တငးယဥေကးမႈတရပလ႔ ထငပါသည။ ကၽြနေတာတ႔ျပနရခါနးတအခါ ၎ဂပနဆရာတ႔က မမတ႔တပညေတြအေပၚ ခစခငၾကငနာတ သေယာဇဥ စတတခ႕၀ငလာပက ကၽြနေတာတ႔ အကခတမၾကသည။ သ႕ရာတြင ၎တ႔၏ နယခ႕ဖကဆစဇာတစတ အေပၚ ကၽြနေတာတ႔ နာၾကညးမနးတးစတကေတာ မေဖာကႏငေပ။ ကၽြနေတာတ႔ မားစြာ ရငေလးျပး ဂပန ဖကဆစအစးရက ေရ႕မာ ကၽြနေတာတ႔ဆန႔ကငတကခကမႈႏင စာရငးရငးၾကရဦးမညဟ စတတြင ထငျမင ယဆထားၾကသည။အမနေတာ ၁၉၄၅ ဖကဆစေတာလနေရးမးေစဟာ အဒကတညးက ခချပးျဖစပါ သည-------- တ။

ဒလန႔ေဖေဖတ႔တေတြ (ဘအငေအတပဖြ႕ႀကး)ဂပနတပမားန႔ ပးေပါငး ျပး ဗမာျပညတြငး ၀ငလာ ရာမာ ၁၉၄၂ ခႏစ-ႏစဆနးပငး (မတလအတြငး)မာ တပဖြ႕အားလးနးပါး ရနကနျမ႕က တသတျပးတသတ ျပနေရာကလာခၾကပါ တယ။

၂။ဂပနေတာလနေရးအစန႔ ဖဆပလသေႏၶတညခနး။ ဗမာျပညသမငးမာ ၁၉၄၂-၁၉၄၅ အထ ၃ ႏစကာလက ဂပနေခတလ႔ အလြယ ေခၚေဝၚေျပာ

ဆၾကပါတယ။ ဂပနေတြက ဗမာျပညျပနေရာကရင လပေဆာငေပးပါမယလ႔ ေပးထားတ ကတေတြ ဘာမ မတည လ႔ေရာ၊ ဗမာျပညသေတြအေပၚ ဆကဆရာမာ ေမာကမာရကစကမႈေတြေၾကာငေရာ ဗမာျပညက ႏငငေရး အစအဖြ႕တြငးေတြမာ ဂပနက ျပနေတာလနမႈ -----ေပၚလာပါတယ။ ဒအဖြ႕အားလးက (ဖကဆစ ဂပန ေတာလနေရး)ဆတ အလတခတညးေအာကေရာကေအာင ေျမေအာကတပေပါငးစအဖြ႕အစညး တ

39

ရပ (ဖတပလ ဖကဆစတကဖကေရး ျပညသ႕လြတလပေရးအဖြ႕ခပ- ေနာငဖဆပလ)က ၁၉၄၄ ၾသဂတ လမာ အလြနလ႕ဝကစြာ ဖြ႕စညးခပါတယ။

ဒအဖြ႕ႀကးမာ---ဂပနေတြ၀ငမလာခငကတညးကဂပနေတာလနေရးအတြက အေျခခႏငငေရးသင တနးေတြက(အလြနႀကးမားတအႏရာယမားၾကားက) ဗမာျပညအရပရပက လငယလရြယတကၾကြလႈပရား သမားက ပ႔ခေပးေနတ…

၁။သခငစးက ႏငငေရးေခါငးေဆာင၊ (ဂပနေခတအစးရ၀နႀကးႏစဦးျဖစတ) ၂။(ဗမာကာကြယေရးတပမေတာ)စစေသနာပတန႔စစဝနႀကး ဗလခပေအာငဆနးက စစေရးတာ

ဝနခ၊ ၃။လယယာဝနႀကး သခငသနးထြနးက ႏငငျခားဆကသြယေရးတာဝနခ- လ႔ တာ၀နခြေ၀ထား

ခပါတယ။ (အဒကာလေတြအတြငး ေဖေဖက ဗလခပဆကသားအျဖစ သပါ၀ငခရတ အျဖစအပကေတြက

သ႔စာအပမာ အျပညအစေရးထားျပးပါျပ။ အဒကာလမာ(၁၉၄၄-ၾသဂတလ)မာ ေဖေဖ ဗမာျပညကြနျမနစ ပါတ၀င ျဖစသြားပါတယ။---အထကပါစာအပႏာ ၇၀-၁၁၄)

အျခားဘကအသးသးကလညး ျပငဆငမႈမားရပါတယ။ မဟာမတတပမားန႔ အဆကအသြယ လပ ငနးမား။ ဥပမာ ဦးသနးေဖျမငဦးစးတ အႏၵယေရာကရေဘာမား (ေနာင ေလထးဆငးရေဘာမားလ႔ ေကာ ၾကားပါတယ။)ကတဆင လပေဆာငထားမႈမားကလညး အခနကကလႈပရားေနၾကပါျပ။ ၁၉၄၄ ဂပနမား အငဖာစစေျမျပငမာ အရႈးႀကးရႈး အဆတႀကးဆတေနရခန ဗလခပဆလငးဦးစးတ မဟာမတတပမား (အဂၤလပတပမားအျပင အေမရကနတပမားေရာ၊ အႏၵယတပမားလညးပါ)က ဗမာျပညေျမာကပငး ၀ငလာ ခန--- (ႏငငတကာအေျခအေနကလညး-၁၉၄၄ ဇြန ၆ ရကမာ မဟာ မတတပမားက ေနာမနဒကမးေျခက တကျပး ဥေရာပက ဂာမနမားလကထက တကယေနရာမာ ဂပနမဟာမတဂာမနမား အထနာေနခန) စ တာေတြက ဗလခပေအာငဆနးက အခနအခါ အခြငေကာငးအျဖစ အသးခႏငခပါတယ။ မဟာမတတပ မား ဗမာျပညတြငး၀ငလာတာက ခခတကခကဖ႔ဆတ အေၾကာငးျပခကန႔ ဗလခပက ဂပနေတြဆက ရသ မ လကနကခယမးမား ေတာငးဆျပး ဗမာတပမေတာက ေတာငတငးခငမာေအာင တပဆငတယ။ ဒါအ ျပင ဗလခပဟာ ဗမာျပညကြနျမနစပါတကရေဘာမား(အမားအားျဖင သခငစးသငတနးဆငးမား)က တပ တြငးသြငးျပး ႏငငေရးသငတနးမား ပ႔ခေပးေစပါတယ။ ဒလပရပဟာ အလြနအခက အခာကခပါတယ။

ေဖေဖက ဒလ ေျပာဖးပါတယ။ -----ဗလခပေအာငဆနးဟာ တပတညေဆာကေရးက သပအေရးထားတယ။ ဘအငေအ နာမည

ပကလကလာေတာ(ဂပနကလညး တပသားဦးေရမားလာတာအေပၚ မေကမနပျဖစလာတာေၾကာငေရာ) ဘဒေအ(ဗမာကာကြယေရးတပမေတာ)လ႔ အမညေျပာငးဖြ႕စညးခေပမယလ႔ မၾကာခငမာပ ျပနၿပး စညး ကမး ေလာရလာ၊ ထနးရသမးရ ခကလာျပနတယ။ အငမတန ရကစကၾကမးၾကတတ ဖကဆစဂပနက ေတာလနေတာမယဆေတာ ႏငငေရးအရ ယၾကညခကျပညဝတ၊ စညးကမးအရ ကစလစခငမာ ေတာင တငးတ တပမေတာတရပလအပတာျဖစလ႔ ဖတပလဖြ႕အျပးမာ တပထက ႏငငေရးသမားေတြ၊ ကြနျမနစ ပါတကေကဒါေတြ သြငးျပး ႏငငေရးသငတနးေတြ ေပးခငးတာ သပအၾသဖ႔ေကာငးတာပ။ ႏငငေရးသင တနးေတြ စေပးျပး တပတႏစပတေလာကအတြငးမာပ တပႀကးဟာ ျငမကသြားတာပ။ ဒလန႔ တလႏစလ အတြငး တငးျပညအတြက ဘာမဆေပးဆပမယဆတ စတဓာတအျပညအဝန႔ စညးကမးတက ေသဝပ တကၾကြတ တကခကေရးစတဓာတျပညဝေနတ တပႀကး ျဖစလာေတာတာပ။-------တ။

ဒါေတြဟာ ဗလခပေအာငဆနးရ႕ ဂပနေတာလနေရးအတြက တပမေတာက တညေဆာကျပင ဆငတ ျဖစစဥပါ။ ဂပနေတာလနေရးက ဂပနေတြမကစေအာကမာပ နညးပရယာယ ေပါငးစန႔ အဒေခတ

40

အဒအခါက အစအဖြ႕အသးသးက ႏငငေရးေခါငးေဆာငအသးသးန႕ ဗမာျပညအရပရပက တပမေတာ တပမးမား တညတညႊတတညး စေပါငးလပေဆာငႏငခၾကပါတယ။

ဥပမာ ၁၉၄၅-မတလ(၁-၂-၃)ရကေန႔ သးရကတငတင ရနကန နတေမာကလမးက ဗလခပ ေအာငဆနးေနအမမာ ျပလပခတ အစညးအေ၀းႀကးက ၾကညပါ။ ဗမာျပညတြငး ဝငလာတ မဟာမတတပ မားက တကဖ႔ဆတ အမညေအာကမာ တကယကေတာ ဂပနေတာလနေရးအတြက စေဝးတငပငၾကတာ ျဖစျပး ဖကဆစတကဖကေရး ျပညသ႔လြတလပေရးအဖြ႕ခပက ျပငဆငဖြ႕စညးတာ၊ စစတငးမားဖြ႕ျပး စစ ေရးေခါငးေဆာငေတြ ႏငငေရးေခါငးေဆာငေတြ ေရြးခယခန႔အပတာ စတာေတြက စနစတက လ႕၀ကစြာ လပေဆာငခၾကပါတယ။(အထကပါစာအပ ႏာ၉၄-၉၆)

၃။ ဖကဆစဂပနေတာလနေရးေန႔-၁၉၄၅-မတလ-၂၇ ရက။ ဖကဆစဂပနမားက တျပညလး ေတာလနတကခကရမယအခနက ဧျပလ(၂)ရကေန႔လ႔ ဗလ

ခပ ေအာငဆနးက သတမတေပးခပါတယ။ ဒါေပမ ေဖေဖတ႔ ပခးကတပမားက ဂပနကလကနကျဖတဖ႔ တကက လပလာတာေၾကာင ေတာလနမယရကက မတလ(၂၇) ရကေန႔က ေျပာငးေပးဖ႔ ေဖေဖက ဗလ ခပဆ ဆကသားလႊတေတာငးဆတာ ခြငျပမန႕ရလကပါတယ။ ကနတငးအသးသးကလညး အခနမ သ တငး ပ႔လကႏငပါတယ။

အဒကာလအျဖစအပကမားက ေဖေဖက(၁၉၄၅ ၾသဂတလ(၁၉) ဂပနေတာလနေရးအျပး ကငးပ ခတ)ေနသရနအစညးအေဝးမာ ဒလ ျပနေျပာခပါတယ။

----ကၽြနေတာတ႔ ဖကဆစဂပနက စတငေတာလနတကခကမယရကဟာ ၁၉၄၅ မတလ (၂၇) ရကေန႔ျဖစတယ။ ဂပနတပကလညး ကၽြနေတာတ႔လႈပရားမႈက ေစာငၾကညေနၾကတယ။ မတလ(၂၃)ရက ကစျပး ကၽြနေတာတ႕တပမးေတြဟာ ဘယသမ ညမအပရဘး။ မမတ႔ရ႕ ေတာလနေရးရက မေရာကမ ဂပန လကဦးမာစးလ႔ အျမအသငျပငထားရတယ။ ဒတနးကသာ တဦးတေယာကက သစၥာေဖာကလကရင ဘယေလာကဆးဝါးသြားမယဆတာ စဥးစားၾကညႏငပါတယ။------- ------ကၽြနေတာတ႔ဟာ အဂၤလပကတကဖ႔ တပထြကေတာမယ ဟနေဆာငျပး တပထမာ ေတာလနေရး ရက နးလာေတာ ပြတျခမျခမ ညစဥခေနရတယ။ ေနာက မတလ(၂၈)ရကေန႔မာ တပထြကႏႈတဆက ထမငးစားပြႀကးတခ ကငးပရန ဟနျပစစဥခရေသးတယ။-----(အထကပါစာအပ ႏာ၁၀၃-၁၀၄)

အဒမတလ(၂၇)ရကေန႔က အျဖစအပကန႔ ခစားမႈေတြကလညးေဖေဖက ဒလျပနေျပာထားပါ ေသး တယ။

------၁၉၄၅-မတလ(၂၇)ရကေန႔ ညဦး ၇ နာရမာ ပခးမာရတ စစေရးျပကြငးထမာ ေတာလနေရး ထြကၾကမယ ပခးေဒသက တပဖြ႕အသးသးဟာ တပထြကဖ႔ တနးစစေဝးေနၾကပါတယ။ ကၽြနေတာက အဒ တပဖြ႕ႀကးက ေတာလနေရးေကာငစ(ရငးလငးခက- ၁၉၄၅ ဂပနေတာလနေရးအတြက ဗလခပေအာင ဆနး ဖြ႕ခသညအဖြ႕။) က ဗလခပေအာငဆနးရ႕ ဂပနကစစေၾကညာတ ေၾကညာခကက ဖတျပျပး ဂပန က ဒေန႔ဒအခန တျပညလး ေတာလနေတာမယအေၾကာငးက မန႔ခြနးတေလး ေပးျပး တပဖြ႕အသးသး တာ ဝနကတ ေတာလနေရးနယေျမေေတြဆက စတငခတကသြားၾကတာက ျမငေယာငေနမပါတယ။------ ------ကၽြနေတာကေတာ တငး(၄)စစဌာနခပတပဖြ႕န႔ ပခးခရင ေ၀ါျမ႕နယဘကက ခတကၾကပါတယ။ လေရာငလငးေနတေအာကမ တပဖြ႕ေတြခတကေနၾကတာက ကၽြနေတာက ျမငးေပၚကထငလကရငး စတ ထမာလညး ၾကညႏးရႊငလနးေနမတာက သတရမပါတယ။-------------ကၽြနေတာတ႔တခနလး ဂပန ေတာ လနေရးကစၥႀကး ေပါကၾကားျပး ဂပနေတြလကဦးမာက အျမ စးရမေသာကေရာကျပး ရငထတထတန႔ ေနရတာပါ။ အခေတာ ကၽြနေတာတ႕က လကဦးမႈရျပး စတငေတာလနႏငျပျဖစလ႔ မားစြာ၀မး သာမခပါ တယ။ အဒညဟာ တနခးလ ျပညညပါ။ -----(ဗလမးခပေဟာငးေကာေဇာ သတငးဌာနမားန႔ အငတာဗး (ေနရရစာေပ) ႏာ ၉၈-၉၉)

41

ဒလနညးန႔ တျပညလးျပညသမားရ႕ ပါ၀ငေထာကခမႈန႔ ဂပနေတာလနေရးႀကးက ဗမာျပညသ ေတြ ေအာငျမငေအာင ဆငႏႊႏငခပါတယ။ ၄။ဂပနေတာလနေရးေအာငျမငရတအေၾကာငးရငးမား။

ေဖေဖကေတာ ဒအေၾကာငးေတြက သ႔စာအပမာေရာ၊ ေတြ႕ဆေမးျမနးခနးေတြမာေရာ အေတာ ျပညျပညစစ ေရးထားေျပာထားတာေတြ ရပါတယ။ အကဥးခပကေတာ----

(က)။ ႏငငေရးအရေရာ၊ စစေရးအရပါ ေခါငးေဆာငမႈအေနန႕ ေသနဂၤဗဟာန႔ နညးပရယာယ လမးစဥမား ရရငမနကနေကာငးမြနလ႔။

(ခ)။ တတငးျပညလး စညးလးညညႊတစြာျဖင (ဖတပလ)တပေပါငးစအဖြ႕ခပႀကး ဖြ႕စညးျပး ႏင ငေရးပါတအဖြ႕အစညးမား၊ လမႈေရးအဖြ႕အစညးမား၊ တဦးခငးပဂၢလမား၊ ရဟနးသဃာမားန႕ ဘာသာေရး အသငးအဖြ႕မား၊ တငးရငးသားမား အားလးအားလးေသာ လထႀကးတရပလး ပါ၀ငလာေအာင စညးရး ႏငလ႔။

(ဂ)။ စစေရးတြင ျပညသ႕စစပြသေဘာတရား နညးနာမားက လပေဆာငႏငလ႕ (ဖကဆစ၀ါဒက မနးတးရြရာတ ကယပငအသစတဓာတန႕တကၾကြေနတ) ျပညသတရပလးက အဖကဖကက အလြနရရင ျပတသားစြာပါ၀ငကညတအတြကေၾကာင။

(ဃ)။ ကမၻာဖကဆစေတာလနေရးေရစးေၾကာငးထမာ တစတတပငးအျဖစပါဝငတာျဖစလ႔ ႏငင ျခား အကအညမားရခလ႔-----ျဖစပါတယ။

(၅)။ ဂပနေတာလနေရးကေပးတ သငခနးစာမား။ ဒဂပနေတာလနေရးေအာငပြအရနႀကးကစးျပး ဗမာျပညသေတြဟာ ေနာကတဆငေအာငပြျဖစတ

လြတလပေရးက ၁၉၄၈ မာ အဂၤလပမားလကက ေတာငးဆရယႏငခပါတယ။ ဂပနေတာလနေရးအျပး (၁၉၄၅ ၾသဂတလ ၁၉ ရကေန႔မာ)ကငးပတ ေနသရနအစညးအေ၀းမာ ေဖေဖက ဒလထညေျပာခပါတယ။

ေဖေဖက သတ႔တငး(၄)က ဂပနေတာလနေရးတြငးတကခရတ ဘးလငး-ဖာပြနလမး ဆညေတာ ရြာအနး တကပြမားအေၾကာငးေျပာရငး ထညေျပာတာတခက--- ------အဒတကပြေတြမာ ကၽြနေတာတ႔တကပခကပေတြက လကၾကညရႈသညမဟာမတ ၁၃၆ ေလထးဆငး တပမ တပမးမားသည ကၽြနေတာတ႕တပတကခကၾကပက ခးကးပါေတာသည။-----တ။

အဒေနသရနမန႔ခြနးေကာကႏတခကေလးေတြက ထညသြငးေဖာျပခတ ေဖေဖရ႕(၂၀၀၃-၂၀၀၇) မာ ေရးသားထတေ၀ခတ-ကယတငေရးအတပြတမာေတာ ဒလမတခကေလး ထပေရးထညခပါတယ။(ႏာ ၁၀၅)------(ဤသညမားက ေတြ႕ျမငသရခၾကသည ျဗတသတ႔သည ဗမာလြတလပေရး တကပြက စစပြ ျဖင ဆက၍မဖေတာဘ ေဆြးေႏြးျပးေပးခရတာ ျဖစပါသည။)----တ။

ဒါဟာ ျပညသတရပလးအေနန႕ (ဖကဆစ၀ါဒက တငးျပညအတြက အႏရာယႀကးဆတ) ကယ ပင အသစတဓာတ ကယပငႏးၾကားတကကြမႈန႕ ဘကေပါငးစက ပါ၀ငဆငႏႊၾကရငျဖင ဘယေလာက အင အားႀကးတရနသကမဆ ရငဆငတကခကႏင၊ ေအာငပြရႏငတယ ဆတ အလြနႀကးမားတ ႏငငေရး အသ ဉာဏက ရေစခပါတယ။

အဒေခတအဒအခါက ႏငငေရးေခါငးေဆာငမားအေနန႔ ႏငငေရးေရခနအမးမ း အယဝါဒအမး မး န႔ ရေနၾကတ တငးခစျပညခစပဂြလအားလးက(ဂပနဖကဆစ၀ါဒဆန႔ကငသမနသမက) အလတခ တညးေအာက စစညးႏငခတ အေတြ႕အႀကကလညး အလြနအဖးတနျပး အခေခတႏငငေရးသမားမား အ တြကလညး ေလလာသငခနးစာယစရာပါ။

ဒါေၾကာငပ အခလ ဗမာျပညသေတြအေနန႕ ဗမာျပညႀကးတရပလးက ေဘးဒကၡအႏာရာယတြငး ဆငးရတြငးနကရႈငးစြာ ကေရာကေစခတ စစအာဏာရငစနစဆးႀကးက အဆကမျပတ ဆန႔ကငတကပြ

42

ဆငေနတအခန ေအာငပြျပတျပတသားသား မရႏငေသးခနမာ စစအာဏာရငစနစက ဆန႔ကငသမား အားလး (စြန႔ျပးမစားရရာတ ေအာကေျခတပမေတာသားမားအပါ)ဂပနေတာလနေရးကာလက ေဖာျပခတ စညးလးညညြတမႈမးန႔ နညးသဏၭာနေပါငးစန႔ ဆကလကတကပြဆငႏငပါေစေၾကာငး ဆႏၵျပရငးန႔ ဒ ေဆာငးပါးက ေရးရပါတယ။

ဒအခနမာ ဒေဆာငးပါးေရးရတာ ေနာကတေၾကာငးကလညး အဒ ၁၉၄၅ မတလ(၂၇) ရကေန႔မာ စတငေတာလနဆငနႊခတ ဖကဆစဂပနေတာလနေရးမာ အဓက အငအားတရပအျဖစပါ၀ငခတ ဗလခပ ေအာငဆနးေခါငးေဆာငတ ဗမာလြတလပေရးတပမေတာ၊ ဗမာကာကြယေရးတပမေတာ၊ မးခစတပမ ေတာ BIA, BDA, PBF ဘဝမ စစအပစမငးဆကရ႕ တလကကင ျပညသဆန႕ကငေရး ေၾကးစားတပအျဖစ ေျပာငးလသြားတ လကရဗမာတပမေတာက သတေပးခငတာလညး ပါပါတယ။ အဒဂပနေတာလနေရး အ တြငးက ဗမာတပမေတာသားမားအေပၚ ျပညသေတြကထားရခတ ေမတာေစတနာေတြဟာ ေတာငလပခ ပါတယ။

ပငမတပဖြ႕ေတြန႔ကြသြားတ တပသားေတြပျဖစျဖစ၊ ဒဏရာရလ႔ ရြာသားေတြထ အပထားခရတ တပသားေတြကပျဖစျဖစ၊ ျပညသေတြဟာ မမတ႔အသကေတာငစြန႕ျပး ကာကြယေပးခၾကပါတယ။ နယစမး ၀ငတကရတ တပသားေတြက လမးျပတာ၊ ကငးေထာကတာ၊ စားနပရကၡာေထာကပတာ စတပျပငေတြက လညး မနညးမေနာပါ။

တပမေတာသားမားအေနန႔ အသလမး ျပညသေတြရ႕ေမတာက ျပနလညရယခငရငျဖင ျပညသ သာအမ-ျပညသသာအဖဆတ အေျခခစတဓာတကေမြးျမျပး ျပညသ႕အကးေဆာငဖ႔ တကတြနးလပါ တယ။

အခလတျပညလးျပညသေတြရ႕ ေသြးေတြေခၽြးေတြန႔ရငးျပးအရယႏငခတ ဖကဆစေတာလနေရး ေအာငပြက ေမာငပငစးျပး တပမေတာေန႔အျဖစ ေျပာငးလကငးပတ အေျခခစတဓာတကက မမတ႕ တပ မေတာသာလင ဘာမဆထပကေနရမယဆတ အခြငထးခစတက ျပသေနတာ ျဖစေၾကာငးလညး ေထာက ျပခငပါတယ။

ဂပနဖကဆစေတာလနေရးအပါအဝင ဗမာလြတလပေရးတကပြစဥတေလာက ပါ၀ငခၾကတ ျပည သေတြကအေလးျပရငး အခထ မလြတေျမာကႏငေသးတ တငးရငးသားမားအပါ ဗမာျပညသမား အားလး မမတ႔လခငတ ျငမးခမးတ၊ တနးတညမတ၊ သာယာ၀ေျပာတ၊ ဒမကေရစရတ ဗမာႏငငသစႀကးက အား လး ညညညြတညြတန႔ ဝငးဝနးတညေဆာကၾကပါစ႕-လ႕ တကတြနးႏႈးေဆာလကရပါတယ။

လေကာေဇာ။ ၂၀-၃-၂၀၁၉။ မတခက။

ပးတြပါဓာတပအတြကစာ။

၁၉၄၅-ဇနနဝါရ ရနကနမာ(ဂပနေတာလနေရးမစမ)ေတြ႕ရတဗမာတပမေတာတပမးမား။ ေနာကတနး ဝမယာ ဗလမးျမငေအာင၊ေျမာကပငးတငးမးဗလဗထး။ ေရ႕တနး ဝမယာ ဗလမးရနေအာင၊ ဗလမးေကာေဇာ၊ ဗလမးရထြဋ။

43

azaz eJ h OD;av;(Aef;armf)wifatmif

ကၽြနမဆက၍ေရးခငေသာေဖေဖအေၾကာငးမား။ ေဆာငးပါးအမတ( ၅၂ ) လေကာေဇာ

အနကယလ႔မေခၚပါန႔ကြယ။ ဥးေလးလ႔ေခၚေပါ။- အနကယအနတအေခၚေလတကၽြနမတ႔ေမာငႏမေတြက ဥးေလးဥးတငေအာင သငေပးျပငေပးခ

ခနကပါ။ ၁၉၅၇-၁၉၆၂ ကာလမားမာ ေဖေဖက ဆရာႀကးမႈငးရ႕ ျပညတြငးျငမးခမးေရးအဖြ႕မာ ပါ၀ငလပ

ေဆာငခပါတယ။ ၁၉၅၇ ေဖေဖ တပမေတာမ အျငမးစားယရျပးေနာက ပထမဆးျပလပတ သတငးစာ ရငး လငးပြမာ သတငးေထာကတေယာကက ေဖေဖက ျပညတြငးစစရပစေရးန႔ပတသကတ သေဘာထားက ေမးျမနးလာလ႔ ေဖေဖက သးျခားထတပါမယလ႔ ေျပာလကျပး ႏငငေရး စးပြားေရးစတ ဘကစျပနာ ေတြက အကယတ၀င အခနယေလလာျပး ျပညတြငးျငမးခမးေရးႏင ပတသကတသေဘာထားဆျပး စာ တမးတေစာင ထတျပနခပါတယ။ အဒစာတမးေရးဖ႕ ေဖေဖက ျပညတြငးစစျပနာက အေသးစတေလ လာတအခါ ျပညတြငးစစရညၾကာေလေလ ျပညသေတြရ႕ဆငးရဒကၡ ႀကးေလေလဆတာက ျမငလာလ႔ ျပညတြငးစစႀကးရပစျပး ျပညတြငး ျငမးခမးေရး ရေရးဟာ တငးျပညရ႕ေသာခကဆတာ ျမငလာတယလ႔ ေဖေဖက သ႕စာအပမာေရးဖးပါတယ။

ဒါေၾကာင အဒတနးကရေနတ ျပညတြငးျငမးခမးေရး ရစဥးေကာမတအဖြ႕၀ငတခ႕န႔ ပးေပါငးလႈပ ရားမႈေတြ လပခပါတယ။

အဒအေစာပငးကာလေတြမာ ကၽြနမတ႔အမ ၀ငထြကေနတ ေဖေဖမတေဆြႀကးမားက ကၽြနမတ႔ ေမာငႏမတေတြက အနကယဥးထြနးတင(လႊတေတာေရ႕ေနႀကးဥးထြနးတင)၊အနကယဥးေအာငေဇ(ေတာ ဘရားေလး)စသျဖင အနကယတပ ေခၚဆၾကပါတယ။ အဒေနာကမ သလာရတ စာေရးဆရာႀကး ဗနးေမာ တငေအာငက သ႕က ဥးေလးလ႔ေခၚဖ႔ေျပာလာလ႔ ဒေနာကပငးသလာရတ ေဖေဖရေဘာမတေဆြ လပေဖာ ကငဖကေတြက ဥးေလးလ႔ ေခၚလာရပါတယ။ ဒါန႔ပ ဥးေလးဥးတငေအာငတ႔၊ ဥးေလးကတငေရႊ (မရြာ ဥးတငေရႊ)တ႔၊ ဥးေလးကအေမာင(မရြာဥးအေမာင)တ႔ ျဖစလာတာပါ။ (ဒအရငကေတာ ဥးေလး ေဒၚေလး ဆတအေခၚေတြက ေဆြမးရငးခာေတြကသာ ေခၚခပါတယ။)

44

၁၉၆၀ခႏစ သန႔ရငး-ဥးႏအစးရတကလာျပးေနာက ျပညတြငးျငမးခမးေရးလပငနးမား ျပနလည အသက၀ငလာပါတယ။ ဒါအျပင အဒကာလက ထပေပၚေပါကခတ (အေမရကန စ-အင-ေအအကအညန႔) တရတျဖကးကာမႈဆန႔ကငေရးလႈပရားမႈကလညး ေဖေဖတ႔တေတြ အားလး အတပးေပါငး လႈပရားခၾက ပါတယ။ ထလပငနးႏစရပဟာလညး ႏငငေရးအရ ဆကစပေနပါတယ။

၁၉၆၀-၆၁ ခႏစ ေတာကေလာက တႏငငလးအႏ႔ ေဖေဖတ႔ ျငမးခမးေရးတရားေတြ နယခ႕ ဆန႔ ကငေရးတရားေတြ ေဟာေျပာၾကပါတယ။ အဒခရးေတြက အသကအရြယႀကးရငလာျပးျဖစတ ဆရာႀကး မႈငးကယစား ေဖေဖပ ဒငခဥးစးျပး ကနအဖြ႕၀ငမား အလညကပါ၀ငျပး သြားခၾကပါတယ။ အဒခရးစဥ ေတြမာ အမားစပါ၀ငေလရတ ဥးေလးဥးတငေအာငန႔ ေဖေဖရငးႏးသြားပရပါတယ။

ဥးေလးက ေဖေဖက ပဂၢလခငးမသခငကတညးက ေလးစားခပရပါတယ။ သ႕သားတေယာကက ေကာေဇာေအာငလ႔ နာမညေပးထားတာပါ။ ဒါအျပင ဥးေလးေရးသားထတေ၀ခတ ကလနေခတ ျမနမာ သ မငးစာအပရ႕အမာစာမာ ေဖေဖက စစသႀကးမဟာဗႏြၡလ ဗလခပေအာငဆနးတ႔န႔အတ ဂဏျပရညညႊနး ထားတာ ေတြ႔ရပါတယ။ ေဖေဖကေတာ ဥးေလးဥးတငေအာငက လြမးဆြတသတရစြာန႔ သ႕စာအပမာ တ ရငးတႏး ခရးအတသြားစဥက အျဖစအပကေတြ ေရးထားတာေတြ႕ရပါတယ။ ေဖေဖ ေရးထားတာေလး က ၾကညပါဥး။

------ ကၽြနေတာ သ႕အေပၚ သတျပခကမာ တငးျပညႏငျပညသအေပၚ မားစြာခစျမတႏးျပး သ႕ ေဆာငပဒျဖစေသာ မမေခတမာ မမပခးေပၚကလာတတာ၀နေတြက ေကပြနေအာင လပေဆာငေရးက မားစြာ အေလးထားျပး အမႈကစၥေတြ တာ၀နေတြက ႀကးႀကးစားစားေဆာငရြကပက ေတြ႕ရသည။ ပငကယ စတေနစတထားကလညး အလြနေကာငးမြနျပး ကၽြနေတာအေပၚ အလြနညာတာ ေလးစားဥးစားေပး ဆက ဆတာေတြက ခရးသြားစဥတေလာကလး ေတြ႕ခရသည။တ။ (ဗလမးခပေဟာငးေကာေဇာ။ ကယတင ေရး အတပၸတ- ဆငးစမသညမနဟငးဆသ႔၊ ယဥမးစာေပ။ႏာ၂၇၃)

ေဖေဖကလညး ဥးေလးအေပၚ ေလးစားညာတာပရပါတယ။ တခါက ေဖေဖတ႔ ေမာလျမငက အ ျပန ရလာတလကေဆာင သစသးျခငးေတြအေၾကာငးေျပာျပပါဥးမယ။ အဒအေခါက ေဖေဖတ႔ ေမာလျမင ဘက ျငမးခမးေရးခရးထြကစဥက ဥးေလးဥးတငေအာငန႔ အနကယဥးေအာငေဇတ႔ ပါသြားပါတယ။ အျပန မာ ေမာလျမငမာ ဒးရငးျခေတြ၊ မငးဂြတသးျခေတြပငတ ေဖေဖမတေဆြ(စစဗလေဟာငးတဥး)က ျခငးေတြ န႔ သစသးေတြ ထညေပးလကပါတယ။ ကၽြနမတ႔ဆဆလမးအမ ျပနေရာကေတာ အနကယဥးေအာငေဇ က သစသးေတြက ေ၀ငခြေ၀ပါတယ။ ေဖေဖက အဓကဥးတညေပးလကတာျဖစေတာ ကၽြနမတ႔အတြက ေ၀ပက အေတာမားေနပါတယ။ ေဖေဖက ေမေမကလကတ႔ျပး ဥးေလးဥးတငေအာငက ထပထညေပး ခငးပါတယ။ ရလာတအသးေတြက သ႕လြယအတထထည၊ ေမေမထပေပးတ ဆြျခငးေလးဆြျပး၊ သတျပန သြားတ ဥးေလးရ႕ေနာကေကာက ေဖေဖက ရရေ၀ေ၀ ေငးၾကညေနတာ ေတြ႔ခရဖးပါတယ။ ဒါေၾကာငပ ထငပါရ႕။ ေဖေဖက သ႕စာအပထ ဥးေလးအေၾကာငးေတြေရးရာမာ---

အလြနေကာၾကားသည စာေရးဆရာႀကးျဖစေသာလညး စာေပေရးသားျခငးထက ႏငငေရးတာ၀န ေတြက မပကမကြက ဥးလညမသန ေဆာငရြကခသညသတဥးလညး ျဖစသည။ ထႏငငေရးယၾကညခက ျဖင ျပညသ႕ဘကက ရပတညျပးေရးသားမႈမားေၾကာင အႀကမႀကမဖမးဆးေထာငခ ေနာကဆး ကးကး ကၽြနးသ႔ပငပ႕ အကဥးချခငး ခရေပသည။ စးပြားေရးအရလညး ခကခကပတညးပရပါသည။------လ႔လညး ေရးထားပါတယ။

ဒါအျပင ဥးေလးရ႕ သမငးဆငရာစာအပမားအေပၚ တခ႕လေတြက ေ၀ဖနလာတအခါ ေဖေဖကပ သ႕အျမငျဖစတ ဥးတငေအာငလ လက၀ႏငငေရးသမားႀကးက ေရးတာျဖစလ႔ ထးျခားတ ႏငငေရးအျမင ေတြ ပါႏငတယ။ သမငးပညာအေနန႔ ပျပးေတာေတာင ၾကြယ၀လာႏငတယဆတာက ေျပာဆ ကာကြယ ေပးခဖးပါတယ။

တကယလညး ဥးေလးရ႕ သမငးဆငရာအျမငေတြဟာ သစဆနးေနပါတယ။ ဥးေလး ကြယလြန တာ ႏစ(၂၀)ေျမာက ၁၉၉၈က ျပညသ႕ဘကေတာသားမားစာေပက အထမးအမတစာအပ ထတတနးက

45

လညး ေဖေဖက ဥးေလးအတြက အမတတရေဆာငးပါးတေစာင ေရးေပးဖးပါတယ။ ၁၉၆၃ ျငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြေတြ ပကသြားျပးေနာက ဥးေလးအဖမးခသြားရျပး ကကးကၽြနးအထ ပါသြားပါေတာတယ။

၁၉၇၃-၇၄ ကၽြနးကလြတလာမ ဥးေလးန႔ ျပနအဆကအသြယရပါေတာတယ။ ဥးေလး ျပန မလြတ ခငကတညးက ဥးေလးဇနး ေဒၚေဒၚ-ေဒၚခငဥးန႔ ကၽြနမက ရငးႏးသြားခပါတယ။ ၁၉၇၂ ခႏစ ကၽြနမ အေရ႕ ပငးေဆးရမာ လကေထာကဆရာ၀နအျဖစ အလပလပေနစဥက ကၽြနမန႔အတေန ေဒၚေဒၚ-ေဒၚခငမးညြန႔ (ဗလမးခစေကာငးဇနး)ကတဆင သခရတာပါ။ ဒအမးသမးႀကးႏစေယာကဟာ အေတာ ရငးႏး ခငမငတာ ေတြ႔ရပါတယ။ ေဒၚေဒၚ-ေဒၚခငမးညြန႔ သမးအငယဆးေလး ေမထြနးေမြးစဥက ေဒၚခငဥးအမမာ လာေမြး ေပးတာျဖစေၾကာငး သရပါတယ။

အဒတနးက ေဒၚေဒၚ-ေဒၚခငဥးခမာ အေတာရနးကနေနရပ ရပါတယ။ ဒါေတာင ဥးေလး စာအပ ေတြ ထတေပးခတ စာအပတကေတြက တတႏငသမ ၀ငး၀နးကညမႈေတြ တစတရာရလ႔ ေကးဇးတငရပါ တယလ႔ေျပာရာေသးတယတ။

ဥးေလးဥးတငေအာငတ႔ ဇနးေမာငႏမာ သမးေလးတေယာကက အပႀကးအဖားတကျပး နားေလး သြားရာက ဆြ႕လညး သြားရာပါတယ။ ဥးေလးရ႕အေမျဖစသ ဘြားေအႀကးက ဒကၡတေျမးေလးက အသနား ပရာက အလလကလြနးေတာ သမးေလးအရြယေရာကလာခနမာ ျပနာေတြတကလာဟနရပါတယ။ အဒကစၥေတြေရာ၊ မမာေရးမခာေရးကစၥေတြေရာ ေဒၚေဒၚေဒၚခငဥးက ကၽြနမအမမာေနထငေနတ ေဒၚေဒၚ -ေဒၚခငမးညြနဆ လာ ရငဖြငတတ၊ အကအည ေတာငးတတပါတယ။

အဒကာလက ေဒၚေဒၚ-ေဒၚခငဥးက အသက ၄၀ ေကာ ၅၀ ၀နးကငဆေတာ အမးသမးမား သ ဘာ၀ ေသြးဆးကငတလကၡဏာေတြကလညး ေပၚေနပါတယ။

ဥးေလး ကကးကၽြနးက ျပနေရာကေတာ ကနးမာေရးက အေတာဆးေနပါျပ။ ဒေတာ ကၽြနမ အ လပ လပေနတ အေရ႕ပငးေဆးရ အတြငးလနာေဆာငမာတကျပး ေဆးစစတာေတြ လပေဆာငျပး လအပ တ ေဆးကကမႈက ခယပါတယ။ အဒကကးကၽြနးျပန သရေကာငးႀကးမားက ေဒၚေဒၚ-ေဒၚခငမးညြနက ဒင ချပး ေဆးကသေရးက လပေဆာငတာပါ။

အေရ႔ပငးေဆးရႀကးက အခကအလကအရ ရနကနေဆးရႀကးေလာက အဆငမျမငေပမယ အား သာခကေတြလညး ရပါတယ။ ရနကနေဆးရႀကးမာ မရတ သားဖြားေဆာငေရာ၊ ကေလးလနာေဆာငေရာ ရပါတယ။ ဒါအျပင အဒကာလ(မဆလေခတ)က အခမ ေဆး၀ါးကသေရးစနစ ျဖစတာေၾကာင ကၽြနမ အ ေရ႕ပငးေဆးရက အမခနးေလးဟာ အျမ လစညေနတတပါတယ။ မဆလေခတမာ ဆရယလစစနစက အ ေပၚယသဏၭာနအရျဖစေစ လပျပထားရတာမ႕ သတတရျဖစစရာကေတာ အခမပညာေရးစနစန႔ အခမေဆး ၀ါးကသမႈစနစ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာငပ မဆလရ႕ အေစာပငးကာလေတြမာ လအေတာမားမားက မဆလ က ေထာကခခဖးပါတယ။ ဒါေပမ ဒစနစေတြက ေရရညခေအာငမလပႏငခပါဘး။ အေျခခေစတနာကက အေပၚယသဏၭာန လပျပဖ႔သာျဖစလ႔ပါ။ဆရယလစ-ဆတ လအမားႀကကစကားလးက အသးျပဖ႔သာ ရည ရြယခတာပါ။

ဘာပျဖစျဖစ ကၽြနမကေတာ ဒမဆလရ႕ အခမေဆး၀ါးကသမႈေၾကာင လနာအမားအျပားက စတ ႀကက ကညကသေပးႏငခပါတယ။ ဒအထမာ ၁၉၇၃-၇၄ ခႏစအတြငး တသတျပးတသတ ေထာငတ႔ က ကးကၽြနးတ႕က လြတေျမာကလာတ ႏငငေရးအကဥးသမားမား ပါခပါတယ။ ဒႏငငေရးသမားႀကးမားဟာ ကၽြနမန႔အတေန ေဒၚေဒၚ- ေဒၚခငမးညြန႕ကတဆင ကၽြနမဆေရာကလာၾကျပး တခ႕ အသကအရြယႀကး ရငသမားက ေဆးရတငတနသ ေဆးရတက၊ တခ႕ အျပငေဆးခနးက လအပတာေတြ လပေဆာငေပး စ သျဖင အေရ႕ပငးေဆးရႀကးမာ လာေရာကကသၾကရပါတယ။

ထစဥက ကၽြနမက အေရ႕ပငးေဆးရႀကး အတြငးလနာေဆာငမာ ဆရာႀကး ဥးေစာမရေအာင (ေနာင ရခငNLD)ရ႕ လကေထာကဆရာ၀နအျဖစ တာ၀နထမးေဆာငေနတာပါ။ ဒါေၾကာင ေဆးရတင စစ ေဆးဖ႔ လအပသမားအားလးက အဒအေဆာငမာပ တကေရာကႏငခပါတယ။

46

ကၽြနမတ႔အေဆာငမာ အလပသငဆရာ၀နကေလးမားလညး ရပါတယ။။ ဆပငရည ေဘာငးဘ ခကျပတန႔မ႔ ကၽြနမက လမးသရသာသာလ႔ပ သေဘာထားမပါတယ။ ကၽြနမ အထငန႔အျမင လြပါတယ။ အဒဆရာ၀နေလးေတြက ကကးကၽြနးျပန သရေကာငးႀကးမားအေပၚ ထားရတ ေလးစားမႈ ေစတနာန႔ ဂရ တစကရမႈေတြက ေတြ႔ရမေတာမ ကၽြနမ ဒဆရာ၀နေလးေတြ အေပၚနားလညလာမပါတယ။(ဒါေတာင အဒ ကာလ ကကးကၽြနးေထာငမားအေၾကာငး သပသၾကေသးတာ မဟတပါဘး။) သတ႔ေလးေတြက အဒ သ ရေကာငးႀကးေတြရ႕ပျပငေတြက ကနသမား(သနာျပမား၊ ေဆးေကာငးသားမား)က အားရပါးရ ေျပာျပေန တာေတြ ေတြ႕ရပါတယ။ သတ႕က လနာရ႕သမငးက ေမးျမနးမတတမးတငရတာကး။

ဥးေလး(ေလထး)ဗလအနးေမာငရ႕ ဓာတမနဖလငက တေယာကတလက လညၾကညၾကျပး ရငႏ ရးတေလာက အသးသးေတြ ျဖစေနတေနရာေတြျပျပး စစေထာကလမးေရးစစဗလက ဖနပန႔ တကနငး ထားတအေၾကာငး စတာေတြက ေျပာေနၾကတာ ကၽြနမေတြ႔ရပါတယ။ မမမစြန႔လႊတႏငတအရာေတြက စြန႕ လႊတႏငတာ၊ မမမလပႏငတအရာေတြက လပႏငၾကမႈအေပၚ အေတာေလးစား တနဖးထားၾကတာ ေတြ႔ရ ပါတယ။

ဒါေၾကာငပ ရစေလးလးအေရးအခငးႀကးအတြငး ပညာတတမားအၾကား အခြငထးခမားလ႔ သတ မတခရတ ဆရာ၀နေတြ၊ ေဆးေကာငးသားေတြ အမားအျပား ပါ၀ငလာၾကတာ ျဖစမာ။ ဥးေလး ဥးတင ေအာငကလညး ဒလပ အားလးက ၀ငးဂရစကတာ ေတြ႕ရပါတယ။ အဒတနးက ဥးေလးက အဆတ တဘ ျဖစေနတယ လ႔ သတမတျပး တဘကသေဆးမားန႔ ကသေနတာပါ။ အဒဆရာ၀နေလးေတြကပ ဆရာႀကး ဥးေစာမရေအာင လကေဆာငရထားတ မရာမငအားေဆးေတြ သြငးေပးရေအာငဆလ႔ ဥးေလးက အား ေဆး တပတ ၂ ပလငး သြငးေပးႏငခပါတယ။

အဒကာလေတြမာ ေဒၚေဒၚ- ေဒၚခငဥးက တခါတေလလာျပး ဥးေလးအေျခအေနက ေမးတတပါ တယ။ တခါေတာ ဖးၾကမးငကေပာဖးႀကးက ႏးေၾကာန႔ခညထားတာကကငျပး ကၽြနမေဆးရအမေလးထ ၀ငလာပါတယ။ ၂၄ နာရ တာ၀နကတေန႔ျဖစလ႔ အဒေန႕က ကၽြနမစမးေခာငးအမ မျပနႏငပါဘး။ ကၽြနမ ကေတြ႕တာန႔ ေဒၚေဒၚမကႏာက ၀ငးသြားျပး ဟနကလကတာ၊ လမးမာငကေပာသးေတြ႕လ႔ စားရေအာင ၀ယလာတာ-တ။ကၽြနမျဖင မကရညမကမေအာင အေတာတငးလကရတယ။ လမးခရးစရတေတာင အ ေတာႀကးစားေနရတာ ကၽြနမသထားပါတယ။ ေနာင ဘာလကေဆာငမ၀ယမလာဖ႔ ေဒၚေဒၚ-ေဒၚခငမ႕ညြန႔ က တားခငးရပါတယ။

ဥးေလး ဒတခါ ေထာငကလြတလာတာမာ ကနးမာေရး အေတာထခကသြားပါျပ။ စးပြားေရးအရ လညး အေတာခကခပရပါတယ။ ဒါေပမ ဥးေလးရ႕ေပးဆပမႈန႔ စြန႔လႊတမႈေတြဟာ အလဟ တခကမ မျဖစခပါဘး။

ဒါက ဥးေလးစာပနေန႔မာ ေဖာထတျပသခတ ျပညသလထႀကးရ႕အေလးျပ ႏႈတဆကတ စတ ဓာတကၾကညရင သရႏငပါတယ။ ျပညသလထရ႕ေမတာက အတငးအဆမရ ရရသြားတယဆတာ ထငရား ပါတယ။ဥးေလးဟာ သ႕ကယပင လကသးစကားအတငး ေခတက သ႕ပခးေပၚတငေပးလကတ သမငး တာ ၀နေတြက အေကာငးဆး အတတႏငဆး ထမးေဆာငသြားသတဥးပါ။ ဥးေလးရာျပညအတြက အမတတရ သတရရ ခကမားကေရးသားလကမတာပါ။

ဥးေလး ရ႕ ျပညသ႕အကးေဆာငစတဓာတ အဓြန႕ရညပါေစ။ လေကာေဇာ။

၁၂-၁၂-၂၀၁၉။

47

'Drkdua7pD zuf'7<f ekdifiHawmfeJ h

လကနကကင အငပါယာ ရရငသလြင

(၁)

မၾကာေသးမက ဥပေဒျပလႊတေတာတြငးကစတငလကတ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးအပခပပအေျခခ ဥပေဒ ျပငဆငေရးအသေတြဟာ လႊတေတာျပငပအႏ႔အျပားမာ ကယကယေလာငေလာငၾကားလာရတယ။ ဒတ ခ ေျခဥျပငဆငေရးအဆဟာ စလကတယဆရငပ လႊတေတာတြငး အေရြးေကာကခမဟတဘ တက ေရာကခြငရေနတ တပမေတာသားကယစားလယအားလး ၿပငတမတတပရပၿပး ကန႔ကြကတာန႔ ႀကေတြ႔ ရတယ။ ေနာကေတာ ဒအဆက ဥပေဒန႔မညဘးလ႔ စြပစြသေတြ တပဘကကေရာ USDP ဘကကပါ ၾကား လာရသလ မဘသတျဖစလအဖြ႕ေတြဆကလညး ၾကားလာရတယ။ ကန႔ကြကသေတြဟာ သတ႔လညး ေျခ ဥက ျပငဆငဖ႔ ေထာကခသမားျဖစေပမယ ဥပေဒတ႔ လပထးလပနညးတ႔န႔မညဘ လပေဆာငတာေတြက ေတာ လကမခဘးလ႔ေျပာၾကတယ။

တဆကတညးမာပ ေျခဥျပငဆငရာမာ ေျခဥရ႕အႏစသာရက အထခကမခဘး၊ ဥပေဒက ေကာ လြနျပငဆငတာက လကမခဘးတ႔၊ ေျခဥအႏစသာရကထခကရင တငးျပညစစတလငး ျဖစသြားမယတ႔ ၿခမးေျခာကသလလေျပာဆတာေတြေပၚလာတယ။

စလးႏငငက ကးခညသနးခညလပေနသ ယခင၀နႀကးေဟာငးတစဥးကဆရင ဒါဟာ NLD ရ႕ ေထာငေခာကပ။ ဒေထာငေခာကထ မကေအာင တပမေတာန႔ USDP တ႔ ျပငဆငေရးေကာမတထ မပါ ၾကပါန႔လ႔ အသကနေအာလာတယ။ ႏငငေရးက၀ဆသေတြကေတာ တပက လကမခႏငတအခကေတြ ေရာငၿပး ေျခဥက လြယတာလြတတာေလးေတြအရငျပငဖ႔ ႏပေၾကာငးေပးလာၾကတယ။ ဒေနရာမာ တခ ထးျခားတာက စစတပတ႔ USDP တ႔န႔အတ အဒႏငငေရးက၀ေတြ ျပငဆငသငတယဆတ ေျခဥဟာ ပဒမ ၂၆၁ တ႔ ဇယား ၂ န႔ ၃ တ႔ပျဖစၿပး တျခား ဒမကေရစန႔ဖကဒရယကးေျပာငးေရးက အတားအဆးျဖစေနတ ဥပေဒေတြ မပါဘးဆတအခက ျဖစေနတယ။ကနတ ထပတကျဖစႏငတဟာေတြကေတာ ဓာတျပား ေဟာငးႀကးျဖစတ အစးရရယ၊ စစတပရယ၊ တငးရငးသားရယ ၃ ပြငဆငညၾကပါ လ႔ တကတြနးၾကတယ။ သပအကပအတညးျဖစလာရင လကရေျခဥေျပာငးလေရးလႈပရားမႈဟာ အဒ ပဒမ ၂၆၁ ေလာကန႔ အဖား ရးသြားႏငပါတယ။

အဒပဒမ ၂၆၁ ဆတာ တငးေဒသႀကးန႔ ျပညနယေတြကအပခပတ ၀နႀကးအဖြ႕ရ႕ေခါငးေဆာင ၀နႀကးခပက ႏငငေတာသမၼတက ခန႔အပတာ၀နေပးရမယဆတအခကက အပဒ (ခ) မာ ျပ႒ာနးထား တယ။ ဒအခကက တငးရငးသားေတြအခြငအေရး နစနာေစတအတြက ျပငဆငဖ႔လတယ။ တငး/ ျပည နယ၀နႀကးခပက သကဆငရာ တငး/ျပညနယလႊတေတာေတြက ေရြးခယခန႔အပခြငရရသငတယလ႔ ေထာကျပၾကတယ။ ဒေနရာမာ တခသတျပသငတာက ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြအၿပး မအျပတအသတန႔ အႏငရခတ NLD ပါတဟာ ၂၀၁၆ မာ အပခပေရးတာ၀နလႊေျပာငးရာမာ ျပနာ ၂ ခန႔ ႀကေတြ႔ခရ တယဆတအခကျဖစပါတယ။

48

ဒါေၾကာင အဒ ပဒမ ၂၆၁ န႔ ဇယား ၂/ ၃ တ႔က ျပငရေလာကန႔ တငးျပညဟာ ဖကဒရယလမး ေၾကာငးေပၚ ေရာကသလားဆတာ ျပနၾကညဖ႔လတယ။

အဒျပနာ၂ ခကေတာ ႏငငေတာသမၼတအျဖစ ျပညသေရြးေကာကလကတ ႏငငေရးေခါငး ေဆာငက ၂၀၀၈ ေျခဥ ပဒမ ၅၉ အရ တငေျမာကခြငမရတျပနာန႔ အစးရအဖြ႕သစအပါအ၀င တငး/ ျပညနယ၀နႀကးခပေတြ ခန႔အပတာ၀နေပးဖ႔ ျပနာေတြ ျဖစပါတယ။ ဒါေတြက စစတပဘကန႔ညႏႈငး အ ေပးအယေတြလပၾကရတယ။ NLD ဘကက ပထမျပနာကႏငငေတာအတငပငခရာထးအသစတခန႔ ထြကေပါကရာလကလ႔ စစတပဘကက ေအာငသကသကျဖစသြားၿပး ဒေန႔အထ ဥပေဒခးေဖာကတယ၊ ဥပ ေဒလကတလးျခားလပတယလ႔ ေျပာေနၾကတနးပါ။ ဒါေပမ NLD ဟာ ၀နႀကးေနရာအေတာမားမားမာ ယခငဥးသနးစနလကကနေတြန႔ စစတပကလလားသအမားအျပား ထညသြငးခတယ။ ဒါေပမ ဒလအေပး အယလပရာမာလညး အဖအထစေတြေပၚပါတယ။ အဒအထက အထငရားဆးကေတာ ကခင၊ ရခင၊ ရမးန႔ ရနကန၀နႀကးခပေတြ ခန႔ရာမာ စစတပဘကကလေတြက ခန႔မခန႔ ဆတသတငးေတြ ထြကလာတယ။ ကာခပက ဒေနရာ ၄ ခက ေတာငးတယလ႔လညး သတငးေတြထြကတယ။ သမၼတက တကရကခန႔အပ လကတအတြက ဒျပနာလညး မေကမလညန႔ ခဏရပသြားတယ။ တဖကမာလညး ျပညနယ ၀နႀကး ခပေတြေနရာက သကဆငရာျပညနယလႊတေတာေတြကေနသာ ခန႔အပဖ႔ သကဆငရာတငးရငးသား ႏင ငေရးပါတေတြက တကတြနးတာေတြလညး ေပၚလာတယ။ ရလဒက NLD န႔ တငးရငးသားေတြအၾကား အကကြေၾကာငး ေပၚလာျခငးပါပ။ အခ၂၀၁၉ မာေပၚလာတ ပဒမ ၂၆၁ ျပငဆငေရးဆတာ အဒ ျပနာ ရ႕အဆကဆရငမမားဘး။ ရမးတငးရငးသားတဥးကေတာ ၂၆၁ ျပငလကရန႔ ရမးျပညနယမာ ရမးလထ ကယစားျပမယ ၀နႀကးခပတေယာကတကလာဖ႔ မလြယဘးလ႔ ေထာကျပတယ။ ရမးျပညနယမာ SNLD န႔ NLD အမတ ၂ မးေပါငးဥးေရဟာ ျပညနယလႊတေတာထမာ USDP န႔ အေရြးေကာကခမဟတတ စစ ဗလကယစားလယ ၂ မးေပါငးဥးေရက ေကာလြနျခငးမရဘးလ႔ သကဆကေျပာတယ။ အဒ ေထာကျပ ခကဟာ ဒေန႔အေျခအေနန႔ကကညတ ေထာကျပခကျဖစပါတယ။ တကယက ၂၀၀၈ ေျခဥရ႕ ရညရြယ ခကဟာ စစဘက သ႔မဟတ စစဗလခပေဟာငးတဥးဥးက ႏငငထပဆးရာထးျဖစတ သမၼတရာထးက အၿမ ရယထားေစဖ႔ျဖစၿပး အဒဗလခပႀကးေဟာငးတျဖစလ သမၼတကပ တငး/ျပညနယ၀နႀကးခပေတြက စတႀကက ေခါငးေခါကေရြးႏငေအာင အကြကခေပးထားတာျဖစပါတယ။ အခေနာကပငးမ သတ႔ေမာလင သလ သမၼတရာထးန႔ အလမးနညးနညးေ၀းသြားတအတြက ဒပဒမဟာ တငးရငးသားေတြအတြက နစနာ ေစတယ ဘာညာသာရကာ ေျပာဆလာၾကတာျဖစပါတယ။

အမနေတာ ၂၀၀၈ ေျခဥထမာ တငးရငးသားေတြနစနာေစတ ပဒမေတြအမားႀကးရေနတယ။ ပဒမ ၃၇ ကစလ႔ေပါ။ ႏငငေတာသည ႏငငေတာရေျမအားလး၊ ေျမေပၚေျမေအာက ေရေပၚေရေအာကႏင ေလ ထအတြငးရ သယဇာတအားလး၏ ပငရငးပငရင ျဖစသညဆတ ျပ႒ာနးခကအရ ဗဟအစးရလကထမာ ျပညနယေတြရ႕ေျမယာသယဇာတေတြအားလး ႀကကသလ စမခန႔ခြခြငေပးထားတယ။ အသလ ပငရငးပင ရင ႏငငေတာဆတာကလညး တျခားမဟတဘး။ စစအာဏာရငႏငငေတာပ ျဖစပါတယ။ ဒဥပေဒအရ ဧရာ ၀တျမစဆေတြ သလြငေရကာတာေတြ ဒ႒၀တေရကာတာေတြ ေပါငးေလာငးေရကာတာေတြဟာ ေဒသခ တငးရငးသားေတြက နညးနညးမလညမၾကညဘ ထငသလလပခၾကတယ။ ေရကာတာ ေရနစျမပမယ နယထက ရြာေတြက ထငသလေျပာငးခငးခၾကတယ။ တငးရငးသားေတာငသေတြပငတ ေျမယာေတြက ထငသလသမးယခၾကတယ။ အေျခစကတပရငးတပဖြ႕ေျမေနရာေတြ၊ စကပးေမြးျမေရးေျမေနရာေတြ ဧက ေထာငေသာငးခ သမးယတာေတြကေတာ အထးေျပာဖ႔ေတာငမလဘး။ ေျမယာအမားစဟာ တငးရငးသား ေတာငသေတြန႔ ေကးရြာပငေျမယာေတြ ျဖစပါတယ။ သတတြငးေတြ ေကာကမကတြငးေတြ ေရႊတြငးေတြ သစေတာေတြကလညး ႀကကသလစမခတာပါ။ ကနကနေျပာရရင ေျခဥထမာ ရႊနးရႊနးေ၀ေအာင ထည ထားတ တငးရငးသားမား ကယပငယဥေကးမႈ ကာကြယထနးသမးခြငမးေတြဟာလညး လကေတြ႔မာ ေကာငးေတြမာ တငးရငးသားဘာသာ သငၾကားခြငလ တငးရငးသားစာေပန႔ ယဥေကးမႈအဖြ႕ေတြ လြတ လပစြာ ဖြ႕စညးခြငေတြ ခကခတအထ နစနာမႈမးစ ျဖစေစတာပါ။ ဥပေဒျပအပငးေတြမာဆရငလညး အမး သားလႊတေတာဖြ႕စညးမႈဆငရာ ပဒမ ၁၄၁ က ျပနၾကညမယဆရင တငး/ျပညနယတခစက ကယစား

49

လယ ၁၂ ဥးကစ စစေပါငး ၁၆၈ ေယာကဆၿပး တနးတညမသလလ ျပ႒ာနးထားေပမယ လကေတြ႔မာ တငးေဒသႀကးအမညခၿပး အမးသားလႊတေတာတကခြငရသ ဗမာတငးရငးသားကယစားလယက ထက ၀က ျဖစသြားတယ။

၂၀၀၈ ေျခဥအရ တပမေတာက ႏငငေရးမာဥးေဆာငတာ၊ အမးသားကာကြယေရးန႔ လၿခေရး ေကာငစအျဖစ တပမေတာက ႏငငအပခပေရးကလႊမးမးတာ၊ အေရးေပၚအေျခအေနေၾကညာၿပး စစအာ ဏာ သမးခြငရတာ။ ႏငငအပခပေရး၊တရားဥပေဒစးမးေရး၊ တရားမတေရးေတြအတြက အထးအေရးႀကး တ ကာကြယေရး၊ ျပညထေရး၊ နယစပေရးရာလၿခေရး၀နႀကးဌာန ၃ ခက တပမေတာကာခပကပ ခပ ကငထားတာ၊ ျပညသ႔လႊတေတာ၊ အမးသားလႊတေတာန႔ တငး/ျပညနယလႊတေတာေတြမာအေရြးေကာက ခမဟတတ စစအရာရ ၂၅% တကေရာကတာ၊ ၀နႀကးဌာနန႔ဥးစးဌာနအမားအျပားမာ ဗလခပေဟာငး ဗလမးေဟာငးေတြန႔ ဒ၀နႀကးေနရာ ညႊနမးေနရာေတြအပစးေနရာယထားတာေတြ စတစတ ၂၀၀၈ ေျခဥ ေနာကဆကတြ ျပနာေတြက တျပညလးကျပညသလထႀကးန႔အတ တငးရငးသားလမးစေတြ အားလး ခါးစညးခၾကရတယ။ အထးသျဖင ျပညတြငးစစျဖစေနတ ပဋပကၡျပငးထနတေဒသေတြဆရင တငးရငးသား ေတြရ႕ အသကအးအမစညးစမ လၿခမႈ မရသေလာကနးနး ျဖစေနတယ။

ဒမကေရစန႔ဖကဒရယ ႏငငေပၚထြနးေရးက ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒေနာကခ၊ ႏငငေရးသခမနမားရ႕ အဆအမန႔ေနာကခေတြ၊ ျပညတြငးစစျပနာေနာကခေတြန႔ ခဥးကပတငးတာၿပး ျမနမာနငငေရးလမး ေၾကာငးက သးသပေနၾကတာ အေတာလညး ၾကာေနၿပ။ ေမာလငခကအလငးေရာငကလညး လငးခည တခါ မနခညတလည ျဖစေနတယ။ ႏငငေရးေလလာသ အေတာမားမားကေတာ ဒျပနာဟာ မန႔လး စကကပျဖစေနၿပလ႔ ယဆၾကတယ။ ရနကနတငးစစဌာနခပ ရတနာသရ ေဂါကကလပမာ မၾကာေသးမက ျပလပတ တပမေတာသတငးမနျပနၾကားေရးအဖြ႕ သတငးစာရငးလငးပြမာ တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႕အစညးေတြ မရေတာဘး၊ ၿငမးခမးသြားရင (တပမေတာကာကြယေရးဥးစးခပက ေျပာထားပါတယ။) ကြနေတာတ႔တပမေတာက ႏငငေရးက ဆတခြာဖ႔ အစအစဥရပါတယ”လ႔ ဗလခပစးႏငဥးက ေျပာသြားပါ တယ။ ဒါကလညး ျပညတြငးစစရျခငးေၾကာင တပမေတာအာဏာရယျခငး၊ တပမေတာအာဏာ ရယျခငး ေၾကာင ျပညတြငးစစျဖစျခငးဆတ ဆငေျခသသရာလညမႈက ပစတမးန႔ ထပပြထတတာျဖစပါတယ။ အဒ ရငးလငးခကထမာပ သက“ကြနေတာတ႔ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးေတြ မားလာတာက သး သပရရင သတ႔က လကနကကငတပဖြ႕ရမ လရာ၀ငတယဆတအယအဆမး ရေနတာေတြ႔ရတယ” လ႔ လညး ေျပာခပါတယ။ သ႔အျမငအရ တခ႕က လကနကစြန႔ၿပး တခ႕ကမစြန႔ေသးရင စြန႔ထားတအဖြ႕ဟာ ကယက လာတကလာမလားဆတ စးရမမႈေတြရတယ၊ ဒါေၾကာင All Inclusive အားလးပါ၀ငေရးလပမ ရမယလ႔လညး ယဆတယ။ ဒေနရာမာ All Inclusive အားလးလကနကကငလမးစဥစြန႔ေရး ဆတအခက မာ ေမးစရာေမးခြနးေတြ အမားႀကးေပၚလာတယ။ သ ဆလတာက EAOs လ႔ေခၚတ တငးရငးသားလက နကကငအဖြ႕ေတြ အားလးက ဆလတာပါ။ အဒ EAOs ေတြမာလညး အပစရပစာခပ NCA လကမတထး သ န႔ NCA စာခပလကမတမထးသေတြ ဆၿပး၂ ပငးကြေနတယ။ NCA မထးေသးတ EAOs ေတြက လက မတထးလာေအာင စစေရးအရဖအား၊ သတမနဖအားေတြ သးေနတယ။

ဒါအျပင အခတပမေတာက အပစရပေၾကညာထားတ စစတငး ႀကး ၅ ခန႔ အပစရပမေၾကညာဘ တကပြေတြျဖစေနတ ရခငျပညနယေတြမာ အစးရက အသအမတျပထတျပနထားတ EAOs အဖြ႕ေတြမ ဟတတ တျခားတငးရငးသား လကနကကငတပဖြ႕ေတြ အမားအျပားရေနတာက သတျပဖ႔လတယ။ ဒအ ဖြ႕ေတြရ႕အနာဂတန႔ ဒအဖြ႕ေတြရ႕အခနးက႑ေတြက ေျဖရငးျခငးမရဘ EAOs ေတြကဖၿပး လကနကကင လမးစဥစြန႔ေရး တဖကသတလပေနရန႔ ျပညတြငးစစမး-ေရေသာကျမစက တကယအျမစျဖတႏင မျဖတ ႏင စဥးစားဖ႔ ဒအခနမာ သပလအပပါတယ။ ဒစာတမးက ေခါငးစဥတပရာမာ လကနကကငအငပါယာ လ႔ တပခတာ တျခားေၾကာငမဟတဘး။ ျမနမာႏငငနယနမတတေလာကမာရတ တငးရငးသားျပညနယ ေတြ အားလးနးပါးမာ တပမေတာ၊ ရတပဖြ႕အျပင BGF နယျခားေစာငေတြ၊ ျပညသ႔စစေတြ၊ ၿမ႕မလၿခေရး အဖြ႕ ေတြ၊ ကာကြယေရးအဖြ႕ေတြဆတ သဏၭာနေပါငးစန႔လကနကကငတပဖြ႔ မးစျဖန႔ ၾကကေနလ႔ ျဖစပါတယ။

50

( ၂ )

ျမနမာအစးရဘကက လကနကကငအငအားဟာ အၿမတမးတပမေတာအငအား ၃ သနးန႔ ၃ သနး ခြအၾကား ရမယလ႔ ခန႔မနးၾကတယ။ ရအဖြ႕အငအားက ၇ ေသာငး ၈ ေသာငးလ႔ တြကၾကတယ။ တပမ ေတာက ခပကငထားတ ကနတတငးရငးသား လကနကကငအငအားကေတာ အတအက စာရငးမရႏင ဘး။ ၂၀၁၀ ခ ျပညသ႔စစန႔ ဌာေနလကနကကငအဖြ႕မားဆငရာ ညႊနၾကားေရးမးခပျဖစသ ဗလမးခပ ေမာငေမာငအးရ႕ ထတျပနခကအရ ျပညသ႔စစအငအား ၈ ေသာငးေကာ ရၿပး အဒထမာ ၃ ေသာငး ေကာကပ လကနကတပဆငထားတယလ႔ ဆပါတယ။ ရမးသေတာဆငသတငးဌာနကေတာ ရမးျပည ေျမာကပငးတစခတညးမာ ျပညသ႔စစအဖြ႕ေပါငး ၃၉၆ ဖြ႕ရၿပး အမာခအငအား ၈၃၆၅ ေယာက၊ အရန အငအား ၁၆၃၂၅ ေယာက ရတယလ႔ဆပါတယ။ ျပညပသတငးဌာနတခ ခန႔မနးခကအရ ျမနမာတျပညလး ျပညသစစအဖြ႕ေပါငး ၅၀၂၃ ရၿပး အငအား ၁၈၀၀၀၀ ေလာက ရတယလ႔ဆပါတယ။ ဒျပညသ႔စစအဖြ႕ အမားစႀကးဟာ EAOs ေတြန႔ စစေရးပဋပကၡျဖစေနတ တငးရငးသားျပညနယေတြမာရေနၾကတယ။

The Asia Foundation က၂၀၁၆ ခမာ ထတေ၀တ ၀ါရငတနတကသလ ႏငငေရးသပၸဌာန PhD တကေရာကေနသ JohnBuchanan ရ႕ ဘြ႕ယစာတမးျဖစတ Militia in Myanmar သေတသနစာတမးထ မာေတာ Militia ေခၚ အရပသားလကနကကငျပညသ႔စစအဖြ႕ေတြက ၄ မးခြျခားထားတယ။

၁။ တပမေတာန႔ တသားတညးေပါငးထားတအဖြ႕မား။ ဒအဖြ႕ေတြဟာ ယခင EAOs တငးရငးသား လကနကကငေတြျဖစၿပး အဖြ႕လကျဖစေစ၊ ခြထြကၿပးျဖစေစ၊ တျခမးပျဖစေစ အစးရန႔ အပစအခတရပစ ေရး ရယထားၿပး ၂၀၀၉ ေနာကပငးမာ BGF နယျခားေစာငတပအျဖစ ေျပာငးလလာၾကတ နယစပ တ ေလာကက တငးရငးသားလကနကကငေတြျဖစပါတယ။ BGF ေတြက အစးရက တပရငးေတြအျဖစ ဖြ႕ ထားေပးၿပး တပမေတာက ဗလမးဗလႀကးမားန႔ တပၾကပအနညးဆး ၃၀ ေလာကက ဒရငးမးအဆငက ေန တပေထာကအဆငအထ ထညသြငးဖြ႕စညးထားတယ။ သတမတဖြ႕စညးပကေတာ အငအား ၃၂၆ ေယာကျဖစၿပး အသက ၅၀ ေကာရင အၿငမးစား ယခငးတယ။ ဒတပေတြက ကယနယစပကလြၿပး တျခား က ေျပာငးေရႊ႕ခြငမေပးဘး။ လကနကႀကးေတြ တပဆငခြငလညး ေပးထားတယ။ ဒတပေတြဟာ တပမ ေတာနယေျမရငးလငးေရးေတြမာ စစကေပးတာ၊ လမးျပတာေတြက အဓကလပေဆာငၾကရတယ။ တျပည လးမာ အသလ BGF တပရငးေပါငး ၂၃ ရငးရတယ။ တခ႕လညး ေနာကပငးမာ BGF ကေန ျပညသ႕ စစေျပာငးတာရတယ။ စားနပရကၡာေထာကပ႔ေရးက အစးရကတာ၀နယၿပး နယေျမတြငး ကးသနးေရာငး ၀ယေရး အခြနေကာကတာတ႔ စးပြားေရးကမၸဏေထာငၿပး သစလပငနး သတလပငနး ေကာကစမးန႔

51

ေကာကမကလပငနးေတြ လပတာတ႔ စကမႈလယယာလပခငးေထာငတာ၊ အးအမေဆာကလပေရးလပ ငနး လပတာတ႔က အစးရက လပပငခြငေတြ ခေပးထားတယ။ တခ႔အဖြ႕ေတြကေတာ မးယစေဆး၀ါး ထတလပကနကးမႈေတြန႔ မကငးဘးလ႔ အစြပစြခထားရတယ။

၂။ တပမေတာန႔ တသားတညး မေပါငးတအဖြ႕မား။ ဒအဖြ႕ေတြကေတာ တပမေတာရ႕ တကရက ဥးစးကြပကမႈေအာကမာရေပမယ BGF ေတြလ သတ႔ထက တပမေတာက ဗလေတြတပၾကပေတြ ထည မ ထားဘး။ လပငနးတာ၀နေတြကေတာ BGF ေတြနညးတ တပမေတာစစဆငေရးန႔ နယေျမရငးလငးေရး ေတြမာ အေထာကအကျပေရးန႔ ရပရြာလၿခေရးလပငနးေတြပ။ ဒအဖြ႕ေတြမာ အႀကးအေသး မးစရတယ။ ကယဘာသာ ေထာကပ႔ၾကရတယ။ ရပရြာမာ သးႏခြန ေရာငး၀ယခြန ျဖတသနးခြနစတ အခြနေတြ ေကာကတယ။ ထးျခားခကကေတာ ျပညသ႔စစအဖြ႕ႀကးေတြရ႕ ေခါငးေဆာငေတြမာ ကယပငစးပြားေရး ေတြ ရၾကတယ။

အမားအားျဖင BGF ေတြလ အစးရကခေပးတလပပငခြငေတြရသလ ခရနေတြန႔ အဆကအသြယ ယၿပး စးပြားေရးလပငနးေတြလညး လပၾကတယ။ သစ၊ ေရႊ၊ ေကာကစမး၊ ေကာကန စတာေတြ လပၾက သလ စားေသာကဆငႀကးေတြ၊ ေဟာတယေတြ ဓာတဆဆငေတြ လပၾကတယ။ တခ႕ဆရင ကယနယ အျပငဘကသာမက စစန႔ေ၀းတ ၿမ႕ႀကးေတြမာ Developer အးအမတကတာ ေဆာကလပေရးလပငနး ေတြ၊ ခရးသြားေမာေတာယာဥလငးေတြ ဖြငထားၾကတယ။ အရငက လမးျဖတခြနေကာကတ ဂတေတြ ေတာင အေ၀းေျပးလမးေတြေပၚမာ လပထားၾကတယ။ မးယစေဆးလပငနးေတြန႔ မကငးဘးလ႔ သသယအ ရခရတ အဖြ႕ေတြလညး ရတယ။

၃။ တပမေတာက ေထာကပဖြ႕စညးေပးထားတ ရပရြာလကနကကငအဖြ႕မား။ ဌာေနျပညသ႔စစ အဖြ႕ေတြဟာ ဒအမးအစားထ အကး၀ငတယ။ အမားအားျဖင ၿမ႕ငယေတြမာ ၿမ႕မျပညသ႔စစပစ၊ ေကးရြာ ေတြမာ သကဆဖ ေသာငးကနးသဆန႔ကငေရးအဖြ႕ပစန႔ ဖြ႕ထားတယ။ လကနကခယမးလညး အျပည အစ တပဆငခငမ တပဆငထားတယ။ ေကးရြာအပခပေရးမးေတြကေန ရြာထကလေတြက ေရြးခယၿပး တပမေတာဆမာ စစသငတနးတကခငးတယ။ တပမေတာစစေၾကာငးေတြမေရာကတ၊ ရအဖြ႕ လကလမး မမတ နယစြနနယဖားေတြမာ ဒအဖြ႕ေတြဟာ အစးရငယေလးေတြျဖစေနတယ။ တပမေတာစစေၾကာငး ေတြလာရင တပန႔အတ ကငးလညတာ လမးျပတာေတြလပတယ။ လအပရင သတ႔က စစ၀တစ၀တခငးၿပး လကနကတပဆငေပးတယ။ အခြနအတတန႔ အဓက ရပတညရတာမားတယ။

၄။ တငးရငးသားလကနကကငနယေျမမားထမ ရပရြာလကနကကငအဖြ႕မား။ Militia ျပညသ႔စစ ေတြ အရပသားလကနကကငေတြထမာ အေရအတြက တတကကမသႏငေပမယ အေတာအငအားနညး တယလ႔ ဆၾကတယ။ ဒအဖြ႕ေတြဟာ EAOs အဓကတပေတြ လႈပရားအေျခစကရာနယေျမေတြမာ ရပ ရြာလၿခေရးန႔ အၿမတမးတပက ေထာကကေရးေတြလပဖ႔ ျပညတြငးစစအစပငး ကာလကတညးက ေပၚလာ တအဖြ႕ေလးေတြျဖစပါတယ။ ဥပမာ KNU ဆရင အဓကလကနကကငတပျဖစတ KNLA တပအျပင KNDO ကာကြယေရးအဖြ႕ေတြ ဖြ႕ထားတယ။ KIO တ႔ KIA တ႔မာလညး MHH (Mungshan Hypen Hpung) ျပညသ႔စစအဖြ႔ေတြ ရတယ။ BGF တခ႕န႔ မဟာမတလပထားတ EAOs အနညးငယလညး ရတယ။

အဒစာတမးအရ ကခငမာ BGF ၅ဖြ႕ရၿပး ခေဖြ၊ ေဆာေလာန႔ ၀ငးေမာေတြမာအေျခခတယ။ ပတာ အရ၀မျပညသ႔စစ၊ ၀ငးေမာေလာ၀ါးယနျပညသ႔စစ၊ ျမစႀကးနား တာေလာႀကး ျပညသ႕စစဆၿပး ျပညသ႔စစ ၃ ဖြ႔လညး ရေသးတယ။ ကယားျပညနယမာဆရင BGF၁၀ ဖြ႕ရၿပး လြငေကာ၊ ဖားေဆာငး၊ မယစ၊ ေဘာ လခန႔ ဒေမာဆးတ႔မာ ၂ ဖြ႕စျဖန႔ခြေနတယ။

ရမးျပညနယထမာေတာ BGF ၇ ဖြ႕ ရတယ။ ေလာကကင၊ မနတ၊ ကြမးလ၊ မကမနး၊ ကနးကနး၊ မငးေယာငး၊ တာခလတတ႕မာ အေျခစကတယ။ PMF ျပညသ႕စစအဖြ႕ကေတာ ၃၈ ဖြ႕ေတာငရတယ။ မနတ၊နမခမးၿမ႕မ၊ ပနးေဆး၊ နမၼတ၊ မးကး၊ ကကတ၊ မငးယ၊ မးေပၚ၊ ကြတခငအထး၊ ပနဆငး၊ တာမးည၊ မနကယ၊ ေရာကေဟာ၊ နမဖတကာ၊ ေကာငးခါး၊ ကြတခငၿမ႕မ၊ လားရႈး၊ မငးေခး၊ စနေကာ၊ မနးဟင မနးဟာ၊ တန႔ယနးၿမ႕မ၊ မနပန၊ မနးဟင၊ ေနာကမး၊ မငးေကာင၊ ေနာငေကာ၊ ေနာငဖာ၊လျခား၊ ကြနဟနး၊

52

မးျဖတ၊ မငးဆပ၊ နမဆနၿမ႕မ၊ မာကန႔၊ နားပြ၊ နားယင၊ လငးေခးဟးမနး၊ ဖယခေရႊျပညေအး၊ ပအ႔၀ (ဟ ပနး၊ ဆဆင၊ ပငေလာငး)ကယနးအမးသား ကာကြယေရးျပညသ႔စစေတြ ရတယ။ ဒစာရငးထမာ ကငး တတ၀က တငးရငးသားျပညသ႔စစအဖြ႕ေတြ သပမပါတာ ေတြ႔ရတယ။

ကရငျပညနယထမာ BGF ၁၄ ဖြ႕ေလာက ရတယ။ လႈငးဘြ႕မာ ၄ ဖြ႕၊ ဖာပြနမာ ၃ ဖြ႕၊ ျမ၀တမာ ၅ ဖြ႕၊ ေကာကရတမာ ၁ ဖြ႕န႕ ၾကာအငးဆပႀကးမာ ၁ ဖြ႕ျဖစပါတယ။ ျပညသ႔စစကေတာ သေတာင ျပညသ႔ စစအဖြ႔ ၁ ဖြ႕ပ စာရငးထပါတယ။

ဒအဖြ႕ေတြအျပင ျပညသ႔စစအဖြ႕ေလးေတြကလညး အမားအျပားရတယ။ EAOs ပထြကလာတ အဖြ႕ကေလးအေတာမားမားဟာ လကနကခသခ၊ BGF န႔ မဟာမတလပသလပ၊ ျပညသ႔စစလပသလပ ျဖစကနၾကလ႕ အသလအဖြ႕ေလးေတြ မႈလေပါကလာတာျဖစပါတယ။ ဥပမာ ခြနဆာလကနကခၿပးေနာက MTA ေမာထငးရမးတပက ပထြကလာတအဖြ႕ ၃ ဖြ႕ဆရင မနးဟငမနးဟာမာ ျပညသ႔စစလပသလ မနပနတ႔ မဆယတ႔မာျပညသ႔စစေတြ ျဖစကနတယ။ ေနာကထပ MTA ခြထြကျဖစတ ေရႊျပညေအးအဖြ႕ ကေတာ ဖယခမာ ျပညသ႔စစလပတယ။ လြငေကာက နဂါးအဖြ႕ဟာလညး သ႔နယထမာ အာဏာရသ ျဖစလာတယ။ SSNA ခြထြကအဖြ႕ဟာ မမဘာသာဖကသမးတာလပၿပး တခ႕က SSA ေတာငပငးက ပး ေပါငးတယ။ ေနာကထပ MTA ေဟာငးအဖြ႕ ၄ ဖြ႕ဟာ ဟမနး၊ မတကနး၊ နားယငေတြမာ ျပညသ႔စစ ျဖစကနတယ။ ကခငျပညနယ၀ငးေမာက KIA ေထာကလမးေရးမးေဟာငး လဆနေအာင၀ါအဖြ႕ဟာ လညး ၀ငးေမာျပညသ႔စစျဖစသြားတယ။ SSA ေတာငပငးတပမဟာ ၇၅၈ ကေတာ ၀မပနျပညသ႔စစျဖစ လာတယ။ ဖဒေအာငစနးKNDP ခြထြကအဖြ႕လညး ဖားအျပညသ႔စစျဖစသြားတယ။ သေတာင အထးေဒသ ၿငမးခမးေရးအဖြ႔လညး သေတာငျပညသ႔စစ လပသြားတယ။ သေတာငေျမာကျခမး အထးေဒသကေတာ လႈပရားမႈမရေတာဘး။ ၿမတအေျခစက မြနၿငမးခမးေရးအဖြ႕က လကနကခတယ။ ဒစာရငးဟာ ၂၀၁၅ မတငမကစာရငးေတြျဖစလ႔ မျပညစတာတ႔ အေျပာငးအလတ႔လညး ရႏငပါတယ။

အထကပါလကနကကငျပညသ႔စစအဖြ႔ ၄ မးထမာ ၃ မးဟာ တပမေတာရ႕ကြပကမႈေအာက မာရတယ။ ၂၀၀၈ ေျခဥအခနး ၇ ပဒမ ၃၃၈ မာ ႏငငေတာတြငးရလကနကကငအဖြ႕အစညးအားလးသည တပမေတာ၏ ကြပကမႈေအာကတြငရသည-လ႔ ျပ႒ာနးထားတယ။ ေနာကပဒမတချဖစတ ပဒမ ၃၄၀ မာ ေတာ တပမေတာသည အမးသားကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစ၏ သေဘာတညခကျဖင ႏငငေတာ ကာကြယေရးႏင……ကာကြယေရးတြင ျပညသလထတရပလး ပါ၀ငေရးအတြက စမေဆာငရြကခြငရ သည။ တပမေတာဥးေဆာငမႈျဖင ျပညသ႔စစမဟာဗဟာက ေဖာေဆာငရမညလ႔ ျပ႒ာနးထားတအတြက ျပညသ႔စစအဖြ႕ေတြဖြ႕ခြင၊ ေလကငသငၾကားခြင လကနကတပဆငခြငေတြ တပမေတာက အျပညအ၀ရရ ေနတယ။

အမနေတာ ျပညသ႔စစမဟာဗဟာဆတာ န၀တ၊ နအဖန႔ အခ ၂၀၀၈ ေျခဥအရပသားအမညခ အစးရလကထကကမ ေပၚလာတာမဟတဘး။ ျမနမာျပည ျပညတြငးစစ ျဖစပြားခနေလာကကတညးက စတငခတ လကနကကငအဖြ႕ အားျဖညတနညးေတြ ျဖစပါတယ။ လြတလပေရးရခါစမာ ျပညတြငးစစႀကး ေပၚလာေတာ အဒတနးက ၀နႀကးခပျဖစသဟာ တပမေတာကေထာကကၿပး ႏငငလၿခေရးက ၀ငယေပးဖ႔ ျပညေစာင အထးရ (ေနာငမာ စစ၀နထမးတပ) ဆတာေတြက ပထမဆးဖြ႕ၿပး သပနေတြကတကေစခ တယ။ ဒအဖြ႕ေတြဟာ ေနာငမာ ႏငငေရးပါတေတြရ႕ ခါးပကေဆာငတပေတြဘ၀ ေရာကကနတယ။ ၁၉၅၆ ခမာဖြ႕တ ျပေစာထးလကနကကငအဖြ႕ေတြ၊ ကာကြယေရးအဖြ႕ေတြဆရင ႏငငေတာလၿခေရးအမညခၿပး ဖဆပလတညၿမအဖြ႕ရ႕ ႏငငေရးလကကငတတအျဖစ ေရာကရသြားတယ။ အလားတဘ KMT တရပျဖ ေတြ ရမးျပညထ ကးေကာလာတာက ဟန႔တားဖ႔ ရမးျပညထမာ ေဒသခေတြန႔ ကာကြယေရးအဖြ႕မးစက ဖြ႕ၾကတယ။ ဒအဖြ႕ေတြဟာ လကနကခယမးေတြ စစပစၥညးေတြ၀ယႏငဖ႔ ဘနးတနးေတြန႔ ထငးႏငငက ဆငးၾကတကၾကတယ။ သတ႔ရ႕အသြားကနက ဘနးေတြျဖစၿပး အျပနကနက ထငးေမာငခပစၥညးေတြ ျဖစ ပါတယ။

53

၁၉၇၃ မာ မဆလစစအစးရက အဒရမးျပညနယထက ကာကြယေရးေတြက စစတပလကေအာက အျပညအ၀ေရာကဖ႔ အသြငေျပာငးခငးေတာ အဖြ႕တခ႕က လကမခဘ ေတာခတယ။ ကာကြယေရးအဖြ႕ ၂၃ ဖြ႕ထမာ ၉ ဖြ႕ ေတာခတာပါ။ အမားအျပားလညး SSA ထေရာကကနတယ။ ကနအဖြ႕ေတြကလညး ဗကပန႔ တငးရငးသားသပနေတြက ဆန႔ကငေရးအတြက အစးရန႔အတ ပးတြေနေပမယ တရား၀ငအရ အခြနေကာကတာလပၿပး တရားမ၀ငေမာငခကနကးတာန႔ မးယစေဆးလပငနးေတြလပေနၾကတယ။ တခါ တေလ ေတာငႀကးစဝစထြနးေဆးရက ရရားပါရဂေတြကျပနေပးဆြၿပး အဖမးခေနရတ လြယေမာအဖြ႕ေခါငး ေဆာငခြနဆာန႔ အလအလယလပတာမးေတြလညး လပတတၾကတယ။ ကးကန႔က ေလာစစဟနဆရင စစဘရငတစပါးျဖစသလ အေရ႕ေတာငအာရဘနးဘရငလ႔ေကာၾကားေနတ မးယစေဆးရာဇာတဥးလညး ျဖစေနတယ။ ထငးႏငငမာဖမးဆးမေတာ ျမနမာျပညကျပနလႊေပးလကတယ။ ေထာငႏစရညခေပမယ သပမၾကာခငမာပ သ႕က အစးရက ေထာငကေန ျပနလႊတလကတယ။ ျပညသ႔စစမဟာဗဟာက မဆလ စစအစးရက ျမစ၀ကၽြနးေပၚန႔ ပခးရးမတ႔ ရမးျပညအလယပငးတ႔မာ ပထမဆးပြထတပါတယ။ ဒမဟာဗ ဟာက မေလးရားန႔ေတာငဗယကနမေတြမာ ၿဗတသန႔အေမရကနတပေတြ ကငသးခတ ျဖတ ၄ ျဖတနညး ျဖစပါတယ။

ေျပာကကားသပနအဖြ႕အစညးေတြန႔ ျပညသလထအၾကား အဆကအသြယျဖတေတာကတ နညး လ႔လညး ေခၚတယ။ ဒမဟာဗဟာအရ ျပညသ႔စစအဖြ႕ေတြ ရြာတငးမာဖြ႕ၿပး သပနသတငးရယတာ၊ သ ပနက ရကၡာျပတေအာငလပတာ၊ မဟာဗဟာရြာလ႔ေခၚတ စစတပစခနးအနးမာ ရြာေတြက ေရႊ႕ေျပာငးေစ ၿပး အ၀ငအထြကတငးကပတာ စတာေတြလပေစတယ။ ၁၉၇၄ ခ မဆလအေျခခဥပေဒ ခြငျပခကန႔ ျပည သ႔စစမဟာဗဟာအရ ၿမ႕နယေပါငး ၂၁၂ ၿမ႕နယက ေကးရြာေပါငး ၁၈၃၁ မာ ျပညသ႔စစအဖြ႕ေတြ ဖြ႕ ထားၿပး ျပညသ႔စစအဖြ႕၀ငေပါငး ၆၇၇၃၆ ေယာကရတယလ႔ဆပါတယ။ အဒ အဖြ႕၀ငေတြထမ တပမ ေတာက လကနကတပဆငေပးတ ျပညသ႔စစဥးေရက ၁၅၂၂၇ လကလ႔ဆတယ။ ကနတာေတြက ၀ါးခၽြနန႔ တတ ဓားေတြန႔ပါ။ ျမနမာအေရးအထးျပေလလာသ အငဒရးစသရ႕ခန႔မနးခကအရ အသလ ျပညသ႔စစ ဥးေရဟာ ၁၉၈၀ ခ တ၀ကမာ ၃၅၀၀၀ အထရခတယလ႔ သရတယ။၂၀၀၈ ေျခဥေပၚလာၿပး ေနာကပငး တပမေတာအာဏာပငေတြက ေကးရြာေပါငး ၁၃၇၂၅ ရြာမာ ျပညသ႔စစအဖြ႕ေတြဖြ႕ဖ႔ စစဥခတယလ႔ လညး သတငးေတြက ဆပါတယ။

ျမနမာျပည ေထာငႀကေထာငၾကားအထေရာကေနတ အဒျပညသ႔စစေတြ ကာကြယေရးေတြ သ ကဆဖ ေသာငးကနးသဆန႔ကငေရးအဖြ႕ေတြဟာ ၂၀၀၈ ေျခဥ ပဒမ ၃၄၀ ျပ႒ာနးခကပါ ျပညသ႔စစ မဟာ ဗဟာအရ ဖြ႕စညးထားတာေတြျဖစပါတယ။ ဒလကနကကငေတြဟာ လကေတြ႔မာ ဘယလ ျပညသ႔စစ မဟာဗဟာေတြက အေကာငအထညေဖာေနပါသလ။ ၁၉၄၉-၅၀ ေလာကကစတငလာတ ျမနမာႏငင အ ရပသားလကနကကငေတြ စစ၀နထမးေတြ ျပေစာထးေတြ သကဆဖေတြ ကာကြယေရးေတြ ျပညသ႔စစ ေတြ ျမနမာသမငးမာ တစကမတမတ လပေဆာငခၾကတာကေတာ နယခ႔သမားန႔ ျပညပရနက တြနးလန တကခကဖ႔မဟတဘ တငးရငးသားခငးျဖစပြားတ ျပညတြငးစစမာ အာဏာရအပစးသဘကကေန သပန ႏမနငးေရးေတြကပ လပတာျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင နယစပေဒသတေလာက ထစပေနတ တငးရငးသား ျပညနယအမားအျပားမာ ျပညတြငးစစပသဏၭာနဟာ တပမေတာရယ ျပညသ႔စစရယကတဖက EAOs တငး ရငးသားသပနေတြကတဖက ျဖစပြားတစစပြပသဏၭာန ျဖစလာခတယ။ ဒါေၾကာင ျပညသ႔စစ မဟာ ဗဟာဆတာကလညး လကေတြ႔မာ EAOs ေတြကႏမနငးေရးအတြက အရပသားေတြက စစတပက အသးျပတ မဟာဗဟာသာျဖစပါတယ။

၁၉၈၉ ခ ဗကပၿပကြၿပးေနာကပငး ပထမဆး ဗကပခြထြကအဖြ႕ျဖစတ MNDAA ကးကန႔အဖြ႕ဆ ရင တပမေတာန႔အတ လကတြၿပး KIA က တကခကသျဖစလာတယ။ ေနာကပငး ဆရာမႏင ၂ ေဆာင ၿပငျဖစၿပး MNDAA ဟာ တပမေတာက ေသနတေျပာငးျပနလညတအဖြ႕ ျဖစသြားတယ။ ကခငျပညနယ မာလ ဥးဇခတန႔ယနး NDA(K) အဖြ႕ဟာ BGF တ႔ ျပညသ႔စစတ႔လပရငး KIA ကတကတာေတြ လပတယ။ ျမစႀကးနား တာေလာႀကးေဒသ အစးရက ရမးနလမး ၂၀၀ ေလာကက စစေလကငလကနက တပဆင

54

ေပးၿပးဖြ႔ထားတ တာေလာႀကး ျပညသ႔စစဆရငလညး KIA က တကေနတာပါပ။ ရမးေျမာကက ပနေဆး ျပညသ႔စစဆရင ပေလာငTNLA ကလညး တကတယ။ KIA ကလညး တကတယ။ နာမညေကာ ၂၀၀၀ ခ မးကး လသတပြမာ ပနေဆးျပညသ႔စစန႔ ကြတခငျပညသ႔စစေတြရ႕အခနးက အဓကကတယ။ ဒလသတပြ ဟာ ေဟမလအနးမာျဖစခတာျဖစၿပး မးကး တပမဟာမး လညမငအပါ ေကဒါန႔ တပသား ၂၀၀ ေကာက ေသြးေအးေအးသတခတာျဖစပါတယ။ ရမးျပညအလယပငးန႔အေရ႕ပငးေတြမာလညး ျပညသ႔စစေတြဟာ အစးရစစေၾကာငးေတြန႔လကၿပး လမးျပတာ ပါ၀ငတကခကတာေတြ လပတယ။ ကရငျပညနယမာဆရင BGF မးစ၊ NCA လကမတထး EAOS မးစ ေဒြးေရာယကတင ျဖစေနၿပး အစးရစစတငးတပေတြန႔ လက ခငးခတၿပး ကယအခငးခငး ျပနတကေနတ အပစေတြမနညးဘး။

Militia ဆတ အရပသားလကနကကငအဖြ႕ေတြဟာ ကယနယေျမမာေတာ ကယမငးကယခငးလ႔ ေတာင ဆရမာပါ။ ေငြေၾကးန႔ အခြနအတတေကာကခတာေတြ ထငသလလပသလ သးႏေတြေကာကခတာ ေတြလညး လပေနၾကတယ။ ေလာငးကစားဒငေတြ KTV ကာရာအေကဆငေတြ၊ အႏပခနးေတြ ကယတင ဖြငသရသလ အကာအကြယေပးထားတာေတြ ရတယ။ ပနေဆးျပညသ႔စစေခါငးေဆာင ဥးေကာျမငရ႕ မဆယေလာငးကစားအငပါယာမာ မၾကာေသးမက တကပြေတြေတာငျဖစခေသးတယ။ ပနေဆးအဖြ႕ေခါငး ေဆာငဟာ ရနကန ကနေတာႀကး ကြနဒေဆာကလပေရးေတြကစၿပး မႏေလးဥးပနတတားအေရ႕ထပ ေတာငသမနသစၥာစမကနးေတြအထ စးပြားေရးအငပါယာေတြ ထေထာငထားတယ။ ရမးျပညေတာငပငး လငးေခးျပညသ႕စစ မဟာဂာဆရငလညး ရမးေတာငပငး ကမၸဏထေထာငၿပး လပလ႔ရသမလပကြကေတြ က ဝငႏႈကတယ။ တပမေတာက အဒ BGF န႔ ျပညသ႔စစအဖြ႕ေတြက ဖားကန႔ မးကတမငးရး စတ ေကာကမကလပကြကေတြန႔ ေရႊေတာလပငနးေတြ သစလပငနးေတြ လပကြကခေပးရမက စကမႈလယ ယာလပဖ႔ ဆၿပး တငးရငးသားေတာငသေတြပငဆငတ ေျမယာေတြက သမးယၿပး သတ႔ကေပးတအတြက ေဒသခတငးရငးသားေတြဟာ ေကးရြာပငစားကကေျမေတြ လယေျမေတြ ယာေျမေတြ လကလႊတကန တယ။ မေကနပလ႔ ဆႏၵျပတာေတြကလညး ျပငးထနစြာအျပစေပးတာခၾကရတယ။ အဒ Militia ေခါငး ေဆာငေတြထက တခ႕ဆရင ဥပေဒျပလႊတေတာေတြထအထ ေရာကေနတယ။ NDA(K) ကေန ေျပာငးလ လာတ ျပညသ႔စစေခါငးေဆာင ဥးဇခတန႔ယနးတ႔၊ ကြတခငျပညသ႔စစေခါငးေဆာငအျဖစ ၁၉၉၀ ကေန ၂၀၁၀ အထ လပလာခတ ဥးတခြနျမတတ႔ဆရင လြတေတာထမာေရာကေနၿပ။ ဥးဇခတန႔ယနးဟာ ဒတယအႀကမ (၂၀၁၅) ေရြးေကာကပြ၀ငေတာ မမသမာမႈေတြျပတယလ႔ အစြပစြခရၿပး ကယစားလယ အျဖစက ရပသမးတာခရတယ။ ဒါေပမ သ႔သားျဖစသက ျပညနယအမတဆကျဖစေနတယ။ ဥးတခြနျမတ ကေတာ USDP ပါတကေန ေရြးေကာကပြ ၂ ႀကမ၀ငရငး ျပညသ႔လႊတေတာ ဒဥက႒ရာထးကေန တသး ပဂၢလအျဖစန႔ အခ ဆရင ျပညသ႔လႊတေတာ ပထမဥက႒ရာထးေနရာကေတာင ရေနတယ။

တကယေတာ အသလ ျပညသ႔စစေတြဟာ ကယရပရြာက လၿခမႈရေအာင လပေပးတယဆတ အခကထက ကယရပရြာက ဗလကစးမးတာက ပမားေနတယ။ ဒအဖြ႕ေတြဟာ လကရစစအာဏာရ႕ ေကး လကေဒါကတငေတြဆရငလညး မမားဘး။ တပမေတာေထာကခပြတ႔၊ မဘသ အမးဘာသာ ေထာကခ ပြတ႔မာ ကယနယေျမကလထေတြ အလးအရငးတကေရာကလာေအာင လပေပးၾကသေတြကလညး သ တ႔ပ ျဖစပါတယ။ ေရြးေကာကပြေတြမာလညး အာဏာရငဘကေတာသားေတြဘက မမားမားရေအာင လပ ေပးႏငစြမးရသေတြကလညး သတ႔ပ ျဖစပါတယ။

ဒါေၾကာင ျပညသ႔စစမးစဟာ လၿခေရး စးပြားေရး ႏငငေရးအာဏာေတြက တငးရငးသားေကး လကေဒသေတြမာ တပမေတာန႔ရတပဖြ႕ၿပးရင လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာေနတ႔ ယႏရားေတြလ႔ ေတာင ေျပာႏငပါတယ။ ဒါေၾကာင ၂၀၀၈ ေျခဥ ပဒမ ၃၄၀ထမာပါတ ျပညသ႔စစမဟာဗဟာဆတာ လက ေတြ႔မာ လကနကကငအငပါယာႀကးတစခ ထေထာငထားေရးမဟာဗဟာသာ ျဖစပါတယ။ ဒါဟာ စစအာ ဏာက ၿခမးေျခာကလာမႈမနသမက ႏမနငးမယ လကနကကငအငပါယာႀကးလညး ျဖစပါတယ။ ဒအငပါ ယာႀကးဟာ ၂၀၀၈ ေျခဥပဒမ ၃၃၈ အရ “လကနကကငအဖြ႕အားလးသည တပမေတာကြပကမႈေအာက

55

တြင ရရမည” ဆတ ျပဌာနးခကအရ ကာကြယေရးဥးစးခပ တဥးတညးလကေအာက တေသြးတသ တမန႔ နာခရတ အငပါယာႀကးျဖစလာပါတယ။

တပမေတာသတငးမနျပနၾကားေရးအဖြ႕ဥက႒ ဗလခပစးႏငဥးရ႕ သတငးစာရငးလငးပြမာ “ ကြန ေတာတ႔သြားေနတာက တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးအားလး လကနကကငလမးစဥစြန႔ၿပး ေတာ NCA လမးေၾကာငးေပၚမာ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးႏငေအာငေဆာငရြကမယ၊ အဒအခနမာ ေသနတ သေတြ ရပသြားမယ။ ကြနေတာတ႔ DDR လပခငးတာမဟတေသးဘး။ သတ႔လကနကေတြ သတ႔ဘာသာ သတ႔ သမးထား၊ လကနကမပစန႔ေတာ၊ ေဆြးေႏြးပြလမးေၾကာငးမာပ အေျဖရာၾကမယလ႔ ေဆာငရြကေန ပါတယ”လ႔ ေျပာၾကားခၿပး အခ NCA က အဖြ႕အားလး လကမတထးလကရငပ All Inclusive လမး ေၾကာငး ျဖစသြားၿပလလ ရငးျပတာေတြလပပါတယ။

ဒါေပမ အဒရငးလငးပြမာပ “ကြနေတာတ႔ႏငငမာ ခငမာအားေကာငးတ အငစတကးရငးဆလ႔ ေလာေလာဆယေတာ တပမေတာတခတညးပ ရတယ။…အသြငကးေျပာငးတကာလမာ အလႈပအရမး မမားေအာငလ႔၊ အလႈပအရမးမားၿပးကာမ ဒမကေရစလမးေၾကာငး တမးေစာငးမသြားေအာင၊ ေအာင ေအာငျမငျမငေရာကဖ႔ ထနးေကာငးေပးေနတယဆတအယအဆက လကခေစခငပါတယ”လ႔ သက ဆကေျပာသြားတယ။ ဒေျပာၾကားခကေတြအရ လကရ တပမေတာ၊ ရတပဖြ႔န႔ ရားရားပါးပါး လကနက ကင ခြငရထားတ ျပညသ႔စစမးစဘကက ဘယလျပျပငေျပာငးလမယ ဘယလကန႔သတမယ ဘယလဖြ႕စညး မယစသျဖင လး၀မေျပာဘ EAOs တငးရငးသားသပနေတြဘကကပ ေျပာသြားတယ။ သတ႔ဘကကေတာ ခငမာအားေကာငးတ အငစတကးရငးျဖစေနလ႔ အသြငကးေျပာငးေရးကာလ အလႈပအရမး မမားေအာင ဆကထနးတအလပဆကလပမယလ႔ပ ေျပာပါတယ။

လကရ NCA ထးမထး၊ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ တစဆ႔ေနမႈရ႕ အရငးအျမစဟာ ဒအခကေပၚမာ အေျခခေနတာ ျဖစပါတယ။ အထကမာေျပာခသလတငးရငးသားျပညနယအမားစမာ အဓကပဋပကၡ သ ဏၭာနဟာ တပမေတာ၊ျပညသ႔စစေတြကတဖက၊ တငးရငးသား EAOsလကနကကငေတြကတဖက ပဋပကၡ သဏၭာနျဖစပါတယ။ ဒဘက ၂ ဘကမာ တဖကကပ လကနကေတြ ခဏသမးၿပး အပစရပပါ၊ NCA လမး လကၾကပါလ႔ေျပာေနျခငးက တဖကသတကတယလ႔ တငးရငးသားေတြျမငၾကတာက အျပစ မဆသာဘး။

ယၾကညမႈပကျပားေနတာကလညး ဒအခကမာျဖစပါတယ။ ဟဘကမာေတာ လကနကကင တပ ဖြ႕မးစရၿပး ကယလကထမာ ဘာအကာအကြယမ မရရင ေနာငမာဘာျဖစမလဆတ ေမးခြနးျဖစပါတယ။ အေရးအႀကးဆးက အခ NCA လကမတထးၿပးေနာကပငး အဆငဆငခြၿပး လကနကကငတပေတြက ေျပာငးလတာလပလာရင EAOs ေတြရ႕တပေတြ ဘယေသာငဘယကမးဆကမလ၊ ဖကဒရယတပ ဆရာ မာလညး အမညခဖကဒရယတပျဖစေနၿပး ကြပကမႈေတြမာ တျခားတငးရငးသားေတြ ပါ၀ငခြငရပါမလား ဆ တ ေမးခြနးေတြရငဆငေနရတယ။ BGF တ႔ PMF တ႔ ျပညသ႔စစတ႔ ကာကြယေရးတ႔ နယျခားရတ႔ အဆင က ေလာကသြားမလား၊ ဒါမမဟတ ျပညသ႔စစမဟာဗဟာအရ ေပၚလာမယ တျခား ပစတမးမး လားဆ တ မရငးလငးတအနာဂတက ရငဆငေနရျခငးျဖစပါတယ။ ဒသတငးစာရငးလငးပြမာပ ဗလခပစးႏငဥးက “ဘာေတြ႔ရလဆရင သတ႔မာ အမးရငး(စတလႈပရားမႈ)ေတြ ရတယ၊ ေနာကတခက သတ႔မာ စးရမစတ ေတြရတယ၊ ေနာကတခက အကးစးပြားေတြရတယ။ ဒသးခကေပၚမတညၿပး သတ႔အေနန႔ ေဆာငရြက ေနတာ ရတယ။ ဒါေၾကာင ယၾကညမႈမရေသးခင အခငးခငး အျပနအလနထေတြ႔ၿပးေတာ နားလညမႈ ရ ေအာင ေဆာငရြကေနပါတယ”လ႔ ေျပာသြားတယ။

တကယေတာ တငးရငးသားေတြန႔ ထပတကအျငငးပြားေနတျပနာေတြဟာ အမးရငးတ႔ စး ရမမႈတ႔ အကးစးပြားတ႔ သကသကမဟတဘး။ အဓကအျငငးပြားေနတာ ႏငငေရးျပနာျဖစပါတယ။ ႏင ငေရးအာဏာျပနာ ျဖစပါတယ။

အနာဂတထေထာငမယ ဒမကေရစဖကဒရယႏငငေတာသစမာ လနညးစတငးရငးသားေတြ အ တြက ႏငငေရးအာဏာ ဘယပဘယနညးခြေ၀မလ၊ ႏငငေရးအာဏာက ေနာကချပမယ စးပြားေရးတး တကမႈေတြ ဘယလ တနးတေအာငလပမလ၊ ႏငငေရးအာဏာဟာ စစအာဏာရငလား၊ ဒမကေရစနညး

56

ကတငေျမာကတ အရပဖကကယစားလယေတြ ကငသးမယအာဏာလား၊ ဘာသာေရးလႊမးမးမႈန႔ ဘာသာ ေရး ခြျခားမႈရတ အစးရမးလား။ တငးရငးသားေတြေနထငတျပညနယေတြ၊ နယစပေဒသေတြအပါအ၀င ျမနမာျပညတစ၀နးမာ လကနကကငအငအားလႊမးမးမႈမပါဘ ကယသေဘာကမယ ကယစားလယက ဘယေလာကလြတလြတလပလပ ေရြးခယတငေျမာကႏငမလ၊ ကယမႀကကတကယစားလယက ဘယ ေလာကျဖတခခြငရမလ ျပနာေတြျဖစပါတယ။

တရားဥပေဒစးမးမႈအတြက အရပသားအစးရအငစတကးရငးေတြက စစတပက ဘယေလာက အာဏာခြေ၀ေပးမလ။ တေသြးတသတမန႔ ဗဟခပကငမႈ ႀကးမားတစနစန႔ အပခပေရးက ခပကငမာ လား၊ တရားစရငေရးစနစက လကရအပခပေရးအာဏာရ႕လႊမးမးမႈေအာကက လြတကငးေအာင ဘယ ေလာက အာမခမာလ စတစတ ေမးခြနးေတြရေနတယ။ တနညးအားျဖင ဒႏငငေရးျပနာေတြဟာ တနး တမႈ၊ ကယပငျပဌာနးခြငရမႈက အာမခတ စစမနတဖကဒရယစနစက ဘယလတညေဆာကၾကမလဆတ တငးရငးသားေရးရာျပနာေတြန႔ ႏငငသားအခြငအေရးက အစးရကခးေဖာကမႈမရေအာင ဘယေလာက အကာအကြယေပးမလ၊ ႏငငသားေတြရ႕ လ႔အခြငအေရး၊ ဒမကေရစေရး၊ တရားမတေရး စတာေတြက ဘယ လအာမခမလဆတ ျပနာေတြျဖစပါတယ။

တပမေတာဟာ လထက ေရြးေကာကတင ေျမာကတ အရပသားအစးရလကေအာကမာ ရမလား၊ အားလးရ႕ အထကမာေနမာလားဆတ ႏငငေရးအာဏာျပနာေတြ ျဖစပါတယ။၂၀၀၈ ေျခဥဟာ ဒျပ နာေတြက အေျပာငးအလ လကမခတအေျဖ ေပးထားပါတယ။ ဒါေၾကာင ၂၀၀၈ ေျခဥကကာကြယသန႔ လကမခသအၾကား ထပတကျဖစမႈေတြ ၾကာေလျပငးထနေလျဖစလာတယ။ ဒျပနာေတြေၾကာင ၂၁ ရာစပငလ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥဟာ တစဆ႔ေနတာ ျဖစပါတယ။ ျပညတြငးစစကာလ ပဋပကၡ ျပငးထန တနယေျမေတြဟာ လကေတြ႔အရ ကရႈးႏငငအေနအထားမးမာ ေရာကရေနၾကတယလ႔ေတာင ေျပာႏင ပါတယ။ ကရႈးႏငငရ႕အဓပၸာယက ရးရးဖြငဆရရင ႏငငေတာဆတာ ဟနျပသာကနၿပး ေဒသတခလးက အပခပႏငစြမးမရေတာတာျဖစပါတယ။

ေဒသခေတြက လၿခေရးမေပးႏငေတာသလ အေျခခ၀နေဆာငမႈေတြကလညး လပေပးႏငစြမးမရ ေတာတအေျခအေနက ေရာကေနတာျဖစပါတယ။ အၾကမးဖကနညးလမးေပါငးစ ကငစြထားတ လကနက ကငအဖြ႕ေတြန႔ ေန႔စဥရငဆငေနရတယ။ တရားဝငအစးရဆတာ မရေတာသေလာက ျဖစကနတယ။ မတတ တငးရငးသားလမးေတြ ရေနရငေတာ အငအားႀကးတ တငးရငးသားလကနကကငက အငအား နညးတ တျခားတငးရငးသားက အသမတမျပဘ ခြျခားဆကဆတယ။ အစးရအပခပမႈန႔ ေ၀းေလေလ စစဘရငလ လကနကကငအဖြ႕ေခါငးေဆာငေတြန႔ လဆးဂဏးဆနဆန လကနကကငအပစေတြက လထ အေပၚ အငအားသးၿပး ဓားမးအပစးလ႔ရေလေလျဖစသလ သယဇာတအရငးအျမစေတြကလညး ထငသလ လယကေလေလျဖစေနတတတယ။

၁၉၉၀ တ၀က ကရႈးႏငငျဖစကနၾကတ အာဖရကန႔ အာရတကက ႏငငေတြကျပနၾကညရင တ ရားဥပေဒစးမးမႈ ေပာကကြယေနသလ ႏငငေရးအာဏာမာ အားလးပါ၀ငေရးတ႔ တနးတညမေရးတ႔ ကငးမ သြားတယ။ အဒအစား တဥးခငးျဖစေစ စစအပစအျဖစန႔ျဖစေစ အာဏာရငေတြက အပစးသြားတယ။ ႏင ငေတာအငစတကးရငး ထးတမးစညးမဥးေတြကလညး ေခတေနာကျပနဆြေနတယ။ စကမႈန႔ ကနသြယ ေရး မထြနးကားေသးတ လယယာအေျချပစးပြားေရးစနစကလညး ေခတမစးပြားေရးက မတကလမးႏင ေတာဘး။ ျပငပကမၻာန႔ အဆကအသြယျပတၿပး တခါးပတပစမာပ ရေနတယ။ ကရႈးႏငငေတြဟာ လက နကေမာငခေတြ၊ မးယစေဆးေမာငခေတြ၊ ဘာသာေရး လမးေရး အၾကမးဖကဂဏးေတြ၊ လကနကး ဂဏး ေတြန႔ ေဒြးေရာယကတငျဖစေနတတတယ။

ဒါေတြဟာ လြယလြယန႔ ႏတယပစဖ႔ခကသလ အၾကမးဖကဖ႔ ပဋပကၡျပငးထနဖ႔ ျပညတြငးစစျဖစ ဖ႔အတြက ေရခေျမခေတြ ျဖစေနပါတယ။ ဒါေတြဟာ ဖြ႔တညပကေန ေမြးဖြားေပးလကတ ပဋပကၡေတြျဖစလ႔ အေလးထားမေျဖရငးလ႔ မရပါဘး။ ဒါေၾကာင ႏငငအေတာမားမားဟာ ပဋပကၡေျဖရငးေရးန႔ ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥေတြမာ ဒအခကေတြက ထပဆးဥးစားေပး ေျဖရငးခၾကတယ။ မကေမာက ျမနမာၿငမးခမးေရး ျဖစ

57

စဥမာေတာ အထကပါ Militia အရပဘကလကနကကငေတြန႔ဆငတ အေၾကာငးအရာေတြ agenda ေဆြး ေႏြးမႈေခါငးစဥေတြ မေတြ႔ရသေလာကပ။ ၂၀၀၈ ေျခဥထမာလညး အလားတပ။ အခနး (၇) ပဒမ ၃၃၈ ႏငငေတာတြငးရ လကနကကငအဖြ႕အစညးအားလးသည တပမေတာ၏ ကြပကမႈေအာကတြင ရရမည ျပ႒ာနးခကန႔ ပဒမ ၃၄၀ ႏငငေတာလၿခေရးန႔ ကာကြယေရးတြင ျပညသတရပလး ပါ၀ငေရးအတြက တပမေတာက ေဆာငရြကခြငရသည။ တပမေတာ၏ဥးေဆာငမႈျဖင ျပညသ႔စစမဟာဗဟာက ေဖာေဆာင ရမညဆတ ျပ႒ာနးခကေတြကပ ေယဘယ ရညညႊနးထားတယ။ ဇယား(၁) ႏငငေတာကာကြယေရးန႔ လၿခေရး ဥပေဒျပစာရငးထမာလညး ဒျပနာက ထညသြငးမထားဘး။ ဒါေပမ အားလးနားလညေနတာ က တငးရငးသားျပညနယေတြမာ အၾကမးဖကနညးလမးေတြန႔ လကနကေတြ အလးအရငး ကငေဆာင ခြငရထားတ အရပသား BGF ေတြ PMF ျပညသ႔စစေတြ ကာကြယေရးေတြ အႏ႕အျပားရေနတယ။ သ႔ နယန႔သ စစဘရငျဖစသ ျဖစေနတယ။ သတ႔ရ႕ အနာဂတအခနးက႑က တတကက မေဖာထတေလ ေလ လကနကအငအား လအငအား တးခ႕ေလေလျဖစေနတယ။ နယေျမၾသဇာထေထာငဖ႔ အသလ လက နကကငအပစအခငးခငး ရနေစာငတာေတြလညး ရေနတယ။ တာခလတက ေဟာငေလာကျပညသ႔ စစ ဥးေနာခမးဆရင မးယစေဆးကနကးမႈအျပင တရတသေဘၤာငယတစငးက မေခါငျမစထမာ တကခက သတျဖတမႈအတြကဖမးဆးၿပး တရတလကက အပရတအထ ရဖးတယ။ ေသခာတာကေတာ အဒ ေဒသ မးေတြမာ ေနထငၾကရတ တငးရငးသားလမးေပါငးစဟာ တျပညလး ေရြးေကာကပြတ႔ ျပညနယ၀နႀကး ခပတငေရးတ႔က လညေတာငမၾကညအားဘ အသကဖကန႔ထပ ေနေနၾကရတယ။ ဒလ အသကေဘး ေတြ စား၀တေနေရးအကပအတညးေတြ ရငဆငေနရသေတြဟာ ႏငငေရးကစတမ၀င စားေတာတာက အ ျပစတငစရာမရပါ။ ႏငငေရးဆတာ ကယန႔မဆငဘးလ႔ ထငလာသေတြမားလာေလေလ ဒမကေရစ အႏစ သာရ ေပာကကြယေလေလျဖစမာပါ။

ျမနမာၿငမးခမးေရးျဖစစဥဟာ ၂၀၀၈ ေျခဥေဘာငထက အရပသားအစးရအမညခ ဥးသနးစန လကထက ၂၀၁၂ ခေလာကကစတငတယလ ႔ ဆၾကတယ။ အးဂရကဆတ အမညခတတယအငအားစက ဥးသနးစနက တာ၀နေပးၿပး EAOs တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးေတြန႔ စတင ၾကား၀ငေအာင သြယမႈက စတငတယ။ အမနက ၂၀၀၈ ေျခဥအရ လကရEAOs အားလးက တပမေတာလကေအာကခ ရတပဖြ႕အျဖစ ေျပာငးလပစေရးစစဥဖ႔ ျဖစပါတယ။ ေညာင၂ ပငအမးသားညလာခမာ KIO အဖြ႕ တငျပ ခကအရဆရင ရအဖြ႕အျဖစေျပာငးလဖ ႔န႔ ႏငငေရးပါတေထာငၿပး ေရြးေကာကပြ၀ငဖ႔ သတ႔သေဘာတ ေပမယ ဒရအဖြ႔က ျပညနယလကေအာကမာပ ထားရဖ႔ ေတာငးဆၾကတယ။ ဒါေပမ ထးစအတငး မတ တမး တငပါမယဆတာန႔ ၿပးသြားခတယ။

အားလးသၾကတအတငး န၀တအစးရန႔ နအဖအစးရလကထကေတြမာ တဖြ႕ခငး အပစရပထား တ တငးရငးသားလကနကကငေတြထက တခ႕က လကနကကငတပ ဖကခငးတအထလပသလ တခ႕ က အထးေဒသေတြေပးၿပး ႏငငေရးပါတ ေထာငခငးတာေတြ လပတယ။ တခ႕ကလညး သတ႔စးမးထားတ ရရငးစြနယေျမကေန တျခားနယေျမကေရႊ႕ခငးတယ။ ၂၀၀၅ ခေလာကမာ EAOs အဖြ႕ေတြထက အငအား ေသးတအဖြ႕ေတြန႔ ခြထြကအဖြ႕ေလးေတြဟာ အသလ ဖအားေပးခရၿပး ႏငငေရးနယထက ဖယထတတာ ေတြ ခလကရတယ။ ၂၀၁၀ ခ ပါတစေရြးေကာကပြန႔ စစအစးရက အရပသားအျဖစ ပြထတဖ႔ စစဥတအခါ မာေတာ EAOs ေတြက နယျခားေစာငတပဖြ႕ BGF ေတြအျဖစ ေျပာငးဖ႔ အပတျပငး စစဥလာၾက တယ။

စစလအဖြ႕ဥကဌ ဒဗလခပႀကးရျမငက BGF အသြငကးေျပာငးေရးေကာမတ ဥက႒ခန႔ၿပး EAOs ေတြကလညၿပး ဖအားေပး အေကာငအထည ေဖာေစတယ။ BGF ဆတာ တပမေတာန႔တသားတညး ေပါငး စညးတ အဖြ႕ပစျဖစၿပး BGF တပရငးတငးမာ တပမေတာက ၃% ထညသြငးမာ ျဖစပါတယ။

KIO ဆရင BGF အျဖစေျပာငးလဖ႔ မပခတငးမး ဗလခပစး၀ငးကေန နညးမးစ သမးသြငးတာ ခရတယ။ KIA အေနန႔ အဒ BGF က လကမခႏငဘး၊ KRGF (ကခငေဒသႀကးဆငရာ ကာကြယေရး တပဖြ႕)အျဖစ အရာရစစသညေတြကလညး KIA က လေတြကပ ဆကထားမယ လကရအေနအထားက

58

မေျပာငးလဘ ဆကေနခြငရေရးေတာငးဆေတာ နအဖအစးရကလကမခဘး။ ေဆြးေႏြးမႈ မေအာငျမငတ အတြက ၂၀၁၀ မာျပလပမယေရြးေကာကပြမာ KIO ႏငငေရးပါတေထာငၿပး ယဥၿပငတာမလပေတာဘး။

ဒါေၾကာင အစးရက ျပညသ႔စစမဟာဗဟာအရ လကနကကငတငးက တပမေတာကြပကမႈ ေအာကပ႔ေပမယ လကနကကငတပေတြရ႕ မလဆငးသကလာပခငး မတဘး။ BGFs ေတြေပၚလာပန႔ PMF ျပညသ႔စစတ႔ ကာကြယေရးတ႔ ဆငးသကလာပေတြ မတၾကဘး။ ႏငငေရးအကးစးပြားအရ ကြျပားမႈေတြ လညး ရေနတနးပ။ ဒါေပမ လကရအစးရကေတာ BGFs ေရာ PMF ျပညသ႔စစေရာ အားလး တပမေတာ ကြပကမႈေအာကကျဖစလ႔ ႏငငေရးအကးစးပြားမာ တပမေတာန႔တသားတညးပလ႔ သတမတေနၾကတယ။ တပမေတာၿပးရငၿပးမယလ႔လညး အေတာမားမားက မတယေနၾကတယ။ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြေတြမာ ပါ၀ငခသတဥးကေတာMilitia အရပသားလကနကကငေတြကစၥ ဘာေၾကာင ဖယထတထားသလဆတ အခကန႔ပတသကၿပး ၿငမးခမးေရးျဖစစဥထမာသတ႔ကထညရင သတ႔က အသအမတျပလကသလျဖစၿပး လကနကကငအပစေတြပမားလာေအာငလပေပးလကသလျဖစသြားမယ။ ဒါေပမ သတ႔ကမထညျပနရင လညး ပဋပကၡေတြက ဆကၿပးေပြ႔ပကထားသလ ရငတမမျဖစမယ။ ဒါေၾကာင ဆပလစး စားလရး အေျခအ ေန ျဖစေနတယလ႔ မတခကခဖးတယ။ ေသခာတာကေတာ သတ႔ရ႕ ႏငငေရးအကးစးပြားေတြ၊ အနာဂတ အခနးက႑ေတြ မေရရာတေအာကမာ တခနခနကရင ဒပဋပကၡဟာ ပြငထြကလာၿပး လကနကကငပဋ ပကၡသစေတြ ေမြးလာႏငပါတယ။ အဒအခနကရင လကရ လကနကကငအငပါယာႀကး ၿပကြၿပး စစမးေတြ ေတာကေလာငလာႏငတယ။

လကရ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရးလႈပရားမႈေတြ အရနအဟနႀကးမားလာတအခါ လအ ေတာမားမားအျမငမာ ျမနမာျပည မကေမာကအကပအတညးဟာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ အကပအ တညး ဆၿပး ယဆလာၾကတယ။ ဒလယဆတာဟာ တစတတေဒသအားျဖင မနလညး မနေနတယ။ တ ကယကေတာ ႏငငတခမာ nation လမးန႔ state ႏငငေတာအၾကား တထပတညး မကတာဟာ အကပ အတညးရ႕ဇာစျမစျဖစပါတယ။ လမးတမး၊ ႏငငေတာတခတညးဆရင ထပတကႏငေပမယ လမးတခ မကတအခါမာေတာ လမးေတြန႔ႏငငေတာအၾကား တထပတညးမကတ အကပအတညး ေပၚလာမာပါ။ အလားတပ စစအာဏာရငသကဆးရညေရးအတြက ေရးဆြျပငဆငထားတ အေျခခဥပေဒတခဟာ စစ ေခါငးေဆာငေတြ စစအာဏာပငေတြအတြက အဆငေခာေနေပမယ ဒေျခဥက ပါတစဒမကေရစ မက ႏာဖးစြပဖ႔ အသးျပတအခါမာေတာ အကပအတညးျဖစကနမာ ေျမႀကးလကခတမလြျဖစပါတယ။

အလားတပ စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ ယဥေကးမႈအပငးေတြမာလညး အေျခခ အတျမစက ျပျပငေျပာငးလမႈမရဘ လတစန႔ ခရနေတြ အပစးအခြငထးခေနတ အေျခခေပၚမာ တည ေဆာကရင အကပအတညးေတြ ေပၚလာမာျဖစပါတယ။ ဒေနရာမာ ရညသြားမာစးလ႔ တျခား အကပအ တညးေတြ ခနထားၿပး ႏငငေတာကာကြယေရး လၿခေရးဆငရာ လကနကကငအငပါယာ ထေထာငျခငး အကပအတညးကပ အဓကထား ေရးသားျခငးျဖစပါတယ။ ဒအကပအတညးဟာ ေလာေလာဆယမာ တငးရငးသားေဒသေတြန႔သကဆငၿပး ေနာငမာ ျပညသ႔စစမဟာဗဟာအရ ကန တငးန႔ျပညနယေတြဆ ဘယေလာကအထ ပ႕ႏ႔လာဥးမလ မသႏငတ အကပအတညး ျဖစပါတယ။

ဒအကပအတညးဟာ၂၀၀၈ ေျခဥျပငရန႔တင မေျဖရငးႏငတအကပအတညး ျဖစပါတယ။ ၿငမး ခမးေရးျဖစစဥထမာ အဒလကနကကငအငပါယာထမာရတ အရပသားလကနကကငေတြရ႕ အနာဂတ အခနးက႑ေတြန႔ ႏငငေရးအကးစးပြားေတြ တတကက ညႏႈငးသတမတမႈေတြ သးသန႔လပေဆာငမ အေျဖရႏငမယ အကပအတညး ျဖစပါတယ။

လကရ အေျခခဥပေဒအကပအတညး၊ စစမနတ ဒမကေရစဖကဒရယႏငငေတာ တညေဆာက ႏငေရးအကပအတညး၊ တပမေတာ ႏငငေရးကေန ထြကခြာေရးအကပအတညး၊ တငးရငးသားလကနက ကငအဖြ႕ေတြ အနာဂတဘယပစ ဘယအခနးကပါ၀ငမလ အကပအတညး စတာေတြက ေျဖရငးႏငေရး ေတြဟာ ျပညတြငးစစရပစေရး ၿငမးခမးေရးတညေဆာကေရးန႔ တကရကဆကႏြယေနပါတယ။ ဒအခက ေတြဟာ အျပနအလန ဆကႏြယေနသလ အျပနအလနလညး အမျပေနၾကတယ။ အျပနအလနလညး ပဋ

59

ပကၡ ျဖစေနတတပါတယ။ ဘယလပငျဖစေစ ျပညတြငးၿငမးခမးေရး တညေဆာကႏငခၿပဆရငေတာင ဖြ ႔ ၿဖးမႈ အလြနေနာကကတ တငးရငးသားလမးစေဒသေတြမာ လကနကအငပါယာႀကးတခ ဆကကနေန သမ တးတကလာဖ႔မလြယပါဘး။

ဒျပနာဟာ တရား၀ငအစးရတရပရ႕ ၾသဇာအာဏာေတြ ဟနျပေလာကသာကနရတ ေဒသ ေတြ နယေျမေတြမာ ျဖစတတတ ႏငငေရး လမးေရး တငးမာမႈေတြ၊ စးပြားေရး လမႈေရး မတညမၿငမ ပကျပားေနမႈေတြ၊ နာတာရညဆငးရမႈေတြ၊ စစမးန႔ရငဆငရၿပး ေနရပစြန႔ခြာမႈေတြ၊ စစေရာငဒကၡသည ေတြ မားျပားလာမႈေတြက ထထေရာကေရာက ကစားေပးႏငမယ အငစတကးရငး လပထးစညးမဥး ဥပ ေဒသစေတြန႔ ဒါေတြက အေကာငအထညေဖာမယ ဥးစးဌာန အစးရအဖြ႕စညးသစေတြ အရပဖက အဖြ႕အ စညးေတြ ထေထာငဖ႔လတယ။ ႏငငေရး၊ လၿခေရး၊ တရားဥပေဒစးမးေရး၊ တရားစရငေရး ဖြ႕စညးမႈအသစ ေတြ ထေထာငေပးဖ႔ လတယ။ ရအဖြ႕က အရပသားအစးရလကေအာကမာထားၿပး တရားစရငေရးက လြတလပစြာ တရားဥပေဒန႔အညစရငဆးျဖတခြငေတြ ေပးဖ႔လတယ။ အကငပကလာဘစားမႈေတြ ဗရ ကေရစ ႀကးနစနစေတြက အစြမးကန ေလာကေအာင လပရမယ။ လကနကကငအဖြ႕အစညးအျဖစန႔ ႀကး ေလးတအခြနေကာကခေနသေတြ၊ ေဒသခေတြရ႕ သယဇာတအရငးအျမစေတြသမးပကေနသေတြ၊ အေရြး ေကာကခမဟတဘ တဗလတမငး ႏငထကစးနငးအပခပသေတြက ထထေရာကေရာက ဟန႔တား ႏမနငး ဖ႔လညး လပါတယ။

ဒအခကေတြက တခြနးတညးေျပာရရင ဒမကေရစအငစတကးရငးေတြက လကေတြ႔ထေထာင ၿပး သကဆငရာနယေျမက တငးရငးသားေပါငးစလထႀကးက တျပညလးႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရး တး တကေအာင လပေဆာငေနတ လႈပရားမႈျဖစစဥႀကးထက ျပနလညေရာကရေအာင လပေဆာငေပးေရး ျဖစ ပါတယ။

နဂးခပေျပာလတာကေတာ ၂၀၀၈ ေျခဥ ပဒမ ၂၆၁ ျပငဆငရန႔ ဒမကေရစ ဖကဒရယႏငငသစ ကပ ေရာကေတာမလလ၊၂၀၀၈ ေျခဥဇယား ၂ တ႔ ၃ တ႔က ျပငေပးလကရန႔ တငးရငးသားအခြငအေရးေတြ ရလာေတာမလလ ေျပာဆခကမားက နညးနညးေလာၿပး တကယ ေျမျပငမာျဖစေနတ တငးရငးသား လ မးေပါငးစျပညသေတြရ႕ အေျခအေနက သးသပအေျဖရာမႈေတြျပသငၿပျဖစေၾကာငးဒစာတမးန႔ အႀကျပပါ ရေစ။

လကနကကင အႏငကင စးမးမႈ ကဆးပါေစ။ တနးတေသြးစညးတ ကယပငျပ႒ာနးခြငအျပညအ၀ရတ စစမနတဒမကေရစဖကဒရယႏငငေတာ

သစ မခေပၚထြနးရမယ။

ရရငသလြင

60

oHrPdBuKd;rQifrsm; &J h qufxkH;eD

okdU hr[kwf

&Jabmfarmifav;tm; tav;eDjyKjcif; ကဗာ (ဒးၿငမးခမး) (၁)

၉၀ ခရ႕ ေဖာကျပနတ ဒဇငဘာမာ … အဒေန႔ ကဆ မနးေတာငရပခေနရာတ ေ႐ႊကငဟာ ငရႈကျခငးအလဥးမရခ …။ ဒါေပမ ေ႐ႊကငဟာ မကႏာရတငး ေသြးလႈငးတ႔ဆပြကခ ထြကသမ ေဒါသ၊ အသတရားန႔ ထနးခပ ေကာကဆစ႐ပလေနျပတယ…။ အဒေန႔ကဆ ေ႐ႊကငဟာ သမငးဝင ေတာလနသရေကာငး ေမြးဖြားေၾကာငး ေမာငးခတဖ႔မလ ဒငးတ႔ ေရဒယက ဝါဒျဖန႔ေပးေလရ႕ …။ အဒေန႔ကဆ ေလးေလးန႔ ရေဘာမား၊ ျပညသမား ရနသရ႕ ကားပါးစပထကေရာကတ သတငးဆးက မးေအာကေျမျပင၊ ရပခြငရစတငး ႏငးခါး႐ငးေတြလတးဝငလာၾက “ က , ေကာငးတနးဇာတစငကး” ခရသမ႔ ဘာန႔မ အစားထးမရဘ ဝမးနညးစရာေတြက တေလာကလးဖးလႊမးလ႔ေနေပါ…။ အဒေန႔ကဆ ကပတ႔ဟာ ရႈပေထြးတ ႏငငေရးေလထေတြၾကား ႐းသြပေနတ ထငးရႉးေတာငတနးမာ ေဒါသယမးအးေတြေပါကကြၾက

61

လကထကေသနတဒင ခငဝငမတတဆပကငမ ကပတ႔ေလ …ကပတ႔ … ဒါပ တတႏငခၾကတယ....။ (၂) ဒါေပမ အျဖစအပကတ႔ေနာက ခကခငးဆစတမား အတတဆေျပးလႊားၿပ … ေလးေလးရ႕ စကားမား ေလးေလးရ႕ တရားမား အေသြးအသားမာရငသန,႐နးကြ ႏးထလာခေပါ …။ တကယဆ ေလးေလးန႔ ကပ အၾကား တတားထးေပးတာ ဘရားသခငမဟတခ အမနတရားရာေဖြသန႔ အမနတရားအတြက တကပြဝငသတ႔ ဆစညးလကတြရငး တသားတညးျဖစျခငးမး ႐းရငးလေပတယ။ အတျဖတသနးကာလ တခဏမ ဆေစဦးေတာ … သငယစရာ တၿပတေထြးႀကး ရခတယ။ ေလးေလးရ႕ ေသြးသငခနးစာ၊ လကေတြ႕ လကခာမားန႔ ဝမးစာျဖညဆညး ၊ ခရးရညႀကးခတကေတာ မးဆက ..အဆကဆကထ လကဆငကမးေဝင မးေစခခတယ…။

(၃) ေမးသမေျဖၾကား၊မတသားရရခက မေဝေဖာျပ အလငးရပါေစ ..။ -“ေျမေပၚႏငငေရး လပခြငမေပးသမ အေျခအေနက ျပ႒ာနးလမ ေ႐ြးလမးဟာေျမေအာကႏငငေရးပ ဘာမားလ? “ဒါ ပကတဘာဝ”...ပေလ “ U G * ရ႕ အသက လ႕ဝကေရးန႔ စညးကမး” ကြ … ေဟာ ေဟာ ရမးရမး၊ မကကနးလ မလပရ။ UG သမငးထ“ေပၚ” ခသမ အစအဖြ႕ ရနသေတာလ႔မဟတခ.. ကယ ေရာ ျခငးသာ အဓကပ.”

62

တတပပ ..ခပျပပကလညး ကပတ႔ အတြက လကခာသစပေလ …။ “လမးစဥမန ရငသနလႈပရားေစဖ႔ ေကဒါဟာနပါတ ၁ , ၂ , ၃”ဆၿပး အလြယဆးရငးျပ သငခနးစာရေစတယ…။ ဒါပလား …မဟတပါ ေသနတေျပာငးမာ အာဏာေတြခေအာငးတယ ေသနတေျပာငးမာ ရတနာရတယ၊ ေကဒါရတယ ေသနတက ဘယသကငလ ဘယလသးသလ ခြျခမးစတျဖာျပ၊ ဒငယာလကတစဆနလတယ ။ ေလးေလးေရ … ခဏတာထေတြ႕ရေပမယ မေမႏငတ ဘဝေပးလကခာမား သငၾကားေပးခတာ သပမားပါတယ အေမာငထပနးပတ သပသညးေလေလ … လကခာမားရ႕ စႏႈနးတနဖး၊ ျမငမားေလေလ …ပါပ ။

(၄) ခေတာ … ခေတာ ေလးေလးရ႕ ခစရေဘာမား၊ ျပညသမားက ဒေန႔ပမဟတ ေန႔စဥတငးပ “ နာကငနာၾကညးမႈေတြက အငအားအျဖစေျပာငးလ “ လ႔ “ အေမာငထကတငးျပညကယတငဖ႔ “ ဒေနရာ … ဟေနရာမာ စ႐းေရာကရေနၾကၿပ…။ ေလးေလးေရ … သငရေဘာမား၊ သင ျပညသမားဟာ သငအား … အငတာေနရငနယန႔ ဂဏျပေနၾကတယ…၊ အေလးနျပရငး သဓ႒ာနခေနၾကတယ…၊ ေအးခမးသကသာ၊ အနားယပါေလ ! မၾကာမလာမယ မနတငးနရ႕ ေတးသမား လြငပလာလညး ေအးခမးသကသာ၊ အနားယပါေလ ! ….။ ။ ဒးၿငမးခမး ( ၂၀၁၉)

63

21 &mpk

tajymif;tvJrsm; atmufrSm

Armjynf

b,fvJ

ေမာငသနးျမေရႊ

ျပညတြငးျပညပမာ ေဘးေရာဥပဒပါ သငကာ ၾကာေလလႀကကနညးေလ ျဖစေနတ သကတမး

လြနတပခပ ဗလမငးေအာငလႈငဟာ ခတေလာ ဘရားက-ကတာေတြ မားလာတယ။ ေပၚျပလာဝါဒ ေခတ ထေနခနမာ ဘာသာေပါငးစ လမေပါငးစ ခစၾကညေရးတရားက ဂြင(ခြင)ဖန ေျပာေဟာရငး ေသြးစြနးေန တလကက ဖးကြယဖ႕ ႀကစားေနတယ။

ႏငငေရး စးပြားေရး လမႈေရး၊ ၿငမးခမးေရး ေျခဥျပငေရး တရားဥပေဒစးမးေရး စတ ျပညတြငးေရး ျပနာမားမာ ျဖစထြနးတးတကမႈ မျမငေတြ႕ရတအျပင၊ ျပညပမာ ICC တငမက ICJ ႏငငတကာ တရား ရး န႕ အာဂငးတးနားတရားရး ဆတာကပါ လမးတးသတျဖတမႈ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈတ႕ျဖင တရား စြဆ ဖအားေပးျခငးခေနရတ စစဗလခပႀကးမားန႕ ၂၀၀၈ ေအာကက ရငၾကားေစအစးရ ေခါငးေဆာငမား ဟာ ခတေလာ ပြလမးသဘငေတြလပ မနခြနးေျပာတာေတြ မားလာတယ။

ဗလမငးေအာငလႈငက အေရးသးပါးမထပါးဖ႕ ၂၀၀၈ ကပကေအာငမလပဖ စစကၽြနဒမကေရ စက တနဖးထားဖ႕ဆတ ဓာတျပားေဟာငးကလြလ႕ သမာ ဓာတျပားသစမရေတာဘး။

အတငပငခကေတာ အာရမာ ျမနမာစးပြားေရး အျမနဆးႏႈနးန တးတကေနေၾကာငး ထတေဖာျပ သဖ႕နညးေပါငးစန႕ ႀကးစားေနတာေတြ႕ ရတယ။

လကေတြ႕မာေတာ ရခငျဖတေလးျဖတထးစစ ၾကာေလျပငးထနေလျဖစကာ ျပညတြငးစစမး ႀကး ထြားလာတယ။ အရပသားေသဆးမႈ ရာခလာတယ။ စစေဘးဒကၡသည ေထာငေသာငးခလာတယ။ ၂၁ ပင လန႕ NCA ကယတပငးေသေနတယ။ လယသမားေတြ လယယာေျမ လကလြတ ဆးရႈးေနတယ (မနးတငး လႊတေတာကယစားလယတဥးက ေတာငသလယသမားေတြ စကတငးရႈးေနလ႕ မစကၾကေတာဘးလ႕ ဆ

64

တယ)။ အလပလကမေတြ တးပြားေနတယ။ ဝငေငြနမပါး ျပညသေတြ ေနထငမႈစရတျမငမားမႈက ခါးစညး ခေနရတယ။ ေနေရးေကာ ေသေရးပါ ခကခလာတယ။

စစဗရကရကေတြဟာ ေဝဖနတာက ဆတဆတထမခ မတရားဖမးဆး-တရားစြ-ေထာငခ လပ လာတယ (တကရကတရားစြတာ ၂၄မႈ၊ ၾကားဝငတရားစြတာ ၆ မႈ၊ ေပါငး ၃၀မႈ ရတယလ႕ ဆတယ)။ ဥးပင န႕ စစခရနအကစးပြား ထပါးတ ေကးလကန႕ျမ႕ျပ လထတကပြေတြက အၾကမးဖကၿဖခြလာတယ။ ဗရ ကေရစေဟာငးအပခပေရးယႏရားန႕ တရားေရးစနစရ႕ဆငျခငတတရားဟာ အကငပကျခစား ခထားရလ႕ ဖနပန႕ အေပါကခရရတငမက တေတြးခြကထ ပပေဟာငနေေစာေနတယ။ ေျမယာန႕ဘ႑ာအရငး လက ဝါးႀကးအပမႈက မထနးခပႏငရင ျပညသ႕အကးစးပြားန႕ အမးသား(ႏငငေတာ)စးပြားေရးက ခငမာေတာင တငးေအာင တညေဆာကႏငမာ မဟတဘး။ အေျခခစးပြားေရး ဖြ႕ျဖးတးတကမႈမရရင လသားအရငး အျမစ(ပညာေရး ကနးမာေရး လမႈေရး ယဥေကးမႈ စသည) မဖြ႕ၿဖးမတးတကႏငဘး။

စစအပစမငးဆက-အဆကဆက ေျမယာ ဘ႑ာအရငးန႕ စးပြားေရးလပငနးႀကးမားအား စစခရန (ပဂၢလက)ပငျပ (ဥးပင ျမနမာစးပြားေရးေကာရငး စသညျဖင) လကဝါးႀကးအပထားမႈက (၂၀၀၈ ေျခဥန႕ အတ) မဖကသမးႏငရင ဗမာျပညအမးသားစးပြားေရး ဖြ႕ျဖးတးတကဖ႕ ေျခတလမးမ လမးႏငမာ မဟတ ဘး။

၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြႏင ဒခပ-အရပသားတပငး အစးရရ႕လပပငခြငက စစအပစခန႕ထားတ အမႈ ေဆာငအရာရခပ CEO အဆငပ ရပါတယ။ ေပးထားခကေပၚလစက ေကာလပလမရဘး။ ဘယခရနအ ေပၚကမလညး အမန႕အာဏာ မသကေရာကဘး။

ဒါေၾကာင ဗမာျပညရ႕ ပဋပကၡဆခကဟာ ႏငငေရးျပနာျဖစေၾကာငး ရငးရငးလငးလငး သဖ႕ လပါတယ။ အေရးသးပါး အေၾကာငးျပၿပး စစအပစကအာဏာသမး - ျပညတြငးစစတးခ႕- အာဏာလကမ လႊတေတာတာ၊ ၂၀၀၈ န႕ အကာအကြယယထားတာက ျပတျပတသားသား တကဖကဖ႕ လပါတယ။

ဗမာျပညဟာ အစဥအလာ လယယာစကပးေရးႏငငပါ။ လယသမားလတနးစား ၇၀% ခန႕ ရ တယ ဆပါတယ။ လယသမားလတနးစား ရာခငႏႈနး အတးအေလာ အနညးအပါး ရႏငေပမယ ဒဖြ႕တညမႈ ပစ Model ဟာ အခထ မေျပာငးေသးပါဘး။ စကမႈကေတာ ၂၁ ရာစနညးပညာမေျပာန႕ ၂၀ ရာစ နညးပ ညာေတာင မထြနးကားပါဘး။ အခအထ ေရန၊ ဓာတေငြ႕၊ သတ ေကာကမက စတ တြငးထြကသယဇာတ တးေဖာရာမာ လကယကတြငးေတြန႕ တးေဖာၿပး မၾကာခဏ ေျမၿပ ေသေပာကမႈျဖစေနတာပါ။ အႀကးစား တးေဖာမႈေတြကေတာ စစခရန လကေဝခအရငးရငေတြ လကထမာ သယဇာတကနစာ သငေနတာပါ။

ဗမာျပညဟာ LDC အဆငးရဆးႏငင ဘဝကေတာင မလြတကၽြတႏငေသးဘ ဘယလလပၿပး Myanmar 4:0 (စတတအႀကမေျမာက ႏးထလာေသာျမနမာ) ျဖစႏငမာတး။

ကမၻာမာျမနမာေဟလ႕ အသားလြတ စတႀကးဝငေနမႈမာ စစဗလခပႀကးမားန႕ လစဘရယေခါငး ေဆာငတ႕ တပါေပတယ။

ဒါဟာ မကေမာက ဗမာျပညရ႕ ျပညတြငး ဘကစအေျခအေနက အၾကမးဖငး ၾကညျမငခကပါ။ ႏငငတကာရ႕ အေျခအေနက ၾကညရငလညး ၂၁ ရာစအစမာ ကမၻာႀကးဟာ အႀကးအကယ

ေျပာငးလမႈမားန႕ ႀကေတြ႕ေနရတယ။ လြနခတ ႏစ ၁၀၀ ေလာကက ႀကရတ အေျပာငးအလမားလပ လ႕ လညး ဆတယ။ ဘ႑ာအရငး ကမၻာျဖန႕ၾကကမႈန႕အတ နကရႈငးလာတ ဆငးရခမးသာကြာဟမႈ၊ ၂၀၀၈ မစတငခတ အရငးရငစနစဘ႑ာေရးကပ၊ စတတနညးပညာေတာလနေရးရ႕ သကေရာကမႈ၊ ကမၻာစညးစ နစသစလြနပြန႕ ဝနရးစကမၻာသ႕ အေျပာငးအလ စတာေတြဟာ သသာထငရားတ အေျပာငးအလမား ျဖစ ပါတယ။

65

အေျပာငးအလမားဟာ ရႈပေထြးတယ၊ ၾကမးတယ၊ စနေခၚမႈမားတယ။ ႏငငႀကးတခ႕န႕သာ သကဆငတာမဟတ၊ ႏငငတငးသ႕ ရကခတပါတယ။ ကယအေျခအေနန႕ကယ ကယစျပငဆငမႈ ရမ စန ေခၚမႈမားက ေကာလႊားႏငပါလမမယ။

သမငးက ျပနၾကညတအခါ ဗမာျပညက အလပသမားလတနးစား၊ လယသမားလတနးစားအပါ

အဝင အဖႏပခ ျပညသလထႀကးတရပလးကေတာ ေဖာကျပနတအပစးသအဆကဆကက တာဝနေကပြန စြာ တကပြဝငခၾကေၾကာငး ေတြ႕ရႏငပါတယ။

လြနခတ ႏစ ၁၅၀ ေလာကက အေနာကႏငငေတြမာ စကမႈေတာလနေရးေတြ ေပၚေပါကၿပး အ ရငးရငနယခ႕စနစသ႕ ကးေျပာငးေနခနမာ ဗမာျပညပေဒသရာဇေတြဟာ အာဏာလပြေတြန႕ စညးစမယစ ၿပး ဘနးေတာဘြ႕ေတြန႕ ယစမးေနခပါတယ။ တတယ အဂၤလပ-ဗမာစစပြန႕ အဂၤလပကလနစစတပ မႏ ေလးနနးေတာထ ဝငေရာကလာခနမာ ဘရငန႕တကြ ပေဒသရာဇမငးညမငးသား မးမတေတြ အလြယတ က လကနကခခေသာလညး ေတာငသလယသမား နငးျပားေတြဟာ ကယမငးကယခငး အလေထာငၿပး နယခ႕သမားက ဆယႏစဆယမး ဓားဆြလ႕ခခတကခကခပါတယ။

ဗမာျပည ကၽြနဘဝကေရာကခနမာ ေခတမတးတက အျမငကယတ အလပသမားလတနးစား

ပပျပငျပင မေပၚေပါကေသးဘး။ ရရားေအာကတဘာ ေတာလနေရးန႕အတ မာကစ-လနငဝါဒ ဗမာျပည ေရာကလာၿပးေနာက ၁၃၀၀ျပညအေရးေတာပန႕အတ ဗမာျပည အလပသမားလတနစား တပဥးပါတျဖစ တ ဗမာျပညကြနျမနစပါတ ေပၚေပါကလာတယ။ ဗမာျပညကြနျမနစပါတဟာ ဒတယကမၻာစစအတြငး (နယခ႕ဆန႕ကငေရး-ဖကဆစေတာလနေရး - အမးသားလြတေျမာကေရး) အလကလႊငထကာ ဗမာျပည လြတလပေရးတကပြရ႕ တပဥးအခနးက သမငးေပးတာဝနက ေကပြနစြာ ထမးေဆာငခပါတယ။ လြတလပ ေရးလြနေခတမာလညး စစအစးရအပါအဝင ေဖာကျပနေရးအစးရအဆကဆကက အလမလ ေရရညဇြနဘ န႕ နညးသဏၭာနေပါငးစကငသးကာ တကပြဝငလာခတာ ျဖစပါတယ။ သ႕ကြနဘဝက ေရာကခနမ သည ယေန႕အထ ဗမာျပညက အလပသမားလတနးစားရ႕ တပဥးပါတ၊ အလပသမားလတနးစား၊ ေတာငသ လယသမားလတနးစားအပါအဝင အဖႏပချပညသေတြဟာ တေလာကလး ေဖာကျပနေရးအပစးသလ တနးစားေတြရ႕ ဖႏပမႈအမးမးက မေလာေသာဇြလ႕လန႕ တကပြဝငခၾကသလ ဆကလက တကပြဝငေန ဆ လညး ျဖစပါတယ။

၂၁ ရာစ အေျပာငးအလန႕အတ မာကစလနငဝါဒ ျပနလညဆနးသစလာခနမာ ဖရဖရျဖစေနတ

တငးျပညက ကယတငဖ႕ ဗမာျပညကြနျမနစပါတဟာ အဖႏပခလမးေပါငးစျပညသမားန႕ တစညးတလး တညး လကတြကာ စစအာဏာရငစနစက ဆန႕ကငေတာလနသြားမာျဖစပါတယ။

ေမာငသနးျမေရႊ (၁၇ ႏဝငဘာ ၂၀၁၅)

66

2008 tajccHOya'u

_idrf;Ekdb,fqk&Sifukd tkdifpDa*s okdh ykdhvkduf_yD

ေဇာလတ

(၂၂-၁၁-၂၀၁၉)

“မသတာေထြး” န႔ ေမႊးခေသာ ရခငျပညနယက မးပြားဟာ (ICJ) ေရာကတအထ ႀကးမားကယ

ျပန႔သြားခပါၿပ။ အျမငတတ၊ မကမကကနးကနး တနပစားဉာဏန႔ မစားရတ အမသန႔ပကခၾကတ အမႈအ ခငးဟာ “အငးဒင-ဂတာျပင” အစလကအၿပလက သတျဖတမႈႀကးေတြ အထ ဘးေပၚသလ ေပၚလာခပါၿပ။ အခေတာ လမဆနတ သတျဖတမႈႀကးေတြက ဆကၿပး လမညာကြယဝက မဖးႏငမဖႏငေတာဘ မရႉႏင မကယႏငျဖစရၿပ။ တငးေကာျပညေကာျဖစၾကရၿပ။

ဒလ လမဆနတ အမႈအခငးႀကးက လမဆနစြာကးလြနခၾကသေတြဟာ ကြငးဆကအားျဖင ႏစ ပငးျဖစပါတယ။ ပထမပငးဟာ အထကကေန အမန႔ေပးၫြနၾကားေစခငးတ အပငးျဖစၿပး၊ ဒတယအပငးက ေတာ အထကက အမန႔ေပးၫြနၾကားတအတငး လကရဇကရ လကေတြ႕ ကးလြနခၾကတ အပငးဆၿပး ျဖစပါတယ။ ျပစမႈတခလးအတြက အဓကန႔ နပါတတစ တာဝနအရဆးဟာ အထကက အမန႔ေပးၫြနၾကား ခငးေစသေတြပျဖစတယ။ လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာမႈအျဖစ တာဝနရသေတြဟာ ေအာကေျခအ ဆငဆငက မကမကကနးကနးလပခၾကသေတြျဖစတယ။

အဒ အပငးႏစပငးပါတ ကြငးဆကက တတကက ရငးလငးေဖာျပရရင စစတပက တလကကင - ခါးပကေဆာငတပသဖြယ ခပကငၿပး အဆငဆငအမန႔ေပးၫြနၾကား ကြပကခၾကသ စစအပစ ထပသးေတြ န႔ ေအာကေျခတပက အဆငဆငေသာ စစသညန႕ အရာရေတြပျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ေအာကေျခက လက ရ ဇကရ အေကာငအထညေဖာခသအခ႕က ထးေကြၽးၿပး တရားခေဖာျပ႐န႔မန႔ ဘယလမ မျဖစပါ။ တာဝနအရဆးသက ထထေရာကေရာက အျပစေပးအေရးယႏငမသာ ဒအမႈက မတစြာ စစေဆးစရငႏင တယလ႔ ေကာကခကခႏငပါလမမယ။

ဒအမႈအခငးက ကြငးဆကကက ကးလြနခသ အပငးႏစပငးက ထထေရာကေရာက စရငအျပစ ေပး႐န႔ ဒအမႈႀကးက အၿပးအျပတစရငႏငခၿပလ႔ မေျပာႏငေသးပါဘး။ ဒလ လမဆနတအမႈႀကးက ကး လြနႏငေအာင ေကာေထာကေနာကချပထားတ “၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ”ကပါ ထညသြငးစရငဖ႔ ကနပါေသး တယ။ ဒစရငမႈေတြက (ICJ) က မစရငႏငဘ ဗမာျပည အဖႏပချပညသတရပလးသာ စရငဆးျဖတရမာ လညးျဖစပါတယ။

“၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ”ဟာ စစအပစက စစတပက တလကကငတပသဖြယ-ခါးပကေဆာငတပ သဖြယ ထငရာလပခြင ေပးထားပါတယ။ ဒလ ထငသလလပေနတာမနသမက ေ႐ြးေကာကခ အစးရန႔ လႊတေတာက အခနမ- စစေဆး- ကြပက- ဟန႔တား ႏငျခငးမျပႏငေအာငလညး ကန႔သတတားဆးထား

67

ျပနပါတယ။ ဒအခကက ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၀၊ ပဒမခြ (ခ) က ၾကညပါ။ စစအပစန႕ ကာခပက စစတပက ထငသလ လပပငခြငရေနေပမယ ဒလထငရာလပ ေနတာက အစးရန႔လႊတေတာက အခနမ - စစေဆး- ကြပက- ဟန႔တားႏငျခငးဘယလမမျပႏငပါဘးဆတာ အဒပဒမေတြက ဖတၾကညတာန႔ အလြယ တ ကသႏငျမငႏငပါတယ။

ေယဘယအားျဖင ႏငငတကာရ႕ အေျခခလပထးလပနညးစနစအရ ၾကညတအခါ ႏငငတခက စ မအပခပေနတ အစတအပငးဟာ အဓကအားျဖင အပခပေရး- ဥပေဒျပေရး- တရားစရငဆတ အပငးေတြ ပျဖစတယ။ ကာကြယေရး ဝနႀကးဌာနအပါအဝင ဝနႀကးဌာနအားလးဟာ အစးရရ႕ စမကြပကမႈေအာကမာ ထားရၾကတာပျဖစတယ။ ကာခပက ကြပကတ (ၾကညး- ေရ- ေလ) တပဖြ႕ေတြဟာ ကာကြယေရး ဝနႀကး ေအာကမာ ထားရၾက႐းျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ဖြ႕စညးထားတ သကဆငရာဝနႀကးဌာနမားရ႕ တာဝနခ ဝန ႀကးမားဟာ မမဝနႀကး ဌာနန႔သကဆငတကစၥတငးအတြက အစးရရ႕ စမခန႔ခြမႈက တတကက နာခၾကရ တာပ ျဖစတယ။ ဒါဟာ ႏငငတကာလပထးလပနညးျဖစတယ။ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒအရေတာ ဒႏငငတ ကာလပထးလပနညးဟာ ဗမာျပညမာ ေျပာငးျပနျဖစေနတယ။

“ျပညထေရး- ကာကြယေရး- နယစပေရး” စတ ဝနႀကးဌာန ဝနႀကးခန႔အပမႈန႔ စစတပဟာ အစးရ န႔လႊတေတာရ႕ စမကြပကမႈေအာကမာမရဘ၊ စစတပအႀကးအကျဖစတ ကာခပလကထမာ ရေနတာ ျဖစ တယ။ (ပဒမ ၂၃၂ ပဒမခြ ခ ပဒမခြငယ ၂ န႔ ၃ ) ကာခပဟာ အျမငဆး ဥပေဒလႊတေတာရ႕ ၂၅ ရာခငႏႈနး က စတႀကကခန႔ထားႏင-ျဖတပယႏင လလယႏငသ ျဖစေနတယ။(ပဒမ ၁၄)

ဒတယသမၼတ တဦး စတႀကကတငေျမႇာကခြငရထားတယ။ (ပဒမ ၆၀ ပဒမခြ ခ၊ ပဒမခြငယ ၃) အေရးသးပါးန႕ပတသကလင အေရးေပၚအာဏာ ရယသးစြခြငရထားတယ (ပဒမ ၄၀ ပဒမခြ ဂ )။

ဒလ ထငရာလပခြငေတြ ရရထားတ စစအပစန႔ စစတပကာခပတ႔ ထငသလလပခၾကတ အမႈ အခငးေတြဟာ အခေတာ “အစးရ”ေခါငးေပၚပကေနပါၿပ။ တာဝနယေျဖရငးေနရပါၿပ။ ဒါဟာ ၂၀၀၈ အေျခ ခဥပေဒ တညၿမေနသမ ႀကေနရမယ၊ စစတပန႔စစအပစ လပသမေခါငးခေနရမယ ကၾကမၼာလညး ျဖစ တယ။ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ တညၿမေနသမ ေ႐ြးခယခရတ ဘယအစးရမဆ ရငဆငရမယ ကစၥလညး ျဖစ တယ။

ျပစမႈကးလြနသဟာ ဒအမထကေနထြကလာၿပး လမဆနတျပစမႈကကးလြနသြားတာက လတငး မကျမငထငရားျဖစတယ။ ျပစမႈကးလြနၿပးတေနာက အဒအမထက ေျပးဝငသြားတာလညး အားလးက မကျမငကယ ေတြ႕ျဖစတယ။ အမႈစြတငၿပး တရားရငဆငရတအခါမာေတာ ဒအမႀကးမာ ေလာေလာဆယ အမညေပါက ေနထငေနတသက ရငဆငေနရတ သေဘာမးဆနဆန ျဖစေနတယ။ သတခလကေတာ “၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒေဘာင”ထ ဝငမတ ေနာကဆကတြရလဒေတြက မလႊႏငမေရာငႏငဘ အးစြပခြက စြပ ခရတယဆတာ ထငရားပါတယ။ အခေတာ အမႈေဟာငး အခငးေဟာငးေတြေရာ- ကယလကထကပြား အမႈအခငးေတြေရာ ဆးေမြေဟာငး ဆးေမြသစ အားလးကစပၿပး ေ႐ြးခယခအစးရဟာ ငါးတကာယတေခး ပစြနဆတေခါငးစဆတာလ ေခါငးခေနရၿပျဖစတယ။

“ႏငငေတာ၏ အခပအျခာအာဏာဟာ ႏငငသားျပညသမားထမ ဆငးသကၿပး ႏငငေတာတဝနး လး၌ တညသည” ဆတ ဒသေဘာတရားအရဆရင အေထြေထြေ႐ြးေကာက/ ၾကားျဖတေရးေကာကပြေတြ မာ မဆႏၵနယအလက ျပညသက တက႐ကဆႏၵမေပးၿပး ေ႐ြးခယလကတ ျပညသ႔ကယစားလယေတြမာ အခပအျခာအာဏာ အျပညအစရဖ႔ မခလအပတယ။ ဒါမသာ အခပအျခာအာဏာ အျပညအဝရတ လႊတ ေတာန႔အစးရက ဖြ႕စညး ႏငမာျဖစတယ။

သ႔မသာ (ဥပေဒျပေရးန႔အပခပေရး) လႊတေတာန႔ အစးရမာ ျပညစတအခပအျခာအာဏာ အ ျပညအဝရေနၿပး တငးျပညန႔ ျပညသလထအေရးကစၥမနသမက လြတလပစြာ စမခန႔ခြ စရငေဆာင႐ြကပင ခြင အျပညအဝ ရမာျဖစပါတယ။ ဒေတာ

68

၁။ “ပါတစဒမကေရစစနစ” မနကနပျပငဖ႔ လအပပါတယ။ မမယၾကညရာ ဝါဒ၊ သေဘာတရားန႔ လပငနးစဥက လြတလပစြာ စညး႐းေဟာေျပာ စစညးေဆာင႐ြကႏငတ အခြငအေရးေတြ ႏငငေရးပါတ တငးမာ အျပညအဝရရပါမယ။ ဒအခြငအေရးေတြက တားဆးပတပငကန႔သတထားတဥပေဒ - နညးဥပေဒ မား- အမန႔မား- ၫႊနၾကားခကမားက အကနအစင ဖကသမးပစရပါမယ။

၂။ တရားမတၿပး လြတလပတ ေ႐ြးေကာကပြေတြ ျဖစေစဖ႔ ေ႐ြးေကာကပြဆငရာ မတရားတ ဥပ

ေဒ၊ နညးဥပေဒေတြ- အမန႔ၫႊနၾကားခကေတြက အကနအစင ဖကသမးပစရပါမယ။ ၃။ အေထြေထြဒမကေရစအခြငအေရးေတြက တားဆးပတပငကန႔သတထားတ ဥပေဒ- နညးဥပ

ေဒမား- အမန႔မား- ၫႊနၾကားခကမားက အကနအစင ဖကသမးပစရပါမယ။ ဥပမာ -မတရားသငးဥပေဒ ၄။ “၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ” က ဖကသမးပစၿပး - အေျခခဥပေဒသစေရးဆြကာ အစားထးရပါမယ။

“၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ” ဟာ အေထြေထြေ႐ြးေကာကပြန႔ ၾကားျဖတေ႐ြးေကာကပြေတြကေန ျပညသက ဆႏၵ မေပး ေ႐ြးခယလကတ ျပညသ႔ကယစားလယမား၊ ထကယစားလယမားျဖင ဖြ႕စညးအပေသာ “လႊတေတာ န႔အစးရ” တ႔ဟာ ျပညစတအခပအျခာအာဏာ အျပညအဝမရဘ (ရာခငႏႈနးျပညမရဘ) သတမတ ကန႔ သတေပးထားတ အခြငအာဏာသာ(၇၅ ရာခငႏႈနးမသာ) ခြငျပထားတ အေျခခဥပေဒျဖစပါတယ။

တနညးအားျဖင ေ႐ြးေကာကပြန႔ ျပညသလထက ဆႏၵမေပးျခငးမျပဘ စစတပအႀကးအကျဖစတ ကာခပက ရယထားတ (၂၅ ရာခငႏႈနးအာဏာျဖင) “ဥပေဒျပေရးန႔အပခပေရး” ကစၥအရပရပမာ စတ ႀကက စမခန႔ခြေနတ အခကပါပ။ ကာခပက ခပကငထားတ “ ၂၅ ရာခငႏႈနး” ဟာ “ေ႐ြးေကာကခ ၇၅ ရာ ခငႏႈနး” ရ႕ဆးျဖတခကေတြက ပယခ- ပယဖကႏငတ အခြငအာဏာေတြက (ကာခပက) အပငစားရယ ထားတ အေျခခဥပေဒလညး ျဖစပါတယ။

ဒါအျပင လႊတေတာန႔အစးရရ႕ လပေဆာငခကမနသမက ကာခပတစဦးတညးသေဘာန႔ ပယခ ႏင ဖကသမးႏငတ အခြငအာဏာ ရယထားတယ။ အျပနအလနအားျဖင ကာခပန႔ စစတပရ႕ လပေဆာင ေနမႈမနသမက လႊတေတာန႔အစးရက နညးနညးေလးမ စမ- စစေဆး- ေမးျမနး- စြကဖက- ထပါး လ႔မရတ အေနအထားလညး ျဖစတယ။

ဒအခကေတြေၾကာငပ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒဟာ အေျခခဒမကေရစစႏႈနးေတြန႔ မကကညတ မ ျပညဝတ အေျခခဥပေဒသာ ျဖစပါတယ။ တနညးအားျဖင စစအပစရ႕ အာဏာန႔ဓနဥစၥာ အကးစးပြားေတြ က အတတ ပစၥပၸန အနာဂတ ထနးသမးကာကြယေစာငေရာကေပးထားတ အေျခခဥပေဒပျဖစတယ။

၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒရ႕ ဒအႏစသာရက လႊတေတာတြငး ျပငဆငတနညး မျဖစႏငဘး။ ဖကသမး ပစရမယ။ အေျခခဥပေဒသစ ညႇႏႈငးေရးဆြၿပး အစားထးရမယ။ ေရးဆြအတညျပလကတ အဒ အေျခခဥပ ေဒတစခထမာ စစတပက ခပကငထားႏငသက စတႀကကလပခြငေတြ ရယထားတ၊ ေပးအပထားတ ဥပ ေဒ၊ ပဒမ၊ အခြငထးျပ႒ာနးခကေတြ လးဝ မပါရေစရ။

ဒလလပႏငမသာ စစမနတ ပါတစဒမကေရစစနစန႔ အခပအျခာအာဏာဟာ ႏငငသားျပညသ မားထကေန ဆငးသကတယဆတ သေဘာတရားက ေပမကကမ အေကာငအထညေဖာႏငပါလမမယ။

69

vwfwavm csDvDvlxktkHMuGrI ေကာျမတထြနး (အပငး-၁)

၂၀၁၉ ေအာကတဘာ ၁၄ ရကေန႔မာ ေျမေအာကရထားခေစးတကတာက ေကာငးသားေတြက စတငဆႏၵျပတ အလအေလာကေပါကကြမႈကေန အဆငဆင ေျပာငးၿပး ႏငငေရးလကၡဏာေဆာငတ လႈပ ရားမႈ ျဖစလာတယ။ ဒအၾကြမႈဟာ ႏ၀ငဘာလလယေရာကေတာ အဆင ၃ ဆငေျပာငးလာတယ။

စငတယာဂၿမ႕ေတာမာ စတငရာက တျခားၿမ႕ႀကးေတြဆျပန႔သြားတယ။ ေအာကတဘာ ၂၅ ရက ျပညလးကၽြတ အေထြေထြသပတႀကးေမာကေတာ လသနးသနးခ ပါ၀ငလာတယ။ လကယာစြနး ဘလနာ သေဌးႀကးျဖစသ သမၼတက ဥးေဆာငတအစးရဟာ ပထမေတာ ခပေပါေပါသေဘာထားၿပး ဟတယမာ ညစာစားမပကဘး။ ေအာကတဘာ ၁၈ ရကမာ ခလသမၼတက အေရးေပၚအေျခအေနေၾကညာ၊ သခပကာ ကားေတြ စစကားေတြ ကငးလညခငးၿပး ေနရာတကာ စစတပေတြခထားတယ။

ဒလတငးကပတၾကားထက လထႀကးဟာ ေၾကာကစတမရဘ လမးေတြေပၚထြကၿပး ဆႏၵျပတယ။ မးသတပကေတြ မကရညယဗးေတြ ရာဘာကညေတြၾကားမာ ဆႏၵျပသအငအားဟာ ေလာမသြားဘ တး လာတယ။ တႏငငလးက ျပန႔လာတယ။ ေသနတန႔ပစလ႔ လ ႏစဆယေကာ ေသဆးရသလ လရာခ ဒဏ ရာရတယ။ အမေတြထထ စစတပက တရၾကမး ၀ငဖမးတာေတြလပတယ။ ကေလးေတြအမးသမးေတြအပါ လေထာငခ အဖမးခရတယ။ ရာဘာကညေတြက မကလးက တညတညပစတယဆတ အသေတြ ထြက လာတယ။ စစသားေတြဟာ မမျမငရာ ပစၾကသလ သြားရငးလာရငး ရကႏကတာေတြလညး လပလာၾက တယ။ ေဒါသ ေပါကကြလာတလအပတခ႕ဟာ စပါမားကကေတြ အလကထေရာနစ စတးဆငေတြ ဖက ဆးၾက၊ ကားေတြမးတငရႈ႕တာေတြ ျဖစလာတယ။ လထအၾကြမႈဟာ ရပမသြားဘ ျပငးထနလာၿပး တနးတ ညမမႈကငးတ လကရ ႏငငေရး စးပြားေရးစနစက ကန႔ကြကလာၾကၿပး ပႏေရးလကထက ျပ႒ာနးခတ စစ အေျခခဥပေဒ ဖကသမးေရးေတြအထ ေတာငးဆလာၾကတယ။

ခလအစးရဟာ နညးဗဟာ တမးေျပာငးၿပး အေရးေပၚအေျခအေနအမန႔က ရပသမးတယ။ ေျမ ေအာကရထားခ တးျမငမႈက ဆငးငတအမန႔ေတြက ထတတယ။ သ႕အစးရအဖြ႕ ၀နႀကးတခ႕က ဒအ ေရးအခငးအတြက တာဝနရသေတြဆၿပး ထတပစတာ အသစေတြန႔ အစားထးတာေတြ လပတယ။ တၿပင နကမာပ အာဏာရပါတန႔ မဟာမတေတြဟာ ပါလမနတြငး အတကအခအမတေတြန႔ အေျခခဥပေဒကစၥ ေစစပညႏႈငးၾကတယ။

70

ခလအစးရက လကရပါလမနအမတေတြန႔ ေျခဥျပငဆငေရးအတြက ေရာေႏာညလာခတခ ကငး ပၿပးျပငတလမးက ကမးလမးတယ။ လႊတေတာထက အတကအခမဟာမတေတြက တငးျပျပညျပ လႊတ ေတာေခၚၿပး ျပငတလမးေၾကာငးက တငတယ။ အၾကမးအားျဖငေတာ တငးျပျပညျပလႊတေတာ ေရြး ေကာကပြေတြလပၿပး အဒလႊတေတာမာ အေျခခဥပေဒသစ ေရးဆြမယ၊ ၿပးရင လထဆႏၵခယပြကငးပၿပး ဒ ေျခဥက အတညျပမယ။ လာမယေရြးေကာကပြက ၂၀၂၁ မ ကငးပမာဆေတာ အဒေရြးေကာကပြန႔အတ ေျခဥျပငဆငေရးေတြလပဖ႔ ျပငဆငတာေတြလပမယဆတ သတငးေတြၾကားရတယ။အတကအခေတြထက ဗဟလက၀ယမးပါတေတြ ဆရယလစပါတေတြန႔ အျခားမဟာမတေတြက အစးရကမးလမးခကက လကခ ေပမယ လႊတေတာထမာရတ ကြနျမနစပါတန႔ သ႔မဟာမတ ၇ ပါတက လကမခေသးဘ ေျခဥျပငဆငေရး က အခလထလႈပရားမႈ ကယစားလယေတြမပါဘ မျဖစႏင၊ လကရလႊတေတာက ဇြတလပရင တငးျပည ဒကၡ ပေရာကမယဆၿပး သတေပးတာေတြလပေနတယဆတ သတငးေတြ ထြကလာတယ။

မကထရရထားခ ပဆ ၃၀ (အေမရကန ၄ ဆငခန႔) တးတာဟာ ဘာမ မျဖစေလာကဘး ထငေပ မယ ဒတခါမာေတာ ေလာငစာပထ မးေတာကတခကခတလကတာ ျဖစသြားတယ။ ခလအလပသမား လတနးစားမသားစေတြဟာ အလပသြားလပဖ႔ လစဥ ကားခ ရထားခေပးေနရတ ပမာဏဟာ သတ႔ တလ ၀ငေငြရ႕ ၂၀% ရတယ။ ေဆးရေတြမာ ေဆးမရလ႔ ဆရာ၀နေတြ ညညးေနၾကရတယ။ သာမနျပညသား တေယာက ခြစတကသဖ႔ လလာရင ၃ လေလာကေစာငမ ခြတအလညကတယ။ ၂၀၁၈ ခႏစအတြငး ေဆးကဖ႔ ေစာငရငး ေသဆးရသေပါငး ၂၆၀၀၀ ေတာငရတယတ။ လဥးေရစစေပါငး ၁၈ သနးန႔တြကရင ေသဆးသအေရအတြက အခးအစားက သႏငမာပါ။ ပမးမ အနမဆး တလလပခက ပဆ ၃ သနး (၄၁၄ ေဒၚလာ) ရေပမယ မေလာကငလ႔ ခလမာ ဆရးစကားတစခေတာင ေပၚေနတယ။“ဒေန႔ ေပါငမန႔စားဖ႔ ေတာ ေလာကတယ၊ နကဖနေတာငတမယ”တ။

မကထရရထားခေတြ တးေတာငးလကတေန႔မာ သမၼတပငညရားဟာ အေကာငးစား ဟတယ တခမာ ပဇာစားေနတယဆတ ဓာတပကေတြ႔ရေတာ ေရာမေခတ နရးဘရငႀကးဆၿပး လေတြက ေအာဟစ ၾကတယ။ လထ အမားစကေတာ လကရသမၼတက လြနခတအာဏာရင ဗလခပႀကးပႏေရးန႔ တထပ တညးပလ႔ေတာင ေျပာေနၾကတယ။

ေသခာတာကေတာ လကရခလလထအေရးေတာပဟာ စစေျခဥ အၾကြငးအကနမနသမ ဖက သမးေရး၊ တနးတညမမႈကငးမရာက တနးတညမတလ႔အဖြ႕အစညး ထေထာငေရးေတြအတြက လမးေပၚ က ထြကလာၾကတယ ဆတအခက ျဖစပါတယ။ သးသပခက

၁။ဒမကရကတကေဇးရငး တတယလႈငးမာ အာဏာရငစနစကေန ဒမက ကးေျပာငးတ စျပႏငင အျဖစ ဒမကရကတကေဇးရငး သေဘာတရားဂရႀကးေတြက လကၫးထးျပခၾကတ ခလႏငငရ႕ ျပညသ အမားစႀကးဟာ အဒ- ဒမတတယလႈငးအသးအပြငက မခစားရသေတြျဖစေၾကာငး ဒေန႔ လမးေပၚထြကၿပး သကေသျပလကတယ။

ဗမာျပညက အးဂရကအပစအပါ ဒမကရကတကေဇးရငး က၀အဆဆကလညး ခလဟာ အာဏာ ရငပႏေရးလကကေန ဒမကေရစ အျပညအ၀ရလာဖ႔ ႏစေပါငး ၂၀ ေလာက အဆငဆငျဖတရသလ ျမန မာျပညဟာလညး ႏစေပါငးမားစြာ စတရညစြာ ျဖတဖ႔လတယဆၿပး ခလနမနာ မၾကာခဏ ေရးၾကေျပာၾက တယ။ ဒေန႔ လထအၾကြမႈမာေတာ ခလဟာ ၁၉၈၀ ခမားတနးက အာဏာရငပႏေရး ေရးဆြခတေျခဥက ၀ငးဆန႔ကငေနၾကၿပ။ ဆလတာက အာဏာရငပႏေရးေရးဆြခတ ေျခဥက ၾကားကာလအတြငး အဆငဆင ျပငဆငတာေတြ လပၾကေပမယ ပႏေရးရ႕ေျခဥအႏစသာရေတြက လႊတေတာတြငး ဝငျပငသမားေတြက လကဖားန႔ မထဘထားခၾကလ႔ လထမေကနပမႈေတြ ရေနတယ။ ဒမကရကတကေဇးရငး ဂရေတြေျပာသ လ ခလဟာ ႏစေပါငး ၂၀ စတရညစြာ ပႏေရးေျခဥက တျဖညးျဖညး ျပငႏငခၿပ၊ ခလဟာ လစဘရယႏင ငျဖစၿပ-ဆတစကားဟာ မသားစကားမားသာျဖစေၾကာငး ပြငကလာတယ။

71

အာဏာရငပႏေရးရ႕ စစေျခဥဟာ အဓကအားျဖင အဒတနးက ခလအရငးရငႀကးတစ အကးန႔ စစအာဏာသမးေခါငးေဆာငေတြ ဆကလက သကဆးရညေရးအတြက ေရးဆြထားတ ေျခဥျဖစပါတယ။ ဗလခပႀကးပႏေရးဟာ ေရြးေကာကပြကတကလာတ ဆရယလစသမၼတ အာယနေဒးက အေမရကန စအင ေအ အကအညန႔ ျဖတခၿပး စစအာဏာသမးခတယ။ ဒအာဏာသမးပြဟာ လကတငအေမရကမာ ေသြး ထြကသယအမားဆး အာဏာသမးပြျဖစသလ သမၼတနနးေတာကေတာင ေလတပန႔ ဗးႀကတာေတြ လပ တာပါ။ ဒအာဏာသမးပြမာပ ဆရယလစပါတက သမၼတအာယနေဒးကဆးခရသလ ကနအမားအျပား လညး ေသဆးခတယ။ အာဏာရငလကထက ၁၉၇၃ ကေန ၁၉၉၀ အတြငး လေပါငး၃၀၆၅ အသတခရ တယ။ လ ၄ ေသာငးေကာ ႏပစကညဥးပနး ခရတယ။ လမသသမသ ျပနေပးဆြ အစေဖာကခရတာေတြ ရသလ လသနးခၿပးလညး တငးျပညက ေမာငးအထတခရတယ။

၂။ ပႏေရးရ႕ ၁၉၈၀ ခ စစေျခဥဟာ ပႏေရးက အထကလႊတေတာအမတအျဖစ ရာသကပန ေန ခြငရေအာင ေရးဆြထားတာျဖစသလ ပႏေရးမရေတာတေနာကပငးမာ စစတပက ခလႏငငေရး ျဖစစဥအ ေပၚ ဆကၿပးထနးခပခြငရေအာင လမးခငးထားတယ။ လကတဆပစာသေဌးႀကးေတြ အာဏာရငေတြ လကထမာ စးပြားေရးအာဏာန႔ အာဏာအလြသးစားခြငေတြ စပေရာကရေအာငလပထားတ တရားမ၀င အခြနေရာငတာေတြ၊ မမတတ အခြနအတတေကာကခတာေတြက လမးခငးေပးတ အျခခဥပေဒ ျဖစပါ တယ။ ဒအေပၚကေန ကယျပန႔တဒမကေရစန႔ေရးဆြတ လအမားပါ၀ငၿပးေရးဆြတ အေျခခဥပေဒသစက ႏငငသားေတြက လခငေနၾကတယလ႔ ခလကြနျမနစပါတက ေၾကညာခကထတတယ။ ဒလ ဘာျဖစလ႔ ထတသလဆတာ ေနာကေၾကာငးက နညးနညး ျပနၾကညဖ႔လလမမယ။

ပႏေရးဟာ မာရယေလာစစအမန႔န႔ တငးျပညက ႏငငေရးအရ ခပကငေနတတခနတညးမာ အဒ ကာလတနးက စတငေရပနးစားေနတ နယလစဘရယ၀ါဒန႔ သ႔တငးျပညက စးပြားေရးအရ ေျပာငးပစခ တယ။ အေမရကန နယလစဘရယ၀ါဒမားျဖစတ ခကာဂတကသလဆငးေတြက Chicago Boy လ႔ ေခၚ ၾကၿပး ပႏေရးဟာ ခလစစဗလ Chicago Boys တစက လကရးျပၿပး စးပြားေရးဘ၀က ခပကငတာေတြ လပတယ။

နယလစဘရယ၀ါဒစးပြားေရးဆတာ အားလးသၾကတအတငး ႏငငပငစကရ အလပရ လပခငး ကငခငးေတြက ပဂၢလကလကထ လႊေျပာငးေရး၊ အစးရသးစြေနတ ေထာကပ႔ေငြေတြ လမႈဖလေရးစရတ ေတြ ဖကသမးေရး၊ အစးရဘတဂကထမာပါတ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ ပငစငေထာကပ႔ေၾကးေတြ ျဖတ ေတာကေရး၊ အစးရအမႈထမးဥးေရေတြ ေလာခေရးေတြ၊ တနညးအားျဖင မကေမာကကာလ ႏငငအမား အျပား ဆႏၵျပေနတ austerity အတငးအကပ ၿခးၿခေခၽြတာေရးေတြက ခကခငး အေကာငအထည ေဖာ ၾကသလ စးပြားေရးက႑ဖြ႕စညးမႈေတြ အေျပာငးအလလပၿပး ကာယလပသားေလာခတာေတြ နညး ပညာ သစ တပဆငတာေတြ ၀နေဆာငလပငနးေတြ တးလပတာေတြန႔ စကရအလပရေတြက အလပသမား အ ခြငအေရးမးစန႔ အလပသမားသမဂၢေတြက ဖကသမးပစတာေတြ လပၾကတယ။

ခလမာ နယလစဘရယစးပြားေရး ေပၚလာတာေၾကာင စးပြားေရးတခလး တမးတမည ေျပာငးလ ၿပး ျပညတြငးထတကနေတြတးတကလာတာမနေပမယ အလပလကမေတြ ေထာငေသာငးခလာတယ။ အစစအမနလပခေတြ ကဆငးလာၿပး ေနထငမႈေတြ ကဆငးလာတယ။ လကရ ခလႏငငမာ ေအာကဆး အဆငလဥးေရရ႕ တလပမးမ၀ငေငြက ၄၁၄ ေဒၚလာပရေပမယ အရငးရငႀကးေတြရ႕ ႏစစဥ အခြနေရာင လ႔ ဆးရႈးရတေငြက ေဒၚလာ ၁.၅ ဘလယေတာင ရေနတယ။ လမႈဖလေရးေတြ ကနးမာေရးေတြ မရ ေတာဘး၊ ပကဆခမးသာမ ေဆးကႏငသလ ပကဆခမးသာမ ေကာငးေကာငးေကာငးမာ ေနႏငတယ။ ပကဆခမးသာမ တကသလေတြက တကႏငတယ။ ၂၀၁၁-၁၃ ခေတြမာ ပညာေရးစနစကန႔ကြကတ ေကာငးသားဆႏၵျပပြေတြ ခလမာ အႀကးအကယ ေပၚလာတယ။ ဒလေပၚလာေတာလညး ပႏေရး စစေျခဥ အရ ေပးထားတအာဏာန႔ အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာတာတ႔ စစတပန႔ႏမနငးတာတ႔ လပၾကတယ။ ဒေန႔ ခလသမၼတပငညရားကယတငလညး အဒ စစေျခဥကေပးတအာဏာန႔ သတ႔အကးစးပြားက ဆက ကာကြယေနဆ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ၂၀၁၉ ေအာကတဘာလထအၾကြမႈဟာ ၁၉၈၀ စစေျခဥက လမႈေရး

72

စးပြားေရး ေပၚလစအေျပာငးအလမပါဘ၊ အေပၚယေလာက ျပျပငဖာေထးတာ မလပဘ ျပညသအမား ပါ ၀ငၿပး ဒမကေရစကယျပန႔စြာရတ အေျခအေနမာ အစအဆး အသစျပနေရးရမယလ႔ ေတာငးဆတာ ျဖစပါ တယ။

၃။ လမးေပၚတကႏငငေရး ေခတကနၿပလ႔ အသကနေအာေနၾကတ လစဘရယေရ႕ေနက၀ေတြ ရ႕ ကးသြငးေရးေပၚလစဟာ ဒတခါ ခလလထအၾကြမႈႀကးက လး၀မားေၾကာငး မကႏာဖးခြာခလကရမက မကေမာကကာလမာ ၀နေဆာငလပငနးေတြ မားလာၿပး လလတတနးစားေတြ တးပြားလာေနတအတြက ပစၥညးမလတနးစား မရေတာဘး။ လ႔အဖြ႕အစညးလညး တညၿငမလာၿပ၊ တစတစ တးတကလာၿပဆတ သ ေဘာတရားေတြလညး မားယြငးေၾကာငး သကေသျပလကတာျဖစပါတယ။

ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ခလႏငငဟာ လကတငအေမရကႏငငေတြမာ စးပြားေရး မနမနတးတက ေနသလ ဝနေဆာငလပငနးလပတအမႈထမးက အဓက ျဖစလာေနတယ။ ခလရ႕ GDP ထမာပါ၀ငတ က႑အလက ရာခငႏႈနးအခးအစားက ျပနၾကညလကရင ဝနေဆာငက႑က ၅၇.၅၉% ရတယ။ ဒက႑ မာ အလပလပသက အလပလပႏငသဥးေရရ႕ ၆၇.၉၂% ရတယ။ စကမႈက႑က ၂၉.၉၆ ရၿပး စကမႈ က႑ အလပသမား ၂၂.၇၄% ရတယ။ လယယာက႑က GDP ရ႕ ၃.၈၃%ရၿပး လပကငသက အလပ လပႏငသရ႕ ၉.၃၅ရတယ။

ဒါေတြဟာ ၂၀၁၈ ခစာရငးပါ။ ခလသမၼတ ဘလယနာသေဌးႀကး ပငညရားက “ခလဟာ သကႏာ ရထက အေအစစလပ”လ႔ ေျပာပါတယ။ သ႔စကားက ေလာေလာဆယ ႏငငေရး စးပြားေရး ေျဗာငးဆနေန တ လကတငအေမရကႏငငေတြ-ဆတ သကႏာရထမာ သ႔တငးျပညတစခသာ ေအးေဆးေနတယ ဆတ သေဘာပါပ။ ဒါေပမ ေအာကတဘာ ေကာငးသားဆႏၵျပပြဟာ မကထရေျမေအာကရထားခေတြ ၃% တး လကတအေပၚ ကန႔ကြကရာက စတငခတာပါ။ မကထရဘတာရ ၁၂ ခက ဆႏၵျပသေတြ မးတငရႈ႕ခၾကလ႔ ၂ ရကေလာကအတြငး ေဒၚလာ သနး ၃၀၀ ေလာက ဆးရႈးသြားတယ။ သမၼတပငညရားက ဆႏၵျပသေတြ က အလြနအငအားႀကးတ မေကာငးဆး၀ါးရနသေတြလ႔ စြပစြလကတအခါ မေကနပမႈေတြ ႏငငအႏ႔ ေပၚ လာတယ။ ဆႏၵျပပြေတြကးစကလာေတာ လယကမႈေတြ မးရႈ႕မႈေတြ ဖကဆးမႈေတြေၾကာင ခလ ၿမ႕ေတာ ထမာ ေဒၚလာ သနးေပါငးေထာငခၿပး ဆးရႈးကနတယ။ လထအၾကြမႈႀကး တျပညလးအႏ႔ ကးစကသြားတ အခါ ၀နေဆာငလပငနးေတြ ဆပကမးေတြ သယယပ႔ေဆာငေရးေတြပါ အေၾကာဆငး ရပတန႔ကန တယ။

ရကသတ ၂ ပတ လထလႈပရားမႈႀကးထ ပါ၀ငသေတြဟာ ေကာငးသားေတြတင မကဘး။ ျပည လးကၽြတသပတ တကပြေကာမတက ေထာကခထားတာကေတာ သမဂၢေပါငးစန႔ အဖြ႕အစညးေပါငးစ ၂၀၀ ေကာပါတ လမႈေသြးစညးေရး ဘတအဖြ႕ႀကး ျဖစပါတယ။ အလပသမားသမဂၢေတြကလညး လပငနး ခြငမးစ ပါတယ။ ဆပကမးအလပသမား၊ သတတြငးအလပသမား၊ ေဆာကလပေရးအလပသမား၊ စကမႈ အလပသမား၊ ကးသနးေရာငး၀ယေရးန႔ ဘ႑ာေရး ဝနေဆာငမႈအမႈထမးမား၊ ပညာေရးအမႈထမးမား၊ ကနးမာေရးအမႈထမးမား၊ လယယာအလပသမားမား၊ လယယာစးပြားအလပသမားမားန႔ အမားျပညသ႕ ဝနေဆာင အလပသမားမား ပါဝငေနတယ။

သကႏာရထက အေအစစန႔တတ ခလႏငငမာ ဘာလ႔ ႏငငအႏ႔ လေတြသနးသနးခၿပး လမးေပၚ ထြက ဆႏၵျပလာၾကတာလ။ ဒလအပႀကးထမာ လလတတနးစားန႔ ဝနေဆာငက႑က အလပသမားေတြ လညး ထန႔ထညန႔ခၿပး ဘာေၾကာင ပါလာၾကတာပါလ။

ႏငငေရးကၽြမးကငသေတြကေတာ အဓကျပနာဟာ ျပညတြငး ဓနဥစၥာခြေ၀မႈ လြနစြာ မမတမႈ ျပနာ၊ တနညးအားျဖင အလစ လကတဆပစာသေဌးေတြက ေရႊဘေပၚမာစၿပး ကနအမားစႀကးက အ သကရငေရးရနးကနရငး ဆငးရသထက ဆငးရေနတျပနာေၾကာငလ႔ ဆၾကပါတယ။ လမားစႀကးဟာ လပခန႔လေနမႈစရတ မကာမေတာသလ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ အးအမရရေရး ခစားခြငေတြ အလမးေဝး လာေနတာ ႏစေပါငး ဆယခၾကာေနၿပ။ မကထရရထားခေတြ တကလကတအခါ မးပြားကေလးကေန ေတာမးႀကးေလာငသြားတာျဖစပါတယ။

73

၄။ နယလစဘရယ စးပြားေရး၀ါဒဟာ လကတငအေမရက ႏငငအမားစမာ အျမစတြယေနတာ ၾကာၿပ။ ဒဝါဒေၾကာင တနးတညမမႈ ပကငးမလာသလ ဆငးရခမးသာကြာဟမႈကလညး ပၿပးႀကးမားလာ တယ။ ၂၀၁၄ ႏစကနပငးစာရငးအရ လကတငအေမရကတကက လဥးေရ ၁၈၄ သနးဟာ ဆငးရအမတ ေအာကမာ ေရာကေနၿပး အဒထက ၆၂ သနးဟာ အလြနအမငးဆငးရတအဆငမာ ရေနၾကတယ။ ဒအခန မာ ဘရာဇး၊ ခလ၊ ကလဘယာ၊ မကဆကက လဥးေရရ႕ ၁% သာ ရတ အခမးသာဆးသေဌးႀကးေတြက ဓနဥစၥာ စစေပါငးရ႕ ၂၀% က ပငဆငေနၾကတယ။ ခလမာဆရင အဒ ၁% ပငဆငတ အခးအစားက ခလ တခလး ဓနဥစၥာရ႕ ၃၃% ေတာင ရတယ။ Gini coefficient ေခၚတ ဆငးရခမးသာကြာဟမႈ တငးတာတ႔ ညႊနးကနးမာ OECD ႏငငေတြမာ ၀.၃ ေလာက ရသလ ဥေရာပအလယန႔ဗဟႏငငေတြမာလညး ၀.၃ ေလာကပ ရတယ။ အေရ႕အာရတ႕ အာဖရကတ႔မာ ၀.၄ ေလာကပ ရတယ။ လကတငအေမရကမာေတာ ၀.၅ ေတာငျဖစသြားၿပ။ လကတငအေမရကမာ ေနာကထပ ထးျခားတာကေတာ သေဌးႀကးေတြ အခြနမ ေဆာငဘေနၾကတ ျပနာပါ။ အဒစာရငးထမာ လကတငအေမရက တတကလး အခြနေရာငတ ေငြပမာ ဏဟာ အေမရကနေဒၚလာန႔တြကရင တစႏစက ဘလယ ၃၆၀ ေတာင ရေနတယတ။

ခလမာ အာဏာရငဗလခပႀကးပႏေရးလကထကကတညးက အေမရကနေကာပေရးရငးႀကးေတြ ၀ငလာလ႔ရေအာင နယလစဘရယ၀ါဒအခငးအကငးေတြ စခငးခတာ ျဖစပါတယ။ ၁၉၇၄ မာ ခလေဒသခ တငးရငးသားေတြျဖစတ မာပခေတြ ဘးေဘးအဆကဆကေနထငရာ သစေတာႀကးက သစကမၸဏလက ထ ထညလကတျပနာဟာ ဒေန႔အထ မၿငမးေသးဘး။ နယလစဘရယေပၚလစအရ ပႏေရးဟာ ေရေတြ စြမးအငေတြ လမႈအာမခစနစေတြ အကနလး ပဂၢလကပငအျဖစ လပပစလကလ႔ ပငစငေငြေတြဟာ ႏငငစ ေကာပေရးရငးေတြလကထမာ အျမတမားမားရဖ႕ ေစးကစားတာ ေရာငး၀ယတာေတြ ျဖစလာတယ။

လကရသမၼတဟာ ေရြးေကာကပြမဆြယခနမာ အလယဗဟလမးက ကယကယေလာငေလာင ေျပာေပမယ အေရြးလညးခရေရာ လကယာအစြနးေပၚလစေတြ ကငသးေတာတာပါပ။ သ႔ပတပတလညမာ ေရာကေနသေတြကလညး အရင အာဏာရငပႏေရးရ႕လေဟာငးေတြတ။ သတကလာၿပး မၾကာခငမာ လပစစမတာခေတြ တးေတာငးတယ။ ေဆးကစရတေတြ တးျမငတယ။ လေနမႈစရတအားလးလလ တက လာ တယ။

လကတငအေမရကမာ အလပသမားေတြ လပခနမပါးတျပနာအျပင အလပသမားအေတာ မားမားဟာ အၿမတမးမဟတဘ ေန႔စားတ႔ ပတျပတတ႔ ခေကာကတ႔ စသျဖင အခနပငးငားတာျဖစလ႔ ဘာ အခြငအေရးမ မရၾကဘး။ ၿမ႕ေပၚတက အလပလပၾကသေတြဟာ တရားမဝင အလပရေတြမာ အလပလပ ၾကရတယ။ လကတငအေမရကတကတခလး ၿမ႕ေပၚအလပအကင စစေပါငးရ႕ ၄၈% ဟာ အသလ တရား မဝငအလပရေတြမာ လပၾကရတအလပေတြ ျဖစေနတယ။ ကထရကကေခၚလ႔လပရတ ခေကာကအလပ သမားဟာ ၃၀% ေကာရၿပး ပမးမ တႏစမာ ၁၀ လေလာကသာ အလပရၾကတယ။ နယလစဘရယ၀ါဒ ဟာ အလပသမားေတြက ထေထာငးႏပစက ေသြးစပရမက အလယအလတလတနးစားေတြကလညး ေအာကကတြနးခတ၀ါဒမး ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ဆငးရန႔ခမးသာ ၂ ခပ ကနၿပး အစြနး ၂ ဖက ပကြာဟ ေစပါတယ။၂၀၀၆ ခႏစတနးက ထပဆး၁၀% ရ႕ ၀ငေငြန႔ ေအာကဆး ၁၀% ဝငေငြကြာျခားမႈက အဆ ၃၀.၈ ျဖစရာက ၂၀၁၇ မာ အဆေပါငး ၃၉.၁ ဆျဖစလာတယ။

ကငးဘရစတကသလဆငး ေဘာဂေဗဒပညာရင ကေလာဒယာဆနဟြာဇာကေတာ တနးတညမမႈ ကငးမျခငးကေန တငးျပည ၀ါးအစညးေျပသလ ျဖစေစတာပါလ႔ ေျပာပါတယ။ သ႔အျမငအရ လကရျပ နာဟာ ခလျပနာတခတညး မဟတဘး။ နယလစဘရယ၀ါဒကငသးတ ကနႏငငေတြန႔ပါ ပတသက ေနတယ။ ခလဆရင ၁၉၈၀ ခေတြကတညးက နယလစဘရယ၀ါဒက ကငသးလာတ စမးသပကြကႀကး တခဆလညး မမားဘးလ႔ သကေျပာပါတယ။ နယလစဘရယ၀ါဒက လက၀ါးႀကးအပႏငငစေကာပေရး ရငးေတြန႔ ကမၻာလႊမးပတ ဘ႑ာေရးအဖြ႕ႀကးေတြ၊ အလစအထကလႊာလကတဆပစာရ႕ဘကေတာသား စးပြားေရးပညာရငေတြသေဘာကေနၾကေပမယ အမားစေဘာဂေဗဒပညာရငေတြကေတာ မႀကကၾကဘး။ ႏဘယဆရ ေဘာဂေဗဒပညာရင ဂးဇက စတစဂလစဆရင “another world is possible” ဆတ နယလစ

74

ဘရယမဟတတ တျခားလမးကေရြးဖ႔ တကတြနးတယ။ ပညာေရး ကနးမာေရး လမႈဖလေရးေတြ လပေပး မယအစးရမးက လတယလ႔လညး သကေရးပါတယ။ အလားတပ ေသာမတပစကကတကလညး စးပြား ေရးက႑ေတြက ပဂၢလကန႔ ဒအတငးလႊတမထားဘ အစးရ သ႔မဟတ အမားျပညသက ၀ငေရာကထနး ခပ စြကဖကဖ႔လေၾကာငး ေရးသားပါတယ။

ဒေန႔ခလျပနာဟာ နယလစဘရယေပၚလစေဟာငးေတြအတငး ဆကသြားမသြား ဆးျဖတရ မယ အခနပါဘ။ ၅။ ဂလဘယလကေဇးရငးအကပအတညးကလညး ခလသာမက လကတငအေမရကတကက စးပြားေရး အကပအတညးေတြဆတြနးပ႔ေပးလကတယ။

ဂလဘယလကေဇးရငးေၾကာင ကနစညစးဆငးမႈေတြတးပြားလာၿပး ကနထတလပမႈလပငနးေတြ စကမႈလပငနးေတြဟာ တကမၻာလး သႀကးကြငးဆကလ တခန႔တခ ခတဆကကနတယ။ ကနပစၥညး တခ က တႏငငတညးက ထတလပတာမဟတေတာဘ အစတအပငးတခခငးအလက ႏငငမးစမာ တႏငင နညးနညးစ တနဖးျဖညတအလပအျဖစ ေျပာငးလကနတယ။ ဒါေၾကာငတနဖးျဖညမယကနေခာတပငး သ႔ မဟတ ကနၾကမးေတြ၊ ၀နေဆာငမႈေတြက အဒႏငငက သြငးကနအျဖစသြငးရသလ ကယတနဖးျဖညၿပးတ ကနေခာတပငးေတြက ေနာကတႏငငမာကနေခာအျဖစေျပာငးႏငေအာင ပ႔ကနအျဖစပ႔ရတယ။ ဒလန႔ တနဖးျဖညလပငနးဟာ ကနသြယေရးန႔ တကရကဆကစပေနသလ ျပညတြငး တနဖးျဖညလပငနးရငေတြ ဟာလညး ျပညပအမတတဆပကမၸဏေတြရ႕ ေစးကြကေရာငးအားအရ အမာစာက အမျပၿပး ထတလပ ၾကတယ။ ဒါေၾကာင ကနသြယမႈန႔ေစးကြကမာ အကပအတညးျဖစတာန႔ သႀကးကြငးဆကတခလး ထ ခကသြားႏငတယ။ အေမရကနန႔ တရတကနသြယေရးစစပြက လေတြ အလန႔တၾကားစးရမေနၾကတ အ ခကေတြထမာ ဒသႀကးကြငးဆက ထခကမာေၾကာကလ႔ဆတ အခကလညး ပါတယ။

ဂလဘယလကေဇးရငးကာလမာ အရငးျမပႏသေတြဟာ အၿမလလ ပမသကသာတ ေရြးခယစရာ ေတြရေနတတတယ။ ဒအခါမာ ျပညပအရငးေရာကလာဖ႔ ႏငငအခငးခငး ၿပငဆငမႈေတြေပၚလာရမက တ ေန႔တျခား ျပငးထနလာတယ။ အဒၿပငဆငမႈမာ အႏငရသက ရႈးတသေနရာက အစား၀ငၾကတာခညပ။ ပ ဆးတာက ရႈးသြားတသဟာ မလေနရာရဖ႔ ဘယေလာကႀကးစားႀကးစား ျပန နာလနမထႏငေတာတ ကစၥ ပ။ ဒထကဆးတာက နယလစဘရယစးပြားေရး၀ါဒေအာကမာ စကမႈလပငနးျဖတသမးေရးေတြ လပၾက တသေတြဟာ စကမႈလပငနးေတြျပနထေထာငဖ႔ ဘယေတာမ ျဖစမလာႏငေတာတျပနာပ။

Deindustrialization လပလကၿပးတေနာက တနဖးျမငပ႔ကနလပငနးေတြ အဆငမေျပျဖစရင ကယႏငငက စကမႈတပဆငေရး စးပြားေရးေပၚလစ ေျပာငးခငရင သပခကတတတယ။ အေမရကနမာ ေတာင သမၼတထရန႔က စကမႈျပနလညတပဆငခငေပမယ မလြယေတာဘး။ အလားတပ ျပညပက ေစး သကသာတ စားနပရကၡာကပ အားကးၿပး ျပညတြငး စားနပရကၡာထတလပေရးေတြ ေလာခပစတာဟာ လညး ျပညပကနသြယမႈမးေလ၀သက အမျပထားရလ႔ ဘယေန႔ မနတငးတကမလ တထတထတ ျဖစေန ရတ အေျခအေန ေရာကသြားေစခတယ။

ဂလဘယကနထတလပမႈ သႀကးကြငးဆကထက တနဖးျဖညပ႔ကနအမျပႏငငေတြ ေနာကထပ ရငဆငေနရတ ျပနာက ကမၻာလးဆငရာ သႀကးကြငးဆကထမာ ကယႏငငဟာ အၿမတမး တျဖညး ျဖညး ေအာကဘက တြနးပ႔ခေနရတာက ဘယလမ တားလ႔မရႏငတျပနာလညး ပါဝငေနတယ။ ဒၾကား ထ ကမၻာလးဆငရာ သႀကးကြငးဆက တသတတနးႀကး အကပအတညးဆကၿပး စးပြားကပျဖစလာရင သတ႔ႏငငက တနဖးျဖညစကရအလပရေတြ ပတပစရေတာတာပါပ။ လကတငအေမရက ႏငငအမားအ ျပားဟာ အသလ ဂလဘယသႀကးကြငးဆကထက ေပာေပာႀကး၀ငၾကရငး မလရေနတကနထတလပမႈ ေတြက တနဖးျဖညပ႔ကနအျဖစ ေျပာငးလပစခၾကတယ။ လပခနညးနညးသာရတ အနမစားတနဖးျဖည လပငနးေတြကလပရငး တနဖးျဖညမားမားလပႏငမယ လပငနးေတြက သတ႔ေမာကးၾကေပမယ အထက

75

မာေျပာခတ႔ ပဋပကၡေတြန႔ လးလညလကေနၾကတယ။ တနဖးျဖညစးပြားေရးဆၿပး တငတစလးတညး အမ က ေဆာကထားၾကတာျဖစေတာ တနဖးျဖညမႈကရတ ၀ငေငြကဆငးလာတာန႔ တငးျပညစးပြားေရးတခလး ကေမာကကမျဖစေတာတာပ။ ကမၻာဘဏရ႕စာရငးအရ အာဂငတးနားႏငငရ႕ GDP ထမာ ပါ၀ငတ တနဖး ျဖညပ႔ကနလပငနးက ၀ငေငြရာခငႏႈနးဟာ ၁၉၆၅ တနးက ၄၀%ေကာရရာက ၂၀၁၈ ခမာ ၁၃% ေအာက ကဆငးသြားတယ။

ခလမာလညး ၁၉၇၀ ခမားအလယကာလတနးက ၃၀%ေကာရရာက ၂၀၁၈ မာ ၁၁% က က ဆငးသြား တယ။ ခလႏငငဟာ စနေခၚမႈ အနညးဆး ၃ မးေလာက ရငဆငေနရတယ။ ပထမတခက သ႔ ပ႔ကန၀ငေငြ ၅၀%ဟာ ေၾကးနကနၾကမးေတြပ႔တဆက ရရတာျဖစၿပး ကမၻာေၾကးန ေပါကေစးအေပၚ အ မားႀကး အမျပေနတယ။ ဒအခကဟာ တငးျပညက အခနမေရြး ကငလႈပလ႔ရတယ။ ဒတယအခကက ခလႏငငသားေတြ အလအေလာကစားသးႏငဖ႔ လယယာလပငနးက မထတလပႏငဘး။ ျပညတြငးရကၡာ ၅၀ %က ျပညပကေန တငသြငးေနရတယ။ ဒအခကကလညး သ႔ႏငငက အခနမေရြး ကငလႈပပစႏင တယ။

ေနာကဆးအခကကေတာ ခလႏငငတခလး ကနထတလပႏငစြမး တးမလာတကစၥ ျဖစပါ တယ။ အထးသျဖင သတတြငးလပငနးေတြမာ ကနထတႏငစြမး တးမလာဘးတ။ ခလရ႕ ႏငငျခားဝငေငြ အားထားရာ ခရးသြားလပငနးဆရင ၂၀၁၇ ခမာ ၁၁% ေတာင ကဆငးသြားတယ။ ခလစးပြားေရး က႑ အလက အလပသမား% ကၾကညရင လယယာမာ ၉.၃%၊ စကမႈမာ ၂၂.၇% ရၿပး ၀နေဆာငက႑မာ ၆၇.၆%ရတယ။ ၀နေဆာငက႑ရ႕ တနဖးျဖညပ႔ကနလပငနးကေန ရတေငြက GDP ရ႕ ၅၇.၆% ျဖစတာ ေၾကာင ဂလဘယလကေဇးရငး သႀကးကြငးဆကမာ အကပအတညးေပၚတာန႔ အရငဆးအထနာမယ အေနအထားမာရေနတာျဖစပါတယ။

၆။ ပငမေရစးႏငငေရး mainstream politics န႔ လထလႈပရားမႈ အားၿပငပြ။ စစေအးကာလ အ တြငးမာပ ၀ါဒေရးအရအဓကထားတ ႏငငေရးပါတေတြအၾကားမာ အလယဗဟလမးဆတ လမးေၾကာငး တခ ေပၚလာတယ။ ေရြးေကာကပြအေျချပ၊ လႊတေတာအေျချပႏငငေရးလႈပရားမႈလပမယဆရင ေထာကခ မ မားမားရဖ႔ ကယမ၀ါဒေတြက အစြနးေရာကမႈေရာငၿပး တတႏငသမ အလယဗဟမ၀ါဒေတြ ခမတရမယ ဆတလမးျဖစပါတယ။ ဒလမးေၾကာငးက mainstream လ႔လညး ေခၚတယ။ လကဝလလားတ ပါတ ေတြဆရင ဒလမးေၾကာငးန႔နးစပေအာင အလယဗဟလကဝယမး မ၀ါဒခသလ လကယာလလားတပါတ ဆရငလညး အလယဗဟလကယာယမးမ၀ါဒေတြခတယ။ ၾကာေတာ ေရြးေကာကပြေတြမာ မဆႏၵရငေတြ အၾကား မဆြယတာကအစ မ၀ါဒေတြ ပနမသာလမမသာျဖစကနတယ။

ဥေရာပမာဆရင ခရစယာနဒမကရကေတြ ဗဟလကယာယမးျဖစလာသလ ဆရယလစပါတေတြ ဆရယဒမကရကပါတေတြလညး ဗဟလက၀ယမး ျဖစလာၾကတယ။ ဥေရာပ ကြနျမနစပါတေတြဆ mainstream ထ ဝငဖ႔ဆၿပး ပါတနာမညေျပာငးတာေတာင လပၾကတယ။ အေမရကနဆရငလညး ဒမက ရကန႔ ရပတဗလစကင ပါတႀကး ၂ ခဆေပမယ အတတႏငဆး အလယဗဟဆ ေရႊ႕လာၾကလ႔ ေပၚလစ ခငး သပမကြာေတာဘး။ ဒလမးေၾကာငးကငသးတႏငငေတြမာ မရကလာတမဆႏၵရင နညးလာေနတာဟာ သ တ႔မာ ေရြးစရာ သပမရေတာတအခကေၾကာငလညး ပါတယ။

ခလမာေတာ လက၀အစဥအလာန႔ လကဝပါတေတြ အားေကာငးခတသမငးရတယ။ ဒတယ ကမၻာစစ ကာလမာ တတယအငတာေနရငနယန႔ ဆကသြယၿပး ေပၚျပလာတပေပါငးစအစးရထမာ ပါဝင ခဖးတ ခလကြနျမနစပါတဆရင ေရြးေကာကပြမအမားအျပားန႔ လထေထာကခမႈေတြ ရခဖးသလ ဗလခပ ႀကးပႏေရး စစအာဏာသမးေတာ တရားမဝငပါတအျဖစ ေျမေအာကလပငနးေတြလပရငး ပါတအလထခ တယ။ ဒပါတထက တခ႕ဆရင စစအာဏာရငက လကနကကငတကဖ႔ ေျပာကကားတပဖြ႕တာေတြ ေတာငလပၾကတယ။ ၁၉၈၃ ကေန ၁၉၈၇ အတြငး ျပညသ႕ဒမကရကတစလႈပရားမႈမာ အဖြ႕ဝငအျဖစ ပါ ဝငၿပး အာဏာရငစနစက ဆန႔ကငခတယ။ ၁၉၉၀ ခ ပနေရး အာဏာလကလြတရၿပးေနာကမာေတာ တ ရားဝငပါတ ျပနျဖစလာတယ။ ဒအခနမာ အားလးသၾကတအတငး ဆဗယကယနယၿပလမႈေတြ တရတ

76

ေစးကြက တခါးဖြငစနစ စတာေတြေပၚလာၿပး လစဘရယစနစက ကမၻာမာ လႊမးမးဖ႔ ႀကးစားလာတယ။ လက၀အငအားစအမားအျပားလညး ျပကြျပန႔ကကနတယ။ ခလကြနျမနစပါတကေတာ ပါလမန လမး ေၾကာငးအတငး ေရြးေကာကပြ၀ငရငး လႊတေတာထက ကနလက၀အငအားစေတြန႔ လကတြၿပး ပႏေရးရ႕ စစေျခဥျပငဆငေရးတ႔ လမႈဖလေရးစရတတးျမငေရးတ႔ အလပသမားအခြငအေရးကာကြယေရးတ႔က လပ ေဆာငေနတယ။

ေသခာတာကေတာ အခထြကေပၚလာတ ခလလထအၾကြမႈႀကးက လႊြတေတာႏငငေရးအငအားစ အားလးနးပါး ေမာလငမထားၾကဘး ဆတအခက ျဖစပါတယ။ ခလႏငငေရးပါတေတြထမာ အၾကမးဖငး အားျဖင အပစ ၃ စ ရတယ။ ပထမအစက လကရအာဏာရ လကယာညြြန႔ေပါငးျဖစတ Chile Vamos အပ စ၊ ဒတယအပစက ဗဟလက၀ယမးျဖစတ Ex-Concertacio Nueva Mayoria ျဖစၿပး အစးရအဖြ႕ေတြမာ ပါ၀ငလာတာ ႏစေပါငး ၂၀ ေကာေနတ အပစျဖစပါတယ။

တတယအပစက လကဝန႔လစဘရယကယျပန႔တညြန႔ေပါငးျဖစတ Frente Amplio လ႔ ေခၚတ Broad Left အပစ ျဖစပါတယ။ ေနာကဆးအပစထမာ ကြနျမနစပါတလညး ပါတယ။ ဂရငး အစမးေရာင ပါတေတြ၊ လသားအဓက၀ါဒပါတေတြ၊ အမးသမးအခြငအေရးလႈပရားတ ပါတေတြ ပါ၀ငၾကတယ။ လႊတ ေတာတြငး လႈပရားတပါတေတြဟာ အထကမာေျပာခသလ mainstream ႏငငေရး သ႔မဟတ ေရြးေကာက ပြမာ ေထာကခမမားမားရေရး ႀကးစားရတာခညပ။ တတႏငသမ အလယဗဟမ၀ါဒေတြ ခမတၾကသလ တျခားအငအားရတ လကဝအပစေတြန႔မဟာမတဖြ႕ရတာေတြလညး လပၾကတယ။ လကတငအေမရက လႊတေတာတြငး လကဝပါတအမားအျပားဟာ နယလစဘရယစနစက မလြနဆနႏငၾကသလ ဒ၀ါဒေၾကာင ထြကလာတ ျပနာေပါငးစက ငါးပြကရာငါးစာခ ေျဖရငးရတာန႔ အခနကနေလရတယ။ တနညးအားျဖင ျပငပလထႀကးန႔ အဆကျပတလာၾကတယ။ လကဝယမးေတြ အာဏာရလာရငလညး နယလစဘရယ၀ါဒ အတငး ျပညပေကာပေရးရငးႀကးေတြန႔ လက၀ါးခငးရကတာမားသလ အကငပကခစားတာေတြလညး မားလာတယ။ အဆးဆးက လထက မကကြယျပတာေတြ လပလာတတျခငးပ။ ေနာကဆကတြကေတာ လကယာ၀ါဒေတြအာဏာျပနရကနၾကျခငးပါပ။

ေအာကတဘာ ၁၄ ရက မကထရရထားခ တးေတာငးတာက ဆန႔ကငတာက စလကတ လထအ ၾကြမႈႀကးေပၚလာေတာ လႊတေတာတြငးမာ မတတအျမငေတြ ေပၚလာတယ။ ပထမအပစက စစခငး အ ၾကမးဖကႏမနငးမယ။ မရေတာတအခါ ျပျပငေျပာငးလမႈတခ႔န႔ ေခၽြးသပၿပး လႈပရားမႈၿငမသြားေအာင လပ မယ။ ဒတယအပစကလညး ေျခဥျပငေရးက ကယအ၀နးအ၀ငးပညာရငေတြ ဥပေဒပါရဂေတြန႔ ျပငတာမး ေဇာငးေပးၿပး လထလႈပရားမႈထမာ ေအးခမးစြာဆႏၵျပသေတြန႔ ဆပသေတြ ၂ မး ရေနတအတြက လႈပရား မႈက အျမနရပတန႔ဖ႔ တကတြနးၾကတယ။ တတယအပစကေတာ ၁၉၈၀ စစေျခဥျပငဆငရာမာ ဒထက ကယျပန႔ၿပး ဒထကဒမကေရစကဖ႔ေတာငးဆရငး အထကကအပစႏစစ တငျပတ တငးျပျပညျပလႊတ ေတာေခၚဖ႔ အစအစဥက (ကြနျမနစပါတကလြရင) လကခလကၾကတယ။

လမးေပၚေရာကေနတလထႀကးကေတာ (၁) ပႏေရးေခတကေရးခတ စစေျခဥက အစအဆးျပင ေရး (၂) ပငညရား သမၼတရာထးကဆငးေပးေရး (၃) စးပြားေရးမာ အခကအခာက႑ေတြက ျပညသပင လပေရး (၄) ေရန႔ ပငစငရပေငြေတြ ပဂၢလကပငလပထားတာေတြက ဖကသမးေရး (၅) ေကာငးသား ေတြတငေနတ ေၾကြးၿမေတြက ေလာပစေရး (၆) လပခတးေရး၊ လေနမႈစရတကာမေအာင လပေပးေရးန႔ အလပသမားအခြငအေရးေတြ ျပ႒ာနးၿပး ကာကြယေပးေရးေတြ ေတာငးဆၾကတာ ေတြ႔ရတယ။ သတ႔ ေတာငးဆထားတာေတြထက တခ႕က လကရသမၼတက ပပေႏြးေႏြး ျပျပငေျပာငးလေရး အမန႔ထမာ ထည ေပးထားေပမယ လထႀကးကေတာ အစးရဆငးေပးေရးက ဥးတညၿပး ေနာကထပအေထြေထြသပတႀကး တလး ထပေမာကမယဆၿပးေတာင သတေပးေနၾကတယ။ တခ႔ကလညး လထလႈပရားမႈဟာ အခနတန သ႔ အလလ ရပသြားမာပလ႔ ေမာလငၾကတယ။ ဒဘကေခတ ခလသမငးမာ အသလ ပြၿပးမးေသမျဖစဘ ကာလရညသပတတခ ေပၚခဖးတာက မေမဖ႔လညး လတယ။ အဒသပတကေတာ ၂၀၁၁ တနးက ပဂၢလ

77

က ပညာေရးစမကနးက ကန႔ကြကတ ေကာငးသားသပတႀကး ျဖစပါတယ။ ဒသပတဟာ ၄ လၾကာၿပး အစးရက ေကာငးသားေတြရ႕ေတာငးဆခကက တတတန႔ လကေလာေပးခရတယ။

လမးေပၚလထလႈပရားမႈႀကးဟာ ကယျပန႔ၿပး အလပသမားလတနးစားအမားစပါ၀ငတ လႈပရားမႈ ႀကး ျဖစပါတယ။ ဒါေပမ အလအေလာကလႈပရားမႈက လတနးစားအသ ႏငငေရးန႔ေပါငးစပႏငဖ႔ အကပ အတညးေတြ ရေနတယ။ လႈပရားမႈလပၾကရငး ကယဘာသာထေထာငတ သပတေကာမတတ႕ ရပရြာအ ဖြ႕ေတြ အလပသမားအဖြ႕ေတြ ေပၚလာေပမယ တျပညလးဆငရာ အဖြ႕မး မစစညးႏငေသးဘး။ အမား အားျဖင လမႈမဒယာ ေဖစဘတလဟာမးေတြကတဆင ခတဆကၿပး လပကငတာေလာကပ ရတယ။ ဒ ေလာက ကယျပနတ႔သပတႀကးက ကယစားျပေတာငးဆမယ အဖြ႕အစညးမး မရေသးဘး။ ေတာေတာ မားမားဟာ စစအာဏာရငပႏေရးက အာဏာသမးခတ ဆရယလစအစးရေခတက အေတြ႔အႀကေတြက ဖကတြယထားၾကတယ။ ပႏေရး ညဥးပနးႏပစကၿပး သတပစခတ ေတးဂတအႏပညာရင ဗစတာဟားရား ရ႕ ၿငမးခမးစြာအသကရငေနထငခြင ဆတသခငးက ခလေနရာအႏ႔မာ ဖြငသဖြင ဆသဆ လပေနၾက တယ။ တခ႕ကေတာ ဒလႈပရားမႈဟာ ဒထကႀကးထြားလာၿပး အလပသမားေတြအာဏာရႏငတ အေျခအ ေန ရေနတအတြက ေနာကတဆင လပေဆာငသငတာေတြက အႀကေပးတာေတြလညး ရေနတယ။

လထလႈပရားမႈေတြန႔ လႊတေတာတြငး Mainstream ႏငငေရးပါတေတြရ႕အျမငေတြဟာ ျပဒါးတ လမး သတလမး ျဖစေနၿပဆေတာ အေျခအေနန႔ကကေအာင mainstream ႏငငေရးထက လက၀ပါတ ေတြ ဘယလအေျပာငးအလေတြ လပမလ လ႔လညး ေမာေနၾကသေတြရတယ။

နဂးအေနန႔ေျပာရရင ဒစာတမးဟာ မျပညစေသးပါဘး၊ လထလႈပရားမႈႀကးလညး ဒစာတမးေရး ေနခနအထ လမးမေတြေပၚမာပ ရေနၾကတနးပ။ မကေမာကကာလဟာ ျပငသစကယကပအကၤ၀ါ လႈပ ရားမႈတ႔ လကဘႏြနလထလႈပရားမႈတ႔ အရတလထလႈပရားမႈတ႔ အရနလထလႈပရားမႈတ႔ ေဟာငေကာင လထလႈပရားမႈတ႔ကေန လကတငအေမရကတကက အာဂငတးနား အေကြေဒါ ဘလးဗးယား ခလတ႔က လထလႈပရားမႈေတြအထ အစခပခငးမတသလ အဆးသတပခငးလညး မတႏငဘး။ ဘလးဗးယားဆရင စစခငး ရအဖြ႔ သပတေမာကတယ။ ေနာကေတာ အတကအခေတြက သပတေမာကတယ။ ေနာကဆး ေတာ စစတပက သမၼတက ႏတထြကခငးေတာတာပါပ။ စစတပက အာဏာအသမးခလကရတအတြက ကန႔ကြကမႈေတြလညး ေပၚေနၿပ။ ဗငနဇြးလားဆရင အေနာကအပစက ေထာကခတ အတကအခန႔ ထပ တကရငဆငခငးတာမး ရတယ။ ခလသမငးမာေတာ အေမရကနေကာပေရးရငးႀကးေတြအကးန႔ အေမရ ကနရ႕ ပထ၀နငငေရးအကးေတြအတြက ခလစစတပက တဖကလညန႔ ကညၿပး အာဏာသမးခငးခတ သမငးရခဖးတယ။ ေလာေလာဆယမာေတာ လကရသမၼတ ဘလယနာလပငနးရငႀကး ပငညရားက သ႔ တငးျပညက ဘယေလာကဆကထနးထားမလဆတာ အငအားႀကးႏငငေတြကေရာ ခလစစတပကပါ ေစာငၾကညေနၾကတယ။

ေသခာတာကေတာ ၂၀၀၈ အရငးရငဘ႑ာေရးကပန႔ ကမၻာစးပြားေရးကပေတြ ေပၚလာၿပးေနာက ပငးမာ အရငးရငေတြရ႕အကပအတညးမနသမ အလပသမားေတြန႔ လပသားျပညသေတြရ႕ပခးေပၚ လႊ ေျပာငးလာတာေတြက လထက ဆကသညးမခႏငေတာဘး။ ခလလ လထအၾကြမႈေတြ ခပစပစပ ေနရာ အမားအျပားမာ ဆကၿပးေပၚထြကလာလမမယဆတာပါဘ။

ေကာျမတထြနး

78

ppftkyfpku

aoewfeJh

a_caxmufeJh a&;cJhorQ

����������������������zsufay;ae&wJhb0 � ေမာငထြနးေကာျမင

(၂၃ - ၁၁- ၂၀၁၉) တငးျပညန႔လထ ေရတေရရညအကးက ေျမာျမငၿပး ဝနးရသမားက သမကဝနးရခစဥက လျပည

ဝနးႀကးသာသလ တငးျပညန႔လထအေပၚ သာပါေစ၊ လငးပါးေစ၊ ေအးပါေစ ဆတ ၾကယပြငကေလးမားရ႕ မဒတာျဖငသာ။ ဝနးရရငး အခ႕ၾကယပြငမားဟာ လပစြာ ရရငစြာ ေကြလြငသြားခၾကရပါတယ။ အခ႕က ေတာ ခါးၿပး ခါသြားၾကသလ နာၿပး နားသြားၾကပါတယ။ တခနကသမအေပၚ တခနကဝနးရခမႈဟာ မမားပါ။ ထစဥ ထအခနကာလက အေျခအေန အေၾကာငးအခကမားအရ ဆးျဖတခကမားအရ ေၾကာငးကးဆ ေလာၿပး မနကနခသညသာ။ သ႔အတြက ေနာငတရစရာလညး အလငးမဟတပါ။ အဖႏပခလမးေပါငးစ ျပညသမားက သမအေပၚ ဩဒေမတာျဖင ေပးေဝခၾကေသာ“ဆမား”မာလညး စပယလ ျဖစငေမႊးျမ ေသာ “ဆ”မားသာ ျဖစပါတယ။မလတအခါ မနးတးနာၾကညးမႈေတြ ႁပြမးတးေသာ ဆးေတြ ျဖစေစၿပး၊ ျပန လည႐ပသမးၾကတ၊ ေပးၿပးသားပစၥညး ျပနယတ ကေလးဆနေသာ အေတြးစတကးမားလညး မဟတခပါ။ ေႏာငႀကးမေသာ ေစတနာ- ေမတာ- အၾကငနာျဖင ပ႔သမ ေဝခၾကသညမာ “ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ကနး မာပါေစ- အနတစ- အေမစ သကေတာရာေကာရညပါေစ” စသျဖင ရငမာျဖစေသာ၊ လပေသာ ႐းရငး ေသာ၊ ပကတေအးျမၾကညလငေသာ၊ မေရတြကႏငေသာ ေမတာေရစငသာ ျဖစပါတယ။ အေရအတြက တစတရာ ေရတြကႏငေသာ ေဒၚလာေငြေၾကးမားျဖင ခညေႏာငထားျခငးလညး မရပါ။ မဟတပါ။

ဒလဝနးရတာဟာ စစအပစကသ႕ လယမငး႐ပကေလးက ႀကးဆြၿပး ကယက ကေစ၊ သေစခငတ

ကကြက၊ တးကြကန႔ အသးေတာခေစဖ႔ေတာ လးဝ(လးဝ) မဟတခ။ စစအပစကေတာ သမက တခနက အမခပခ၍ ျပညသမားန႔ “ျဖတ ၄ ျဖတ” မက ျဖတေတာကကာ ျပညတြငးျပညပ ဖအားေတြက ေစးဆစ စရာကရယာသဖြယ အသးခခပါတယ။ အမခပက လႊတေပးရျပနေတာလညး “၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ” စညးဝငးထမာ အကယခပ ခညေႏာငထားႏငဖ႔ ေသြး႐းေသြးတနး ႀကးပမးခၾကတယ။ ဒမာေတာ သမ

79

ကယတင ေကေကနပနပအခပခဖ႔ “အရက အရတငးျမငတယ”ဆတစကားန႔ ဆးျဖတ တးဝငသြားခပါ တယ။

ဒလန႔ မးေလာငဗးဟာ မးခးဗးျဖစခရတယ။ အခေတာ (ICJ) တရားခြင တကေရာကရေတာမယ။

“စစအပစ”ရ႕ေခါငးန႔အသညးက ဦးတညၿပး ပစခတလကတ ျပညတြငးက “ျမား”ပျဖစေစ ျပညပက ပစ လႊတလကတ “လလင” ပျဖစေစ “ခစရာ- ကာစရာ၊ ဒငးလႊား- ကာ ပမာ” သမသည အသးေတာခေနခ ရၿပ။

နဂးခပလကေတာ ဒလဘဝ တစတစ သကဆငးကေရာကသြားေစတ အေျခခ အေၾကာငးအခက ၂ ခကရတာက သြားေတြ႕ရပါတယ။

၁။ မမေသာ တဖတသတသငျမတေရးအျမင ၂။ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒထ မျပငဘ ဇြတတးဝငကာ၊ ဝငၿပးျပငရင ရႏငေကာငးရ႕ဆတ ထငမတ

မားမႈ ဆတ အေၾကာငးအခက ၂ ရပပျဖစပါတယ။ ဒအေျခခေပၚမာ အခေတာ ကယမျပေသာ အမႈအခငးမားအတြက ကယတငကယက ေခါငးခေန

ရၿပ။ ရငဆငေနရၿပ။ ေျဖရငးေနရၿပ။ တငးျပညန႔လထ ေရတေရရညအကးအတြက “သငျမတေရး” က လကကမးခေသာလညး မမၿပး တဖကသတျဖစေနေတာ တဖကစစအပစက ေရာငတကၿပး သတ႔ ထာဝရ အကးစးပြား ထနးသမးကာကြယေရးတြက ေျချမနလကျမန အသးခ စေတးပစခၿပ။ “၂၀၀၈ အေျခခ ဥပ ေဒ”ဟာ စစအပစ(ကာခပန႔စစတပ) ထငရာစငးႏငခြငေတြ ျပ႒ာနးေပးအပထားၿပး၊ အစးရန႔လႊတေတာဟာ “ကာခပ”က စစတပက ခါးပကေဆာငၿပး ထငသလလပမႈမနသမက ဘယလမ ကန႔သတတားဆးႏငစြမး မရတာပါ။ ပဆးတအခကက ကန႔သတတားဆးႏငစြမးမရတာအျပင စစအပစ ကးလြနခသမ အၾကမးဖက ခသမ ဘယကစၥကမဆ တာဝနခ ေခါငးခၿပး ရငဆငေျဖရငးေနရတအျဖစပါပ။ “၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ” တညၿမေနသမ ဒအျဖစက မလြတေျမာကႏငပါ။

အရငးစစအျမစေျမဆသလ ျဖစေနရတျဖစသမအေၾကာငးက စစအပစက ေသနတန႔၊ေျခေထာက

န႔ေရးခသမ၊ သငျမတလေသာလကန႔ ေဖာကဖကေပးေနရတဘဝ- ကာေနရတကြယေနရတဘဝ ေဆး ေၾကာေနရတ ဘဝပါ။ မမတ တဖကသတသငျမတေရးက ျပနလညသးသပ ျပငဆငဖ႔န႔ “၂၀၀၈ အေျခခ ဥပေဒ”က အကနအစငဖကသမးပစေရးဟာ ယေန႔ရငဆငေရတ အကပအတညးေပါငးစကေန တကယ ထြကရပ လမးမန သ႔မဟတ စစမနတ လြတေျမာကရာလမးသာျဖစပါတယ။

80

vIyf&Sm;vmaom

aEGOD;opf ညေဌးေကာ ကမၻာကလသမဂၢ အေထြေထြညလာခမာ အေထြေထြအတြငးေရးမး ဂတာရကစ Antonio Guterres က ကမၻာတဝနးေပၚေပါကေနတ ဆႏၵျပပြမားရ႕ျပနာက နားစြငဖ႕ တကတြနးသြားခတယ (၂၆ ေအာကတ ဘာ ၂၀၁၉)။

လကတငအေမရကမာ- နကရာဂြာ အေကြေဒါ ေဟတ ဟြနးဒးရပစ ဗငနဇြလား ဘလဗးယား ခလ ကလဘယာ၊ အာဖရကမာ - မာလာဝ ဇငဘာေဗြ ဂန အသယးပးယား၊ အေရအလယပငးမာဆရင- အဂစ အယဂးရးယား ဆဒန လစဘႏြန အရတ အရန၊ ဥေရာပမာ ျပငသစ ၿဗတန စပန စသျဖငန႕ အာရမာ ေဟာငေကာငတ႕မာ ပြကေလာရကေအာင ျဖစပြားေနတ လထလႈပရားမႈမားဟာ ထငသာျမငသာျဖစ ပါတယ။ အေမရကနမ စတငလကတ (ေဝါလမးမ)သမးပကေရးလႈပရားမႈ၊ ျပငသစမာ ေပၚေပါကတ ကယကပအကႌၤဝါ လႈပရားမႈ တဟာလညး ထငရားပါတယ။

၂၀၀၈ အေမရကနဘ႑ာေရးကပမ စတငလာတ ဂလဘယ အရငးရငစးပြားေရးကပအေပၚ အေမ ရကန-တရတ ကနသြယေရးစစပြ ထပဆငလကတာေၾကာင၊ ကမၻာစးပြားေရးဟာ ထငးအေနရာမ ထပမက ဆငးလာတယ။

ဒတႀကမအကပအတညးဟာ ၁၉၂၉-၃၀ စးပြားပကကပႀကးလပ အရငးရငစနစရ အေျခခ အ ေဆာကအအ တခလးက သြကခာပါဒလကေအာင နကရႈငးပါတယ။

အရငးရငႏငငႀကးမားဟာ ထေရာကတ စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈမား မလပႏငဘ- ေငြစက ဗး ေပါလေအာ ရကထတတာ၊ ဘဏတးႏႈနး သညေအာကထခတာ၊ စးပြားလပငနးႀကးမားက ကယမတာ၊ ျခး ၿခေခၽြတာေရးေပၚလစ ကငသးတာ (လမႈသကသာေခာငခေရး အသးစရတမား ျဖတေတာကတာ)၊ ကယ ကးစးပြားကာကြယေရးဝါဒ ကငသးလာတာကေန ကနသြယေရးစစအထ တလြတေခာေပၚလစမား ကင သးေနတယ။

ဝနထပဝနပးက အေျခခလတနးစားမားန႕ ေတာငျခမး(ဖြၿဖးဆ) ႏငငမားအေပၚ ပခလာတယ။ မမတ႕ရ႕ ေလာကေနတ အဆငေနရာက ထနးသမးဖ႕၊ အပမကေဟာငးေတြ ျပနမကႏငဖ႕အတြက အစြနး ေရာကအမးသားေရးဝါဒန႕ ေပၚပငအမးသားေရးဝါဒတ႕က ျဖန႕ခလာတယ။

အတြငးပငး ျပျပငေျပာငးလမႈမား မလပႏငဘ အတတက ေရႊထးေဆာငးခရတေခတက ျပနလည တမးတတ အတတလြမးေဝဒနာ စြကပကာ လမးေရး-ဘာသာေရး ေသြးထးလႈ႕ေဆာမႈမားကငသးၿပး အ မးသားေရး၊ ေပၚပငႏငငေရးေတြ လပလာတယ။ ႀကးကယေသာအေမရကန America Great Again၊ ဥ ေရာပသမဂၢမ ၿဗတနႏတထြကမႈ Brexit ၊ ေဟာငေကာငဆႏၵျပပြ စသညတ႕ဟာ ဒသေဘာပါပ။

အရငးရငစနစရ႕ ဖြ႕ျဖးမႈအဆငအကြကဟာ ဘ႑ာအရငးတငပ႕မႈမာ အေျခခပါတယ။ ၁၉၇၁ စး ပြားေရးကပေနာကပငး ေရႊအေျခခေငြေၾကးစနစ ၿပပကသြားၿပး အေမရကနေဒၚလာ လႊမးမးတ ေငြေၾကးစ နစ ျဖစတညလာတယ။ ေဒၚလာ(ဘ႑ာအရငး)ေတြ ဗးေပါလေအာ ရကထတတငပ႕မႈန႕အတ အစးရ ေၾကြးၿမ ျမငလာတယ။ ဘတဂကလေငြျပမႈဟာ ျပညတြငးထတလပမႈတနဖး GDP န႕အတ အခးက ျမင တကလာတယ။ ျပညတြငးဝယလအား ထးဆြတ အေၾကြးေရာငးအေၾကြးဝယစနစ ထြနးကားလာတာန႕အမ စ ေတာေစးႏႈနးေတြ ျမငတကလာတယ။ ဒလန႕ ရရနပငခြင Assets တနဖးေတြ ေဖာငးပြလာတယ။

81

ဘ႑ာအရငးတငပ႕မႈန႕အတ နရလစဘရယ(လစဘရယလကသစ) စးပြားေရးမဝါဒမားေအာက မာ ေစးကြက၊ ကနႀကမး၊ စြမးအင၊ နညးပညာ၊ မပငခြင စသညျဖင လကဝါးႀကးအပမႈ ကယျပန႕လာတယ။ ေထာကပေရးကြငးဆက Supply Chains ၊ တနဖးကြငးဆက Value Chains ဆတာေတြန႕အတ တဆငခ ကနေခာန႕ကနေခာတပငး ထတလပမႈလပငနးေတြ ျပညပထတ Outsourcing လာျခငးျဖင လပအားခ ေစးေပါတ ဖြ႕ျဖးဆႏငငမားသ႕ ဘ႑ာအရငး ျဖန႕ၾကကလာတယ။

ဒါေပမ အရငးရငစးပြားေရးဖြ႕ျဖးမႈဟာ အစစအမန စးပြားေရးဖြ႕ျဖးမႈ Real Economic Growth မဟတဘး။ အကဆကတနဖးေတြ Assets ေဖာငးပြေနတာျဖစေၾကာငး ထငရားလာတယ။ ဘဏႀကးေတြန႕ စေတာေစးကြကၿပပကမႈ အႏရာယဟာ ႀကးမားကယျပနလာတယ။ ေဖာငးပြမႈန႕ေပါကကြမႈ Boom & Burst သသရာလညကာ ကပကေကာနငးႏငစြမး မရတာ ထငရားလာပါတယ။

ဒစဂစတယနညးပညာန႕ သတငးနညးပညာ ဖြ႕ျဖးလာတာန႕အမ ကမၻာမႈျပမႈ Globalization ပ ျမနလာတယ။ စတတနညးပညာေတာလနေရးန႕အတ ဉာဏရညတနညးပညာ၊ သးဘကျမင 3D နညးပ ညာ၊ ပဥၥမမးဆက ဆကသြယေရးကြနရက၊ စကရပနညးပညာ စတ နညးပညာေပါကကြမႈသစေတြလညး ေပၚေပါကေနတယ။ ေတာငျခမးန႕ေျမာကျခမး၊ ဖြ႕ျဖးဆန႕ဖြ႕ျဖးၿပး၊ ဆငးရန႕ခမးသာ၊ လတနးစားကြျပားမႈ အ စြနးႏစဖက မႀကစဖး ႀကးထြားလာတယ။ ႏငငႀကးမားၾကား ၿပငဆငမႈ သညးသနျပငးထနလာတယ။ ဂလ ဘယစညးစနစေဟာငးျဖစတ စစေအးေခတ ဒြစဝငရးကမၻာေကာ စစေအးေခတလြန ဝငရးတခတညး ကမၻာပါ(စပါပါဝါတဥးတညး လႊမးမးေသာကမၻာ) ၿပပကလာေနေပမယလညး ဝငရးစကမၻာ စညးစနစသစ တရပလညး ပပျပငျပင ေပၚထြကမလာေသးဘး။ ကမၻာႀကးဟာ ရႈပေထြး ၾကမးတမး အေျပာငးအလန႕ စန ေခၚမႈမားတ မေရမရာကာလမာ ကေရာကေနတယ။

ဒလအေျခအေနမာ ယေန႕ ကမၻာတဝနး ေပၚေပါကလာတ႕ လထအၾကြမႈမားဟာ အရငးခအားျဖင စးပြားေရး ႏငငေရး အေထြေထြမေကနပမႈမားမ အလအေလာက လကၡဏာေဆာငတ အၾကြမႈမား ျဖစ တယ။

တတယကမၻာလ႕ေခၚတ ဖြ႕ျဖးဆႏငငမားဟာ ၿငမးခမးလတယ၊ တညၿငမလတယ၊ ဖြ႕ျဖးတး တကလတယ။ ဒါဟာ တားမရတ ကမၻာေရစးေၾကာငး ျဖစပါတယ။ လမးမေတြေပၚ လထြကလာတ လထ တကပြေတြဟာ အာဏာရငစနစစစအစးရန႕ အကငပကျခစားမႈမားက ဆန႕ကငအၾကြလာတ ဒမကေရစ ေတာလနေရးေတြပ ျဖစတယ။

ဒလထတကပြမားဟာ ဒမကေရစေဟာငး ဓနရငေတာလနေရးလား- ဒမကေရစသစ ျပညသ႕ဒမ ကေရစေတာလနေရးလား ဆတာကေတာ ဘယလတနးစားက ေခါငးေဆာငသလ၊ ဘာသေဘာတရား လကနက ကငစြသလ ဆတာက အဆးအျဖတျပပါလမမယ။

ဒအထက အာရပကမၻာမာ ေပၚေပါကေနတ ဒတယအာရပေႏြဥး Arab Spring . 2 လ႕ ေခၚဆရ မယ အရတ လစဘႏြန အယဂးရးယား ဆဒန တ႕မ လထအၾကြမႈမားဟာ ထးျခားပါတယ။ ဘာျဖစလ႕ လဆေတာ ၂၀၁၀-၁၁ ပထမအာရပေႏြဥးမာ ဆးရးယား လစဗား ယမင အဂစ တ႕ရ႕သငခနးစာမားက ရ ရဆပကငထားႏငလ႕ပါပ။

(အရတ)- ၂၀၀၃ ဆဒၵနဟစန ျပတကၿပးေနာက အႀကးမားဆး ဆႏၵျပပြမားျဖစတယ။ ေအာကတ ဘာမာ ဘကဂဒကန႕အရတေတာငပငးက စတငလာတ အစးရျဖတခေရး လထအၾကြမႈျဖစၿပး လေပါငး ၃၃၀ ေကာ ေသဆးခၿပးျဖစတယ။

(လကဘႏြန)- ေအာကတဘာ ၁၇ ကစတငၿပး လအဖြ႕အစညးအတြငး ဘာသာေရး မးႏြယစ အ ယအဆ စသျဖင အကြကြအျပားျပားျဖစေနတ ဂဏးေပါငးစ ပးေပါငးလႈပရားမႈ လထတကပြမား စတင တယ။ ေအာကတဘာ ၂၉ အစးရအဖြ႕ ႏတထြကေၾကာငးေၾကညာတယ။ အပစးသေဟာငးန႕ လးဝ မပတ သကတ သစလြငတ ႏငငေရးက ေတာငးဆတယ။

82

(အယဂးရးယား) - လေပါငးမားစြာ ေခမႈနးလ႕မရတ လထဆႏၵျပပြမားေၾကာင ဧၿပလမာ သမၼတ Abdelazig Boatefiku ႏတထြကရတယ။ ဒဇငဘာ ေရြးေကာကပြ က မေကနပတာေၾကာင ဆႏၵျပပြမား ဆကလကျဖစပြားေနတယ။

(ဆဒန)- နနးသကရညသမၼတ Omar al-Bashir ျပတကသြားေသာလညး စစတပက အာဏာ

သမးထားတာေၾကာင စစဘကန႕ ဒမကေရစေရးလႈပရားသမား အားၿပငကာ လထအၾကြမႈမား ျပငးထန လာၿပး စစဘကက သတျဖတမႈမားလညး ေပၚေပါကေနတယ။

ထးျခားခကက ( ၁) အတတကသငခနးစာန႕ ႏငငတကာအေတြ႕အႀကမားက သငခနးစာ ရယ

တယ။ (၂) ျပညတြငး- ျပညပ ေထာကခမႈ ကယကယျပန႕ျပန႕ရေအာင အခနန႕တေျပးည ႀကးပမးတယ။ (၃) တနျပနေတာလနေရး နညးပရယာယမား သးၿပး ၿဖခြဖ႕ အပစးသေဟာငးက အခြငအေရး မေပးဘး (လကဥးမႈ အဆအရႈးမခဘး)။ (၄) သပတက ကာကြယေပးေရး လၿခေရးအဖြ႕မား ဖြ႕စညးၾကတယ။ ဥပမာ- အယဂးရးယားမာ- ၂၀၁၄ ကစလ႕ ေရနေစးၿပက စးပြားေရးဖရဖရျဖစလာတယ။ ၂၀၁၁ တနးကလ လမႈေရးတညၿငမေအာင လထက ေခၽြးသပဖ႕၊ ဝယယဖ႕ မတတႏငေတာဘး။

လစဘႏြနန႕အရတမာ- (ဆးရးယား လစဗား ယမင တ႕မာလမျဖစေအာင) မငးေျပာငးမငးလႊ

Regime Change ဆရာႀကးမားရ႕ စြကဖကမႈေၾကာင ျပညတြငးစစန႕အတ ကဆးႏငငမျဖစရေအာင ဂဏး ဂဏက ေရာငရားၿပး ျပညခစစတဓာတက ေရ႕တနးတငကာ ညညြတေရးတညေဆာကၾကတယ။

ဆဒနမာ- လထေထာကခမႈ အလြနႀကးမားတယ။ အဂစလ ေသြးခြရနတက လမလညလညျဖားၿပး

အငအားသးၿဖခြကာ အာဏာျပနသမးမာက အညမခ၊ အခငအမာ ခခဆန႕ကငၾကတယ။ ပထမ အာရပေႏြ ဥးဟာ ၂၀၁၃ မာ အဆးသတသြားခတယ။ ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးေရး ေခာေမြ႕ခတယဆတ ကနး ရားရ႕ ေရ႕ေရးသညပငလင မေရရာလပါဘး။ စးပြားေရး ႏငငေရး ဘာျပျပငေျပာငးလေရးမ မေပၚေပါက ခပါဘး။

ရနသက ပရယာယၾကြယသလ လထကလညး အေတြအႀကမားလာတယ။ ၂၁ ရာစ လထတကပြ

မားဟာ ရပျပအာဏာရငသာမက Deep State ဆတ ေနာကကြယက လကမႀကးကလညး ရငးလငးဖယ ရားဖ႕ ျပျပငေျပာငးလေရးထက ေတာလနေျပာငးလေရးက ဥးတညတကပြဝငလာၾကတယ။

၂၁ ရာစ မာကစဝါဒ တေခတဆနးလာျခငးန႕အတ အဖႏပခလထဟာ လကေတြ႕တကပြထမာ

တကပြသဏၭာနသစက သငယတတေျမာကလာပါလမမယ။ ညေဌးေကာ(၂၉ ႏဝငဘာ ၂၀၁၉)

83

Ek dEk dEk dEk difiHwum ifiHwum ifiHwum ifiHwum

uGefjrLepfvIyf&Sm;rI အစရငခစာ(၂၀၁၈-၂၀၁၉) ေအးျမမြနသနး

၂၀၁၉ ဇြနလ ၁ ရက။ တ႐တျပညလမႈေရးသပၸြ အကယဒမ၊ မာကစဝါဒ သေတသန အငစတကန႔

တ႐တျပညလမႈေရးသပၸ ပႏပတကတ႔ ပးတြၿပး “ႏငငတကာကြနျမနစလႈပရားမႈ စကဝါစာတမး-ႏငငတ ကာကြနျမနစလႈပရားမႈ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ” အစရငခစာ (၂၀၁၈-၂၀၁၉) က ထတေဝခရာ စာတမးပါ အခက အလကမားက ထတႏတတငျပလကပါတယ။

၎အစရငခစာက-ႏငငတကာစနစမာ အေရးပါတ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ၊ အေရးပါတ ျပျပငေျပာငးလမႈ န႔ အေရးပါတထနးညႇမႈေတြ ေပၚေပါကေနမႈေအာကမာ ၂၀၁၈ ႏငငတကာ ကြနျမနစလႈပရားမႈဟာ သမငး န႔ တကယျဖစရပ၊ သေဘာတရားန႔လကေတြ႔၊ တ႐တျပညန႔ကမၻာႀကးတ႔ဟာ အမးမး အျပနအလန လႈပ ရားမႈမားအတြငးမာ အျပနအလန႐ကခတမႈမား ျဖစတညလာတယလ႔ ညႊနျပထားတယ။

မာကစသကတမး အႏစ၂၀၀ ျပည႔န႔ “ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး” ႏစ ၁၇၀ ျပညကာလက ကမၻာေနရာအႏ႔အျပားမာ ပစအသးသးန႔ အထမးအမတအခမးအနားမား ကငးပချခငးဟာ မာကစရ႕ ဉာဏ ပညာ ႀကးျမတမႈန႔ မာကစဝါဒရ႕ အေရးႀကးတသမငးတနဖးန႔ လကေတြ႔အဓပၸာယေဆာငမႈတ႔က ထပမ အ သအမတျပလကျခငး ျဖစတယ။ တ႐တျပညက တခါးဖြငျပျပငေျပာငးလေရး အႏစ ၄၀ ေျမာက ေကာငးခး ေထာမနာျပတ အစညးေဝးႀကးကငးပျခငးအားျဖင တ႐တျပညထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစရ႕ ႀကး ျမတတ လကေတြ႔ေအာငျမငခကမားက မာကစဝါဒရ႕ သပၸနညးကမႈန႔ လကေတြ႔ န႔ကကညမႈရေၾကာငးန႕ “ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး” မာ ရငးလငးဖြငဆခတ သပၸနညးက ဆရယလစစနစ သေဘာတရားက မမႏငငရ႕ အခငအမာလကေတြ႔န႔ အျပနအလနေပါငးစပလကျခငးဟာ ဆရယလစစနစ တညေဆာကေရး ရ႕ ေအာငျမငတလမးေၾကာငးတချဖစတယဆတာကလညး သကေသျပလကတယ။ တ႐တျပညထးျခား ခက ပါတ ဆရယလစစနစ ေအာငျမငမႈဟာ ဆရယလစစနစရ႕သာလြနမႈက ေပၚလြငထငရားသြားေစၿပး

84

ႏငငတကာကြနျမနစလႈပရားမႈန႔ ကမၻာဆရယလစစနစ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက ယၾကညခက တးျမႇင ေပးခပါတယ။ (၁) ၂၀၁၉ ခႏစအတြငးမာ တ႐တ-အေမရကနအၾကား အဆငျမင သပၸန႔ နညးပညာစတ နယပယမားမာ ၿပငဆငမႈ ျပငးထနသထက ျပငးထနလာေနျခငး

အစရငခစာက ဥးေႏာကအတနညးပညာ(AI)၊ သပၸန႔ နညးပညာေတာလနေရးတ႔ဟာ ႏငငတကာ ကြနျမနစလႈပရားမႈ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအေပၚ ၾသဇာသကေရာကမႈဟာ ၾကာေလႀကးမားေလ ျဖစလာေန တယ လ႔ ယဆတယ။ ဒါက ဘကႏစဖကကေန အဓက ထငဟပေဖာျပေနတယ။

(၁) အဆငျမင သပၸန႔ နညးပညာက ႏငငတကာ ကြနျမနစလႈပရားမႈအတြငး ေနရာအႏ႔အျပားမာ ပမအသးျပလာေနၿပး ႏငငေရးပါတမားရ႕ ျပမလပေဆာငခကမားက အေျပာငးအလျဖစလာေစပါတယ။ ကမၻာကြနျမနစပါတအမားအျပားဟာ မာကစဝါဒ ဝါဒျဖန႔ေရးန႔ လထအတြငးျပန႔ႏ႔ေရး တြနးေဆာရာမာ မဒ ယာနညးပညာသစမားက ေနရာအေတာမားမားမာ အသးျပလာေနပါၿပ။

(၂) အရငးရငစနစန႔ ဆရယလစစနစ အငအား ၂ ရပအတြငး အဆငျမငသပၸန႔ နညးပညာသစ လယကမႈ ပမျပငးထနလာေနတယ။ ဒလလယကမႈက ၂၀၁၈ ခႏစအတြငး အေမရကနက စတငလကတာ ျဖစတယ။ အဓကေဖာျပခကကေတာ အေမရကနဟာ သ႔ရ႕ အေနာကတငးမဟာမတႏငငမားက တ႐တ ျပညရ႕ ZTE န႔ ဟြာေဝတ႔က 5G နညးပညာ အသးျပေဆာငရြကလာမႈက ပတဆ႔ေရး လႈ႔ေဆာလာချခငး ပါပ။ ႀကတငခန႔မနးခကအရ ၂၀၁၉ မာလညး အဆငျမငသပၸန႔နညးပညာ လယကမႈဟာ ဆကလက ျပငးထနလာေနဥးမာျဖစၿပး၊ အာကာသန႔ စစေရးစတနယပယေတြအထ ကယျပန႔ေရာကရသြားႏငတယလ႔ ဆတယ။

အေနာကတငးရ႕ “စစေအးသစ” ေတြးေခၚယဆမႈဟာ ဆကလကရညၾကာႏငၿပး တ႐တျပညက စးပြားေရး ကနသြယေရးနယပယမာ ကန႔သတ ပတဆ႔မႈကေန သပၸန႔ နညးပညာ၊ ပညာေရး၊ ယဥေကးမႈန႔ ေတြးေခၚယဆမႈ အယဝါဒေရးရာတ႔မာပါ တးခ႕လာေနတာလ႔ အစရငခစာက ယဆေနတယ။

ဒလ တက႐ကပတဆ႔ေရးပစက ကငသးတအျပင ယဥေကးမႈအရန႔ စနစအရပါ စမဝငထး ေဖာကၿပး အဒကေနတဆင ေနာကဆးမာ တ႐တျပညက အေနာကတငး “ဒမကေရစစနစ” အတြငး ေရာ ေႏာ ေပါငးစပသြားေစေရးက ရညမနးခကပနးတငအျဖစထားတ “ၿငမးခမးစြာ တစတစ အသြငေျပာငးလ ေရး” ဟာလညး အဆးမသတေသးပါဘး။ ဒါေပမ တ႐တျပညကေတာ အခငးမပြားေရးက ႀကးစားေရာင လႊေနၿပး လကဥးမႈရရ ကၾကမၼာတလသားလ႔အသကအဝနးတခ ထေထာငေရး၊ ကမၻာၿငမးခမးေရးန႔ တည ၿငမစြာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအေျခအေနက ထနးသမးကာကြယေရးအတြကန႕ တဆကတညး“ရပဝနးတခန႔လမး ေၾကာငးတခ” အဆက တငျပခတယ။

ခန႔မနးတြကခကမႈအရ တ႐တအေမရကန ႏငငႀကး ၂ ႏငင ၿပငဆငမႈအတြငး ကမၻာႏငင အမား စဟာ အမနတကယ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးလအပခကေပၚ အေျခခၿပး သတမနေရးေပၚလစအရ လမးေၾကာငး ၂ ေၾကာငး ေလာကလမးေရးက လလားၾကၿပး တခ႕ျပနာမာ အေမရကနဘကရပၿပး အခ႕ျပနာမာ

85

တ႐တဘက ရပခၾကတယ။ ဒါေၾကာင တ႐တ-အေမရကနၾကားက အပတျပငးရလတ ဆကဆေရး ဟာ ဆကလကရၿမ ရေနပါလမဥးမယ။ နယပယအသးသးမာ ယဥၿပငမႈဟာ ျပငးထနသထက ျပငးထန လာပါလမဥးမယ။ ဒါေပမ ယဥၿပငမႈအတြငး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈလညး ရေနပါလမဥးမယ။ ႏငင ၂ ႏငင ဟာ လးဝအတကအချဖစသြားတ အေျခအေနမးေတာ ကေရာကသြားမာ မဟတပါဘး။ ဒါေၾကာင စစေအး ကာ လေဟာငးတနးက အေျခအေနမးေတာ ျပနလညေပၚေပါကမလာႏငပါဘးလ႔ ဆပါတယ။ (၂) ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ႏငငတကာ ကြနျမနစလႈပရားမႈ သမငးန႔ လကေတြ႔ျဖစရပ၊ သေဘာတရားန႔ လကေတြ႔ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငမႈ၊ တ႐တျပညန႔ ကမၻာႀကးရ႕ အမးမးေသာ အျပနအလနလႈပရားမႈအတြငးမာ ျဖစတညလာတ အျပနအလန လႈပရား႐ကခတမႈ

ၿခၾကညလကရင ၂၀၁၈ ခႏစ ႏငငတကာကြနျမနစလႈပရားမႈမာ ဆရယလစစနစဟာ သေဘာ တရားန႔ လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာေဆာငမႈ ဘကအသးသးမာ ျဖစထြနးတးတကမႈအသစေတြ ရရ ခတယ။

မကေမာကရေနတ ဆရယလစႏငငေတြက ၾကညလကရင ၂၀၁၈ မာ တခါးဖြငျပျပငေျပာငးလ ေရး ခရးစဥသစခတကပြက စတငလကတယ။ တ႐တျပညဟာ တခါးဖြငျပျပငေျပာငးလေရး ႏစ ၄၀ ေအာငျမငမႈ အေတြ႔အႀကန႔ မဟာေအာငျမငမႈမားက ဘကစနဂးခပခတယ။ ဒါက ခရးစဥသစရ႕ အစခ ခကအျဖစ မတယၿပး ေခတကာလသစမာ တ႐တျပညထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစက ႀကႀကခငခင ဆပကင ဖြ႔ၿဖးတးတကသြားေရး၊ ဆရယလစစနစ ေခတမအငအားေတာငတငးတ ႏငငအျဖစ တည ေဆာကေရးန႔ တ႐တအမးသားမားရ႕ ႀကးျမတတ ျပနလညဆနးသစလာေရး အေထြေထြ စမကနးန႔ နညး ဗဟာ၊ အေထြေထြေတာငးဆခကတ႔က အေကာင အထညေဖာေဆာငသြားေရးတ႔က တငျပခတယ။

ဗယကနမ၊ ကဘား၊ လာအ၊ ေျမာကကးရးယား စတ လကငငးရေနတ ဆရယလစႏငငေတာ မားမ အာဏာရပါတမားဟာလညး ေခတကာလေရစးေၾကာငးန႔ ဆေလာစြာ ဆရယလစတညေဆာကေရး တရားဥပေဒသမားန႔ ကြနျမနစပါတရ႕ အာဏာခပကငေရး တရားဥပေဒသမားက နက႐ႈငးစြာ သျမငလာ ၾကတယ။

၎တ႔အနက ဗယကနမန႔ လာအတ႔ဟာ စးပြားေရး သသသာ တးတကလာတ အေျခအေနန႔ လမႈ ဘဝတညေဆာကေရးမာ အျပသေဘာေဆာငတ အကးသကေရာကမႈမားက ဆကလကထနးသမးထားၿပး ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလေရးက တညတညၿငမၿငမန႔ ေရ႕က တြနးေဆာေပးခလ႔ ပါတတညေဆာကေရး တဆငတက အားေကာငးလာတယ။ ေျမာကကးရးယားရ႕ ဆရယလစစနစတညေဆာကေရးဟာ တခါးဖြင ျပျပငေျပာငးလေရးရ႕ အေျခအေနသစတရပက ေဖာျပေနပါတယ။ ေသနဂၤဗဟာ အေလးထားခကက လညး စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအျဖစ ဥးတညထားလကတယ။ ကးဘားကေတာ ဖြ႔စညးအပ ခပပ အ ေျခခဥပေဒျပငဆငမြမးမေရးက အေျပာငးအလျဖစေစတ အေၾကာငးရပအျဖစထားကာ တရားဥပေဒစးမး ေရးက အားျဖည တညေဆာကေနတယ။ တကယ အႏစသာရအားျဖင စးပြားေရးစနစ ျပျပငေျပာငးလေရး က တြနးေဆာေပးၿပး ပမလကဥးမႈရစြာ ႏငငတကာလ႔အဖြ႔အစညးန႔ ေပါငးစပမႈ ရလာေစေရးျဖစတယ။

86

အာဏာမရေသးတ ကြနျမနစပါတေတြက ၾကညလကရငလညး ၂၀၁၈ ခႏစဟာ အခြငအလမး ေတြေရာ စနေခၚမႈေတြပါ အတတညရ ေနတယ။ ႏငငအသးသးက ကြနျမနစပါတေတြဟာ ျပညတြငးျပညပ အေျခအေန အေျပာငးအလန႔ လကေလာညစြာ သေဘာတရား ျပျပငဆနးသစျခငးန႔ ေသနဂၤဗဟာ ထနး ညႇမႈက ေဆာငရြကခၾကတယ။ ကြနျမနစပါတ အေျမာကအျမားဟာ မမႏငငရ႕ဗဟေရြးေကာကပြန႔ ေဒသႏ ရ လြတေတာေရြးေကာကပြမားမာ ပါဝငခၾကတယ။ တခ႕ပါတမားဟာ ေရြးေကာကပြမားအတြငး ထငသာ ျမငသာရတ တးတကမႈေတြ ရရခၾကတယ။ ဒါန႔တခနတညးမာ တခ႔ပါတေတြဟာ အာဏာပငမားရ႕ ဖႏပမႈ က ခေနရဆျဖစလ႔ အသကရငသနေရးေတာငမ အေရးႀကေနရတယ။ အေထာကအကျဖစေရးအတြက ႏငငတကာကြနျမနစပါတမားန႔ အျပနအလန ခတဆကၿပး စညးလးညညြတစြာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးက အားျဖညခၾကလ႔ ေဒသအသးသးန႔ ႏငငတကာအဆင လႈပရားမႈေတြ ပမသြကလကလာခတယ။ စညးလး ညညြတေရးလညး ပမအားေကာငးလာတယ။

ဒါန႔တခနတညးမာ အေမရကနန႔ဥေရာပ အေနာကတငးအရငးရငႏငငမားမာ အကယအျပန႔အား ျဖင လ႔အဖြ႔အစညးကြထြကမႈေတြ ေပၚေပါကေနၿပး ႏငငေရးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈမာ ေဘးကပနကပ အေျခအေန ထ ကေရာကေနတယ။ ဥပမာ-ၿဗတန အးယမထြကေရးကစၥ၊ ဥေရာပတကမာ ေပၚျပလစဇင ျပနလည ေခါငးေထာငထလာျခငး စတ ဂလဘယလကေဇးရငးဆန႔ကငမႈ အျခငးအရာအမးမး အရနအဟနေကာငး လာေနျခငး။ ျပငသစရ႕ “အဝါေရာင စြပကယလကျပတဝတ လႈပရားမႈ” ကသ႔ ေအာကေျချပညသလထ ကယစားျပတ တနးတမႈရရေရး၊ ျပညသလထရ႕ ေနထငမႈဘဝ တးတကေကာငးမြနေရး ခခဆန႔ကငေရး လႈပရားမႈတ႔ အဆကမျပတ ေပၚထြကလာေနတယ။ ဂာမန၊ အတလတ႔မာ ေနရာအႏ႔ လကဝလကယာ ဂဏးအသးသးအၾကား အတကအချဖစမႈ ျပငးထနလာေနၿပး၊ ကန႔ကြကလညလည ဆႏၵျပပြေတြ အတငးအ တာ ႀကးမားကယျပန႔လာကာ မျပတမလပ ျဖစေပၚေနတယ။

အေမရကနဟာ မမရ႕ဗလကစးမးမႈ အဆငေနရာကာကြယေရးအတြက ႏငငတကာ အေျခခ စ ထားခကေတြက အႀကမႀကမအခါခါ မထမျမငျပၿပး “စေပါငးအသငးအဖြ႔ေတြကေန ထြကခတယ”။ ငါတ ေကာ ေကာေရးဝါဒက ကငသးၿပး ကနသြယေရးကာကြယေရးဝါဒက ကငသးကာ တ႐တျပညအပါအဝင အျခားႏငငတခ႕န႔ ကနသြယေရးစစခငးဖ႔ အႀကမႀကမအဖနဖန ရနစေနတယ။ ႏငငတကာ အေျခအေန အမးမးေသာ ဗရမးဗတာျဖစေနမႈမားက လေတြက ကမၻာလးဆငရာႏငငေရးန႔ လၿခေရး အေျခအေနအ ေပၚ ပပငေၾကာငၾက ေသာကေရာကေနရမႈေတြ ျဖစေပၚေစပါတယ။ အခအခါ “စစေအး” ရ႕ အရပအေယာင လညး ႏငငတကာ စနစအေပၚ အသစတဖန လႊမးၿခလာ ေနပါတယ။

ခန႔မနးတြကခကရတာကေတာ ၂၀၁၉ ခႏစ ႏငငတကာကြနျမနစလႈပရားမႈဟာ ၂၀၁၈ ခႏစ ဖြ႔ၿဖး တးတကခတ အေျခအေနအတငး ဆကလကၿပး တစစတစစ တးတကေျပာငးလေနတယ။ အေနာကတငး ႏငငမားမာ ေပၚျပလာဝါဒန႔ ဂလဘယလကေဇးရငးဆန႔ကငေရး အျခငးအရာမား ဆကလကျဖစေပၚေန တယ။

လမႈေရးလႈပရားမႈအမးမးဟာ ၿငမသကသြားဖ႔ မလြယပါဘး။ အေမရကနမာ ဒမ ကရကတစပါတ ရ႕ ဆနတတာ ဘာနဆနဒါရ႕ တြနးေဆာေပးမႈေအာကမာ ဆရယလစဝါဒ အေတြးအေခၚေရစးေၾကာငးန႔ ရကဒကယ လကဝဂဏး အေတြးအေခၚေရစးေၾကာငးမား ေနာကထပတခ ေပၚထြနးလာခပါတယ။ “စစ ေအးသစ” အရပအေယာငဟာ အေမရကန ႏငငေရးအလကမားရ႕ ဥးေႏာကအတြငးမာ လႊမးမးေနဆပါပ။

87

ဒါန႔တခနတညးမာ တ႐တျပညဟာ တ႐တျပညသစထေထာငျခငး ႏစ ၇၀ ျပညအခမးအနား စည ကားသကၿမကစြာ ကငးပေရးက ျပငဆငေနတာျဖစသလ “ေမလ ၄ ရကေန႔လႈပရားမႈ” ႏစ ၁၀၀ ျပညလာ ျခငးန႔ ၎က တ႐တျပညေတာလနေရးန႔ ဆရယလစစနစ ျဖစထြနးတးတကေရးလမးေၾကာငးအေပၚ ၾသဇာ သကေရာကမႈက ျပနေျပာငးသးသပ၊ အေတြ႔အႀကန႔ သငခနးစာမားက နဂးခပေနၾကပါတယ။

ဗယကနမ၊ လာအ၊ ကဘား၊ ေျမာကကးရးယားတ႔ဟာ ျပျပငေျပာငးလေရးက ဆကလကတြနး ေဆာေနၾကၿပး၊ ၎တ႔အနက ေျမာကကးရးယားရ႕ ဆရယလစစနစတညေဆာကေရးဟာ ထးေဖာကမႈ အ သစ ျဖစႏငမျဖစႏငက ဂ႐စကေစာငၾကညထကပါတယ။ ႏငငတကာ ကြနျမနစပါတအသးသးဟာ “တတ ယ အငတာေနရငနယ” ထေထာငလကျခငး ႏစ ၁၀၀ ျပညေျမာကျခငးက ႏငငတကာ ကြနျမနစလႈပရားမႈ အလညအေျပာငးျဖစေစတ အေၾကာငးရပအျဖစ ႏစ ၁၀၀ သမငး အေတြ႔အႀကန႔ သငခနးစာမားက ျပန ေျပာငးသးသပၾကပါတယ။ ရရလကတ ဉာဏဖြငေပးမႈႈကေန တဆငတကကာ ႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာင ရြကေရးက အားျဖညေပးလကၿပး ႏငငတကာကြနျမနစလႈပရားမႈမာ ခငမာသထကခငမာတ အေျခခအတ ျမစက ခေပးႏငခတယ။ မကေမာက ကမၻာဆရယလစစနစ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအဆင၊ အလားအလာန႔ ၾကန အငလကၡဏာမားန႔ ပတသကလ႔လညး လေတြက ပမရငးလငးထငရားျပတသားတ အကျဖတခကက ေပး ႏငပါလမမယ။ (၃) မကေမာကေခတ တ႐တျပညထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစဟာ ကမၻာဆရယလစစနစ ျပနလညဆနးသစလာေရး ေရး႐ႈ ခတကမႈက ဥးေဆာငတ အဓကအငအားစ ျဖစလာေနတယ

အစရငခစာက မကေမာကေခတ တ႐တျပညထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစဟာ ကမၻာဆရယ လစစနစ ျပနလညဆနးသစလာေရး ေရး႐ႈခတကမႈက ဥးေဆာငတ အဓကအငအားစ ျဖစလာေနတယလ႔ ညႊနျပခတယ။

CPC ၁၉ ႀကမေျမာက ကြနဂရက အစရငခစာမာ တ႐တျပညထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစ လမးေၾကာငး၊ သေဘာတရား၊ စနစ၊ ယဥေကးမႈ အဆကမျပတ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးတ႔ဟာ ဖြ႔ၿဖးဆႏငငမား ေခတမေရး ေရး႐ႈခတကေရးလမးေၾကာငးက တးခ႕ေပးလကျခငးျဖစတယ။ ကမၻာေပၚမာ ျမနျမနဖြ႔ၿဖး တး တကေရးကလညး လလားၿပး လြတလပေရး အမခကငးေရးတ႕က ထနးသမးထားႏငေရးကလညး ေမာ မနးတ ႏငငန႔အမးသားမားအတြက လးဝသစလြငၿပး ေရြးခယစရာလမးေၾကာငးျဖစတယလ႔ ရကငဖငက ေထာကျပထားတယ။ တ႐တျပညထး ျခားခက ပါတ ဆရယလစစနစဟာ ေခတသစထက လမးဝငေနၿပး ကမၻာဆရယလစစနစ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးသမငးမာေရာ လသားလ႔အဖြ႔အစညး ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးသမငးမာပါ အေရးႀကးတ အဓပၸာယသေဘာေဆာငပါတယ။

တ႐တျပညထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစက ရရခတေအာငျမငခကမားက ႏငငတကာ လ႔အ ဖြ႔အစညးကလညး အကယအျပန႔ အသအမတျပခၾကပါတယ။ ပါကစၥတနလြတေျမာကေရး ဒမကရကတစ တပဥး၊ ဗဟေကာမတဝင Fattah al-kaleb က တ႐တျပည ကြနျမနစပါတရ႕ မာကစဝါဒ ဖြ႔ၿဖးတးတက ေရးန႔ ဆရယလစစနစဖြ႔ၿဖးတးတကေရးတ႔အတြက မေလာေသာဇြသတ၊ ႀကးပမးအားထတမႈန႔ ေကာငးမႈ ျပခကမားက ကၽြနေတာတ႔ ေကးဇးတငၾကရပါလမမယလ႔ ညႊနျပခတယ။

မကဆက ပညာရင Heinz Dietrich က “မာကစဝါဒ အမနတရားရ႕ လကေတြ႔ပစက ထငဟပ ခကအေနန႔ တ႐တျပညက စးပြားေရးန႔ လမႈေရးစတ နယပယမားမာ ရရခတ ႀကးမားတ ေအာငျမငခက

88

မားဟာ သပၸနညးက ဆရယလစစနစရ႕ ျဖစႏငမႈန႔အကးသကေရာကမႈတ႔က အငအားရရ သကေသျပ လကတာျဖစတယ”လ႔ ဆပါတယ။ ကာဇကကစၥတန ကြနျမနစျပညသ႔ပါတက “၂၁ ရာစ ဆရယလစစနစ ရ႕ စတကးအပမကကေတာ မေရာကေသးဘး၊ တ႐တ၊ လကတငအေမရကန႔ တျခားႏငငမားရ ႏငငေရး အငအားစမားဟာ ေပၚထြကလာေနတ လမႈေရးျပနာအရပရပက မမတ႔ရ႕ မတတ ‘ဉာဏပညာမား’ ျဖင ေျဖရငးေနၾကျခငးပ” လ႔ ယဆတယ။ ဗယကနမကြနျမနစပါတ၊ ဗဟေကာမတ အတြငးေရးမးမားအဖြ႔ အ တြငးေရးမး Nguyen Chun-sing က တ႐တျပည၊ ဗယကနမန႔ တျခားႏငငတခ႕ရ႕ ဆရယလစစနစ လက ေတြ႔ ေဖာေဆာငခကမားဟာ မာကစဝါဒသေဘာတရားရ႕တနဖးက လကေတြ႔အေကာငအထည ေဖာျပ လကတာျဖစၿပး ေခတသစမာ ဆရယလစစနစဟာ အညြန႔တလလန႔ အသကရငသနစြမးအား ရေၾကာငး သကေသျပလကတာ ျဖစတယလ႔ ညႊနျပခတယ။ ပါလကစတငးျပညသ႔ပါတ အေထြေထြအတြငးေရးမး Salehiက တ႐တျပညက စးစမးေလလာ ေဆာငရြကေနမႈေတြ၊ ျဖစတညလာေနတ တ႐တပစန႔ တ႐တစဥး စားေတြးေခၚမႈေတြဟာ ကမၻာလးလကၡဏာေဆာငတ အေရးပါမႈရတယလ႔ ယဆတယ။ (၄) အေနာကတငး ႏငငမားရ႕ လကဝဂဏးပါတန႔ ကြနျမနစပါတမားက “ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး” က မကေမာကအရငးရငစနစရ႕ “ဓာတမန” လ႔ ယဆၾကတယ

“ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး”ဟာ ကမၻာပစၥညးမလတနးစား ႏငငေရးပါတမားရ႕ ပထမဆး လပငနးစဥသေဘာေဆာငတ ေမာကြနးဝငစာတမး ျဖစတယ။ ၎ေပၚထြကလာျခငးဟာ သပၸနညးက ဆ ရယလစဝါဒ ေပၚေပါကလာျခငးရ႕ မတတငျဖစၿပး ႏငငတကာကြနျမနစလႈပရားမႈန႔ ပတသကတ အေရး ႀကးတ သမငးအဓပၸာယသေဘာလညး ေဆာငပါတယ။ ၎ဟာ ဒေန႔အထ အကယျပန႔ဆးန႔ ႏငငတကာ လကၡဏာအေဆာငဆး ျပန႔ႏ႔ခတ ကမးျဖစတယ။ ၂၀၁၈ ခႏစမာ ဒကမးက ထတေဝခတာ ႏစ ၁၇၀ ျပည သြားေပမယ ကမၻာတဝနး ၎ကအထမးအမတျပတ တကကြတလႈပရားမႈအတြငး ၎ကျဖန႔လႊငခတ အ မနတရားရ႕ အလငးေရာငန႔ညႇ႕ဓာတစြမးအားတ႔ဟာ ခစားထေတြ႔ေနရဆ ျဖစတယ။ ၂၀၁၈ ခႏစဟာ မာကစ ေမြးဖြားခတ အႏစ ၂၀၀ ျပည ခနခါသမယ ျဖစတယ။ ကမၻာအႏ႔ ပညာရငေလာက၊ ႏငငေရး ေလာ ကတ႔မာ သေတသနစာတမးဖတျခငး၊ သေတသနရလဒမားက ပႏပထတေဝျခငးစတ အထမးအမတျပတ လႈပရားမႈအမးမးက ပစအသးသးန႔ လပေဆာငခၾကတယ။ “ကြနျမနစေၾကညာစာတမး” ထတေဝျခငး ႏစ ၁၇၀ ျပည အထမးအမတအခမးအနားမားကလညး တကတကကြကြ ကငးပခၾကတယ။

ဆရယလစႏငငမားမာသာမက ဒလအထမးအမတျပတ လႈပရားမႈမားက တျခားႏငငမားရ အာ ဏာမရေသးတ ကြနျမနစပါတမားန႔ လကဝဂဏး ႏငငေရးပါတမားကလညး လပေဆာငခၾကတယ။ ဥပမာ

- ျပငသစႏငငမာ ၂၀၁၈ ေဖေဖာဝါရ ၁၉ ရကက ျပငသစကြနျမနစပါတရ႕ Humanity သတငးစာ န႔ “မာကစဖရမ”တ႔ဟာ “မာကစ ၂၀၁၈” အထမးအမတပြက ပရစမာ ပးတြကငးပခၾကတယ။ တကေရာက လာသေတြက မာကစရ႕ အေတြးအေခၚ အေမြအႏစ အထးသျဖင ၎က အရငးရငစနစအေပၚ ေဝဖနခမႈ ေတြက တကတကကြကြ ေဆြးေႏြးခၾကတယ။ ေပၚတဂ လစစဘြနးၿမ႔မာ ေပၚတဂကြနျမနစပါတက “အ ေမြအႏစ၊ ဝငေရာကစြကဖကမႈန႔ တကပြ --- ကမၻာႀကးက ျပျပငေျပာငးလျခငး” ေခါငးစးန႔ မာကစ ႏစ ၂၀၀ ျပည ေမြးေန႔အထမးအမတ အခမးအနားက ၂၀၁၈၊ ေဖေဖာဝါရ ၂၄-၂၅ ရက မားမာ ျပလပခတယ။ အ ထမးအမတပြမာ စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ အဘဓမၼာ၊ ယဥေကးမႈ၊ ႏငငေရးစတ အဓက အေၾကာငးအရာမားက ဗဟျပၿပး မာကစရ႕သေဘာတရားကမးမား၊ ေတာလနေရးလႈပရားမႈမား၊ အထးသျဖင ၎ရ႕ အေတြးအ ေခၚ အေမြအႏစမားက မကေမာကလ႔အဖြ႔အစညး ျပျပငေျပာငးလေရးပစမားန႔ ပတသကလ႔ အေရးႀကးတ

89

အဓပၸာယသကေရာကမႈက အကယအျပန႔ ေဆြးေႏြးခၾကတယ။ ဒါအျပင မနညးလတ ကြနျမနစပါတ အဖြ႔ အစညးမားက “ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး” န႔တကြ မာကစဝါဒရ႕ သမငး၊ သေဘာတရားန႔ လကေတြ႔ အဓပၸာယသကေရာကမႈက နကနကနန ခြျခမးစတျဖာစစစ စာတမးရညမားျပစခၾကတယ။

ကမၻာအဝနးအဝငးအတြငး အထမးအမတအခမးအနားမား တကတကကြကြ ျပလပခၾကတာန႔ တ ခနတညးမာ ႏငငအသးသးမ ကြနျမနစပါတမားန႔ လကဝဂဏးမားက မကေမာကကမၻာႀကးန႔ မမႏငငရ႕ အရငးရငစနစ ျဖစထြနးတးတကမႈ လကေတြ႔အေျခအေနတ႔က “ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး”န႔ မာကစ ဝါဒ အေျခခသေဘာတရားရ႕ လကေတြ႔န႔ ဆကစပၿပး လမးညႊနမႈအဓပၸာယတ႕က နကနက႐ႈငး႐ႈငး ရငး လငး ဖြငဆျပၾကတယ။ ဥပမာ-အေမရကနကြနျမနစပါတက “ကြနျမနစပါတ ေၾကညာစာတမး” ဟာ ကမၻာ ေပၚမာ အကယျပန႔ဆး ျပန႔ႏ႔ခတ၊ ဘာသာျပနဆမႈအမားဆးန႔ ၾသဇာသကေရာကမႈအရဆး ႏငငေရး ေမာ ကြနးဝငစာတမးတခ ျဖစတယလ႔ ေထာကျပခတယ။ ဒါအျပင “ဒေၾကညာစာတမးေလာက မကေမာက ေခတသမငးက နားလညတလ မရဘး၊ ဒေတာလနေရးကမးဟာ ဘယေလာကထ အရာေရာကသလ ဆ တာ ကၽြနေတာတ႕ ေကာငးစြာမသဘးဆတာ-ကေတာ ကၽြနေတာေျပာရတယ” လ႔ဆပါတယ။

“ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး”ဟာ သပၸနညးက ကြနျမနစဝါဒန႔ ႏငငတကာ ကြနျမနစလႈပ ရားမႈ “ေမြးဖြားလာျခငးရ႕ သကေသအေထာကအထား” ျဖစတယ။ ေနာကထပ ဥပမာတခကေတာ ၿဗတန ကြနျမနစပါတရ႕ အေထြေထြအတြငးေရးမး Robert Griffith က ကးကားသတငးစဥရ႕ သတငးေထာက က လကခေတြ႔ဆစဥက “ကြနျမနစေၾကညာစာတမး” က ေဖာထတခတ ပကတဘာဝ အမနတရားဟာ မကေမာကေခတလ႔အဖြ႔အစညးအေပၚ အေရးႀကးတအဓပၸာယ သကေရာကေနဆ ျဖစတယ။ မာကစဝါဒ ဟာ စတငေပၚေပါကလာကတညးက ကေန႔အထ ၿဗတနႏငငအေပၚ ၾသဇာသကေရာကေနဆျဖစတယလ႔ ရငးျပခတယ။ “ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး”ရ႕ အေရးႀကးတတနဖးတခကေတာ လသားသမငးတခလး က ဘကစက ခြျခမးစတျဖာမႈန႔တကြ အခနကာလ ေရြ႕လားလာတာန႔အမ လ႔အဖြ႔အစညးဟာ ဘယလန႔ ဘာေၾကာင အရငးခေျပာငးလမႈေတြ ျဖစေပၚခရသလဆတာက အေထာကအကျပေပးျခငးပါပ။ ၎ဟာ လသားသမငးန႔ အေတြ႔အႀကသငခနးစာမားက အကဥးခပ နဂးခပထားျခငးျဖစၿပး ဒေန႔အထ တနဖး ႀကး လၿပး အဓပၸာယအရလညး ထးကလပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔ဟာ လတနးစားကြျပားေနၿပး တနးတမႈမရတ လ႔ အဖြ႔အစညးတရပမာ ေနေနရဆ ျဖစတယ။ ဒါက “ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး” ဟာ ဒေန႔အထ အေရး ႀကးတ အဓပၸာယေဆာငေနဆဆတာ ေဖာျပေနတယ။

ေနာကထပတခကေတာ စပနကြနျမနစပါတက “ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး”က အရငးရငစ နစအား ထးေဖာကၾကညျမငတ “ဓာတမန”အျဖစ ဥပမာခငးႏႈငး ေျပာဆလကျခငးပါပ။ ၎က အနညးဆး အားျဖင သေဘာတရား ၂ ရပက ေကာငးမႈျပေပးခတယလ႔ အေလးထား ေျပာဆကလကတယ။

(၁) ကေတာ ၎ရ႕ အျမငကယျပန႔မႈ ျဖစတယ။ အရငးရငစနစဟာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ အေစာပငး ကာလမ ေအာငေတး တေကာေကာသရငးန႔ ခတကေနျခငးျဖစတယ။ “ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး” က အရငးရငစနစ ကနထတလပေရးပစရ႕ ၾကာရညခႏငစြမးမရမႈ၊ တညၿငမမႈမရမႈတ႔က ထကျမကစြာ ျမင ေတြ႔ချခငး ျဖစတယ။

(၂) ကေတာ အရငးရငစနစရ႕ ရညၾကာတသမငးအလားအလာက တကမနကနစြာ ႀကတငေဟာ ကနးထတႏငချဖငးျဖစတယ။ ၂၁ ရာစက ဝငလာခၿပးေနာက အထးသျဖင မကေမာကေခတ စးပြားေရး အ

90

ကပအတညးမား ျဖစထြနးတးတကလာေနမႈက ၾကညရင “ကြနျမနစပါတေၾကညာစာတမး” က အဒေခတ တနးက လကလမးမမႏငတ အရငးရငစနစရ႕ဂလဘယလကေဇးရငးက မနကနတကစြာ ေဟာကနးထတ ချခငးဟာ လေတြက မယၾကညႏငေလာကေအာင ျဖစသြားေစခတယ။ ဒါဟာ ၁၉ ရာစ ၄၀ ခႏစမား က တညးက ဘယလ စာတမးမးကမ မလပႏငတ ကစၥ ရပျဖစတယ။ (၅) ဖြ႔ၿဖးၿပး ႏငငမား ေရ႕ေဆာငတ ဂလဘယစမအပခပေရးစနစမာ စနစဆငရာ ခၽြတယြငးခကမား တညရေနျခငး

မကေမာက ဂလဘယစမအပခပမႈစနစဟာ ဖြ႔ၿဖးၿပးႏငငမားက ေရ႕ေဆာငေနတာျဖစလ႔ အမး မးေသာ သမာသမတမကတ စညးကမးစညးမဥးမားန႔ စနစဆငရာ ခၽြတယြငးခကမား ရေနတယလ႔ အစ ရငခစာက ညႊနျပလကတယ။

၁။ အေရအတြက အနညးအကဥးသာရတ ႏငငႀကးေတြက ေျပာေရးဆခြငပမရေနတယ။ ယခရ ေနတ ႏငငတကာေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႔ (IMF)၊ ကမၻာဘဏ(World Bank) စတ အဖြ႔အစညးမားအတြငးမာ ဥေရာပန႔ အေမရကမ ဖြ႔ၿဖးၿပးႏငငေတြက မေပးပငခြင ပမရရေနတယ။ ႏငငတခ႕ဟာ ဒအေဆာကအအ မားက အသးခၿပး ဖြ႔ၿဖးဆႏငငမားက သတ႔ရ႕အကးစးပြားအတြက သတ႔န႔အတ ရပခေရး အကပကင နညးျဖင ထနးညႇ၊ လကေလာေစခတယ။ ၂။ ဟန႔တားႏငမႈစြမးအားမရျခငး။ မကေမာက ႏငငတကာကနသြယေရး ဆကဆမႈစက ကငသးေနတ ကမၻာကနသြယေရးအဖြ႔ျဖစျဖစ ဒါမမဟတ ႏငငတကာ ႏငငေရး၊ ဇဝလကၡဏာ စတာေတြ ထနးညႇေရးက ကငသးေဆာငရြကေနတ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမားန႔ စာခပမားျဖစျဖစ အဖြ႔ဝငမားန႔ပတသကရင ရငး ရငးလငးလငး ထနးခပဟန႔တားမႈ မရပါဘး။ အခ႕အဖြ႔ဝငမားဟာ စညးမဥးစညးကမးမားက မမအကး စးပြားန႔ မကကညဘးလ႔ ခစားမတအခနမာ သေဘာရ ႀကကသလႏတထြကသြားႏငတယ။ တခ႔က ႏငင တကာအဖြ႔အစညးက မေထမျမငျပၿပး ဒါမမဟတ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးက ေကာလႊားၿပး မမအခြငအာ ဏာက အသးခကာ တျခားႏငငရ႕စးပြားေရးက ပတဆ႔တာ၊ လကနကကငအငအားျဖင ထးစစဆငတက ခကတာေတြလပၾကေပမယ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးအေနန႔ အကးသကေရာကမႈရတ ဟန႔တားထနးခပဖ႔ ခကေနတယ။ ၃။ တနးတမႈမရတ အျခငးအရာ အမးမး ျဖစေပၚေစျခငး။ မကေမာက ဂလဘယစမအပခပေရးေအာကမာ လကဝါးႀကးအပ အရငးအႏးက တကမၻာလးမာ စစဥေနရာခထားေရးန႔ ရညမနးထားတ အျမတအစြနးထက ေကာလြနရရေရးအတြက ပမအဆငေျပေနၿပး ဥစၥာဓနန႔ ဝငေငြတနးတမႈမရျခငးတ႔ဟာ အလြန ထငသာျမင သာ ျဖစလာတယ။ ကမၻာအဝနးအဝငးအတြငး ဒလ တနးတမႈမရျခငးဟာ ဝငေငြကြာဟမႈရ႕ ေဖာျပခကျဖစ ႐သာမက ဖြ႔ၿဖးၿပးႏငငမားရ႕အတြငးပငးမာ ပမေပၚလြငပါတယ။ အေမရကနမာ အခမးသာဆးဆတ ၁ ရာ ခငႏႈနးသာရတ လထပငဆငတ လမႈဥစၥာဓနဟာ ဆကလကတးပြားေနၿပး ၂၀၁၆ ခႏစေရာကတအခါ သ တ႔ရ႕ပငဆငမႈဟာ လ႔အဖြ႔အစညးတခလးပငဆငမႈရ႕ ၃၈ ဒမ ၆ ရာခငႏႈနးအထ ေရာကသြားတယ။

သာမနလထပငဆငတ ဥစၥာဓနန႔ ဝငေငြစခနကေတာ တေန႔တျခားကသြားခတယ။ ၂၀၁၈ ခႏစ မာ ၈၀ ရာခငႏႈနးရတ ကနထတလပေရးန႔ စမအပခပေရးလပငနးမဟတတ လပသားအငအားစရ႕ အခန ပငးလပခဟာ ၂၀၁၇ ခႏစကန႔ႏႈငးစာရင ကဆငးလာခတယ။ အလြနမားျပားလတ တးပြားလာတ လပငနး ခြငသစမားရ႕ လပခဟာ စားဝတေနေရးကထနးသမးဖ႔ အလြနခကခ႐သာမက ေဆးဝါးကသေရး အာမခ

91

ခကလညး မရပါဘး။ ဒါအျပင လ႔အဖြ႔အစညး သမာသမတကေရးက တေလာကလး အေလးထားခတ ဥ ေရာပတကမာ ဝငေငြကြာဟမႈဟာ အဆကမျပတ ကယျပန႔လာေနတယ။ အးယစာရငးအငးဌာနရ႕ စာရငး ဇယားမားအရ အးယ ၂၈ ႏငငရ႕ ဂနစနစကနးဂဏနးမာ ၂၀၁၀ ~၂၀၁၆ မာ ၃၀ ဒမ ၅ ရာခငႏႈနးမ ၃၀ ဒမ ၈ ရာခငႏႈနးသ႔ ျမငတကသြားခၿပး ၂၀၁၄ ~ ၂၀၁၅ မာ ၃၁ ရာခငႏႈနးအထ ေရာကသြားခတယ။ ယ႐ေငြေၾကးႏငင ၁၉ ႏငငရ႕ ဂနစနစ ကနးဂဏနးမာ ၂၀၁၀ ~၂၀၁၆ မာ ၃၀ ဒမ ၃ ရာခငႏႈနးမ ၃၀ ဒ မ ၇ ရာခငႏႈနးအထ ျမငတကခၿပး ၎အနက ၂၀၁၄ မာလညး ၃၁ ရာခငႏႈနးသ႔ ေရာကခတယ။

ေနာကဆးေတာ ေျဖရငးႏငမယ နညးနာရာမရ ျဖစသြားခရတယ။ မကေမာကကာလ ဖြ႔ၿဖးၿပး အ ရငးရငႏငငမားေရ႕ေဆာငတ ဂလဘယလကေဇးရငးေအာကမာ ဖြ႔ၿဖးဆႏငငမားအဖ႔ တစတရာ အတငး အတာထ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက အရငးအႏး၊နညးပညာ စတာေတြ ရရခေပမယ ျပနာအမားအျပား လညး ေပၚထြကခတယ။ ဥပမာ အေနာကတငးႏငငေတြရ႕ ဒမကေရစတငပ႔ျခငးန႔ လကနကကငအငအား ျဖင ဝငေရာကစြကဖကျခငးတ႔က ဖနတးေပးလကတ ဒကၡသညျပနာ၊ ဖြ႔ၿဖးၿပးႏငငမားရ႕ အစဥအလာ စကမႈလပငနးမား ေရႊ႕ေျပာငးလာျခငးက ဖြ႔ၿဖးဆႏငငမားရ႕ ဇဝလကၡဏာပတဝနးကငဆးဝါးလာျခငး စတ ျပနာမား ျဖစေပၚေစပါတယ။ ဒျပနာေတြရ႕အရငးအျမစက ေျပာရမယဆရင အရငးရငစနစကယ တငက ဖနတးေပးတာပါလ႔ပ ေျပာရေတာမာပါ။ ဘာေၾကာငလ။ ဖြ႔ၿဖးၿပး ႏငငမားေရ႕ေဆာငတ ဂလဘယ စမအပခပေရးစနစေအာကမာ အကးသကေရာကမႈေကာငးတ ေျဖရငးေရးစမကနးက အရငးခအားျဖင မတငျပႏငျခငးေၾကာငပါပ။ အေနာကတငးႏငငမားဟာ အထကအေလာက ထမးေဆာငသငတ တာဝန မားက မထမးေဆာင႐မက ေျပာငးျပနအားျဖင ျပနာရ႕အရငးအျမစက ဖြ႔ၿဖးဆႏငငမားအေပၚ အျပစလႊ ခေနျခငးပါပ။ ဥပမာ-အေမရကနဟာ “ပါရသေဘာတစာခပ” မ ႏတထြကသြားျခငး။ အေမရကနက ဖြၿဖး ဆႏငငမား ျမႇငတငေရးအတြက ဖြ႔ၿဖးၿပးႏငငမားက ႏစစဥ အေမရကန ေဒၚလာ ၁၀၀ ဘလယ ကညသြား ေရး ေတာငးဆခကက အျပစတငေျပာဆေနျခငး။ ဥေရာပမာ အတလ အစးရဟာ ၂၀၁၈ ဇြနလ ၁၂ ရကက ဒကၡသညမားရ႕သေဘၤာက လကခရနျငငးဆချခငး။ ၿဗတန အးယကထြကျခငးန႔ ဒကၡသည ျပနာက လညး ဆကစပေနျခငး စသည။ (၆) ဗယကနမကြနျမနစပါတရ႕ ေကဒါတပဖြ႔ တညေဆာကေရးဟာ ဗယကနမဆရယလစတညေဆာကေရး ေအာင႐ႈးက အဆးအျဖတ ေပးတ အဓပၸာယသေဘာ ေဆာငျခငး

အစရငခစာက ဗယကနမကြနျမနစပါတရ႕ ေကဒါတပဖြ႔တညေဆာကေရးဟာ ဗယကနမဆရယ လစတညေဆာကေရး ေအာင႐ႈးက အဆးအျဖတေပးတ အဓပၸာယသေဘာေဆာငတယလ႔ ညႊနျပလက တယ။

ပါတရ႕ တညတညြတတညးေသာေခါငးေဆာငမႈန႔ ေကဒါတပဖြ႔က အပခပေရးဟာ ဗယကနမကြန ျမနစပါတ ေကဒါလပငနးရ႕ အေျခခမျဖစတယ။ ေကဒါတပဖြ႔ တညေဆာကေရးက ပါတရ႕ေခါငးေဆာငမႈ ေအာကမာ ေဆာငရြကျခငးျဖစတယ။ ဒါန႔တခနတညးမာ ပါတေကဒါတပဖြ႔ တညေဆာကေရးဟာ ပါတရ႕ ေခါငးေဆာငမႈအခနးက ျပနလညတညေဆာကျခငးလညး ျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ပါတေကဒါတပဖြ႔ ေကာငး တာဆးတာ၊ အထးသျဖင အျမေတအဆငေနရာမာရတ ေသနဂၤဗဟာန႔ ေကဒါတပဖြ႔ရ႕ ပငကယလကၡဏ ာေပၚ မာ တညရၿပး ဗယကနမကြနျမနစပါတေခါငးေဆာငတ ေတာလနေရး အႏငအ႐ႈးက အဆးအျဖတ

92

ေပးပါ တယ။ တဆကတညးမာလညး ဗယကနမဆရယလစရ႕ အနာဂတန႔ကၾကမၼာက အဆးအျဖတေပး ပါလမ မယ။

ျပနလညဆနးသစျခငးမတငမ အထးသျဖင ေတာလနေရးတကပြကာလမားက ဗယကနမကြနျမ နစပါတရ႕ ေကဒါအမားစဟာ ျပငသစခခဆန႔ကငေရး၊ အေမရကနခခဆန႔ကငေရး တကပြမားက ျဖတ သနးႀကးျပငးလာတ ေကဒါမားျဖစၾကတယ။ ဒလေတြရ႕ ေတာလနေရးစတဆႏၵန႔သတဟာ အလြနျပတ သားၾကတယ။ ဒါေပမ ယဥေကးမႈအဆငအတနးန႔ အတတပညာပငးဆငရာလပငနးမားန႔ ပတသကရင စြမးရည အကန႔အသတရတယ။ ဒါေၾကာင အဒတနးက ဗယကနမကြနျမနစပါတဟာ ေကဒါမားရ႕ အေတြး အေခၚန႔ အကငစာရတေရခနက အာမခႏငၿပး၊ တခနတညးမာ ေကဒါရ႕ အရညအခငးန႔ အေရအတြက ျမႇငတငေရးက အေလးထားတယ။ အထးသျဖင ယဥေကးမႈအရညအေသြး အဆငအတနးက အေလးထား တယ။ ျပျပငဆနးသစေရးကာလ ကတညးက ဗယကနမကြနျမနစပါတဟာ ဟခမငးရ႕ မၿပးဆးေသးတ ေမာမနးခကက ဆကခကာ ေကဒါတပဖြ႔တညေဆာကေရးက အေလးထားခတယ။ ဒါေပမ မတတ အဆင ကာလရ႕ ေတာငးဆတ တာဝနဝတရားမားအရ ေခတကာလရ႕ၾကနအငလကၡဏာမားပါရတ ေကဒါတပဖြ႔ တညေဆာကေရး ေတာငးဆခကအသစမားက တငျပခတယ။

အထးသျဖင ဗယကနမကြနျမနစပါတရ႕ ၁၂ ႀကမေျမာကကြနဂရကေနာကပငးမာ ျပျပင ဆနးသစမႈ နက႐ႈငးလာျခငးန႔ ႏငငတကာန႔ အျပသေဘာေဆာငစြာ လကဥးမႈရရ ပးေပါငးေဆာငရြကေရး ေသနဂၤဗဟာ အေျပာငးအလမာ ဗယကနမကြနျမနစပါတဟာ အာဏရပါတအေနန႔ ေကဒါမားန႔ စမအပ ခပသမားက ျမငသထကျမငတ ေတာငးဆခကမားက တငျပလာရတယ။ တဖကမာ ျပျပငဆနးသစေရး နက႐ႈငးလာျခငးန႔ ကြနရကသတငး သပၸန႔နညးပညာ ဖြ႔ၿဖးတးတကလာျခငးက ဗယကနမကြနျမနစပါတ ဟာ မမေကဒါတပဖြ႔က အတတပညာအရညအေသြးဘကမာ ပမျမငမားတေတာငးဆခကေတြ တငျပလာ တယ။

အျခားတဖကမာလညး ဗယကနမကြနျမနစပါတရ႕ ေကဒါတပဖြ႔ဟာလညး ေစးကြကစးပြားေရးန႔ ျပျပငဆနးသစမႈန႔ ထေတြ႔လာရာက ျပငပရ႕ အႏတလကၡဏာေဆာငတ အေၾကာငးရပမားရ႕ ဂယက႐ကခ ရၿပး ပါတဝငေကဒါတခ႕ဟာ အေတြးအေခၚအရ ဆးဝါးျပငးထနစြာ ထးႏကျခငးခၾကရတယ။ တခ႕ ပါတ ဝငေကဒါမားမာ ဆတယတပကျပားလာၿပး ႏငငေရးအေတြးအေခၚန႔ အကငစာရတ ေျပာငးသြားၿပး “မမ ဘာသာ တစတစေျပာငးလျခငး”န႔ “မမဘာသာ အေျပာငးအလ”ျဖစသြားၾကလ႔ ပါတရ႕ အာဏာဆပကင ထားမႈ လၿခေရးဟာ အႀကးအကယ အစမးသပခလာရေတာတယ။ ဒါေၾကာင အေတြးအေခၚ အကငစာရ တပညာေပးေရးက အေလးဂ႐ျပတာန႔တခနတညးမာ ဗယကနမကြနျမနစပါတရ႕ေကဒါလပငနးရ႕အေလး ထားခကက လပစြမးရညတညေဆာကေပးမႈကေန စနစတညေဆာကေရးသ႔ ေျပာငးပစ လကရတယ။

ႏငငတကာအေျခအေန ႐ႈပ႐ႈပေထြးေထြး ေျပာငးလေနတ အေျခအေနေအာကမာ ဗယကနမကြန ျမနစပါတ ၁၂ ႀကမေျမာက ဗဟေကာမတ သတမစညအစညးအေဝးက ေသနဂၤဗဟာန႔ ေကဒါတပဖြ႔ တညေဆာကေရးဆးျဖတခကန႔ ဆကစပၿပးေပၚလစ၊ အစအစဥေတြက အတညျပခတယ။ ဒါအျပင ဗ ယကနမကြနျမနစပါတရ႕ ၁၃ ႀကမေျမာကကြနဂရကအတြက အေျခခလပငနးတာဝနမား ခြေဝအပႏတ အ ေရးႀကးအစညးအေဝးျဖစတယ။ ဗယကနမကြနျမနစပါတရ႕ ၁၃ ႀကမေျမာကကြနဂရကက ၂၀၂၁ မာ ေခၚ ယကငးပေရး ျဖစၿပး၊ အဒေနာက ဆကလကေပၚထြကလာမယ ဗဟေကာမတ အႀကမအခ႕အတြက ေသန ဂၤဗဟာန႔ ေကဒါလပငနး၊ အေထြေထြအတြငးေရးမး၊ ႏငငေတာသမၼတ၊ အစးရအဖြ႔ဝနႀကးခပ၊ လႊတေတာ

93

ဥက႒၊ ႏငငေရးဥးေဆာငအဖြ႔၊ အတြငးေရးမးအဖြ႔န႔ ဗဟေကာမတစသျဖင လပငနးအားလးအတြက စမ ကနး ေရးဆြခမတျခငးျဖစတယ။ ဗယကနမကြနျမနစပါတ ဗဟစညး႐းေရးဌာန ယခငဒဌာနမး Ruan Ting Heung က “ဗဟေကာမတ သတမစညအစညးအေဝးဆးျဖတခကဟာ ဗယကနမ ကြနျမနစပါတ ၁၃ ႀကမေျမာကကြနဂရက ေအာငျမငမလား ႐ႈးနမမလားဆတာက အဆးအျဖတေပးတ အစညးအေဝးျဖစ တယ။ တကယလ႔ ဒအစညး အေဝးမာ အဆငျမငေကဒါေတြန႔ အခြငအာဏာေစာငၾကပ စစေဆးေရး ျပနာက မေဆြးေႏြးခရင ဗယကနမကြနျမနစပါတရ႕ ၁၃ ႀကမေျမာကကြနဂရက ကငးပေရးဟာ အလြန ခကခသြားပါလမမယ။ တနညးေျပာရရင “တပနေတာ”န႔“တပျပာ”အၾကား အခြငအာဏာန႔ ရာထးအဆင ေနရာလပြ အေျခအေန ေပၚေပါကလာႏငတယ။ ဒကေန ေတြ႔ျမငႏငတာကေတာ ဗယကနမ ကြနျမနစပါတ ၁၂ ႀကမေျမာကဗဟေကာမတရ႕ သတမစညအစညးအေဝးဟာ ၁၃ ႀကမကြနဂရကအတြက ရာထးခန႔ထား ေရးန႔ ရာထးမ ႏတထြကေရးတ႔န႔ဆငတ ဝနထမးေရးရာကစၥရပမားက ေဆာငရြကေရးအေျခခ ခမတျခငး ျဖစၿပး ဗယကနမကြနျမနစပါတ ေရရညအာဏာ ဆပကငထားႏငေရးန႔ ဗယကနမႏငငမာ ဆရယလစစနစ ေခာေမာစြာ ဖြၿဖးတးတကေရး အေရးႀကးစမကနးမား အာမခႏငေရးအတြကလညး ျဖစတယ။ တ႐တန႔ ဗ ယကနမ ၂ ႏငငဟာ တငးျပညအေျခအေနမား အသြငလကၡဏာ ဆငတတအေလာက ဗယကနမရ႕ ေက ဒါတပဖြ႔တညေဆာကေရး အေတြ႔အႀကမားန႔ လပနညးကငနညးမားဟာ တ႐တျပည ေကဒါတပဖြ႔ တည ေဆာကေရး အတြကလညး အေရးပါတ မျငမးကးကားစရာ အဓပၸာယသေဘာလညး ေဆာငပါတယ။ (၇) ကယဒးကယခၽြနဆတာဟာ ေျမာကကးရးယားထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး လမးေၾကာငးရ႕ အရငးခ စထားခက ျဖစလာျခငး

အစရငခစာတမးက ကယဒးကယခၽြနဆတာဟာ ေျမာကကးရးယားထးျခားခကပါတ ဆရယလစစ နစ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးလမးေၾကာငး ရ႕ အရငးခ စထားခက ျဖစလာတယလ႔ ေထာကျပလကတယ။

ဆရယလစႏငငမားဟာ သေဘာတရားန႔ လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာေဆာငမႈရာမာ နညးနာ န႔ အေတြ႔အႀကေတြ မတၾကဘးဆေပမယ ဆရယလစႏငငမားမာ ပငကသဘာဝအားျဖငကက အသြငလ ကၡဏာ တညခက အေျမာကအျမားရၿပးျဖစတယ။ ဆရယလစႏငငမားန႔ ဆကလကၿပး စညးလးညညြတ ေရးန႔ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးက အားျဖညသြားေရးဟာ ေျမာကကးရးယား ေနာငအနာဂတ ကငသးေဖာ ေဆာငမယ တခါးဖြင ျပျပငေျပာငးလေရးန႔ ႏငငျခားဆကဆမႈ အားျဖညသြားေရးရ႕ အေျခခအတျမစ ျဖစ လာတယ။ ေျမာကကးရးယားရ႕ ျပျပငေျပာငးလေရးဟာ တျခားႏငငမားရ႕ ဆရယလစတညေဆာကေရး ထမ ၿပးျပညစတ အေတြ႔အႀကမားက ေလလာႏငၿပး ေနာကမ ေပၚေပါကလာတာျဖစလ႔ သာလြနမႈေတြ ျဖစ ထြနးႏငတယ။ ႏငငျခားဆကဆေရးမာလညး တျခားဆရယလစႏငငမားန႔ ပးေပါငးေဆာငရြကေရး အား ျဖညႏငတယ။ အားသာခကကယ အားနညးခကက ျဖညဆညးေရးလပၿပး တခါးဖြငျပျပငေျပာငးလေရး ေျခလမးမားက ပလငျမနလာႏငေစပါတယ။ ဓမၼတာအတငးပေပါ။ စတတ သပၸန႔နညးပညာေတာလနေရး ဒလႈငးလညး ဆကေရာကလာတာန႔အည ဒအႀကမ သမငးဖြ႔ၿဖးတးတကလာမႈ အခြငေကာငးက ေျမာကကး ရးယားဟာ မခ- မလြေခာသငေတာဘ ကမၻာ တျခားႏငငမားန႔ ကးလးဆကဆ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးက ဘကစကေန အားျဖညသြားရမယ။ အထးသျဖင အရငးရငႏငငမားန႔ နညးပညာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးန႔ ျပညပမသြငးယေရးတ႔ဟာလညး လကေတြ႔ရ႕ ေရြးခယေဆာငရြကစရာတမး ျဖစလာပါလမမယ။

ဒါေပမ ႏငငတကာန႔ ကးလးဆကဆမႈ အားျဖညသြားေရးဆတာ ကးရးယားထးျခားခကပါတ ဆ ရယလစစနစ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးလမးေၾကာငးက စြန႔လႊတပစလကရမယဆတ အဓပၸာယမးမဟတပါဘး။

94

ကငအဆြနး အာဏာရလာကတညးက ေျမာကကးရးယားေခါငးေဆာငမားဟာ စးပြားေရးအရ အမခကငး ေရး၊ ႏငငေရးအရ လြတလပေရးတ႔က အႀကမေပါငးမားစြာ အေလးထားခတယ။ လြတလပ အမခကငးစြာ ဆရယလစတညေဆာကေရးက ဆငႏႊခၾကတယ။ တျခားဘယႏငငရ႕ ဝငေရာကေႏာငယကမႈမ မခရပါ ဘး။ ၂၀၁၆ ေဖေဖာဝါရ ၄ ရက၊ ေျမာကကးရးယားအလပသမားပါတ သတမႀကမကြနဂရက ႀကတင အသ ေပးတ အစညးအေဝးမာ ကငဂအနးက ပါတတြငး ဗ႐ကရကဝါဒက အဓကထား ေဝဖနခတယ။ တဆက တညး ကယေျခေထာကေပၚ ကယဘာသာရပ အငအားေတာငတငးလာေရးက ထပတနးထားေရးက အ ေလးထား ညႊနျပခတယ။ သက “ဌာနအားလးန႔ ယနစအားလးဟာ ကယဒးကယခၽြနစတဓာတက ထြနး ကားေစၿပး အဆငးရအပငပနးခ ႀကးပမးအားထတတ ေတာလနေရးစတဓာတျဖင ေတာလနေရးတာဝန ၿပး ေျမာကေရးန႔ ေျမာကကးရးယား အလပသမားပါတရ႕ သတမအႀကမေျမာကကြနဂရကက ႀကဆေရး ေျခ လမးကႀကးမားျဖင ေရ႔ကခတကသြားၾကပါစ႔” လ႔ ညႊနျပလကတယ။ ၂၀၁၈ ဇနနဝါရ ၁၂ ရကမာ ကင ဂအနးဟာ ေျမာကကးရးယား ႏငငေတာ သပၸန႔နညးပညာေကာလပက ၾကည႐ႈစစေဆးစဥမာ “ဌာန အ သးသးန႔ ယနစအသးသးဟာ ကယဒးကယခၽြနစတဓာတက စြစြၿမၿမဆပကငၿပး မမဘာသာ နညးပညာ အင အားစမားန႔ ငပေနတ စးပြားေရးအငအားမားက အစြမးကနေဖာထတကာ လပငနးတာဝနအရပရပက ေအာငျမငၿပးေျမာကေစၿပး ဒနညးန႔ စးပြားေရးရငသနေရးလမးေၾကာငးက ထးေဖာကဖြငလစၾက”လ႔ အ ေလးထား ညႊနျပခတယ။ ဒါအျပင ၂၀၁၈ စကတငဘာ ၉ ရက၊ ေျမာကကးရးယားႏငင ထေထာငျခငး အႏစ ၇၀ ျပညေျမာကတ အစညးအေဝးႀကးျဖစတ အျမငဆးျပညသ႔ကြနဖရငရ႕အၿမတမးေကာမတ ဥက႒ ကငယနနက သဘာပတအျဖစေဆာငရြကကာ “စးပြားေရး တညေဆာကမႈန႔ ျပညသလထေနထငေရးဘဝ တးတကေကာငးမြနေရးဘကမာ အဆးအျဖတကတအလညအေျပာငးက လကေတြ႔ေဖာေဆာငရငး သပၸန႔ နညးပညာ အငအားေတာငတငးတ ႏငငေတာ၊ လေတာလေကာငးေတြ အငအားေကာငးတ ႏငငေတာ အျဖစ အရယ တညေဆာကသြားၾက” လ႔ လႈ႔ေဆာ တငျပလကတယ။

ကယဒးကယခၽြနေရး စတဓာတဟာ ေျမာကကးရးယားထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစ ဖြ႕ၿဖးတး တကေရးလမးေၾကာငးရ႕ အရငးခမ ျဖစလာတာက အလြယတက ခန႔မနးႏငပါတယ။

ခပလကရင ၂၀၁၈ မာ ေျမာကကးရးယားဟာ ၿငမးခမးေရးထးစစက လကဥးမႈရရ စတငေစ ေဆာေပးလကၿပး ကၽြနးဆြယရ႕အေျခအေနက ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကလာေရးဆသ႔ ဥးတညေစ ခတယ။ လကေတြ႔အားျဖငလညး ႏငငေတာေသနဂၤဗဟာ လမးစဥသစ အေျပာငးအလအတြက လမးခငး ေပးလကၿပး တခါးဖြငျပျပငေျပာငးလေရး ေဆာငရြကမႈ အေနအထားသစက ေဖာျပေနတယ။ ဒေသနဂၤဗ ဟာ အေျပာငးအလဟာ ကရးယားကၽြနးဆြယန႔ အေရ႕ေျမာကအာရ အေျခအေနက အေရးႀကးတ ႐ကခတ မႈေတြ ျဖစေပၚေစခတယ။ ဒါေပမ ေျမာကကးရးယား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ေသနဂၤဗဟာ ထနးညႇၿပးေနာက ဘယလလမးေၾကာငးန႔ ေလာကလမးသြားမလ။ “ဗယကနမပစ” ဒါမမဟတ “တ႐တပစ” ဘယပစ လကမ လ ေစာငၾကညသငပါတယ။ ကးကား။ ။ တ႐တဘာသာဝကဆကမ Yellow Book of international communist movement: development report of international communist movement (2018-2019) တ႐တဘာသာန႔ စာတမးက ထတႏတျပနဆပါတယ။ ေအးျမမြနသနး ၂၆ ၾသဂတ၊ ၂၀၁၉။

95

vlwef;pm;

tusKd;pD;yGm;ukd

owdjyKMu သနးထြနးႏင

ရခငနယစပအေရးအတြက ဂမဘယာန႕ ဗမာျပည အမႈအခငးျဖစေတာ ႏငငအကးစးပြားဆတ

စကားက ၾကားရျပနပါတယ။ အမးသားေရးတာဝနတ႕ အေရးႀကးၿပေသြးစညးၾကစ႕တ႕ဆတ နဝတ-နအဖ ေခတ ေၾကြးေၾကာသမား ျပနေပၚလာတယ။ ကမာၻ႕ဇာတခေပၚမာ တႏငငန႕ တႏငင အမးသား အကးစး ပြားအေျခခကေန ဆကဆၾကတယလ ေယဘယ ေျပာႏငေပမယ အာဏာရ အပစးသ လတနးစားတရပက အမးသားအကးစးပြား(ဝါ)ႏငငအကးစးပြားလ႕ဆတငး တတငးျပညလးရ႕၊ ျပညသလထတရပလးရ႕ ဘအ ကးစးပြား ဟတခငမ ဟတတာပါ။ ကယတငးျပည နာမညၾကားလကရန ေဘာလးပြမာ မးခစစတဓာတ တကၾကြလြနၿပး ဆဆရကႏကၾကသလ မကစစမတၿပး လကသးလကေမာငးတနးေနလ႕ မျဖစပါဘး။

လ႕အဖြ႕အစညးအတြငး ေနထငၾကသေတြၾကားမာ အကးစးပြားပဋပကၡေတြ ရပါတယ။ လတနး

စား တသေတြၾကားမာ အကးစးပြားခငး သဟဇာတျဖစသလ လတနးစား မတသေတြၾကားမာလညး အကး စးပြားပဋပကၡက ထငးထငးႀကး ရေနတာပါ။ သခငန႕ကၽြန၊ အပစးသန႕အပစးခ၊ ဓနရငလတနးစားန႕ ပစၥညး မလတနးစား စသျဖငေတြၾကားမာ အကးစးပြားပဋပကၡ ရပါတယ။

ဗမာျပညမာဆရင စစဗရကရက ဓနရငလတနးစားန အဖႏပခ ျပညသေတြဟာ အကးစးပြားခငး

ဆန႕ကငဘကပါ။ ေတာငသေတြရ႕ေျမယာေတြက သမးယၿပး စကရေဆာက၊ မငးတြငးတး၊ ေရကာတာ ေဆာကၿပး ႀကးပြားခမးသာသေတြန႕ ေျမသမးယာသမးခရၿပး ဘဝပကရသေတြ အကးစးပြားခငး ဘယလ လပ တမလ။ စဥးစားၾကညပါ။

96

အပစးသလတနးစားက သတ လတနးစား အကးစးပြားန ျပညသလထ တရပလးရ႕အကးစးပြား ထပတကသလ လမညာလညစားေလရပါတယ။ သတ႕အကးစးပြားက ကာကြယျမငတငဖ႕လပၾကတအ ခါ အမးသားအကးစးပြား၊ ႏငငအကးစးပြားဆတ တဆပကပလကၿပး ျပညသေတြက ေထာကခ အတည ျပေပးေအာင လပၾကပါတယ။ အခြငထးခလတနးစားရ႕ ေဖာကျပနတအတြငးသ႐ပ မဖးမဖႏငေလာက ေအာင ပြငမကေသးခင အသလလပဖ႕ ပလြယပါတယ။ စစအပစက ေအာကေျခစစသားေတြက တငးျပည အတြကဆၿပးေတာ သတ႕လကတဆပစာအတြက အသကေတြ၊ ဘဝေတြ စေတးခငးတာလညး ဒသေဘာ ပါပ။

နပလယန ရရားက ကးေကာေတာ ျပညသစျပညရ႕အကးစးပြားအတြကလ႕ ဆပါတယ။ ဟစတ

လာ နယခ႕ေတာလညး ႏငငအကးစးပြားအတြကလ႕ေျပာတာပါပ။ အေမရကနသမၼတေတြလညး အမး သားအကးစးပြား တဆပကပၿပး ကးေကာစစေတြ တကၾကတာပါ။ ဗမာျပညကစစအပစက ဒဏခတအ ေရးယမႈေတြမာလညး အေမရကနႏငငရ႕အကးစးပြားအတြက ဆတစကားက အၿမၾကားရပါတယ။ စစ အပစရ႕ ဒ႕တာဝနအေရးသးပါး ဆတာဟာ စစဗရကရကဓနရငလတနးစားရ႕အကးစးပြားက ကာကြယ ေစာငေရာကဖ႕ အမးသားအကးစးပြား မကႏာဖးစြပထားတာသာ ျဖစပါတယ။

သတ႕မာ တငးခစျပညခစစတ မရပါဘး။ ဒါေၾကာငမ႕ တတငးတျပညလးက ျပညသပင သယ

ဇာတေတြက သတ႕ ကယကးအတြက ခြာခၽြတေရာငးစားပစတာပါ။ ႏငငျခားသားျဖစပါေစ လတနးစား တ သခငး ေသြးစညးတာကလညး လတနးစားပဋပကၡေတြမာ အထငအရား ေတြ႕ႏငပါတယ။ လကပေတာငး ေတာငအရပက ေၾကးနစမကနးပဋပကၡပျဖစျဖစ၊ တျခား ႏငငျခားသားပင စကရအလပရ ပဋပကၡေတြမာပ ျဖစျဖစ စစဗရကရက ဓနရငလတနးစားရ႕ ခါးပကေဆာင စစတပ၊ ပလပတပေတြန တရားရးေတြက သ တ႕န႕ အကးတစးပြားဖက ႏငငျခားသား အရငးရငေတြဘကကေန ရပတညတာက ေတြ႕ရပါလမမယ။ ကယလတနးစားရ အကးစးပြားက မသျမငေသးသေရြ အပစးသလတနးစားလကတဆပစာက အမးသား အကးစးပြားအတြကဆၿပး လမညာအသးခရင ခေနရမာပါ။ အမားစျဖစတ လမးေပါငးစ ျပညသလထက ကယစားျပသေတြက ႏငငေရးန႕ စးပြားေရးအာဏာက ဆပကငႏငမသာ လမားစရ႕ ဘအကးစးပြားက ေဖာေဆာငႏငမာ ျဖစပါတယ။ အဖႏပခလတနးစား အာဏာရမသာ စစမနတ ႏငငအကးစးပြားက ကယ စားျပႏငလမမယ။ လမးစျပညသေတြအေနန႕ မကကနးမးခစ ေရာဗငဝါဒက ဆန႕ကငၿပး လတနးစား တကပြလမးစဥျဖစတ ျပညသ႕ဒမကေရစေတာလနေရးလမးစဥက ကငစြဖ လပါတယ။

မကကနးမးခစဝါဒက ျပတျပတသားသား ဆန႕ကငဖ႕အတြက ရေဘာထြနးရ႕“ျပညခစဝါဒ လမး

စဥ”ေဆာငးပါးထက အေရးႀကးတ အခကတခ က ထတႏတတငျပပါမယ။ ဗမာျပညကြနျမနစပါတက ၂၀ ရာစအကန ၂၁ ရာစအကးမာ ျပညခစဝါဒလမးစဥက ျပညသသ႕ တငျပခပါတယ။

(“ဘာေၾကာင ျပညခစဝါဒလမးစဥလ႕ နာမညေပးသလ။ ကမာၻ႕အငအားၿပငပြ က စစေအးတကပြ (ေဟာငး) ကာလကလ ဥေရာပက ဗဟျပၿပးျဖစမာ မဟတ။ အာရက ဗဟျပတ အငအားၿပငပြ ျဖစလမ မည။ ဗမာျပညက ေရာငလ႕ မလြတ။ ၾကားညပလမမည။ ၾကားညပမခရဖ ဗမာျပည ႏငငေရးအငအားစ အားလးက ‘ျပညခစဝါဒ’ျဖင ေရာငၾကရမညဟ သေဘာရသျဖင ‘ျပညခစဝါဒလမးစဥ’လ႕ နာမညေပးလက တာ ျဖစသည။”)

အထကမာ ဆခတအတငး အာရကဗဟျပတ အငအားၿပငပြ ျဖစလာတာ အားလး မကျမငကယ

ေတြ႕ပါ။ အေမရကနက အာရပစဖတေဒသက ဘယတနးကမ မကျခညျပတမခဘး။ တရတရ႕ ကနး ေၾကာငး၊ ေရေၾကာငး (OBOR) စမကနးန႕အတ တရတၾသဇာႀကးထြားလာတအခါ တရတျပညရ႕အငအား

97

က ကန႕သတဖ႕ လလာတယ။ တရတ-အေမရကန ကနသြယေရးစစ ျဖစတယ။ တၿပငတညးမာ အေနာက အပစ မဒယာက ေဟာငေကာငအေရး (စအငေအ ႀကးကငတ ေဖာကျပနေရးဆႏၵျပပြေတြက အားကစရာ မဟတဘး။ ဆႏၵျပပြတငးက အေကာငးျမငၿပး ေထာကခစရာလ႕ မတရင မဘသ ဆႏၵျပပြေတြကလညး ေထာကခၾကဆတသေဘာမး သကေရာကသြားႏငတယ။) က ေတာကေလာက ဖြေပး၊ ဆြေပးေနတယ။ တရတရ႕ အေနာကဘကကပလက အမနးခငးက ဗမာျပညပါ။ စစအပစက သ အာဏာတညၿမေရး တခ တညးအတြက ေသနတေျပာငးရမးေနေတာ အေနာကအပစအတြက ဆပကငစရာ ေဒသတြငးျပနာ တခ ရသြားျပနတယ။ ဒါေပမ ဗကပရ႕ ျပညခစဝါဒလမးစဥက ဆကဖတၾကညပါ။

(“ဗမာျပညအေရးေၾကာငေတာ ႏငငႀကးေတြ စစတကမာမဟတ။ တျခားအေရးေၾကာငပ စစျဖစ

ႏငသည။ အာရအေရ႕ေျမာကတြင စစျဖစလ႕ကေတာ ကလနဘဝမဟတလ႕ စစထ တရြတတက ဆြသြငး တာ ခရမညမဟတ။ ျပညခစဝါဒန႕ ေရာငႏငသည။ ေရာငရလမမည။ ကယတငးျပညအတြက အကးမရ တစစက ေရာငတာပငလင ‘ျပညခစဝါဒ’ ျဖစသည။……….ဗမာျပညရ႕ နယေျမျပညစတညၿမမႈက ထပါး လာရငလညး ဘယသပ ထပါးထပါး င႕မခဘ တကရမာျဖစသည။ ဒါလညး ျပညခစဝါဒလမးစဥပါပ။ ျပညခစဝါဒလမးစဥက ဘာေၾကာငခသလ ဆတာက ရငးျပခငပါတယ။ ဗမာျပညရ ပထဝႏငငေရးက အ ေလးထားတ စဥးစားမႈပါ။ ဗမာျပညဟာ ေတာငအာရထမာ ပါတယဆလညးျဖစ၊ အေရ ေတာငအာရထ ပါ တယဆလညးရတ တငးျပညပါ။ ဒါေၾကာငလညး ASEAN ထ ပါေနတယ။ ဘဂၤလားပငလယေအာ ဝနးကင ေဒသအဖြ႕အစညး(BIMSTEC)ထလညး ပါေနတယ။ ေတာငအာရအဖြ႕အစညး (SAARC)ထ ပါခငရင လညး ႀကဆၾကလမမယ။ ကြနေတာတ႕က တငးျပည(ဗမာျပည) အေနန ပ ၾကညတာပါ။ တငးျပညက ကယစားျပေနသ စစအာဏာရငေတြ ျဖစေနတာက ကယျပညတြငးေရးကစၥပ။ ကယအမထကအမႈက ကယပ ရငးရမာပါ။ သမားေတြက လာအရငးခငးလ မျဖစပါဘး။ ‘ျပညခစဝါဒ’ က တငးျပညက ႏငငတကာ အလယမာ အဆငေနရာရေရး၊ ထညထညဝါဝါ တငတငတယတယရေရး၊ ႏငငသားေတြရ႕ ေနထငမႈအဆင အတနး ျမငတကေရး၊ ကယၾကမၼာကယ လြတလြတလပလပ ဖနတးေရး၊ ကယျပညတြငးေရး ျပငပက ဝင မစြကေရး စတာေတြက ခပၿပးေျပာတာပါ။)

ဗကပက ျပညသက တငျပခတ ျပညခစဝါဒလမးစဥမ ထတႏတေဖာျပတာ ျဖစပါတယ။ လတနး

စားတကပြက တကတအခါ ကယလတနးစားအကးစးပြားက သဖ လပါတယ။ စစဖနပန႕ အကနခရတ ရင ဘတထကေန စစအပစရ႕အကးစးပြားက ကာကြယေစာငေရာကလတ ျပညခစစတဓာတေတြ ႏးၾကားမ လာႏငပါဘး။(ေဖာကျပနတ ျပညတြငးစစတေလာက ျဖတ ၄ ျဖတ နယေျမရငးလငးေရး (ေတာေရာ ျမ႕ပါ) ေသြးစြနးတလသတပြမားက ဘယစစဘကနယဘက တရားရးကမား တရားမတစြာ တရားစရငခဖးပါ သလ။)

အမးသားအကးစးပြား(ဝါ) ႏငငအကးစးပြားလ႕ဘယသကေျပာေျပာ အပစးသလတနးစားရ႕ အ

ကးစးပြားန႕ အပစးခလတနးစားရ႕အကးစးပြားက ဆန႕ကငဘကျဖစတာက သတျပမရင အပစးသ လ တနးစားရ႕လကကငတတအျဖစ အသးခခရမယအျဖစကေန လြတေျမာကႏငမယ။ အပစးသလတနးစားရ႕ ႏငငေရးအျမင ၾသဇာေအာကက ရနးထြကၿပး အဖႏပခလတနးစားရ႕အမအခကငးတ႔ ႏငငေရးအျမငေတြ က တညေဆာကကငစြၾကရပါမယ။ ျပညခစဝါဒန႕ မကကနးမးခစေရာဗငဝါဒက ျပဒါးတလမး၊ သတလမး ပါ။ စစဗရကရကဓနရငလတနးစားရ႕အကးစးပြားန႕ အဖႏပခ လမးေပါငးစ ျပညသေတြရ႕အကးစးပြားက လးဝဆန႕ကငဘကဆတာက အၿမသတျပမဖ လပါတယ။

98

uGsefawmf Mum;zl;ovkd

ajymqkdygrnf အမတ(၇) A.ၿငမး

(ရေဘာထြနး လပေလလပထရတာက လမးစဥဆငရာ မဆငရာေတြ ျပညသ႕အာဏာမာ ေရးၾက ေတာမယဆရင ႀကျပငတာ ႀကညတာ လပေလရတယ။ မားေသာအားျဖင သေရးတာပ မားတယ။ (တခ႕ က ေယဘယ တခ႕က အေသးစတ လမးၫႊနခကေပးၿပး အေရးခငးတယ။ အဒေဆာငးပါးအေပၚ ကနတ စာ တညးအဖြ႕ဝငေတြက ေရးဖ႔လေသးတယထငရင အားျဖညေရးၾကရပါတယ။"ျပညေထာငစျပနာ" က ၂၀၀၂ ခ ျပညသ႕အာဏာ အမတ ၂၂ မာ သေရးပါတယ။ ခေဖာျပတေပးစာက မေရးခင လမးညတစာပါ။ ထငျမငခကတခ႕အေပၚ သစဥးစားတယ။ ေနာကေတာ သပ ေရးျဖစသြားပါတယ။အကးမားမယ ထငလ႔ ေဖာျပလကျခငးပါ။) ---------------------------- ရေဘာထြနးစဥးစားတျပညေထာငစ

နဝတ- က ေအာေနတ ျပညေထာငစမၿပကြေရးဟာ အႏစသာရအရ ဗမာလမးႀကးဝါဒ ေဖာျပ ခက တခ ျဖစတယ။ တငးရငးသားစညးလးေရးဟာ ျပညသအတြက အကးရတယဆတာ ယဂဆလပ- ႐ရားတ႔က ၾကညျခငးအားျဖင လထကသၿပး ျဖစတယ။ ဆေလာ SLORC (နဝတ) ေျပာတဟာက သတ႔ ဖႏပမႈေအာကမာ မၿပကြေရးျဖစတယ။

သခငသနးထြနးရ႕ မတစထကဟာေတြတခ႕လညး ျပနကးကားနငတယ။ အခကအလက မေသ ခာ မခငမာတဟာ မကးကားန႕၊ ဒေနရာမာ တနးတရညတရတ 'တကယျပညေထာငစစစစစ' ဆတာ တင ရင သငမသင COC မားန႕ ညၾကညပါ။ ဗမာလမးႀကးဝါဒက ဆန႔ကငရာမာ ျပညေထာငစက မဆန႔ကင ဖ႔လတယ။ ဆေလာေကြးေၾကာသရ႕ ေနာကကြယကဟာက ဖြငခဖ႔သာ ျဖစတယ။လကနကနငငေတာ မျဖစေစန႕၊ တနးတေသြးစညးညၫြတတ ျပညေထာငစ ျဖစရမယ။ (သတ႕က လမး ၁၃၅ မးဆတာ ေျပာ ေနတာဟာ ေသြးခြအပစးဖ႕ လပေနတာ။ ေသြးတစ၊ မးႏြယစေတြက စာရငးတြကၿပး ေျပာေနတာ။ သမငး ေနာကျပနဆြၿပး ေသြးကြေရး၊ မးႏြယစ အကြကြျဖစေရးက လပရင ပဋပကၡေတြေပါကကြႏငတယ။ နဝတ က ဒါက လခငေနတာ။ ရႈပေထြးတာက သက ၾကကတယ။ ရႈပေထြးေနရင သက ဘစၥမတလ လပဖ႕ ရည ရြယေနတာ။) ျပညေထာငစမၿပကြေရး၊ တငးရငးသားစညးလးညၫြတေရးဆၿပး ဓားန႕တညေဆာကလ႔ ကေတာ ျပညတြငးစစပ သကဆးရညမယ။

စစတပဟာ တငးျပညတစညးတလးတညးရေရးအတြက အငအားတရပလ႔ ထငေနသေ႐ြ႕ေတာ တကယျပညေထာငစ ျဖစမလာနငဘး။ လမးႀကးဝါဒအရ စစညးတာပ ျဖစတယ။ စစတပမာ လမးႀကးဝါဒ သမားေတြ ေရာဗငဝါဒသမားေတြ လႊမးမးေနလ႔ပ။

တကယလထေခါငးေဆာငေတြန႕ တနးတရညတ၊ ဒမကေရစကက ေဆြးေႏြးေျဖရငးၿပးလပမ တကယ ျပညေထာငစ ျဖစမယ။ နဝတဟာ ဒအခနးက မထမးေဆာငနငဘး။ လထေထာကခမႈရတ အစးရ မးကသာ လပလ႔ရမယ။ (တကယျပညေထာငစဆတာ သးခငတယ။) စဥးစားဖ႔ပါ။

ကဥးေျမာငးတ လနညးစအမးသားဝါဒက တြနးေဆာသလ မျဖစေအာင ေရးရမယ။ စကားလး ေ႐ြးခယတာ တကမနကနဖ႔ လတယ။ တညးျဖတဖ႔ ကြၽနေတာဆ ပ႔ပါ။

တကယျပညေထာငစ တညေထာငေရးမာ မဆငသ တေယာကမမပါန႕။ ဆငသေတြ အားလးပါရ မယဆတ ေကြးေၾကာသ ျပညေထာငစေဆာငးပါးမာ တငသငတယ။ လမးႀကးဝါဒဆတာက ေခါငးႀကး အျဖစ မတငသငပါ။

99

အေရးေတာပဂာနယ၊ အတြ(၃) အမတ-၂ ေဖာငပတေဆာငးပါး ေအးၿငမး (၁) ကာလေျပာငးျပန

(က) စစတပက ေျပာကကားျဖစ၊ သပနက စစတပျဖစ လကနကကငတငးရငးသားေတြထမာ အမားစက ဝ လ ျဖစခငၿပး တခ႕က AA က အားကလာၾကတယ။ ကလညး ကေလာကစရာကး -

စစတပက ေျပာကကားျဖစေနတာကေတာ ၾကာပါၿပ။ ရခငျပညနယထ ခရးထြကခငရင တပယန ေဖာငး မဝတရ၊ ရ (သ႔) အရပသားအျဖစ အေယာငေဆာငသြားၾကရတယ။ စစေၾကာငးခတအခါ အရပ သားက ေရ႕က အေလာကခငးၿပး ေနာကက လကတယ။ ေတြ႕သမ အရပသားကလညး သပနထငေန တတၾကတယ။ စခနးခတအခါ ပတလညမငးေထာငၿပး အပတယ။

AA ကေတာ ေျပာငေျပာငတငးတငးပ၊ သြားလာလႈပရားလပကငေဆာင႐ြကေနတယ။ ႐ြာေတြထ ေအးေအးေဆးေဆး ဝငႏငထြကႏင အပႏငေနတာ ေတြ႕ရတယ။

(ခ) သပနက အစးရျဖစ၊ အစးရက သပနဆ ဆကေၾကးေပးရေတာမယ AA က သတ႔ အေျခခလႈပရားေနတ ေဒသေတြသာမက ျပညနယၿမ႕ေတာ စစေတြမာပင အာဏာ

စက ျဖန႔ထားနငတယ။ စစေတြအစးရအပခပေရးယႏရားက ပကေနၿပ။ ျပညနယဝနႀကးခပလာရင ေဒသ ခေတြက ထျပနမယလပသက လပတယ။ နာမညခပ ကနေတာတယဆတ သေဘာပ။ လေတြက လပ စရာကငစရာရရင အစးရက အားမကး၊ ရပကြကလမကက မခတယ။ ဒါက အလပျဖစတယ။ ျပညသက အကာအကြယေပးရမယ ရကလညး ကယကယကယေတာင မကာကြယနင၊ စခနးဝငးထက မထြကရဘ စားစရာေသာကစရာ လလာတအခါ ဆကကားဆရာက ပကဆေပးၿပး အဝယခငးေနရတဘဝ -

ခ AA က ဆကတကလ ထတလာခတ အမန႔ေတြၾကညပါ - ေရေၾကာငးခရးသြားရင ခြငျပခကယၿပးမ သြားပါ - မးယစေဆးဝါးသးစြ၊ ျဖန႔ျဖး၊ ေရာငးဝယသေတြ အေရးယမယ - ကမၸဏေတြ၊ လပငနးရငေတြ၊ စးပြားေရးသမားေတြ ၂၀၂၀ ကစၿပး အခြနေဆာငရမယ - ရကၡငျပညသ႕အာဏာပငအဖြ႕က ထေထာငမယ ခေနာကဆး ကနးလမးပ႔ေဆာငေရးက ယာဥေမာငး ၁၆ ဦး ဖမးထားတယ။ စစသားေတြ မဟတ

မနးသလ႔ လႊတေပးလကပါၿပတ။ ဘယသ-သပန ဘယသ- အစးရလ ေမးၾကရေတာမယ။ ..........

(၂) ဗစတးရးယားအမႈ ရလပပကေတာ အေရာ

100

ဒါ ျပညသလထအေပၚထားတ သတ႔ရ႕သေဘာထားပ။ ဒအမႈက သမၼတန႕ အတငပငခပဂၢလက အခနန႕တေျပးည အစရငခခငးထားတအမႈ၊ ဂမဘယာ

အမႈၿပးရင တငးျပညက အေလးထားတအမႈ၊ မကစေဒါကေထာကၾကညေနတအမႈ ဒါေတာင ဂမဘယာကာလမာ ဒလလပခလကတာ ဘာေၾကာငလ အကးဆကကေတာ ေရ႕ကဖးလ႔ ေနာကကေပၚတ မသပမရပ လပဇာတႀကး ေပါေလာေပၚသြား

ျခငးပ ျဖစတယ။ ဒရခပ ဦးစးၫႊနၾကားတ ရငးလငးပြမာ ထပတနးရအရာရႀကးေတြ တေယာကမကႏာ တေယာကၾကည ေျဖေနရတယ။ ရဆၿပး 'မရဘ' ကြၽၿပစးၾကတဒဏပ။

ဒအမႈထမာ ဝနထမးသရေကာငးေတြ ေပၚခတယ။ ဥပေဒမကႏာၾကညၿပး အမႈဆငအဖမးခလက ရတ တရားခက တရားသႀကးက လႊတပစလကတယ။ ေနျပညေတာ ခတင ၁၀၀၀ ဆန႔ ေဆး႐ႀကးမ ေဆး ႐အပႀကးက မႈခငးရတပဖြ႕ ထြကဆေစခငသလ မထြကဘ သတ႔အကြကဆငတ လညကြကေတြ ဖြငခ လကတယ။ သတ႔ ၂ ေယာကစလးက 'မးရနနင' ဘြ႕ထးေပးသငပါတယ။ ထးျခားတာက ၂ ေယာကစလးက အမးသမးဝနထမးေတြ ျဖစေနတယ။

မလလကေဟာငး 'မးရနနင' အစစလညး ျပနေပၚလာၿပး ဥပေဒက တညမတေပးတာ ေတြ႕ရ တယ။ ဒါက တေကာျပန ျပညသေတြလႈပလာၿပဆတာ ျပတယ။ သတ႔ ဘာေၾကာင ဒလလပလကရတာလ။ လပကလပမ ျဖစမယဆတအေျဖ ထြကတယ။ သတ႔လပ ၂၀၀၈ ေျခဥအႏစသာရအရ 'တပမေတာသာအမ တပမေတာသာအဖ' ခယထားရတာကလား။

ရရ႕ 'ဒ႔တာဝနအေရးသးပါး' ဆတာရရင 'တပမေတာက ကာကြယေရး ဒ႔အေရး' ဆတ တပါးက ေတာ မခပါရမာပါ။ ၃။ ေျပာေရးဆခြင ရသမား

ႏစ ၇၀ ေကာရညၾကာလြနးတ ျပညတြငးစစကာလႀကးထမာ အစးရန႔ သပန၊ အစးရန႔ အတက အခ၊ အစးရန႔ NGO တဖကန႔တဖက ေျပာစရာေတြက မားပါတယ။ ဒအထမာ အမားဆးတာဝနခ ေျပာေနတ အစးရဘကက ပဂၢလမားက ၾကညမပါတယ။

ထငရားသမားထမာ ဥးေဟာကဒစြမး၊ ေဒါကတာဝငးျမတေအး၊ ဥးေဇာေဌး၊ မးခပေဇာမငးထြနး၊ မးႀကးဝငးေဇာဥးတ႔က ေတြ႔မပါတယ။ ပထမ ၃ ေယာကဟာ ဆငရာဆငရာ နယပယေတြမာ လညကာ ပတကာ ပါးစပလညးပေဒါငး(လညးပေတာငး) လကေအာင ေျဖရငးၾကရတာပါ။ မကႏာငယငယန႔ တခါတ ရ အသတမဝငသြားသညအထ တာဝနထမးရပါတယ။ စစအရာရ ၂ ေယာကကေတာ ေျပာငေျပာငတငး တငးန႔ ခပရငးရငးပ ေျပာၾကပါတယ။ အခငအမာေတြ ျပႏငလကန႔ ျငငးၾကတယ၊ မသေသးဘးဆၿပး ပတ ထတတာလညး ရတယ၊ သတ႔ေျပာစကားေတြ က ျမညးစမးၾကညပါ။

- ပတးစပၿပး ေမတာမပ႔ႏငဘး၊ ႀကသငႀကရမာပ၊ ခသငခရမာပ။ - (ခရသေတြက ဒဏရာေတြ လနျပေနေပမယ) - ဒျဖစစဥမး မရဘး၊ မလပဘး ------ စစေၾကာေရးကစၥေတြမာ ေျခလြနလကလြန မျဖစေအာင ေအာကေျခက ညႊနၾကားထားၿပး

သားပ။ - (ပလကဝ - ေျမပတကပြအတြငး) ေလယာဥကေတာ အေပၚက ကငးေထာကဝတာ ရတယ၊ ဒါပ

ေျပာလ႔ရမယ၊ ကနတာက ေတာ ကေနာလညး ဂဃနဏ မသေသးဘး။ - (ေျမာကဥးတၿမ႕လးျမငေန၊ ေျပးေန၊ ေရာငေနရပါလက) လကနကႀကးတလးရ႕ တနဖးက ၅

သနးေလာကရတယ၊ အဒေတာ မလအပဘန႔ေတာ မပစပါဘး၊ ဘယကမလညး မပစဘး၊ တကပြျဖစတာ လညး မရဘး။

- (ေနာကတခါ ေျပာျပနေတာ) ၿမ႕လၿခေရး ေဆာငရြကေနတ တပအဖြ႔က AA ဘကက ပစခတ တာေၾကာင ျပနပစခတတာ၊ ထခကဒဏရာ ရမရေတာ မသဘးဗ၊ ဘရားမာ ၿမ႕လၿခေရးတာဝန ထမး

101

ေဆာငေနတာက AA က ေနရာ ၃ ခကေန ပစတာ၊ သပစကယပစ ပစတာပ၊ ၿမ႕ထမာ လာပစတယဆရင ေတာ ဒလပ မနမာပ၊ ကၽြနေတာတ႔ကေတာ ဘာမ ထခကမႈ မရဘး။

- လကနကကငတပဖြ႔ဆေပမယ AA ဟာ ေသာငးကနးသျဖစတယ။ ဒလန႔ ၂၀၁၉ ခႏစကန ၃ ရက (ဒဇငဘာ ၂၉၊ ၃၀၊ ၃၁) မာ ကငးေထာကတာပ လပတယ ဆေပ

မယ တကေလယာဥ ၃ စငးန႔ တက၊ ေရာကကေတြန႔ ပစ၊ လကနကႀကးေတြန႔လညး ထၿပး ႏႈတဆက လကတာေၾကာင ၂၀၂၀ ဘက ေမာေတြးလကေသာ ရငေလးစရာခညး ေတြ႔ေနရပါတယ။

လကရ စာရငးခပမာေတာ ရခငျပညသ(အရပသား) ေသဆးရသ ၈၀ ေကာ၊ ထခကဒဏရာရ ၁၂၀ ေကာေနပါၿပ။ ၄။ အလပရႈပေနေသာ ကာခပ

ႏဝငဘာ ၂၉ ရကေန႔က NLD အစးရက သေဘာမကေၾကာငး၊ တပမေတာ အငအားရမ တငးျပည အငအားရမယလ႔ ေျပာခတ ကာခပ-

၂၀၁၉ ခႏစအတြငး စစေရး၊ ႏငငေရး၊ စစစးပြားေရးကစၥေခါငးစဥေတြန႔ မသားစအနာဂတျပည စေအာင တ႐တ၊ ႐ရား၊ ဂပန၊ အႏၵယ၊ ဗယကနမႏငငေတြဘက တရစပ ခရးထြကခတကာခပ-

ICJ ႐းတကေနတ “အတငပငခပဂၢလႏင အဖြ႔၏ လပေဆာငခကမားက ေထာကခပါသည” ဆ ေသာ “ရမးျပညနယလႊတေတာတြင တငသြငးသည NLD အမတ၏ အေရးႀကးအဆ”က ႀက႕ဖြ႔န႔ စစတပ ကယစားလယေတြက ကန႔ကြကပယခတ ကစၥမာ တာဝနရတ ကာခပ-

အႏကာခပက ႏစကနကာလတြငေပးခတ မန႔ခြနး ၂ ခန႔ သဝဏလႊာက အေလးထားမတယ၊ ခြျခမးစတျဖာ၍လညး ၾကညမတယ။

- ၁။ တပမေတာသည စညးကမးတက အမန႔ႏင ညႊနၾကားခကျဖင ျပ႒ာနးထားေသာ စစစညး ကမးႏင နယဘကဆငရာ ဥပေဒမား သရနားလညရနလသကသ႔ လကနာရန လအပေၾကာငး

- ေသြးခငးညအစက တငးရငးသား ေမာငႏမမားျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ မမတ႔တပမေတာတြင လမးေရး၊ ဘာသာေရး ခြျခားမႈ အလငးမရသကသ႔ (ဒဇငဘာ ၂၃ / တပမေတာၾကညး ဗလသငတနး ေကာငးဆငးမန႔ခြနး)

မတခက။ ။ မဥးသားထားသညမားက ဟတရ႕လား၊ လကနာရ႕လား ေမးထားတာပါ။ - ၂။ ဘာသာေရးက အသးခ၍ စညးလးမႈ ၿပကြေအာငလပေဆာငမႈ ဂ႐ျပရမည (ဒဇငဘာ ၂၅

ခရစစမတ မန႔ခြနး) ေမးခြနးမား ---- ဘာသာေရးႏင လမးေရး ပဋပကၡျဖစေအာင ဘယသေတြလပသလ၊ ဘယဘာ

သာဝငေတြ လ႔အခြငအေရး အဆး႐ႈးဆးလ။ - ၃။ ႏစသစကးသဝဏလႊာ- ၿငမးခမးေရးအတြကေသာလညးေကာငး၊ ႏငငေရးအတြကေသာ

လညးေကာငး အေရးပါတႏစတႏစျဖစေၾကာငး၊ တပမေတာအေနျဖင အေကာငးဆးျဖစေအာင လပေဆာင သြားမညျဖစေၾကာငး၊ မဘျပညသမားကလညး အစစအရာရာ ခငခနသးသပကာ တပမေတာန႔လကတြၿပး ဒ ၂၀၂၀ ကာလကလညး ေကာလြနေကာျဖတႏငပါေစ ဟ ဆမြနေကာငးေတာငးပါေၾကာငး။

(မတခက။ ။ ဘယကာခပမ ဒလသဝဏလႊာမး ေပးတယမၾကားမဖးဘး၊ သတေပးသ၊ ေတာငး ဆသေတြ ပါေနတယလ႔ ခစားမတယ၊ ဒါကလညး ေရ႕မာေဖာျပထားတ အခကေတြေၾကာင ျဖစတယ။ “တပမေတာအေနျဖင” ဆတာမာ ‘တပမေတာအတြက’ မဟတဖ႔ပါပ။) (၁၊ ၁၊ ၂၀၂၀)

102

အေရးေတာပဂာနယ၊ အတြ(၃) အမတ(၂)

မာတကာ

(၁) စာတညးအဖြ႕အမာ(၂) (၂) …..ဒမကေရစ လမးမေပါကဘး(၆) (၃) ဗမာျပညမာ ျပနာေတြ…..(၁၁)

(၄) ျပညသေတြက လမညာလညျဖားဖ႕…..(၁၃) (၅) …..အရငးရငစနစ ခေယာငးလမး(၁၇)

(၆)…..အေမရ႕ဘဝနဂး…..(၂၁) (၆) ေနာငေတာရေဘာႀကးမား ေကးဇး(၂၄)

(၇) အလပသမားလတနးစား ရပတညခက…..(၂၇) (၈) …..အရငးရငစနစရ႕ အၾကမးဖကမႈ(၂၉) (၉) ရရားဖကဒေရးရငး ကြနျမနစပါတ…..(၃၃) (၁၀) ဖကဆစေတာလနေရးန႕ ေဖေဖ(၃၇)

(၁၁) ေဖေဖန႕ ဥးေလးဗနးေမာတငေအာင(၄၃) (၁၂)…..လကနကကင အငပါယာ(၄၇)

(၁၃) …..ရေဘာေမာငေလးအား အေလးနျပျခငး(၆၀) (၁၄) …..ဗမာျပညဘယလ(၆၃)

(၁၅) …..ၿငမး ႏဘယဆရငက…..(၆၆) (၁၆) …..ခလ လထအၾကြမႈ(၆၉)

(၁၇) စစအပစက ေသနတန႕…..(၇၈) (၁၈) လႈပရားလာေသာ ေႏြဥးသစ (၈၀)

(၁၉) ႏငငတကာ ကြနျမနစလႈပရားမႈ…..(၈၃) (၁၉) လတနးစားအကးစးပြားက သတျပၾက (၉၅) (၂၀) ကြနေတာၾကားဖးသလ ေျပာဆပါမည(၉၈)

(၂၁) ေဖာငပတေဆာငးပါး (၉၉)

103