10 FLUIT 2006-2

I N T E R V I E W

Je bent met onderscheiding afgestudeerd aan de conserva-toria van Nice en Parijs. Daarna ben je naar Amsterdamgekomen om traverso te studeren bij Marten Root, bij wie jeeveneens met onderscheiding bent afgestudeerd. Hoe lang isdat geleden?“Ik heb Marten Root ontmoet tijdens de audities voorhet European Union Baroque Orchestra. Het leek meinteressant bij hem verder te studeren nadat het projectmet het EUBO was afgelopen, en dat heb ik gedaan van1998 tot 2000. Ik had het voorrecht om naast hem ineen orkest te spelen, en voor mij is zijn toon echt eenvoorbeeld van een prachtige fluitklank: krachtig en volzonder dat het geforceerd klinkt. Heel bijzonder.”

Alexis Kossenko: Het leven is duizendmaal te kortChristine van Rooijen

Alexis Kossenko, geboren in Frankrijk in 1977, is een veelzijdige fluitist: behalve de moderne fluitspeelt hij ook traverso, blokfluit en fluiten uit de romantiek. Daardoor kan hij putten uit een repertoiredat ruim 400 jaar fluitliteratuur omvat. In februari was hij een aantal dagen in Nederland om het pasopgerichte barokorkest Holland Baroque Society muzikaal te leiden en met hen o.a. een fluitconcertvan Quantz te spelen. Op de ochtend voor het laatste concert had FLUIT een gesprek met hem.

Veel fluitisten beginnen hun fluitcarrière op de blokfluit. Isdat bij jou ook zo gegaan?“Nee, het is bij mij precies andersom gegaan. Op mijnvijfde ben ik begonnen op de moderne fluit. Het zag ergrappig uit: de fluit was bijna langer dan ikzelf. Vanafmijn achtste jaar begon ik me te interesseren voor oude

Alexis op vijf-jarige leeftijd, defluit was bijnalanger dan hijzelf

muziek. Eigenlijk wilde ik zink gaan spelen, maar helaasis dit me tot op de dag van vandaag nog niet gelukt.Toen ik een jaar of dertien, veertien was ging ik me echtverdiepen in barokmuziek. Ik had meesters gehoordzoals Barthold Kuyken en Frans Brüggen, die me enorminspireerden. Helaas had ik in die tijd nog geen barok-fluit tot mijn beschikking, maar ik had thuis wél eenplastic blokfluit, waarop ik mezelf tenminste de grepenkon leren. Inmiddels was ons gezin van Nice naarPoitiers verhuisd, waar ik blokfluit studeerde bij ClaireMichon, een fantastische lerares. Dat was mijn eerstestap in de wereld van de barok. Tijdens mijn studie in Parijs, waar ik moderne fluitstudeerde, ging ik vaak een kijkje nemen op de afdelingoude muziek. De fluitdocent daar was zo aardig me eentraverso te lenen – weer plastic! – en toen ik die een-maal thuis had was ik dag en nacht bezig daarop testuderen.”

Is er geen moment geweest waarop je dacht: ik stop metmoderne fluit en wijd me helemaal aan het spelen op oudefluiten?“Oh nee, dat kon en kan ik niet! De moderne fluit is hetinstrument waarop ik heb leren spelen en ik houd ergewoon van. Er zijn om me heen wel mensen geweestdie zeiden dat ik een keuze moest maken tussenmoderne of historische fluit. Zij vonden dat je ze nietallebei tegelijkertijd kunt ontwikkelen en er even goedin kunt worden. Gelukkig heeft mijn leraar, AlainMarion, me er wel altijd in gesteund me in alle rich-tingen te ontwikkelen. Zolang hij niet hoorde dat mijnspel op de moderne fluit er onder leed, was hij erenthousiast over dat ik ook traverso speelde. Hij wasvoor mij meer dan een leraar, eigenlijk een soort opa.”Is het niet moeilijk om van de ene stijlperiode naar de anderete switchen?“Het is alsof je verschillende talen spreekt. Ook al weetik dat na Bach de muziek van Mozart en Prokofjevkomt, als ik Bach speel is dat voor mij dan het enige datbestaat. Ik word op dat moment niet geacht te weten

6902 Fluit nr 2 2006 16-03-2006 09:02 Pagina 10

FLUIT 2006-2 11

wie de componisten zijn die er na hem komen. Op diemanier zit ik helemaal in zijn wereld en bestaat er nietsanders. Ik heb er altijd op gestudeerd om snelle changesof mind te maken, om met één druk op de knop in eenandere wereld te zijn. Ik ben al vroeg met deze maniervan studeren begonnen, en nu ben ik er vrij flexibel ingeworden. Voor mij is dit de enige manier om de ver-schillende instrumenten en muziekstijlen te spelen. Ikmaak ook niet te veel connecties tussen de instrumen-ten en de muziek uit de verschillende periodes. Ditklinkt misschien gek, want ik weet zeker dat bijvoor-beeld mijn speelstijl op de barokfluit mijn spel op demoderne fluit beïnvloedt. Dat geldt vooral voor hetklankideaal. Ik ben op de moderne fluit niet meer al-leen maar op zoek naar het grootste en meest briljantegeluid. Ik zoek op de moderne fluit ook kleuren die inde barokfluit zitten. Bijvoorbeeld een beetje meerschaduw en intimiteit.”

Combineer je als je concerten aanneemt alle stijlen, of werkje in periodes, bijvoorbeeld één maand barok, twee maandenmodern enzovoort?“Ik speel alles door elkaar. Vanavond speel ik met deHolland Baroque Society Sammartini op blokfluit enQuantz op traverso. Morgen neem ik heel vroeg detrein en zit ik om één uur ’s middags op moderne fluitPeter en de wolf van Prokofjev en Carnaval des animauxvan Saint-Saëns te spelen. Op zo’n manier moet je jewel voor honderd procent geven aan de muziek die opdat moment voor je neus staat. Je hebt geen anderekeus als je het goed wilt spelen. Ik vind dat enormstimulerend. In zulke extreme gevallen blijkt er eencapaciteit in je te zitten die je normaal gesproken nietgebruikt, en komt er een soort energiebron vrij waarvanje geen idee had dat je die tot je beschikking had. Maarik ben blij dat ik niet altijd zo hoef te werken. Ik hebook periodes nodig waarin ik me echt serieus en langmoet voorbereiden.”

Je hebt twee ensembles opgericht: La Bergamasca en Lesmusiciens de Mr. Croche.“La Bergamasca is een barokensemble, en met Mr.Croche spelen we composities van Franse componisten,van Couperin tot Ravel. Monsieur Croche was eendenkbeeldige figuur, in het leven geroepen doorDebussy. Zo nu en dan verscheen hij in Debussy’s ge-schriften en vroeg hem daarin om een sigaret, waarnaze aan de praat raakten over muziek. Mr. Croche isiemand die er zeer subjectieve meningen over muziekop nahoudt. Uiteraard waren dat ook die van Debussy,maar hij hield er gewoon van ze via dit alter ego ken-baar te maken. Mr. Croche heeft twee jaar bestaan,daarna hoor je ineens niets meer van hem. Ons doel is om Franse muziek uit te voeren metDebussy als onze leraar en de subjectieve manier vandenken van Mr. Croche in ons achterhoofd. Toen we

het ensemble oprichtten werd onze interesse vooralgewekt door de muziek van Debussy en tijdgenoten alsRavel en Roussel, en hun band met vroegere compo-nisten als Couperin en Rameau. Van deze laatste com-ponisten namen ze composities als model voor Fransemuziek in de vroege twintigste eeuw. Denk bijvoor-beeld aan Le Tombeau de Couperin van Ravel. Ze zochtennet als de oude componisten naar helderheid en ele-gantie, en weigerden grote goedkope effecten in huncomposities toe te passen. Zoals Couperin zei: “Ikverkies wat me raakt boven wat me imponeert.” Ikgeloof dat dit ook de intentie van Debussy was bij zijncomposities.Met het ensemble hebben we een aantal benaderingen,waarbij we in de eerste plaats uit kunnen gaan vanoude meesters zoals Couperin en daarbij op authen-tieke instrumenten spelen. We kunnen in de tweedeplaats ook uitgaan van Ravel, Debussy en hun tijd-genoten, in welk geval we ook zo veel mogelijk opauthentieke instrumenten spelen. Ik bespeel dan eenBonneville die ik mag lenen, waarmee ik zeer blij ben!Dit instrument stamt uit de laatste jaren van de negen-tiende eeuw, heeft een Böhmsysteem en is gemaakt vanzilver, maar heeft veel meer een dolce karakter dan mijnmoderne Sankyo. Mensen die de fluit horen zonderhem te zien, denken dat het om een houten fluit gaat.De derde invalshoek die we bij een concert met hetensemble Mr. Croche kunnen nemen is bruggen slaanen de twee stijlperioden van de achttiende en de twin-tigste eeuw combineren. Met het ensemble speelden weChansons Madecasses van Ravel eens op een festivalvoor oude muziek. Ravel schreef deze liederen op heteind van zijn leven, wat het tot een van zijn meestmoderne composities maakt. Het was heel fantastischom dit stuk, dat op de drempel staat van de heden-daagse muziek, uit te voeren op een ‘oud’ instrument inplaats van op een van de big machines die we tegen-woordig gebruiken. De grens en de tegenstelling die wedaarmee opzochten maakten dat het stuk op eenbepaalde manier extra modern klonk. Dit is voor mijhet hele idee wat betreft het spelen op authentiekeinstrumenten: de muziek lijkt daardoor moderner tezijn dan wanneer je op moderne instrumenten speelt.Door het spelen op authentieke instrumenten kom jeextra moeilijkheden tegen, maar aan de andere kantlost het ook weer problemen op, die je juist hebt op eenmodern instrument. Mijn ervaring is dat moderneinstrumenten iets trager reageren. Mendelssohn hieldbijvoorbeeld van snelle tempi. Als je dan het scherzouit de Midzomernachtsdroom speelt, krijg je een betererespons van een authentieke fluit: de articulatie gaatveel gemakkelijker. Het spectrum van het geluid isbreder en rijker, wat ervoor zorgt dat je beter kunt men-gen en dus beter stemt met de andere instrumenten.Ook het spelen senza vibrato draagt daaraan bij.”

6902 Fluit nr 2 2006 16-03-2006 09:02 Pagina 11

12 FLUIT 2006-2

Wat voor instrumenten heb je zelf in je collectie?“Ik heb ongeveer 25 fluiten, waarvan vijf of zes barok-fluiten zijn, uiteraard allemaal kopieën, omdat origi-nelen onbetaalbaar zijn en meestal in een museumstaan. Mijn favorieten zijn misschien wel mijn renais-sancefluiten, omdat ze zo simpel zijn: een cilindrischebuis met zeven gaten, dat is alles. Misschien klinkt ditgek, vooral als je weet wat voor ongelooflijke ontwikke-ling de fluit tot op heden heeft doorgemaakt, maar ikval voor hun eenvoud en charme. En ze maken eenbetoverend geluid! Verder heb ik blokfluiten en uiter-aard een moderne fluit. Vijfentwintig mag dan klinkenals een groot aantal, maar als ik een concert geef moetik vaak meer dan de helft van de instrumenten waaropik speel lenen.”

Dit is waarschijnlijk een onmogelijke vraag: heb je een favo-riete samenstelling waarin je speelt? Of ben je het liefstsolist?“Goede vraag! Daar heb ik geen antwoord op. Toch, ikheb één antwoord: ik heb alles nodig. Ik prijs mezelfheel gelukkig, ik kan alles doen wat ik leuk vind:kamermuziek maken, spelen in een orkest – waarbij ikop elke stoel kan zitten, die van piccolo, tutti fluit ofeerste fluit – ik speel recitals, ik speel als solist metorkest en dirigeer zo nu en dan. Artistiek gezien ben ikheel tevreden met deze balans. Elke ervaring zorgtervoor dat mijn muzikale persoonlijkheid gevoedwordt. Ik heb een beetje van alles nodig. Het lijkt

misschien iets ultiems om solist te zijn, toch is dat nietzo voor mij. Ik heb het ook nodig om ín het orkest tespelen.”

Sinds wanneer dirigeer je? “Dirigeren is misschien een te groot woord. Ik moetbekennen dat ik nooit directielessen heb gehad. Het isbeter om te zeggen dat ik klassieke- en barokorkestenvan bescheiden omvang leid. Voor deze orkesten is hetniet zozeer van belang dat een dirigent de maat slaat alswel dat iemand het energieniveau zo hoog mogelijkhoudt en af en toe iets onverwachts inbrengt om deaandacht vast te houden. Ik heb het geluk om heel intensief te werken met eenprachtig barokorkest in Polen, Arte dei Suonatori. Desamenwerking begon in 2000 toen ik met hen deJohannes Passion kwam spelen. Naar aanleiding daar-van vroegen ze me als solist een tournee met hen temaken. Dat was heel moedig van hen want ze kendenme verder helemaal niet. Ik heb eerst alleen de stukkenwaarin ik zelf speelde muzikaal geleid, later ook stukkenwaarin ik niet speelde. Nu stel ik ook regelmatigprogramma’s samen voor het orkest. In april komt ereen cd uit met drie concerten van Carl Philip EmanuelBach die ik net met hen heb opgenomen.”

Wat is er eigenlijk dat je nog niet gedaan hebt maar welgraag zou willen doen?“Het is absoluut nog een droom van me om Daphnis etChloé van Ravel te spelen. Als je wilt weten waarom iknog niet ben gestopt met spelen op de moderne fluit isdát de reden! Ik kan niet sterven zonder dit stuk ge-speeld te hebben, al moet ik daar driehonderd jaar opwachten. Maar er zijn natuurlijk ook andere dingen dieik wil ontwikkelen. Wat de barok betreft ben ik heelgelukkig met fluitspelen en dirigeren, maar wat deRenaissance betreft zou ik instrumenten uit die tijdwillen leren bespelen, zoals de schalmei en de renais-sancefagot. Musici uit de zestiende en de zeventiendeeeuw waren veel flexibeler wat betreft het bespelen vanverschillende instrumenten dan wij nu zijn. Maar ja,het leven is duizendmaal te kort, en waarschijnlijk krijgik maar de helft gedaan van wat ik allemaal wíl doen!”

www.labergamasca.com

Alexis Kossenko

6902 Fluit nr 2 2006 16-03-2006 09:02 Pagina 12