بسم اهللا الرحمن الرحيم

مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان

جلد اول

:تأليف وتحقيق

حاج كاظم پوركاظم

انتشارات سرزمين خوز

٤٧٩٦٣-٠٦٤٤١٦، كدپستي ٨٨ ، كوچه آذر، پالك سوسنگرد، طالقاني جنوبي .٤٢٢٠٧٨٥-٠٦١٢تلفن

، جلد اول مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان : نام كتاب ، پور كاظم حاج كاظم : نگارنده

انتشارات سرزمين خوز: ناشر مؤسسه اميد : ليتوگرافي

جلد٢٠٠٠: تيراژ رودكي : چاپ و صحافي

١٣٨٢ : ويرايش دوم تومان ١٦٠٠ : قيمت ٣-٠١-٧٤٩٥-٣٩٦٤-٠١-٩٤٩٥-٩٦٤ - ISBN : شابك

EAN: ٩٧٨٩٦٤٧٤٥,١١٩٧٨٩٦٤٧٤٩٥٠١١

فهرست و مندرجات

صفحه عنوان

٩ ..............................................................................الفباي صوتي

١١ .............................................................................مقدمه كتاب

بخش اول

فصل اول

٢٠.......................................................... زبان واصل ونسب عرب- ١

٢٣.......................................................................... عرب بائده - ٢

٢٥...................................................................... عرب قحطاني- ٣

٣١.......................................................... )مستعربه( عرب عدناني - ٤

٣١........................................................قحطانيها اختالط عدنانيهاو- ٥

٣٣............................................................. قبايل عرب خوزستان- ٦

٣٦.................................................. ترتيب اصل ونسب قبايل عرب- ٧

٣٩..................................................... ، وتفرعات آنها ، شعبات قبايل- ٨

فصل دوم

٤٤............................................................................. خانواده - ١

٤٨.......................................................................انواع خانواده )الف

٥٠.............................................................اركان اساسي خانواده ) ب

٥٣.....................................مقام واهميت خانواده اول در عشايرعرب ) ج

٥٤............................................ عرب چگونه تشكيل شد ؟ خانواده ) د

٥٦........................................................حمايت اسالم ازمقام زن )هـ

٥٩..........................................اهميت اصل ونسب درانتخاب همسر ) و

٦١......................................................................... )بيت( فخذ - ٢

٦٥.............. )وسقه( مسئوليت طايفه درقبايل اعضا، وشگه - ) عشيره( طايفه - ٣

٧٠.............................................. وظايف رئيس قبيله وطايفه - قبيله - ٤

٧٥......................................... وكنفدراسيون قبايل فدراسيون- امارت - ٥

٧٨..................................... شمه اي درباره قبايل عرب خوزستان درتاريخ -

٨٢...... اصل ونسب ومحل سكونت اوليه قبايل مشهورعرب ساكن درخوزستان -

فصل سوم

٨١................................................... بعضي از سادات عرب خوزستان -

٩١........................................................................... آلبوشوكه– ١

٩٦..................................................... )آل سيد يوسف( آلبوگديمي - ٢

١٠١.................................................. )ات اهل الجرفساد( آل ياسر - ٣

١٠٦........................................................ )الخواري( سادات بخات - ٤

١١٢.................................................................... سادات طالقاني - ٥

١٢٦.......................................................... )آل سيدعلي( آل علويه - ٦

١٣١.................................................................... سادات فواضل - ٧

١٣٥............................................................... )موالي( آل مشعشع - ٨

١٤٧...................................................... سادات آل مهدي وجزايري - ٩

١٥٤....................................................................... آل موالبدر - ١٠

١٦٠............................................................. سادات آل خرساني- ١١

بخش دوم

ل اول فص

١٦٨........................................................................ اهل الكوت - ١

١٧٥.......................................................................... آلبو روايه - ٢

١٧٨............................................................................ بني تميم- ٣

٢١٢............................................................................ بني خالد- ٤

٢١٤............................................................................... باويه - ٥

فصل دوم

٢١٧............................................................................. آلبونده - ١

٢٢٠............................................................................. بني أسد- ٢

٢٢٦............................................................... )بني صالح( بني ساله - ٣

٢٣٣...................................................................... بني كعب قپان - ٤

٢٦٢................................................................ بني كعب ميان آب - ٥

***

اهداء

لرحيم بسم اهللا الرحمن ا

ستايش خدا را كه پروردگار جهانيان است و صالت وسالم بر رسول او

.مصطفي و بر آل مطهرش اجمعين محمد

كه كاملترين فرهنگ و ) ص(اين كتاب را به روضه شريفه پيامبر عظيم الشأن كه قسم مهمي آورد جوددولت بزرگي بو به جامعه انسانيت هديه فرمود و دين

.از كره زمين را تا امروز والي ماشاءاهللا تحت تسلط دارد

صفوت آدميان و ، و رحمت عالميان ، و موجودات مفخر ، و كاينات به سرور

: ، خاتم االنبياء صلي اهللا عليه وآله و سلم كه دور زمان تتمه

وسيم بسيم جسيم سيمق يم كر نبي مطاعشفيع

. ، تقديم مي نمايماست

حاج كاظم پوركاظم

١اين كتاب الفباي صوتي مورداستعمال در

. نوشته علي بلوك باشي١٢جامعه شناسي عوام، دكتر نصراهللا پورافكاري به نقل از كتاب هفته شماره -١

ضمنا . Exteraاختراع يا Bey بيع و يا lum Maمعلوم ) صداي عين مجزوم (سكته I) i زبان تركي كشيده انتخاب شده است كه در جهت حروف ساكن و ) بدون نقطه

. به معني ماهي كه بالك تلفظ مي شودBalikمانند . دارد استامبولي اين حرف وجود

بسم اهللا الرحمن الرحيم

الطاهرين والصاله والسالم علي سيدالمرسلين وآله الطيبين

مقدمه ، كه به همه جنبه هاي دين مبين اسالم به عنوان كاملترين وآخرين دين آسماني

شكل دادن زندگي فردي واجتماعي انسان توجه دارد، توانست موقعيت ويژه اي در توجه وآشنائي آن جايي كه بدون تا. به نظام ارزشهاي جوامع مسلمان به دست آورد

. ، قبيله وجامعه غيرممكن مي شود ، طايفه ، درك نظام ارزشي هرخانواده به اسالم توجه ، بدون قبيله خودي يا ، گروه ملت از ، طرفداري درجوامع غيراسالمي جاهلي

، عرب اين مسأله در جامعه قريش . تلقي مي شود »ارزش « ، يك به حق و باطل بودن به ارزش را ، اين اسالم حنيف اما . است بوده آشكار بسيار اسالم ظهور همزمان با

و بر عنصر . محكوم كرد ناميد و »عصبيت جاهلي «آن را ضدارزش درآورد و صورت قوامين بالقسط كونوا الذين آمنوا ايها يا«: عدل تكيه كرد، واعالم نمود قسط و

يعني اي كساني كه ايمان آورده ايد ١»الوالدين واالقربين او انفسكم علي لو شهداءهللا و هر چند به زيان خود يا پدر و . فرمانروا باشيد، و براي خدا شهادت دهيد به عدالت

به آن دو خويشاوندان شما ـ چه توانگر وچه درويش ـ بوده باشد، زيرا خدا مادر يا . ، از هواي نفس پيروي نكنيد، تا از شهادت حق عدول كنيدپس . تاس سزاوارتر

كان قل الحق ولو «: ، در جمله زيبا و كوتاهي فرمود )ع(و موالي ما حضرت علي ، يك ارزش بزرگ محسوب اسالمي وحدت و يگانگي اسالمي در جوامع . » عليك

شوند و دست متجاوزان و »يد واحده «انند مسلمانان از اين راه مي تو . مي شود

١٣٥ نساء - ١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٢

فقيد انقالب بي جهت نيست كه رهبر . تعدي به خود كوتاه كنند طمعكاران را از . به وحدت كلمه دعوت فرمود ملت اسالم راتبامر ) رض(اسالمي

د كه هيچ اجتماعي پديده اي هستن اجتماعي آفريده شده گروههاي انسان بالفطره نيست معني اين بدين اما: نيستند آن خالي از ) ابتدائي جوامع حتي (جامعه ها، از يكميدانيم كه مسأله . كنيم رفتار ارزشهاي ديني خود برخالف بخاطرگروه خودي كه

نبي قرآن مجيد خطاب به از اسالم وجود داشته است و ممالك شرقي قبل در قبيلهانذر و«براي هدايت و انذار به قوم و خويش نزديك دستور داد كه )ص ( اكرم

آيه كريمه فوق ابتدا نزديكان خود را توجه به با بنابراين هركس بايد . »االقربين عشيرتك تها در عصبي دانست كه بسياري از بايد. نمايد منكر از به معروف ونهي امر دهد و انذار

براساس . جرم شمرده مي شود فاميل يك گناه و نابحق از مردودند وحمايتهاي اسالم سوره حجرات ١٣آيه در. » اخوه المؤمنين انما«برادرند هم با اسالم مؤمنين تعاليم

ل لتعارفوا ان و قبائ اجعلناكم شعوب انثي و يا ايها الناس انا خلقناكم من ذكر و « : مي خوانيم ، ما شما را از نري و ماده اي يعني اي مردم . »عنداهللا اتقيكم ان اهللا عليم خبير اكرمكم

هرآينه گرامي ترين . بشناسيد يكديگر را كرديم تا و قبيله ها را جماعتها شما بيافريديم و ١ .دانا و كاردان است خدا . شما نزد خدا، پرهيزگارترين شماست

معارف مندوب از مطلوب و امور انساب از به علم نيست كه معرفت پوشيده نكاح وجوب اموري مثل ارث و تطبيق احكام شرع در بويژه در امر اين است و

: جمله بسياري است از فوايد مي يابد و دارايقريشي هاشمي است امبرمرتبت كه پي آگاهي به نسب شريف حضرت ختمي -١ او، به صحت شناخت به مدينه منوره هجرت فرمود و در مكه معظمه مبعوث و و

.نيست معاف اين مورد معذور و هيچ مسلماني از منه است و البد واجب و امري ز پدر ا بين مردم نسبت به يكديگر، تا كسي به غير ايجاد معرفت و شناخت در -٢

ترجمه از عبدالمحمد آيتي- ١

١٣ مقدمه

.انتساب نيابد اجداد خود و معتبر شناختن آن در كفو بودن زوجين براي همديگر، بخصوص كه در -٣

، كفو به ، و براي كناني جز هاشمي و كناني شافعي براي هاشمي جز هاشمي مذهب ... نمي آيد و حساب

المرئه الربع التنكح«: مودكه فر نقل مي شود . ازدواج نسب شريف در مراعات -٤ ، )ص ( رسول حضرت . ، مال وجمال ، محبت دين. »جمالها و مالها و حبها و لدينها ١ . ، مراعات فرمودشرف است كه عبارت از نسب را حسب و مسأله

درباره قبايل عرب كتابي جامع علت نبود به نيز آنچه گذشت و به توجه با اين راه به ، ديگران از بدين طريق تا . نمودم اقدام به نوشتن كتاب حاضر ،خوزستان

تعلق خاطرشان نسبت به رسوم و ، ارزشها، هنجارها، آداب و دين ،نسب اصل و .كنند ، شناخت پيداحكومت شيعه جهان ايران به عنوان تنها

. ، نيست آنچه خواهان نگارش آن بودم هر اعتراف مي كنم كه اين كتاب حاوي بي ارزش ، ارزشمند و نامطلوب يعني واقعيات مطلوب و ؛ كه هست مي خواستم آنچه

جمله آنها كه از دليل كه به هزار كساني بسيارند ولي چه . درآورم به رشته تحرير را منع اين كار اقدام به از صي بود، مرا منافع شخ كينه ها و ، حسدها و اغراض و اهداف تا جايي كه كساني . حتي از جانب بعضي تهديد شدم . عواقب آن ترساندند از كرده و

دليل آنها »!بنويسي كتاب خود در را حق نداري نام عشيره ما «: مشابهي گفتند لفظ بااعتباري پيدا كتابي بيابند، شخصيت و نشاني در كه اگر تابعين آنها نام و اين بود .اين قبيل مقوله هائي از و. مي كنند

، زيرا اين انقالب و البته از طرفي مايه خوشحالي است !اما چه مي توان كرد سوي ديگر بايد متأسف ولي از . به ارمغان آورد شكوهمند اسالمي است كه آزادي را

يا از آن براي اغراض نمي دانند و را »آزادي«يارند كساني كه معني شد، زيرا هنوز بس

.٥ سبائك الذهب في معرفت انساب العرب، ص - ١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٤

به زيان مسلمان را شناساندن مردم تحقيق در آنها. مي كنند استفاده امراض خود و الكتاب و ببعض أفتمؤمنون « : ، به مثابه گفت آنان بايد به. تصور مي كنند خود مصالح

بعضي فقط آياتي از قرآن را »..... اال ذلك منكم جزاء الذي يفعل فما تكفرون ببعض ديگران شخصي آنها را تهديد نكند، اما آن كه تساوي آنها را با مي پذيرند كه منافع ، خالي منصفانه زمينه كه باشد، بايد هر يك تحقيق در . مي شمارند مي خواهد، مردود

مصالح رعايت حقوق و با ، ومنطقي تفكر و گرفتن روح علمي نظر با در غرض و ازاسالمي با تمام توان مي كوشد تا از چاپ وزارت ارشاد خوشبختانه. باشد جامعه

نظر با در نوشته اي را هر. ، جلوگيري كند ارزشهاي اسالمي ، و مخالف تأليفات مبتذل مي دهد، تا تدقيق قرار ، مورد مطالعه و نخبگان ازعده اي ، توسط گرفتن همه جوانب

، اقتصادي ، سياسي جامعه و مضربه مصالح اجتماعي شئون با كه مخالف صورتي درمتأسفانه اما. نكنند مملكت تشخيص داده شود، مجوز چاپ ونشر صادر ... ديني و

براي تبيين يك پديده ن خود را يك محقق اجتماعي در عين حال كه همه قدرت وتوا جامعه ارائه دهد، و اين راه خدمتي به كشور مي خواهد از اجتماعي به كار مي برد و

به مثابه تخم مرغي بين سنگها زندگي قرار مي گيرد و جانب كساني مورد تهديد از . باشد ، احتمال شكستن آنحركت با هر ، وهر لحظه در مي كند، تا

اسالمي قانوني دولت حصر، و بي حد و است كه حمايت همين موقعيت خاطر به كوشش را مورد نهايت اين بايد در محبوب دولت مي شود و پژوهشگران طلبيده ازراه ، سد مترف متعصبين مسلط و از كه بعضي مناطقي خاصه در . آورد عمل به

اين از. از محقق دريغ ندارد ياري خود را حمايت و ؛ ي شوندم اجتماعي تحقيق محقق را تحقيق و تا طرق مختلف مي كوشند موانع بزرگ كه به گروههاي متعصب و

مؤمني را چنين اشخاص دلسوخته و و؛ نمايند جامعه معرفي ، كشور و مخالف دين ناشناخته اي كه در و اي الزم به مؤلفين فقير بايد حمايته ، بگذريم كنند، كه منزوي

به عمل ؛ تحقيق مشغولند بدون هيچ چشمداشتي به مناطق محروم و دور از مركز اين بيگانگان در ببينم تا بمانيم اجتماعي منتظر امور بعضي از در بايد ما چرا. آيد

١٥ مقدمه

كه كمترين نطقه چيزي بنويسند در يك م بايد كساني مورد چه مي نويسند؟ چرا »ايرج افشارسيستاني «و دانشمندي مثل آن ندارند؟ براي مثال برادر محقق آگاهي از

قبايل »نگاهي به خوزستان «در نيز و »مقدمه اي برشناخت ايلها وطوايف «كتاب دراين كه عشايري يا ، و رف و غيره را جزو بني ط ساله ، بني ، شرفه مستقلي مثل سواري

چرا بايد تنها منبع ما درباره . آورده است قبيله ديگري بحساب از طرف را بني ازبعضي استفاده از مغرضانه و يا ناآگاهانه با كه باشد »كسروي احمد«خوزستان كتاب

ما اجتماعي محيط در حقيقتي اكه بعض تحرير دربياورد منابع موضوعاتي را به رشته اشباه آن منبع ما از و »خوزستان كسروي ساله تاريخ پانصد « بايد باشد؟ چرا نداشته

گاهي و . مدقق نيست نوشته هاي آن محقق و كه بعضي از استان ما باشد؟ در صورتي تماال اين نوشته ها بيانديشد كه اح مي سازد تا ناچار او را به شك مي اندازد و آدمي را با آيا . است نوشته » آل مشعشع مهدي محمد سيد«مثل آنچه درباره . است افتراآميز

است ممكن نمي شود كه انديشه اين ،مشعشع محمد نسب سيد به سلسله توجهي كسروي مي نويسد كه سيد ادعا ، دروغ است ؟ نسبت داده شده او به كه ادعاهائي

١ . است آن حضرت مرده است كه بود و در جايي مي نويسد كه مدعي مهدويت كرده سيد محمد مهدي !كرد ايجاد متضاد، توافق امر پس چگونه مي توان بين اين دو

بن علي مرتضي عالم ابوالقاسم ، فرزند ، فرزند هبه اهللا فرزند حسن فرزند سيد فالح مشهد و ) نقيب( نسابه كه مهتر ، بن عالمه عبدالحميد .هـ ٧١٩اي سنه نسابه متوف

محدث معروف صاحب كتاب ، اديب و كوفه بود، بن شيخ شمس الدين حائري عالم ٦٣٠معد متوفاي نقيب طاهر ، بن ابوعلي » طالب ابي تكفير الي الذاهب علي الرد«

بن ابوعبداهللا ابوالغنائم محمد بن احمد بن علي فخار ، بن شمس الدين ابي هجري ، بن محمد )ضريرالعين( مجاب حسين شبتي بن ابوالحسن محمد حائري بن ابراهيم

ر مرده مي داند و اگر كنه سخن را بشكافيم سيدمحمد امام دوازدهم را همچون پيغمبر و يازده امام ديگ- ١

.روان اور ار در كالبد خد مدعي است

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٦

١ .است ) ع (كاظم عابدبن امام موسي سيد محمد مؤسس حكومت آل مشعشع در »تاريخ پانصد ساله خوزستان «بنابر

را مرده مي دانست و خود را مهدي موعود ) عج(رت حجت بن الحسن ، حض حويزه مطالعه با . متضاد، چگونه است تفكر من نمي دانم كه جمع بين اين دو . قلمداد مي كرد

سلسله نسب سيد مذكور، خود به خود متوجه مي شويم كه موضوع فوق مردود و اوالد كه خود از تشييع را ين سالله معروف به اسالم و ا كسي كه زيرا . مرفوض است

را اشباه او نوشته هاي كسروي و مي دهد، نمي تواند اطهارند، مورد مطالعه قرار ائمه تحت تاثير درست نشان نمي دهند و را هم حقايق امور ماخذ گاهي منابع و . كند باور

محمدرضاشاه انوشيروان و عدل از زمان طاغوت چقدر در ما. مي گيرند سلطه گران قرار درباره سيدمحمد آن نوشته ها درست بود؟ كسروي يا ، آيا مقبور، چيز خوانديم

مؤلفات غرض آلود كه توسط دشمنان و منابع و اين كه از يا مغرض بود، و تاريخ پانصد نظر مي آيد كه ، بهره برده بود و لهذا به نوشته شده است سياستبازان

معلوم شود چرا خانواده اي كه ذره بين يك محقق بي غرض قرارگيرد تا ساله بايد زير مدعي چنين امر ميان آنها مروج مذهب شيعه بودند، چنين فرزندي از اجدادشان

ين همه پيروان جان چرا ا قانع نمي كند؟ و كه حتي كودكان جعفري را اشتباهي شود، اين تحقيق مستقيم و وسيع در نظرم تفحص و او راه مي افتند؟ لذا به كف به دنبال بر

اين كه محقق مورد نظر، بايد بي غرض و مشروط بر . خواهد بود بسيار ارزنده مورد ، و ت تميز داده ترها بتواند حقايق را از اكاذيب و داراي چنان قدرت علمي باشد تا

.بكند استنتاج الزم را ، گرچه مشكالت عديده اي براي محقق و تحقيق درباره عشاير عرب خوزستان

، تهديدات مردم خود اسالم و به براي خدمت بايد دارد، ولي به همراه نويسندهين امر داراي منافع ا. به قيمت جان خريد تحمل نموده و و مغرضان را معاندان

.١٠٦ انساب العشائر العربيه في النجف االشرف، تأليف ناجي وداعه الشريس ص - ١

١٧ مقدمه

:است از آن جمله بي شماري هنجارهاي شناخت و معرفي صحيح عشاير وآداب ورسوم و بطور كلي ارزشها و -١ .آنها ضدارزش معمول ارزشمند و نامطلوب و ، از مطلوب... ، آداب و افراز اعمال -٢ .اجتماعات آنها در منكر نهي از به معروف و روشهاي الزم براي امر تعيين و شناخت طرق و -٣

.آن شناختها توجه به اطالعات دقيق و صحيح حاصل از با ،آنانپيشبرد ، برنامه ريزان و ساير دست اندركاران دولت اسالمي در كمك به مبلغين -٤

.عمراني مناطق عشايري ، سياسي واهداف فرهنگي ميان عشاير، و در معتقدات موجود ، عادات و تشويق رسوم يا ، تبديل و تعديل -٥

قديم االيام معمول سعي در محو تمام ضدارزشهايي است كه به عنوان ارزش از ... ، و باقي مانده است و بودهاز ... و مددكار و ، يار بدون وسيله نقليه روز نوشتن اين كتاب وجيزه شب و در

، بجاي تشويق اما . ، مسافرت كردم بالعكس از روستائي به شهري و به جايي و جاييموجب آنچه بيشتر . بنده را دزديدند نباشيد، موتورسيكلت خسته راهنمائي و ،ياري

، اين سنگ اندازي ، عالوه بر من شد، اين است كه بعضي ازهمكاران فرهنگي رنجش علم انساب « : ، گفت حتي يكي ازهمكاران دبيرتاريخ . بي ارزش خواندند كار مرا ، آن پيامبرگرامي نقل حديثي از به و. »شناخته شد مردود ) ص (حضرت رسول توسط

منافع حاصل منكر كه هيچ كس نمي تواند درصورتي . كرد استدالل ) الينفع و اليضر( دارد، آن نهان اهل از هركه علمي «: فرمود ) ص ( رسول حضرت. د شو انساب از علم

، اشخاصي مقابل اين همه تضعيف اراده اما در . »زنند او آتش بر لگامي از قيامت روزآنان برعكس . جهت ادامه تحقيق مي شدند هحركت ب موجبات استمرار هم بودند كه

شدن هرگز شيوه برخورد، حركت و بلند . قدير مي كردند ت تشويق و ، مرا دسته اول . پشت ميزش فراموش نمي كنم از خوزستان را اسالمي ارشاد كل مدير ،برادر نفيسي

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٨

تحريض كار اين به بوسيده و را كرد، صورتم مالحظه بنده را تحقيقي او وقتي دفاتر حجه اسالم اسالمي سوسنگرد، و ول ارشاد ، مسئ برادر موسوي تشويقهاي يا و. نمود

اهداف ؛ استقامت مي داد توان و مرا ، كه همواره جمعه محترم امام ،شيخ علي طرفي . كردم خود را دنبال

حتي براي زماني رحمتهاي خداي بزرگ را همه مهمتر، هيچ گاه الطاف و از و ما برقرار كشور اسالمي در حكومتي رم زيرا مشيت او بب ياد ، نمي توانم از هم اندك

. ، تحقق بخشيد »برقرار مي كنيم حكومت علي را « ، ، يعني ملت ايران شعار و . ساختنموده نظر دانش خود، اظهار علم و حد تا در امثالم اجازه داد كه به من و اينجاست ، برخاستها، مصاحبه و كاوشها، نشست زا پس را حاضر دفتر . بنويسم و مطالبي

مشكالت ، ماخذ و ، نبود منابع با سرمايه قليل علمي امسلم . نوشتم مطالعه ها و مباحثه سر از گرامي كه خوانندگان است اميد. باشد نقص نمي تواند عاري از عديده ديگر

تذكر اشتباهات موجود را ط و ، اغال و به جاي انتقاد غير سازنده گذشته حقير تقصير .اقدام گردد نسبت به رفع آنها دهند، تا در آينده

آنچه بر راه عالوه اين محرك من در انگيزه و ، كه كنم است اقرار خاتمه الزم در : حديث نبوي ذيل بوده است گذشت

اذا آدم من تراب اال ن آدم و كلكم م تصلون به ارحامكم و من انسابكم ما تعلموا« .»التقوي و علي البر التعاون اريداين راه به كه در كساني ساير گرامي رؤساي عشاير، و همه سروران از نيز جا اين در سپاسگزاري و تشكر ، بي نهايت آورم دست به را الزم اطالعات كردند، تا كمك من

. مي نمايم

م پوركاظم حاج كاظ

ل بخش او

ل وفصل ا زبان و اصل ونسب عرب - ١

آراميها و سامي مانند اقوام گذشته عقيده اي وجود داشت كه عربها را از در

لغت مورد ، و عراق را از آنها ، اصل به عقيده اي همچنين بنا . مي دانستند عبرانيها

الفاظ متفرق شد و قلمداد مي كردند، پس از آن بود كه زبانها “سرياني” رااستعمالشان . ويژه سخن مي گفت ) زباني( لغتي به آنها طوري كه هر طايفه اي از هب .يافت تغيير

جمله اين از. مناطق پراكنده شدند در ساير ، و عراق خارج شده اين اقوام كم كم از از آنها تنها فرزندان ارفخشد در عراق باقي ماندند و . بودند ، عربها اقوام مهاجر

فرزندان حضرت بين آن زمين از بعد. يافتند ديگران تكوين كلدانيها، آشوريها و

يافته طوفان نجات از شده و كشتي سوار در كه با او ، نوادگان و كساني )ع (نوح .بودند تقسيم گرديد

فوق در عراق ترويج يافت و توسط عده اي از علماي آن مانند سريانها و عقيده

اين انديشه كتابهايي ديني بود اساس پايه و . يافت ديگران به دانشمندان عرب انتقال

انديشه هم داراي البته اين . آراي مردانشان امتزاج يافته بوده است كه با معلومات و

آراي مخالفي بود، اما آنچه از مجاري تاريخي و مهاجرتها مي توان مورد اعتماد قرار

ديگر ، مصر و ، سوريه به عراق سرزمين عرب است كه از داد، اصل عرب سامي اين حقيقت نيز وجود . جديد، مهاجرت كرده اند چه در عصر قديم و چه در جاها،

٢١ فصل اول / بخش اول

كرد و عبراني آن تثبيت پيدا ، آشوري و شكال گوناگون كلداني لغت به ا دارد كه .گروهي توسط زبان آن شناخته شود هر سبب شد تا

ثابت و هيچ گاه به صورت جامد تطورات فراواني يافت و لغت عرب تحوالت و

الفاظ ، و ذف ، واژه هاي زيادي از آن ح آنچه معروف است بر نماند و بنا باقيثبات هنگامي لغت عرب به شكل امروزي استقرار و و. جايگزين آنها گرديد جديديلهجه هاي اما. ماند استوار به دليل قرآن مجيد شد و اسالم ظاهر دين مبين يافت كه

اشكال اقاليم مختلف به نواحي و در ، و ، است از زبان عربي مشتق عاميانه اي كه دوري موجبات فاصله و يافت كه تغييرات فراواني مي شود، تبدالت و گوناگون تلفظ

لهجه هاي عاميانه داراي اين همه لغات و با. فصيح گرديد زبان عربي آن از .متضاداتي با لغت فصحي است ، مترادفات واشتراكات

نواحي مناطق و ، در اسالم اميانه قبل از ظهور پس مي توان گفت كه لهجه هاي ع

احوالي به همين شكل كه امروز وجود دارد، به اوضاع و مختلف شيوع يافت و

اما آن عقيده . تحوالت تاريخي آن است بهترين دليل بر اين امر ظواهر. دست آورد

تكيه نمي توان بدان اعتماد و ت كه ، امري اس از حبشه مي دانست اصل عربها را كه منشاء مهاجرت به مصر و و. نمي كند تأييد صحيحي آن را داليل مستند و و كرد

زبان آنها اختالط با غلبه لغت عرب و ساكنان و است كه سبب اختالط با ، آن اطراف . بوده است حبشه رب ازكه اصل ع بگويند تا است كه سبب گرديد امر همين. گرديد

شد و حاصل قرابتهاي موجود تشابهات و از جا، يعني همان از ، اشتباه بنابراين

اثبات تمسك به لذا. حبشي ثابت نمود واحدي براي عرب و نمي توان اصل و نژاد .آن مي شود ، سبب اشتباهات بزرگتري مانند حبشي نژاد واحد براي عرب و

. جسماني اساسي مردم عرب نيز، با اين ادعا منافات دارد ساختمان بندي و اسكلت

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٢

كه دارد ازمنه گذشته تأكيد مي شود كه مشاهدات تاريخي در درباره عراقيها گفته و . اقوام سامي يكي نبودند، تشكيل مي گرديد مختلفي كه با اقوام ساكنان عراق از

آشوريها، آنها را بعدها كلدانيها و . آن جمله اند اكديها از كوشانيها و سومريها،. در زمانهاي قديم تدوين كردند خود را اشاعه داده و لغت خاص و. شكست دادند

است و در لغات همسايگان آنها، هيچ يك را نمي يابيم از شبه جزيره عرب اصل آنها لغتي است لغت عرب تنها و. داشته باشد را با لغت آنها قرابت كه صالحيت مقابله و

به مثابه نخستين لغت لغت آنها و عرب بودند پس آنها .كه حامل اين هدف مي باشد .تدوين يافته عربي مي باشد

تسلط :به علل مختلفي مانند اصل يمني بوده و ، ازعشاير فعلي عرب خوزستان اما .كردند كنوني مهاجرت به عربستان تنگي جا مأرب و ، شكست سد بريمن حبشه

بويژه ، و ، تصرف ايران توسط مسلمين اسالم قبل از ايران در با رابطه مردم يمن آراي . علل آمدن اعراب به ايران بود ، از سلسله هاي مدافع مذهب شيعه تشكيل

يمن از را نسب خود اصل و ا ، غالب ه باشد، ولي عربهاي خوزستان چ مورخين هر يا آنها. منتقل كرده اند نسل ديگر نسلي به از موضوع را سينه به سينه و اين مي دانند و

به آنجا از ، و به عراق كه ابتدا اين يا و؛ بودند ايران آمده جزيره به شبه از امستقيم سوي مرز دو ، در عرب عشاير از دليل بعضي به همين . بودند ان كوچ كرده خوزست

مدعي هستند عشاير كه بعضي از ، شنيده شد تحقيق بر بنا . اقامت دارند عراق ايران و

، به عراق يمن و زمان حكومت ايران بر حتي در و ، قبل از اسالم اصل در كه آنها را تأييد مي كند، تجاوز عرب به گفته هاي آنها كه وقايع مهمي از. بودندايران آمده

اين ، كه است ) ميالدي-٣٠١-٣١٠( ، هشتمين پادشاه ساساني ايران در زمان هرمز دوم دوم عهد شاپور به خوزستان در تجاوزات آنها . شد آنها كشته جنگ با پادشاه در

٢٣ فصل اول / بخش اول

اين كه خوزستان قبل از اظاهر. آنها را شكست داد شد، و شاپور تجديد ) ذواالكتاف( عرب در قواي اسالم گردد، عشايري از نژاد ، تسليم در زمان عمر، خليفه دوم

و ايرانيها به آنها . سكونت داشتند »كبري مناذر« و »تيري نهر«شهرهاي خوزستان در ، در سال خوزستان نخستين استقرار عرب خالص در ولي. داده بودند »بني العم«لقب اهواز فرماندار خوزستان در رامهرمز شكست خورد و ميالدي بود كه هرمزان ٦٤٠

١ .به اشغال عربها درآمد ٢ عرب بائده - ٢

به آن هم نمانده كه ، چيزي باقي اخبارشان از بعضي ، و نام عرب بائده جز از باتوجه به دوري عهد آنها، تتبع اخبارشان . اضافاتي مخلوط بوده است و تخرافاتوزيع و تقسيم زبانها از ، بعد گفته مورخين عرب به . است غيرممكن امري اتقريب

. ، گرديد» )ع(ارم بن سام بن نوح « ، زبان عربي سهم فرزندان اكناف اطراف و مردم در تورات و بر اين رأي . كردند مهاجرت شبه جزيره عرب رأي آنها، به رب بنا و

ساكنان اصل از در آنها است كه اين ديگري دال بر اما نظر . دارد آن استناد شارحين

“ارم” فرزندان از “بائده عرب ” كه مي شود گفته حال هر در. بوده اند آن شبه جزيره نسب شناسان و ديگران . شده اند نامگذاري نيز “عاربه عرب ” نام هب گرفته و نشأت

اولي نام عرب جد قبيله اي شد و آنها از يك بعدها هر . هم همين طور فكر كرده اند شناخته ، دانسته و قوم است اين ادعاي حقيقت آنچه مورد در. گرديد اطالق بدانهاآنچه از نصوص تاريخي بر به عرب شد، بنا ميه آنها آنچه موجب تس و . نيست

٨٣ نگاهي به خوزستان، ايرج افشار سيستاني، ص - ١

٣١-٣٠ عشاير عراق، ص ص - ٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٤

آنچه بر يا بنا . بود »يعرب« تكوين فرزندان از بعد مي شود، وقوع حادثه اي آشكار

من أعرب «: مي گويند عربي در و عجم عرب ضد : گفته اند نسب شناسان عرب . آن را توضيح دهد كند، يا بخود اعرا كه از يعني كسي »أوضح عنها « يا »عن نفسه

آن اعراب كرد يا در سخنش كه در ، يعني كسي »أفصح فيه «، يا »أعرب عن كالمه « .فصاحت به كار برد، الي آخر

آنها. ثمود، در روزگاران قديم بوده اند گفته اند كه عرب عاربه عاد و همچنين

:از عبارتند افت كه معروفترين قبايل آنهاكه زبانشان به عربي تحول ي بودند

حضرت هود براي آنان يمن ساكن شدند و بودند و در آنها عمالقه از . عاد -١

. مبعوث گرديد

.بود پيامبرآنها ) ع(بوده وحضرت صالح بين شام وحجاز در. ثمود-٢

يمامه ، در نشوان حميري به قول بحرين نازل شدند و عمان و در Tasm .. طسم -٣

به نام ستمگر پادشاهي بسيار . بن سام هستند Lavzطسم بن الوذ اوالد آنها. بوده اند

.نامناسبي كرد اعمال ناشايست و تصرفات و قوم خود داشتند كه در Amlig عمليق قوم به نام آن يكي از . اساس نقشه اي كشته اند بر قومش را و ، او سپس جديس

تبع ياري به قول اصح رياح بن حسان بن اسعد، از بن رياح و Hassanحسان ١ .كشيد بدانها هجوم برد و همگي رابه فنا او خواست و

.داشتند طائف قرار ميان كوههاي طي ء و. Sahar صحار -٤

،يثرب ، در به قول طبري وعمالقه عرب بائده قبيله اي از . Gawem جاشم -٥

.سفوان متوطن بودند به قولي بين حرم و و١٠ ٢ايله سكونت داشتند بحرين و عمان و

.١٥ و ١٦دينوري، ص ص االخبار الطوال به عربي، تاليف ابي حنيفه احمد بن داوود - ١

.١٤ سبائك الذهب، ص - ٢

٢٥ فصل اول / بخش اول

به بنا بن سام بن نوح است و بن الود اميم بن ، وبار سبائك بر بنا. Vabar وبار -٦

به . است ي به همين نام بوده پشت تپه ماسه هاي در ، مسكن آنها عراق اول عشاير جلد آن امروز مشرق يمن و آن عاد، در از است نام سرزميني وبار« : نشوان حميري گفته

مي شود پيدا كاخهايي اين محل در. مي باشد غيرمسكوني علف و بي آب و صحرايي

نسل قحطان كه مردمي از ، اهل رس آن گفته مي شود كه از ، و رفته رمل به زير كه .»هستند، مي باشند

سرزمين يمامه در. عرب بائده اند از ، و غالب شده آنها نام جدشان بر . جديس -٧ ، )ثمود( برادران جاثر از نوح و بن سام بن ارم بن جديس . باطسم سكونت داشتند

قوم نظر، از ور در قدرت آن زن مشه »يمامه« . عوص است عبد ضخم و ،عبيلشبه در اين قبايل را يك از ، جاي هر سبائك الذهب دينوري و طبري و .جديس بود

قبايل معروف توجه كرد كه قبايل نامبرده فوق از بايد. تعيين كرده اند جزيره عرب نامعلوم و تحقيقات تاريخ آنها ، و دست نيست كوچكتر اطالعي در از قبايل ، و بوده

كه بداند بايد خواننده عزيز . گوناگون است به آنها متفاوت و و گفته هاي مربوط ولي يا . است پوسيده مي نامند، موجود كهنه و بعضي آنها را بقاياي عرب بائده كه

. آن را به فراموشي سپرده انداعمد يا ، وكرده اسم خود را فراموش عرب قحطاني -٣

اوالد از ساميها قومي از . گفته مي شود . شدند »اولي«عرب قحطاني جانشين عرب

، به عراق آمده و زبان آشور، اوالد سام بن نوح ، الود، عيالم و ارم برادر »ارفخشد«

ناميده نام او به ، و نسل قحطان ، از قحطاني عرب متعربه و آنها. گرفته اند ياد عربي را

شالخ بن«اوالد دو هر ، وقحطان ، برادر )ع(پنجم حضرت ابراهيم جد »فالغ«. شده اند

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٦

موت حضر ، يعرب و ، السلف قحطان جرهم از. هستند » ارفخشد بن سام بن نوح

دنيا از سبا حمير و كهالن به يشجب سبا و از يعرب يشجب و از. متولد شده اند .١ قحطاني مي نامندامجموع ، وكهالني اعقاب اين دو را حميري و .دآمدن

اثر لغت آنها، در خود وارث زبان و بود، و رانا »اولي«قحطانيها باقي مانده عرب

وسيله او به بوده و مادرشان عرب به قولي بنا. گشتند اتصال ، ارتباط و مجاورت

يمن خارج شد، همانا از آن كه « : به گفته ابن شريه بنا. فته اندياد گر عربي را اوالدش

منقولست »ابن الكيس نمري « از ٢»بود برادران خود قحطان است كه بزرگتر يعرب بن ، معتمر، ، جرهم يعرب او از ازدواج كرد و عمالقه زني از قحطان با « :كه گفت

همه به زبان مادرشان كه . آورد دست حمير به ، عاصي و ، قطامي منيع ، ، عاصم ملتمس ، ولي به علت در اصل و نسب قحطانيها گفته ها فراوان است . »گفتند بود سخن عربي

عربها از كه قسمت بزرگي اين آن نيست و اجمال چيزي دانسته ، جز بعد زماني

نسل قحطان و عدنان اما در مورد. دان عدنان اندنسل فرزن از ديگر قسمتي ، و قحطانيمنتسب ) ع(به حضرت اسماعيل اين كه آيا و. مي رسند به عابربن شالخ دو هر

امثال اتصال دارند؟ و همچنين درباره تعداد اجداد و آيا به او يا خير، و مي شوند يا اين است كه در باال اشارت ترين آنها از مشهور . نيست ، داليل مستندي در دست آن

پيامبر ، و عده اي پسرهود منسوب به اسماعيل بعضي او را : آن اين كه رفت و

بر شجره نامه ها، ، بنا روي هم رفته . برمي آيد متنبي هم اشعار اين گفته از و. گفته اند قحطان و(جد از طريق دو جز؛ داشته باشند هر چند عربها در اصل و نسب اختالف

.١٨ و ١٧سبائك الذهب، صص -١

.٣٢، ص ١ ج عشاير عراق، تأليف عزاوي، -٢

٢٧ فصل اول / بخش اول

از قحطان تكوين يافته اند، همه به عرب اعربهايي كه اخير . شناخته نمي شوند ) عدنان :قحطان عبارتند از اوالد. قحطاني نامگذاري شده اند

، قطامي -٧ ، منيع -٦ ، عاصم -٥ ، ملتمس -٤ معتمد، -٣ ، جرهم -٢ ، يعرب -١

.١ حمير-٨

است كه از ) ع(نسل اسماعيل بن ابراهيم خليل الرحمن عرب اسماعيلي از . ..

باال بيت اهللا را قواعد آن جا رفت ودر ) مكه( ، به وادي غيرذي زرع حجاز باديه شام

به عرب مستعر نسل او از و . گذاشت آن جا مادرش هاجر با برد، و اسماعيل را جا متوجه مي شويم كه از اين . ٢بر عرب عاربه تقدم و تفوق جست آمد، و بوجود عرب مستعربه بدانها ، به عدنان نوه اسماعيل بن ابراهيم مي رسند، و مستعربه عرب

قريش است كه پيامبر و ، مضر، اياد، انمار ربيعه : معروفترين قبايل عدناني . گفته اند

:شريعت خود را از آداب ابراهيم گرفتند و. آنها طلوع فرمودند ازميان ) ص ( اسالم و موحد خود افتخار يگانه پرست و بدين اجداد و ) علي ملت ابراهيم ا مسلم احنيف(

.مباهات كردند

:از مقابل مشهورترين قبايل قحطاني عبارتند در

، خزرج -٧ ، اوس -٦ ، ه غساسن -٥ ، كنده -٤ طي ء، -٣ ازد، -٢ ، كهالن -١

. لخميون ياآل لخم-٩ ، مناذره-٨

يمن بسيار زياد شد و سبابن يشجب بن ، در زماني جمعيت نسل حميربن قحطان

به پادشاهي بن سباء را حمير از او بعد خود پادشاه ساختند و يعرب بن قحطان را بر

، در )ع( اسماعيل حضرت . خود ساخت وزير فرزندش كهالن را او نمودند و اختيار

.٧ ، ص به عربيابي حنيفه احمد دينورينوشتة ، الطوال االخبار -١

.٢٠تاريخ مفصل اسالم، نگارش عمادالدين حسين اصفهاني، ص -٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٨

يمن پادشاهي قحطان بر اوالد از آن پادشاهان زيادي از بعد . مي زيست عصر ايندرست ترين گفته درباره آنها از . مبالغه مي شد آنها عظمت وسعت ملك و كردند و بر

قديم ) توالي( اتصال علت عدم هتاريخ آنها، ب رسيدن به علم « : گفت كه است طبري سلطنت متصلي بودند ولي يمن پادشاهاني در. »است غيرممكن ،جديدشان و

آخرين آنها فاصله ميان نخستين و آنها داراي فاصله بود و پادشاهي نداشتند، و مي شود هگفت. آن واقف نيستند ، بر محققين پژوهشگران و جهت بدين . زيادي است

عامل ديگران ، و آن است كه مستقل نبوده آنها، بخاطر پادشاهي علت عدم دوام كهاين كه پرويز، تا اين شكل بود بر بابكان زمان اردشير تا اين امر بخصوص . هستند

عهد ر د مقابل در. گرديد طائي منتقل بن قبيصه اياس نعمان را كشت و حكمراني به

از معروفترين وقايع زمان آنها . رفت ازدياد به رو عدنانيها بتدريج جمعيت قحطانيها

»تبابعه«پادشاهان آنها از. مي باشد سيل عرم و )ع( داستان بلقيس با حضرت سليمان ي اين كه حبشه بر يمن استيال پيدا كرد ول مي باشند كه حكومتشان توالي يافت تا

اسالم تابع ايران باقي تا ظهور بازيافته و ، مملكت خود را سرانجام به ياري ايرانيان

. داشت نام»باذان«اسالمي عهد حاكم آنها در و. ماندند

پراكنده ديگر نقاط به مذكور وقايع حوادث و اثر ، در آن از غير و قحطاني قبايل از

برخي از . يافتند استيال بحرين وحجاز زمينهاي عرب مانند سر بعضي از و بر شدند،. تشكيل دادند غيره را و ) آل نصرلخمي (امارت آل لخم ، و شده عراق رهسپار به آنها

محفوظات سينه به سينه بر بنا. مي باشند آنها ، از مردم امروزي عرب خوزستان بيشتر ، ، بني المقبايل بني طرف. مي دانند»يمني«اصل از را ود ، خ مردم عرب خوزستان اغلب

اتصال با قبايل ، دال بر بعضي حتي مشجرات نسبي . دارند را همين ادعا ... مذحج و

. ، نزد خود نگاهداري مي كننديا عراق شبه جزيره و

٢٩ فصل اول / بخش اول

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٣٠

نداسامي شماره دار به پادشاهي رسيده ا. پادشاهان حميري يمن شجره

٣١ فصل اول / بخش اول

)مستعربه( عرب عدناني - ٤

فرزندان ، او بنابه تاريخ يعقوبي ، و )ع(نسل فرزندان حضرت اسماعيل اينان از

از بعد . قرارداشت »نابت«دست پسرش مكه در امور جاي گذاشت و زيادي بر

جال به اخراج و ناچار »قيدار«ديگر، فرزند و كعبه استيالء يافتند بر »جرهم« ،وفاتش

به جاي ديگر، بين كاظمه و جايي انتقال از حال كوچ و عمري را در گرديد و

، و يافته سرزمين تكاثر آن دو در عاقبت اعقاب او . شعثميين گذارند غمرذي كنده و

سيل اثر آنها در دت جماعتي از م طي اين در. يافتند نجد انتشار ، حجاز و تهامه در .گرديد جدا و منفصل »ازد«، از »عرم«

به دسته اي ديگر ، وبعضي به عمان حجاز، و همراهان در و ) لحي(بن ربيعه عمرو

به دست امارت آن را مكه اخراج و را از »جرهم «بن لحي توانست عمرو. شام رفتند

آنها عشاير از دست خزاعه ماند و لهذا امارت مكه در . بود خزاعه او امير گيرد و مكه اسماعيل از نسل كمك خزاعه به ، جرهم را حال هر در. آمدند بوجود زيادي

سالله ، از عدنان ، فرزند »معد«مدتي نوبت به فرزندان پس از و بيرون راندند قبايل اسد، آنها از و شدند زياد تكاثر ناسل و ت اثر در زيرا آنها .رسيد ) ع(اسماعيل

و »مضر« ، معروفترين اين قبايل . شد غيره ظاهر و اياد، انمار ، ، عنزه ، تميم ، ربيعه كنانه برخي و »نزار«از را آنها بعضي . كردند اختالف درباره آنها بودند و نسابان »ربيعه«

سپس به عرب . دانسته اند »ربيعه« يا »عدنان« از ،عده اي هم و »قحطان« از ديگرقحطاني ناميده اند، عرب به يمن را كه عرب همان طوري . عدناني شناخته شدند

اجدادش با آباء و سلسله نسب او در و شدند، متوقف عدنان كنار نسب شناسان در نسل گفتند كه عدنان از بيشتر آنها ولي. ، اختالف شديدي پيداكردند تا اسماعيل

، و به دروغگويي منتسب ساخته نسب شناسان مخالف اين رأي را اسماعيل است و

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٣٢

بسيار اين مورد در و شناخت آنها دليلي بر گفته هاي خويش ندارند آنها« : افزودند كه ينكه اجداد ا بر ايراد ايجاد. » باشد مجمل است و نمي تواند مورد اعتماد و وثوق

تفصيل آن در. اهميتي ندارد ما هستند، براي چه جدي نسب و اصل و چه از عدنانيها

كساني كه تمايل به توضيح و . آمده است »االنباه علي قبائل الرواه « ، مانند كتابهاييكتاب در ،به قصيده ابوالعباس عبداهللا بن محمدالناشي بيشتر دارند، توجه خود را

.١معطوف مي دارند مذكور

، ، معدي عدناني ، از )ع(اعقاب اسماعيل تسميه قبايل متفرع از در تساهل آشكار

عدنان بن ادبن اددبن . عدناني است ، همه درباره عرب مستعربه يا مضري ، يا نزاري

از . است ) ع(سماعيل بن ابراهيم بن ا الهميسع بن سالمان بن بنت بن حمل بن قيدار

:آمدند بوجود فرزندان زير»معد« از و»معد«، »عدنان«

. انمار-٤ اياد، -٣ ، ربيعه-٢ مضر، -١ اختالط عدنانيها و قحطانيها- ٥

نام ، ويافته ازمنه تكاثر توالي قرون و تتابع و عدناني رفته رفته در قبايل قحطاني و

، و ترك گذشته را وجه تسميه قديمي و لهذا. به دست آوردند عدناني را ي و قحطان

تسلط عدنانيها جمله خزاعه كه بر از. شده اند به امروز نامگذاري جديد، تا مالزم

عاليق قوت يافت و در طي اين مدت روابط و آن ديگري قدرت و بعد از و يافتند غالب شده و اين كه عدنانيها تا ؛ تدافع باقي مانده وافق و زماني در ت در قبايل گاهي

و »عنزه«مانند . ، به نقاط ديگرمتمايل شدند به علت تنگي سرزمين بعضي از قبايل متعهد متحد و تنوخيها ضد بر قحطانيها با آن جا در بحرين رفته و كه به »ربيعه«

.٣٦، ص ١ ج عزاوي،اسعب عراق، عشايركتاب -١

٣٣ فصل اول / بخش اول

هم اختالط قحطاني با عدناني و و. شدند »يد واحده اي «گاه آن .شدند ياري همديگر اوليه خود را اصلي و هر قبيله اي نام اما. قرارگرفتند »تنوخ« همه زير نام ، و يافته

عراق كه در روستاهاي آن را ، و سرزمين ايران و يافته از آن قدرت پس . حفظ كرد ، و تنوخيها شده بسوي عراق سرازير لذا. قرار دادند ع مجاور بالد آنها بود، مورد طم

. خانه به دوش استمرار يافتند صورت مستتر و به اما. گرفتند بين انبار و حيره قرار ، و يافته تحقق »بخت النصر «در زمان دور، گويا زمانهاي بسيار اين اتحاد و توافق در

آن نيز مهاجرتهاي زيرا كه قبل از. نوع اول آن بود ، ازنسبت به قبايل موجود آن زمان به عراق است كه قبايل تنوخي از طي . است سوي عربها صورت گرفته زيادي از

بن بن زيد ادد ، جلهمه بن اصل در) طي ء ( اين قبيله جد. امارتي تشكيل داد ، و آمده

اسم او و . يعرب بن قحطان است بن كهالن بن سبا عريب بن زيد بن يشجب بن كسي كه از طي يا ، و دور رفته به دست آوردن چراگاه طي ء، به معني كسي كه در

عرب كه چاهي را از يا بقولي اولين كسي ، و است آمد رفت و كردن زمين در اثر بر »عرم«سيل داشت ولي در اثر ت يمن سكون در اصل قبيله در اين. كرد “طوي”

رحل اقامت اسد، بني نزديكي در »حجاز« و »نجد« در بيرون رفت و »ازد«خروج نام طي ء به كوههاي اجاو سلمي در ديار نجد اسد چيره شد و بني سپس بر . افكند

. بود كسري ، كه عامل است قبيصه بن ، اياس حيره امراي طي ء در از. گرديد معروفآنها ، و قسمتي از همه اين قبيله به سوي عراق نيامده : كه اين نكته را بايد اشاره كرد

طي ء و بسياري از قبايل عرب ديگر كه به عراق . باقي ماندند نجد و ، حجاز يمن در

زمان مشعشعيان و بويژه در ، و ايران از تابعيت عراق به توجه آمدند، با آن زمان

بودن ايران و يكي دليل همين به احتماال اما. كرده اند به خوزستان كوچ صفويها،

. آنها برده نشده است از نامي آن عهد عراق در

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٣٤

قبايل عرب خوزستان - ٦

عراق من و ي ، چه در آن از چه بعد ، و اسالم قبايل عرب خوزستان چه قبل از قديم ايراني ، از عراق يمن و سيطره ايران بر ، به دليل تسلط و خوزستان يا در بودند،بنابر محفوظات سينه به سينه . خون و عروق خود حس مي كردند ايران را در بوده و

تح ف پس از بعضي ديگر ، و اسالم از قبل آنها اجداد از ، بعضي خوزستان مردمباالترين حد مهاجرت . ، و متوطن شده اند مسلمين به اين استان آمده خوزستان توسط

عمده ترين . ، صورت گرفت ، و زمان امارت آل مشعشع در حويزه صفوي آنها در عهد مواليان موالي متقيان از ، و شيعه صددرصد كوچ عشايري اين است كه آنها دليل اين

، مستقيم بطور عشاير از كه بعضي دارد وجود نيز اين باور . بوده اند )ع ( علي رت حضاست آنچه آشكار . سپس به خوزستان كوچ كرده اند ، و به عراق ابتدا برخي ديگر و

»عتبه«توسط ) دشت آزدگان فعلي (خالفت خليفه دوم دست ميسان ، در اين كه از سقوط شوشتر، مهاجرت قبايل عرب به ، و بويژه پسز آن تاريخ و ا .تسخير گرديد

آن جايي كه اغلب مناطق ايران بتدريج تابع حكومت از اما. خوزستان آغازگرديد شده به تاريخ نگاري درباره قبايل عرب وارد فكر رخان در مو اسالمي شد، ديگر

قبايل عرب در سكونت بعضي از قائل به وجود كه آنهايي. نبودند خوزستان

عراق جزئي از آن زمان اصال كه در استدالل مي كنند اسالم هستند، ، قبل از خوزستان

بغداد، پايتخت فعلي نام. بود خاك عراق در ) مدائن ( پايتخت ساساني ايران بوده و ، عشاير و يا از قبايل لذا بعضي . است »داد + باغ« ايراني و مركب از ، يك نام عراق

زرع كشت و آمادگي منطقه براي نعمت و وفور تيره هايي از آنها براي بهره جويي از رادعي براي ، مانع و تمام ازمنه به داليل فوق در. جا كوچ كرده اند ، به اين دامداري و

٣٥ فصل اول / بخش اول

پس حتي ، و آنها همواره خود را ايراني دانسته يراتحرك و تردد آنها موجود نبود، ز با همسايگان هم نژاد مرزهاي اين كشور ، براي دفاع از ايران جدايي عراق از از

١١٦صفحه ، در به عربي »اخبارالطوال« در كتاب »دينوري«. كشته دادند جنگيدند و :نگاشته است

اهواز قصد مردم ... « : كرد و گفت او را بدرقه حركت كرد، عمر otbeچون عتبه

در برادران شما ضد بر نتوانند دوستان خود را دار تا مردم آن را مشغول كن و آن است كه سرزمين آن زمان اين دليل بر . »...ياري دهند ) عراق( سرزمين سواد

، و كبري مناذر تيري و نهر شهرهاي وجود عرب در . بوده است ، جزء ايران عراق

نظر از سلسله ها، مؤيد اين نفع ايران در زمان بعضي به جنگها شركت آنها در .مي باشد

شوش توسط ابوموسي و آن كه شهرهاي خوزستان بويژه شوشتر، رامهرمز پس از

اين موضوع . دسكونت اختيار كردن آمده و بتدريج بدانجا اشعري سقوط كرد، عربها

ديگر حتي به فارس و و بود سياست خلفا عرب به ايران جزو يعني مهاجرت عشاير

،خليفه دوم اين كه عمر، پس از . خراسان گسترش يافت شهرهاي اين مملكت تا

ز، فتح اهوا اطالع از پس از ) عثمان(والي بحرين كرد، او عثمان بن ابي العاص را براي مهاجرت مكاني ، به داشت نام »توج«كه محلي را فارس شد و سرزمين وارد

سرزمينهاي تسخير به دست ساخت و آن جا مسجد جامعي در نمود و نامگذاري بود، به » العاص ابي بن حكم «كه را خود برادر و. ارجان زد استخر و و شاپور

اخبار(منبع مذكور . خود به مدينه بازگشت كرد و ب فرماندهي اصحابش انتخا

براي قرار عمر صدور اوامر و »دست ميسان « درباره فتح ١١٨در صفحه ) الطوال

:محل معين مي نويسد قبيله در دادن هر

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٣٦

أن يصرف الخطط لمن هناك من العرب و ابوموسي االشعري بالخروج اليها فأمر« .»ا جامعاأن يبني لهم مسجد الناس بالبناء و أن يأمر ، ول قبيله في محلهك يجعل و

آن وقت در كه قبايل عرب در به ابوموسي اشعري برمي آيد اين فرمان عمر از

جاهاي در دادن آنها قرار كشيدن نقشه بناء و موضوع و. بودند خوزستان حاضر زيرا توطن دائمي . بود جامع براي عبادت الزم آمده مسجد و مسكن ساختن ، و معيناسالم هم خوزستان قبل از عرب در رخان به وجود مو بعضي از . نظراست مورد

.افزودند كه به مسلمين براي دستيابي به شهرهاي ايران ياري كردند اشاره كرده و

ساكنان اوليه اش بر فتوحات اسالمي تنها پس از مي توان گفت كه خوزستان لذا

، موجب تبليغ دين مبين اسالم نيز طمع به اين سرزمين حاصلخيز، و و. متوقف نماند

آشكار، نيست كه بطور اين نكته قابل انكار اما. شد تا عربها دسته دسته به آن بيايند

عرب پير و معمر افراد مصاحبه با بنابر . حقق نيست م تاريخ اين مهاجرتها چگونگي و نسل و هشت يا تا هفت خود را اجداد توانستند نام آنها از ، بعضي خوزستان در

مستندي باشد، دليل قابل قبول و نمي تواند گرچه امر اين. بگويند نسل ١٣ تا بندرت قرن نهم و در آنها ين جد بعضي از كه نخست كرد مي توان تصور طريق بدين ولي

سوي دو قبايل در از بعضي وجود. آمده اند اسالم به خوزستان ، در اوايل برخي هم از آنها است كه گفته اين هم فاميل هستند، مؤيد با كه آنها ، بخصوص اين ايران مرز

تعدادي از عشاير عرب در نيز زمان سكونت بعضي . آمده اند سو اين عراق به استدالل مي كنند كه شاپور ذواالكتاف مي دهند، و خوزستان به زمان هخامنشي نسبت

. به خوزستان آورد اسيرنموده و ، عده اي راجنگ با اعراب در

عشايري تشكيل ، و يافته زمان تكاثر به مرور درخوزستان مانده و اين افراد غلبه بر جنگ و ايراني يا از فرهنگ ، مثل تأثير به داليل مختلف قوم مذكور .ندداده ا

٣٧ فصل اول / بخش اول

ممكن است كه . حل شده اند اقوام ديگر در يا متفرق شده و امثال آنها، يا يكديگر و . پيدا كرده باشند نام جديدي

: ، عبارتندازفعلي عرب خوزستان عشاير مهمترين قبايل و

، بني تميم -٦ ، باويه -٥ ، الحردان -٤ آل كثير، -٣ ، آل خميس -٢ ، سادات -١

، سواري -١٢ ، چنانه -١١ ، خزرج -١٠ ، بني طرف -٩ ، بني الم -٨ ، بني صالح -٧

.... مزرعه و-١٨ ، عبوده-١٧ ، سالمات-١٦ ، سودان-١٥ سواعد، -١٤ ، ساكيه-١٣ قبايل عرب ترتيب اصل ونسب - ٧

و صفحات پيش مختصري درباره چگونگي مهاجرتها، اختالط عربهاي عدناني در نوح ، نوشته هاي تورات و داستانهاي آن درباره فرزندان ، نظرات نسب شناسانقحطاني

متوجه شديم كه عربها . به عمل آورديم ، كه بازماندگان طوفان بودند، گفتگو )ع(

، عرب به عبارت ديگر، قبايل امروزي . شناخته شده اي هستند ، و داراي نياي مشخص بعدها با : كه مي دارند اظهارنظر ، و بستگي داده خود را به فرزندان نوح ارتباط و

، تكوين عدنانيت مستعربه سپس عرب متعربه و ، و عاربه آمدن عرب اولي يا بوجود

به قحطانيها را ، و به اسماعيل لذا آنها قبيله هاي بزرگ عدناني االصل را . يافته اند

كه فقط عرب آن معتقدند از پس . او مربوط مي كنند برادران از يكي يا »يعرب« آن دو به يكي از يا منقرض شدند، و مابقي يا ، و قحطاني باقي مانده عدناني و

، و ادامه داده انساب خود ترتيب به همين طور. گرديدند ختلطم ، ادغام و يا متمايل

از قبايل اخير : ، و مادر مي شمرند و مي گويند كه قبايل بزرگ از قبايل جديد را فرعي

قويترين . آن ادامه مي دهند استمرار توالي و و بترتيب نسبها نحو بدين. اعقاب آنهايند از جديد حاضر، و ) رانها(ديگري اشتقاق افخاذ حافظه و استدالل آنها، يكي سند

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٣٨

به كار بتواند توان آن را ندارد تا مي دانيم كه حافظه طاقت و .ديگران و متقدمان است هنگام تدوين تاريخ به ثبت و حفظ نام اين كه تا و يا به امروز ادامه دهد خود تا

نسب اصل و شناخت نسابان در بين دليل است كه همين به . اجداد استمرار يابد

بيان شجره نسب آنان نيز او تناسل يافته اند و اجداد و جدي كه از سلسله قبايل و برخي عدناني و قبايل از قطعيت دارد، بعضي ولي آنچه . اختالف نظر پيدا كردند

به افراد تاريخ اولي اسامي قبيله ها اشخاص يا رساندن در مي باشند و قحطاني ديگرانتساب به دست نيست و پذيرش در و مورد دليل قابل اطمينان ) ع( فرزندان نوح از

به لذا قبائلي وجود دارد كه انتساب آنها . است بيشتر اوقات امري مقطوع به قبيله در به قبايل متحيره شناخته شده نيست و )ي عدنان -قحطاني (اصل از دو يكي

هم اختالط طول تاريخ با مختلف در قبايل از آنجايي كه اقوام و . نامگذاري شده اند نمي تواند لهجه مشترك آنها لغت و .حوادث و وقايع زيادي درگير شده اند در يافته و

دارند باور بعضي نيز . كفايت كند يكديگر صالحي براي تميز قبايل از دليل قطعي و

ولي . همخوني بين قبايل پي برد ، نزديكي و راه خودستائي به قرابت كه مي توان از اتحاد، اثر قبايل در چون بعضي از .باشد معتبر نيز نمي تواند مستند و متأسفانه اين امر

، قوي از خودستائي قبيله غالب استفاده به ناچار مغلوبيت و يا امور ديگر شكست و ما قبيله هم بداليل فوق نمي تواند موضوع رنگ و عالمت روي پرچم . مسلط شوند و

. به نتيجه مطلوب برساند را

بودن ، موضوع اجمالي است انساب دليل ديگري كه مؤيد غيرقابل شناخته شدن

حفظ فاميل و ارتباط افراد كه صحيح بودن اتصال و شدسبب مي با اصل علت و

خالصه مثال بطور . معلوم ممكن نيست مشخص و به تعداد متوالي اسامي آنها، جز

٣٩ فصل اول / بخش اول

قبل از يا زمان كلدانيها عراق به شبه جزيره عرب در از مي توان گفت كه رفتن عربها

.قديم است عهد جزيره از شبه در آنها ودوج امري غيرمقطوع به بوده و آن

اسالم از بعد قبل و جزيره در شبه از كه عربها مي آيد همانطوري كه ديديم به نظر پربركت خوزستان كه و بعضي هم به جلگه حاصلخيز. عراق مهاجرتهايي داشته اند به

داليل اين . كوچيده اند يان دارند درآن جر ... ، جراحي و ، كارون رودهاي كرخه

جا، تنگي مسائلي مانند . هم تفاوت دارند طي تاريخ با در مهاجرتها بسيار است و

، زلزله قحطي حوادث طبيعي مانند و آنها، جنگها بودن محل سكونت اوليه بيحاصل ، عدواني يا است به داليل اين ممكن عالوه بر . اين داليل مي باشند غيره جزئي از و

بنابراين مي توان گفت كه . تبشيري صورت گرفته باشد به هدف تبليغي و ، و نيز اتفاقي

، ايران مثل ، بلكه ممالكي نبوده عراق قصد به ، تنها جزيره حقيقت هجرت عرب شبه در

.هم شامل بود متصرفات اسالم را ديگر و ، مصر ، لبنان ، فلسطين ، اردن ، سوريهتركيه

اعتقاد نسب آنها شجره نياكان و انساب به تسلسل اجمال نمي توان بطور پس

به موضوع اعتماد قبايل بدون تكيه و پيوند به ارتباط و االزم است اختصار ، و كردهكه مالحظه مي شود جا ناي در. كرد ، بسنده قدرت حافظه اعتقاد به و اجداد تعداديكديگر، روشهايي از آنها اشتقاق قبايل ، استقرار و سلسله نسبها، ترتيب در اين عربها

اطميناني براي همه ملتها در پيش گرفته اند، راه مورد اين هدف در رسيدن به كه براي نسب شناسان اقوام و وروش آنها خط مشيي براي غالب مؤرخين . پيش گذاشته اند

، جد اوليه را ترتيب انساب در عربها . ، شده است به تفصيل ملل ديگر، به اجمال يا

،بدين طريق به حضرت نوح نسبت مي دهند و داده و خود را قرار »امت« يا »شعب«

بدين شكل ... ان وبه فرزند فروع ديگر ، و اقوام بعدي به فرزندان آن جد شناخته شده

روش در اين راه و ترتيب عقليت عرب به بدين . مي كنند نسبهاي خود را مرتب

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٤٠

عربها را از دليلي نمي يابيم تا . به پيش رفت ، و گشت معتقد اشتقاق آنها و انسابه به سينه سين توسط نسلها ولي آنچه شهرت دارد و . آشوريها مشتق بدانيم كلدانيها يا

. شبه جزيره عرب به خوزستان هجرت كرده اند است كه عربها از يافت اين انتقالاكنون قبايل و . است حامي شيعيان ، و شيعه ايران كشور است كه اين انگيزه آنها مهمترين

، و امامي يعه دوازده ش آنها افراد خوزستان مي يابيم كه تك تك آحاد و زيادي در عشاير و

همه هم انتظار مي كشند تا روزي آن . امام منتظر خود مي دانند كشور خود و رمز ايران را برادران مذهبي رديف در ، و صفوف فشرده در آنها كرده و الهي ظهور به امر عزيز امام

.انشاءاهللا. بشتابند مي اسال براي تشكيل حكومت جهاني او ايران به ياري خود در قبايل وشعبات وتفرعات آنها- ٨

، الزم است كنيم گفتگو جاي آنها اين كه درباره عرب ايراني خوزستان و قبل از

، فخذ، شالوده فصيله كه پايه و اوليه تشكيل آن بويژه آن كيفيت درباره خانواده و بايد بدانيم كه آنها براي . بدهيم ، نظر ب از آن است ، قبيله و شع عماره ،بطن

. مي باشد نتيجه دور اين تقسيم بندي مي روند و بكار حال زمان اجتماعي تشكيالت ، واژه هايي مثل جد، بيت واژه هاي مذكور مردم عرب خوزستان از به جاي منتهي . مي كننداستفاده ... قبيله و ، عشيره وطايفه

كه بعضي دارد خاصه هايي وجود و آنجايي كه براي طبقات اجتماعي ويژگيها از در اتفاق نظر اجماع و وجود با لذا. متمايز مي سازد يكديگر از را امتها جوامع و از

به همين . گرفتند پيش روشهاي متفاوتي در ، براي وصول بهدف طرق و اجتماع لزوم

هر جماعتي روشي دنبال كردند و معتقد شدند كه خود صاحب بهترين شيوه ت جه . مجال است اين در

٤١ فصل اول / بخش اول

تكاپو و دانش پيدا كرده اند، در اقوام شناخت و امروز چون بعضي ازجوامع و

بنابراين. رعايت كنند پايدار را مشخصات اساسي و و آن ويژگيها، خاصه ها تالشند تا

مشترك و مورد بين اغلب ملتها در ديگران مقبول بوده و مسائل اجتماعي كه نزد آن

بهره گيري عام بين المللي مورد اداره دولتها، اجتماعات وحقوق ملي و اتفاقند، در

اين امر . استفاده ديگران شد و استمداد سبب اقتباس بهترين قوانين و گرفته و قرار

آنچه كه ريخته شود، جز زشت به دور معتقدات كهنه غلط، پوسيده و تا ب شد موج

محافظت بعضي از مورد داراي موانع قومي وعادات چنيني است كه متأسفانه هنوز

يا حياتبخش اسالم و ، مترقي و بي اطالع از ارزشهاي متعالي اقوام كهنه پرست و

سوي در انديشه ها مي باشند، روي هم رفته تفكرات و به آنها ندناپايب غيرمعتقد و زمانه نياز رعايتشان بر اساس حق شرعي و بكارگيري و و بهترين آنها پيروي از

جا اين آنچه در ضروري بوده و الزم و بسيار وضعيت ملتها مطالعه اين . است

اوصافي است كه عربها بطور وضوح و از بعضي مي آيد، تدوين مطلوب به نظر

زيرا. تحقق مي يابد و طبقات اجتماعي اعمال و طريق عشاير از بدان متصف و آشكار

پس با . مي شوند ظاهر تأسيسات اجتماعي آنها قبايل و اين خصوصيات در اغالب ، قادر ايران ن عرب مسلما عشاير شيعه و به ، متعلق مطالعه اصل ساخت قومي

تدوين راه ممكن براي تحقيق و نزديكترين قويترين شناخت و تا خواهيم شد اسالمي به دست انقالب شكوهمند اهداف متعالي پيشبرد در و آشكار برنامه هاي بارز

راه اين تمدن جديد حاصل شد، از اضافات و زوائدي كه به مقتضيات نياز . دهيم ، مطالعه قديمترين و آن جزئي از يك امت يا از بحث ، شالوده شناخته شده

. مي يابد ، لزوم است آن متصل و مرتبط مؤسسات و آنچه به و اساسي ترين نهادها . گذشته است»به« نسبت به منزله معرفت زيرا اين امر

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٤٢

، مربوط به كه در ميان عربها مي بينيم خصوصياتي ، ارزشها و ، رسوم عادات اگر ميان از به سهولت ممكن نبوده و مشترك قديمي بود، انتزاع آنها اصول عمومي و

تحول نمي يابند و تغيير اينها . گرفت آنها، به سرعت صورت نخواهد تغيير برداشتن يا دن ياراي دگرگون ساختن آنها را كه تم زيرا. استمراري مي باشند داراي استقرار و و

، بخصوص دادن آن تغيير گرديده و براساس فرهنگ خاصي بنا تمدن آنها . ندارد بيهوده ادامه دهد، كاري عبث و به حركت خود كه جامعه به وسيله آن مي تواند وقتي زشتيها را و ، پستيها الميحقه اس بخصوص وقتي است كه دين حنيف و اين امر . است

بنابراين وقتي بتوانيم . كليه شئون اجتماعي مالزم است اين حقيقت در ، و پاك نموده همه عادات و ، تا نمي رويم انديشه آن فرو در نظر از هر ، ديگر بشناسيم اوضاع جامعه را

كه عرب از زيرا . ي قبايل است مهم تثبيت حالت عشاير . تغييردهيم فرهنگ جامعه را اين اساس بر. به دست مي دهد عماره را ، فخد، بطن و ، فصيله ، بيت تشكيل خانواده

:سازمان بندي قبايل عرب به ترتيب ذيل است است كه طبقات اجتماعي ويا ب و اساس نس آن دورترين يا كهن ترين اصل و و ) بفتح عين ( شعب -١

.»قحطان« و »عدنان«انتساب مردم عرب به جد است مانند نيا و دورترين به . »ربيعه« و »مضر«قبيله هاي مانند. مي شود تقسيم شعب حاصل از ، كه قبيله -٢

حاصل شده آن جا رودررويي انساب از قبيله ناميده اند كه تقابل يا اين دليل آن را . مي گويند »جماجم«كه به مجموع آنها به قبايلي تقسيم مي شود خود قبيله نيز . است

.جماجم محل التقاي نسب بطون است .»كنانه« و »قريش«مانند . تقسيم قبيله به دست مي آيد از ) به كسرعين ( عماره -٣

. عمارات مي نامند و جمع عماره را، عماير بني « و »بني مخزوم«مانند تقسيم عماره حاصل مي شود ، از )فتح باء به ( بطن -٤

.بطون است جمع بطن ابطن و. »عبدالمطلب

٤٣ فصل اول / بخش اول

جمع آن را و به دست مي آيد »فخذ«قسمت تقسيم بطن به چند فخذ، از -٥

.»بني اميه« و»بني هاشم« به »عبدالمناف«تقسيم : افخاذ گويند مانند

و »بني عبدالمطلب«مانند . حاصل مي شوند تقسيم فخذ، فصيله ها ، از يله فص -٦

به پي يك ساختمان مي توان آن را شعب نقطه اوليه نسب قبيله است و . »بني عباس«

آن پس از بدن دانست و در درتشبيه آن به بدن انسان به مثابه سر يا تشبيه نمود و فصيل به عنوان ساق ، و فخذ در مقابل ران و به مثابه شكم ، بطن زله سينه به من عماره

.١خواهدبود پا

.٧ ص الذهب، سبائك -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٤٤

طبقات وضعي از يك هر چقدر ، هر اين نوع طبقه بندي كه در مي شود مالحظه

آنها مي مانند كه در پيدا كنند، از روابط و عاليق فيمابين آنها كاسته مي گردد و بزرگتر

.اطمينانند مورد ارزشهاي مشترك و شمار

زيرا. ، محترم و مقدسي كسب مي كند ، نام اعظم اين حال خانواده مانند قبيله در

، فخذ و فصيله از آن متفرع و ، بطن قبيله مانند عماره طبقات اجتماعي ديگر كه ديد مي يابند، خواهيم مشابهي حصول اجتماعي حاالت هرچند .منشعب مي شوند

وضع استقرار با داد و ادامه خواهد پايه واحدي به حركت خود براساس و تغييرات هر ، از منطبق حاالت اجتماعي موافق و لهذا. شد مالزم و همراه خواهد يافته اي

كسي را براساس هر و موجب مي شود كه جهانگرد بيگانه . مي آيد لحاظ بوجود ، ، عماره اوليه قبيله اصلي و شالوده منشاء و . سازد ، متمايز ديگري از خصوصيات او

.است »خانواده« ، ، فخذ، فصيلهبطن

منجر به تشكيل طبقات اجتماعي ) خانواده(بنابراين توالد و تناسل زن و شوهر

طبقات كه در قبايل خوزستان به نام تقسيمات و جا آنچه ما در اين . قبيله اي مي شود

ذيل خواهيم برد، براساس مطالعه موضوعات اجتماعي قبيله اي ناميده مي شود، به كار :است

... . قبيله و-٤ ، طايفه-٣ فخذ، -٢ ، خانواده-١

م فصل دو »خانواده« - ١

سلول اوليه جوامع اجتماعي نوع انسان و ن واحد قديمي تري خانواده نخستين و

، توليدمثل اموري مانند ، و تشكيل يافته فرزندان آنها زوجين و بشري است كه از مصرف در و روابط توليد و ، پرستش اجداد، اقتصاد و نگهداري آتش خانه حفظ

اين تشكل بعدها ، و اصلي آن بودهوظايف آن از جز تعليم تربيت كودكان و ،خانواده ، به جامعه بزرگتري اجتماعي اقتصادي و ، به علت گسترش نياز اجتماعي كوچك

علمي دگرگون شد و اعتقادات ديني و تحول با از وظايف آن بعضي . گرفت تعلق

شدن بزرگ ه و خانواد گسترش با. شد وظايف جديدي متقبل طرد، و آنها از برخي

مجموع اين . به چندين خانواده جديد بدل گشت و. آن افزوده شد ، جمعيت فرزندان ناميده اند و مي توان آن را »فخد« يا »بيت« ، اصطالح عشاير عرب در چند خانواده را

جامعه شناسان طرفدار مكتب . كرد ، تشبيه اصطالح جامعه شناسي ، در »كالن«به بوده اند، كه ، براي خانواده دوره هايي قائل »لويس هنري مورگان « ، ازجمله تحول

:از عبارتند

آن حتي خانواده كه در طبقات زندگي مي كرد گروه ناقد انسان در آغاز در -١ .نداشت وجود

).وراكگردآوري خ دوره شكار و. (شد نسب رحمي پيدا خانواده مبتني بر-٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٤٦

.پدري نسب صلبي و خانواده مبتني بر-٣

.١ خانواده زن وشوهري جديد-٤

در زمانهاي ) االسراي(متوجه مي شويم كه سازمان بندي و ساخت خانواده

، ، متفاوت بوده و به نظر مي آيد كه با وجود تشابهات مختلف و جوامع گوناگون

. دارداختالفاتي نيز وجود

، ، اجتماعي ، اقتصادي ، ارزشهاي سياسي درحقيقت اموري مثل معتقدات ديني

.نبوده است بي تأثير اين امر تحوالت تمدن صنعتي در نيز ، وجغرافيايي فرهنگي و

فكر و ضرورت آن در هر خانواده به حقيقت مادر نهادهاي مختلف اجتماعي و

شكل و ، و بدون آن حيات اجتماعي مختل . قابل اثبات است اشرع و ، عقال منطقي

و. ، لوث مي گردد تكريم اوست مورد كه شايسته انسان به عنوان خليفه اهللا و معنايي اولين خانواده سلول اصلي جامعه و . تنزل مي يابد حد يك حيوان او در شرافت

مشاركت او زمينه ساز و آن درمي آيد به عضويت تولد س از است كه انسان پ نهادي

.نهادهاي جامعه است در ساير

لحظه همان مي شود، در ، وقتي كودكي متولد سازمان بندي قبيله اي تشكيالت و در

يعني هم به خانواده . قبيله درمي آيد خانواده تا به عضويت همه طبقات اجتماعي از

در . آن است از او قبيله اي كه پدر ، عماره و هم به فخذ، بطن خويش تعلق مي يابد، و

فاميل در ، بلكه همه افراد نيست متعلق به والدين خويش اين طفل تنها اصل

، ضرورت و اهميت. ، مصداق دارد والدت اين امرحتي قبل از . او شريكند خونبهاي

طي بردن آن در بين است كه همه تالشهايي كه براي از بحدي ل خانواده تشكي لزوم .شده است شكست روبرو ، همگي با عمل آمده تاريخ به

.١٧٠مبادي و اصول جامعه شناي، دكتر حشمت اهللا طبيبي، ص -١

٤٧ فصل دوم / بخش اول

اجتماعي نهاد هر خانواده بيش از ، به نهاد دين حنيف اسالم كه فطري انسان است

:مي فرمايد ) ص ( رم اك رسول . اهميت داده است ارزش و ديگر

هيچ بنايي در اسالم محبوبتر از : يعني» هللا من التزويج مابني في االسالم بناء أحب الي ا «در سخنان پيشوايان معصوم ما هميشه . بناي ازدواج در پيشگاه خداوند نيست

من تزوج فقد احرز «: از آن جمله . سفارش به ازدواج و تشكيل خانواده شده است يعني هر كس تشكيل خانواده دهد و ازدواج . »تق اهللا في النصف الباقي نصف دينه فلي

پس بايد در آن نيمة ديگر، . كند، بي گمان نيمي از دين خود را به دست آورده است .پرواي خدا كند و در انديشة حفظ آن نيمة ديگر باشد

بشري يك نهادطبيعي وفطري انسان است وبي نيازي ازآن دورازحكمت ااساس : ، دراشاره به اين موضوع مي فرمايدسوره روم٢١قرآن مجيددرآيه . مي باشد

نشانه هاي خدايكي اين است كه براي شما، ازجنس خودتان جفتهايي آفريد تا از« همانادراين امر . وميان شماوجفتهاتان مهرومحبت قرارداد . كنارآن آرامش يابيد در شما

»...ان كه تفكرمي كنند، نشانه هاست براي آنو به مجموع . مي نامند » اسري«و » عائله« ، خانواده را عشاير عرب خوزستان

» بيت« ، خانواده هايي كه داراي پدرمشترك هستند،تاپنج نسل وگاهي تاچندين نسل بيت . اره رابيت مي نامند عوام حتي بطن وعم . نام مي گذارند » فخد«بيت رانيز . مي گويند

چند ، واز ، طايفه ، وازتعدادي بطون ، بطن طبقه بعدازخانواده است وازمجموعه اي بيوت

اين ترتيب معموالدراغلب قبايل عرب خوزستان به چشم . تأليف مي يابد قبيله ،طايفه. ج قبيله اداره مي شود براي مثال قبيله بزرگ بني طرف اكنون به صورت پن . مي خورد

، و بعدها بيت صياح تقسيم شده » بيت سعيد «و » بيت صياح «به دوتيره به نام ابتدا زيرا ، از چندين هريك از اين پنج تيره . به دوتيره وبيت سعيدبه سه تيره توزيع گرديده اند

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٤٨

ن در زماني به نام جد اوليه بيت وبعضي ازطوايف تابعه آنهاچو . طايفه تركيب مي يابد مثال همان . خوانده مي شدند، اكنون نيزباوجودكثرت جمعيت بيت خوانده مي شوند

بيت صياح يابيت سعيد، كه درحال حاضرهريك از آنها از هر لحاظ ماننداداره عشاير

.زيادي جمعيت درحديك قبيله هستند و ، كه بيت راازنظرلغت به معناي خانه وجمع آن را محلي ادبيات برعكس عرف در

اما در . حساب مي آورند،عبارت ازدومصرع ازشعروجمع آن راابيات مي خوانند به بيوت

، وعبارت ازخانواده اي است كه در به معناي محتواي خانه ) درتشكيالت قبيله ( جا اين

نه ممكن است به شكل چادري ازموي بز، پارچه و غيره و اين خا . آن زندگي مي كنند

، ومراد از آن به نظربعضي . باشد... به صورت كپريا ازآجر، سنگ و ، ويا ازني كوخي يا ، واصل آن ازبيت معروف باديه نشينان يعني چادر و بقول بدويان اطاق مسكوني همان

باتوجه به آنچه درباره بيت يعني محل اقامت . گرفته اند ) بزرگترآن صيوان صهوه يا (گفته شد، افراد خانواده راكه دردرون يك بيت وباصطالح زير يك سقف خانواده

اعقاب او اگر تكاثر . مثالخانواده علي رابيت علي مي خوانند . زيسته اند بيت مي نامند اره يا طايفه و قبيله درآيند باز هم بنام جدشان بيت ، عم به صورت فخذ، بطن يافته و

.علي يا آل علي معروف وشناخته مي شوندافراديكه ازنظراصل ونسب بيك جد اعالي واحدي مرتبط مي شوند، اين بر عالوه

يگانگي به عضويت و اتحاد طريق قرارداد از كه اصطالح شامل كساني هم مي شود درقبايل عرب رسمي وجودداردكه براساس آن اگركسي بهر . درآمدند، مي باشد يفه اي طا

دليلي ازعضويت طايفه خودي سند فسخ بگيردمي تواندبعضويت طايفه ديگري عضويت كامل در بشكل و مي نامند ) قرش( يا )جرش)ااصطالح را امر اين. درآيد

٤٩ فصل دوم / بخش اول

، ديگربنام عشيره اول خوانده ومعرفي نمي شود و فردموردنظر . است عشيره جديد . عشاير ديگر عشيره جديد رامسئول اومي دانند

انواع خانواده -الف

امري محال وياالاقل بسيار اكشف منبع ومنشاء اوليه پديده هاي اجتماعي تقريب هان چه اتفاقات و حوادثي زيرابراي پي بردن به اينكه درآغاز پيدايش ج . است دشوار

مسلم وموثقي وجودنداردويابسي ناچيزاست وبه منابع ، معلومات و است رخ داده همين دليل علم ازتالش براي كشف منشاء اوليه بشرچشم پوشيده واين امر رابه

. فا كرده است فالسفه خيال باف سپرده است وخود تنهابه درك علت امور قناعت و اكت آغاز زندگي بشردردرياي ظلمت فرورفته وسلسله وتاريخ حيات انسان براي پيوستن بهم حلقه هاي بيشماري كم داردكه تاابدكشف نخواهد شد وبه همين جهت است كه

.متضاداستا ، متفاوت واحيانافكار وآراء درباره منشاء جامعهعه انساني مثل هرنمودوعارضه ديگري ازيك مرحله ساده به جام» اسپنسر«نظر از به عقيده او . ، صورت مي گيرد تحول مرحله به مرحله .مرحله مركب تحول يافته است يك

، به جامعه انساني از يك مرحله وحشيگري . به طوركلي معني پيشرفت مي دهد تحول .١ه راطي كرده است ، وچندين مرحلمرحله تمدن رسيده

جامعه شناس روسي معتقداست كه بدوي ترين مرحله سازمان » كوالكسي ماكزيم« است كه در آن مادر نقش اساسي را بازي ، خانواده نيمه متشكل اوليه اجتماعي

به تبديل اين خانواده . ، درشناسائي افراد، مالك قطعي بود اصل ونسب مادري و. مي كندواصل ونسب پدري جانشين اصل و نسب كرد مالك شناسائي تغيير گرديد و قبيله

.جامعه شناسي ساموئل كنيك، ترجمة مشفق همداني، چاپ پنجم -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٥٠

آمد كه دير زماني در جامعه هاي پس ازآن يك نوع ملوك الطوايفي بوجود . مادري شد نظم به را خود ملوك الطوايفي سرانجام جاي . بود جديد حكمفرما قديم و

عده قليلي از جامعه . ، داد بر مساوات و آزادي بين افراد است ، كه مبتني دموكراتيك .رادرباره تكامل پذيرفته اند» اسپنسر«شناسان نظر

كه روابط ا ، يعني زن ومرد، تركيب مي يابدومسلم پيونددوجنس از اخانواده اساس ته مقررات ورسوم تعيين طبق يك رش ، بايد يكديگر، ونيزنسبت به جامعه به نسبت آنها

گردد و چون اين مقررات تثبيت شد، به صورت يك اساس و شالوده درجامعه به خانواده مؤسسه اي . حساب مي آيد كه همان اساس ازدواج وتشكيل خانواده است

ه در جهان انواع خانواد . است كه ادامه حيات آن موجبات جاوداني بقاي بشري است در مورد جوامع ابي اندازه است واين حقيقت مخصوص بسيار، و به امروز تا از ابتدا

. درميان جوامع اوليه سازمان خانواده بيشترازنوع همخوني است . اوليه مصداق دارد است خواهر وياپدر ومادر وفرزندان پيوند خانواده ازارتباط خوني بين برادر و يعني

اين نوع خانواده درست مخالف بانوع خانواده مبني برازدواج و زناشوئي مي باشدكه ودرنوع اول زن . در هر دونوع ازدواج موجود است . جامعه باختري امروزوجودارد در

رد . با خانواده شوهربه سرمي بردكه آن را نوع خانه پدري خوانند و بيشترمعمول است » خانه مادري « ، خانواده را نوع دوم شوهربه خانواده زنش مي پيوند دودراين نوع

.١مي نامند ، جامعه شناسان قائل به تقسيم ديگري درباره خانواده تقسيم بندي فوق بر عالوه

:بترتيب زير. هستند انواع آن درايران شامل . خانواده گسترده-١

.١٥٧ساموئل كنيك، ترجمه مشفق همداني، چاپ پنجم، ص -١

٥١ فصل دوم / بخش اول

.واده پدري توسعه يافتهخان ) الف .خانواده باملحقات ) ب . خانواده زن وشوهري ياخانواده مستقل-٢ ، بااستفاده ازاطالعات به دست آمده جمعيت شناسان وجامعه شناسان درايران عقيده به

، ، وبادرنظرگرفتن عوامل اجتماعي واقتصادي درسيستمهاي خانوادگي سرشماري از دو ميزان وابستگي به - ، طرز انتخاب همسر شغل رئيس خانواده : و ضوابط چهارگانه

:خويشاوندي ونقش زن ومرد، سه نوع خانواده زن وشوهري مي توان تشخيص داد شبكه . خانواده مستقل زن وشوهري نوع اول- ١ . خانواده زن وشوهري نوع دوم- ٢ .١ وشوهري مهاجر خانواده زن- ٣

اركان اساسي خانواده وروابط آنها-ب عالوه بر . ركن اساسي يعني زن وشوهروفرزندان آنهاتشكيل مي يابد دو از خانواده ، شامل كساني هم كه داراي علقه فاميلي وخوني باشوهر بوده و بناگزير بايد در اين

درقرن اخير بنابه علل فراواني . دگي نمايند، مي گردد درحمايت وياريش زن و خانه او ، وگسترش فرهنگ مادي آگاهي مردم ازشكل خانواده هسته اي ممالك غربي جمله از

، موجب گرديدتا اگركسي ازدواج كند، خانه جديدي بسازد و و سختي معيشت نواده جديدازهرلحاظ به استقالل ناگفته نماندكه اين خا . تشكيل دهد مستقلي خانواده

خانواده اصلي براي . بنابه عللي به خانواده مادر واصلي وابسته مي ماند نمي رسد و خانواده جديد هم به نوبه خوداحترام خانواده . ياري ومحافظت مي كند او از تسلط بسط

.١٧٩-١٨٢، كتابفروشي اسالميه، ص ١٣٥٢ طبيبي، چاپ مبادي و اصول جامعه شناسي، دكتر حشمت اهللا -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٥٢

، به دقت ن متكي است ، ودرنمو، پيشرفت واستقالل برآ كه خودازآن است اصلي را ، گرچه ازاستقالل خانواده اين انقيادوتبعيت از خانواده اول . توجه قرارمي دهد مورد

مي كاهد، ولي به خاطرامورمهمي است كه ازجمله آنها تقويت روح تضامن و جديددرحقيقت به اين پيروي . براي حفظ موجوديت وصيانت بقاي نوع مي باشد معاضدت

براي . خاطرآن است كه خانواده جديد، مورد تهديد بعضي ازمخاطرات ازهرسواست ادامه زندگي به ضرورت همكاري باخانواده اول احساس احتياج مي كندو نمي تواند

او مجبوربه همكاري با كسي است كه ازديگران به او نزديكتر .آن دوري نمايد از رعايت اين . ،ودرهمه اموراست مستحق رعايت و موافقت آن درآشكار ونهان ، و است

به نحوي كه درد . امور موجب از خودگذشتگي وهمكاري متقابل دو خانواده مي شود

براي رفع مشكالت و ايك موجب تألم ديگري مي گردد، وهردوبا هم ومشترك هر ، وبه خاطر نجات ورهايي يكديگر تا پاي جان اعدت نموده غائله ها همياري و مس

.بايستند خانواده زيرا هر چقدر كه اوالد آن . اين اتحاد وهمبستگي دراين حد متوقف نمي ماند

، عنوان و ، وبرنام زيادترشوند، خانواده هاي بيشتري براساس شرايط قبلي ايجادشده

وبرنيروي بازوان مردان جنگي آن درمصاف با دشمنان . دشخصيت بيت اول مي افزاي ، عناوين و خانواده هاي جديد ضمن محافظت ازافتخارات . قدرت بيشترتأمين مي كند

آنچه كه براي بيت اول و . امتيازات خانواده اول به اسامي جديدي مستقل مي شوند

، ت به بيوت سوم وچهارم در توالي اشتقاق دوم مهم به شمارمي آيد، عظمت آن نسب ازهمين جاست كه درجه اين تعاون و تعالي و افزايش . نزديكي ودوري بيشتراست

، اسالمي آن رابنابرقوه نزديكي ودرجات آن به صورت پايه واساسي مهم در ارث ه مي شود، اين تعاون تاپنج آن طوري كه درعشايرعرب خوزستان مشاهد . ظاهرمي گردد

٥٣ فصل دوم / بخش اول

ودراين . بي اهميت تلقي مي گردد اواگرازاين حدبگذرد، ديگرتقريب . پشت اجرامي شود تعاون . ، ومتعلق به همه خواهد شد حال مهم آن است كه فردمختص همه

وهمياري درچنين زماني درامورشخصي ومالي كاهش مي يابد، مگر آن كه خطري ،موجوديت و سالمت آنها را تهديد براي همه احساس گرددكه احتمال مي رودتاكيان

. »الشافها أبجاره شافها ابداره «: طبق ضرب المثلي مي گويند . به نابودي وانقراض كند هدف ازاين . يعني آن كه خطررادرهمسايه ديددرخانه خود هم خواهد ديد

ست كه اگركسي ازفاميل خوددر قبال مهاجم حمايت نكند، واو را ضرب المثل اين ا

او روزي كه اومورد حمله قرارمي گيرد، فاميلش هم اتنها درمقابل دشمن بگذارد، مسلم

كسي كه ببيند باهمسايه چه كاربدي كردند، بايد آن راقياس به . خواهدگذاشت تنها را : ياري ازاشعاردال براين معناست ازجملهدرادبيات مابس. نفس كند

جز ناخن انگشت من كس نخارد پشت من عشاير عقيده دارند كه مي توان با اتحاد و كمك به يكديگر از تجاوز زورگويان

نقل . ، مستلزم داشتن زوروقدرت است جلوگيري كرد و به قول آنها حفظ حقوق حقه براساس اين . ، يعني زور »حق«گفته بود كه » روح القوانين«در» منتسكيو«اند كه كرده

» من لم يكن ذئب تأكله الذئاب «: انديشه درضرب المثلي به زبان عربي مي گويند البته مي دانيم كه بنابرتعاليم اسالمي . هركس گرگ نباشد، گرگهااورامي خورند : يعني

امادرمقابل از . ستي واحترام به حقوق همنوعان بسيارسفارش وتأكيدشده است انساندو »توماس هابز «. مسلمين خواسته شده تا از خوددرمقابل متجاوزين دفاع وجهاد نمايند

انسان براي «: وي مي گويد . فيلسوف انگليسي گفته اي شبيه ضرب المثل فوق دارد .١ »انسان گرگ است

.١٥مبادي و اصول جامعه شناسي، دكتر حشمت اهللا طبيبي، ص -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٥٤

مقام واهميت خانواده اول درعشايرعرب -ج بيت اول معموالرياست برهمه بيوت ديگرناشي مي شود، تاحديكه شامل افخاذ از

درمورد ارث بردن . قبيله وحتي درصورت تشكيل امارت برياست آن مي رسد طايفه و و » الحالل بخمسه«اس آن مي گويند براس. ، قاعده معروفي نزداعراب اجرامي شود فاميل

يعني اموال هرفردعشيره تاپنج نسل به ارث مي رسد وخونبهاي مقتول را » بخمسه الدم «بنابراين قاعده اگر نسل ازبطن . پنجم وگاهي تابي نهايت مطالبه مي كنند نسل تالبه ندارد وآن تنهاحق پنج پنجم تجاوزكند، درمال وخون فاميل حق ادعا و مطا ) پشت(

پس مشاهده مي كنيم كه دراينجا هم حق . بصورت االولي فاالولي است نسل جلوتر

از اين قيد شامل امور مهم و خطرهاي بزرگ كه . تقدم محرزاست وبايد رعايت گردد

قعيت آنها را ، استقالل وكيان طايفه و قبيله راتهديد مي كند ومو خارج موجوديت ميان تضامن وهمكاري در سختيهاي روزگار در . سخت دشوار مي سازد نمي شود

: وابستگان به يك طايفه بحدي مي رسد كه گفته اند ١في النائبات علي ماقال برهانا اليسألون اخاهم حين يندبهم

بوجود ) ران(ي واحدي باشند فخذ اجتماع چندبيت ياخانواده كه ازپدريانيا از وعده اي فنده ) فرع(وبرخي بجاي آن ) بديده(بعضي ازعربهابجاي فخذ . مي آيد

Fandeh. افخاذ مختلف يك طايفه داراي حقوق متساوي بوده و . استعمال مي كنند. طمه وارد كند جدا شدن آنهاازيكديگرنمي تواندبه وحدت وبرادري فاميلي ونسبشان ل

مجموع افخاذاست كه طايفه تشكيل مي شود و رياست آن بابزرگ بيتي است كه از .جد اوليه بيتش اولين پسرخانواده اول بوده است

.١/٤٧عشاير العراق، عباس عزاوي، -١

٥٥ فصل دوم / بخش اول

درصورت مخالفت . اين بيت رابيت رياست مي نامندوشيخي درآن ارثي است وازبين رفتن همه روابط وحقوق متعلق برگرده موجبات تجزيه وجدائي افخاذ طايفه

باتوجه به همين مقام خانواده اول است كه رهبري . هر كدام نسبت به ديگري است به عهده آن مي ماند و ... ، و ٤، ٣، ٢اوالد، احفاد وهمه نسلهاي بعدي خانواده هاي

مثال در . طه بااغياربيگانه رادردست دارد همه رسوم و آداب ومتعلقات طايفه درراب فصل عشايري به عنوان رئيس طايفه گره فصل كه بدان رايت العباس مي گويند، حل و

با . ، نيزبه عهده اوست عقدمي كند ومراسم موسوم به ريش تراشي فاميل نزديك متوفي سته شد، واز وظايفي كه در ، از وظايف رئيس طايفه كا قدرت حكومتهاي مركزي

.قديم درحيطه قدرت اوبودكاهش يافت خانواده عرب چگونه تشكيل شد؟-د

ناآگاهان وبي خبران معتقدندكه تشكيل خانواده عرب به صورت وحشي از بعضي اي منظم ، وبنابرمقتضاي محيطبوجودآمده است ولهذا آن را خانواده كه به هركه و هر

چون حالتي كه .اين پنداربكلي باطل وغيرعالمانه است . و شرعي به حساب نمي آورند . خانواده عرب برآن بناواستوارگرديد، درستي كذب آن را موردتصديق قرار مي دهد

شي زيرا هر چند كه خانواده مزبور شكلي ابتدائي داشته بود، نمي تواند به مثابه وح ، تفاوت الزم است گفته شودكه بين بدوي ووحشي بودن خانواده . توصيف شود

، ودومي فاقدآن است و بدان معرفت و شناخت به طوري كه اولي تابع نظم . است ، ، تطورات و پيروي از شرايع واديان تكوين وتشكيل خانواده درنتيجه تحوالت . ندارد

تحوالت مزبور، خواه دراصل به صورت مكتوب . وانضباطي بوده است نظم نيز و ، ويادراثراقتضاي زمان صورت گرفته باشد، در اهل شرايع أخذ گرديده از يا بوده و

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٥٦

حال به علت قدمت وكهنگي قابل درك نبود، تااين كه شريعت متعالي اسالم پياده هر زيراكه اساس آن از مقتضاي محيط بوده و . درآن بوجود نياورد زيادي تغيير و شد

اسالم فقط درآن اصالحاتي به عمل آورد ونقايص آن را كامل نمود وبه شكلي ، ترتيب وتأليف ، به عبارت ديگر، عرب درنحوه تشكيل امروزمي بينيم كه درآورد

در يعني بين خانواده عرب . زاسالم بوجود آورد خانواده درجاهليت اندك تفاوتي بعدا

امروزه تشكيل وتكوين خانواده . ، تفاوتي اساسي ديده نشده است ازاسالم بعد قبل و

منتهي بايدگفت كه . منطبق باقانون ارزشهاي واالي دين مبين اسالم انجام مي گيرد عرب

، ه چشم مي خورد و اصالح آن با وجود اندكي تطبيق تفاوتهايي جزئي درآن ب نظر از ، قوت و سادگي ناشي ازروح و موجبات استحكام . بسيار مهم والزم به نظر مي رسد

اسالم آسان كننده است به طوري كه درسايرشرايع امم . متعالي اسالم درخانواده است : اعراب خوزستان درضرب المثلي مي گويندبه همين دليل .گذشته وفعلي ديده نمي شود

اسالم حقوق خانواده را تشريع و مقرر داشت و . »شريعت االسالم سمحي « اساس صالح هريك از . تعيين وظايف هريك ازمردوزن به جامعه تعليم نمود در احكامي

و عاشرو هن «: د ، بسيارنيكو، مطلوب ومرغوب بوده وازقرآن مجيدريشه مي گير زوجين و »باحسانفامساك بمعروف او تسريح «و » لهن مثل الذي عليهن بالمعروف« و » بالمعروف

...و» الرجال قوامين علي النساء« ، واهميت آن در ميان تاريخ ازبسياري ازمسائل وموضوعات مربوط به نظام خانواده شكلي ازتابعيت هواي نفساني وتغيير روزانه ، براي ماحكايت مي كندودرآن عرب قوم

و دائمي كه بااميال ورغبتهاتطبيق كند، يابه خاطراحوال آني وزودگذردگرگون شود، و ، و قبول تبديل بلكه بايدگفت كه خانواده همواره ثابت واليتغيربوده . ندارد وجودشريعت . ، درآن موجودنيست مي بينيمآنچه امروزدرميان بعضي ازملل بر تعديل

٥٧ فصل دوم / بخش اول متكامل اسالمي اصالحاتي درنظام خانواده به عمل آورد و مكروهات را منع و

قانون ارث .اعتقاداتي كه موجب اجحاف وقساوت قلب نمي شوند، مورد قبول قرارداد ...) ر، همسر، دختر و مادر، خواه (تعيين و بدين وسيله حقوق زن رادرهرشكل آن را

.مصون و محفوظ كردپس نتيجه مي گيريم كه خانواده ازدوركن اساسي مذكور، ترتيب مي يابدكه پايه و

هيچ كس نمي تواندبدون عقد، . شالوده خانواده وستون نيرومندوبرپادارنده آنند ومجازات نشود، يا منفور ازدواج كند ويااين كه زن راموردتجاوزقراردهد، وعقوبت

. ، نزدقبايل عرب خوزستان درحكم ديه به حساب مي آيد تجاوزبه عنف. نگردد جامعه ، زانيه و باغيه ، لكه سياه زني كه بدون اطالع خانواده مرتكب عملي شود، به مثابه ننگ

تالكه ننگ را از دامن شمرده شده واگرفاميل نزديكي داشته باشداورابه قتل مي رساند بعضي دراشاره به تاريخ علت كشته شدن دختران درقبل ازظهور اسالم . بشويد خود

، يك قصاص قبل از جنايت اين عمل عربهاي جاهلي . ترس ازاين لكه عارمي دانند را،يا . »ذنب قتلت واذا المؤده سئلت باي « : تلقي مي شود ودرقرآن دراين موردآمده است

هرگاه يكي از آنان به دختري بشارت دهند، روي او سياه « : در جاي ديگر مي فرمايد .»حالت غضب ازمجلس برمي خيزدتاآن را زير خاك كند در شده و

حمايت اسالم ازمقام زن - هـ

بود، به عنوان اسالم كشتن دختران درجاهليت عرب راكه مايه افتخارومباهات تا آن . ، منع وتحريم كردومردم راباحدودشرع مقدس واقف وآشناساخت عملي ننگين

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٥٨

وچون ازدختران زنده به گورشده پرسيده شودكه به چه « : كه درقرآن آمده است جا .١ »گناهي كشته شده است

زمانهاكوشيدندتاهمسرخود رااز توجه به اثرمادردرتوارث فرزند، اعراب درهمه با در . خانواده هابرگزينندوفرزنداني شبيه اجدادپدري ومادري بوجودآورند اصيلترين

:مادر درصفات جسمي وخلقي فرزندان ضرب المثلهائي گفته اند ازآن جمله باره اثر شرح اين ضرب .يعني دوسوم صفات پسربه دائيش مي ماند » ثلثين الولدعلي خاله «

. نگارش مؤلف آمده است » امثال وحكم اعراب خوزستان«المثل دركتاب . ديگران راتناول كنند ) فضاله(صفات عرب اين است كه اكراه دارندتاپس مانده از اين رسم است كه اگركسي غذاي پس مانده براي ميهمان خودبياورد، تحقير توجه به بااز جمله . نمونه اين امرحتي درادبيات عاميانه آنهاواردشده است . نكوهش مي كنند و

بيت زيراست كه دختري به خانواده خودمباهات مي كرد، زيرا ازلباسهاي پرقيمت دو

:آتش براي پختن غذا، براي مهمانان درصحرااستفاده كرده بودند خود م منهم غداهم ـــــ والمطروده مهلي ماغدواالغب ابغداه

غدوايامن ريت النذال الهم فدا هلي باليوخ وقادت غداهم اهلم غذاي : خويش مي گويد ) خانواده(دو بيت باال دختري درتعريف أهل در

ي آنهاپارچه قيمت . ناهارمهمان نمي كنند ودشمن توان گريزازدست آنهاندارد مانده را افسوس كه درگذشتند، كاش كه بدهابه . يوخ را سوخت تهيه غذاي مهمان مي كنند

.جاي آنها مي مردند دليل عربهااوالتر مي دانندكه بازني وصلت كنندكه قبال متاع هركس ن بوده همين به :ويدشاعرمي گ . واين امرعمومي همه عربهاست.پس مانده هرآشامنده نباشد و

. سورة تكوير مراجعه شود٩ و ٨به آيات -١

٥٩ فصل دوم / بخش اول

رفعت يدي ونفسي تشتهيه اذاوقع الذباب علي أناء ١اذاكان الكالب ولغن فيه وتجتنب األسود ورودماء

. اشتهاي آن رادارم آن مي كشم هرچند از بيفتند، دستم را مگسان برظرف غذا اگر .ندورود درآبي پرهيزدارند كه سگها ازآن نوشيده ا شيران از

قرآن مجيدازدواج مشروع راموردتمجيدوتشويق قرارمي دهدوزن راازجنس مرد و : ، مي فرمايد سوره روم٢١به اين جهت درآيه . مايه آرامش اومي نامد

لتسكنوااليهاوجعل في قلوبكم موده و امن آياته أن خلق لكم من انفسكم ازواج و« تا. هاي قدرت اوست كه برايتان ازجنس خودتان همسراني آفريد ازنشانه : يعني . رحمه

دراين عبرتهايي است براي . به ايشان آرامش يابيد، وميان شمادوستي ومهرباني نهاد .مردمي كه تفكرمي كنند

و مادي اشخاص به سبب فقر از ، بعضي زمان حال در بندرت و گذشته در لحم (يابه قول برخي ديگر ) گصه ابگصه(يا) شغار(ي ازدواج به نام ، نوع بي اطالعي

اسالم اين نوع . براساس آن دو دختربا هم معاوضه مي شدند . به كار مي گيرند ) ابلحم. البته بنابراطالع بعضي از فقهاء آن رابا شرايطي جايز مي شمارند . ازدواج را نمي پذيرد

موضوع مهم ديگر، . ااين نوع ازدواج باشرايط شارع اسالم صورت گيرد اكنون مي رود ت گاهي دخترازازدواج بافاميل خودمثل پسرعمو، .اجبار ازدواج دختران باپسران فاميل است

خودداري مي كند دراين صورت براساس رسم عشايرپسرعموحق خواهدداشت تا از دراين . مي نامند Nahveاين رسم رانهوه . يري كند جلوگ ) اجانب(بااغيار ازدواج او

صورت دخترازهرجهت مستأصل مي شود، يا مجبوربه ازدواج با پسرعمو شود، ويا تا همان طوري كه . البته گاهي درقديم به زور متوسل مي شدند . آخر عمر ازدواج نكند

.١/٥١عشاير العراق، العزاوي، -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٦٠

ولي مسلم . را ثابت مي كند ، رضايت دوطرف صحت معامله هرعقدي مي دانيم در

باتوجه به ترس از كتكاري واتهام وباالخره قتل باشد، » اقبلت«است كه اگرگفتن كلمه البته اين نظرشخصي من است و دراين مورد . اين صورت عقد شرعيت نمي يابد در

اميد به. مرا تأييدكردند ، نظر از بعضي از افراد كه پرسيدم . مطالعه دقيقي نكرده ام

) نهوه( ، خبري از ازدواج شغار و حق وتوي كه ديگردر سايه اسالم انقالبي روزي .آمين. پسرعمو، نباشد

اهميت اصل ونسب درانتخاب همسر-و اين . انتخاب همسر، به مسئله نسب اهميت بسيار، وقابل توجهي مي دهند در عربها

زيراهمان طوري كه مرد . زن قابل اجراست و شوهر انتخاب مورد در دقت توجه و ، همين دخترشان براي انتخاب شوهر در نيز خانواده دختر ؛ مي كند را رعايت اين امر

، معروف ازنسبي خوب را دراين موردخاصه دقت دارندكه زوجه خود . دارند انديشه را قائل به موضوع وارثت هستند و آنها. يكووعالي برگزينند ، ن به صفات حسنه موصوف و

لهذا . ، ورواني مؤثراست ،درمسائل اخالقيكه وارثت عالوه برامورژنتيكي مي گويند خانواده از ويا ) درون گروهي (فاميل از يا زيادي مي ورزند كه همسررا اصرار

دست آوردن به اين كار از نهاآ قصد. نسب همطراز، انتخاب كنند و صاحب اصل بويژه براي . اخالق اجدادي خود باشند فرزنداني است كه حامل ژنهاي وراثتي و

آن جمله درمدح كسي از. هائي گفته اند ، ضرب المثل تشويق ازدواج درون گروهي : كه پدر ومادرش فاميل هستند، مي گويند

است كه والدينش ازيك اصل آن ، اخالق نيك او، مولود ييعن. »خواله من عمامه « ) گروهيازدواج برون (ازفاميل ديگري برمي گزينند البته گاهي هم زوجه را. ونسب بوده اند

٦١ فصل دوم / بخش اول . دراين صورت سعي دارند تا همسر را از خانواده همطراز و معادلي انتخاب كنند

از اين . كفوبودن زوجين راازهرلحاظ مد نظر مي گيرند موضوع ااين اخير بر عالوهكه اين امردرباره زن وشوهرمراعات مي شود، و هيچ گاه خانواده موضوع برمي آيد

، حاضرنيست دختر خود را به شوهري دهد كه رتبه معروف به اصالت و شرف و به . پست تاابدپست است آنهامعتقدندكه اصل . درجامعه پايين ترباشد طبقاتي او

پس ). ولويطلع راسه من الشهف . (» ، گر چه سراز، ني برآورد اوهمانست«: آنها قول ، به مقامي ، مثالاز باغباني يا كشاورزي ، و نيز تغيير پايگاه اجتماعي تعالي در علم وفن

، قائل به تبعيض نسبي مدعيان نسب برتر . ، عقيده مذكور را تغيير نمي دهد عاليداراي نسب پايين تري كه به نظر آنها ازدواج دختران خود، با كساني از و .هستند

چنين كاري را عار و ننگ تصور تن دادن به و. مي باشند، ممانعت به عمل مي آورند ) ص ( رسول از حضرت . اسالم دراين مورد جانب احتياط درپيش گرفته است . مي كنند: سؤال شد . »اياك وخضراءالدمن «و » انظراين تضع نفسك «: است كه فرمود منقول الناس معادن و «و . »المرأه الحسناءفي منبت السوء «: الدمن كيست ؟ فرمود خضراء

، چنين استنباط مي شود از احاديث فوق . ١»العرق دساس وتربيت السوء كعرق السوء

، بايد مطالعه كردو ديد كه خود را دركجا بايد قرار داد؟ از زني هنگام ازدواج كه در ودر پاسخ . كه اصل ونسب خوب ندارد گرچه صاحب جمال هم باشد، دوري كن

زن قشنگي كه اصل نيكي : منظورازخضراءالدمن كيست ؟ پاسخ فرمود : اين سؤال كه ، مردم مانند معدنها گونه گون هستند و اصل و نسب ضرتوعاقبت ازنظرآن ح . ندارد

.٢به ارث مي رسد وتربيت بدماننداصل بد است

.، ترجمة ابالقاسم پاينده)ص(نهج الفصاحه، كلمات قصار حضرت رسول -١

.همان منبع -٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٦٢

تكامل علمي واجتماعي انسان موجب گرديد تاتحولي درمقررات وآداب ورسوم از جمله . مخالف اسالم به عمل آيد وبه تدريج ازجامعه زدوده شوند پوسيده و

تحول اجتماعي عاملي شدكه زن به صورت كااليي نباشد تابقيمت ناچيزي امل در تك. خريد و فروش شود ويابه شكلي مانندآنچه كه درجوامع غربي است به ابتذال درآيد

، ارزشهاي ذاتي و ، ناموس همين روست كه عرب هادرطي تاريخ ازاصل ونسب از

محافظت كردندواين نظام ازقديم االيام درميان آنها اصالت داشته آداب ورسوم بشدت آغاز آن قابل درك و نقطه شروع و كه طوري كرد، به پيدا جريان چنين عقيده اي و

اين نكته هم افزوده مي شودكه قول آنهايي كه مي گويند عربها قائل به . نيست شناسايي

، مردود صل ونسب آنها،زماني ازراه مادرتعيين مي گرديد، فاقد مدرك بوده وا مادرشاهي

اهميت أصل ونسب نزدعربهابحدي است كه حتي آن رادرمورد . است غيرمعروف ورعايت مي كنند تا بدين وسيله اسباني اصيل داشته باشند تا مايه حفظ اسبهاي خود

و مبارزه بادشمن گردند واين خود بهترين دليل روياروئيها،جنگها، خطرها در جان آنها . آنهابه اصل ونسب خوب است توجه بر

Biet ) بيت( فخذ - ٢ ، از مقعد تا سر لغت به معناي كفل ياقسمت باالي پاي انسان ياحيوان نظر فخذ از

سمتي از طايفه گفته درسازمان بندي عشايربه ق . ، كه بدان ران هم مي گويند زانو است به همين دليل وقتي عرب . مي شود كه ازچندخانواده داراي جدي واحد تركيب مي يابد

يعني قوم وخويش خود راجزء جزء يا قسمت قسمت كرد، » فخذ قومه «: مي گويد . ، جدائي وپراكندگي آنها شدمفهوم آن اين است كه باعث تفرقه

٦٣ فصل دوم / بخش اول

وجمع آن را badide )بديده(كه قبال هم اشارت رفت عربهابه آن همانطوري دراصطالح . گفته اند fenad وجمع آن رافند fendeh )فنده(ونيز badaied بدايد

لذا به هنگام مطالعه . تعبير مي كنند biet )بيت(عوام و در عشايرعرب خوزستان به

تعدادي : بايدگفت fuxz درتعريف فخذ . خواهيم كرد عشاير، مااز واژه اخيراستفاده البته اين امربستگي به كثرت . خانواده كه جدنزديكي داشته وازپنج پشت تجاوزنمي كند

نفوس و اين كه شخصي پايگاه ومنزلت اجتماعي مهمي كسب كند،ياقدرت فردي .ي قرارگيرد، خواهدداشتتحصيل نمايد، تابتواند دررأس بيت يافخذ جديد

جمع (التزام به ياري وكمك بين افخاذ و كه تعهد مي شود عشايرمشاهده در معموال و قبول . ، بسيار شديد و قوي است دشمن ، بخصوص در مقابل يك طايفه ) فخذ

.تساوي درحقوق نيزوجوددارد . اين مجال آشكارومتجلي است در مسئوليت همديگر به تدريج هرچقدرتعدادافخاذ افزايش يابد، رابطه تعاون وحمايت آنهااز يكديگر، اما

جاست همين . ، مشاركت مي نمايند و فقطدرامورعمومي طايفه وقبيله . كاسته مي شود

، نه جامعه منظم چه بدگمان هستندكساني كه مي پندارندكه اين قوم : است بگوييم الزم كه ، تاموجب ارتباطبين آنها را فراهم تا آنان را متحد كند، ونه رابطه مشخصي ؛ ددارن

!خانواده هايي هستند كه در صحاري پراكنده اند اعربها به نظرشان صرف و. آوردنويسندگاني كه نوشته هاي مغلوط، يامغرضانه خودراحقيقت مي پندارد، و از ما

وعجيب ترازآن . ااستوارمي دارند، بشدت متعجب هستيم رابرآنه تخيالت ناصواب . كسي است كه تصور نمايدبااين كارگوي سبقت ازهرنويسنده وخطيبي ربوده است

، براساس ترتيبي معين و ، درتعاون وهمياري خانواده هاي تابعه بيت طايفه يا فخذ

، براي حفظ زندگي ساسي حصين ، و ا و ركني ركين . ، عمل مي كند نظمي خاص

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٦٤

رفته هم روي . است آن استوار ستون و جامعه بقاي ضامن خود ، و است اجتماعي :احكام زير بر فخذ مترتب است

، تا پنج پشت نسبت به ديه مسئوليت دارد و در اين جا، يا قتل (dieh) ديه -١ جاري و عرب قبايل همه ، بر عليه يا له بر مسئوليت اين .است جمعي » مسئوليت«

يعني هم خونبهاي عضومقتول خودرابطوردسته جمعي مطالبه و تالفي . ساري مي باشد ٣تخصيص پس از را هم خونبها مي كنند، و

، مابقي رابين براي فاميل درجه اول ١بايد دانست كه وقتي فردي قاتل شود، برعكس . مي كنندبالسؤيه قسمت ،مردان بالغ

٣بايد ، طي فصل را ازجيب خود، وباقي راازمردان قبيله جمع وبه عشيره مقتول ١

. ، صورت مي گيرد، بپردازد مراسم خاصي كه در حضور مشايخ و سادات صاحب نام . ، دختربه فصل داده مي شداي پولانقالب به ج تاقبل از

ترتيب فوق شامل حال قاتل ومقتولي كه ازيك طايفه باشند، نمي شودوهمه اين امربه خاطرآن است كه . ازقاتل به خانواده مقتول پرداخت مي شود خونبها، تنها

، مدتي براساس مقررات طايفه ، قاتل بايد عالوه براين . كسي اقدام به قتل فاميل نكند .جالي وطن نمايد

تصورمي شود اين امر به . مسئوليت مالي نيزتاپنج جدبرعهده اعضاي فخذاست -٢ .آن است كه ارث متوفي معموال ازدرجه پنج فاميل تجاوزنمي كند خاطر

نتهي در اين ، م مسئوليت مشترك اعضاي بيت درغنايم وخسارات نيزجاري است -٣

، شامل حال دزد، قاچاقچي و واين اشتراك درمسئوليت . استثناهايي وجوددارد جا ، افرادبيت وطايفه كمك مقصوداين كه دردادن خسارت . به ناموس نمي شود متجاوز

، زماني باتنفر وانزجارعمومي همراه مي شود كه اين مجازات ياعدم همياري . نمي كنند آنچه مايه شدت وحدت در قبال چنين . دولت رادزدي كند يا خصي اموال فاميل ش

٦٥ فصل دوم / بخش اول

همچنين اموال دولتي را . مي شود، التزام اعراب فاميل به تحريم اموال همديگراست كسي

، پس مشاهده مي شودكه دليل اين حرمت . ، ومسلمين مي دانند )عج (كه بيت المال امام زيرااسالم اموال و . احكام دين مبين دارد هرچند كه منقوص به نظر مي رسد درريشه

، دال )ص (حديث زيراز حضرت رسول . مسلمين راتا قيامت حرام كرده است اعراض : بر اين معناست

حالل آن است كه خداونددرقرآن حالل كرده باشد، وحرام آن است كه خداوند « . »وهرچه رامسكوت گذاشته موردگذشت است. قرآن حرام كرده باشددر يعني ) سوده(و عربها اين عمل رابه . ، مجازات شديدي دارد ارتكاب جنايت جنسي

ومرتكب را ناچار مي كنند تا جريمه مقرر رابه تنهايي . جنايت سياه تعبير مي كنند به ناهنجاري وارتكاب جنايت مي نمايد،ازعضويت بيت اقدام اكسي كه مرتب . بپردازد

طايفه خلع مي كنند، وتعهد خود رانسبت به او، به نام يكي ازاعضاي خود، فسخ وپس از آن اگرشخص مزبور كشته شود ويا نقص عضوي از سوي طايفه ديگر . مي كننداين امر يعني خلع يا فسخ عضويت . را نداردفاميل او ديگر حق مطالبه فصل . پيدا كند

.مي نامند (kasr ollasa) »كصرالعصا«طايفه را، از ، ياكسي كه به دليلي ، ازنام جد مشترك نخستين معموال نام فخذ، طايفه و قبيله

معروفيت پيدامي كند، اخذمي شودوكمترديده شده كه طايفه اي به نام جد اشتهار و ، وقتي است كه بخواهند بين نامگذاري به نام محل سكونت . نامگذاري شود طايفه ديگر

، يامانند اين كه بگوييم بني طرف بستان . ، از لحاظ جا تفاوت بگذارند دو طايفه فاميل

اين تسميه وقتي . ، ياكعب خرمشهر، ونظاير آن بني طرف سوسنگرد،وياكعب شادگان در غير . كه مردم يك طايفه ياقبيله اي درچندمكان متفاوت اقامت داشته باشند است

. عشاير و قبايل بيشتر به نام جد اوليه منسوب و نامگذاري مي شوند ااين حاالت غالب

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٦٦

. حقوق حقه اعضاي بيت وطايفه امري الزم وحتمي نزد عشاير تلقي مي شود از دفاع بهترين شما : »خيركم المدافع عن عشيرته مالم يأثم «: مي فرمايد ) ص(رسول حضرت

.كسي است كه از طايفه خوددفاع كند، به شرط آن كه دراين راه مرتكب گناه نشود )عشيره( طايفه - ٣

در . است ، وعشايروعشيرات جمع آن ، فاميل به معناي طايفه ) به فتح عين (عشيره

، ولفظ آن رابعضي به جاي قبيله ، طايفه همان عشيره اصطالح طبقه بندي قبيله اي زيراعشيره از . اما حق اين است كه عشيره باقبيله فرق مي كند . استعمال مي نمايند

مجموعه اي افخاذيابيوت تشكيل مي يابد، درحالي كه قبيله مركب ازتعدادي عشاير : درباره چگونگي بوجودآمدن طايفه بايدگفت . است

، واصال از عشيره مولود تعدادي ازافخاذي است كه به صورت مجتمع ساكن بوده يك . درجاي واحدي زندگي مي كنند ابتدا از اغالب .آمده اند بوجود صلب پدري واحد

عبات جديدي منقسم مي شود، و عده ، به فروع ياش به تدريج درمدتي طوالني فخذدراين موقع آنچه به نام بيت خوانده مي شد، به طايفه . افراد هر فرع افزايش مي يابد

محل . ، به قبيله مي گردد وموجبات تساهل وآساني تسميه آن درآينده مي شود تبديل: مي گويند مثال. فه را به دنبال مي آورند و نام طاي . مي نامند » سلف«گاهي سكونت طايفه را

، سلف درباره محل سكونت ثابت . وغيره » سلف البوعفري «يا » سلف العبيات «فريج «: مي خوانند ومي گويند » فريج«ولي اگرطايفه كوچروباشد، به نام . به كارمي رود

.وامثالهم » فريج الدحيمي«يا » العالونهوصله رحم و . مانند اعضاي بيت از نظر حقوق اجتماعي متساويند افراد طايفه

گفته مي شود، آنها را » بني العم«، يا (zorieh)»ذريه واحد « ، ياآنچه به نام قرابت نسبي

٦٧ فصل دوم / بخش اول

، معموال درموردچادرنشيني به كار »فريق«يا »فريج«استعمال نام . جمع وتركيب مي دهد

مختلفي براي استفاده ازعلفزارها، طي مدت معيني در كنارهم ازفاميلهاي. مي رودوبه مثابه يك گروه ناپايدار به . مي نشينند، و پس ازپايان فصل چرا، متفرق مي شوند

. حساب مي آيند ، ازكوخ كه از ني البته ممكن است چنين گروهي ازچادراستفاده نكنندوبه جاي آن

بعضي حالت اين گروه رابا توجه به مدت كم . خته مي شود،خانه بسازند حصير سا و ،ولي درآن افراد به مي نامند وآن نوعي فريق است » عزيب« ، ائتالف وباهم بودن

امروزه با مهاجرت بعضي ازعشايربه شهرها، نمي توان . به سرمي برند » عزب«صورت درمراجعه براي تحقيق از . درجاي واحدي زندگي مي كنند گفت كه افراديك طايفه

. عشاير، متوجه اين وضعيت شدمدرشهرها . عشايرهمه ساكن ده نيستند، بلكه بعضي درشهرهابه سرمي برند االزام

مي شودكه افرادفاميل پهلوي هم ساكن باشند، ولي گاهي هم چنين تجمعي از ديده كمتردراين صورت مشاهده مي كنيم كه . عشيره دربعضي ازشهرهاديده شده است يك افراد

بهترين مثال دراين مورد . ، دريك قطاع از شهرسكونت دارند اعضاي يك طايفه ، ، بين چهارطايفه اهل الكوت ساكن درشهرحويزه است كه شهررابه چهارقطاع عشاير

.تقسيم كرده اند ، نيس وساكيه الجرف اهل

مسئوليت طايفه درقبال اعضا ، وبه فاميل ارتباطي تمام طبقات قبيله باخودعضواست در شخص مسئوليت مالي

مثال وقتي عضوي مالي رابه دليلي ازدست بدهد، حق نداردجبران خسارت را . ندارد ، ويا زيان ببيند، يگانه اي دزديده اموال عضوي توسط ب اگر اما. ازطايفه خودمطالبه كند

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٦٨

، همه اعضاي يك فاميل به عبارت ديگر . مي شوند ، يكصدا مطالبه آن همه فاميل در اموال وقتي سارق لذا. متضرر، براي گرفتن خسارت وارده هستند ازعضو مكلف به دفاع و . گرفتن حق او بسيج مي شوند براي طايفه ، شناخته شود، همه افراد عضو طايفه اي

.عشيره منسوب به دزد راناچاربه جبران خسارت مي كنند ، ازاداي خسارت سرباززند،وياتساهل ومماطله چنانچه طايفه منسوب به سارق

اگربازهم نتيجه اي ببارنياورد، طايفه . ، مرحله اخطارفرامي رسد نمايد، دراين صورت ، ناچاردست به اقدام مشابهي مي زند،تاحق عضو خود را زيان ديده است عضوي كه

وبه عقيده عده اي . دست به چنين كاري زدن جزوسياست عشايراست . كند استيفا

، و به مثابه چون هدف مطالبه استيفاي حق است . كاري خالف شرع به حساب نمي آيد ، جزء آداب و احتماال اين گونه اعمال ازقديم االيام . مي باشدمعامله به مثل قصاص و

طايفه كسي را كه در صدد نهب . ، وتاكنون مورداستفاده قرارمي گيرد بوده سنن عشاير

، ويا حتي غارت اموال عشيره دزد برنيايد، مخالف اهداف و شرافت عشيره سلب ودراين . مكن است او را متهم به ترسويي و بزدلي كنند عالوه بر اين م . خود مي شناسند

اين يك . وقت است كه شخصيت واحترام خودرا، درميان افرادفاميل از دست مي دهد اما كساني كه . ، مال وعرض تبعه خود رادارد قانون است كه هرطايفه حق دفاع ازجان

شنانيستند، اقدام عشيره دوم به قصاص را، عملي ، رسوم وقوانين طوايف آ به آداب

را آيا وقتي طايفه اي دزد . وآن رابه قانون جنگل تشبيه مي كنند . ناصواب تلقي مي كنند

او حمايت كند، با او شريك جرم محسوب نمي شود؟ و آيا فاميل آن ديگري كه حق

دزد را مجبور به تأديه مال ازدست رفته ، چه بايدبكندتاعشيره دست رفته است از

، و براي استيفاي مال ازدست نمايد؟ درهرحال اقدام عشيره دوم درعرف عشايري بحق .رفته عضوخوداست

٦٩ فصل دوم / بخش اول

شريك جرم مي شود، او ، درحقيقت با عضومجرم از ترتيب باحمايت عشيره بدين مالي يا عشيره متضرر لذا. ي قرارمي گيرد عموم و بدين جهت جرم درحيطه مسئوليت

. ، به خودحق انتقام مي دهدجاني ، ولي امروزه جزو متأسفانه اين اعمالي است كه درقرون وسطي معمول بوده

اگرعشيره متجاوز، از . غاصبين بگيرند ز ا را افراد وظايف دولتهاست تاحق مغصوب ومسئول تنها كسي . گربااوشريك جرم شناخته نمي شود تجاوزگر حمايت نكند، دي

.بود كه اقدام به اين عمل ضد شرع وقانون كرده است خواهد ، و ، حامي حقوق جامعه نبوده اعمال مناسب زماني بودكه دولتهابه شكل كنوني اين

، و جاهليت باقي مانده اين رسوم وعادات اززمان .الطوايفي برعشايرحاكم بود ملوك

اما . »أفحكم الجاهليت يبغون «: زيراكه مي فرمايد . قرآن مردودشمرده شده است نظر ازبا توجه به آنچه درفوق توضيح داده شد، عشايراستدالل مي كنندكه اين اعمال براي

ي عمل معامله به مثل البته وقت . وهيچ مغايرت ومخالفتي باقرآن ندارد قصاص است و حقوق ازدست . عشاير را مي توان تقبيح كرد، كه دولت قدرت وتسلط داشته باشد

خوشبختانه با به ثمر رسيدن انقالب شكوهمند اسالمي . كند رفته مظلومين را استيفا

يري ما رخت اين عمل قديمي ومخالف دين وعقل ازجامعه عشا تا ، مي رود ايران در .بربندد

Vasqe ) وسقه(وسگه

دراين . گاهي ديده مي شودكه متجاوزازاعطاي حق متعدي عليه استنكاف مي ورزد اقدام به اين . صورت طايفه متجاوزعليه حق بخودمي دهدتامالي ازآن عشيره غارت كند

ست آنكه باپيروزي انقالب اسالمي آنچه مايه خوشحالي ا . مي نامند » وسگه« را كار

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٧٠

البته اين ممنوعيت . راتحريم وتقبيح كرده اند » وسگه«رؤساي عشايروقبايل بعضي از تعميم نداده وفقط اقارب وفاميل نزديك رامشمول اين منع دانسته وگرفتن و تحريم را

آنها گرفتن وسگه ازدشمنان نظر به مي نمايند، زيرا تجويز را سگه ازجانب متجاوز وبه عقيده آنان غارت مال اجنبي تنها راه احقاق حق واعاده . متجاوز بالاشكال است

در باره ١٣٣٧ قانون مدني ايران مصوب سال ٣١١ماده . متعدي عليه است حيثيت آن ردكندواگرعين تلف بصاحب اغاصب بايد مال مغصوب را عين «: غصب مي نويسد

بايد .شده باشد، بايدمثل ياقيمت آن را بدهد و اگربعلت ديگري ردعين ممكن نباشد .»بدل آن رابدهد

استردادآنرامطالبه نمايدواخذ Vaseg بنابراين ماده صاحب مال مي تواندازواسق اماعشايرمي گويند، اين . اموال فاميل اوبرخالف شرع مقدس وقوانين دولتي است

همان. تصور وقتي قابل قبول است كه فاميل متعدي درصدددفاع وحمايت اوبرنيايند

طوري كه قبال نيزگفته شدقبايل بدوي قائل به اخذ خسارت ازهركس ازاقوام متعدي ت به بيوت مجزا از علت اين امر آن است كه هربيتي تاپنج پش .تا نسل پنجم هستند

منتهي اين . دراين صورت مسئوليت آنهانسبت بيكديگرازبين مي رود . تقسيم مي شود هم عشيره كه ازاصل ونياي واحدي هستند از ) بيوت(به دليل حمايت همه افخاذ امر

طايفه ادخود، موضوع استيفاي حق مظلوم شكلي عمومي بخود مي گيرد و تمام افر عضودگه ااصطالح متعدي عليه مكلف ومسئول هستندتابراي استيفاي حق اقدام كنند كه آن را

. مجرم است تنبيه طايفه شست يا به معني نشان دادن ضرب و. مي نامند ) دقه( ياضربه معموالداراي اقسامي است وطايفه متعدي عليه باتوجه به (Daqe) دگه

توان و قدرت بازوان مردانش مجبورمي شد با رعايت موقعيت زماني ومكاني ونيز : ، دست بيكي ازاعمال ذيل بزنددخالت احتمالي مأمورين دولتي

٧١ فصل دوم / بخش اول

. اقدام به تيراندازي هوائي شبانه درپشت روستاي عشيره متجاوز- ١ . تجاوزگر دزدي ازاموال واغنام طايفه حامي - ٢ . ، خرمن وعلوفه آتش زدن خانه- ٣ . بستن راه ومحاصره عشيره متجاوز- ٤ درتوجيه . غارت اغنام واحشام بااستفاده ازقدرت و زوردر روز روشن وغيره - ٥

:اين اعمال ضرب المثلهائي گفته اندكه درزيرمي خوانيد ، آنچه به زورگرفته شود جز با زور يعني» وراليرجع االبالز بالزور مايؤخذ «- ١

.بازنگرددبدست ) قدرت( ، حق با شمشير يعني» الحق بالسيف والعاجز يريداشهود «- ٢

.مي آيد وناتوان درطلب شهوداست

Qabile قبيله– ٤ حال ، تأليف وتركيب مي يابد ودرعين قبيله ازچندطايفه داراي وسعت وگسترش

قبيله ازعشيره جداومتمايز . آساني تعبيروتلفظ، آن رابنام عشيره هم مي خوانند براي نمي شود مگردرموضوع رياست عمومي كه درآن شيوخ عشايردرجه كوچكتري نسبت

به همين دليل رئيس قبيله رادربعضي قبايل شيخ المشايخ و در . به رئيس قبيله دارند

استعمال نام عشيره بجاي قبيله وقتي صحيح به نظر مي آييد . اميرمي گويند ديگر برخيكه بگوييم قبيله عشيره اي است گسترده وتوسعه يافته كه طي زمان جمعيت افخاذآن

، تشعب واستقاللي داخلي نسبت به رئيس عام شده ، وداراي حدي بزرگ شده افزونتر . باشد

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٧٢

، تفاوتي ، آداب ورسوم وكيفيت روابطباتبعه عشيره جهت قبيله دراحكام بدين الذ ندارد و فقط دخالتي درامور داخلي آنهانداشته وازاين بابت رئيس قبيله به منزله رئيس

همه در يك حد نظرجمعيت قبايل از . نسبت به فرمانداران است كل ياشبيه استاندارد اين صورت چه قدمت وتاريخ تأسيس يك قبيله بيشترباشد، در هر نيستند و ويمسا

اين بني طرف از ، بني الم و منتفق قبايل . آن زيادترمي شود عشايرتابعه شمار و وسعت

قبيله تفاوتي قائل نمي شوند، ولي و نظراين معني بين طايفه از بعضي . نوع هستند ، كعب مثال قبايل . حداقل درمسأله رياست مشخص وبرجسته مي شود دو اين تفاوت

گاهي هم يك . ، بني تميم و غيره هركدام برچندطايفه رياست مي كنند ساله ، بني كنانهتيره منقسم مي شود،دراين صورت ديگرداراي يك رئيس عام قبيله به چند ٥اكنون قبيله بني طرف داراي . ك قبيله مستقل اداره مي شود ي بشكل تيره نخواهدبود و همه تابعين قبيله اصل و نسب خودرابه نام همان جد اوليه منسوب اما . رئيس است

طايفه عساكره ياخنافره درباره اصل و نسبش بپرسيم از يك شخص وقتي از . مي دانند .جواب ميدهد كعبي

، يك )كه درحقيقت يك خانواده توسعه يافته است ( هريك ازاعضاي قبيله گرچه رئيس خاص دارد وامور داخلي طايفه اش در دست اوست ولي رئيس قبيله اختالفات

، به مثابه رابط بين رئيس طايفه. طوايف تابعه راباطوايف قبايل ديگرحل وفصل مي كند شيخ« ، رئيس طايفه به لذادرامورمربوط به مسائل بيرون ازطايفه . كل است طايفه وشيخ

، در امور بنابراين بايدبگوييم كه هريك ازرؤساي بيت و طايفه . مي كند رجوع » المشايخ. ولي سلسله مراتبي هست كه به رئيس قبيله منتهي مي شود . داخلي مستقل هستند

، مثل استانداري يااداره كل جه بندي مقامات دريك نهاداداري استان درست همچون در

. البته امروزه ديگربعضي ازاختيارات رؤساي طوايف و قبايل ازبين رفته است . است

٧٣ فصل دوم / بخش اول

نوعي اتقريب. رئيس مانندگذشته نمي تواندرئيس طايفه اي راعزل و نصب كند مثال يك بيشتربه سوي . ن افراد خانواده ها، بيوت وطوايف ديده مي شود درميا » استقالل« از

ولي . اداري دولتي كشش يافته اند وحل اختالفات خود را از آنهاتوقع دارند سازمانهاي ، آن جايي كه قوانين ادارات باآداب و رسوم قبايل دربعضي از امورمتفاوت است از

.به اين آداب به نحومطلوب صورت مي گيردفقط توسط عارفان آنها حل

وظايف رؤساي قبيله و طايفه حل موضوعات ومشكالت بين قبيله خود، باقبايل ديگربطورمتعارف قبايل - ١

. ، حكميت وفصلمثل تراضي . ، بخصوص درگذشته ايجادرابطه بين قبيله ودولت متبوع- ٢ . ، ازطريق ايجادهماهنگي ودوستي بين رؤساي آنها تابعه قبيله رهبري طوايف - ٣ ، اختالفات واتهامات قبايل ، دربرابرمشاجرات دفاع ازافرادوسران طوايف تابعه - ٤

.ديگر . دخالت درحل اختالفاتي كه رئيس طايفه ازحل آنهاعاجزمي ماند- ٥ رؤساي طوايف وگاهي افخاذمستقل آن ) حسانا( اجراي مراسم ريش تراشي - ٦

.به هنگام فوت يكي ازهمبستگان آنهاوغيره صورت مي گيردرياست در : تشبيه رئيس يك قبيله به استاندار، بايدنكته اي افزوده شودوآن اين كه در

ازمردم آن همگاني است ويك استاندارامكان دارد اصال و ، عمومي امور اداري ودولتي ، به طريق ديگري ولي رياست برطايفه وقبيله درسلسله مراتب شيخي . استان نباشد

البته استثناهايي . دراين جاشيخ بايداصالازنظرنسبي جزئي ازمردم وفاميل آنهاباشد است و رابطه اي زيراگاهي شخصي بااين كه ازلحاظ اصل ونسب هيچ گاه . شده است هم ديده

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٧٤

اين امر به زمانهاي گذشته برمي گردد دليل. باعشيره اي ندارد، برآن رياست مي كند ، داده وحدت را وآن وقتي است كه رئيس قبيله اي تعدادي افخاذ وخانواده هاي متفرقي

ر زمان به مرو . برمي گزيند مجموعه اين رياست به را آنها معروف افراد از يكي و رياست اوبه صورت موروثي درمي آيد و مجموعه به شكل يك طايفه واحد، باقي

، ولي در اثرقدرت نيست فاميل طايفه اي كه از اين با همچنين گاهي شخصي . مي ماندآگاهي در سياست روز، مقبوليتي عام در نزد طايفه ، و ، سخنوري ، شجاعت رهبري

كه در . حل اختالفات و دعاوي فيمابين وديگران مي شود مرجع مي كند و مذكور پيدا ، دولت اقدام به رضاخان زمان در. مي رسد به سرپرستي سرانجام استمرار اثر تداوم و

اين امر . ، كدخدا و مباشر نمود صدور احكامي رسمي براي افراد، به نامهاي دهبان

رياست را برعشاير كسب نمايند، واين منصب به صورت موروثي سبب گرديد تامقام در اين گونه اشخاص اكنون به نام رئيس قبيله و . اوالد واحفاد آنهاباقي بماند در

طايفه وظايف رئيس طايفه در قبال . مي باشند Shabatmansar »شبت منثر « ، اصطالح .امادرمحدوده كوچكتري انجام مي گيرد . قبيله استشبيه رئيس ا ،درست عينتابع

حمايت و تعاون عشاير قبيله با يكديگر

» يد واحده «طوايف يك قبيله درمقابله باتجاوزات ودست اندازيهاي قبايل ديگر، قبيله مردم يك . ، و در چنين اوقاتي به مثابه افراديك خانواده به دفاع برمي خيزند بوده

مثل مردم يك كشور، در رويارويي با دشمن وحدت و يگانگي دارندو اختالفات وحدت وهماهنگي طوايف يك قبيله وقتي بحد . داخلي فيمابين را كنار مي گذارند

. ، كيان وشخصيت قبيله يايكي ازاعضاي آن به خطرافتد كه موجوديت مي رسد اعالبه خونبهاي عضومقتول كه طايفه قاتل ازدادن آن استنكاف وخودداري مطال در همچنين

٧٥ فصل دوم / بخش اول

تمام قبيله بويژه طايفه نزديكتردرصددطلب ثار، انتقام گرفتن و قصاص . مي كند

وحدت براي انتقام وقتي شديدترمي شودكه يكي يا عده اي از اشخاص . برمي آيد ، تأهب و همكاري همه افراد دراين حالت سماجت . دطايفه اي به قتل رسيده باشن

واحتمال حمله ودرگيري درجنگ رودررو، دگه ونظايرآن . مي رسد اعال فاميل بحد درقديم درچنين حاالتي طايفه مقتول اقدام به غزوه مي نمود وغزات . صورت گيرد

.به غارت اغنام واحشام دشمن مي زدند دست نام داردوآن عبارت از Haziea رسوم مربوط به غزوه هادرخواست حذيه كي از ي كه وقتي قبيله مهاجم دست به غارت مسلح مي زند، چنانچه كسي درخواست است آن

اما گاهي . بخشش مي نمود، غزات تعدادي ازآنچه به غارت آورده اندمي بخشند و عطا ، بلكه طرف حريف است كه به تعقيب محتاج و بي طرف نيست درخواست كننده آدم حريف از دوراز غزات با صداي بلند مي خواهد كه حذيه دهند . غزات غارتگرمي آيد

اينكارخودداري كنند بين دوطرف جنگ در مي گيرد، آنگاه كسي اموال را از اگر ولي

كمك وتعاون درجنگها از مميزات . شود تصاحب مي كندكه برحريف غلبه وچيره

تعاون مزبوربه . است وباتوجه به فاميل يابيگانه بودن حريف صورت مي گيرد عشاير دراين مورد براساس يك ضرب المثل درجه .است ) االقرب في االقرب (صورت

:هايي به عمل آورده اند كه چنين است بندي پسر ( فاميل برادربراي مقابله با : يعني » عمك وابن عمك لالجنبي أخوك البن ضم «

باتوجه به اين ضرب المثل مأخوذ از يك .پسرعمورابراي بيگانه داشته باش و) عمو قانون قبيله اي است كه افرادعشايربه كمك يكديگرمي شتابند ودراين راه نسبت و

مثال وقتي برادرباپسرعموي شخصي دعوا . مي شود درجه نزديكي وقرابت ملحوظ

ولي اگرهمين پسرعمو با فردي ازبيت ديگري . الزم است به برادرخودياري دهد . كنند

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٧٦

اين تسلسل به اين .از همين عشيره خودي بجنگد، اين باركمك به پسرعمو خواهد كرد زديكان بسيار دورقبيله خودي با يكي از ترتيب ادامه مي يابد، تاحدي كه اگريكي ازن

عشاير در تمثيل . هرفردبه هم قبيله خود ياري مي دهد ادعواكند، مسلم قبايل ديگر دراين هنگام . علت اين امرمي گويند كه درچنين حالتي خون آدمي بجوش مي آيد

له ونقل داستانهاي جنگي و است كه بالغت وبازي بامشاعرمردم به وسيله شعر، يز

يادآوري نام اجدادجنگاوروشجاع موجبات جلب افرادوبرانگيختن وآماده ساختن آنها . ، هجوم وجنگ باحريف مي گرددبراي رويارويي

اما امروزه در اين عهد طالئي كه به بركت انقالب اسالمي انسان سازبدست آمد در مدينه عشاير ماپيوند اخوت و تعاون يافته و بنابه ) ص(م شبيه زمان نبي اكر

وحدت كلمه پيدا كرده و مي رويم تا همه با هم برادر ) رض(نصيحت امام راحل باشيم و توان وقدرت خويش را براي مبارزه با استعمارگران و استثمارگران بكار

جديد بتوانيم زمينه ساز روز موعودظهور ناجي بشريت اميدواريم با اين تفكر . بنديم .انشاءاهللا . باشيم ) عج (حضرت حجه بن الحسن

، فدراسيون وكنفدراسيون قبايل امارت- ٥هنگامي كه مجموعه اي ازقبايل داراي اصل ونسب واحدزيرنظريك فرداداره

نفوس قبايل تعداد وقتي جمعيت و . مي خوانند امير را رئيس عام اماره و شوند، آن را افزايش يابدتابه قبايل بازهم بيشتري بدل شوندوسرپرستي آنها را كسي بحدي مذكور

بعهده گيرد كه ازاعقاب فرزنداول جد قبيله نخستين باشدويااينكه رئيس يكي از ، قدرت سياسي يانظامي ، منزلت قامقبايل خودي ويابيگانه داراي م يا عشاير اعضاي همتي بلندظاهرسازدتاقبايل متعددراوحدت ويگانگي دهدبه نحوي كه همه بر گردد و

٧٧ فصل دوم / بخش اول

متفق شوند، به امارت همه قبايل منصوب مي شودواين حالت در تاريخ بسيارنادر او سد و غيره مانع از ، تكبر، رشك وح ، خودبزرگ بيني ، خودخواهي زيرا عصبيت . است

يك امر عمومي است وبه همه شيوخ » امير«درنجدوحجاز واژه . تحقق آن مي شود منتهي بايد دانست كه دراصل وضع اين كلمه براي . طوايف و قبايل اطالق مي شود

هر . ، زيرااهميت اين يكي بزرگترمي باشد تعدادي قبيله وواليت برآنهاست بر امارت

امادر حقيقت . ، ضعيف است كه ازلحاظدخالت درامور داخلي وشئون همه قبايل چندمثل آن . ، وبر روابطوعاليق همه قبايل بسط دارد يك فرماندهي وسلطه عامه است

است كه يك رئيس قبيله نسبت به همه عشاير خود رابطه و تسلط دارد و در امارت

، وقتي اهميت ومقام اميردرفرماندهي واداره قبايل . همه قبايل سيطره دارد رب امير نيز

.آشكارتر مي شود كه در رأس امورمهمي مثل جنگ و صلح قراربگيردبنابراين وقتي كسي به امارت مي رسدكه قبال اجدادوآباء اوبطورموروثي دررأس

، وياتعويض دولت مركزي ه به دليل قدرت ومقام قرارداشته اند، ويااين ك قبيله مادر دوام سلطه وزوردائمي نيست وخواه ناخواه باازبين رفتن . به اين مقام برسد بتواند ، امارتهاي نمونه اي ازامارت درخوزستان . ، سلطه مزبورهم ازبين مي رود كاذب قدرت

ااحكام دولت مركزي ايران به واليگري و بودكه هردوب »آل جابر «و » سادات مشعشع «

ولي عاقبت پس ازاينكه اهداف آنهابراي پادشاهان آن عصر . امارت رسيده بودند امارت مبتني بر زور و . آشكار شد، قبايل تابعه ازاطراف آنهاپراكنده ومتفرق شدند

آن مي رود، ولي امارتي كه از وهرلحظه امكان انقراض . ، همواره متزلزل است اجحاف ،پايدارو جاويدان مي ماند، و طريق محبت و دلبستگي فاميلي بوجودآيد، هميشگي

.به صورت فدراسيون ياكنفدراسيون قبيله اي اداره مي شود اغالب

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٧٨

، هريك ازقبايل ازشيخ خودپيروي مي كنندواوبراتباع خود، داراي فدراسيون در رئيس كل يا امورخارجي قبيله اش دراختيارامير ولي . مي باشد اقتدار و اختيار از حدي

، وظايف هريك ازمشايخ قبايل و امير دراين گونه تشكيالت قبيله اي . فدراسيون است حدود. مشخص است و تخطي هيچ يك به حدود اختيارات ديگري مجازنمي باشد

سلطه اي به اين شكل نيست ودرحقيقت اميربه قهرو زور بر ساير اختيارات درامارت

شيخ . ، قانون ونظرات وآراي رؤساي قبايل تابعه نيست مي شودوتابع نظم تحميل قبايل ، وقتي بي طرفي ايران در جنگ انگليس و عثماني را نقض آل محيسن خزعل جابر

عرب خوزستان وقعي ننهاد، رؤساي قبايل عرب به آراء رؤساي قبايل مسلمان و كرد ،باجنگ يك دولت استعمارگر عليه يك كشور ، بنابرفتاوي علماي شيعه خوزستان

، اما خزعل خان با پياده شدن قشون آنها جهت حمله به عراق . مسلمان مخالف بودند خيانت بزرگ را به نام حمايت از ، موافقت كرد و عاقبت اين از طريق دشت آزادگان

با كمال تأسف . لوله هاي نفت كه موردتعرض اعراب قرارگرفته بود، قلمداد نمودند اطرافيان شيخ خزعل دردربار، اين عذربدترازگناه رابااين ترفند توجيه كردند از بعضي

. استازآن يادكرده » تاريخ پانصد ساله خوزستان«نويسنده وخوانده » شيخ المشايخ« ، خودرا گاهي ديده شده كه رئيس چندقبيله درخوزستان

دردوره قبل ازتسلط خزعل برقبايل ميان آب » شيخ المشايخ عبدالخان «مانند . استچون بنابر عرف ديپلماسي امروز،فدراسيون بايد : روي هم رفته بايد گفت . است

ون اساسي و مرجع قانونگذاري واحدي باشد، و امارات به اين شكل فاقد داراي قان آنها هستند ، در اين صورت گر چه قوانين غير مدوني براي تحديد اختيارات دارند،

، »فدراسيون«و بهتر است آنها رابه جاي . ناميد » فدراسيون«اما نمي توان آنها را ، اين است كه امير و فرق ديگرفدراسيون وكنفدراسيون قبيله اي . مبنامي » كنفدراسيون«

٧٩ فصل دوم / بخش اول

مركزي زير نظر او مي توانندبطورمستقيم درشئون داخلي قبايل دخالت سازمانهايولي درقديم در . درحالي كه درعشاير خوزستان چنين امري ديده نمي شود . نمايند

امارت عربي . ، موجودبوده است ناقصي ازاين نوع قبايل عرب حجازشكل بعضي از . ، مي تواند شكلي از كنفدراسيون باشدامروزي متحده

جاست كه ادعاي نادرست كساني كه به قبايل عرب به ديده توحش مي نگرند، اين در ، جنگ مي كنندكه قبايل عرب جز به آنان تصور زيرا .تلقي كرد بي مورد بايد مردود و

، ، بي قانوني نسبت به ارزشهاي متعالي واخالق و احكام نيك ، غارت ، قتل ، سلب نهبدرنهايت بايدگفت كه بر خالف نظر . براي امور ديگر، اهميت وارزشي قائل نيستند

از ، تقسيم غنايم و نظاير آنها ، قبايل مزبورحتي درغزوه ها، فرماندهي مغرضان وناآگاهان حتي تشكل و . ، پيروي مي كنند ، ولي معين وشناخته شده با قانوني غيرمدون يك نظر

به نظر مي رسد كه . تكوين سازمانها وطبقه بندي آنهاداراي نظم وترتيب خاص است مثال در . نهادهاي اجتماعي دنياي امروزنيز، در قبايل عرب ديده مي شود عالي ترين

، و ارگاني نظيرمجمع ، متشكل ازشيوخ پنجگانه سازماني نظيرشوراي امنيت » بني طرف« كه توسط آنها صلح ومساوات و همه . ، شامل همه رؤساي عشاير وجود دارد عمومي

. ارزشهاي متعالي به قبايل و طوايف تابعه ابالغ مي شود

شمه اي درباره قبايل عرب خوزستان درتاريخ قبايل عرب كه اكنون درخوزستان سكونت دارند، وازقرن نهم هجري به بعد، در

بلكه . ازبوميان باستان نمي باشند ؛ تاريخ و حوادث اين استان دخالت عمده اي داشته اند ولي به عللي مثل تابعيت . شبه جزيره عرب وعراق به اين محل مهاجرت كرده اند از

، ازتاريخ دقيق ورود ، ونيزتسلط عرب برايران درقبل وبعدازاسالم ق ويمن ازايران عرا اين عهد كدام يك از پادشاهان ايران در كه در چه تاريخي و اين و به خوزستان آنها

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٨٠

آنچه از تحقيق و . ، اطالع دقيق ودرستي دردست نيست است مهاجرت صورت گرفته ؛ هجرت اعرابي كه به خوزستان آمده اند : ازعشايربرمي آيد، اين است كه جو پرس و

دربعضي ازكتب اولين طايفه . ، وحتي قبل ازاسالم آغازشده بود طي قرون متمادي درزيرا . ، ودرعهداشكاني به خوزستان آمده اند ، دوم وسوم ميالدي قرنهاي اول عرب در

» اردوان«به جنگ )اردشير بابكان(مي دانيم وقتي كه پادشاه « : ي خوانيميك طرف م ما از معروف » بني العمي«يا » بني العم« ، طايفه اي ازعرب كه بعدها اشكاني مي شتافت پادشاه

برمي آيد كه آن » طبري«از نوشته . » ، وبه لشكروي پيوستند ياري اوبرخاسته به گرديدند، .آن تاريخ درخوزستان سكني داشتند رطايفه د

، كه ، مانيزحضورآن طايفه رادراين استان مي يابيم ديگر، درآغازتاريخ هجري طرف از به قولي به خاطر و. سكونت داشتند » كبري مناذر« و »تيري نهر«معروف شهر دو در

نوات شانزده وهفده هجري ، درس جنس به قواي اسالم درفتح خوزستان و نژاد تعصب ، در عصر به گواهي مقدسي جغرافيانويس سده چهارم هجري بنا. ١كمك كردند

، ودر نزديكي سوسنگرد فعلي » دشت آزادگان «كه مركز » تيري«ساسانيان نقاب شهر رم بود اهواز پايتخت اردوان چها »صنيع الدوله «وبه روايت . بود، شهرت جهاني داشت

نهر«حويزه دردوره اسالمي شهري به نام . آبادي آن اهتمام زيادي به خرج داد و در

، تيري توسط بهمن پسر اسفنديار حفر »ياقوت حموي «به قول . بوده است »تيريعهد در. يك منزل ذكر كرده بود اهواز تا را ياقوت حموي فاصله آن شده است و

مخصوصي پارچه هاي و ،بسزايي داشته شهرت » سكه بودن«مركز علت به وي حويزه امغلبه قواي اسالم . ٢شبيه چادرهاي بغداد كه شهرت جهاني داشته توليد مي كرده است

.١١٢-١١١ نگاهي به خوزستان، ايرج افشار سيستاني صفحات -١

.١٩٥ و ١٨سيري در قلمرو بختياري و عشايري بومي خوزستان، ترجمه مهراب اميري، صص -٢

٨١ فصل دوم / بخش اول

كمي سلطنت كهن ايران راازبيخ وبن بر انداخت وسرتاسر مملكت را در مدت ناچاردرهاي خوزستان رابه روي مردم عرب باز كرد و . گردانيد ضميمه جزيره عرب

، عراق و شام به اين سرزمين حاصلخيز آمده و از آن پس قبايل مختلفي از عربستان بعضي معتقدندكه بسياري از اعراب در نقاط مختلف منطقه . سكونت كرده اند در آن

ولي بتدريج آداب و رسوم . شده بودند ، ساكن فارس يج بين اصفهان و خرم آباد تاخل ،براي اثبات موضوع . زبان خود را از دست داده ودر اقوام ايراني حل شده اند و

:نمونه هائي در ذيل نقل مي گردد اقوام بيشتري ازشام به كهگيلويه آمده اندوازآن . ق. هـ دراوايل قرن چهارم - ١

بودكه درجبل سماس شام وسوريه » لربزرگ «، مؤسس »ابوالحسن فضلويه «جمله كوچ كرده » اشتران كوه « ، به شمال اعقاب اوتاسال پانصدهجري . فعلي مي زيست

مرتبه .) ق' ه ٥٥٦ - ٥٤٣(رئيس آنان ابوطاهربن علي بن محمددرخدمت سنقر . بودنددو . ، اقوام بيشتري به اين منطقه آمدند اوايل قرن هفتم هجري در... بلندي داشت

، گوتوند ،جوانكي طايفه ديگرازجمله آنهابختياري ٢٨ ، و طايفه عرب عقيلي وهاشمي €هستند ) ممسني( ، مماسني ، ليراوي)گتوند(

كه در » ربابودلف ع « دلفان بخش شمالي لرستان است نام آن رامعموال به - ٢ معروف است كه . قرن سوم هجري به شمال لرستان دست انداخته بود، نسبت مي دهند

يكي ازاسراي قبيله دلف كه پس ازبازگشت به نام دلفي شناخته شد،چهار پسربه به كه هريك بترتيب طوايفي . داشت» كاكا«و » بيژن يابيرن «، »مومي«، »ايتي« : نامهاي

، ودر بخش دلفان اكنون طوايف دلفاني زيادي بوجودآمده .نام خود بوجود آوردند .١معموال در دهستان همنام خودزندگي مي كنند

.١٦٩ تا ١٦٧همان منبع ، صفحات -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٨٢

) ميالدي ١٨٤٢( ، دردزفول وشوشتر كه دريكصدوپنجاه سال پيش طوايفي از - ٣ اين طوايف در . بوده اندطايفه عرب نيزدرشهرهاي دزفول وشوشتر مي زيستند، چند

شغل دامداري و غرب اين دو شهر، در دهكده ها و روستاها سكونت دارند، و به ، اختيارات اين شيوخ . هر طايفه داراي شيخي جداگانه است . كشاورزي مشغولند

به بزرگترين طايفه وابسته . نامحدود و نفوذفوق العاده اي روي طوايف خود دارند اينان . سكونت داشتند » بند قير «است كه درسمت راست كارون زير » عنافجه«شوشتر،

داراي گله هاي بزرگ گوسفندوشتربودندوبه صورت ايالت ياكوچرو زندگي ، ازتيره هاي آن درميان آب ... نام داشت » زندي«رئيس اين طايفه شيخ .مي كردند

.١سكونت دارند» آب گرگر« ، و نجنوب غربي كاروولي به نظر مي رسد از . بسياري ازطوايف به نام قبيله آل كثيرمتشكل هستند - ٤

، شاهپور و ، دشت بين دزفول وكرخه نسبهاي مختلفي هستندودرنواحي دزفول و اصل

:عبارتنداز. نواحي سمت چپ كرخه ودشت شوش پراكنده اند ، ، ماليين ، چعب ، بني اكباح ، زهيريه ، المعنه ، علي لوه ، معاويه مال، بني نعامه بني«

...» ، ابوسيد ، رواشيد، حناكويه ، ديليم ،دلفيه ، مديه ، طربوش ، ابوطريفصباحقبايل مختلف هستندوبه طوري كه گفته شد، اينان از طوايف آل كثير، تركيبي از

خانوار هزار پانزده تا آمده اند وبين چهارده ازنجد كه هستند ) نبهان ( قبيله بقاياي

.تخمين زده شده اند : طوايفي كه وابسته به چهارلنگ هستندوازاصل عرب مي باشندعبارتنداز- ٥ ).گاوميش دار( ، گاوميشي شيرازي- ١ . كنند ، كه درميان طوايف سوهوني زندگي مي طريفي- ٢

.٧٢ان، ترجمه مهراب اميري صفحه سيري در قلمرو بختياري و عشاير بومي خوزست -١

٨٣ فصل دوم / بخش اول

.١ صندلي - ٣ . ، ازطوايف شاخه هفت لنگ طوايف عرب نژاد گاوميشي- ٤ ) قبيله مهاوي ( ، ازانشعابات دوركي است ونسب آن به عرب طايفه عرب علي بيگ - ٥

وابسته به دوركيهاي طوايف كهگيلويه » ديناروني« طايفه از» سهيد«طايفه . مي رسد .است

يله بابادي ازاصل قبيله ازرق كه ازبين النهرين به بصره وپس ازشش سال به قب - ٦ اهواز درزمان حكومت عباسي آمده وبعدبه اندكارفته وجزوبختياري اند، وبسياري

مادراين كتاب ازقبايلي نام خواهيم بردكه هنوزبيشترهويت عربي خودرا . قبايل ديگر .٢حفظ كرده اند

اصل ونسب ومحل سكونت اوليه قبايل مشهورعرب فعلي خوزستان بنابه قولي حتي . مهاجرت قبايل عرب به اطراف واكناف دراصل ازيمن بوده است

، ايران وغيره ازهمان كشور آمده اند، و ،فلسطين ، سوريه حجاز، عراق و اعراب نجد

بلكه قبل ازاسالم شروع شده . خرصورت گرفته باشد اين امري نيست كه دراين اوا يا حتي » حمورابي«مهاجرت آنهابه عراق بنابه عقيده بعضي ازمحققين اززمان . است . هيچ گاه ارتباط عربهاباعراق درطول اين مدت قطع نشده است .آن آغازشده بود از قبل

، ، سيل عرم ابرنوشته ها، فضاي كم سرزمين يمن اين قوم ازيمن را، بن علت مهاجرت ايجاد تكاثرقحطانيها وعدنانيها سبب اختالط و . غيره قلمدادكرده اند و حمله حبشي ها

گرديد كه ) تنوخيه(ونامگذاري قبايل عضو آن به (Tanvx تنوخ (معروف پيمان

.٦٢همان منبع، ص -١

.٢٤٩-٢٤٧همان منبع، صص -٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٨٤

يگرو از جمله عراق آن زمان مايه حركت وجريان عربهاومهاجرت آنهابه ممالك د نصوص تاريخي مستند، مستدل ومبرهن مبتني بر مهاجرتها، دفاع بين قبايل و . گرديد

انقياد آنهابراي يكديگررانفي نمي كنيم ولي در حقيقت بطور دقيق تاريخ مداخله و خود را سينه به اغلب عربهاي خوزستان اصل ونسب . شناخته نيست اين مهاجرتها

حفظ دارندومعتقدندكه نياكان آنها در ادوار مختلف تاريخي از يمن به ايران سينه از ، جدچهارم بعداز مهاجرت براي مثال. به عراق وسپس به خوزستان كوچيده اند ابتدا يا

منزل از ٣رؤساي بني طرف كه ابن بطوطه ازمنطقه طريفي مسكن آنها را در فاصله ، معاصرسيدمحمد رئيس سلسله مشعشعيان مي زيسته است ولي تاريخ هويزه ديده

گويا آنها چند سال قبل ازتصرف هويزه توسط . آمدن آنهابه ايران مشخص نيست دقيق لذا مي توان تخمين . آمده بودند (Abudebun ابودبون (به منطقه اي بنام محمد سيد

. تا سيصد سال قبل ازقرن نهم به دشت آزادگان آمده اند ٢٠٠بين اتقريب آنها زد كه پيرمردان مي گويندكه آنهاابتدا از كوههاي طي ء به شام وعراق آمده وپنج بعضي از

خابورسوريه زيسته و اعقاب آنهاپس از سقوط الياس بن قبيصه به ايران در آنها نسلدرجزوه منتشر نشده مرحوم حاج عصمان طرفي طائي مشجري . كرده اند مهاجرت

براي بني طرف آورده شده است ولي باادعاي بعضي ازمصاحبه شدگان كه مي گويند مادر صفحه ؛ نسل طريف بن طرماح بن عدي بن حاتم طائي هستند نمي خواند از آنها

: مي آوريم بعد عين شجره نامه مذكوررا

٨٥ فصل دوم / بخش اول

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٨٦

٨٧ فصل دوم / بخش اول

مالحظه مي فرمايد، نام طي ء نسب سلسله مشجر كه خواننده گرامي در طوري به ) بني طرف(امابراي كسي كه از محفوظات قوم بنوطرف .سه طريف مشاهده مي گردد

آياطريف بن .مي ماندكه جد آنهاكدام يك ازسه طريف بوده است نكند، مجهول استفاده ، يانوه برادراويعني ثمامه ؟ ياطريفي كه درشجره نامه متصل به هيچ يك مالك بوده

در به هنگام مطالعه قبيله بني طرف بيشتر . نيست ؟ كه البته طريف اخيرموردنظراست قبايل عرب هر : اكنون به بحث خودبازمي گرديم ومي گوييم .گفتگوخواهدشد مورد اين

كدام مثل بني طرف نسب خود رامي دانند ودرنهايت يابه قحطان يابه عدنان متصل خوزستان ديده مي شوندكه هنوزاز عرب عشاير ميان در سومي البته گروه . مي شوند

مربوطه نمي توانند نام توصيفات ساير و نحوه تشكل وسازمان بندي جمعيت و نظر و اينان پسادات پ نام دارند وازنسل اوالد امامان معصوم حسن . قبيله به خود بگيرند

به گفته مردم عرب خوزستان كه كتاب بنا اين در ما. هستند ) السالم عليهم (حسين قبايل ديگربعضي از آنهاراموردبررسي از قبل مي دارند، مقدم امور سادات رادرتمام

قبايل عرب خوزستان باوجوداختالط با اقوام ديگر، نسبت به اصل و . داد خواهيم قرار .نسب بسيارمحافظت كرده وتاكنون هم براين انديشه باقي مانده اند

بر توانستند عدنانيها تاريخ رياست عرب اول دردست قحطانيهابود، ولي بعد بر بنا بعضي معتقدند كه اعراب خوزستان بومي اين استان نيستند، وازقرن . تسلط يابند آنها

درحالي كه .وقايع تاريخي دخالت عمده اي داشته اند نهم هجري به بعد درحوادث و تان ، دوم وسوم ميالدي در اين اس قرنهاي اول از آنها در ، بعضي برعكس اين عقيده

اردشيربابكان در قرن جنگهاي از بحث هنگام اسالم در مورخين از بعضي .بوده انددرجنگ بااردوان به ياري او )بني العم(سوم ميالدي آورده اند كه قومي ازعرب

قوم ساكن اين لشكراسالم ياري بنابه گفته طبري علت شكست هرمزان از . شتافتندبعداز فتح خوزستان بسياري از قبايل عرب . نهرتيري بوده است و “كبري اذرمن ” در لذا. صفحات قبل صحبت شد در كه دراين مورد . طي اين مدت به ايران آمدند در

.را مالل آور مي دانيم مكررات تكرار

م فصل سو

بعضي از سادات عرب خوزستان ، و به يفه ازسادات محترم عرب خوزستان براي حسن شروع اين فصل ماازچندطا در

خوزستان كه سادات را در همه امور مقدم مي دارند، تبعيت از سنت مردم شيعه عرب :مي گوييم » شافعي «، مؤسس مذهب »امام شافعي«وهمزبان با . گفتگو خواهيم كرد

فرض من اهللا بالقرآن انزله ياآل بيت رسول اهللا حبكموا أن من لم يصلي عليكم الصاله له كفاكم من عظيم الشأن انكموا

:اطاعت ازآفريدگاركه درقرآن مي فرمايد با يا ، يا أيها الذين آمنوا صلوا عليه و سلموا ان اهللا و مالئكته يصلون علي النبي «

، وهمه آل )ص(روان پاك پيامبرعظيم الشأن نثار را حصرخوددرود بي حد و »اتسليم .مي فرستيم او

اين بنده باسپاس وستايش فراوان ازدرگاه ايزدمنان كه اين شجره طيبه رابراي و : ، قصيده اي به زبان عربي سروده ام كه دراين جاآورده ام هدايت بشرقرارداده

،رحمته دوم شملتنه لرحمن گوموانشكرا- ١ راالمم سمتنه ــــ ، خي رآنـــاقرواآيت الق

تعالو نشكره زايد حتي ايزيد نعمتنه- ٢ يهدي صوب عزتنه ادينه يأخذ ابلطفه و

بتطهيرعترتنه شرفنه ابنبي الرحمه و- ٣ يقوينه علي الظالم ويرفع فوگ رايتنه

٨٩ فصل سوم/ بخش اول

الخيرامتنه ال بالقرآن تدعواــگه الـــ ذات– ٤ شيعت علي خصانه الدينه انبيع مهجتنه

ل تبقي عقيدتنهــــ باسمه لج عالظلم انجاهد– ٥ يتقبل عبادتنه وعن خطايانه و ـــــ يعف

يرتنهــــمس المعبود، علي قايد نحمد، نشكر- ٦ وهادي وامخطط خريطتنه دــ دليل ومرش

ريقـــدالنه الط بيها الزهراء و ابفاطمه خصنه– ٧ صارالنه شفيق بيهادالنه المشيته وبيها

ق ـــطلي صبح العبد صبحنه و احرار باسمها– ٨ شيعتنه وباسمهااتزيدخوتنه دوم ـات باسمها

واالجنان الدين شباب حسين و ابحسن خصانه - ٩ ته وهوذواللطف منان م الذا ــ هدانه بيه

محسن ورحمن ربنه وأهل العطف واالحسان-١٠ شملنه ابلطفه وعطفه ورحمته دوم عمتنه

داعي و الصابر ،امام حمانه در السجا ابعلي-١١ عليل الكرب والمحنه ودومه الخالقه واعي

،عمره خلصه ناعيالجل احسين واالصحاب- ١٢ ، داعي وكت غفلتنه دابحقه الصحيفه تشه

انطانه محمدالباقر، مفسرشارح للعلوم - ١٣ ، بالفكرزاح الهموم يفتح ابعلمه المشاكل

ابحكمته رفع شيعتنه وتفتخربيه العموم - ١٤ تعالت االسالم باسمه وهوالجمع چلمتنه

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٩٠

ثم بالصادق كرمنه األسس الدورالعلم - ١٥ ، والتبع زاده فهم ه قطالجهل نور

صار عالي الرأس من بين الزلم- ١٦ يبقي حي اسمه وهواليوم حصتنه

ابوطلبه تعرفونه يشفع الگاصدالمضطر- ١٧ ابحقه نسئلك يارب نرجوااتزيل كربتنه

الهي اليشكراتزيده ودومي اشكرك موالي - ١٨ لنعم عطاي احمدك والحمدحقك وانته

بحق امامناالكاظم اريدك لذنب محاي - ١٩ وبابنه ثامن اليمه وباسمه اتزيدهمتنه

باسمه نشكرونحمدوباسم اوالده الطيبن ٢٠- ، تدري اشكثرمحتاجين نرجوااتعيننايارب

، االهي الك متوسلين نرجوا الفرج للمهدي- ٢١ ل غمتنه فرج سيدي موالي وباسمه زي

بنابر ) ص( ، ازحضرت ابراهيم تاعبدالمطلب جدپيامبراكرم نام اجدادسادات محترم :بترتيب ذيل است » سبائك الذهب«

، حمل- ٤ قيدار، - ٣، )ع( حضرت اسماعيل - ٢، )ع( حضرت ابراهيم - ١ معد، - ١١ ، عدنان - ١٠ اد، - ٩ ادد، - ٨ ، الهميسع - ٧ ، سالمان - ٦ ، نبت - ٥

، كنانه- ١٧ ، خزيمه- ١٦ ، مدركه- ١٥ ، الياس- ١٤ مضر، - ١٣ نزار، - ١٢ ، مره - ٢٤ ، كعب - ٢٣ ، لؤي - ٢٢ ، غالب - ٢١ فهر، - ٢٠ ، مالك - ١٩ النظر، - ١٨ .مطلب عبدال- ٢٩ ، هاشم- ٢٨ ، عبدالمناف-٢٧ ، قصي- ٢٦ ، كالب- ٢٥

٩١ فصل سوم/ بخش اول

اعقاب امام حسن عليه السالم ) الف

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٩٢

):ع(شجره اعقاب امام حسين ) ب

:ازاحفادائمه طاهرين كه درسبائك ذكرشده اندعبارتند از ).ع(عبيديون بطني ازاحفادامام حسين ) الف .انيه وجعافره بطني ازامام صادق زن- حيادره -سالطنه ) ب .محمدبن الحنفيه فرزندامام علي عليه السالم وبه اعقاب اوحنفيون مي گويند) ج جفعرطياروعقيل فرزندان ابوطالب هستندوبه ) ع(عالوه برحضرت علي ) د

.هم مي گوينداعقاب آنهابه عنوان بطوني ازطالبين يابني هاشم ونيزآل جعفر سادات موردبحث مادراين كتاب ازنسل ائمه طاهرين يعني حسن وحسين عليهم

پيرامون چندخانواده كه درصفحات بعد خواهيد تحقيق مطالعه و با. السالم هستند ) ع (كه همگي ازنسل مبارك وميمون سرورآزادگان جهان امام حسين درمي يابيد فرمود

.هستند ) ع (امام حسن مجتبي و : سادات محترم البوشوكه - ١

بنابرروايت . هستند ) ع(اين سادات از اوالد و احفاد امام هفتم موسي بن جعفر ترتيب به اسامي آنها و بودند ذكور تن آنها١٨ كه اوالد ٣٧شيخ مفيدآن حضرت داراي

٩٣ فصل سوم/ بخش اول

:عبارتند از قاسم - ٤ ، عباس - ٣ ، ابراهيم - ٢ ، وسي الرضاعليه السالم حضرت علي بن م - ١

محمد، - ١٠ احمد، - ٩ ، حسن - ٨ ، هارون- ٧ جفعر، - ٦ ، اسماعيل - ٥ ، حسين -١٦ زيد، - ١٥ ، عبيداهللا - ١٤ ، اسحق - ١٣ ، عبداهللا - ١٢ ، حمزه - ١١

. سليمان- ١٨ ، فضل- ١٧ ، نقل شده است كه شيخ تاج الدين گفته » عمده الطالب « در »ابونصر بخاري «از

، و آنها ،وچهارتن ازآنهااوالدشان بسيارگرديده اعقاب امام هفتم ازسيزده اوالدش بوده پنج نفرديگرشان كه كم . ، محمدعابدوجعفربودند ، ابراهيم مرتضي )ع(حضرت رضا

. ، حسين وحسن هستنداسحاق ، ، هاروناوالد بودند، عباس، داراي فضل ومنقبت )ع(فرمودكه هريك ازاوالدامام هفتم ) رض(شيخ مفيد

ذكرابراهيم بن موسي بن جعفر، كه مردي باسخاوت وكرم بود و در . معروفي است ،اميريمن )ع ( مأمون ازجانب محمدبن زيد بن علي بن الحسين بن علي بن ابي طالب ايام

پس ازكشته شدن ابو . بيعت كرده بود، الزم به نظرمي آيد او با يا ابوالسرا گشت و

.امان داد ) ابراهيم(متفرق شدندومأمون اورا » طالبين«السرايا، :آمده است كه » منتهي االمال حاج شيخ عباس قمي«در

ابراهيم «يكي . دوپسربه نام ابراهيم داشته بود گفته اندكه امام موسي كاظم بعضي نيز است كه به » ابراهيم اصغر « ، وديگري نداشته اعقاب كه بريمن غلبه كرده و » اكبر » نجيه «بوده كه اسمش » نوبه وزنگبار «ازاهل » أم ولد «ملقب بودومادرش » مرتضي«

» عبداهللا طباطبا «از . وجعفربود ) بوسبحها(واوراعقب ازدوپسرش موسي . بوده است . ، جعفرواسماعيل مي باشدنقل شده كه عقب ابراهيم ازفرزندانش موسي

بوده ) شاهچراغ(، محمدبن موسي برادراحمدبن موسي )ع(امام هفتم اوالد يكي از

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٩٤

اورامحمد عابد است وبه جهت كثرت عبادات مدفون شيراز شهر در او جوار كه در اين علت اين لقب .مي گويند » مجاب«وعقب اوازپسرش ابراهيم است كه اورا . گفته اند

و. »السالم عليك يا أبا «: است كه وقتي درحرم سيدالشهداداخل شد، عرض كرد عقب ابراهيم مجاب از . »وعليك السالم ياولدي«: جواب اوشنيده شد در صدائي .محمد حايري واحمد،درقصرابن هبيره وعلي درسيرجان: ان اوست فرزند

، متوجه مي شويم كه ابراهيم مجاب فرزندمحمد عابد، به نظرمي رسدكه بااين مقدمه » ابراهيم اصغر «و» ابراهيم اكبر «امام موسي بن جعفراست وانتساب اوبه نام فرزند

و هيچ يك از .زيرااونوه آن امام بزرگوارمي باشد . ت نمي باشد ، درس فرزندان امام هفتم لذاپس از توجه به . ملقب به مجاب نبوده اند ) ع(منسوب به اوالدامام موسي برادر دو

به Albuwuke - »البوشوكه «شجره نامه اي از يكي ازسادات محترم ،توضيحات فوق زذكرآن باوجودعدم ذكرهمه فروع سادات مذكور، خودداري ، كه دراين جاا دست آمده .اميدوارم كه سادات عزيز، ازاين بابت مراببخشند . نمي كنيم

، سيدحدالدين - ٤ ، ابراهيم مجاب - ٣ محمدعابد، - ٢ ، امام موسي كاظم -١

ء، سيد مضي -٩ ، سيداسماعيل -٨ ، سيديحيي -٧ سيدمحمد، -٦ سيداحمد، -٥

، سيدحسن - ١٣ ، سيد احمد المديني - ١٢ سيد ماجد، - ١١ ، سيد جالل - ١٠

سيد موسي - ١٧ ، سيد برهان الدين - ١٦ ، سيد حسين - ١٥ ، سيد ابراهيم - ١٤ ، سيدعلي -٢١ ، سيدامين اهللا -٢٠ سيدمحمد، -١٩ سيداحمد، -١٨، )ابوينتاوي(

، سيدعبداهللا ابوشوكه - ٢٥ عبد، سيد - ٢٤ ، سيد حسين - ٢٣ سيد ناصر، - ٢٢

، سيد مطلب - ٢٩ ، سيد حسب اهللا - ٢٨ ، سيد علي - ٢٧ ، سيد عنايه - ٢٦

. سيد عبداهللا- ٣٢ ، سيد فرج- ٣١، )الغريب( سيد محمد- ٣٠

، سه پسراوبه ، سيد فرج است كه بنابه شجره نامه گفته اند كه ازسادات البوشوكه

٩٥ فصل سوم/ بخش اول

. ، سيد طاهر و سيدمحمد بودند سيد راضي:نامهاي :مادراين جااوالد واحفاد سه سيد مذكور راذكرمي كنيم .Wazer سيد شذر- ٢ سيد خضر، - ١: سيد راضي و اوالدش -الف ، سيد راضي - ٢ ، سيد جميل - ١سيد خضرداراي پنج اوالدذكور به نامهاي -١

اوالد هريك ازپنج تن ازسادات فوق . سيدنعمه بود- ٥ر، سيد جاب- ٤ ، سيد كاظم -٣ :عبارتند از

.سيد حميد وسيدكريم: اوالد سيد جميل - ١ : كه داراي يك پسربه نام سيد عبوداست واوداراي دوپسربه نامهاي : سيد راضي - ٢

.نام سيد جعفراستسيد ابراهيم وسيد عبدالصمدمي باشد واوهم داراي فرزندي به سيد - ١: سيد كاظم فرزند سوم سيد خضروفرزندش سيد كريم داراي - ٣

. سيد احمد است- ٢سعيد، . سيد عبداهللا- ٢ سيد جعفر، - ١: اوالد سيد جابر - ٤ :اوالد سيد جعفرسيد جابر سه نفرهستند . سيد حسن- ٣ ، سيد چاسب- ٢ سيد ياسر، - ١ سيد جواد،- ٤ ، سيد هادي- ٣ ، سيد مهدي- ٢ ، سيدكريم -١: سيد عبداهللا اوالد

سيد : ، اوالدي به نامهاي از سيد كريم سيد عبداهللا. سيد محمود- ٦ ، سيد ابراهيم- ٥ .هاشم وسيد امين بوجود آمده اند

به نامهاي سيد نعمه سيد خضر، يگانه پسرش سيد مهدي است كه پسراني - ٥ .سيد صالح و سيد حيدر دارد

داراي يك پسربه نام سيد محسن : ، اوالدش سيد طاهرفرزند دوم سيد فرج -ب .است

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٩٦

سيد - ٣ ، سيد هادي- ٢ ، سيد مهدي- ١: سيد محسن كه پنج پسربه نامهاي - ١ .سيد نعيم دارد- ٥ ، سيد طالب- ٤ ، رسول

:زهرا واوالدش سيد عبدال- ٢ .اوالدش سيدابراهيم وسيد حسن: سيد رحيم - ١ . سيد فرج- ٢ .ازاوالد اواطالعي به دست نيامد. سيد كاظم سيد طاهر- ٣ :يگانه پسرش سيد عبدالواحد، وخود چهارپسردارد . سيد حسن سيد طاهر- ٤ .سيد عبداهللا ـ ٤ سيد ناصر، - ٣ سيد طاهر، - ٢ سيد شاكر، - ١ داراي پسري به نام سيد حسين است كه سه فرزند . سيد محمد سيد فرج ) ج

.دارد ، سيدعلي - ٣ ، سيدحمودي - ٢ سيدعبد، - ١: ، پنج پسردارد سيدموسي - ١

. سيد ثامر- ٥ سيد عامر، - ٤ . سيد مردان كه يك پسربه نام سيد عرب دارد- ٢ است كه » سيد لطيف «فرزند » سيد خضر «يكي ) البوشوكه(انواده مكرمه اين خ از

، ودرحل اختالفات قبايل داراي مقام وشأني از محترمين سادات عرب خوزستان بوده پور«، كه نويسنده كتاب »سيد لطيف «اوهم مانندپدرش مرحوم . عالي است بسيار

، يه عمه همواره ازالطاف وكرامات اواستفاده وبهره برده درزمان معلمي درقر » كاظم . مضيفش هميشه آماده پذيرايي ازمهمانان بوده است

، سيد كريم موسوي رئيس اداره ارشاداسالمي »البوشوكه«سادات محترم از ديگر ورد، واخالق نيك كار ارشادبه عمل مي آ در را دشت آزادگان است كه نهايت جديت

.او مجسم حسن اخالق اين شجره مقدس است

٩٧ فصل سوم/ بخش اول

)آل سيديوسف( سادات البوگديمي - ٢ امابنابه روايت سيد كاظم . اعالي اين خانواده معظم سيد يوسف نام داشت جد

چنين Albugdime فرزند سيد حسوني علت ملقب شدن اوواعقابش به آلبوگديمي :ست ا

جداعالي (Avaga) معروف محفوظات روزي سيد يوسف باعواجه بر بنا كه گويارئيس قبايل منتفج Big .)بيگ ( سواري بيت عواجه درعراق عرب به مالقات

Montafag اشراف و هنگاميكه همگي باعده اي ازرؤساي عشاير . است رفته بودند

شسته واحترامات معمول وبه ميهمانان قهوه داده مي شد، ن Mozief مضيف در آنهااينگونه مارهائي . مضيف درميان جالسين فرودآمد ناگهان مارسياهي از سقف دروسط

دراين هنگام همه حاضرين ازمضيف در حالت ترس . مي نامند Arbid را اعراب عربيد همه ترسي بخودراه نداد وباكمال وقار اماسيديوسف برعكس . وحشت خارج شدند و با را) عربيد(شجاعت تنها باعربيد درمضيف باقي مانده وسرانجام وي افعي سياه و

رئيس كه سيدكاظم گاهي اورابيگ و زماني پاشامي ناميد، . عصائي كه همراه داشت كشت كي از هداياخنجرمرصع به ي . مشاهده شجاعت سيد مذكوردوهديه باوداد از پس

آن موقع سيد يوسف به از. قشنگ است كه بدان گديماوي مي گفتند بسيار نقره و مي گويند . اين لقب تا كنون بارث براي اعقاب او باقي ماند .گديمي ملقب گرديد البو

شديم كه سادات البو بنابراين متوجه. هديه دوم كه جبه اي است سيدبه عواجه بخشيد .١گديمي همانا سادات بيت سيد يوسف هستند

پيرامون داستان يوسف اشخاص مختلف با تفاوت هايي نقل كرده اند و توضيح بيشتر الزم به نظر نيامد -١

شت سيد ة افعي بر پ :مثال بعضي به جاي خنجر شمشير و برخي به جاي كشتن افعي يا چوبدستي گفتند .پياده شد و او با فشاري كه به آن داد كشت

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٩٨

اوالدذكور ٧تحقيق ازبعضي ازسادات مذكورمعلوم گرديدكه سيد يوسف بر بنا :داشته بود به ترتيب

:اززني بنام سنكر ) الف . سيد يعقوب- ٤ سيد سلمان - ٣ سيد حمد - ٢ سيد عبيد - ١ :پسران ذيل بدست آمده Zaqira يازغيره ) صغيره(اززن دومي بنام ) ب .سيد مظلوم - ٣ Briec سيد بريچ - ٢ سيد حسن - ١ جهت سادات به نام جده هايشان بيت سنكروبيت زغيره خود را ازهمديگر بدين

عواجه بسرمي برند، براساس سادات البوگديمي اززمانهاي قديم بابيت . متمايز مي كنند ، همكاري و قراردادهاي بين اين دو، طرفين مكلفندازهمديگردرقبال تجاوزات دشمنان

فصل عشايري سادات تابع بيت عواجه نيست و اگر آنهابراي حمايت . حمايت كنند ي پرداخت پرچم عواجه متحمل فصلي شوند، فصل مزبور توسط سوار زير و سوارياين سنت دربسياري ازقبايل عرب مشابه دارد و هدف از آن تقويت نيروي جنگي . مي شود

قتل متحمل صورت كسي كه براساس چنين قراردادي در جنگها حتي در . طايفه است .مي نامند Masahrumuh هزينه فصل نمي شود، در اصطالح عشاير مساح رمح

يك هر. تيره تقسيم مي شوند ٧يوسف به فرزندان سيد تعداد بر بنا مذكور سادات

.اداره امورخودمستقل وداراي سرپرستي ازآن خوداست در از آنها بستن گره فصل كه آن را و باز عشايري مربوطه مانند بيت امور سرپرست هر

اكنون . ي وغيره راازوظايف خودمي داند مي گويند ويارسم ريش تراش » رأيت العباس « : گانه وسرپرستان آنهارادرزيرمي آوريم ٧نام هر يك ازبيوت

).مظلوم(سيد شريف بن سيد مطربن سيد . بيت سيد مظلوم- ١ ).حسين(سيد اسماعيل بن سيد مهدي بن سيد . بيت سيد مطر- ٢

٩٩ فصل سوم/ بخش اول

.نبي بن سيد خضرسيد عبدال . بيت سيد سلمان- ٣ .سيد لعيبي بن سيد شناوه . بيت سيد بريچ- ٤ . بيت سيد حمد سيد جعفرساكن اهواز- ٥ .Aagieb بيت سيد أعگيب - ٦ .سيد راضي فرزند سيد عبيد. بيت سيد عبيد -٧ اكنون اما. سادات مذكورتامدتي پيش فقط داراي يك پرچم براي تمام طايفه بودند

اين پرچمهايكي به نام سادات البوگديمي تيره سيد .داراي دوپرچم عشيره اي گشتند دومين بيرق بنام بيت . است ونزد سيد محمد فرزندسيد حلونگاهداري مي شود مطررنگ هردوپرچم به عالمت . بريچ است ودراختيار سيدلعيبي سرپرست تيره است سيد .نوشته اند » نصر من اهللا وفتح قريب«سبز مي باشد وبرروي آنها )ص(ول آل الرس رمز محل سكونت سادات البوگديمي تاقبل ازجنگ تحميلي درروستاهاي كصر

Kaser و مچريه Mocrieh مناطق ديگر و سوسنگرد، اهواز در ، ولي اكنون بوده .١استان پراكنده اند

ن كوي ابوذردرسوسنگرد، كه مي گويداوسرپرست تيره بيت يكي ازسادات ساك سيد مطراست قسمتي ازشجره نامه اجدادي سادات البوگديمي رادراختيارگذاشت با

:٢آن راجهت اطالع خوانندگان عزيزمي آوريم او تشكر از ، د معين بن سي - ٤ ، سيد حسين - ٣ ، سيد مهدي بن - ٢ ، سيد اسماعيل بن - ١ بن سيد - ٨ بن سيد خضر، - ٧ ، بن سيديوسف - ٦ بن سيد مطر، - ٥

، سيد حسين - ١٢ ، سيد عبداهللا -١١ ، سيد رحمه - ١٠ بن سيد عبود، - ٩ ، سلمان سيد محمد - ١٦ ، سيد شمس الدين - ١٥ ، سيد رجب - ١٤ ، سيد يوسف - ١٣

.اطالعات فوق از طريق تحقيق در محل به دست آمد -١

.ناماين سيد محترم سيد اسماعيل بن سيد مهدي است -٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٠٠

، سيد حازم-٢١ ، سيد ثابت- ٢٠ ، سيد علي -١٩، سيديحيي -١٨ ، سيد سلمان -١٧ سيد - ٢٦ سيدمحمد، - ٢٥ ، سيد مهدي -٢٤ ، سيدحسين - ٢٣ ، سيدعلي - ٢٢

، سيد ابراهيم مجاب - ٢٩ ، سيد آل ثاني - ٢٨ سيد احمد اهللا اكبر، - ٢٧ ، ابوالقاسم ... )ع( امام موسي كاظم - ٣١سيد محمد عابد، - ٣٠

به نامهاي او فرزند٣ اشاره گرديد از براهيم مجاب همان طوري كه قبال نيز عقب ا ازاعقاب سيد . علي درسيرجان مي باشد و بن هبيره قصر احمد در محمد حايري و

محمد حايري سيد سند، نسابه عالمه امام ادباء شمس الدين شيخ شرف أبوعلي فخار حمدبن ابوالغنائم محمدبن الحسين بن محمدالحايري بن ابراهيم ابن معدبن فخاربن ا

.١مجاب بن محمدالعابدبن امام موسي كاظم است

).ع(منتهي اآلمال ، حاج شيخ عباس قمي، سمت مربوط به اوالد امام هفتم -١

١٠١ فصل سوم/ بخش اول

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٠٢

)سادات اهل الجرف( سادات آل ياسر - ٣ي درعراق ، ازناحيه ا اين خانواده طيبه درعهدحكمروائي مشعشعيان درحويزه

به علت كورشدن نهرشان درآن كشور، ناچاربه ) الحج( » شط الحي « ، به نام عرب پس از ورود .آنان صاحب اغنام واحشام واسبان اصيل وتندروبودند . مهاجرت شده اند

آن جايي كه درجنگ بين موالي حويزه . به حويزه درساحل شمالي آن سكونت گزيدند مخالف او، كه ازدادن ماليات سرباززده وخود را مستقل اعالم كرده بودند، عشايرو

در غرب تا » معرض«ياري دادند، موال اراضي ساحل شمالي رودحويزه رااز وي را

ازآن پس بسياري ازتيره هاوزير تيره هائي از . چندين فرسخ درشرق به آنهاواگذاركرد و طايفه . هت كشت و زرع دراراضي آنهادركنارشان مسكن گزيدند عشاير ديگر ج

خود سادات كه از اصل .فراهم آوردند ) صاحبان ساحل (بزرگي به نام اهل الجرف

بوده ونسبشان به زيدبن علي بن الحسين بن علي بن ابي طالب عليهم السالم منتهي الياسراين لقب تاكنون برآنها و، طوايفي . معروف گشتند » ل الجرفأه« نام سادات به مي شود،

. ، تبعيت آنان راپذيرفته اند،اطالق مي شودآن تاريخ كه ازغالب . ، چهارنفروبقولي سه نفربودند سادات به هنگام آمدن ازعراق به حويزه

كه بزرگتر » سيد غيث «نهااز درمعرفي آ . سؤال شوندگان معتقدبودندكه آنهاباهم برادرند از آنها بود آغازمي كردندواورابه عنوان رئيس تشكيالت عشايري طايفه نوبنيادآن زمان

و سپس افراد ذيل » سيدفارس«بعدازوفات سيدغيث پسرش . مي دانند ) الجرف اهل ( :يك رابطه پدروفرزندي دارند، براهل الجرف رياست نمودند كه هر

سيد شنان - ٤ اسوادي بن حمود، - ٣ حمودبن طاهر، - ٢ ، طاهربن فارس - ١ ، اكنون سيد ناصربن سيد راضي - ٦ ، سيد راضي بن سيد شنان - ٥ ، بن سيد اسوادي

.جانشين پدرمي باشد كه ازكاركنان سازمان برق دشت آزادگان است

١٠٣ فصل سوم/ بخش اول

خانواده محترم مرحوم سيد . يزداشته است سيد غيث برادري به نام سيد ليث ن اودرزماني كه . ، ازنسل سيد ليث مي باشند ، فرزندسيدخزام حميد، فرزند سيد علي

عشايرهمجواربه قصدتجاوزوتصرف اراضي سادات برآمدند،قدعلم كرد و بعضي از ، اراضي مات مسئول مقا نزد طرح دعوي در با به ياري خانواده سيد راضي شتافت و

لذاازآن زمان اراضي مزبوربالسويه . ازدست متصرفان متعدي خارج ساخت مزبور را به اين دليل طوايف اهل الجرف با . بين نوادگان سيد غيث وسيد ليث تقسيم گرديد

اي ، بر ، درمقامات مسئول توجه به قدرت نفوذ كالمي سيدحميد، فرزند سيد علي لذا توانست به عنوان مرجعي براي تمام . به سوي اوروي آوردند آنها استرداد حقوق

اويكي از . باوفات اوفرزندش سيد عزيز، جانشين اوشد . سادات و طوايف تابعه درآيد

اكنون نيزهمه امورمهم طايفه اهل الجرف مانندفصل . فرهنگيان باسابقه خوزستان است ، پايان دادن به مجالس عزاوترحيم توسط سيد عزيز و سيد اختالفات ، حل عشايري

ناصر سيد راضي باتوافق وهمكاري صورت مي گيرد، سيد غيث همان طوري كه يكي از آنها پس از مدتي . ، عالوه برسيد ليث دوبرادرديگرنيزداشته است اشارت رفت

. ي خوددرعراق بازگشت وازاوبازماندگاني در ايران باقي نماند اقامت به موطن اجداد و از ساكنان شهر . باقي مانده اند » سادات آل سيدنعمه «برادرچهارمش خانواده معظم از

.اهواز مي باشند

تيره هاي سادات و عشاير اهل الجرف محل . تركيب مي يابد اين تيره ازسادات ازاعقاب سيد غيث . بيت سيد حمود - ١

ازكساني كه نسب . ، سوسنگرد،اهوازوكوت عبداهللا مي باشد درحويزه سكونت آنها :به سيد غيث مي رسانند، عبارتند از خود را

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٠٤

، فرزندسيدفاخرفرزند سيد غليم فرزند سيدحصموت فرزند هاشم هاشمي سيد - ١ .زند سيد فارس فرزند سيد غيثسيد عباس فرزند سيد حمود فرزندسيد طاهر فر

سيد عباس بن سيد سالم بن سيد شنان بن سيد اسوادي بن سيد حمودبن - ٢ .سيد طاهربن سيد فارس بن سيد غيث

سيد محمد بن سيد حاشي بن سيد اسوادي بن سيد حمودبن سيد طاهربن - ٣ .سيد فارس بن سيد غيث

ه مي شودسادات آل سيدحمود، همه به سيدغيث نخستين كه مالحظ طور همانورياست طوايف تابعه رابه عهده . مي رسانند نسب جدشان كه به حويزه آمده بود

:مهمترين طوايف تابعه آنهااززمان تشكيل هسته اوليه اهل الجرف عبارتنداز. داشتند بني تميم مي رسد وبه قولي ازاعقاب هشام بن البوعيالن كه اصل ونسب آنهابه - ١

.١قيس تميمي مي باشند . أهل النگره- ٢

از طوايف اهل الجرف اينان. دارند تفاوت » طرف بني النگره اهل « با »النگره اهل «اين ، سم ، فرزندجا ، حاج طارش ، پدرجعيزفاضلي نماري بيت آنها وازجمله آمده حساب به

.بستان كه به نام حويزاوي بستاني شهرت دارند وخانواده سفيرجرفي مي باشند فرزند .ازآن جمله خانواده حريفش وحاج ياسين خليفه است. البوفليو- ٣ . خانواده عبيد مهودروبيت هليل ازاين بيت مي باشند . البوچوله- ٤ يره هاي متحدآنهادرهمه زمانهابه شكل طايفه ، سادات وت لحاظ امورعشايري از

اكنون عده مردان بالغ كه درفصل عشايري مشاركت دارند . واحدي اداره مي شدند ازاين مجموعه تنهاسادات و . نفرتخمين زده مي شوند ١٠٠٠روي هم رفته بيش از

.بني تميم گفتگو به عمل آمد به آن جا مراجه فرماييددربارة البو عيالن در بحث از عشاير -١

١٠٥ فصل سوم/ بخش اول

٢نزديك » اهل النگره« .ل راتشكيل مي دهند تعدادك١

، يكي مشاركت آنهادر جنگ به ياري موالي مهمترين وقايع سادات اهل الجرف از اعطاي زمينهاي سبب جلب رضايت موال، و كه بود عليه طوايف مخالف حويزه

فاختال اثر است كه بر دعوايي ديگر. گرديد به آنها كناره شمالي رودخانه حويزه ازاهل الجرف نفر اين حادثه دو در. ، ازطايفه ساكي بود با ديگري بين يكي از افراد آنها

.كشته شده بودندباسيد نورياسري كه نفوذ . م ١٩٣٧ ، رياست آنهاتاسال درباره آل ياسردرعراق

باهم اختالف پس ازوفاتش فرزندانش . بسيار زيادي برآل ابراهيم داشت بوده است سرانجام رياست برعهده سيدكاظم كه برمقام پدرخودمحافظت داشت قرار كردند و

وفروع آنهادركنارآل ابراهيم درمشخاب ناحيه فيصليه ) منجا(خودستائي آنها . گرفت :سكونت داشتند وشامل

. شود آل حمزه مي- ٤ آل كاظم - ٣ آل دريس - ٢ آل عزيز - ١ و از ) ع(اينان اوالدسيدعلي بن سيد ياسرهستند وازاعقاب سالله طيبه زيدبن علي

پس . زماني دركوفه وسپس درنواحي سماوه اقامت داشتند . سادات حسيني مي باشند . ، غراف ومحيريجه ساكن شدنداز آن متفرق گشته وبعضي دركوفه

رف همگي به سيد ياسرمي رسندوسادات آل نعمه وآل هادي آنان وسادات اهل الج .١ازآنهايند

.٢٤٣-٤، نوشته عباس عزاوي، صص ٤عشاير عراق، جلد -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٠٦

١٠٧ فصل سوم/ بخش اول

)الخواري( سادات بخات يا - ٤اين سادات محترم كه درروستاي برديه درغرب سوسنگردبرسرجاده بستان اقامت

صفات نيك آنها از. اشتغال دارند وسفندگ و گاو دارند، بكارهاي كشاورزي وتربيت قبل ازهفت سالگي نمازياد را كودكان خود . است نماز محافظت بر راستگويي و

) ع ( كاظم بن امام بن جعفر الطالب درباره اعقاب حسن در كتاب عمده . مي دهندن علي الخواري واعقب من والثاني من ولدالحسن ابن جعفربن الكاظم ب «: مي خوانيم

اثني عشر رجال مابين مقل ومكثرومنهم موسي المعروف بالعصيم بن علي بن الحسين ابن علي بن سالم بن علي بن ) آل فاتك ( ، له عقب وذيل طويل منهم بن علي الخواري

ابناء خلف بن رايق كانامن ، ومنهم عراده ومنصور صبره بن موسي المذكورانقرض عقبه .١وجوه السادات الحجازيين

استفاده ازآنچه درباالنقل شد مي توان سلسله آنهاراازامام كاظم تافاتك چنين با :ترتيب داد

، علي - ٦ ، حسين - ٥ ، علي خواري - ٤ ، حسن - ٣ جعفر، - ٢ ، امام كاظم - ١ ).جدفواتك( فاتك -١٢ ، علي-١١ ، سالم-١٠ ، علي -٩ ، صبيره-٨ ، موسي-٧

: منبع فوق مطالبي به اين مضمون آمده است ٢٢١درص ، سلطان بن احمد بن محمدبن علي بن صبيره بن موسي بن علي خواري بني از و«

يفه وبنوفتيه بن ، بنوسلطان بن خل بنوعزيزبن خليفه .است... موسي بن علي خواري عالوه بر سادات »...بن محمدبن خليفه درحله ازآنان است وخداداناتراست شهوات

دريك . بعضي ازآنهانيز درشهرستان شوش بسر مي برند ) برديه(آزادگان بخات دشت :بااين سادات محترم درروستاي برديه نتايج زيربه دست آمد جلسه گفت وشنود

. به عربي٣، پاراگراف ٢٢٠عمده الطالب في انساب آل ابي طالب ، ص -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٠٨

.١خودرااز زوامل ازاعقاب جعفربن حسن بن امام كاظم معرفي كرده اند مزبور سادات ودر . گرفته شده است ) بخيت(نام سادات بخات ازجدشان سيد عبداهللا معروف به

:علت ملقب شدن سيد عبداهللا به بخيت گفته اند سيد عبداهللا بخيت يك چشم اورا كور فاميل آنهاسادات زوامل دردعوايي باعموي

برادرش سيديوسف و دو ناراحتي سيد عبداهللا و و قهر باعث اين امر . كرده بودند درغرب امامزاده علي شرجي » خراب«لذابه اراضي موسوم به . سيد ابراهيم گرديد

سيد عبداهللا . همسايه شد آنها سادات البوشنان با دراين مكان سيدي از . كوچيده اندبه زني گرفت وازاوسه پسربه نامهاي سيد أحمد، سيد جعفروسيد را او دختر بخيت

ولي بود كوچكتر خود برادر دو از نظرسني از سيد عبداهللا اگرچه . صالح بدست آورد اززيارت يك بار . زندگي خود را رهن امورديني وزيارت قبورائمه اطهارنموده است

، وقتي مي خواست ازرودخانه اي درآن حدودعبوركند، ناگزير از كربال برمي گشت عده اي درباره گودي آب رودخانه پرسيد ولي آنهاپاسخ اوراازروي سوءنيت وشيطنت

اما سيد غافل اين !گفته آنهااين است كه آب رودخانه تاسينه مرغابي مي رسد . گفته اندپس زير شلواري خود را . را حقيقت پنداشت وباوركردكه آب كم عمق است پاسخ

اماباكمال تعجب سيد بدون اينكه در آب رودخانه فرو . كمي باال زدو واردآب گرديد اشخاصي كه او را به آن شكل .رود از روي آن گذشته و به آن طرف عبورنمود

نظره عجيبي ديدند ومردم روستا رابراي ديدن اين حادثه صدا راهنمائي كردند، يك م طرف سيد هجوم بردند و طرف رودخانه به دو اين وضعيت از ديدن با مردم .كردند

»بخيت « تاريخ سيدعبداهللا را آن از.براي تبرك گرفته اند راتكه تكه كرده و لباسهاي او

. وارد شده است٢٤٩ تأليف عباس عزاوي در صفحه ٤نام سادات زوامل در كتاب عشاير عراق جلد -١

١٠٩ فصل سوم/ بخش اول

Boxit) بختياروكسي كه باتوجه به قرابت ب بخت ودولت يعني صاح ) بختور ، .نسبي باخانواده عترت بخت به او ياري كرده است لقب داده اند

درمراجعه به منزل سيد گاطع . گفته اند » بخيت«جمع » بخات«اعقاب سيد عبداهللا را ش راكه برروي كاغذي ، اوشجره نامه اجداد سيد نعمه بزرگ سادات بخات دربرديه

، )ع( ، ازنام اوتانام مبارك امام كاظم بنابراين نسخه . دست نويس داشت تحويل داد :رابطه پدروفرزندي به ترتيب چنين بود

، سيداسوادي - ٥ ، سيدسلمان - ٤ ، سيديوسف - ٣ ، سيدنعمه - ٢ ، سيدگاطع - ١ سيدخنجر، - ١٠ ، سيدحمزه - ٩ ، دابراهيمسي- ٨ ، سيدعلي - ٧ ، سيدمحسن - ٦

سيد - ١٥ ، سيد علي - ١٤ سيد محمد، - ١٣ ، سيد يوسف - ١٢ ، سيدحسن - ١١ سيدحافظ، - ٢٠ ، سيدعلي - ١٩ ، سيدحسن - ١٨ ، سيدعبداهللا بخيت - ١٦ ، موسي

، سيد فاتك -٢٥ ، سيد حسين -٢٤ ، سيدسالم -٢٣ ، سيدموسي -٢٢ ، سيدثابت - ٢١ ، سيد علي-٣٠ ، سيد موسي-٢٩ ، سيد خليفه -٢٨ ، سيد سالم -٢٧ ، يد علي س -٢٦ ).ع ( كاظم حضرت امام موسي- ٣٣ ، سيد جعفر خواري- ٣٢ ، سيد حسن-٣١

تيره هاي طايفه سادات بخات ، اعقاب اووبرادرانش سيد يوسف توجه به شهرت ومعروفيت سيد عبداهللا بخيت با

بااين همه درتقسيمات داخلي به نام . د ابراهيم به نام سادات بخات معروفند و سي :اجدادشان خوانده مي شوند

. بيت سيديوسف- ١ .ونيزبيت سيد نعمه هم مي گويند » عليوات« بيت سيد ابراهيم كه بدانها - ٢ .روسيد صالح بيت سيد عبداهللا واوالدش ، سيد أحمد، سيد جعف- ٣

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١١٠

ازلحاظ . سكونت دارند » برديه«سادات عليوات راآل ابراهيم هم مي خوانندودر ، بيت سيد عبداهللا وسادات غرابات به مثابه طايفه امور عشايربابيت سيد يوسف

نيزداراي روابطحمايت و تعاون » حيادر« ، باطايفه عالوه براين . واحدي تلقي مي شوند ، به جد واحدي »آل موزان «وسادات » زوامل«بنابه گفته آنهاباسادات . شترك هستند م

، كه بعدهادرشهرهاي آن كشور از سادات اخيردراصل ازساكنان عراق بوده . مي رسند .جمله نجف اشرف پراكنده شده اند

١١١ فصل سوم/ بخش اول

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١١٢

١١٣ فصل سوم/ بخش اول

ت معظم طالقاني ـ سادا٥ ، ايران و ديگر كشورهاي عراق مشهور بسيار خانواده هاي از سادات محترم

از كهن ترين خانواده هاي نجف ) طالقاني(اين خانواده شريف و پاك . هستند اسالمي ا در آنه از پايدارترين قديم االيام از و. رهبري ديني هستند زعامت و علم و در اشرف

متقيان به حضرت موالي آنها نسب و اصل. بوده اند مطهر شريعت خدمت به ، منتهي نسب از ديگر سالسل استوارتر سلسله اي آشكارتر و و با ، )ع ( اميرمؤمنان علي

اشتهار بزرگان آن بندرت ديده سلسله نسب دروضوح و اين علوي نظير درانساب. مي گردد .ميان افراد آنها شخص مغمور يا ناآگاهي در عصر خويش وجود نداشته است و در ، شده ، مشايخ ادب و در خالل پنج قرن اخير، عده زيادي از فحول فقها، نوابغ بزرگ

رجال دين ظاهر شدند و فرهنگهاي متعهد، ترجمان ياد و ستايش آنها، به خاطر اين خانواده مردان و. بودند، هستند كه صاحب مقام رفيعي ه و ، بلندي مرتب بزرگواري

براي اخالص ، شرف و ، نيكخويي ، زهد، گذشت ، تقوي تاريخ به پرهيزگاري در طي ، طامعي در مال ، و از علماي آنها در گذشته و حال عمل مشهور بوده علم و خدا در

.جالل پيدا نشده است وآن در زمان حال عالمه مشهورترين افراد رجال اين خانواده و ترينبزرگ

. است يافته وفات اخيرا بود كه عبدالرسول طالقاني حجه االسالم سيد جليل القدرآمد، اصل و نسب شرح احوال او خواهد كه در به طوري ) الزكيه اهللا نفسه قدس(

:زير مي رسد پاكش به شجره طيبه محمود فرزند سيد عبداهللا فرزند مشكور فرزند سيد عبدالرسول فرزند سيد سيد

، فرزند سيد سيد احمد فرزند سيد حسين فرزند سيد حسن معروف به ميرحكيم محمد فرزند جالل الدين فرزند قاضي شمس الدين عبدالحسين فرزند سيد قاضي

مشهور صاحب ضريح) بازباز( علي بن شمس الدين ملقب به قاضي عالءالدين علي فرزندارجان سرپرست عبدالعزيز كوفه فرزند نقيب ، فرزند شريف محمد بصره محله رباط در

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١١٤

اسماعيليه كه به دست علي محمد رئيس فرزند مصري فرزند علوي علي رئيس فرزند محمد نزيل مدينه ست غربي فرزند ابوالفتوح فرزند حسن سرپر . مصر به شهادت رسيد

بن حسن .»خاموش ساخت سطوت خود عباسيان را با«: منوره كه مؤرخان درباره او گفتندفرزند عيسي بخشنده قومش برطرف كننده علت مهتر بصره ملقب به شريعت ملت و

ين محمدتقي فرزند ابي محمد حسن فارس فرزند عزالدين عمر فرزند ابوالغنائم تاج الد ، فرزند احمد نسابه اول ولي طالبيين عراق مهتر فرزند يحيي مهتر مهتران فرزند حسين مهتر

فرزند يحيي فرزند حسين ذي الدمعه فرزند زيد محدث مهتر كوفه فرزند عمر امير حاج بن فرزند علي امام حسين آزادگان شهداء سرور سيدال فرزند امام زين العابدين فرزند شهيد

، ، بغداد، بصره ، كوفهمدينه مساكن نياكان آنها در گذشته در .اجمعين ابي طالب عليهم السالم . ١ است غيره بوده ، اهواز، مصر وارجان

ه ك است آورده اند اين انساب درباره فرزندان زيد آنچه مشهورترين علماي : پسر بود٤داراي ، )ع(زيد .دختر ابوهاشم بود ) ريطه( ، كه مادرش ـ يحيي١ .سكن ياد كرده اند نام وي را ، مادرش كنيزي بود اهل نوبه وـ عيسي٢ .جد اعالي سادات طالقاني است. ـ حسين ذوالدمعه كه مادرش نيز كنيز بود٣ . سندي است ـ محمد كه مادرش كنيزي٤ آمده “ابوالحسن عمري ” و همچنين از “بن شيخ طوسي امالي ”روايت بر ـ بنا ٥

كساني كه در سخنان . است كه حضرت زيد فرزندي به نام جعفربن زيد داشته است نفي كرده اند و علماي نسب تحقيق كرده اند، وجود فرزندي به نام جعفر بن زيد را

مي گويند حتما بين جعفر و زيد واسطه اي بوده و ساقط شده است يا بايد جعفر بن .باشد بن زيد بن محمد بن محمد اين كه جعفر يا محمد بن زيد و

: از عيسي چهار پسر به نامهاي . بنابر اتفاق مورخين يحيي عقبي باقي نگذاشت

.٢٢٨-٢٢٧انساب العشائر العربيه في النجف االشرف، تأليف ناجي وداعه الشري، ترجمة مؤلف، ص -١

١١٥ فصل سوم/ بخش اول

از سومين فرزند زيد يعني . ـ زيد متولد شدند ٤ و ـ احمد ٣ ، ـ حسين ٢ ، ـ حسن ١ همين فرد است كه سالله از. گرديد يحيي متولد ذوالدمعه فرزندي بنام حسين .١ مفخم طالقاني بوجود آمدند سادات

. به بعد٣٤٨شخصيت و قيام زيد از سيد ابوفاضل رضوي اردكاني، ص -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١١٦

زيد جد اعالي سادات طالقاني بن حسين

. بود سال ٧٦عمرش مدت متولد، و شام در ازأم ولد . ق. هـ ١١٥ يا ١١٤ سال در سرش نشست و پدرش به كه غبار يتيمي بر عمرش نگذشته بود هفت سال از هنوز

پرورش داد و به خوبي تربيت كرد و به او علم و او را ) ع (امام صادق . رسيد شهادت امام بهره هاي علمي از و.... م زندگي اما سايه لطف در ، او آموخت حكمت دانش و

.زيادي برد

لقب داده بودند، اين ) صاحب اشك (ذي العبره به ذي الدمعه و حسين بن زيد را

. بود اوقات اشك از ديدگان مباركش سرازير اكثر مي گريست و بسيار بود كه او گريه هاي چقدر«: كرد زيد عرض بن ن حسي پدرم به مادرم :مي گويد يحيي فرزندش

»است ؟ زياد تو

، و آن دو تير برايم خوشحالي و سروري باقي آيا آتش : پدرم در جوابش گفت

گذاشت تا جلو گريه هايم را بگيرم ؟ مقصودش از آتش يادآوري خاطره جانگداز

به بود كه يكي تيري ن دو تير، آ دو از منظور مقدس پدرش زيد، و سوزاندن جسد كساني بود كه همراه محمد از او. اصابت كرد برادرش يحيي ديگري به زيد و پدرش

و . سپس مدتي طوالني متواري گشت كرد و حسن قيام فرزندان عبداهللا بن و ابراهيم ظاهر د، خود را ش نخواهد يافت كه دستگير اطمينان نكردند و تعقيب چون او را

نزد گرفت و وي را قرار عباسي محبت منصور بن زيد مورد محمد برادرش . ساخت. مي داد تأمين جانب منصور برادرش حسين را از وسيله نامه به محمد. برد خودش. شد، به طور علني در مدينه آشكار گرديد آسوده خاطر طرف منصور از كه هنگامي

به خانه كسي كامال اطمينان پيدا نمي كرد، او را تا از و كسي تماس نگرفت اولي ب .خويش راه نمي داد

١١٧ فصل سوم/ بخش اول

انساب و شناسائي افراد و ، كرم و احاطه بر ، زهد، فضل ، قلم ، بيان او از نظر زبان

لقب ) نانابي(در آخر عمر او را مكفوف . تاريخ از رجال بني هاشم به حساب مي آمد

.دادند، چون در چنين وقتي نابينا شد و شايد در اثر همان زياد گريستن او بوده است

.١زندگي را بدرود گفت . ق. هـ ١٤٠سال سرانجام در

تاريخ و علت آمدن سادات طالقاني به ايران

حاكم شدند، ستونهاايران اول قرن دوازدهم هجري در كه صفويه در عقد هنگامي

و اعيان علماي عرب در تمام بالد . و پايه هاي نهضت علمي وسيعي گسترش دادند

از براي عده بسياري پادشاهان صفوي دعوتنامه هايي لهذا. براي تبليغ آن به پاخاستند آنها را عوت علما د . ارسال داشتند ) فارس ( خليج عامل و ، جبل علماي شيعه عراق

، ائمه جمعه ، سپاهاسالم پستهاي مشايخ در آمده و ايران به از وطنهاي خود پذيرفته و و مساجدي ، معاهد مدارس آنها براي شدند و غيره منصوب ، فتاوي و جماعات و

. و دربار و رجال آن سلسله به آراء و فتاوي علماي مزبور عمل مي كردند ساخته

به ايران دعوت شد ، نيز )بصره مدفون در ( قاضي عالءالدين حسيني فرزند محمد

، به عنوان قاضي تا هنگام وفات نزد سلطان صفوي رسيد و به مقام وااليي و

به خاك سپرده از روستاهاي طالقان به كار اشتغال داشت و در همان جا “اورازان ”اين زمان وفات در تا جانشين او شد و قضا امر شمس الدين در فرزندش و. شد

وي در مقبره پدرش مدفون گرديد، و فرزندش جالل الدين در امر پست باقي بود آنگاه . ماند باقي مقام اين مدتي در تا جاي پدر نشست و مردم بر افتاء و قضاوت بين

تهماسب صفوي آن موقع شاه در. بازگردد ) عراق (خود كشور به تصميم گرفت تا

.٣٩١-٩١شخصيت و قيام زيد از سيد ابوفاضل رضوي اردكاني، صص -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١١٨

اين كه اصرار او را بازگشت او رضايت نداد ولي پس از ابتدا به . بود ايران پادشاه

حالي ، در هجري به نجف اشرف ٩٣٥داد و در سال مشاهده نمود، اجازه خروج به ارث احفاد او اوالد و ب تا امروز براي لق اين. بود بازگشت كه حامل لقب طالقاني

ايران ماندند و سلسله اعقابي در سيد جالل الدين در بعضي از اوالد . است باقي مانده امروزه به نام آل احمد، نسبت به جدشان اين سادات موقر . اين كشور بوجود آوردند

ميان آنها علما، از. شهرت يافتند ) ينقاضي جالل الد احمد بن ضياءالدين بن سيد( بر كه عربي األصل فراوانند آنها خانواده هاي مانند شدند پيدا زعما و مبلغين زيادي

زبانان ميان فارسي امر در به اين محافظت كرده و عادات و رسوم خويش و نسبها .شناخته شده مي باشند

از پس يكي آن افراد گرديد و استوار اشرف نجف رشه اين شجره طيبه در اصل كسب بر شرافت و آوازه نياكان خود محافظت نمود، و نسل بعد از نسل در ديگري

از علما، فقها و شعراي نامور از ميان آنها عده زيادي . گماشتند ديني همت علومآمدند و از قديميترين م مرجعيت نايل به مقا مردان آنها از يكي از بيش و برخاستند

علم اهل از افرادي غير آنها ميان گرچه در . آمده اند به شمار علمي خانواده هاي آن جمله شهر نجف كه پي درپي در عراق توالي يافت و از طاعونهايي نبودند، اما

بسياري . گرديد آخرين شخص تا از خانوده ها فناي بسياري بدان گرفتار شد، موجب از شهرها، براي ، به قرا و روستاهاي دور بيماري به اين ترس ابتال از مردم ناگزير از

به شهرهاي خود از روستاها از پايان طاعون بعضي پس . طلب سالمتي پناه بردند آن كه در نيز علماي طالقاني از عده زيادي . باقي ماندند جا برخي هم در همان . بازگشتند

در ، و بازنگشته به نجف بودند، همگي ميان عشاير رفته و زمان مثل ديگران به روستاها

١١٩ فصل سوم/ بخش اول

باقي ارتباط در روستا به علت سران رؤساي قبايل و دختران آن مكانها با ازدواج با .١ماندند

علماي خانواده طالقاني

ولي در. ظاهر شدند، بسيارند ) ع(اعقاب امام حسين از اين شجره و زعلمايي كه ا مقامات ، معارف و ، علوم امور، مسائل به همه آنچه درباره نمي توان نوشته مختصر اين

بدانها لذا براي آشنائي خوانندگان به صورت مختصر . علمي آنها وجود دارد، سخن گفت :يماشاره مي كن

التقاي فروع و جامع طالقاني و محل اعالي سادات ، جد طالقاني ـ سيد جالل الدين ١ ، كه ، شكوه و زعامت براي تمام اعقاب اوست افتخار، شرف همه تيره هاي آنها و رمز

خود و ان اعالم فنون اسالمي بوده و از پدر ، حديث و ، فقه ، رجال تاكنون از حامالن علم بوده و نزد ، و دارنده سهم بسزائي از عموم معارف ديني سايرين از سدنه شرع مقدس

و شاگردي االسالم فرزند شيخ نورالدين كركي مشهور به محقق تلمذ شيخ علي شيخ مين زيرز در يافت و وفات . ق. هـ ٩٧٨درسال . نمود و جواز خود را از او دريافت كرد

.٢شهر عماره به خاك سپرده شد خانه بزرگش در جليل و پرهيزگاري ، عالم ، فقيه ، فرزند قاضي جالل الدين ـ سيد عبدالحسين طالقاني ٢ سيد ، خويش به رعايت عموي پدر فوت علت به شد و متولد . ق. هـ ٩٧٣درسال . بود

مسلمي ، فرزند احمد نزد علي شيخ محمدعلي ، و محيي الدين طالقاني نشأت گرفت .تلمذ نمود

العربيه في النجف االشرف، تأليف ناجي وداعه الشريس، از ترجمه و استنباط از كتاب انساب العشائر -١

. به بعد٢٢٨صفحة

).مؤلف(گفته مي شود كه خانة او در عمارة نجف اشرف است به شهر عماره -٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٢٠

سال در. ـ سيد حسن ميرحكيم طالقاني از بزرگان علماي جليل و بزرگ بود ٣ هجري قمري در نجف چشم از جهان فروبست و بسياري از شعرا در سوگ ١١٢٧

.سروده اند او مرثيه

علماي عارف و و نابهين فقهاي ، از كيم ميرح ، فرزند سيدحسن ـ سيدحسين ٤

، و نزد پدر خود و شيخ محمد مقامي بحراني . بود و از اجالي خبرگان تفسير محدث تا آن كه از رجال علم و اكابري شد كه پيش او . احمد جزايري درس خواند شيخ صاحب رضوي د محم بن محمد شمس الدين سيد روايت بر بنا .مي كردند تلمذ

. هجري وفات يافت١١٦٢ ربيع االول سنه ١٩وي در روز شنبه ،“حبل المتين”

. ، فرزند سيد حسنـ سيد احمد طالقاني كبير، فرزند سيد حسين٥

. ، فرزند سيد احمد فرزند سيد حسينـ سيد عبداهللا٦

. ، فرزند سيد عبداهللاـ سيد محمود طالقاني٧

سيد عبداهللا كه از عيون علماي محمود بن ، فرزند سيد مشكور طالقاني يدـ س ٨ .عصربود

. ، فرزند سيد مشكور، فرزند سيد محمودـ سيد عبدالرسول٩

. ، فرزند سيد عبدالرسولـ سيد محمد حسن طالقاني١٠

.ـ سيد ميرزا طالقاني از مراجع اجتهاد درنجف بود١١

.شعراي عصرخود بود و طليعه ادبا در ، فرزند سيد جعفرطالقانيـ سيد موسي ١٢

ـ سيد مهدي طالقاني صغير، فرزند سيد رضا و از دوستان مالزم او شيخ هادي ١٣

. كاشف الغطاء و سيد علي عالق بودند

. ، فرزند سيد محمود فرزند سيد عبداهللاـ سيد مجيد طالقاني١٤

.رزند سيدموسي ، فـ سيد محمدتقي١٥

١٢١ فصل سوم/ بخش اول

.ـ سيد منصور طالقاني كبير، بن محمد بن عبدالحسين بن جالل الدين١٦

. ، فرزند سيد منصور كبيرـ سيد محمود طالقاني١٧

.ـ سيد احمد بن سيد منصور طالقاني١٨

“آل سيداحمد” يا “آل سيد علي طالقاني”شجره

آزادگان به ميمنت و گلي در منطقه دشت از شجره پاك و مبارك سادات طالقاني

لطف موالي متقيان و خواست و مشيت خدا كاشته و سبز گرديد و از آن غنچه هاي

فضاي منطقه پراكنده ساخت و مايه تلذذ خاطر، سرور و از عطر و روحبخش در پر

غنچه هاي گل محمدي در اين . ارتباط مردم با خدا، پيامبر و ائمه طاهرين گرديد

به ، دهها گل ديگر عباس سيد نعيم و ، كوت سيد روستاهاي جرگه سيد علي ، و بويژه دشت آزادگان و اهواز ارمغان دادند و مايه بركت مردم خوزستان خوزستان

.شده اند

شاه ناصرالدين زمان كه در علي مرحوم سيد نام از سادات محترم شجره

قاضي ، تا مي زيست “سفرنامه خوزستان ”نويسنده “الملك نجم ”و “موالمطلب ” ، بازگشت تهماسب صفوي به عراق زمان شاه . ق. هـ ٩٣٥سال جالل الدين كه در

: چنين است

، ـ سيدضياءالدين ٥ ـ سيداحمد، ٤ ، ـ سيداسماعيل ٣ـ سيدمحمد، ٢ ، ـ سيدعلي ١ .١ )ع ( ـ قاضي جالل الدين تا منتهي مي شود به امام علي٧ ، ي الدين ـ سيدمحي٦

.نام و اطالعات الزم به ياري سيد مجيد و سيد جابر و سيد عبدالرسول تهيه گرديد -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٢٢

١٢٣ فصل سوم/ بخش اول

و دو نفر بودند يازده )رض ( علي كه مالحظه مي فرمائيد، فرزندان سيد به طوري

به شهادت خودميهن دين و راه دفاع از نعمه در سيد رمضان و ، سيد آنها يعني تاي ، و سيد نعمه در جنگ جهاد مقدس جنگ با اشرار فراريان سيد رمضان در .رسيدند

انگلستان كه خاك پاك كشور ما را مورد تعرض قرار داده بود، به شهادت نايل عليه .خداوند ارواح پاكشان را با ارواح اجدادشان در بهشت محشور فرمايد .آمدند

١ علي طالقاني در سفرنامه خوزستان سيد

سيد علي در زمان خود، شخصيت و مقام برجسته و واالئي در بين رجال دربار،

موالي حويزه و شيوخ بني كعب و همه . والت و سران قبايل و عشاير برخوردار بود

اوالد پيامبر مورد توقير و ، و به عنوان عشاير خوزستان و عراق او را محترم مي داشته

اين سرحددار و متولي عالوه بر . اجتماعي قرار داشت تكريم قاطبه صنوف و طبقات

آرا و نظراتش در همه مسايل . مستقل و مأواي ضعيفان و مهواي توانمندان بود

سيد با اين . و طرفدار حق و عدالت بود . اعتماد و اطمينان دولت بود اجتماعي مورد

او مرجع مهمي براي حل . ، بلند مرتبه و با وقار بود صفات بسيار با شخصيت

اوست كه قريه سيد علي طالقاني به نام او . اختالفات و مشاجرات طوايف شده بود

ندر زما . ، و به آن نهرهاشم مي گفتند خوانده مي شود، كه در كناره شمالي كرخه واقع داشت و نجم الملك مطالبي درباره سال عمر ، حدود هفتاد نجم الملك مسافرت حاج

: او نگاشته بود كه بعضي از آنها در زير آورده مي شوند

به . ش ١٢٩٩ر نجم الملك در سفر به خوزستان كه در سال سفرنامه خوزستان توسط اج عبدالغفا -١

به كوشش دبير سياقي در ١٣٤١اين سفرناهم در نوروز . دستور ناصرالدين شاه صورت گرفت، نوشته شد .مؤسسه علمي به چاپ رسيده بود

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٢٤

ناهار مي دهد به ، شام و مضيف دايري جمعي عيال و بزرگ دارد و پسر ده ” نصف فرسخ الي يك ه است به عرض آن سمت كرخ قطعه زميني كه در .واردين

. سد ، زراعت ديم مي كند، شخص با وجودي خاصه در دو سه فرسخ طول فرسخ و نگاهداري اين مقوله اشخاص ... شخص سرحدداري و پناه عابرين سبيل درحقيقت

ارج شخص معتبري است و طوايف اطراف از داخل وخ . الزم است سرحد درام غرب جريه كوهي است كه آن را فاصله نيم فرسخ در به . دارند او تمكين از

به هور آن جا از به سمت بستان افتاده و آن جا از faletرودفلت . گويند الصقور ...عماره عثماني

را كه آن قلعه نهرهاشم . مرد است ١٢٠ ، و جمعيت جريه سيد علي هفت خانواده در جريه سيد نعمت گويند، دركنار نهر تيري واقع شده كه به سمت حويزه مي رود و

و از عربها (است جمعيت آن جاخيلي زياد و . فرسخ از سد ناصري است فاصله نيم علي با موال سيد. مضيف معتبري دارد و ... سيد نعمه شخص متولي است ). كسبه

از نظر سيد علي . معاصر بودند و مزعلخان آل محيسن برادر خزعل همزمان و مطلب

: نجم الملك واجب الرعايه بود زيرا

ثالثا پناه . اوال صحيح النسب است و از خانواده رسالت ـ ثانيا سرحددار است

است و در اصل رابعا معيل . مضيفي دارد و مخارجي مي دهد . عابرين سبيل است

. نفر عيال و اوالد دارد١١٠

تقديس مردم ادوار مورد تمام در ، واهميت شأن خاندان سيدعلي همواره و مقام . است بوده

قرب عام مايه افتخار و احفاد سادات محترم نزد خاص و اعتبار و احترام اوالد و

، شخصيتهايي ظاهر خوزستان ين خانواده در ميان افراد ا در. به خدا تلقي مي شود

١٢٥ فصل سوم/ بخش اول

و در رديف باالترين شخصيتهاي . رهبري بوده اند شدند كه به مثابه الگوي زعامت و

، سيد ، سيد نعيم نامهاي مرحوم سيد عباس . عرب شهرت يافته اند قبايل و عشاير

دم عرب خوزستان شناخته نزد مر ... مجيد، سيد جابر و ، سيد عبدالرسول جابر، سيد

، فرزند علي از سيد ناگفته نماند كه پس . مي گردد تلقي شايسته احترام خاص شده و

يعقوب سيد يوسف آنگاه سيد ، و يوسف ، و سپس پسرش سيد بزرگش سيد حسين

اشرار يعقوب به وسيله با قتل مرحوم سيد . پرداختند به رتق و فتق امورخانواده

زمان احمدزاده از يك سال در نشست ولي پس جابر به جاي او ، سيد برادرشاز آن پس امور عشايري . سيد نعيم قسمت شد او و بين بالمناصفه علي سيد امالك

جليل در سيد دو اين انتقال از پس . مي گرفت انجام آنها توافق و مشورت مربوطه با

عبدالرسول سيد مجيد و علي توسط سيد بيت سيد امور اكنون ،جدادشانا جوار

. مي شود گردانده

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٢٦

١٢٧ فصل سوم/ بخش اول

)آل سيد علي( ـ سادات آل العلويه ٦

اين سادات محترم از خانواده هايي است كه به حضرت امام موسي كاظم متصل

.مي شوند

و نخبگاني از . وف به علم و ادب و تقوي است خانواده اي عربي و كهن و معر

ميان آنها خانواده از. آن پديد آمدند فضاليي كه به دين و شريعت خدمت كرده اند، از

، سيد طعمه و حاج عطوان مرحوم سيد موسي داراي فرزنداني به نام مرحوم سيد

، معظم حسيني بوده بلغين و خطباي منبر از م طالبين علم و محمد هستند كه از سيد عطوان يكي سيد فرزندان سيد از. برداشته اند اين راه قدم در اكنون فرزندان آنها و

بخشدار ديگرش خلف فرزند سيد و بوده قاريان منابر و خطبا از كه است شلش

.است بستان شهر

و بدين جهت بعضي آنها را سادات . است حاجي ، فرزند علي اين طايفه سيد جد

سيد حاجي برادري به نام سيد ناجي داشته كه اعقاب او در . حاجي مي خوانند آل

مخالفت با رژيم بعث عراق به اثر آنها در گروهي از . ناجي موسومند عراق به آل بعضي از . زندگي مي كنند .. .سوسنگرد، شوش و اكنون در ، و كرده مهاجرت ايران

العلويه حاجي به بيت علت تسميه سادات آل در. مي باشند آنها هم ازروحانيون بارز ، علويه خانم او سرپرستي كه دارفاني را وداع گفت كه سيد علي هنگامي آورده اند

كراماتي داشته كه مورد خود اين سيده معظمه از . به عهده گرفته بود اوالدش را

: از آن جمله. در جامعه مي گرديد احترام بي حد او

و علويه نصف شب . وحشي وجود داشته است ـ در زمان حيات علويه شير ١

هنگامي كه همه در خواب بودند، حركات غيرعادي از طويله گاوميشهاي خود

، و چون احتمال مي دادند طويله رفته تا به نمايد رعلي را بيدا مي شنيد، سعي كرد سيد

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٢٨

به خواب سيد اما. ببندد ، آن را مجدد ا شده طناب باز آنها از گاوميش نر »فحل«كه در تاريكي لذا علويه خانم شخصا به طويله رفت و حيواني را . رفته بود عميقي

كه وقتي صبح براي بازكردن بند عجايب اين از اما . بود، بست همان فحل به نظرش

حالت سرافكندگي و نمود و آن با باز بند او را ، علويه يافت شير رفت آن را او

چه بيشتر نسبت به او توجه هر باعث احترام و اين امر . رفت عشيره بيرون اطاعت از .١گرديد

قبول دعا در ر در اوالد و احفاد او اثر نكند و با ـ علويه دعا كرده بود كه ما ٢

يكي از معلمان . تاكنون درباره همه اعقاب جاري و ساري است اين امر پيشگاه خدا

معلم مدرسه فرزندان آنها بود و مي ديد كه سادات ١٣٥٦ تعريف مي كرد كه درسال

حتي گاهي كه مار . به كالس مي آوردند راگاهي آن بازي مي كردند و كوچولو با مار

نشان مي دهد، به جاي ضرر ضرر رساندن به سادات و گزيدن آنها شدت و خشم در

. ، خود مي ميردرساندن

: ، پنج پسر از خود به جاي گذاشت كه عبارتند ازسيد علي پس از مرگ

آل ” ، فرعي از هاشم نام بيت سيد به واعقاب ا نوادگان و ، اكنون هاشم ـ سيد ١ قبيله بلكه ازطايفه القره از نبود سيد هاشم علويه مادر. مي شوند شناخته “العلويه

محل . بيت سيد علي مي خوانند را آشنايان آنها به همين دليل . است سواعد بوده توابع بخش بستان شهرستان از رروستاهاي خرابه ودفا هاشم در سيد اعقاب سكونت

جاهاي ديگر در جنگ تحميلي آثار اثر االن در همه . بوده است آزادگان دشت .زندگي مي كنند

.بعضي زمان اين واقعه را مربوط به دورة قبل از ازدواج او مي دانند -١

١٢٩ فصل سوم/ بخش اول

موسي فرزند ـ سيد محمد از اوالد علويه است و تاكنون سيد ياسين فرزند سيد ٢

. بود“بهخرا”سيد كريم ريش سفيد اين بيت است كه از سكنه

مساكن احمد مي گويند و آل سيد اعقابش را ، كه علي سيد احمد فرزند ـ سيد ٣ بيت سيد طعمه فرزند سيد بزرگ كنوني اين . مي باشد “خرابه” و “ميان آب”در آنها

.مي باشد حافظ

سكونت “قريه خرابه ”ـ سيد طاهر، اعقاب او را آل سيد طاهر مي خوانند و در ٤

.دارد عبود نام كاظم فرزند سيد اشتند بزرگ آنها سيدد

اكنون. و سيد موسي دارد Falhiاز اوالد دو پسر بنام سيد فلحي ـ سيد حسين و ٥

. بيت سيد حسين غالبا بنام بيت سيد فلحي ناميده مي شود

آل ناجي مدعي بنابر تحقيق مستفاد شد كه سادات بيت العلويه عالوه برسادات

. برادري سادات آل بطاط عراق نيز مي باشند

:براساس شجره نامه اجداد اين خانواده شريف چنين است

، ـ ابراهيم مجاب ٣ـ سيد محمد عابد، ٢، )باب الحوايج (ـ امام موسي كاظم ١

، ـ سيد نورالدين٨ ـ سيد عبود، ٧ ـ سيد عبد، ٦ ، ـ سيد فضل٥ ، ـ سيد اسماعيل ٤

ـ سيد ١٣ ،ـ سيد حازم ١٢ ـ سيد حميد، ١١ ،ـ سيد عبدالعظيم ١٠ ،ـ سيد حسن ٩ ،ـ سيد رحمه ١٧ـ سيدحامد، ١٦ ، ـ سيدابراهيم ١٥ ، ـ سيد فاضل ١٤ ، رمضان

، ـ سيد حمزه ٢٢ـ سيد حميد، ٢١ ،ـ سيد فتاح ٢٠ ، ـ سيد طالب ١٩ـ سيد داوود، ١٨ ـ سيد عبدالعزيز، ٢٧ ، ـ سيد موسي ٢٦ـ سيدجعفر، ٢٥ ، حـ سيدصال ٢٤ـ سيدناصر، ٢٣

، ـ سيدحسين ٣٢ ـ سيداحمد، ٣١ـ سيد ماجد، ٣٠ ،ـ سيد عبداهللا ٢٩ـ سيد جابر، ٢٨ ، ـ سيد هاشم ٣٧ ، ـ سيد علي ٣٦ ، ـ سيد حاجي ٣٥ ، ـ سيدسلمان ٣٤ ، ـ سيدهاشم ٣٣ .ـ سيد نادر٤٢ ، شـ سيد شل٤١ ،ـ سيد عطوان٤٠ ، ـ سيد موسي٣٩ ،ـ سيد كرم٣٨

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٣٠

١٣١ فصل سوم/ بخش اول

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٣٢

ـ سادات فواضل ٧

بن تحقيق مستفاد مي شود كه سادات محترم فواضل از اعقاب زيد مصاحبه و بنابر

“سادات حسيني ” ، مي باشند و به همين دليل هم آنها را الحسين عليه السالم بن علي .مي نامند

خانواده موقر ابتدا از شهر عماره عراق به خوزستان مهاجرت مي شود كه اين هگفت

.آمده اند) ميناو(آنها گويا بعد از سادات جزايري به ميان آب . كرده اند

ـ االحيمد ٤ـ طواهر، ٣ ، ـ آل سيد طعمه ٢ ، ـ ارحمه ١: مهمترين تيره هاي آنها

آنها عداد تيره هاي اتحاد عشايري دارند و در فه الحايي طاي با سادات مزبور . هستند نام “جعاوله” سكونت دارند، “ميان آب ”از سادات ديگري كه در . حساب مي آيند به

:از آنها عبارتند دارند و تيره هاي

١ـ حنود٣ ، ـ حرامشه٢ ، ـ حيايله١

در هوفل شرقي از توابع در حد يك طايفه متعارف ) حسيني(سادات فواضل

سيد و ناصر بيت سيد سادات معروف . دارند نسق زراعي سكونت و سوسنگرد

عده اي با شرقي رفته و به هوفل تحقيق اطالع و كسب براي. هستند آنها از ،خلف

نتايج . شد گفتگو خلف مصاحبه و حسينيه سيد در محترم سفيد و سادات ريش ـ : بود اصل چنينح

بن سيد بن سيد حسين بن سيد حنظل حميد سيد از مفاهيم مطالب و بيشتر بن سيد احمد بن سيد چريم بن سيد حطحوط بن سيد حمود به دست آمد ارحمه ميان آنها در از تيره هايي )دشت آزادگان (هوفل فواضل ساكن در سادات بر عالوه

خشايار ، غرب اهواز، در موقر و )٢عين (، سيد كريم )نمره پنج (ريا ، ابوصخي آب

.ايرج افشار... خت ايل ها، طوايف و مقدمه اي بر شنا -١

١٣٣ فصل سوم/ بخش اول

سادات فواضل مردماني زحمتكش و غالبا به كارهاي . غيره پراكنده اند اهواز، آذري و : دامداري اشتغال دارند و بطور كلي به پنج تيره اصلي تقسيم مي شوند كشاورزي و

تيره هاي زير .ـ آل ارحمه٥ـ الطواهر، ٤ ، ـ آل طعمه ٣ ، بو حمودي ـ ال ٢ـ االحيمد، ١ :آنها عبارتند از

:شامل) بيت سيد احيمد(ـ االحيمد ١

سكونت محل و محمد سيد فرزند كاظم سيد آنها سفيد ، ريش صالح سيد ـ بيت ١

.ابوصخير ميان آب و در آنان

:يل تشكيل مي يابدـ البو حمودي از زير تيره هاي ذ٢

ـ بيت سيد ياسين ساكن موقر و ٢، )٢عين (ـ بيت سيد صبح در قريه سيد كريم ١

.خشايار اهواز

.ساكن بامدز، و سيد مجيد سيد طعمه ريش سفيد آن است . ـ آل سيد طعمه٣

. ، ريش سفيد آنهاستساكن شاوور و سيد كاظم سيد طعمه. ـ الطواهر٤

نيز در ، هدام از توابع سوسنگرد و در هوفل شرقي ). رحمه( آل سيد ارحمه ـ٥

، در شمال اهواز ، نهر الخايس از نواحي ميان آب و در آذري ، نهر االبيض عوجه

:سكونت دارند و زير تيره هاي آنها شامل

سيد فرزند ريش سفيد آنها سيد حميد . ـ بيت سيد عطيه ٢ ، بيت سيد خلف -١ كرم حنظل مذكور است كه اطالعات از او دريافت شد و نيز سيد عباس فرزند سيد

.از كاركنان اداره بازرگاني سوسنگرد است

از آنها مانند عم فواضل و بني سادات جعاوله و “غرابات”كه سادات گفته اند سرپرستي و رياست . نها برقرار است زيد شهيدند و لهذا روابط نسبي بين آ اعقاب

در ) نمره پنج ( فواضل به عهده سيد كاظم فرزند سيد محمد ساكن ابوصخير عامه

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٣٤

، و ريش تراشي فاتحه ها و ساير است و اموري مثل بستن گره فصل عشايري شاوور .متعلق به يك رئيس طايفه توسط او صورت مي گيرد مسايل

، با توجه به تعداد افراد بالسويه تقسيم نمي شود عشايري سادات فواضل فصل

٥ ، يعني هر تيره Axmas تيره منقسمند، به صورت اخماس ٥بلكه چون به كل از ١

عشيره بيرق. مرد بالغ دارند ٢٥٠٠بنابه گفته آنها اكنون مجموعا درحدود . مي پردازد بيرقي هر يك از تيره هاي پنجگانه داراي . است ) ع( علي نمودي از آل سبز رنگ و

گفت رويهمرفته مي توان . كلمه فواضل مي نويسند تيره خود را زير مي باشند كه نام

و دو زيدي سادات طالقاني فروعي از آل زيد شهيد بوده و هر كه سادات محترم و .١حسيني اند

.به سادات طالقاني مراجعه شود) ع(براي آگاهي از فرزندان زيد بن علي بن الحسين -١

١٣٥ فصل سوم/ بخش اول

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٣٦

)موالي( ـ سادات آل مشعشع ٨

اين شهر يعني در ورود موالي به حويزه درهمان تاريخ دستيابي سيد محمد بر

تيمور همزمان پسر حكومت شاهرخ ميرزا هجري قمري بوده است كه با ٨٤٥رمضان

يك ، يك شيعه متعصب و دشمن موالي محفوظات دوست و محمد بنابر سيد. بود

، براي اصالح )ع(روش امام حسين نهج و پيروي از آتشه بوده است كه به انقالبي دو

و از هيچ كاري . ، از جان و دل مي كوشيد اعتالي نام مذهب شيعه اثني عشري دين و

تا ايستاد مقابل ظلم و جور او معتقد بود كه بايد در . گذاري نمي كرد اين راه فرو در

افراد انديشه بعضي از مقابل گفته او در اين. زمينه ظهور مهدي موعود فراهم گردد

) عج(حضرت مهدي ميان مي رود و از است كه مي گفتند ظلم تنها در زمان ظهور محمد اما سيد . ، جور و بي عدالتي گردد از ظلم دنيا پر زماني ظاهر مي شود كه فقطدر زمان غيبت هر فرد شيعه بايد چنين « : نمي پذيرفت و مي گفت تفكر را طرز اين

مخالف دشمنان او كه انقالبش را . »كه خود تمثيلي از آن امام همام است پنداردكه بطن و حقيقت شيعه واقعي ردم قشري را خواسته هاي خود مي دانستند، م اطماع و

مثال. تحريك مي كردند و گفته هايش را تحريف مي نمودند نمي فهميدند، عليه او را

در سال . است در حالي كه نام او محمد مهدي بود مدعي مهدويت مي گفتند او

مانند گفت كه او ت و ميان آمد پيرمردي گريس محمد حرف به وقتي از سيد ١٣٤٣

وقتي ،اثر تبليغات دشمنان اسالم واقعي در زيرا علي الگوي . حضرت علي مظلوم بود مگر او ، مردم شام مي گفتند ملجم ضربت خورده محراب نماز از ابن شايع شد كه در

مظلوميت د كهاو افزو! نماز ضربت بخورد محراب در بخواند و نماز مسلمان است تا هوس قيام براي هوي و «: فرمود است كه شهيدان امام حسين سيد محمد عين سرور

١٣٧ فصل سوم/ بخش اول

جد خويش منظور اصالح طلبي در امت به ، من نيستم ستمگر ، من مفسد و نكرده امريق ط بدين و »... ، من مي خواهم كه امر به معروف ونهي از منكر كنم بپا خواسته ام

مي خواست نهي از منكر قرارداد انگيزه انقالب تاريخ ساز خويش را امر به معروف و بر اساس اين .باشد ) عج(حكومتي شيعه تأسيس كند و زمينه ساز انقالب امام زمان

كه سيد مي خوانيم “تاريخ پانصد ساله كسروي ” حق است كه در از ، دور تبليغات

. داعيه خدايي متهم كردند به علي را ، و پسرش سيد مدعي مهدويگريمحمد

بعضي . آخر مردم آن زمان كه اين انهامات را از دور مي شنيدند، قبول مي كردند

هم به علت عدم اطالع از مفاهيم و معاني گفته هاشان گول مبلغين مخالف را

زمين است و مي گويم كه ده داريم كه انسان خليفه خدا بر ما امروزه عقي . مي خوردند

غايب كه چون امام را موظف مي دانيم هم خود و باز “ مثلي تكن عبدي طعني يا”همين نوع احاديث است كه وقتي از زبان . منكر كنيم از به معروف و نهي امر خود، مي گرديد و زبان به زبان مي گشت و انسانهاي خام محمد شنيده مي شد تحريف سيد

مگرنه اين. حقيقت تصور مي كردند را به طوري كه آنها . كه زودباورند، گول مي زد را

شهيد كردند و خانواده اش را به صحابه را كربال امام حسين و صحراي وقتي در كههر عصر و بايد دانست كه در . خوارج هستند بردند، گفتند كه آنها اسراي اسارت نيست كسي مثل اين قابل قبول . يزيدهايي هستند و حقگويان را لوث مي كنند زماني ، اين است و خود از نسل ائمه طاهرين است دين خانواده علم و محمد كه از سيدف اين اتهامات را مي خوانيم و از از يك طر . باشد كه كسروي معرفي كرده بود گونه

روي سكه هاشان نسبت به دين و ائمه بر ديگر عقيده راسخ اين خانواده را طرفيآيا ممكن است اين طور باشد؟ آيا نويسندگان درباره اين خانواده مغرضانه .مي بينيم

وفات . ق . هـ ٨٧٠مد در سال ، سيد مح قضاوت نكرده اند؟ بنابه تاريخ پانصد ساله

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٣٨

كشته . هـ ٨٦١پسرش سيد علي كه درحيات پدر قدرت يافته بود، در سال يافت و از وفات سيد بعد . گرفت دست به امور را محمد مجددا زمام آن سيد از بعد شد و

روي محسنيه آثار او، ساخت با محسن به فرمانروايي رسيد و از موال محمد، پسرش محسن در غرب سيد مدفن . يافت وفات . ق. هـ ٩٠٥عاقبت درسال و . حويزه است

ناميده مي شود “ابوعشمه المحسن ”نام مزار او به فعلي است و كرخه در حميديه علت انتساب به اين لقب اين بوده است كه اسبش .) سفيد يعني صاحب ماديان (

.د بودسفي

محمد مهدي فرزند فرزند سيد “موال حسن ”گفته مي شود كه سيد محسن همان

در نسابه متوفي عالم و المرتضي بن علي القاسم بن الحسن بن فالح فرزند هبت اهللا كوفه فرزند شيخ شمس هجري بن عالمه عبدالحميد نسابه و نقيب مشهد و ٧١٩

الرد علي الذاهب الي « ، محدث و صاحب كتاب ائري عالمه اديب فخار ح الدين بن قمري هجري ٦٣٠ متوفاي معد طاهر نقيب علي ابو بن » طالب ابي تكفير

ابوعبداهللا حسين شبتي بن ابوالغنايم محمد احمد ابن بني فخار علي ابي شمس الدين

امام بن محمد عابد بن ) ضريرالعين(هيم مجاب ابرا حائري بن بن ابوالحسن محمد

.١است ) ع ( كاظم موسي

بزرگ ... ، اهل علم و ، متقي باور كردني نيست از كسي كه در چنين خانواده اصيل

مي رسد نظر به . نوشته است كه مورخ پانصد ساله درباره او كند شده اين طور عمل

گرفته است كه مخالف اين منابع خود را و كساني مدارك ز احمد كسروي ا كه

انساب العشائر العربيه في النجف االشرف، تأليف ناجي وداعه الشريس، اسره آل شبر المشعشعين، ص -١

. به بعد١٠٦

١٣٩ فصل سوم/ بخش اول

البته . ١به حقيقت امور داناتراست خدا بوده اند و آنها تفكرات اصالحي خانواده و است محسن سيد محمد همان موال است كه آيا موالحسن بن نكته الزم توضيح اين

آن. آيد تحقيق الزم به عمل ين مورد تدقيق و ا اوست ؟ بايد در كه برادر اين يا

كه . سيد محمد مهدي پسرانش سيد علي و سيد محسن بوده اند ، طوري كه مي دانيم سال بعد٣٥او به امارت رسيد و گفتيم كشته شد و دومي پس از حيات پدر اولي در

يا محسن سيد( او عقاب از. رديد گ حميديه فعلي مدفون در از پدر وفات نمود و

تاريخ ” ، صاحب ، سيد جاسم اديب فاضل و مؤلف عراق يكي در) موالحسنفرزندان خطيب ... ، عبداالمير و ، حسين عبدالحسين و. هـ ١٣٤٥ متولد “مشعشعين

احمد بن محمد بن ثنوان بن عبدالواحد بن شبر سيد بن هاشم سيد بن حسن سيد به هستند كه ) محسن( موالحسن بن حسن بن بن علي علي بن حسان بن عبداهللا نب

. دارند نجف سكونت در معروفند و شبر آل

حسن مثني اعقاب قتاده و از كه موالي را گفته كساني برخالف بنابراين

في نسب موالي معتقدند كه بعضي در معر . اينها از سادات حسيني هستند مي دانسته انداوالد حسن مثني و سپس عبداهللا بن حسن مثني و از ) ع( اعقاب حسن سبط آنها از

يعني از . عبداهللا بن حسن مثني سپس ادريس سپس عبداهللا سپس قتاده است و سپس مجتبي بوده اند و امام حسن حسن مثني بن عبداهللا بن ادريس بن عبداهللا بن بن قتاده

:بعضي حتي مشجري به شكل زير براي آنها ساخته اند

.شعشع، احتماال كساني براي بدنام ساختن او نوشته اندكتاب المهدي، منسوب به سيد محمد م -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٤٠

١٤١ فصل سوم/ بخش اول

امام اعقاب از فوق مشعشعيان بايد اساس مشجر بر كه مالحظه مي كنيد به طوري

امام موسي تا محمد مهدي شجره نامه قبلي يكايك اجداد سيد ولي در . حسن باشند

محمد تا از سيد ارتباط موالي حويزه از اين مشجر تازه در . بود شده كاظم ذكر

.آنها خبري نيست آخرين فرد

،اگر به تعلل و عدم تعرض بعضي از حكومتهاي ايران به آل مشعشع بيانديشيم

اشاعه مذهب تشييع ا در تبليغ و احتمال قوي مي دهيم كه اين امر به علت سعي آنه

از متلمذين علوم ديني و سيد محمد برعكس نوشته هاي مخالفان خود از . بوده است يعني او . االعظم اطالع داشت و بنابرقول قدما او از سر . خانواده هاي اهل علم بود

شد و به احكام اسالم عمل معتقد بود كه اگر كسي به خدا و قرآن و پيامبر مؤمن با

لذا با خواندن سراالعظم مي تواند . كند، از لطف خدا و عنايتش برخوردار مي شود

.١اعمالي انجام دهد كه از عهده ديگران برنمي آيد

حكومت مشعشعيان

معيني مرز ثابت و و يك حد وسعت مناطق تحت حكمراني موالي هميشه بر

زماني هم ، و مي گرفت قرار فرمان آنها گاهي تمام استان خوزستان زير . نبود متوقف

كه نوشته اليارد بنابر. مسلط مي شدند ) الحج(واسط و آن سوي شط الحي حتي بر

، موالي حويزه در خوزستان اقامت داشته ميالدي در ١٨٤٢ تا ١٨٤٠ خالل سالهاي

داشتند، سواحل كرخه سكونت كه در چند قبيله ديگر نطقه حويزه و م آن زمان تنها بر

يك كنوني از والي . داشت حويزه شهرت هم به والي باز ولي . حكومت مي كرد

قصد ما از نوشتن سطور فوق دفاع كوركورانه نيست، بلكه انتقال واقعياتي است كه مردم حلي به آنها -١

.نبايد تصور كرد كه از نوشته هايي كه دربارة مشعشعيان نوشته اند، بي اطالع هستيم. اعتقاد دارند

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٤٢

اصيل و برجسته روحاني است و من تاريخچه خانواده اش را به شرح زير، از خانواده سرشناس و »سادات« از خانواده يكي اين بنيانگذار و مؤسس . دريافت كرده ام وي نوادگان اين سيد . سال قبل زادگاهش را ترك نمود مدينه بود كه در پانصد »منتفذ«

سكونت »شاه خدابنده «پادشاهي در قلمرو ) حي( واسط كنار رودخانه حج در شهر اينان بتدريج از رودخانه . مي كردند گزيدند وبر چند قبيله عرب گاوميش دار حكومت

سكونت داشتند، »حويزه «حوالي شهر عبور كردند و به رياست دو قبيله كه در دجلهنيز پنج يا شش طايفه كوچك ديگر و »سالمات« و »نيس«دوقبيله . برگزيده شدند

اولين فرد اين خانواده “موالمحمد”. آنان از واسط به اين منطقه كوچ كردند همراهاو معاصر اولين پادشاه سلسله . زير حويزه بنيان گذاشت را در “قمانيان” شهر بود كه بود و گفته مي شود به وسيله ازدواج با خانواده سلطنتي قرابت سببي پيدا صفويه

قلعه حويزه را در موال محمد، پسر ) محسن. (١موال يا والي سلطان حسين .كرده بود

به او اولين كسي بود كه قبايل زيادي را . نهاد ميان رودخانه كرخه بنا در جزيره ايموال (نوه او . كرد و مقام و موقعيت بزرگي درخوزستان كسب نمود دور خود جمع

گ چندين جن شهر مكه پيش رفت و در عربها وارد جنگ شد و تا با) Badorبدر مهاجرت به حويزه مقدس مكه شهر از را “شريف ”او قبيله . داد عربها را شكست

موالي نفوذ و قدرت فوق العاده اي كسب كردند و بتدريج بعد از اين واقعه . داد) احتماال منظور نويسنده زيدون باشد (دشت بهبهان زيتون ، شوشتر، شهرهاي دزفول

دجله و و همچنين جزاير فرات و . قلمرو خود درآوردند جزو امنطقه كعب ر و

بختياري و عشاير بومي خوزستان، گزارشات منتشر نشده اي از سر اوستن هنري سيري در قلمرو -١

مقصود نويسنده همان موال محسن پسر سيد محمد سرسلسلة . (٧٨اليارد، ترجمة مهراب اميري، ص ).مشعشعيان است

١٤٣ فصل سوم/ بخش اول

نوبه خود رياست به نيز) Montafeg( از قبايل منتفج الم و قسمتي بني شطالحي و هزار مرد ١٣٠بود كه قادر »موال«آن موقع والي در .اين خانواده را پذيرفته بودند

هزار سوار بود كه درپاي ١٨ي اش درحدود شخص گارد. جنگي مسلح بسيج كند اينان بهترين ماديانهاي اصيل عربي زير پا داشتند و .قلعه بطور دائم آماده نبرد بودند

. كسري نداشتند اسلحه و ساز و برگ جنگي هيچ كم و ، از لحاظ من حيث المجموع. كوچك عرب حكومت مي كند حويزه و چند قبيله منطقه والي در حال حاضر بر

اجازه آنها به آن كه ندارند، مگر اجازه جلوس حضورش شيوخ و رؤساي طوايف در

مقام والي اضافه بر . دربار سلطنتي عمل مي كند مراسم مانند از بعضي در او؛ دهدوني حويزه موال كن وااليي برخوردار است والي مذهبي هم از نفوذ نظر ، از حكومتي

.طاعون تلفات سنگيني متحمل شد اثر فرج اهللا نام دارد شهر حويزه در

، و سكنه چندين بار بطور كلي ويران اين شهر شاهد حوادث گوناگوني است و .خالي شد آن

نشده هنري اليارد، درباره شكسته شدن سدي باالخره نويسنده گزارشات منتشر

ميالدي ويران گرديد، اشاره ١٨٣٧طغيان سال اثر در آبياري احداث شده و كه جهت

خشكي حويزه و كوچ كرده و گفته است كه اين امر موجب تغيير مسير رودخانه و

آن تاريخ عمدتا به گفته نويسنده مذكور، سكنه حويزه در . اين شهر گرديد قبايل از .و به چهار قبيله به شرح زير تقسيم مي شدعرب

ـ نعيس ٢، )احتمال قوي سادات اهل الجرف است منظور او به (ـ سادات ١

برده كار به »nies«نيس ناآشناست به جاي عربي تلفظ كلمات به نويسنده چون (

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٤٤

. ١»ساكي«ـ ٤بود، صود او الكوت مق هم مشخصا كوتي و اهل كه باز »كته«ـ ٣ ، )است :طوايف عمده وابسته به شهر را چنين نام برده است و

اين( ـ شريف ٣ هستند، عچرش كه العروس اوالد مقصود »آروس «ـ ٢، »علي«ـ ١

ـ بني ٤ما امروز بدان شرفه مي گوييم، ) شاخه اي از قبيله شريف مكه است طايفه

خان بدون هيچ تقي ميالدي محمد ١٨٣٩سال در... ـ سالمات ٦ـ سدير، ٥ ، حردان .٢توانست حويزه را به تصرف درآورد مشكلي

:كه از مشعشعيان به واليگري رسيدند كساني

فالح ـ سيد ٣محمد، محسن پسر سيد ـ سيد ٢ ، ـ سيد محمد مهدي مؤسس ١

فالح بدران پسر سيد ـ سيد٤ ، محسن پسر سيد

. هـ ٩٤٨ـ سيد سجاد پسر سيد بدران متوفي ٥

كار بود و سيد مبارك او را از حويزه بر سر . ق. هـ ٩٩٨سال ـ سيد زنبوركه تا ٦ .راند

بركه «ـ سيد مبارك پسر سيد مطلب پسر سيد بدران به كمك دايي خود امير ٧ Barakah«ب آمد و به والگيري رسيد رئيس عشيره كربال برسيد زنبور غال.

هـ از طرف شاه اسماعيل صفوي والي حويزه شد ١٠٢٥ـ سيد ناصر در سال ٨

.ولي پس از هفت روز از مرگ مبارك از دنيا رفت

همان سال در ـ سيد راشد بن سيد سالم بن سيد مطلب پسر عموي سيد ناصر ٩ .گري تعيين شد هـ به فرمان شاه به والي١٠٢٥

و هنوز بنا به نوشتة كتاب سيري در قبايل بختياري، ساكيه از لرستان به حويزه مهاجرت كرده بودند -١

.بسياري ساكي در آن جا مي زيند

.سيري در قلمرو بختياري و قبايل بومي خوزستان، هنري اليارد اوستن -٢

١٤٥ فصل سوم/ بخش اول

ـ سيد محمد خان فرزند مبارك به علت نافرماني سيد منصور از اوامر شاه ١٠

به كشته و منصور او را تعيين شد ولي عاقبت سيد به واليگري ١٠٣٣ عباس در . با فرمان شاه صفي به حكومت ادامه داد١٠٥٣سال نشست و تا جايش

به اصفهان برده و شاه عباس دوم سيد منصور را . سيد منصور ـ سيد بركه پسر ١١

.بجايش منصوب كرد پسرش سيد بركه را

). هـ١٠٦٠(ـ سيد عليخان فرزند خلف سال ١٢

). هـ١٠٨٨(سال پسر پسر سيدعليخان در ـ سيد حيدر١٣

) هـ١٠٩٧(ـ سيد عبداهللا پسر عليخان تا سال ١٤

. اهللا خان ـ سيد فرج١٥

.ـ سيد هبه اهللا١٦

). هـ١١١٢(ـ سيد عليخان ١٧

). هـ١١١٤(ـ سيدعبداهللا خان پسر فرج اهللا ١٨

). هـ١١٣٢(ـ سيد محمد پسر سيد عبداهللا ١٩

. ـ سيد مطلب نوه سيد فرج اهللا از طرف نادرشاه به واليگري رسيد٢٠

. ـ سيد جوداهللا٢١

.يل بن جوداهللا ـ سيد اسماع٢٢

.بود زمان او ، كه مشكل شكستن سد در ـ سيد محسن٢٣

. ـ سيد محمد پسر سيد جوداهللا٢٤

.به حويزه رسانيد آب را بست و هاشم را نهر محمد سد موال ، پسرمطلب ـ موال٢٥

. ، پسراسماعيل ـ سيد عبدالعليخان٢٦

. ـ سيد محمد٢٧

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٤٦

. ـ موال عبداهللا٢٨

. ـ موال مطلب٢٩

. ـ موال عبدالعلي٣٠

گرفت و ، زني از آنها موالي براي ايجاد رابطه سببي تسلط بر با شيخ خزعل اما با دستگيري او . به جايش نشانيد عبدالعلي را خلع و برادر آن زن را موال سرانجامديگر نظامي بار كم ، حا شمسي هجري ١٣٠٣سال حكومت مركزي در توسط

سقوط از پس موالي ١ مشعشع برگماشت را به پيشوايي خاندان آل خان عبدالعلينسبت به بني كعب به دست ديگر حرمت و استقالل خود را توانستند بار خزعل وفات رسيدن رضاخان در رأس عشاير تابعه باقي ماندند تا و با به قدرت . آورند

.ج موالعبداهللا بن موالنصراهللا رياست شهر حويزه به عهده او بودحا

مقام مهمي از لحاظ سياسي و ، كساني كه شهرت و بطور كلي در طي اين دوره

نقش مهمي در بود كه نصراهللا موال عبدالعلي موال بر كردند، عالوه پيدا اجتماعي

از بعد دوم جهاني و دوره اغتشاش جنگ كشور در ارضي تماميت استقالل و حفظ را در دست داشتند و “دولتخواه”آنها قيادت و زعامت عشاير موسوم به .آن داشت

حويزه بودند موال شخصيت وااليي در و كلمه معتبر زنده بودند صاحب تا هر دو آورد كوششهاي فراواني به عمل رساندن آب كرخه به حويزه زحمات و عبداهللا در

اكنون در كساني كه از . آن مرهون خدمات و تالشهاي اوست عشاير لذا حويزه و “عبداهللا موال ” برادر “رحيم موال” ديگري و “موالقاسم” دارند يكي بين موالي شهرت

.فرهنگيان منطقه هستند دو از كه هر است

.با استفاده از تاريخ پانصد سالة خوزستان، احمد كسروي -١

١٤٧ فصل سوم/ بخش اول

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٤٨

ـ سادات آل مهدي و جزائري ٩

اين طايفه شريف نيز از اعقاب و نسل مبارك حضرت امام هفتم باب الحوايج

، فرزند مهدي جد اعالي آنان مرحوم سيد . ، مي باشند موسي بن جعفر عليه السالم

بن امام موسي كاظم عبداهللا احفاد سيد اوالد و از به قولي بنا است و حسين سيدفيصل (محل هاي سكونت اين سادات محترم شهر سوسنگرد، قريه عاگوله هستندمشروطه و غيره است با توجه به اين كه با قبيله بني طرف زندگي مي كنند، ، )طرفي

سبي كه سيد بنابر سلسله ن . شمار سادات اين قبيله به حساب مي آورند آنها را در ، جد كاظم عليه السالم تا سيد مهدي اختيار دارد، اجداد آنها از امام عبدالرضا در

: چنين آمده است سادات مذكور،

، موسي ـ سيد ٣ ، عبداهللا ـ سيد ٢، )ع ( كاظم بن جعفر امام موسي ـ حضرت ١

ـ سيد ٨ ، يد مجدالدين ـ س ٧ ، ـ سيد نورالدين ٦ ، ـ سيد سعدالدين ٥ ، عيسي ـ سيد ٤

،ـ سيدعبداهللا ١٢محمد، ـ سيد ١١احمد، ـ سيد ١٠محمود، ـ سيد ٩ ، غياث الدين

زاير، ـ سيد ١٦ ، ـ سيد سلطان ١٥ ، ـ سيد نورالدين ١٤ ، ـ سيد نعمت اهللا جزايري ١٣

سيد به طوري كه مالحظه مي فرماييد، مرحوم . ١ـ سيد مهدي ١٨ ، ـ سيد حسين ١٧از لذا سادات مزبور . ، و محل التقاي فروع آنهاست د سادات آل مهدي مهدي ج

زيرا به وسيله آنها به حضرت اميرمؤمنان . سادات حسيني يا سادات موسوي هستند خود، به به علت فروبردن خشم و غضب اين امام بزرگوار . مرتبط مي شوند ) ع( علي بين ابواء، در . ق. هـ ١٢٩ قولي در به ، و ١٢٨شان به سال اي . ملقب گشت »كاظم «

٥٥ يا ٥٤سن در . ق. هـ ١٨٣ماه رجب سال ششم مكه و مدينه متولد شد، و در

ين بنا بر تحقيق از سادات محترم جزايري و مطالعة شجرة مباركه تأليف آيت اهللا جزايري، جلد اول به ا -١

.نتيجه رسيده ايم كه شجره مذكور نمي تواند درست باشد، زيرا نامي از سيد مهدي ندارد

١٤٩ فصل سوم/ بخش اول

باب الحوايج موسي كاظم را ، امام )ع ( شيعان حضرت علي . سالگي رحلت فرمود

. است نزد خداوند از وجاهت خاصي برخوردار و معتقدند كه ايشان در . لقب داده اند . مي كنند به همين دليل هنگام زيارتش با دعا در بارگاه خدا، خواسته اي درخواست

) نويسنده ( من الهي نباشد، برآورده مي شود و مشيت خواسته اگر مخالف سنت و اين ائمه اطهار قبل از مرگ به زيارت بوده است كه درخواستم اين طول عمر همواره در

درخواست توجه به اين قصيده زير را با . ، در كربال، موفق شوم و انصار امام حسين :سروده ام

طيهاـــوك تعــ ارج ـ يالكاظم يبوطلبه طلبتي١

ورنه ابجاهك هاي سويها گبر احسين از

دنياــت بال اتصورت وياي يوم الصر ـ طلبتي٢

محنيا اذر وامي وهيه علي ــد ن ـــوالــال

رضيه ــكل اصحاب م اوالده و ـ ازورن علي و٣

ابحقك يا وجيه انخاك طلبتي اريد تديها

االهاـــونــه أهــ ، طلبتـ كلمن طلب منك دوم٤

اهاــيدي تميت انا وي ـس و طول العمر يا

الطيبين انصاره حسين وازور جوارااگعد ـ اريد٥

اوصل كربالوانحب واريدالطم علي الخدين

الكفين امگطع ابعيني وازور العلگمي ـ اشوف ٦

ابصوت يا عباس روحي الك أفديها اصيح

ـ ذخر رباك ابوالحسنين النصرت كربله راداك ٧

اك تحامي الدين وايمامه والهاشم قمر سم

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٥٠

حياك يا ابصوت اصيح واقف ابجنبك و ـ محبكم٨ اسمه روح التعز يجزيها ابوفاضل نعم و

الحبيب أبكي اكبر والحر و ـ أقصد قاسم و٩ ،أعزيهم واحب أحكي احييهم واقدم الشوق

أريد أسئل أريد اجوابهم بلكي ـ أكلمهم و١٠ ب زينب اوياهااتعرف مصاب احسين ومصاي

دمع عيني الدم واصب مسلم لعد اذهب ـ انوب ١١ غريب وحارب أبوحده وعطشه دوم يا ذيني

يهديني ـ ابجواره ادعي الخالق صراطه اريد١٢ محيها ، اذنوبي الرجاي لجله اطلب الغفران

ـ أذهب حافي االقدام لبوالحسنين ازورنه١٣ يا موالي عدلك وين ادورنه اصيحن آخ

احضرنه كون القسط عدوك و العدل صوت ـ يا١٤ اتدمر سواياها وريت اليوم تخرج كون و

ـ بعدك ال اقسط العدل الحقيقه ضاع معناها١٥ الشيعه تدري يا موالي جميع الكفر عاداها

، ضد الدين منواها ـ سموها رفض ال دين١٦ موالي دربك فقط ممشاها الشيعه تدري يا

ـ السامرا اروح أبكي و اندب يالولي عجل١٧ ثجل اخذ ابثارك و اظهر سيدي موالي و

ذلل الطاغوتها الظلم و علي الكفر و ـ ثورا١٨

ندعي طلبنه يوم منجاها انتظرنه سيدي و

١٥١ فصل سوم/ بخش اول

ج المواليادعي فر ـ اديه لسماء ارفع و١٩

، حتي يعتني عناي رب اظهره عالظلم يا

السباي ـ يقطع دابر الظالم القاتل صار و٢٠

ثار الشيعته اوياها ياخذ ثار ليدوده و

ابو امام حضرت ، از عباس بني الرشيد ششمين خليفه كه هارون آورده اند

لو« :است ؟ فرمود نزديكتر شما به )ص( يامبرپ مي گويند چرا : كه پرسيد )ع (الحسن

كريمه شما را اگر پيامبر : يعني. »خطب كريمتك هل كنت تجيبه )ص ( اهللا رسول أنعجم عرب و مي كرده آيا جوابش مي كردي ؟ با چنين كاري بر از تو خواستگاري

نمي دهم به او تگاري نمي كند و من خواس از فرمود كه پيامبر امام. كرد افتخار خواهم آن حضرت در بغداد در . نسبت به شما، نزديكتريم به او لذا ما و . ماست زيرا او جد

.١مقابر قريش مدفون گرديد رسيد و در سالگي به شهادت ٥٥سن

لتع. ، جزايريها مي باشند مهدي متصل است آل با نسب آنها ساداتي كه اصل و از

، عراق كشور “جزاير” اين كه به جزايري ملقب شده اند اين است كه در اصل در او در . نام داشت “سيد محمد ”نخستين كسي كه از آنها به ايران آمد، . بوده اند ساكنداشت كه در خرمشهر و پنج اوالد پسر نمود و مهاجرت به خرمشهر . هـ ١١٣١ سال

“ميان آب ”پنجمين اوالدش كه سيد احمد بود، اعقابش در . كونت داشتند س حويزهشيخ نزد به كرده و قهر خود پدر از نبود كه كودكي بيش احمد سيد. مي كنند زندگي

احمد پس سيد. كرد زميني زراعتي معيشت او پذيرفت و را ، او شيخ . رفت “نبهان” يا “عشاره”سپس به و. نمود كوچ “خاور”يستگاه فعلي ا از مدتي به محل

.دار احياء العلوم بيروت ، في انساب العربالذهب سبائك -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٥٢

تاكنون مرقد مطهرش زيارتگاه درگذشت و همان جا در امروزي رفت و “آهودشت” .است )ع ( علي دوستداران آل

تن احمد، چهار بر سيد زيرا عالوه . خوانده مي شود ) خمسه ( مقبره اش به نام امام زاده همان المهدي و الجزايري سادات . ١ نوادگانش نيز در آن جا دفن شده اند از فرزندان و

اعقاب سيد از. امام موسي كاظم هستند اعقاب سيد عبداهللا فرزند طور كه گفته شد، از . بن عبداهللا است علي بن قاسم الحسين محمد بن ، ابوالفتح محمد بن عبداهللا ذوالطرفين

محمد بن عبداهللا بن نعمت اهللا جزايري بن سيد از اعقاب سيد عبداهللا سيد همچنين

بن عيسي بن سعدالدين مجدالدين بن غياث الدين بن محمود بن احمد بن الحسين بن

كه از شاگردان . است اجمعين عليهم السالم جعفر بن امام موسي عبداهللا بن بن موسي محقق خوانساري و ه مجلسي و آقا سيد هاشم احسائي و محقق سبزواري و عالم

»جايدار«قريه در . هـ ١١١٢سيد جزايري در سال . است بوده غيره كاشاني و محدث رسايل متعدد و صاحب علم اهل از كه نورالدين هم جليلش سيد فرزند . وفات يافت

“شرح النخبه”جزايري از تأليفات سيد نعمت اهللا . وفات نمود . ـ ه ١١٥٨بود، در ذيحجه .٢ مي باشد“ذخيره” و“ االحكام شرح مفاتيح” و

.٣بعضي از سادات آل مهدي

رحمه بن سيد عيسي فرزندان سيد عباس بن سيد كه از . ـ بيت سيد عباس الف

: هستند پنج نفرند

.طعمه ـ سيد٥ ، ـ سيدهادي٤ ، ـ جباره٣ ، مطلب ـ سيد٢ ، راضي ـ سيد١

.مقدمه اي بر شناخت ايل ها طوايف و چادرنشينان ايران، ايرج افشار سيستاني، جلد اول -١

.يمنتهي االمال، حاج سيخ عباس قم -٢

.اسامي بعضي از سادات آل مهدي براساس تحقيق محلي از سيد مهدي سيد عبد است -٣

١٥٣ فصل سوم/ بخش اول

ب ـ بيت سيد موسي

. ـ سيد يوسف٢ ، ـ سيد صالح١

ج ـ بيت سيد علي بن سيد عباس

. ـ سيداسماعيل٤ ـ سيدمحمد، ٣ ، ـ سيدياسين٢ ، ـ سيديوسف١

د ـ بيت سيدعيسي متشكل از

ـ سيد ابراهيم ٣ ، سـ سيد عبا٢ـ سيد طاهر، ١

هـ ـ بيت سيد محمد

. ـ سيد محاسن٤ ، ـ سيد علي٣ـ سيد جواد، ٢ـ سيد طاهر ١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٥٤

١٥٥ فصل سوم/ بخش اول

)بدر سيد( ـ سادات محترم آل موال بدر١٠

، و براساس محفوظات سينه به سينه از از سادات موسوي “آل سيد بدر ”سادات فرع ،زمره سادات بني طرف اكنون در . مي باشند ) ع(د حضرت امام موسي كاظم احفابنابه گفته برخي از آنها، ازجمله . به شمار مي آيند “صياح”، از تيره بيت “منيشد” بيت

. نسب اين خانواده به موالي متصل مي شود اصل و “صالح”، فرزند سيد “واحد”سيد سيد : براي اثبات گفته خود، نام اجدادش را از حفظ، و به اين ترتيب خواند نامبرده

معتوق بن سيد ، فرزند سيد بدر، فرزند سيد محمد بن سيد ، فرزند سيد موسي لطيففرزندانش به مورد مكتوباتي كه شك و ترديدي درايمان سيد محمد و او در . الوي

بهترين دليل برايمان آنان به « : رد مي كردند، اظهار داشت مقدسات آن وا اسالم و حسنه فيمابين آنها ، روابط وداد و مذهب حقه تشييع سرخ شريعت سمحاي اسالمي و

از كه عبارت بودند، داراي يك خط فكري آنها دوي و هر . است سلسله صفوي وبا دختران از موالي زود كه حتي بعضي سيد مزبور اف . گسترش شيعه است تعالي و

آنها اگر انديشه هاي آنها به شكلي كه دشمنان . خاندان صفوي وصلت كردند او .نمي كردند نزديكي پيدا دوستانه و روابط چنين صفويان نشان دادند، بود، مسلما با

تأكيد اما . ن وصلت داشت ، با دختر چه كسي از صفويا نگفت كه كدام يك از موالي مي كرد كه اين مطلب را از اجداد قبلي شنيده بود براي دفاع از ايمان موالي

كه نوشته هاي روي سكه هاي ، استدالل كرد ائمه طاهرين آل مشعشع به خدا، پيامبر و كذب و خود، گفته هاي صحت براي دليل بهترين را مي توان مشعشعي ضرب

اله ال«: يك روي سكه ها نوشته بود مخالفانشان قلمداد كرد و افزود كه بر نوشته هاياتصلت أن دامت لغيرك ما « و بر روي ديگر » اهللا ولي اهللا عليا محمد رسول اهللا اال

سيد “.يدنمي رس تو تو دوام مي آورد، به از براي غير اگر« : يعني. حك شده بود »بك

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٥٦

حتي عدل را بخوبي اين نوشته ها، توحيد، نبوت و ايمان به رستاخيز و گفت كه .ثابت مي كند

اعالي سادات فوق الذكر، همان موال بدران پسر بعضي هم مدعي بودند كه جد روي . است مشعشيان مهدي سردمدار محمد سيد محسن پسر سيد فالح پسر سيد

، آنها مشعشعي بوده و موسوي ، قائل به اين امر هستند كه نظريه فوق دو ته هر هم رف ، دبير بينش منزل سيد اسماعيل موالي ، كه در به مصاحبه انجام شده بنا. ١مي باشند

، ديني دبيرستان سوسنگرد، به عمل آمد نامبرده كه از سادات آل موال بدر است و گفت كه پدر و اجدادش اگر . بهترين دليل دانست ) موالي(ي خود را نام خانوادگ

.نمي دانستند كه از موالي بودند، چنين نام خانوادگي براي خود انتخاب نمي كردند ، اثر بيماري همه گير طاعون از مشيمشيه موال بدر در : مصاحبه شدگان گفتند كه ، به مانده از خانواده اش خواهر باقي ش حويزه با تنها يكي از روستاهاي فعلي بخ

جنوب روستاي حمودي كه آثار خرابه هايش هنوز در »أشن االماره « نام محلي به ، آن زمان مردم محلي در. اين محل را مسكن خود قرارداد او. كوچ كرد باقي است

آبادي مذكور، در. لقب داده بودند ) ديوها (“رطناطل سيد بد ” سرزمين به اين مكان . از قبيله مزرعه سكونت داشتند بودند، مردمي جا ساخته آن را در امير كه زماني كاخ

صيد طيور مهاجر، قرق خود ساخته بودند كه آن را به عربي محلي را براي و است و ديگران حق ه كساني خاص و ويژ تحت حمايت ”يعني ، mahmiea »محميه«

محميه تيراندازي كرد و چند تايي را شكار ”سيد به پرندگان .“شكار در آن راندارند حاميان آن محل خشمگين شده و كلماتت ركيكي گرديد تا موجب اين امر . نمود

حتي . ت گزيد از مردم آن جا عزل موضوع متأثر گرديد و اين سيد از . نثار سيد كنند

.بن حسن مجتبي است... موال الوي فرزند يوسف بن محمد بن نورالدين بن محمد بن فتاده بن -١

١٥٧ فصل سوم/ بخش اول

برقراري ارتباط خودداري ، ديگر از شيخ مي رفت برخالف گذشته كه به مضيف عدم ، از اعقاب اوست ، از مؤمنين رؤساي فعلي ، كه خانواده شيخ مزرعه . نمود

عشيره حال و اوضاع سيد و علت غيبت او را از افراد . مراجعه سيد تعجب كرد خود به تا گرفت لذا شيخ تصميم . ماجرا و حادثه برايش تعريف شد پرسيد، تمام

ميان قوم عرب وجود اين رسم هميشه در .به خانه اش برود مالقات سيد زيارت و بدين طريق جلب رضايت سيد را فراهم .دارد كه همسايه را محترم مي داشته اند

، به عقد سيد درآورد داشت نام “حسنه” د را كه گويا و رئيس مزرعه خواهر خو . آورد از ديگري و “سادات ” از ، يكي گرفت دو زن ديگر “حسنه” بعدها سيد عالوه بر

: به ترتيب ذيل بود اوالدي زن سه اين سيد از ماحصل . بودند “تويرات”

. نصيب او شد“لوح”يك پسر به نام سيد ) حسنه مزرعه(از زن اول الف ـ

.علي حاصل شد پسري به نام سيد ) علويه(از زن دوم براي سيد بدر ب ـ

.از زن سوم مولودي حاصل نگرديد ج ـ

بترتيب زير نام اوالد آنها مانند پدر سه زن گرفت و نيز بدر سيد پسر علي سيد :است

.سيد موسي ، و“لفته” ي سيدنامها ـ از زني از مزرعه دو پسر به ١

،“طاهر” ـ سيد١ـ از زن دوم كه از طايفه تويرات بود، باز هم دو پسر به نامهاي ٢ . حاصل شد“مطر” ـ سيد٢

.نعمه حاصل شد ـ از زن سوم كه از شرفا بود، يك پسر به نام سيد٣ ، از قبيله سواعد گرفت و از bitran “بتران” فقط يك زن از طايفه “حلو”و اما سيد لذا. ـ سيد حسن گرديد٣ـ سيد نور، ٢ ، ـ سيد طعمه١: نامهاي صاحب سه پسر به او

به سه “حلو”بيت سيد ... به همين دليل امروزه با تكاثر اوالد و نوادگان و نتيجه ها و :اين تيره ها عبارتند از. تيره تقسيم شده اند

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٥٨

.ـ سيد رحمه٣ ، نعمه ـ سيد٢ـ سيد زاير، ١ : سيد طعمه شاملـ آل ١ ،ـ سيد جاسم٣ ،cermـ سيد چريم ٢ـ سيد سعد، ١: نور ـ آل سيد٢ .ـ سيد داخل٤ ، ـ سيد شبيب٣ ، ـ سيد لفته٢ ، ـ سيد منخي١: ـ آل سيد حسن ٣ تويرات او كه سيد طاهر و ، فرزندان سيد علي بن سيد بدر، از همسر بر اين عالوه

علي و نعمه فرزند سيد اوالد سيد همچنين. تيره منقسم شدند مطر هستند، به دو سيد .زن شرفه اي اكنون يك تيره مي باشند

زير ناگفته نماند كه بنابر مصاحبه اي ديگر سادات فوق به سه تيره اصلي به ترتيب .تقسيم مي شوند

ـ سيد شايع ٢ـ سيد فاخر ١مشاهير آنها به ترتيب زماني از . بيت سيد لفته ـ١ .فرزند سيد شايع مي باشند) سيد حلو(ـ سيد نور ٣ فرزند سيد فاخر

ـ سيدبدر، ٣ ، ـ سيد عجيل ٢ ، ـ سيد شبيب ١معاريف آنها، از. ـ بيت سيد طاهر ٢ . ، برادر سيد شبيبـ سيد شناوه٤

.ـ سيد يونس٢ـ سيد طاهر، سيد سعد، ١: مشاهير آنها از يد حلو وـ بيت س٣ مي آيد و سادات را بدو تيره اصلي نظريه سومي نيز وجود دارد كه قديمي تر بنظر

: به ترتيب ذيل بخش مي كند اعقاب نور و سيد ، شامل اوالدش سيد حسن ـ سيد طعمه و holu ـ آل سيد حلو ١

. ريش سفيد آنها رحمه فرزند سيد طعمه و سيد طاهر فرزند سيد سعد آنهاست و سيد علي مي باشد كه شامل بيت مشتمل بر اوالد و اعقاب سيد . ـ آل سيد علي ٢ .مطر مي گردند ، سيد نعمه و سيدموسي ، سيد طاهر، سيدلفته برديه شبيب و وستاي سيد ، ر سابله بدر، قريه ميهن آباد موال محل سكونت سادات

.١ از توابع شهرستان دشت آزادگان است

.اين تقسيم بندي از سيد بدر بن سيد شبيب از رؤساي سادات مذكور است -١

١٥٩ فصل سوم/ بخش اول

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٦٠

١٦١ فصل سوم/ بخش اول

ـ سادات خرساني ١١ بنا و . مي رسانند “الفتح أخرس ابو” به سيد ، نسب خود را محترم خرساني سادات )ع ( كاظم موسي امام حضرت ميمون نسل ، از فالح فرزند سيد گفته سيد طاهر به

به تحقيق نخستين كسي كه از اجداد آنان به خوزستان مهاجرت كرد، و بنا .مي باشند . داشت سال تخمين مي زنند سيد موسي خرساني نام از دويست به بيش آمدن او را

سيد موسي . ستند ، همانا اوالد سيد مذكور ه ما در اين قسمت بحث مورد سادات ، با در ساحل غربي كارون »هاشم نهر« خوزستان در ناحيه معروف به پس از ورود به

قبيله بني حويزه و موالي دعوت بر بنا سپس. گزيد ، اقامت نعمه سادات آل سيد ت و قبيله تكريم قرار گرف احترام و بسيار مورد جا آن در .كوچ كرد آن جا ، به ساله

موسي و از آن تاريخ محل سكونت سيد . زن دادند ...كرم ا از تيره البو بني ساله به او را كرخه اكنون آن ، كه حويزه شدن نهر از كور پس .فرزندان او شهر حويزه گرديد

ا نيز در بعضي از آنه . نواحي سوسنگرد منتقل شدند خرساني به كور مي نامند، سادات .موطن اجدادي باقي ماندند

بود ، لذا الزم از آن جايي كه محيط اجتماعي محل سكونت سادات عشايري است بدين . ، و امور عشايري خويش را اداره نمايند كه آنان با يكي از عشاير متحد شده

طايفه متحد دگار شدند وشهر حويزه مان جهت سادات مزبور، باستثناي كساني كه در ،فصل عشايري . درآمدند »مغينم البو«نيس مي باشند، به صورت متحد طايفه

طريق طايفه فوق الذكر انجام ، به با آنهاست آنها كه در رابطه نظاير اختالفات و ه بني ، قبيل چون طايفه البو مغينم از طوايف بيت منشد، تيره بيت صياح .مي گيرد

بيت ( ، توسط رؤساي تيره ، بنابر رسوم عشايري لذا مراسم فاتحه سادات ، طرف است آنها ) فصال(اصطالح عشايري مجموع مردان بالغ و در. پايان و ختم مي گردد )منيشد .به يكصد و سي نفر است نزديك

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٦٢

. دارند حويزه سكونت نون دراك ، هم الصاحب عبد ، فرزند سيد صالح خانواده سيد . به حساب مي آيند»نيس«و جزو طايفه

سيد موسي خرساني ماوالد مرحو

:داراي پنج پسر به اسامي ) رض(سيد موسي ـ سيد علي ١ ـ سيد رضا ٢ ـ سيد محسن ٣ . ـ عبد بوده است٥ـ سيد محمد، ٤ فقط يك پسر به نام سيد جعفر داشته و از او محمد كه اين پنج فرزند به جز سيد

از خرساني از خود برجاي گذاشتند، و سادات فعلي كدام اخالفي نماند، هر باقي اعقابي :نوه هاي آنها را يادآوري مي كنيم فرزندان و اينجا نام ما در . آنهاست طاهر نسل پاك و

:اوالدشالف ـ سيد رضا بن سيد موسي و در ) ع (الحسين بن ـ سيد عبدالصاحب متوفي و مدفون در مقبره حضرت علي ١

سيد عبدالوهاب موسوي خرساني كه سالها به عنوان دبير مدارس . حويزه است اين ، فرزند مسئول بنياد شهيد دشت آزادگان بوده است سوسنگرد و ، بخشدار راهنمائي

.سيد مي باشد :اوالدش ، مدفون در حويزه و )رض(محسن بن سيد مهدي ـ سيد ب عبداهللا كاظم و سيد محيي پدر سيد و يگانه پسرش سيد ) متوفي(ـ سيد رمضان ١

.ساكنان سابله البو حمادي هستند :اوالدش ـ سيد احمد و٢ ). مويلحه(يم ، سيد خلف و سيد ابراهـ مرحوم سيد مهدي پدر سيد ياسين١

١٦٣ فصل سوم/ بخش اول

ـ سيد جواد سومين پسر سيد محسن تنها يك دختر به نام عذاريه از خود باقي ٣ سيد اين دختر با سيد محيي بن سيد رمضان ازدواج نموده و سيد كاظم و . گذاشت

.عبداهللا ثمره اين وصلت هستند داشته كه وفات جعفر سيد نام به يك پسر موسي تنها بن سيد محمد ج ـ سيد

.عقبي ندارد كرده و اسامي آنها و . پسر گرديد ٥ سيد عبد فرزند چهارم سيد موسي كه صاحب -د

:اوالدشان بترتيب ذيل مي باشد :اوالدش عبارتند از ـ سيد صالح و١ .اضلف ، سيد هاشم و سيد ، سيد اسماعيلـ سيد لفته پدر سيد ابراهيم١ :فرزندانش بن سيد موسي و ـ سيد فالح پسر دوم سيد عبد٢ طاهر و ـ سيد ٥ ، عبداهللا ـ سيد ٤ ، ـ سيد هاشم ٣ ، ـ سيد موسي ٢ ، ـ سيد شناوه ١

:يك از آنها به ترتيب ذيل است اوالد هر ـ سيد عبدالزهراء، ٢ ، ـ حاج سيد حسين ١ : الف ـ فرزندان سيد شناوه . ـ سيد شبيب٦ ، ـ سيد حبيب٥ ، ـ سيد اسماعيل٤ ، ياسين ـ سيد٣

:موسي بن سيد فالح ب ـ اوالد سيد .ـ سيد يوسف٤ ، ـ سيد يعقوب٣ ، ـ سيد كاظم٢ ، ـ سيدعبدالنبي١ :فالح ج ـ اوالد سيد هاشم بن سيد . ـ سيد ناجي٣ـ سيد مجيد، ٢ ، ـ سيد عبدالنبي١ :د ـ فرزندان سيد عبداهللا بن سيد فالح .ـ سيد كريم٣ـ سيد فاخر، ٢ـ سيد جابر، ١ :هـ ـ سيد طاهربن سيد فالح و اوالدش و ـ سيد عبدالرسول رئيس مدرسه راهنمايي بالل حبشي ابوحميظه سوسنگرد ١

.داراي مدرك تحصيلي فوق ديپلم است . علوم تجربيـ سيد ناصر ديپلم ٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٦٤

.ـ سيد فاضل ديپلم رياضي فيزيك٣ :اوالدش وـ سيد رمضان بن سيد عبد و . ، و سيد اسماعيل ، سيد عباس ، سيد حسينـ سيد بدر والد سيد حسن١ . ، سيد ابراهيم و سيد قاسمـ سيد لطيف پدر سيدعلي٢ .يونس و موسي ، سيد ـ سيد لفته مرحوم سيد محمد پدر سيد يوسف٣ .ـ سيد طاهر پدر سيد طالب٤ عباس پدر ـ حاج سيد ١: اوالدش موسي و بن سيد بن سيد عبد ز ـ سيد علي

، سيد چاسب ، سيد عبداهللا ناصر، سيد ، سيد ، سيد جاسم رحيم ، سيد لفته سيد . طالب و سيد ،غالب

:محمد سيد عبد و اوالدش ح ـ مرحوم سيد .عدنان ، و سيدعادل سعيد، سيد ، سيدعيسي سيد :ط ـ سيد مالح سيد عبد و اوالدش ، سيد عبدالزهراء، سيد رضا، سيد عبد، سيد ـ سيد جبار پدر سيد كاظم ١

. جعفر، سيد قاسم و سيد صادق :ـ سيد ثامر و اوالدش ٢ محمد، ـ سيد ٤ ، سيد علي ـ ٣سعيد، ـ سيد ٢ ، موسي ـ مرحوم سيد ١ .صالح ـ سيد٦ ، حسن ـ سيد٥

،سوسنگرد، ابوحميظه: از مناطق مختلفي پراكنده اند كه عبارتند سادات خرساني در . از توابع شمالي اهواز»مويلحه« ، خرمشهر و روستاي ، شط نيسان ، حويزهسابله

١٦٥ فصل سوم/ بخش اول

١شجره سادات خرسان سيد. مي رسد )اخرس( ، به جدشان ابوالفتح ابن ابي محمد ياصل ونسب سادات خرسان

احمد بن بركه حسن بن عبداهللا بن الفتيان بن ابي ابراهيم بن محمد ابي فرزند اخرس .مي باشد )ع ( كاظم موسي امام عابد بن جعفر محمد ابي بن حسن علي بن بن )الطيب ابي (

استفاده نموده و معظم توجه سلسله نسب سادات به ه عالقمندان بيشتر ك اين براي از اعقاب محمد عابد، فرزند مكرم امام بزرگوارمان اين جا ما كاملتري بنمايند، در

. به تفصيل گفتگو خواهيم كرد “ السالم عليه” الحوائج حضرت موسي ابن جعفر باب :ترم خرسان را با اين شجره پاك نشان دهيم تا رابطه سادات مح

ذكور اعقاب محمد عابد تنها از فرزندش ابراهيم مجاب است كه داراي سه فرزند :بنامهاي زير است

عمده . (ـ علي در سيرجان ٣ ، بن هبيره ـ احمد در قصر ٢ ، ـ محمد حائري ١ :سه پسرش حائري از اعقاب محمد ). الدين از شيخ تاج ، به نقل٢١٦ص ، الطالب

ذيل در ما آنها را كه مي باشند حسن ـ ابوعلي ٣ـ احمد، ٢ ، شبتي ـ حسين ١ : مي آوريم

:اعقاب حسين شبتي : الف .است ـ اعقاب او از ابي الغنائم محمد و ميمون سخي قصير١ و شيخ علم الدين مرتضي علي فرزند شيخ »آل فخار « و »آل شبتي «آنها عبارت از

جالل الدين عبدالحميد فرزند شيخ شمس الدين فخار فرزند معد فرزند فخار فرزند فرزندان نزار »آل نزار «اعقاب او آنهاست و محمد فرزند ابي الغنائم از احمد فرزند

. احمد مي باشند بن علي بن فخار بن

، تأليف جمال الدين داوودي حسيني “ عمدت الطالب في انساب ابي طالب ”ي اين قسمت از كتاب ها -١

. برداشت شده است١٠٠-٩٩، اشرف الواعظين، صفحات “ شب هاي پيشاور” و ٢١٩ تا ٢١٦صفحات

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٦٦

، فرزندان وهيب بن باقي بن مسلم بن )آل وهيب ( سخي قصير ـ اخالف ميمون ٢ از فرزندان علي بن »آل الصول « كه از باقي بن وهيب و »آل باقي « ، و باقي بن ميمون

. مسلم بن وهيب هستند :ب ـ اعقاب احمد بن محمد حائري

جعفر محمد ش هيبت اهللا و ابي عقب او تنها از علي مجدور است و او از پسران :خيرالعمال صاحب اخالف زير گرديد

محمد بن او حائر، و در »الفائز ابي آل « مجدور، علي بن خيرالعمال محمد ـ از ١ اعقاب علي بن »بني ابي مزن « ، و بن علي بن ابي جعفر محمد ياد شده است محمد .هستند بن محمد بن ابي جعفر حسن

بن از علي »آل اشرف « و از هبت اهللا بن علي بن هبت اهللا »آل رضي «ـ از هبت اهللا ٢ .همگي در حائرند از محمد بن علي بن هبت اهللا و» ابي الحارث آل«هيبت اهللا و : بن محمد حائري از سه فرزند ذكور اوست كه عبارتند از حسن علي ابو ج ـ اعقاب

.الضرير است محمد جد بني الضخم و العاد، علي فرزندانش احمد و ـ ابوالطيب ١ .ضخم مي باشند بن علي بن علي فرزندان محمد »آل ابي حمراء«اعقاب علي ضخم ازپسرش اعقابي حائري از سه بن محمد ابي علي حسن احمد بن اما ابوالطيب و

آل «از نسل علي ابو فويره . ، معصوم و حسن بركه هستند فويره ابو و آنها علي داشت از حسن » بالله آل«. فويره كه منقرض شده اند بن ابي بن محمد ابومسلم او و ،»عوانه

و او . بن مجمد بن ابي فويره و بقيه آنها در حله به بني قتاده معروفند بن عبداهللا بن ابي كه از محمد »بنو ابي مضر « بن كامل بن سالم بن بالله است و يمحمد بن عل

حسين اوالد ابن سعداهللا بن و از . از آنها هستند »آل بشير « تغلب محمد بن ابي فويره ابي بن محمد نامش ، و حترش از » حترش آل«و . است مذكور بن هبه اهللا بن مضر از اعقاب حسين »آل ابي ريه « و . محمد ابي مضر ياد شده به اهللا بن مضر محمد بن ه

.حائر هستند كه همگي جز بعضي در ابي مضر ثاني مذكورند بن

١٦٧ فصل سوم/ بخش اول

حسن . حائر است حله و در »آل معصوم « ، فرزند ديگر ابوطيب نياي اما معصوم و در »آل االخرس «حمد حائري جد فرزند سوم ابوطيب احمد بن علي بن حسن بن م

نامش ابوالفتح فرزند ابي محمد فرزند ابراهيم فرزند ابي الفتيان فرزند ، خود حله فقيه شمس الدين محمد فرزند احمد فرزند علي فرزند . عبداهللا بن حسن بركه است

.محمد فرزند ابي الفتح اخرس از اين شجره محترم مي باشداز استان خوزستان به لقب خرساني ملقب هستند، كه در »الخرسان«ادات معظم س

. ، و نام خانوادگي خود را از او گرفته انداعقاب سيد ابوالفتح أخرس بودهمن «كتاب معروف تعليقي بر كه تحقيق و “ موسوي خرساني حسن سيد”

گاني شيخ صدوق مؤلف كتاب مذكور را كه در داشته و شرح زند » الفقيه اليحضره مرحوم همچنين. مي دانند خرساني سادات از قولي ، به اوست از آن اول ابتداي جلد

، مطابق قمري ١٣٩١ المبارك بيستم شعبان ، متوفاي شيرازي الواعظين سلطانحريم مقدس تشييع اع از در دف “شبهاي پيشاور ”صاحب كتاب ، شمسي ١٩/٧/١٣٥٠

تبار ، از اعقاب شجره مباركه سادات واال همين كتاب ٩٩ بنابر مكتوبات صفحه :چنين معرفي نموده است او خود را . است مذكور

اسمعيل حسن بن بن ) العلوم بحر( قاسم ، بن )الواعظين اشرف ( اكبر علي محمد بن بن )معروف به مردان(هيم بن صالح بن ابي علي محمد بن علي بن ابرا) مجتهد واعظ (

محمد بن فتح اهللا علي حسن بن ابي بن مقبول الدين حسين بن محمد تقي القاسم ابي بن بن اسحاق بن هاشم بن ابي محمد بن ابراهيم بن ابي الفتيان بن عبداهللا بن حسن

بن ) كرمان نزيل( حائري محمد جعفر ابي بن حسن علي ابي بن ) الطيب ابي( احمدبن امير محمد عابد بن حضرت باب الحوايج امام ) معروف به مجاب ( ضرير ابراهيم

. است )ع(موسي كاظم

موسبخش

ل فصل او Ahlolkotـ اهل الكوت ١

سرپرست “عزيز شيخ فاخر ” ، از جمله محفوظات سينه به سينه اهل الكوت بنابر . مي رسد “ربيعه” از “االماره” ، نتيجه گرفته مي شود كه اصل و نسب آنها به اين قبيله

:، درباره ربيعه مي نويسد١٥٣ص “ عنوان المجد”نويسنده عشاير عراق به نقل از

خودشان فرزندان ربيعه پسر ، و بن وائل عدناني از بكر ، پشتي د ربيعه از اوال آنها« آنها نزد آنچه بر بنا اين و . وائل بن بكر بن علي بن صعب بن لجم ، پسر عجل

:است برده عراق را چنين نام در“االماره”همان منبع تيره هاي » ...است مشهور

كركوش خانواده برادران بيت ( ، گاطع ـ بيت ٣ ، بيت درويش ـ ٢ ، ميرخان ـ بيت ١ .) بيگ هستند جد اميران و پسران علي

، ـ بيت كركوش ٨ ، ـ البو خلف ٧ ، ـ البو حسين ٦ـ البو حمد، ٥ ، ـ بيت سلمان ٤

.اعال ارتباط پيدا مي كنند همه تيره هاي فوق در جدي واحد و. ـ بيت عزيز٩

زمان در. دارند اقامت »ام البني« و »مسروگيه « عراق بين كوت اماره در قبيله اين دو نفر بنا . به حويزه آمدند ) اماره( ، دو نفر از آنها مشعشعيان در حويزه حكومت

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٧٠

در. بوده اند هم برادر كه با يافتند لقب “اسود مير ” و “ابيض مير” ، الكوت اهل گفتهه ب :١ كرد عقيده جلب توجه ، دوالكوت آنان به اهل ميهتس علت

به بدين جهت مردم آن زمان آنها را . ـ اين كه آنها از كوت عراق آمده بودند ١ .سكونت اصلي منسوب مي كردند محل

آن را احاطه تا دور ديواري بود كه دور آن زمان حويزه داراي حصار و ـ در ٢ معروف “Bedanبدن ”غرب اين شهر، به نام اكنون در آن هم آثاري از كه. بود هكرد

، و حيازت شده معني شهر به) حاء( عقيده اند كه حويزه با اين بر بعضي .مي باشد مير ” كه جايي آن از. مي گفتند كوت بدان عربها است و حصار محاط در درون

نام اين كوت حويزه سكونت داشتند، به داخل آنها در عشيره و “داسو مير ”و“ ابيضبه معني كوت هم را ) ح( معناست كه حويزه با با توجه به همين . خوانده شدند

حويزه احتماال . مي نامند “اكوات”جمع كوت را و “احواز”و جمع حويزه را . مي دانندكوت به مفهوم و . است “ميان مملكت ” يا “ محصور جاي” ، و به معني “حوزه”مصغر

، كه درباره تجمع مردم بطور فشرده در غيره است ، سنگ و توده چيزي مثل گندم است كه به همين منظور . برده مي شود به كار يك محل محاط هم بطور مجازي

از آنها تمايز ، و براي افراز و ناميدهكوت بسياري از مناطق مسكوني چنيني را ، مانند كوت الشيخ . آن مي افزودند بر رئيس آن را ، مالك و يا يكديگر، نام مؤسس كه كوت درباره روستا و آن را در بعضي عقيده دارند . امثالهم كوت سيد نعيم و

، از سمير عبدالرزاق القطب، اهل الكوت از بطون همدان ١٧٩-١٧٨بنا بر كتاب انساب العرب، صص -١

از . عاويه بن كثير بن جشم بن حاشد بن جشم بن جبران بن نوف بن همدان هستندسبيع فرزند صعب بن م آل سبيع در احساء، براك و مهازعه و الشعابه و آل قنيان و آل عامر، آل هديب، اهل النعائل و آل عمير و آل

.الشيخ حسين بن فالح اهل الكوت، و اين فالح جد آل عمير اهل الكوت است

١٧١ فصل اول/ بخش دوم

خره و ” ، قسمتي از مملكت “ بخش”كوره به معني . مقابل كوره به كار مي بردند نتيجه در . است “شهرستان ”و نيز كوره در عربي به معناي . هم گفته اند “خوره

) اماره( كه عشيره مزبور آن جهت بوده الكوت از مي توان گفت كه نام يا لقب أهل . است خاطر اين بهبيشتر به احتمال زياد مهاجرين كوت سبع عراق اند و انتساب آنها

به حويزاوي منسوب انتساب آنها مقصود از آن حويزه بود، مي بايست اگر در زيرا .مي شدند

سه اجداد مهاجر آنها ااساس : ، گفت يكي از بزرگان اين قبيله كه ساكن اهواز است نسبشان از اصل و و بوده “حسين مير” و “اسود مير”، و “ابيض مير” : نامهاي نفر به ، نام محل سكونتشان به مزبور درباره تسميه آنها فرد. و تيره اي از ربيعه اند اماره

اجدادم من و به ولي . اماره ربيعه ام از اصال كوتي و من«گفت آورد و مثال خودش را حويزه از ت اجداد من مهاجر اين امر علت. داده اند اهواز منسوب به ،“هوازي”لقب

.حويزه مي گذشت ، كه از است كرخه قبلي بوده شدن به علت كور

آن اجرا است كه بطور موروثي در “السيد عبد”الكوت با خانواده رياست اهل . مي شناسند “عباس األسد ” نام بيت به اين خانواده را اكنون مردم بيشتر. مي گردد

به رياست كه تاكنون فرحان ترتيب سلسله بيت . از فرحان نهمين عقب بعد يعني :رسيده اند، چنين است الكوت اهل

،ـ عباس ٦ ، ـ علي ٥ـ محمد، ٤ ، الحسين ـ عبد ٣السيد، ـ عبد ٢ ، ـ فرحان ١

لكوتا تاكنون سرپرست اهل ـ عزيز كه ١١ـ فاخر، ١٠ ، ـ عباس ٩ـ أسد، ٨ ، ـ فضل ٧ طوايف الكوت مانند ساير قبايل و اهل. فرهنگيان با سابقه حويزه مي باشد از است و

مناطق تفرق و كوچ به شهرها و تشتت و كور، دچار شدن كرخه كور اثر قديمي در ، با وجود پراكندگي اين وصف آنچه حائز اهميت است اين است كه با. شده اند ديگر

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٧٢

وري از يكديگر، هنوز روابط قبيله و مقررات و آداب و رسوم خود را حفظ كرده د و ، از اصل و شجره كمتر ديده شده است كه يك كوتي . بدانها به دقت عمل مي كنند و

از حتي آنهايي كه با طوايف ديگر به علت معاشرت ناچار به تابعيت . نسبي خود ببرد را ، و آنها انتساب به فاميل دست شسته بور شده اند، نتوانستند بكلي از عشاير مز

.البته اين امر يكي از صفات كلي مردم عرب خوزستان مي باشد . فراموش نمايند : ، و آنها بدين قرارند ، تا آن جا كه مقدور بود احصاء كرديمتيره هاي فعلي اين قبيله

تيره هاي بيت عباس أسد، بيت رياست عامه قبيله است و زير يد يا الس ـ آل عبد ١ :آن

.ـ آل خنفر٣ ، ـ آل مال علي٢ ، ـ آل حاج عبداهللا١

ـ آل زاير ٣ـ آل حافظ ضمد، ٢ ، ـ آل درچال ١: زير تيره هايش شامل . ـ االماره ٢ .ـ آل مجاهد٤ ، رسن

:اي ذيلشامل زير تيره ه . ـ ربيعه٣

علي هم به آنها آل حاج محمدا مجموع . ابراهيم ـ آل حاج٢، )عليزاده(ـ آل علي ١ .مي گويند

: ، متشكل ازـ بيت مظلوم٤

. ـ محيي٥ ، ـ حمادي٤ ، ـ عوده٣ ، ـ عاصي٢ آل داغر، -١

.اعقاب آنها ـ آل حتوت و٢ ، ـ مال شاطي١ : ، شاملـ آل صبيح٥

. ، شامل بيت ازباري و برادران آنانـ بيت ازباري٦

.اتباع آنها ، فرزند محمد شندل و ، متشكل از بيت نعيم حاشي ـ بيت شندل٧

. الكوت هستند ، بيرق داران اهل ـ بيت ازبيله٨

).بيت سبتي(ـ آل غافل ٩

١٧٣ فصل اول/ بخش دوم

.ـ بيت حميد١٠

.عينـ بيت السب١٢ ، ـ بيت يوسف١١

، ، سوسنگرد، اهواز، حميديه حويزه روستاهاي و شهرها الكوت اهل محل سكونت :الكوت عبارتند از متحدين اهل . غيره است ، خرمشهر، بستان وشبيشه

.الكوت است ، اصل و نسب آنها از اهل .ـ اگريه١

.جدم بني كعب اندبعضي معتقدند كه احتماال از اصل طايفه م ، .ـ عتاب٢

.از اصل خفاجه اند ، گويا .ـ خواجات٣

كه چهار متحد فوق در صورتي . ، از تيره الگمر قبيله كنانه هستند )كنانه(ـ چنانه ٤ الكوت بشتابند، حتي اگر قتلي به هنگام دعوا و جنگ با عشاير ديگر به ياري اهل

. عهده كوت است بر خسارت آنها مرتكب شوند، فصل و

فرزند شيخ عباس عباسپور، فرزند شيخ فاخر الكوت كه عزيز اهل سرپرست فعلي الكوت اهل مي باشد، عالوه بر باز و بستن گره فصل عشاير ... فرزند شيخ أسد

متحد رايت العباس فصلهاي دو . دارد نيز اين اختيار را “خواجات ” و “اگريه ”دربارهمحدوده حويزه نيز در صورتي كه محلي است و در “عتاب ”و“ چنانه”يعني ديگر،

اما اگر بيرون . باز هم توسط سرپرست اهل الكوت بسته و گشوده مي شود مي باشد، . باشد، به عهده آنها صورت مي گيرد از حويزه

. سال پيش وفات يافت حدود شصت در “عزيز عباسپور ” جد شيخ “عباس أسد ” چون او نيز دارفاني را . به سرپرستي قبيله رسيد “فاخر”و بعد از او پسرش شيخ

ايشان سعي دارند عموم . جانشين او است “عزيز”او فرزندش از ، پس گفت وداع . دهند و مسائل عشائري را به نحوي كه اليق احكام اسالم است فيصله مشكالت

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٧٤

آل خزعل قدرت شيخ زمان نام حويزه در شعراي صاحب از “عباس أسد ” مسايل زمينه در بيشتر و غيره ، دوبيتي و ، غزل ، قصيده قالب در اشعارش. بود محيسن

متأسفانه ديوان . ، معما، مدح و سرزنش و نظاير آن بوده است ، هزل شوخي ، اجتماعي اشعار او بر زبان از ، بسياري اين همه با . بي توجهي مفقود شده است ر اثر اشعارش د

اين زمينه پژوهش نمايد، مي تواند در محققي اگر . ، خاصه كهنساالن است مردم حويزه گويا بيت (عشيره اي نقل مي كنند كه فردي از . كند مقاديري از آنها را جمع آوري

معماهاي از حل يكي سر ، بر از طوايف بني كعب مي زيست كيي كه در ) مشعلولي عاقبت . يك زن بود بندي بر سر شرط. بود بندي كرده أسد، شرط عباس شعري

، نتوانستند معما را بوده به قولي سه روز ، كه انقضاي مدت معين طايفه تا چون آن : است اين ي مزبورمعما. باختند شرط را حل كنند، و

وشنهي المايذوق الزاد و ميه اينشرا بااللف وميه ـــشنهي الم

چ امن المنيه ـــوخطاره دري و شنهي سفرته لعد الضيف وميه

حويزه شيخ خزعل در ) ماليات( أسد مسئول گردآوري ديواني كه عباس مي گويند مي آورد، خرج مي كرد، و به خزعل چيزي نمي داد، دست چون هرچه به ولي . بود

او لذا خزعل. كند قطع حقوقش را سعايت كرد تا او ضد بر نزد خزعل موالي يكي از او براي جلب نظر به مالقات حاكم رفت و “فيليه”قصر و عباس در كرد احضار را : را خواند بيت ابوذيه زير دو

الميت ماخذه امن الدنيامعاشاي من الدنيامعاشاي العدل يمعش

ركم تصعب عليه ـــوكهبت غي عم التقطع معاشاي ــيوالي الن

بيتي از رأي خود عدول نكرد و جواب مناسبي نداد، چون خزعل با شنيدن اين دو و :مدحش سرود يش وستا او تسلط يابد، دو بيتي زير را در عباس براي اين كه بر

١٧٥ فصل اول/ بخش دوم

علي بعدانه ) كأنها( و گلوبكم چنها رمح ابو چاسب نبت بعدانه

ـــرلي ابچتب لويحصــ أعلج منخ كلها مطالبها انقضت بعد آنه از عباس راضي و خشنود گرفت و قرار تأثير شنيدن دوبيتي فوق تحت شيخ با دهند، و حقوقش را كه معوق مانده بود، و هديه ا لذا دستور داد تا جبه اي به .شد

تا هيچ داد دستور شدت خشم ، از حويزه بازگشت به از پس ولي موال . كنند پرداخت و. نداشته باشند آمد او رفت و با تماس نگيرند، و حويزه با عباس يك از مردم و براي . كرد چنين و چنان خواهد نمايد، تردد به خانه او كسي اگر تهديد كرد تا

را مأمور كرد نظارت “ Homidحميد ” نام موال موالي به از اجراي اين دستور يكي روزي موال حميد ديد كه چند . نمايد دستور عمل اين كند تا مبادا كسي برخالف

. انه عباس رفت به خ آنها براي شناسايي نيز او.شدند خانه عباس وارد پيرمرد به بر گزارش دادن از ممانعت ساختن و متقاعد و عباس أسد براي توبيخ موال حميد

:را سرود افراد، دوبيتي زير اين عليه نايم علي الصدگان ماهم )كنت (و چنت وال احميد ماهم ــ العز يم الـــرج ه ــــفت قومي عليل مذحج صـــ مث اشمنوض أيهم عمامي ارياح ماهم

كرد و گفت قادر موال حميد نزد موالي بزرگ رفت و از مأموريت خويش استعفا .نيست به اين كار

بسته نقش آن بر ستاره اي ماه و تصوير الكوت به رنگ سرخ و اهل بيرق عشيره برآن نوشته »فتح قريب اهللا و نصر من « آيه شريفه نام قبيله از باالتر همچنين .است . است شده .محبت هستند ، داراي روابط دوستي و ، تيره حاج سبهان طرف بني الكوت با أهل

، يكي از خانواده هاي اين اساس اين امر هنگامي بود كه پس از كور شدن نهر حويزه عشيره آنها اقامت گزيد، ملقب شدند، در قبيله كه بعدها با رفتن به اهواز به هوازي

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٧٦

حاج سبهان به . كشت اثر اختالف و دعوا، يكي از افراد آن عشيره را ولي در يا پرسيد كه آيا خانواده هوازي از شما هستند شيخ عباس أسد نامه اي نوشت و از او

تي اگر اين امر به قيمت تأكيد كرد كه ح پاسخ جواب مثبت داد و عباس در خير؟پس از آن عباس براساس رسوم عشاير، عده اي از . براي فصل كشته باشد دادن ده زن

حاج سبهان خونبهاي . جمع آوري كرد و براي فصل نزد حاج سبهان رفت اشراف را فصل از اهل الكوت پيمان اخوت و دوستي قرارداد و چيزي به عنوان ايجاد مقتول را . ، مانده است ، روابط مذكور بين اين دو برقرار و مستداماز آن تاريخ تاكنون .نگرفت

AL burvaiea ـ البو روايه ٢

“ عباده”منسوب به “ عچرش ”اصل قبيله از طايفه اين مي گرددكه بنابرتحقيق معلوم گويا اين طايفه از اوالد و . ١ مشعشعيان بودند و از ساكنان حويزه در عهد . هستند

به . به معني بيرق و پرچم است “رايه”، مصغر )Ravaieaرويه (اعقاب شخصي به نام ولي عچرش . بود... ، توير و ، مرعي ، كروش يا كريش ، دغيله قولي او برادر عچرش

عشاير. عچرش همين امر مي باشد علت تسميه همه آنها به . ٢آنهاست برادر بزرگتر ، مرعي و البو روايه منسوب به همان ، تويرات ، كروشات ، دغاغله امروزي عچرش آنها از حمادي نيز البو بعضي هم گفته اند كه طوايف الگاطع و . برادران مي باشند

برادر. ه دست نيامد اين مورد ب مأخذ مكتوبي در منبع و هستند، ولي دليل مستند و برادر مرعي فرزند عباده و : ، طي نامه اي نوشت عبدالحسين مرعي رئيس طايفه مرعي

. ، تور و حمادي بود ، گاطع ، رويه دغيلهعچرش

تان به نام بن عچرش، و سر اوستن هنري اليارد در كتاب سيري در قلمرو بختياري، سفرنامة خوزس -١

.ناميده اند“ العروس”اخوت

.بنا به گفتة بعضي كروشات، سيد هستند -٢

١٧٧ فصل اول/ بخش دوم

و )سراج(از قبيله بزرگ سراي ، تابع عچرش و البو روايه اصال از طوايف عراق بنابراين نوشته معلوم مي شود كه اين طايفه از اصل .١ندساكن بدر الرميض بوده ا

بدين جهت مي توان . مرتبط نيست “عباده” است و از لحاظ اصل و نسب به “ربيعه” ، سالمات نواصر، الحميد، جبارات و آنها را به عشاير قبيله باويه مانند زرگان

. و نزديكتر شناخت ، منتسبشرق كارون البوعطيوي ساكن در . است اخالف بكربن وائل اند، امري نادرست آل ربيعه كه از تركيب بين عباده مضري با

هر به اما .بكر، پسر وائل مي باشد ، پسر علي ، پسر صعب ، پسر لجم عجل پسر ربيعه پسر .امين هستند نسب خود و اصل بر مردم و بدان رسيده ايم كه است چيزي اين حال كنار عشاير عچرش نشيمن ، در ابتداي ورود به ايران ، بنابر قراين در البو روايه

فنجان” ، كه از طوايف مذكور جدا گرديد، شيخ آنان هجري ١١٩١داشت و از سال وبين محارب . طايفه را سرپرستي مي كرد Maharebپسرش محارب . بود“ عبداهللا

و ، اختالفاتي وجود داشت ولي نتيجه به نفع عمير تمام شد، عمير فرزند خضير نامي :تيره هاي البو روايه عبارتند از. زمام امور طايفه به دست عمير افتاد

).اين بيت بود شيخ فنجان از(ـ البو سلمان ١ .)استخانواده عمير خضير از اين تيره (ـ البو بديوي ٢ ALbu aziez.ـ البو عزيز٣ سه تيره آن تحت . كه از زير تيره هايي تشكيل مي يابد ) ALAllaf(ـ آل عالف ٤

دو زير تيره ديگر يعني بيت . حويزه زندگي مي كنند سرپرستي شعيبي بوده و در .٢ از البورويه هستندNagarنجار بيت مهدي و

ايران، ايرج افشار سيستاني... مقدمه اي بر شناخت ايل ها، طوايف و -١

.همان منبع قبلي -٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٧٨

١٧٩ فصل اول/ بخش دوم

تميم ني ب ـ ٣

همه وقايع نام اين قبيله در . تميم نام معروف و شناخته شده همه عربهاست بني بن جنگ صفين حضرت علي عمير مثال در . مي شود زمان خالفت اميرالمؤمنين ديده

، وقتي حكميت ئلهاز مس خالف بعد در و. ١ كرد تعيين آنها به سرپرستي عطارد را مي خواند، آنها بر بود برده كتابي را كه همراه ، و مي رفت به يك يك قبايل اشعث

مسلم بن عقيل پس از اطالع از قتل هاني . ٢»اليحكم الرجال في دين اهللا « :مي گفتندتعيين مي كرد، ابي طايفه اي از بيعت كنندگان سرپرستي وقتي براي هر ،بن عروه

پس از واقعه كربالء، بني تميم هفده سر . ٣داد تميم و همدان قرار بر صيداوي را ثمامه رديف قبايلي قرارگرفت كه با تميم در همچنين. ٤خود داشتند با كربال را شهداي اب مروان بن از جمله قبايلي قرار گرفت كه در رك . ٥بن عبيده ثقفي جنگيد مختار

عالوه بر اين . ٦ مروان براي جنگ عليه ابراهيم بن وليد، داخل دمشق شدند محمد بن توجه به اين كه بني تميم با . جنگ عليه كرماني قرار گرفتند در بن سيار نصر خدمت

قيان تعيين مت بن عطارد به سرپرستي آنها، و از جانب موالي ، عمير صفين جنگ در “طابخه” ، بني تميم پشتي از سبائك الذهب بنابر. باشند “طابخه”بايد از گرديد، لذا

مي باشد و به گفته جوهري به نقل از ابي “شديد”لغت به معني در “طابخه ”.٧است آمده “العبر ”او مي افزايد كه در . تميم ، به همين جهت بدين نام موسوم گشت عبيد

.١٧٢اخبار الطوال، ص -١

.١٩٧همان منبع ، ص -٢

.٣٣٨همان منبع، ص -٣

.١٥٩همان منبع، ص -٤

.٣٠٠همان منبع، ص -٥

.٣٥١همان منبع، ص -٦

.منبع و مأخذ اين قسمت سبائك الذهب في معرفت انساب العرب است -٧

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٨٠

، يمامه تا عذيب در كوفه امتداد منازل آنها در نجد به شكل دايره اي بر بصره ،استآنگاه در شهرها پراكنده شدند سرزمين آنها را غزيه طي و خفاجه از بني عقيل .داشت

ا ت) مر(تميم از اصل عدناني است و سلسله نسبش از پدر . وارث گشتند كعب بن :عدنان چنين است

. ، مضر، نزار، معد، عدنان ، الياس ، قمعهتميم ـ مر، اد، طابخه و . ثعلبه داشت ، و ، محارب ، سلمه ، مالك ، مازن تميم برادراني به نامهاي الغوث

فرزندان تميم عبارتند . از طابخه شناخته شده اند پشتهايي بطون يا نام به آنها اعقاب :از

به »بنوخضم«او عمرو بوجود آمد و فرزندانش پشتي از تميم به نام از. ـ عفير ١ ، اين علت تسميه آنها به اين نام بنا به گفته جوهري . ناميده شده اند )ضاد( تشديد

. است كه قومي بخشنده بوده و مهمانان پيش آنها زياد غذا مي خوردند .بني تميم شمرده شده اند ابش نيز پشتي ازاعق . ـ حارث٢ از. هجيم بود ، عنبر، و ، اسيد، مالك داراي پنج پسر به اسامي حارث . ـ عمرو ٣

،حرام لذا بنو حررما، بنو . ، حررما و مازن متولد شدند ، أسلم مالك بن عمرو، غيالن .الك بن عمرو هستنداعقاب م بنومازن بطون بني تميم از ، وزبيبه بنو .كعب داشت به نامهاي سعد، مالك و ـ زيد منات فرزند چهارمي تميم سه پسر ٤ را با اعقابشان بني تميم يكايك آنها اين جا با توجه به ذريه زياد و اهميت آنها در در

:يادآوري مي كنيم ، الحارث ، ، مالك ، نجده ، جشم س ، عبشم ، عواف ، عوافه اوالدش هبيره : اول سعد

كه او نيز از عمرو بن سعد بن زيد منات مقاعس بوجود آمد، . كعب بوده اند عمرو و .ترتيب ذيل گرديده صاحب سه پسر ب

السلك بن بشري مشهور به اين سلكه تميم بوده و اخالفش پشتي از . ـ عمير ١ . ناميده شد“الذيباني” ، تنها به غارت مي رفت به گفته ابوعبيد، چون كه

١٨١ فصل اول/ بخش دوم

خوارج عبداهللا بن اباض رئيس اباضيه از بني تميم و فرزندانش بطني از . صريم -٢ .عبداهللا بن صفار بزرگ صفاريه از آنهاست و

از پشتي اعقاب منقر . عمرو و منقر باقي ماند از او اوالدي به نامهاي عبد . ـ عبيد ٣ ، و نيز قيس بن عاصم كه بالغت ضرب المثل است أهتم كه در ، و عمرو پسر تميم

: ، از آنان استستايش وي سروده در شاعر بيت ذيل را .ولكنه بنيان قوم تهدما وماكان قيس هلكه هلك واحد

:متولد شدند اسامي زيركعب بن سعد، فرزنداني به ـ همچنين از٢ عطارد، جشم و برنيق اند به گفته اند و آنها بنو »االجداع« اعقابش به . ـ عوف ١

: تفصيل زير بن حصين ، و بوده عظيم بطني “العبر ” از نقل به تميم و از پشتي Bahdaleـ بهدله ١ .از آنهاست ) ص(پيامبر فد به حضور، وا )زبرقان( بهدله خلف بن القيس بن امرء بن بدر :فرزندانش . ـ قريع٢ به ناميده مي شدند و بنا “بنوانف الناقه ”اسم او جعفر و فرزندانش . ـ انف النافه ١

خود او مي افزايد كه نسبت به وقوع اين لقب بر . گفته ابوعبيد از اشراف تميم اند :ستوده و گفت طيئه شاعر آنها راتا اين كه ح. كراهت داشتند

ومن يساوي بانف الناقه الذنبا قوم هم االنف و االذناب غير هم .اعقاب او نيز پشتي از تميم اند. ـ االضبط٢ يكي كرب بن صفوان بن شحنه بن تميم هستند از اعقابش كه پشتي از . ـ عطارد ٣

.عطارد است فرزند ديگر كعب بن سعد است كه اعقاب او هم از ). لنگ(ج ـ حارث أعر ٣

.بطون بني تميم مي باشند تميم و به اخالف او بطني از . ، ربيعه متولد گرديد بن زيد منات از مالك . ـ مالك ٤

. ، به ربيعه الجموع شناخته مي شود ربيعه كبري و به گفته جوهري

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٨٢

١٨٣ فصل اول/ بخش دوم

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٨٤

١٨٥ فصل اول/ بخش دوم

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٨٦

خوزستان تيره هاي قبيله بني تميم در

، بني تميم از قبايل عرب خوزستان بودند كه به صورت بر نوشته اي مكتوب بنا بودند و در ساحل جنوبي كارون تا قجريه باديه نشين بين حويزه و اهواز در حركت

گروهي كه در ساحل رود مزبور اسكان . منطقه سكونت آنان بوده است ) قاجاريه ( و گاو نيز پرورش ، شتر ، االغ يافتند، به كشت گندم و جو مشغول بودند و اسب

، غزلي ، ، غزي ، عوينه ، عيدان شهعياي: طوايف و فروع اين قبيله عبارتند از . مي داده اند ،حمودي به قولي عشاير نيز ، شريفات و ، سليمان ، بيت حسين فيض ، براجعه غزيويبرخي .١اين قبيله اند از شياخين ،سكين بني صقر و ، آل سبتي ، آل مقاصيص ،هويشم

كه همه تيره هاي معتقدند ضي بع را به آنها مي افزايند ولي روي هم رفته »اماره«هم وي ،بلكه در زمان شيخ خزعل . نمي رسند تميم نسب به مذكور از لحاظ اصل و

او مي خواست بدين طريق جلوي . بني تميم متحد ساخت از آنها را با قبيله بعضي .بگيرد اتفاق و ائتالف آنها با قبايل عرب مخالف خودش را

، شمال كارون و مكانهاي نهر هاشم بني تميم در . ٢شته كتاب عشاير عراق بنابر نو . ديگري مثل حويزه و هنديجان زندگي مي كنند

: ، تيره هاي آن را چنين برشمرده استاين كتاب

، ـ سليمان ٥ ، ـ غزيوي ٤ ، ـ غزلي ٣ ، ـ عيايشه ٢ ، ـ شريفات از اصل اماره ١

. از ربيعه مي دانند آنها را كه بعضي ـ آل مصبح ٧ از ربيعه هستند، قولي به كه ـ اماره ٦ باويه هستند، و يا زماني متحد آنها گفته مطلعين يا از كه آنها هم بنابر ـ الحميد ٨

.بوده اند

.١١٧نگاهي به خوزستان، ايرج افشار سيستاني، چاپ اول، ص -١

.١٩٣ ، ص ٤جلد -٢

١٨٧ فصل اول/ بخش دوم

، دچار پراكندگي شده نظر مي رسد كه بني تميم پس از كور شدن كرخه قديمي به زمان شيخ بقاياي اين قبيله در . تيره هايي از آن متحد قبايل و طوايف ديگر شده اند و

در. به ساحل كارون منتقل شده و اسكان يافته اند خزعل به همراهي سادات شرفاء باويه در ، االماره و االصل مانند شريفات عدناني از عشاير است كه بعضي اين موقع

ناگفته نماند كه گروهي شيخ . خان متحد آنها شده اند خواست خزعل مجاورت و اثر اكنون تيره هايي از بني تميم . خزعل را كه از طايفه محيسن است از بني تميم مي دانند

از كورشدن كرخه آنها گويا بعد . با طوايفي مثل اهل الجرف و شرفاء و غيره متحدند در البته بعضي از بني تميم. ، اقدام به اين كار كرده اند پس از سقوط خزعل يا ه و حويز

:از آن جمله اند . آن جا سكونت دارند تاكنون در كور باقي مانده و ساحل كرخه ، جليل ، سعدون تفگ ، عياشه و سليمان و رؤساي آنها، حاج سودي ، غزيوي غزلي

.١كه در كرخه يا اهواز به سرمي برند. حامدصالح محمد و »سيري در قلمرو بختياري « اوستن هنري اليارد، منعكس در نوشته هاي سر در

.طوايف زير از شاخه هاي بني تميم شمرده شده اند ، ده مال و هنديان كه در غيره ـ الفرود و ٤ ، ـ صليه ٣ـ بني ارشد، ٢ ، ـ شريفات ١

همچنين طايفه حيدري شيخ . بلنديهاي زيتون سكونت داشته اند هنديان و ساحل .٢عداد بني تميم آورده بود در حوالي فالحيه را حيادر، حيدريس در ) جراحي( احمد

بني تميم يكي از . از طايفه تميم است ، و )سيد( شيخ قبيله شريفات “مذخور مير” . است قبايل عربستان مركزي

.اس تحقيقات محليبراس -١

.٨٤سيري در قلمرو بختياري، ترجمه مهراب اميري، ص -٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٨٨

ولي قبايل باوي و شريفات دو طايفه نيرومندي هستند كه از ... او مي افزايد از شيخ خود »كعب«چنانچه كليه قبايل . اطاعت نمي كنند ) شيخ ثامر (شيخ كعب

قبال »ميرمهنا«. كنند، اين دو طايفه نيز نمي توانند در برابرش مقاومت كنند حمايتاو مرد آزاده و با شخصيتي است و به خاطر شجاعت و . ات بود شريف رئيس

“گليش ”ولي مدت چند ماه در قلعه . بين اهالي خوزستان شهرت دارد بي باكي اش در و شد، تسليم او برابر در سرانجام ولي بود جدال و جنگ در ثامر شيخ با» ده مال «در

در . به جاي او به رياست طايفه شريفات منصوب كرد را“ مذخور مير ” ثامر، شيخ لشكركشي كرد، قبيله شريفات از شيخ ثامر مناطق كعب آخرين باري كه معتمد به

عمل به اردوگاه اعالم بي طرفي كردند، ولي در ا ظاهر حمايت نكردند و با اين كه برده و بني تميم را الم در دو طرف كرخه نام يبن از نويسنده نيز . ١ايرانيها، پيوستند

.٢جزو طوايف آنها برشمرده است ما در . بحث شده است “تميم بن طريف ”، در سيائك از “بني تميم طابخه ” بر عالوه

:توجه به اين كه مي خواهيم بين آنها تفكيك و افراز شود، يادآوري مي كنيم با اين جا تميم بن خناعه بن سعد بن عميره بن هذيل بن مدركه بن مضر بن نزار بن ـ١

، عوف و معاويه به وجود آمدند، نامهاي حارث به اين تميم سه پسر از . عدنان است .٣ نام پشتهايي از هذيل ناميده شده اند اعقابشان به و

ناس پسر پسر قيس پسر خصفه ارب پسرمح خلف پسر پسر طريف پسر ـ تميم ٢ سه تميم ، آن كه هر آنچه قابل توجه است . عدنان است بن معد نزار پسر پسر مضر

. ١ ، عرب عدناني ناميده مي شوند ، و بدين جهت عدنان بوده اعقاب از

.٨٥سيري در قلمرو بختياري و عشاير بومي خوزستان، ايرج افشار، ص -١

.٩٣همان منبع، ص -٢

.٢٤سبائك الذهب في معرفت انساب العرب، خط الياس، ص -٣

١٨٩ فصل اول/ بخش دوم

از لحاظ حال ، عشاير بني تميم در گذشته و همان طوري كه قبال اشارت رفت كشور عراق مكانهايي در عشاير اين قبيله در . ، بسيار مشهور بوده اند اهميت و مكانت قديم با سرزمين عراق عرب در از سر مي برند و نجد به درا اكثر. پراكنده شده اند

، داعي مذهب محمد پسر عبدالوهاب شيخ. آن سكني داشته اند بوده اند، و در ارتباط نزد قبر مردم توسل انكار از پس شيخ مذكور . ٢ است قبيله اين نجد، از در سلف ، زبير، احساء و حريمله از شهرهاي نجد، مسافرت به نجد، بصره ، )ص ( اكرم پيامبر

، تبليغ كرد، پدرش شيخ كه اكنون به نام وهابي معروف است مذهب خود را واعمال از بعضي انكار اظهار عقايد و به او از دنيا رفت و ١١٥٣ سال عبدالوهاب در

بعضي . ، عثمان بن حمد، او را پذيرفت و ياري داد عينيه رئيس .مذهبي مردم پرداخت “ عينيه ”از شدن از رانده پس ١١٦٠سال در. كردند پيروي او از از مردم حريمله نيز

جد » مسعود بن محمد«جا يعني آن با امير نجد شد، و يشهرها از “درعيه ”رهسپارارتباط او از آن زمان با آل سعود . داد نيكي عزت و آل سعود مالقات و به او مژده

، دعوت او قبول داشت غلطي كه توحيد، يعني توحيد عبدالوهاب به محمد بن . يافت وگرنه. مي ماند مالش سالم ، خون و ي پذيرفترا م آن كس مي گفت كه هر و. مي كرد

، حجاز، سوريه و نجد، يمن جنگهاي وهابيان در . رفتار مي شود حربي كافر مثل با او ، مثال از اهالي قريه فصول در شهر احساء طبق اين رويه . اين پايه استوار بود عراق بر

، همچنين آل جاسم ثاني . ٣ را غارت كردند اموالشان سيصد مرد را به قتل رساندند، و :درباره قدمت بني تميم فرزدق شاعر گويد. ٤ مي باشند حكام قطر، از اصل بني تميم

.٢١٧ ص ،٤عشاير عراق، نوشته عباس عزاوي، ج -١

آيين وهابيت جعفر سبحاني، دفتر انتشارات اسالمي، وابسته به جامعه مدرسين حوزه علمية قم، به -٢ .٢٩ تا ٢٤اختصار از صص

.١٣٧٠، انتشارات شريف رضي، ٤عشاير عراق، عباس عزاوي، ج -٣

.٢٢٧-٢١٦همان منبع، صص -٤

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٩٠

هو في الناس واحد وا أقام زمان قبل ان يلدالحصي افان تميم

بني تميم كه است ن برمي آيد، اي “بسام”آن جمله از نويسندگان نوشته هاي از آنچه ، ، كرم اخالق مردان ، اسبان و ، داراي نعمت و مال عراق »ديالي«مسكن معروفشان در

، قسم ، مورد ستايش رهگذران ، ياري به مظلوم آموزش ، و الگويي براي بخشندگي ...حاتم طائي بخشنده تر از ثمود داهيه تر، و جنگ از آنها، با وفا، در

آن باقي تاكنون بر و . است »دروم« و »دارم« ، قديمي بني تميم عمومي و خودستايي ،ممالك ، طول زمان و پراكندگي دربه علت افزايش جمعيت بعضي از آنها اما. هستند

اوالد«از آن جمله . شهرها و روستاهاي مختلف ، بزرگ منشي خاصي پيدا كرده اند .»حسن

،وجود كثرت جمعيت و ساير صفات تفرق آنها موجب گرديد تا با راكندگي و پ . ، قدرت و سطوت داشته باشندنتوانند ريشه

، ، هارونيه ، مشخاب نواحي هور عرقوف ، در عراق بني تميم در معروف تيره هاي از :١ ، منصوريه و غيره عبارتند از ، بلدروز، مهروتمقداديه

عشاير كه هركدام از . ـ حرب ٥ـ گريط، ٤ ، ـ عنبگيه ٣ ، ـ الطحاح ٢ ، المصالحهـ ١ تيره هاي از بعضي البته. مي باشند سرشناسي تيره هاي زياد و داراي ، و بوده معروف

از . حفظ كرده اند ) زعب( هستند و خودستايي خاص خود را “قيس ”از عشاير آنها :متنبي شاعر، در باره آنان گفته است. شهرت دارندتميم قيس عيالن آنها

٢ثم قيس وبعدقيس السالم كتبت في صحائف المجد بسم

.٢٠١همان مأخذ، ص -١

.٨٤، ترجمه مهراب اميري، ص بومي خوزستان و عشاير قلمرو بختياريدر سيري -٢

١٩١ فصل اول/ بخش دوم

نيز منابع به دست مي آيد، بترتيب محفوظات و آنچه از بر فروع بني تميم بنا از :است ذيل

ـ البو عيالن يا آل مطرود١

سوسنگرد و اهواز اقامت دارند، و با قبيله اهل كه در ن هستند بني تميم البوعيال از :آنها به چهار تيره تقسيم شده اند، به قرار زير. الجرف متحدند

سلمان مرحوم بنيان فرزند. كه به نام بيت حاج بنيان شهرت دارند . ـ بيت مطرود ١ فرزند فرزند عبدالعزيز ) حجي(ي فرزند مطرود فرزند سعد فرزند مساعد فرزند حي

مي باشند، از اين بيت اعقاب گطوش فرزند شنيو فرزند سلمان . مطرود عيالن است نام . مي رسد تعداد مردان بالغ آنها به يكصد نفر و. كه بني عم بيت حاج بنيان هستند

.است“ جرفي ”شريفي و خانوادگي شناسنامه اي آنها

، فرزند جاسم ياسين عزيزي حاج آنان خانواده مرحوم معاريف از . يت جاسم ـ ب ٢ نام خانوادگي . ، مطرود سعد است بوده است و جد مشترك آنها با بيت حاج بنيان

. بن عيالن گرفته شده است نام جدشان عبدالعزيز از“ عزيزي ” شناسنامه اي آنها

.عقاب عبدالسيد بن جبر بن مطرود مي باشنداز ا . ـ بيت صالح٣

به بنا. صالح بن عبدالسيد تشكيل مي يابند اخالف الزم برادر آنان از . الزم ـ بيت ٤ هشام بن قيس تميمي هستند كه در ، پشتي از گطوش البوعيالن گفته حاج عيدان

و آن خليفه به فرمانده قواي . گرديد بصره ساكن ، در خالفت عمر بن الخطاب زمان. مشورت كند او با مشكل با شدن هنگام مواجه كرد كه در نصيحت اندرز و اسالم

زمره طايفه سادات اهل زمان مشعشعيون به حويزه آمده و در در اين طايفه جدرديف طوايف قبيله اهل رالبوعيالن د به حال تا آن زمان از .الجرف قرار گرفت

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٩٢

، فصل عشيره اي نظر پرچم لذا از . ماند مذكور باقي ، به رياست سادات الجرفعلي آل سيد سادات ، جزو )ع ( العباس رايت يا فصل كردن گره باز ، بستن و عشايري

. محسوب مي شوند شنان سيد آل و شريفات - ٢

خودستايي »اوالد واحد « ، و به نام بوده »االجود« ، از يرعراقچهارم عشا جلد بر بنا .ناصريه عراق به صورت كوچرو زندگي مي كنند الشيوخ و ، سوق بين شاميه . مي كنند

: ، درباره آنها مي خوانيم همين منبع٣در جلد

در »الغزي«با د و به بني تميم برمي گردد و قسمي از آنها با طفيل سكونت دارن ... :از كوچ اند و فروع آنها عبارتند

، عاصي ـ آل٦ ، طوي ـ آل٥ ، صالل ـ آل٤ ، ـ دراوشه٣ ، شريف ـ آل ٢ عويد، ـ آل ١ .ـ ملحقات آنها٧

: فروع شريفات را چنين آورده است٢٢٦ منبع مذكور ص ١جلد در

الف ـ البطنين

.ـ الجيران٤ ، ـ المساعده٣ ـ آل سعد،٢ ، ـ السعدون١

آل لهيمص -ب

،ـ المعيجل ٦ ، ـ العجاج ٥ ، ، الخليفات ـ آل غرداش ٣ ، ـ الحرمان ٢ ، ـ العذبه ١

.ـ الحنيان٩ ، ـ المشعان٨ ، ـ المغاليث٧

: ، ترجمه مهراب اميريقلمرو بختياري كتاب سيري در ازشاخه هاي بني تميم بنابر

.»ده مال«، »هنديان« مير مذخور، ـ شريفات١

.ـ بني ارشد در ساحل رودخانه هنديان و بلنديهاي زيتون٢

١٩٣ فصل اول/ بخش دوم

.ـ صليه٣

.ـ الفرود٤

. و حوالي فالحيه»جراحي«، شيخ احمد، سواحل »حيدري«ـ ٥

.ـ حيادر٦

.١ـ حيدريس ٧

: منبع مذكور مي نويسد٨٥در ص

بني تميم . است »بني تميم« و از طايفه »سيد« ،»شريفات«ه شيخ قبيل »مير مذخور «... :بعد مي افزايد نويسنده در سطور . از قبايل بزرگ عربستان مركزي است يكي

نگيرد، قرار تجاوز تهديد و خارج قلمروش مورد از كعب شيخ ، اگر من نظر به ولي قبايل . رمانش حكومت مي كند تمام طوايف زير ف كمال قدرت بر ، با شك بدون

چنانچه كليه . كه از شيخ اطاعت نمي كنند شريفات دو طايفه نيرومندي هستند باوي و كعب از شيخ خود حمايت كنند، اين دو طايفه نيز نمي توانند در برابرش قبايل

با شخصيتي آزاده و مرد او. قبال رئيس طايفه شريفات بود »مير مهنا «. كنند مقاومتولي . بين اهالي خوزستان شهرت دارد بي باكي اش در خاطر شجاعت و به است و

ولي . جنگ و جدال بود با شيخ ثامر در »ده مال « ، در قلعه گلي اش ماه در مدت چند به رياست را به جاي او »مير مذخور «ثامر تسليم شد و شيخ او برابر سرانجام در

به مناطق كعب »معتمد«آخرين باري كه در. منصوب كرد »شريفات «طايفه اعالم ااين كه ظاهر با شريفات از شيخ ثامر حمايت نكرد و لشكركشي كرد، قبيله

.پيوستند عمل به اردوگاه ايرانيها طرفي كردند، ولي در بي

.٨٦، ترجمه مهراب اميري، ص و عشاير بومي خوزستان قلمرو بختياريدر سيري -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٩٤

قايد”خان بسر مي برد، فالحيه در پناه شيخ ثامر رروزهايي كه محمد تقي خان د نيز باوي بود و هنگامي كه قبيله شريفات به كاروان علي تقي خان “اسمعيل

هنوز معمرين بختياري . حمله ورشدند، قايد اسمعيل نيز در آن نبرد شركت داشت ليرانه سروده شد، زير لب زمزمه همان زمانها به خاطر اين جنگ د را كه در اشعاري :مي كنند

)مير شريفات(كه بسه زير ركاب به خورزات كن سيل بخور توغر ،كاسمال

١جلفه سوارزي اشكناسون » آعزيز« هزار و پانصد سواره موالنيانسون

تميم در ، درباره تيره هاي بني ١٩٣ ، صفحه عراق از عزاوي جلد چهارم عشاير در :خوزستان مي خوانيم

ميرغضبان فرزند ميرعبداهللا كه ميرمذكور و آنها ميرچوالن و ، رؤساي ـ شريفات ١ .اند»االماره « سكونت دارد و آنهااز »هنديجان « در صوبره از قراي

. است كه وفات يافت“مهودر” ، رئيسشان شيخ ـ عيايشه٢

.ـ غزلي٣

.ـ غزيوي٤

.ـ سليمان٥

.ـ االماره٦

ربيعه رئيس آنها حاج سلطان فرزند مصبح و به قولي از . رؤساء . ـ آل مصبح ٧ . هستند

.و آنها از باويه هستند. ـ الحميد٨

.١٨١همان منبع، ص -١

١٩٥ فصل اول/ بخش دوم

از اصل ، بنوسكين سبتي وحمودي را ، عشاير عيدان همين صفحه همين منبع در از زير ، و ، شريفات را از تميم ١٨٦همين منبع در ص اما . بني مالك شناخته است

. ، از فروع محيسن معرفي كرده بودتيره هاي بيت غانم

و »عليه« ، و خودستائي آنها را را از تيره هاي محيسن دانسته »عيدان«همچنين .١ايران فيصل فرزند اسماعيل معرفي نموده است بزرگ آنها را در

الغزي - ج

اين امر معروف و شناخته شده بوده و الم است و از عشاير بني »فضول «الغزي از به شمار »اجود«عراق در عداد آنها در . با نصوص تاريخي تطبيق و تأييد مي گردد

.آنها نيستند مي آمدند ولي از

، از ٩٦ ص »االرب حمداني نهايت «منقول از بر بنا ، و »محفوظ«خودستايي آنها .٢ بوده اند»آل مرا«احالف

تيره هاي الغزي

:مشتمل بر زيرتيره هاي . آل موليه-الف

. طوامي-٥ ، طحيالت-٤ آل مويجد، -٣ آل نصير، -٢رؤسا، . البوبرهي-١

:زير تيره هايشان و»عالوشه«خودستايي آنها . البوعلي-٢

. مجانيه-٤ ، آل جريب-٣ آل بصري -٢ ، شويبات-١

:فروع آن . آل غفله-٣

. طوگيه-٥ ، آل اشتاتي-٤ ، آل شهيب-٣ ، آل زريف-٢. رؤساء. آل عرار-١

.به عشاير كعب، همين تأليف مراجعه فرماييد -١

.٢٢٨ ص ،٣ نوشته عباس عزاوي، ج عراق، عشاير -٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٩٦

:زير تيره هايشان ، و» Barwanبرشان «خودستائي آنها . الصوايح-٤

. الشبيب-٥ ، يح صوا-٤ ، البده-٣ ، بوخبيزه آل-٢ ، آل بصل-١

:زير تيره هايش. ل اجودآ - ٥

. البو نصيري-٣ ، السويديون-٢ البوحمد، -١

:شامل . آلبو غنم-٦

. آل عليان-٢ ، آل سماع-١

:شامل . آل عليوي-٧

. آل رميض-٣ ، آل خشيله-٢ ، آل كريم-١

:از . آل معن-٨

. البو عگاب-٣ ، مه آل سل-٢ ، مويلحيون آل-١

:مياح ساكن هستند و زير تيره هاي آنها آل معن و آل حسين با-٩

.ـ البوزرگه٢ ، ـ الگوم١

.ـ آل نصر١٠

:شامل . ـ آل فرطوس١١

. ـ آل سلمه٥ ، ـ العباده٤ ، ـ البوراسي٣ ، ـ البو زباره٢ ، ـ آل عطاس١

. ب ـ جوارين

: و تيره هاي آن شامل از طوايف غزلي

.غراقول و آل غلبون : ـ الدريش و زير تيره هايش١

ـ رفيعات مشتمل ٧ ، ـ آل نبهان ٦ ، ـ غنام ٥ ، ـ النعيمه ٤ ، عبابسه -٣ـ آل محمد، ٢ . ، حداد، آل مانع ، مرعيبرچفيل

).قشعم(ج ـ جشعم

١٩٧ فصل اول/ بخش دوم

، از طي و د و شكي نيست كه از بني الم رأي ارجح آن است كه آنان از غزي هستن .١قحطاني هستند

اعجيمي ـ البوحمد و بيت ٣

.از طوايف ديگر بني تميم البو حمد و بيت اعجيمي نام دارند

غرب ويس اهواز، بيت مهذول نام دارند از طايفه البو حمد ساكن در عماشيه در گفته اند كه رئيس البو حمد خضير فرزند . امت دارند كوي ابوذر سوسنگرد اق كه در

بن محمود بن ثجيل فرزند عبدالعلي است مهذول بن زور ابن چناني بن مشكور رياست عامه آنها . انتيش بن عاگول بن صالح بن شمخي بوده و به البو حمد مي رسد

، ساكن اهواز چنعان بن حنظل بن “ عبداهللا حاج” ، با بنابر گفته زاير عبدالحسن مهذول بن عبدالعلي بن رويمي عبدالعلي بن ثجيل بن بن عالوه خضير به. مي باشد

بزرگ آنها . سكونت دارند “مايود”بن صالح در تصفيه شكر اهواز بيت عبدالمهدي چنين بيت اسهيل با هم. در اهواز سكونت دارند “بن مايود صويحي بن عبد بدر”

سرانجام . است “ياسين بن سهيل بن عبداهللا ” و بزرگ آنها “يكاويه ”عنافچه نزديك نام دارد و از بني تميم است كه از اهالي “شعالن ”سه بيت فوق كه جد اعالي هر

. است غراف عراق بوده

عشاير بني تميم

، اصلي و مهم در منطقه ، داراي پنج طايفه بزرگ قبيلهبني تميم به صورت يك اهواز، تا ، يعني جنوب غربي واقع بين كرخه كور و ساحل شرقي رود كارون

. به بعد مراجعه شود٢٢٨ ص ،٣عزاوي، ج عباس عراق، عشايربه كتاب -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ١٩٨

، پرورش كارهاي كشاورزي آن به مردم ، و ساكن سي جاده اهواز ـ خرمشهر كيلومتراهواز به ز خانواده هاي طوايف مذكور در بعضي ا . گوسفند اشتغال دارند دام و بويژه

مهم بزرگ و از قبايل بني تميم روزگاري . شهري مشغولند تجاري و كارهايه رودخانه كرخه كور به سوي سوسنگرد، ب علت تغيير مسير آب و به . خوزستان بود

مي االصل در طوايف اكنون بسياري از مردم تمي ندگي شده و كپرا ار دچار شتت و چنا .به سرمي برند قبايل ديگر و

عشاير پنجگانه بني تميم

.ـ براجعه٥ ، ـ غزيوي٤ ، ـ عيايشه٣ ، ـ غزلي٢ ، ـ سليمان١

قديم ، هر پنج طايفه به جد مشتركي مي رسند و از زمانهاي به نقل از عده اي مطلع امور نظر از اكنون . داشت دست در آنها را ت حامد، رياس خانواده شيخ صالح فرزند

رئيس يك از ، به طور مستقل اداره مي شوند، و هر ، نسبت به هم سياست عشايري . مي شود گاهي مفهوم شورا در بين آنها بخوبي نمايان . خاص خود پيروي مي نمايند

، امور طايفه تيره هاي اين ؤساي ر . است مورد عيايشه قابل لمس اين امر بوضوح در طريق مشورت ديگر، به عشايري و روابط با عشاير مشترك خود را مثل فصل مهم و از ، و بوده پسنديده و الزم اتخاذ اين روش بسيار حال حاضر در. مي دهند انجام

.اختالف بين تيره ها جلوگيري مي كند

احساس هم به نسبت يكديگر، خوشبختانه از ميميت استقالل عشاير وجود با همبستگي ، عواطف و آن نظاير در سوگواريها، اعياد و برادري داشته و و اخوت

، و گشته جمعيت موجبات تعدد تيره ها مستمر تكاثر. خود نشان مي دهند از شديدي

١٩٩ فصل اول/ بخش دوم

افراد اين . شده اند معين آنها سرپرست بزرگ و به عنوان طبيعي طور به لذا افرادي .تمشيه مي كنند تيره خود را اداره و خاص امور اوقات بعضي

طايفه غزلي و سليمان كه به رنگ سرخ بيرقهاي عشاير بني تميم به استثناي دو نام نيز تيره مربوط و طايفه يا كدام نام روي هر بر ، و بوده ، همگي سفيد است

دو رنگ بودن پرچمها نشان مي دهد كه احتماال اين . آن نوشته شده است بر ،بني تميم دليل همين به. بوده اند يكديگر از طايفه مستقل صورت دو به گذشته دور قبيله در

جد يك اعقاب از براجعه ، غزيوي و عيايشه طوايف ا اساس: مي گويند بعضي كه است .بوده اند دي واح

: ، در باره قبيله بني تميم آمده است كهكتاب عشاير عراق در

قبيله بزرگي . اماكن ديگري سكونت دارند ، شمال كارون و هاشم نهر تميم در بنو« همين منبع تيره هاي مزبور را چنين »حويزه مي باشند تيره هاي آن در از است و :ست كرده ا معرفي

عبداهللا غضبان فرزند مير ، مير مذكور و مير رؤساي آن مير چوالن . شريفات -١ . ، و از اماره اند ساكن»هنديجان« ، كه شخص امير در صويره از قراي است

. آل مصبح روساء -٧، اماره -٦ ، سليمان -٥ ، غزلي -٤ ، غزيوي -٣ ، عيايشه -٢ .اصل ربيعه اند است و برخي مي گويند، از“ مصبح ” فرزند “سلطان”رئيس آنها

.١و آنها از باويه اند. الحميد-٨

زيرا . يا مسلط بوده اند عشاير فراواني متحد و مي آيد كه بني تميم زماني با نظر به : ، نوشته هنري فيلد، چنين مي خوانيماين رابطه در مردم شناسي ايران در

.١٩٣ ص ،٤ عباس عزاوي، ج عراق، عشاير -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٠٠

بين ، و باديه نشين ) خانوار ٢٢٥٠(، بطور كلي قبيله بني تميم )مالك (بني تميم « كارون تا رود ، كنار سمت جنوب در ناحيه آنها و. بودند حركت اهواز در حويزه و عده اي در سواحل كارون سكني گزيدند، و گندم و جو . امتداد مي يافت قاجاريه

شعب .گاو و اسب و شتر و االغ نيز بودند گوسفند و عالوه مالك به .مي كاشتند :تعداد خانوار آنها از اين قرار است مختلف قبيله با

،)١٠٠ ، عوينه( ، عوانيت )٢٠٠ ،عيايشه( عيشام ،)١٥٠ ( عيدان ،)١٠٠ ،عبوده( ابودا هواشيم ،)٢٠٠(، حمودي )١٠٠غزلي، (، غزالي )١٥٠(، غزيوي )٥٠براجعه، (براجيه

آل (، آل ثبتي )١٠٠ ، مگاصيص(، مقاسيس )٥٠(، بيت حسين فيض )٢٠٠ ، هويشم(، )٢٠٠(شريفه ،)١٠٠ ، شياخين ( ، شاهمن )٢٥٠ ( سكين صفر، بني ، آل )١٥٠ ، سبتي

. ١ )١٠٠(سليمان

: عشاير اجود، بنو تميم را در عداد آنها آورده است عباس عزاوي در بحث از

يعني بني تميم و ».االجود يعتبرون في عداد هائوالء كل ...چنانه و بنوتميم و و« .٢همه در عداد اجود به شمار مي آيند... و چنانه

عراق را در عداد بني تميم شمرده و “جديده” از سكنه بغداد و “سواكن”همچنين . ٣ همين داوري را كرده است »السواريه«درباره

اصل قبيله اي است كه هم اكنون در نجد و روي هم رفته بايد گفت كه بني تميم از بالد ديگر ، و در از شهرها و روستاهاي نجدي ساكن بعضي كوههاي شمر، عراق و

، داخل پرانتز را مؤلف تصحيح ٢٣٦مردم شناسي ايران، نوشته هنري فيلد، ترجمه عبداهللا فريار، ص -١

.كرده است

.١٠٥ ص ،٤ عباس عزاوي، ج عراق، عشاير -٢

.٢٠٥ ص ،٤ عباس عزاوي، ج عراق، عشاير -٣

٢٠١ فصل اول/ بخش دوم

از بطون . نسب آن به مضر و عدنان مي رسد داراي فروعي مي باشد و اصل و نيز :تميم كه با شكوه و جالل در اشعار شعرا ياد شده اند، عبارتند ازبني معروف

.ـ بطن حنظله بن مالك بن زيد منات بن تميم١

.١ ـ بطن عمرو بن تميم ٣ ، ـ بطن سعد بن زيد بن تميم٢

گستردگي و مكانت و ، شهرت و ، عشاير بنو تميم از نظر قدمت و تاريخ بنابراين در ، و گذشته اي روشن عدد فروع و افخاذ در ميان قبايل عرب شهرت جهاني داشته ت

.نجد و عراق به خود اختصاص داده است

داليل ، بعضي از افراد و عشاير شيعه عرب به در كشور ما در طي قرون متمادي ، )ص( رت رسول حض خاندان عشق به مذهب و ، اشتراك در جمله مختلف از

اثر يك قرن پيش در بني تميم در . است اين جمله از بني تميم نيز . داشته اند سكونت تيره هاي از بعضي ، بناچار ... ، اختالفات و قديمي ، كورشدن رودخانه كرخه طاعون

اهي تا گ سبب مي شد چراگاه نيز خاطر زندگي كوچ نشيني به . داد دست خود را از آمد گذشته رفت و در. ، و بازنگشته اند ديگر رفته به مناطق آنها از بعضي

به سادگي انجام مي گرفت چراگاهها براي استفاده از ،گوسفندداران بين عراق و ايران به همين دليل بسياري از مردم . تردد نمايند كشور بين اين دو مي توانستند لذا و

در عراق به استثناي بني نهشل و فرقه هاي آنها در عراق به سر مي برند غالب بني تميم گفته . ، از بني سعد مي باشند در نواحي بصره بني مازن ، و از جمله عتاتبه و بني يربوع

از هور “جدول”مصالحه اند و اينها در كشور عراق در شده است كه عيايشه از اصل .٢ ، بلدروز و مهروت زندگي مي كنندمقداديه ، ، هارونيهشخاب ، معقرقوف

.٥٢انساب العرب، سمير عبدالرزاق القطب، چاپ بيرو، ص -١

.٢١٩-٢١٨ص ، ٤ ج انتشارات شريف رضي، عباس عزاوي،عراق، عشاير -٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٠٢

، و جاده خرمشهر ساكن ٣٠ اهواز تا كيلومتر كارون بين شرق بني تميم در :از مهمترين عشاير آن عبارتند

، با بدو تأسيس به قولي از گذشته و طايفه از اين رياست : Gezley غزلي -١ ٣٠در كيلومتر محل اقامت آنها . ن بچاي بن مطر بن غزلي بوده است داود ب خانواده

شيخ . مي باشد “شيخ محمد بهاءالدين ” اهواز ـ خرمشهر در منطقه معروف به جاده لقب مي دهند، و درباره او داستانهاي »بهاءالدين«را بعضي از مردم محل محمد

:قل مي كنند، از آن جملهغريب و معجزه مانند ن عجيب و

معمر، تا چند دهه پيش در ماه مبارك به گفته افراد كهنسال و ـ در مزار او بنا ١ . رمضان هر شب هنگام سحر، نوري روشن مي شده است

، سنگي وجود داشت كه به روي آن به خطي ناشناخته شبيه اين زيارتگاه ـ در ٢ گذشته هر گاه كسي اقدام به بردن سنگ مزبور حكاكي شده بود، و در به خط ميخي

اما االن ديگر نه از روشنائي ماه . از مزار مي كرد، به قدرت الهي باز گردانده مي شد . رمضان خبري مي شود و نه از سنگ

اختمان مزار ـ تعريف كرده اند كه زماني يك كشاورز خرمن خود را درون س ٣ نصف شب مشاهده نمود كه تعداد زيادي فرد . آن بيتوته كرده بود ، و در گذاشته

آنه «: سر دسته خود، مي گفتند »گوله« ، و همه در پاسخ به كوتاه قد، ظاهر شده ،من صاحب گيسو هستم « ، يعني » ، و الجاعد هوه و نصيبه أبوگصيبه الشارد اجيبه

ديدن اين آدمهاي عجيب و ». را مي آورم و مانده بستگي به شانسش دارد فراري . زير كرخيه گندم پنهان شود غريب باعث شده بود تا مرد كشاورز بشدت بترسد و

به ، و به همين دليل منطقه براي صاحب اين زيارتگاه احترام خاصي قائل بوده در مزار او به راز و نياز مي پردازند و حاجات خود را . دي مي كنند نيت او نذرهاي زيا

٢٠٣ فصل اول/ بخش دوم

در گذشته كه مردم همراه گوسفندان خود كوچ مي كردند، . به نام او از خدا مي طلبند مقابل برآورده شدن در كه بايد عقيده داشتند . مي سپردند امانات خود را به بقعه او

عبارت از نان برنج يا گندمي بود كه در “مريسه”. نذر كنند “ يسه مر” . خواسته هايشانبه مزار مي دادند و مسي قرار داخل ظرفي در مي كردند و حيواني تليت روغن

ا چنين حالتي همه ظروف مورد استفاده الزام اين معتقدند كه در عالوه بر .مي بردند .، غذا، و غيره همه بايد از جنس مس باشندظروف آب . باشند مس بايد از

الف ـ تيره هاي طايفه غزلي

اين بيت رياست عامه طايفه است و اكنون حاج باهل فرزند مسلم . ـ بيت بچاي ١ دارد نامبرده عالوه بر اين كه منزل و حسينيه اي در طايفه خود . مقام را به عهده دارد

بود، داراي يك باب خانه در سه راه صدامي تخريب شده ارتش كفر توسط و. مي باشد اهواز ١٧ شماره تعاوني پشت حسينه اي واقع در داراي خرمشهر، و

حاج يونس نام دارد، كه داراي اطالعات كافي در باره طايفه خود و مسائل فرزندش .آن است اجتماعي

).حاج رحيم عبدالعلي ( حنظلـ بيت ٢

).هليل بن عباس بن بويدي ( ـ بيت شايع٣

).ماضي فرزند مالح ( ـ بيت ضاحي٤

).جباره خليفه(ـ بيت محمد ٥

:ب ـ بيت هويشم متشكل از دو زير تيره

).حاج سويد بن سعدون بن عگرب(ـ بيت عگرب ١

).يمجيد عاص. (ـ بيت حميد٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٠٤

نعيمه اكنون قولي به ، و بوده “فايز نايف ”آن سفيد كه ريش .ج ـ بيت اشالش .به جاي اوست مشكور

گونه نقل ، و درباره ريش سفيد آنها دو از برادران بيت اشالش .د ـ بيت ادويريج ديگر و بعضي “يوخان محمد سالم ”برخي از پاسخگويان . قول شده است

. را نام برده اند“حيدرمرعي”

اينها هم با بيت اشالش از جد واحدي بوده اند، و ريش سفيد آنان .هـ ـ محاميد . است“شبيل ” پسر“سعيد ” گفته ديگر، حسن و به راضي ، فرزند“هاشم ” گفته اي به

).حريفش لفته . (و ـ بيت سله

اين در حالي است كه به قولي . مرد بالغ است ٤٠٠جمعيت بيت داوود حدود جمعيت همه مردان بيش از چهارده سال طايفه غزلي متجاوز از يكهزار و سيصد نفر

از اين . از لحاظ فصل عشايري تمام تيره ها با هم متحد و مشترك نيستند . است به سوي ي از طوايف ديگر، ، همچون بعض موضوع مستفاد مي شود كه اين طايفه

.تفكيك و جدايي از يكديگر، پيش مي روند

، و رنگ آن سرخ و بر روي آن پرچم عشيره اي غزلي از قديم نزد بيت داوود بوده . تصوير يك ماه و ستاره اي سفيد نقش بسته شده است

، و بوده “هويشم” از تيره “گربع”پرچمداران و حامالن بيرق غزلي همواره بيت .اين امر در قبايل عرب به مثابه افتخار بزرگي براي آنها محسوب مي شود

داراي نسق ، و ساكن )بهاءالدين( ، در محله شيخ محمد غزلي همان طور كه گفتيم ،نام و احشام ، به پرورش اغ زراعي بوده و عالوه بر اشتغال به كارهاي كشاورزي

به وسيله تلمبه از ،آب مشروب و زراعتي اين طايفه . مي پردازند ) بويژه گوسفندان ( .نهر كرخه كور تأمين مي شود

٢٠٥ فصل اول/ بخش دوم

، بيات و “محيل ” بر تيره هايي كه ازطايفه غزلي در باال نامبرده شد، بيت عالوه ، داوود، بچاي: بترتيب عبارتند از غزلي نام رؤساي . اين طايفه مي باشند مخيلف از

. ، مسلم و حاج باهل هستندعليج

، و فصل عشايري غزلي بوده كه زماني طايفه حمودي از متحدين گفته اند همچنين .آنها مشترك و مسائل آنها با هماهنگي انجام مي گرفته است

رياست . نام دارد “السليمان”قبيله بني تميم دومين طايفه از طوايف :ـ سليمان ٢ ناگفته نماند كه بنا به گفته. ، با شيخ صالح فرزند حامد است بر تحقيق ، بنا اين طايفه

، خانواده رؤساي سليمان در گذشته بر همه قبيله بني تميم عده اي از مردم محل يكديگر، شيخ صالح حامد از تميم طوايف استقالل با وجود اكنون . رياست داشت

شايسته اي برخوردار موقعيت و احترام خاص و مردم و رؤساي قبيله از همه نزد :مهمترين تيره هاي سليمان شامل .است

.خانواده شيخ صالح رئيس عام طايفه . ـ بيت حامد السلطان١

.١ ساكن رامزيه ـ البو نصار يا بيت حاج اعيمي٢

.٢در رامزيه ) غليم گاطع(ـ البو نايف ٣

.٢در حبال ) بيت سيد(ـ آل عساف ٤

.٢در حبال ) رحمه فرزند محسن(ـ آل اطعين ٥

.در رامزيه خالي) ضميد(ـ البو رضي ٦

. ، ساحل شرقي كاروناز سكنه سفحه ) عاصي فرزند فياي . (ـ البوبادي٧

.در رامزيه) عذافه جابر(ـ البو رضي برادران بيت اضميد، و بزرگ آنها ٨

.در ناحيه مگصر قرب سفحه )عبدالنبي كواك(ـ البو بادي ٩

. ، شمال اهوازساكن مويلحه)) ياور(عباس يوير(ـ هواشم ١٠

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٠٦

:ـ مراغه شامل١١

.ـ مراغه حاج غزال عبدالسيد واقع در ويس١

.ـ مراغه حاج علوان در ابو غريب پائين تراز ويس٢

.ـ مراغه زاير ثامر حاج مويش٣

.ـ بيت ناصر فرزند فالح در قريه شيخ محمد و برخي از آنها در قريه غريبي ١٢ ، بر عكس غزلي كه توسط رئيس هر تيرهگره فصل عشايري طايفه سليمان به گفته اي

، و همه امور عشايري و بسته مي شود، كال به وسيله شيخ صالح حامد است باز .طايفه اش را خود انجام مي دهد

پرچم اصلي طايفه سليمان زير نظر شيخ صالح است و رنگ آن همچون پرچم .مي شوداز اين پرچم در امور روزمره و عادي استفاده ن . طايفه غزلي سرخ مي باشد

هنگام وفات رؤساي به كه بزرگ قبايل و عشاير عراضه رؤساي مراسم فقط در در قديم در صورت جنگ با قبايل ديگر و يا براي . از آن استفاده مي كنند ،آنهاست پرچم نام صالح بر روي اين . آن استفاده مي شد ، از تجاوز دولتهاي خارجي مقابله با

طوايف پنجگانه بني تميم نيز پرچمي از يك هر . بني تميم نوشته شده است مد، امير حا .دارند به نام خود

نام سفيد رنگ است و ) جز غزلي و سليمان (پرچمهاي طوايف ديگر بني تميم تيب رؤساي طايفه سليمان بتر . طايفه يا تيره مربوطه بر روي آن نوشته شده است

:تقدم عبارتند از

ـ شيخ ٧ـ شيخ حامد، ٦ ، ـ سلطان ٥ ، ـ بنيان ٤السيد، ـ عبد ٣ ، ـ عبداهللا ٢ـ ناصر، ١ .صالح رئيس كنوني سليمان

٢٠٧ فصل اول/ بخش دوم

اضافه مي گردد كه طايفه سليمان اكنون از لحاظ اشتراك در فصل عشايري به سه قرار اين سه دسته به . مجزا عمل مي نمايند دسته تقسيم مي شود و به شكل سه طايفه

:ذيل است

.ـ بقيه سليمان٣ ، ـ البو عچيرش٢نصار، البو ـ البو نايف و١

، در حدود يك طايفه در سليمان است كه از نكته الزم يادآوري اين همچنين از . هم ناميده اند “ حاج شراتي ” زندگي مي كنند و بعضي آنها را بيت “بگعا ”دشت . ، تابع و متحد كنانه مي باشندتشكيالت عشيره اي لحاظ

، و داراي تاريخي روشن و ممدوح در دفاع از عيايشه طايفه اي بزرگ : ـ عيايشه ٣ در . فريب خوردگان بيگانه پرست بوده است اجانب و ، بويژه عليه وحدت ارضي ايران

ه به دستور استعمار پير انگليس متحد شده بودند تا سرزمين ك مقابل كساني ، مقاومت و جنگ نمود ، و قلب ايران عزيز را لوث نمايند، پايداري مقدس خوزستان

اين معركه هنوز هم ورد . افراد شيخ خزعل را در جنگي شجاعانه تار و مار كرد و آنها پس از مشاهده خيانتهاي خزعل . پيرمردان عرب خوزستاني است زبان

، به نزد حاج سبهان از رؤساي قبيله بني طرف رفته روابط او با انگليس ، و المحيسنبا قواي اشغالگر انگلستان در . اعمال و ستمگريهاي خزعل متحد شدند و با او عليه وت و عمويش كرنوت و حسين مردانه وارد كارزار شده و فريح فرزند مر كنار كرخه با حمله به سرفرماندهي انگليس سر او را از بدن جدا “مهودر ” معروف به در معركه

.ساختند

در ) ع ( ، كه همچون ساير قبايل عرب خوزستان نام علي محل سكونت اين طايفه كرخه ، از شمال به د نعمهخونشان جريان دارد، از غرب به قريه مليحه سيد حسن سي

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٠٨

حبال و كور، از مشرق به طايفه غزيوي كريم خليفه و از جنوب به دب سعيد صليبيه .، محدود است٢

، فروعي از آن در مناطق بر منطقه فوق كه به مثابه مركز اصلي طايفه است عالوه و پانصد نفر ين طايفه بيش از يكهزار جمعيت مردان بالغ ا . ديگري اقامت دارند

اين . پرچم آن به رنگ سفيد، و به عنوان رمز صلح و مسالمت به شمار مي رود . استولي اگر آرمانها، . نمي كند نكرده و طايفه هيچ گاه به حقوق حقه ديگران تجاوز

مردان اين قبيله . نمي نشيند و مقدسات خويش را در خطر تعدي ببيند، از پاي ارزشهاهم اكنون كليه تيره ها . آخرين قطره خون خود در مقابل دشمن ايستادگي مي كنند تا از . و اين عالمت اتحاد و يگانگي آنهاست . ، داراي بيرقي موحد هستند فروع طايفه و

شته شد، اكنون فقط به هنگام كه در قديم براي جنگ عليه انگليس برافرا اين بيرق استفاده دوست عشاير بزرگان قبايل و طايفه خود و اموات سوگواري عراضه و

. مي كنند

ولي اكنون بيت . معروف بوده اند “بيت واوي ”به نام ا ، سابق رؤساي طايفه عيايشه ، قيادت و سرپرستي آنها نام دارد “ عضيب ”يونس و بيت هندي كه جد مشترك آنها

.را در دست دارند

تيره هاي عيايشه

:قرار زير تيره تقسيم شده است بدين ـ بيت عضيب كه خود به دو١

گاه هيچ. احترامات و تشريفات مي باشند كه خانواده مقدم در . “يونس ”بيت ) الف از جمله خانواده هاي اين تيره . الم نمي كند كسي از عيايشه قبل از افراد اين بيت س

٢٠٩ فصل اول/ بخش دوم

، فرزند محمد فرزند خشين سرپرست نام دارند كه از آنها حاج جاسم “ بيت خشين ” . تيره مذكور است

بن محمد است و اكنون عبدالجليل “بيت سريح ” به سركردگي “هندي”بيت )ب بن بدران در رأس آن ان بن دفار بن كزار بن كرنوت بن محمد بن سريح بن فرح

.است

از محاسن اين طايفه اين است كه تصميمات مربوط به آن توسط شورايي از باز و بستن گره فصل عشايري و نيز ريش تراشي .تيره ها اتخاذ مي گردد رؤساي

رزند محمد خشين پ تفويض صاحبان عزامعموال از سوي شورايي به حاج پجاسم ف غيبت او كه گاهي به عللي اتفاق مي افتد، امور فوق توسط شورا به در. مي شود

از روش شورايي بر مي آيد كه باقي ماندن عياشيه به . واگذار مي گردد شخص ديگري تيره دو افزوده شود كه بايد . ، به همين دليل بوده است هماهنگ صورت متحد و

اين دو تيره . اصل و نسب با دو تيره فوق از جد واحدي هستند نظر از ديگر عيايشه :عبارتند از

در رأس اين تيره كه زماني بين مردم منطقه از . “نعمه” يا بيت “مهودر”ـ بيت ١ قرار “ودر بن مه بن علي فهد”شهرت و معروفيت خاصي برخوردار بودند، اكنون

.است محل سكونت آن با بيت عضيب در ساحل كرخه كور. دارد

به پرس و ـ خرمشهر ساكن و رؤساي آن بنا راه اهواز ٢٠در نمره . ـ بيت هالل ٢ :جو چهار نفر ذيل است

.ـ منصور فليح حسين در رأس زير تيره بيت شلوه١

. ديگر بيت شلوه ـ مرزوق مسلم در رأس قسمت٢

.ـ سالم فرزند خليف در رأس بيت دهو٣

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢١٠

.ـ حسن حيي در رأس بيت خليفه٤

در اين صورت مي توان گفت كه شوراي عشيره عيايشه از هفت عضو تركيب البته . مي باشد نفر بيت هالل چهار از از هريك از سه تيره اول يك نفر، و . مي يابد

مي رساند، نه توافق به ثمر تصميمات و مصوبه هاي خود را به طريق تراضي و راشو !به طريق اخذ رأي

مناطق ، بعضي تيره ها و خانواده هاي عياشي در طور كه قبال نيز اشارت رفت همان :است قرار از آنها بدين بعضي . ديگري سكونت دارند

، كه تعداد مردان بالغ آن در قريه عگله زويهد، در جراحي ـ بيت رميله ساكن ١

. نام دارد“عبدالساده بدران”بزرگ اين تيره . نفر است٣٠٠حدود

. ، بسرپرستي زاير عبد فرزند شاديـ عيايشه مويلحه و شيبان٢

حالي ستند در ه مشتركي براجعه داراي جد طايفه غزيوي و دو با به قولي عيايشه اين طايفه با چهار . نتوانسته است آنها را به جد واحدي مرتبط سازد كسي هنوز كه

داراي روابط برادري است و هيچ تميمي تجاوز نابحق به ) بني تميم( ديگر طايفه ، الخشم تطگ لوا ”: مي گويند مثلي بر بنا و. نمي كند تحمل ديگري را تميمي حقوق ، اشك از چشمش سرازير يعني اگر بر بيني كسي ضربه وارد كني .“العين تهمل

.مي شود

و آن به اين . ، روابط بسيار نزديك و محبت آميزي دارند عياشيه با قبيله شرفه . اين طايفه است معروف شرفاء، از ، شجاع مرد “محيي زيبق ”كه مادر است جهت

حقوق يكديگر جان خاطر دفاع از به طايفه اين دو مردان گاهي است كه شده نقل .باخته اند

٢١١ فصل اول/ بخش دوم

،اين طايفه نيز، مثل طوايف ديگر بني تميم است و اخالق : ـ طايفه غزيوي ٤ .آنها تفاوتي ندارد ، باساير باورداشتهاي افرادش ، اعتقادات وصفات

و ، شمال قريه شيخ محمد واقع است “ام الغفاري ” ، در همحل استيطان اين طايف . به عهده دارد“سعدون تفگ”رياست آن را

:مهمترين تيره هاي غزيوي به قرار ذيل است

سعيد سكونت دب قرب در و “پصيهودبن شليهه ”سفيدي ريش ، به شليهه ـ بيت ١ . دارند

قريه در عهده دارد، و به آن را خليفه سرپرستي فرزند ، كه كريم عيالن ـ بيت ٢ .در همسايگي شرق عيايشه اقامت دارند ،٢شارتاق

روبه روي بيت خشين در ساحل . ، حاج رحيم در رأس آن است ـ بيت اصحين ٣ . ، نزديك طراح قرار دارندكرخه

. انجام مي گيرد همه امور اين عشيره در دست سعدون تفگ

. نام دارد “براجعه” ، پنجمين طايفه بني تميم ساكن بين كارون و كرخه : ـ براجعه ٥ : مي توان اين طايفه را با توجه به محل سكونت به دو تيره تقسيم كرد

.ت يا قريه تخيتيه كه رياست آن با پاعيمي پ فرزند رشم اس٢٠ـ ساكنان نمره ١

كور، كه مردم آنها را بيت كرخه حميديه و ، بين يالس عباس قريه ـ ساكنان ٢ كاظم ”از ريش سفيدان آن . صدام فرزند لفته بزرگ اين تيره است . مي خوانند“ صدام”

. هستند“عبدالرضا جوده”و “ جاراله

طور كه قبال نيز اشاره شد، در خاتمه اين قسمت الزم است يادآوري شود، همان از رؤساي . در لواء ديالي عراق است “مصالحه روساي بني تميم ”عيايشه از اصل دشمن زعامت و رهبري او دوست و بر نافذ، كه داراي كالمي مشهور، بزرگ و

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢١٢

شيخ حميد حسن ” ، يافت اول جهاني معروفيت پس از جنگ مي دهند، و شهادترياست بر بني تميم ديالي در حال حاضر، توسط خانواده او صورت . است“ سلمان

.مي گيرد

و سپس فرزندانش “فرحان علو”عراق در دست شخصي به نام عيايشه در رياست در “شريفات” و “مصالحه ساليط ”از فروع . بوده است “شنيت كاظم ” و “عبداهللا ”

، ، بوطعمه از تيره هاي ديگر آن بوصبره . خوزستان به سر مي برند ، بصره و منتفق ، ، هارونيه ، مشخاب البوحمد، شهابات البوحسان در عراق بويژه در هور عقر قوف

.١ ، بلدروز و مهروت است مقداديه

.ست ا“دروم ”و ) دارم( ، به نام خودستائي يا نخوه عام عشاير بني تميم خوزستان

اين امر اتصال فاميلي آنها را تأييد مي نمايد، زيرا اين خودستائي در ميان بني تميم از يك هر اين خودستائي عمومي بر عالوه. استعمال دارد نيز... حجاز و عراق و اخوه ” ، براي غزلي “ اخوت سلمه ”مثال . بني تميم نخوه خاص خود را دارند طوايف

ا كه اخير “واخوت يازيه ” و “اوالد االملح ” ، و براي عيايشه براي طايفه غزيوي “ دهسع خودستائي اخير، از نام مادر شجاع مرد . نيز استعمال مي كنند “اخوت امشيخص ”

رئيس قبيله شرفاء كه مردانه عليه مظالم “شيخ محيي زيبق ” ، آزادگان خطه دشت زني اين امر داللت بر افتخار عيايشه به نام . اومت نمود، گرفته شده است رضاخان مق

هديه از فاميل است كه چنين پسري مدافع از ارزشهاي واالي اسالم به جامعه ايران .٢كرده است

.٢١٩-٢١٨ ص ،٤ عباس عزاوي، ج عراق، عشاير -١

.براي اطالع از محيي به جزء دئوم اين تأليف در قبيله شرفه رجوع كنيد -٢

٢١٣ فصل اول/ بخش دوم

ـ بني خالد٤

، در دي ميال ١٧٩٧/ هجري ١٢١١بني خالد بنابر نصوص تاريخي تا قبل از ، سعودي است عرب كه اكنون جزو عربستان جزيره از شبه “احساء ”سرزمين ، سعود شكست خورده آنگاه از ابن . بود “آل عريعر ”رياست آنها با داشته و سكونت

“ثويني ” ، پس از اين واقعه حكومت عثماني . به عراق مهاجرت كردند و به ناگزير جنگ با آنها ولي او در . آل سعود مجهز ساخت منتفج را براي جنگ با رئيس عشاير

منتفج نفوذ تحت مناطق به تا داد سعود ابن دست به بهانه اي امر اين . كشته شد اين حمله سعودبن عبدالعزيز صبحگاهان به قريه در كند حمله ) الشيوخ سوق ( .ازمردم آن راكشت رسيد وبسياري “ام العباس ”

در شهرت داشت كه “ عريعر حميد آل ابن” نام بني خالد، يكي به “آل عريعر”ازامراي خالد خورد و شمريان بر بني الحميدي از شمر شكست مطلق بن جنگ با مسلط بن

. هستند در فرق بين بني خالد و خوالد، گفته اند كه خوالد از بني خالد . تفوق جستند ، و به نواحي مختلف از بني خالد در اثر حوادث و وقايع فوق متفرق و پراكنده شده

جزو) خوالد( بني خالد از بعضي جهت بدين . كردند خوزستان مهاجرت جمله . از تيره هاي شمر طوقه در آمده اند“هذيل ”ملحقات

و زماني . بزرگ منشي مي كنند “اوالد هباس ” و “هبوس ”خوالد به از بعضي و به . فرزند عبداهللا رياست آنها را به عهده داشتند “عليوي” و نيز “ پسر راشد مطلق”

.و در اراضي دبوني و قطينه عراق سكونت دارند. بني خالد مي باشند قولي از

نواحي لد ساكن در ، عبابسه از خوا ، سحاب ، سلمات البومطير، البو وحيد، بيت عباده عراق به بر اين برخي از بني خالد در زمره ملحقات قبيله ضفير در عالوه. فوق هستند

البو . مي كنند خودستائي “راعي الخير اخو موزه ”البو مهدي از آل عريعر به . شمار مي آيند

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢١٤

ادعا و مي رسانند، خالد خانواده رياست بني “آل عريعر ”مهدي شجره نسب خود را به .١آنها مي باشند شمر، از در خوالد خالص و اراضي سبحان در كه دارند

،پاشا حاكم عثماني در عراق ، حسين هجري ١٠٧٤مطابق . م ٦٤-١٦٦٣سال در براي تصرف احساء گسيل داشت و موفق شدند “امير براك ”بني خالد را به رياست

، آن جا را اشغال و محمد پاشا را از آن جا اخراج قاومت و دشواري بدون هيچ م به اولي محمد پاشا به سلطان عثماني شكايت برد و بدين جهت او را مجدد . نمايند

. حكومت احساء بازگردانيدند

به شد كه ادامه حكومت بر احساء، متوجه“ مدحت پاشا ” ، ميالدي ١٨٧٤در سال لذا ناصر پاشا حاكم منتفج . ، تكاليف سنگيني بر او تحميل مي كند ورت مستقل ص

.بصره را مأموريت داد تا نظامي را براي احساء تعيين نمايد كه مستلزم مخارج نباشد رئيس بني خالد را به عنوان حاكم احساء تعيين نموده و “براك”بعد از آن ناصر پاشا،

، شيخ بني خالد “وهابيون ”پس از چند هفته . ه بازگرداندن قشون عثماني كرد شروع ب به. را از احساء اخراج كردند و قواي آنها متصرفات عثماني را مورد تهديد قرار دادند

احساء وارد ديگر ميالدي بار ١٨٧٤سال تا در همين دليل ناصرپاشا مجبورگرديد ، پسر خود را به او پس از اين موفقيت . ه آن منطقه باز گرداند و آرامش را ب شده

از آن تاريخ حكومت . ، و به بصره مراجعت كرد آن منطقه تعيين نموده فرمانروايي .٢در احساء حكمروايي كرد . م١٩٠٢ و به قولي تا ١٩٠٠سنوات عثماني تا

، ١٩٨، ١٤١، ١٣٩ة موضوعات فوق به كتاب عشائر عراق، نوشته عباس عزاوي، صفحات براي مطالع -١

. مراجعه فرماييد٣٠٢ و ٢٣٩

از ٣٦٤ و ١٤٢به كتاب اربعه قرون من تاريخ العراق الحديث، ترجمه جعفر خياط به عربي صفحات -٢ .انتشارات شريف رضي، قم، مراجعه فرماييد

٢١٥ فصل اول/ بخش دوم

مسير رودخانه تغيير علت ، به حويزه سالمندان در معمرين و تحقيق از بنابر بني خالد ، و قسمتي از پراكندگي شده تشتت و سوي سوسنگرد، دچار طرف آن شهر به كرخه از

سلك طوايف قبيله در گزيدند، و سكني كرخه جديد ساحل در بني طرف با آنها، بناچار . است“فريسات”ده مي شوند يكي طايفه كه نامبر جمله آنهايي از. درآمدند مزبور

، از رودخانه كارون گذشته و به نواحي قسمت ديگري از بني خالد در آن زمان .رودخانه جراحي رفته و در آن جا ساكن شدند

، گزارشات منتشر “سيري در قلمرو بختياري و عشاير بومي خوزستان ”در كتاب بني خالد نام برده ، از ، ترجمه مهراب اميري ....ري اليارد، استاك اوستن هن نشده سر

، ، نويسنده مذكور بني خالد را در رديف طوايف باوي ، در قلمرو بني كعب است شدهمزبور را در محل سكونت عشاير . بود آورده عجيل به شمار و به رياست شيخ

. پايين دهكده اسماعيليه تعيين كرده است ال و ، و با راست و چپ كارون سواحل زدند باز مثل زرگان از ياري به شيخ عقيل در جنگ بني كعب عليه باويه سر بني خالد

، به اردوگاه شيخ ثامر باويه انتظار ولي نعمت خود، شيخ عقيل رئيس برخالف و .پيوستند رئيس بني كعب

)Baviea(ـ باويه ٥

اين . هستند “شحمان” و از عشيره “ربيعه”و از فروع “ شمرطوگه ”باويه در شمار « نخوه اساس گفته هاي باويه عراق است و رئيس آنها محمود مسلم و موضوع بر

زرگان ، باويه و كتاب عشاير عراق ٤اصل ربيعه اند در جلد از و عشايري آنها عمور وي اين انتساب را به دليل اختالط . ح رؤساي سراج عماره ذكر شده اند الصبي فروع از

عدناني و از تيره هاي ربيعه بن باويه اصال كه گفت اما در حقيقت بايد . است دانسته

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢١٦

، عداد شمر، سراج شمردن آنها در و. بن عدنان مي باشند Maadبن معد نزار در اثر اختالط و فاكه صر . ي مرفوض و فاقد اصالت نسبي است ، امر بني كعب و غيره

. توجه به نياز و مصلحت وقت بوده است اتحاد، تبعيت و اطاعت مقطعي و با يا ، اختالط و تبعيت بعضي از قبايل از جمله باويه از شيخ خزعلخان آل محيسن مانند

مراكز اصلي سكونت قبيله باوي در . وزستان مي باشد ايام اقتدار و سيطره او در خ در شرق رود كارون و فروعي از آن در بعضي از شهرها و روستاهاي خوزستان از جمله

. اهواز، سوسنگرد و غيره است

، زرگان در بخش باوي شهرستان سرزمين قبيله باويه از اسماعيليه تا اهواز، ويس جمعي از اعراب باوي از ضلع شرقي كارون به سمت غرب . است اهواز گسترده اين قبيله . اقامت كرده اند OM otmir ، در محل تقاطع موران و ام اتمير حركت كرده

، حدود پانصد زويه در كناره شرقي كارون ميان راشه و . داراي احشام زياد هستند بن باويه از سبعه و علي . سوم به طايفه زرگان اند خانوار زندگي مي كنند كه مو

.١ تا اسماعيليه پراكنده اند و طوايف ديگر آنها از عميره تا اهواز ساكنند الحسين

كعب دارند و عده آنها هزار سوارند كه از شيخ بصره سكونت شرق باويه در بعضي از آنها با . انتشار دارند از عراق نيز نواحي ديگر مي كنند و در پيروي

با اين كه با عشاير ديگر مخلوط شده اند، اما بر . زندگي مي كنند شمرطوگه و ربيعه :محافظت كرده اند و تيره هاي آن عبارتند از )باويه(نام خود

خودستائي ) اخوت فرجه (بنام كه بيت رياست بوده و al Harb آل حرب - الف :زير تيره هاي آن شامل. كنند مي

.ـ بيت مزعل٢ بيت خزعل -١

.١١٤فشار سيستاني، ص خوزستان، ايرج ابه نگاهي -١

٢١٧ فصل اول/ بخش دوم

)اخوت طفله(و خودستائي بنام ) قاسمعلي(رئيس آنها جبار قسملي : زرگان - ب :است تيره هاي زرگان بدين ترتيب . بعضي بر حميري بودن آنها تأكيد دارند و مي نمايند

)بيت جهير ( ت عامه زرگانند و بعضي هم بانها ـ بيت قسملي كه بيت رياس ١ .گفته اند

.ـ بيت محارب ٦ ـ البو لحيه٥ ـ آل ارفيع٤ ـ البو فاضل ٣ ـ البو معمر ٢

.آنهاست ماصخ رئيس محمد دله بزرگ منشي مي كنند و بنام أخوت : سالمات-ج

است كه نام فرزند طعمه فرزند حنظل نواصر رئيسشان حاج علي فرزند مزبان -د بين ) فراضه(و نشان مشهوري در ميان قبايل عرب بخاطر داوري و قضاوت

.است ) اخوت نصره( متخاصمين دارد خودستائي نواصر

خودستائي مي كنند و محمد فرزند علي ) اخوت شنه ( بنام al Hmid الحميد -و . سرپرست آنهاست

.و ناصر عويد سرپرست آنهاست ) اخوت الكوشه( البوبالي -هـ

. عمور شريب فرزند عليخان رئيس آنهاست- ل

.١ البو رومي ـ جبارات ـ البو عطيوي ـ نيز از آنها مي باشند-ي

. همين كتاب رجوع كنيد٣براي تفصيل بيشتر به جلد -١

م فصل دو Albu nadah ـ البونده ١

، و برخي در جليعه سادات فواضل شماري از آلبونده در هوفل غربي در كنار از ريش سفيدان و . خوانده مي شوند Bundahدر محل به نام بنده . سكونت دارند

، ودر دويريج بنده از النده . ، كريم مويش و محيسن جاسم هستند البونده معتمدين از. زندگي مي كنند ، و با آلبو محمد و آل ازيرج ساكن ) گصيبه(حلفايه مرز ايران و

:مي توان تيره هاي زير رانام برد آنها

، كه جزو آل عامر از ـ بيت دايخ ٤ ، ـ نبگان ٣ ، ـ شناتره ٢، )بيت عزيز (ـ عبوس ١ .١ ، ميناو و عماره عراق ساكنندآل عامر در كرخه. كعب به شمار مي آيند

. دارند قبيله بني طرف رابطه دوستي ، و با خودستايي مي كنند “ اخوت ارضيه ” نام به از بعضي هم مي گفتند كه بنده . بيشتر است اين رابطه خاصه با تيره بيت مهاوي

نسب و نواصر نزديكي دارند، و اصل بعضي هم معتقدند با . متحدين خزرج بوده اند نمي توانند ، تمامي نظرات فوق يقين اما به احتمال قريب به . آنها به باويه مي رسد تيره كرم اهللا از جزو ) بنده ( اصل و حقيقت اين است كه البونده . صحت داشته باشند

: تيره تشكيل مي شود٩زيرا تيره كرم اهللا از . كعب ميان آب محسوب مي شوند

.١٩٠ص ، ٤ عباس عزاوي، ج عراق، عشاير -١

٢١٩ فصل دوم/ بخش دوم

....ـ بنده و٣ ، ـ البو بيده٢ ، ـ البو عواره١

،ـ كعب فرج اهللا ٣ ، ـ الحائي ٢ ، ـ كعب منان ١ ميان آب از چهار تيره اصلي كعب

آنها داراي . بنده زير تيره اي از كعب كرم اهللا است . ١ـ كعب كرم اهللا تشكيل مي يابد ٤ : فروعي در دشت آزادگان هستند كه عبارتند از

).يت مليشهب( و برادران آنها Moviawـ بيت مويش ١

.ـ بيت عبود٥ ، ـ بيت حميدي٤ـ بيت حاج حمود، ٣ ، ـ بيت عبيه٢

.ايرج افشار سيستاني... مقدمه اي بر شناخت ايل ها، طوايف و -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٢٠

٢٢١ فصل دوم/ بخش دوم

ـ بني أسد٢

.از عشاير قديمي و بزرگ است و نام آن در تاريخ اسالم زياد به چشم مي خورد اصل و نسب آنها دناني و ، آنها ع قولهاي حاصل از تحقيقات به عمل آمده به نقل بنا

، فرزند “اسدخزيمه ” دانسته اند، از “اسد ربيعه ”برخالف باور بعضي كه آنها را از عراق بني اسد از قديم االيام در . واهللا اعلم . ، فرزند مضر مي باشند ، فرزند الياس مدركه

كه تا ، و افزوده اند ستساكن بوده و حتي بناي شهر حله به آنها نسبت داده شده ا .١ ، در آن جا اقامت داشته انداواخر عهد مغول

“عامر ”شايد علت انتساب بني اسد به ربيعه اين باشد كه نخوه عشايري آنها به نام قبلي از مأخذ . اما بايد توجه داشت كه بني اسد غيراز عامر ربيعه مي باشند . است

عماره ، قرنه و عراق تا سوق الشيوخ “جزاير” در نواحي چبايش كه مستفاد مي شود، .محمد اقامت دارند آلبو يعني بين بني مالك ، بني خيگان و

زمان و در . بعد از اسالم بسياري از بني اسد در نواحي غربي بغداد اقامت داشته اند . يافته اند الجزيره و اطراف آن استيال ، ، كوفه ، بر حله تسلط اتراك بر حكومت عباسي

سال دوام مدت دويست پايداري كردند، و دولت آنها تركها ايستادگي و آنان در برابر . يافت

پس از آن كه حكومت آنها منقرض شد، در ساحل فرات در قسمت بين قرنه و .مجر مستقر شده و سكني گزيده اند

كاهل ، حلمه و ، مصعب خزيمه پنج پسربه اسامي عمرو، دوزان از أسد فرزند با “بنو طريف ”. آنها متفرع شده اند از بعدي بنواسد آمدند، كه بطون عشاير بوجودبن قعين بن پسر عمرو از چهار طريف يكي . واسطه به اسد مرتبط مي شوند پنج

. به نقل از سمعاني٤٤ص ، ٤ عباس عزاوي، ج عراق، عشاير -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٢٢

به طريف بني أسد نيز چهار پسر . بن خزيمه است ثعلبه بن دوزان بن اسد حارث بن :بدين قرار . ، سه پسر داشت“فقعس” . داشت“قيس” و “اعيا”، “منقد”، “فقعس ”نامهاي

. ، از اعقابش نصربن سيار امير خراسان بودـ جحوان١

بداهللا ع ” ، كه به علت كثرت كالم به اين نام معروف شد و از اخالفش ـ حذلم ٢ . شاعر است“بن زبير

. ، فرزند أسلم شاعر از اخالف اوستـ دثار، جرببه٣

و بالد آنها . ، و داراي بطون وسيع و گسترده اند ، بنواسد از خزيمه “عبر”به نقل از پس از خروج طي . متصل به كرج از نواحي نجد، و در همسايگي طي ء قرار داشت

بني اسد بناچار در بالد مختلفي ، و چيره شده ) جبال أسد (واجا مي سل بر يمن ازدو صحابي . و لهذا محل معيني در دست آنها باقي نماند . متفرق شدند و پراكنده از آنها “عكاشه بن محصل صحابي ”، و “ بن فاتك ضريم ” :، يعني )ص(پيامبر معروف بن أسد اولين نقل مي كند كه عمرو “عبيده بوا ” از قول “سبائك ”همچنين .هستند

:بن اسد عبارتند از فرزندان عمرو . بود كه آهن را ساخت كس از عرب

از و .ـ هالك ٧ ، ـ هاشم ٦ ، ـ الطيخ ٥ ، ـ القليب ٤ ، ـ معرعض ٣ ، ـ وهم ٢ ، ـ مسيب ١ نعم ”:او گفته بود درباره “اخطل” بن مخرمه مي باشد، كه سماك) عمرو(اعقاب او

، از )ص( زوجه رسول اكرم “جحش ” دختر “زينب”. “...بن بني اسد سماك المجير صحابي “ االزور بن ضرار” شاعر و “كميت” . أسد است بن دوزان بن غنم اعقاب .١ ، از اخالف دوزانندبني ثعلبه از جليل

و نبايد او را با طريف كه از بني سويد از بني اسد است “ أسد بن عمرو بن طريف ” بن سويد بن طريف . ادد قحطاني مي رسد، اشتباه گرفت بن جذام كه به مره از

.دار احياء العلوم بيروت انساب العرب، في معرفتالذهب سبائك -١

٢٢٣ فصل دوم/ بخش دوم

، وليد بن از بخشنده ترين قوم عرب “حمداني” ، و به گفته ملقب به زين الدوله ،مكنون همچنين با طريف. ام مي شدنداطع نفر هزار مضيف او دو ، كه هر روز در است سويد

به طريف . ، نبايد اشتباه شود مالك بن جدعاء بن ذهل بن رومان است پسر ، كه طي .، نسبت داده شده اند“برج بن مسهر وجبيله بن رافع ” ،طي

از بني اسد در خوزستان با قبيله بني طرف روابط اخوت و برادري دارند تيره هايي كه الزمه شخصيتي را نيز بني طرف . آنها محسوب مي شوند عداد عشاير در و

با توجه به اين روابط دوستانه بسيار قديمي بين بني أسد و . برايشان قائلند ،آنهاست ، وقتي كه شيخ خزعل رؤساي بني طرف را بود كه رئيس بني أسد عراق بني طرف

، دستور اگر آنها را آزاد نكني « : مه تهديدآميزي به او نوشت طي نا توقيف كرد، نام “حسن خيون ” ، شيخ بني اسد تحقيق بر بنا. » فيليه هجوم برند به مي دهم بني اسد

در وفات او بود كه . موقعيت مؤثري در تأييد حكام عراق داشت حسن خيون . داشتاي : يعني. “حسين اتلگه هذا الماضي اعلي التاجين ”: مي گفتند بني أسد يزله كنان

». كسي كه بر پادشاهي دو پادشاه مهر تأييد زده بود حسين بپذير جنازه

عراق در نويسنده عشاير . بني اسد است از اصل مي شود كه قبيله زنگنه كردي گفته آنها از بني اسد، و از ثروتمندان گفته مي شود اصل : ، مي نويسد ١٧٥، صفحه ٢مجلد

و دليلي بر تأييد اين گفته . بدين جهت به اين نام معروف شده اند . به حساب مي آيند مقام ، و داراي مذهب آنها سني . عربيت ديده نمي شود ، زيرا در آنها اثري از نمي يابيم

.مي باشد... ، شاهنظر و مال هومر، گراوياز روستاهاي آنها. ممتازي بين عشاير بوده اند

مجيد أسدي فرزند مرحوم حاج خزعل از مشاهير بني أسد در سوسنگرد، يكي است كه از نظر اصل و نسب با خانواده آل خيون رؤساي بني اسد عراق قرابت دارد،

ي هالل احمر نامبرده از كاركنان قديم . و سرپرست قسمتي از بني اسد مي باشد

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٢٤

ديگر آقاي حاج محمد سداوي است كه او هم سرپرستي گروهي از . سوسنگرد است .به عهده دارد بني اسد را

: تيره هاي قبيله بني اسد در خوزستان كه استقالل طايفه اي دارند، عبارتند از

اهواز ، كه ساكن جويجري حميد فرزند حاج رياست سعيد جويدر، به الف ـ بيت شمار بني طرف به منيشد تيره بيت عداد عشاير طايفه در اين . است نهضت آباد منطقه

.مي آيند

بيت عداد شاخه بيت منشد، تيره لحاظ عشايري در ب ـ بني اسد، اين طايفه از حسن بن صالح بن محمد طايفه با حاج رياست اين . مي آيد شمار بني طرف به صياح

و با آل خيون رؤساي طوايف بني . شيخ صالح بن خزام بن خيون است بن بن عجيل . امور عشايري اين طايفه توسط او انجام مي گيرد . به جد واحدي مي رسند اسد عراق : تيره هاي اين طايفه شامل مهمترين

: متشكل ازAl gevesedـ آل گويصد١

ترتيبه ريش سفيدان آنها ب ). علقم (ـ عليگم ٣ـ بيت حسن سعيد، ٢ـ آل گويصد، ١ ، و جمع مردان اين تيره بالغ بر عيسي و حاج عيدان فرزند جاسم بوده ، قاسم گريش

.است نفر٢٢٠

: مرد بالغ هستند و شامل زير تيره هاي١٨٥ا مجموع . ـ بيت سلمان٢

و ، سوسنگرد ـ بيت عبدالنبي و در ابوحميظه ٣ ، ـ بيت عبداهللا ٢ ، نـ بيت دهيمو ١ ، صالح سعد، عوده عبداهللا و جبر ريش سفيدان آنها بترتيب . اهواز اقامت دارند

.عبدالنبي مي باشند

٢٢٥ فصل دوم/ بخش دوم

، ، رئيس بيت رياست كل بوده و حاج محمد فرزند حاج صالح : ـ بيت خزام ٣ . نامبرده خود را از آل خيون رؤساي بني اسد عراق مي داند . ستفعلي طايفه از آن

:وزير تيره هاي اين بيت عبارتند از

).قسمت حاج محمد(ـ بيت خزام خانواده رياست كل طايفه ١

، حاج ريش سفيد اين بيت . ـ بيت اسنيد ٣ ، بيت محمد الحرب (ـ بيت حريب ٢ . نفر است١٢٥جمع مردان بالغ تيره بيت خزام . ت مهدي فرزند سنيد اس

: ، و زير تيره هايش شامل نفر بوده١٨٥جمع مردان اين تيره . ـ بيت صحيو٤

اين تيره . ـ بيت صبار مريسل ٣ ، ـ بيت عالوي ٢ ، ـ بيت حاج محمد فرزند وني ١ . فرعي از حداديين بني اسد است

و خزعل اسدي است به رياست مجيد، فرزند مرحوم حاج بني اسد ج ـ طايفه سوم خانواده هاي . تعاون است عشيره اي و اشتراك در اتحاد داراي “جويدر” بيت با طايفه

مهمترين تيره هاي . ، اهواز و آبادان اقامت دارند سوسنگرد، ابوحميظه تيره در اين تابع :د از اين طايفه عبارتن

.ـ آل عباده از اعقاب عبدالسيدبن سعدون عباده و برادران آنها تركيب مي يابند١

آنهاست صالح ريش سفيد گلخان بن ، و سوسنگرد ساكن ـ در روستاي ابوحميظه ٢ . نام آل جباره خوانده مي شوند به

. باشدريش سفيد اين بيت طعمه پسر طاهر مي . ـ بيت عگرب٣

دو طايفه بيت جويدر و بني اسد حاج محمد جزو طوايف بيت منشد و طايفه تيره بيت صياح بني طرف به “مهاوي”در رديف عشاير بيت ) مجيد اسدي (سوم

.١ حساب مي آيند

.اطالعات فوق از راه تحقيق محلي به دست آمد -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٢٦

٢٢٧ فصل دوم/ بخش دوم

)بني صالح( ـ بني ساله ٣

متوجه ٤١، با مطالعه صفحه “سبائك الذهب ”عروف مراجعه به شجره نامه م در بن ، و از اعقاب معد بن عدنان بن ادبن ادد مي شويم كه بني صالح از اصل عدناني

از بني مرداس امراي « : ، مي خوانيم در كنار واژه بني صالح . مي باشند ) ع( اسماعيل ». ، و از عامربن صعصعه هستند حلب

آنها در «: ، درباره بني ساله مي نويسد ١٩٤، صفحه “عشاير عراق ” ٤ در جلد اما پس ، و بني تميم بوده و رئيس آنها وادي از طي هستند و بعضي گفته اند، از حويزه و

».او پسرش جانشين شد از خ سعيد فرزند ، از جمله شي اين قبيله در حويزه از منتسبين به بعضي تحقيق از بر بنا

نسب بر شنيده هاي محفوظ، اصل و بنا«: بنات از خانواده رياست البوعذار، اظهار داشتند عذار البو تنها . است“ علي اوالد ” نام به خودستائيشان يا نخوه عشايري . از طي مي باشد آنها

. مي كنند بزرگ منشي “أخوت سعده”نام به “علي اوالد”بر رؤساء، عالوه تركيب تأليف و ) طايفه( بزرگ پنج تيره از بني ساله قبيله ، اكنون تحقيق بنابراين

:يافته اند

Albuazarالبوعذار ) الف : است قرار ذيل ، و زير تيره هاي آن به بيت رياست عامه قبيله .ـ بيت طعين٥ ، نعيمه ـ بيت٤مهودر، ـ بيت ٣ ، مهاوي ـ بيت ٢ ، اسدخان ـ بيت١ ولي رياست كل قبيله به عهده آل . گفته اند كه رياست بين سه بيت اول مشترك است

.اين مهم را برعهده دارد ) مطلق( اكنون شيخ خلف فرزند شيخ مطلگ و . ضميدست . ، فرزند چاسب مي باشدـ بيت عذير، ريش سفيد آن شابث٢ اسارت است كه تاكنون به علت فرزندمهاوي ، فرزند وادي وسرتيب بيت مهاوي ـ٣

. ، از او خبري به دست نيامده استتوسط رژيم بعث عراق

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٢٨

قطاع اكنون در حويزه در آنست و ، معتمد بنات سعد فرزند . ـ بيت اسدخان ٤ گ آنان سعد نام داشته و داراي هفت جد بزر . اقامت دارد “ الجرف اهل”به موسوم

: بود اوالد پسر به قرار ذيل

: مهاوي فرزند سعد، و فرزندانش عبارتند از ) الف

.ـ شيخ ضميد٣ ، ـ شيخ وادي٢ـ شيخ عذير، ١

: پسرسعد، واوالدش Mahoderمهودر ) ب

Namet ـ نمر٣ـ سعد، ٢ ، ـ سعدون١

.والدشاسدخان بن سعد، و ا ) ج

.كه پسرش لطيف است“ آلوس ”ـ الزم و يگانه پسر او ١

.ـ مجيد٤ ، ـ زيبق٣محمد، ـ٢ ،شبيب ـ ١ نامهاي به چهارفرزند ، صاحب فيصل ـ٢

.ـ فرامرز٤ ، ـ باشه٣ـ صالح ، ٢ـ سعد، ١ ، فرزندانش ـ بنات٣

.ـ سردال٢ـ عذار، ١ : فاخر، و پسرانش) د

.نام دارد و فرزندانش غافل و عباس مي باشند“ كهين” ، يگانه پسرش ، وسلطان) هـ

. ، دو پسر به نامهاي صالح و موال داردفنجان) و. هستند سعدون ، سعد و فرزندانش گطافه نام دارد و “ الحيي” ، يگانه فرزندش نعيمه) ز

بيرق عمومي اين . به شكل آبي است نام دارد و رنگ آن “Mandilمنديل ”پرچم كل قبيله آن استفاده بداند، از و تنها وقتي كه او صالح . اختيار رئيس كل است است و در كل قبيله در كه عراضه اي اين و يا جنگ مي شود كال درگير كه قبيله است مواقعي آن در و. مي شود

، بني طرف )بيوض( سفيد بيرق دوشادوش پرچم همين مثال . فوت رئيس قبيله دوستي كنند بني ساله در زير عده زيادي از بود، و انگليس شركت داده شده مقدس عليه قواي جهاد در

شعبات كور و كرخه كنار روستاهاي عذار در محل سكونت البو. آن به شهادت نائل آمدند : آنها روستاهاي مهمترين و است حويزه شهر اطراف آن در

٢٢٩ فصل دوم/ بخش دوم

. كيلومتري غرب حويزه١٥ـ هورت عاگول در ١ بيت ـ قيصريه ٤ ،ـ قريه مطلق در شرق حويزه٣ ، ـ معينيه در غرب هورت عاگول ٢

).بيت مطلب(ـ شويب ٦، )عميقه(روستاي غميجه يا ـ بيت مهودر٥ ، فيصل

Albu gnimahالبوغنيمه ) ب

. است حوشان رئيس آن ، و سيد پسر “علي اوالد”آن ) خودستائي(نخوه عشايري ، در محل سكونت اين طايفه در روستاهاي مشمشيه واقع در شمال جراحيه ـ مليحه

:عبارتند از تيره هاي اين طايفه . ، وسميده است ، هورت عاگول كيلومتري شرق حويزه٣٠

. ، وسيد فرزند حوشان از آن استخانواده رياست طايفه. ـ بيت خلف ١

بعضي گمان دارند كه . ، فرزند عويد است ريش سفيد آن راضي . ـ بني حميد ٢ . از قبيله بني طرف است مغنيم ، جد طايفه البو ، برادر مغينم اوليه اين طايفه غنيمه جد

. جز تشابه نام اين دو ارائه نمي دهند ولي در اين مورد هيچ مدرك و سندي

Albu svitالبو سويط ) ج

محل . ، بزرگ آن است ، و سلمان فرزند جباره از عشاير پنجگانه بني صالح بوده :فروع آن شامل . سكونت آنها در قريه شويب است

. ، و سعيد يازول ريش سفيد آن استـ البو فالح١

. سويط، بيت رياست كل طايفه استـ البو٢

.١ ، ريش سفيد اين بيت مي باشد ، پشاني پ فرزند محمد، ساكن زهيريهـ زهيريه٣

و با آل بوسويط در اصل و نسب . زهيريه خود بقاياي قبيلة بزرگ زهيريه در نواحي حويزه است -١

.اين موضوع را زهيريه ديگر خوزستان تأييد كرده اند. مشترك نيست

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٣٠

Manasirمناصير

فرزند خشين رماثي ،“عقرب ” ، و رئيس آن چهارمين طايفه قبيله بني صالح است . در جنوب حويزه استMalhaحه ، در روستاي مالمحل سكونت طايفه. نام دارد

:زير تيره هاي آن به ترتيب زير است

.بيت رياست كل طايفه و عقرب خشين از آن مي باشد. ـ مناصير١

و شويل . مي گويند Mujabarكه به آن بيت مجبر . ـ البوسليمه يا بيت فنجان ٢ . فرزند محمد نمرود، معتمد آن است

. ، از آن استزاهب ياسر مالح. Albu awdidahبوشديده ـ ال٣

Barahenahبراهنه ) هـ

خاتمه متذكر در . است آن سايؤر عليمه از بيت ، و بني صالح طايفه پنجمين داراي طايفه ديگر از چهار يك ، هر بني ساله قبيله پرچم “ منديل ” بر كه عالوه مي شود ترتيب به يك شكل نمي باشد، بلكه رنگ اين پرچمها به . هستند خود خاص پرچم

:است زير

سويط به رنگ زرد، ـ البو ٣ـ البوغنيمه و مناصير به رنگ سفيد، ٢ و ١

. رنگ بيرقشان مثل منديل آبي مي باشد ـ براهنه٤

)بني ساله(ملحقات و متحدين بني صالح

كه در اصل از بني مالك هستند و بيشتر به شغل گله بعضي از بني سكين اينان همواره بين ايران و عراق تردد . متحدين بني صالح مي باشند ؛ داري مشغولند

، وارد ايران به اين صورت كه در فصل بهار، براي استفاده از مراتع ايران . داشتند آمدن حكومت بعث با روي كار . عراق بازمي گشتند ولي دوباره بتدريج به . مي شدند

٢٣١ فصل دوم/ بخش دوم

تحرك و جابجايي آنها جلوگيري شد و بدين جهت بين خانواده هاي اين در عراق از ، در شمار طوايف .) ش ١٣٤٣(تا زمان شيخ مطلق . طايفه جدايي و فاصله افتاد

اما اكنون با . ري را ادا مي كردند بني صالح به حساب مي آمدند، و رسوم فصل عشاي بني ساله مشاركت ، با عشايري فصل مثل سابق در ، ديگر وجود رابطه دوستي واخوت

نفع آنها به يعني اگر . مي باشد “مساح رمح ” بني اسكين به صورت روابط فعلي . ندارند جبران خسارت فصل و كاري شوند كه متحمل هر چند مرتكب ؛ عليه دشمن بجنگند

اين البته عكس . مي شود، از جيب عشيره خود نمي دهند بلكه به عهده بني ساله است گويا كه درباره مطلق رئيس مرحوم بني ساله كه از يزله هايي . حالت هم صادق است

خطاب يعني“الشرمطلگ ليش امبطلين ” : توسط سعدون سويج گفته شده بود اينست .است شر را ابطال كرده به مطلق كه چرا جنگ و

، يكي معال فرزند كزار و ديگري غليم پسر شاهين رؤساي بني سكين در ايران ، سبتي و باتوجه به اينكه بني سكين از بني مالك هستند لهذا با طوايف عيدان . است

بيت و بنا بقولي در تحقيق گفته اند كه حمودي قسمت يك اصل مي باشند حمودي از از با بيت حردان قسمتي ديگر پيمان اتحاد . ساچت تا كنون هم متحد بني صالحند

.١بزرگ اينها حيال نام دارد. علي دارند عشاير بني طرف تيره زاير

و بني ساله گفته اند ولي شد، تيره هاي زير را جز آنچه كه ذكر بر بعضي عالوه نيست كه اينها جزو همان عشايري است كه از آنها بحث شد و يا خود آنها دانسته

قبيله نيست كه اينها عشاير مستقلي هستند كه از خوانده اند بعيد بنام ديگر هستند كه .مذكورند

.ر جلد سوم اين كتاب مستقال گفتگو خواهد شدپيرامون بني اسكين د -١

١/مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٣٢

آنها عبدالشيخسفيدنو سكونت دارند و ريشنزديكي يزد درaxturـ أختور١محيسن فرزند عبيد فرزند مشتت ازاز جمله آنها بيت كرم اهللا مي باشند و .داردنام

.آنهاست .نو ساكنند و رحيم فرزند مزبان از آنهاست نيز در يزدhasasnahـ حساسنه٢ .ـ هداگ و خمار ساكن قيصريه و نعيمه بدر منسوب به آنهاست٣ .ـ البوسعيد بريش سفيدي خلف دريق٤به هويزهنسبتبيت شويشازدورتركور وكرخهساحلـ المسعود در٥

.دارندسكونت

Bogânـ بگعان٦

. ـ البورشيد٧

كه ايندر صورتي.ندبر نوشته كتاب عشاير عراق از اصل طي هستبني ساله بناتوان گفت كه آنها غير از آن بني صالح هستند كه سبائكحقيقت داشته باشد ميامر .كرده است و لذا با قبيله بني طرف بيك نسبت مي رسندذكر

٢٣٣ فصل دوم/ بخش دوم

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٣٤

ـ بني كعب قپان ٤

فهميده مي شود كه بني كعب از “نساب العرب الذهب في ا سبائك ”در مراجعه به الحارث بن عدي بن بن عمرو كعب بن الحارث بن سعد بن قيس بن كعب اعقاب

االشعر، به و ، طي ء با مذحج و . است ادد، بن مره بن كهالن از او اصل و مي باشند. مي شوند محسوب آنها كهالني تمامي بنابراين. مي رسند) ادد( اعالي واحدي جد دست را از خود اعتبار و صحت “ عشايرعراق ” كتاب نوشته انتساب با توجه به اين

، قبيله اين صورت كعب جد اين در . است از ربيعه آن بنوكعب بر بنا زيرا. مي دهدبن ، از فرزندان عامر تن فرزندان ربيعه هر چهار ، و برادر بوده ، كليب و عامر باكالب

خصفه بن عكرمه بن منصور بن سليم بن بن هوازن بكر بن معاويه بن صعصعه بن .عدناني به شمار مي آيند مضر مي باشند، كه عرب الناس بن قيس بن

و . ، در كتب انساب فراوانند نام كعب گفت كه قبايلي به آنچه هست بايد . دشواري است آنها مي باشد، كار از اعقاب كداميك بني كعب از كه اين ص تشخي

معتقدند برخي پيامبر، و اجداد ، از لوئي بن كعب اعقاب كه آنها از بعضي معتقدند بن غالب لوئي بن بن كعب مره بن بن تيم بن سعد بن كعب اخالف است از ممكن

آنچه هست بايد گفت كه . ١ الياس مي رسند بن مدركه خزيمه بن به و. باشند فهر امر اين به بنابراين ما هم ؛ است كه از ربيعه اند اين چون محفوظات خود مردم دال بر

.امين اند نسب خود اصل و اكتفا مي كنيم و معتقد هستيم كه مردم بر

زيادي در عراق كه داراي عشاير قديمي است عشاير از ، و از ربيعه بنوكعب بعدها اما. مشعشع گشتند آل تابع به سوي خوزستان منتقل شدند و سپس . بوده اند

كار به او اجراي مصالح براي ، و گرفته نادرشاه قرار حكومت مركزي زير لواي

.٥٧٥١ب ص دار اياء العلوم بيروت، في معرفت انساب العرب، الذهب سبائك -١

٢٣٥ فصل دوم/ بخش دوم

، توسط برادر خود دولتش بسط قدرت نادرشاه از آنها براي تسلط و . شدند گرفته .١استفاده كرد“ صادق خان”

، و بعد به ناصر از طايفه ادريس از بني كعب بني كعب امارتي بود در دست آلبو شيخ جابر به . ، منتقل گرديد شيخ جابر پسر مرداو، پسر علي بن چاسب كعبي

)امارت(رش مزعل به واليگري بعد از او پس . ملقب بود “ الملك امير تومان پنصرت ”خزعل ا بعد . است بوده اين مقام در ، خزعل شدن توسط برادرش تا كشته رسيد و

.٢معرفيت يافت كاربرد شهرت و با سياستي كه به آمد و كار روي

، پنهاني با انگليسيها ارتباط داشته و سعي كردند تا اين اگر پدر و برادر خزعل در او . ارتباط پوشيده بماند، شيخ خزعل آشكارا پرچم انگليس را در دست گرفت

، خود سرانه به اول ايران در جنگ جهاني با وجود بي طرفي . ق. هـ ١٣٣٣سال انگليس پيوست و بر عليه قواي عثماني اقداماتي انجام داد، و به پاس خدمات دولت و حتي . از انگليس دريافت كرد k.c.s.i هجري قمري نشان ١٣٣٥در سال خود

به و نسبت . ، به او هديه كردند هم يك فروند كشتي مورخين نوشته اند كه برخي از اثر ، بر زمان رضاخان ، در ايران پس حكومت مركزي آن از. ٣سري شد تعهد آينده او و تا لحظه . مصالحه قرار داد و امارت را از او گرفت او را وجه ،انگليس توافق با

و ، اداره خرمشهر زنداني شدن خزعل دستگيري و با. كرد مرگ در تهران زنداني .٤ پذيرفت امارت آل جابر پايان و؛ ايران درآمد مستقيم دولت نظر ، زيرتوابع

. به زبان عربي٤ نوشته عباس عزاوي، ج عراق، عشايربرداشتي از -١

. به زبان عربي٤ عباس عزاوي، ج عراق، -٢

، بررسي سازمان ٧ و ٦، شماره مسلسل ١٣٧٠ و بهار ١٣٦٩رشد، آموزش علوم اجتماعي، زمستان -٣ .قدرت عشايري ايران، از علي نوذرپور

. نوشته عباس عزاوي، به زبان عربيعراق عشاير كتاب ٤برداشتي از جلد -٤

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٣٦

لمندان ، خانواده جابر، بيش از يكصد بر تحقيقات به عمل آمده از بزرگان وسا بنا آنها در امارت مركز. كردند به زور رياست چند قبيله ديگر كعب و بر طوايف سال

.قرار داشت ) شادگان ( فالحيه

، ، حويزه ، فالحيه از شهرهايي كه تابع شيخ خزعل شد، مي توان اهواز، فيليه “از طايفه محيسن آل چاسب و ” نام آنها را به مارتا. برد نام غيره را سوسنگرد و

“كعب” ، عشيره خود را فرعي از قبيله آنها براي تسلط بر بني كعب . مي كردند معرفي كعبي بودن محيسن را “ماجدي ”اما يكي از شعراي شادگان به نام . مي نمودند قلمداد ندارد و گفته خود موضوع و اين از صدي ق غرض و كه او افزود دانست و مردود .كه حقيقت را رسانده باشد مي خواهداصرف

، عشيره آل طائي عصمان طرفي حاج نشده مرحوم منتشر جزوه خطي بر بنا او خانواده آل چاسب تا خزعل . ، و حجازي تلقي شده اند اصل بني تميم از محيسن

: موده است معرفي ن را، چنين

. هـ١٢٣٦ـ مرداو متوفي ٤ ، علي ـ چاسب پسر ٣ ، چاسب ـ علي پسر ٢ ، چاسب -١ .مزعل ـ خزعل برادر٧ـ مزعل پسرحاج جابر، ٦ـ حاج جابربن مرداو، ٥، .ق

از به عنوان تيره اي از بني خفاجه دانسته كه قبل ، بني كعب را ايرج افشار سيستاني ، و در حدود قرنه كه دو رود دجله و بصره كوچ نموده از عربستان به عراق و اسالمبنوخفاجه . ق. اواخرقرن ششم هـ . هم متصل مي شوند، ساكن شده اند به فرات

. بوده اند )Banu-hazn(بنوحزن و Banu-kaab ، به نامهاي بنوكعب تيره دو از مركب از خويشان آنها بود، در زمان شاه عباس كبير الفات با شريف مكه كه اخت آنان در اثر

وي . ، شاخه اي از كارون مسكن گزيدند )گبان(ناحيه قبان در آمده و به خوزستان را تصرف “گبان”همين كه افراسياب پاشا، ؛ اين اسكان مي گويد درباره چگونگي

٢٣٧ فصل دوم/ بخش دوم

گبان : و مي افزايد . اخواه او بودند، در آن جا اسكان داد هو كرد، بني كعب را كه Gaban بوده بين بندر ماهشهر و دهانه بهمنشير قرار داشت و تا كه آبادي كوچكي

كارون جدا مي شده كه زمينهاي زراعي اين روستا را از نهري هجري قمري ٦٥٨سال نيز به همين صورت موضوعات » خوزستان تاريخ پانصد ساله «.١مشروب مي كرد

.بود فوق را مطرح كرده

آل قبان ساكن دورق را، از ، طايفه كعب حاج عصمان طرفي به نقل از كسروي ، و نموده اعقاب ربيعه بن عامر بن صعصعه بن معاويه معرفي از حجاز و اصل

: برده استآن را به ترتيب ذيل نام رؤساي

.٢ـ ناصر٧ ، ـ غيث٦ـ نصار، ٥ ، ـ عبداهللا٤ ، ـ مزاحم٣ ، ـ عوف٢ ، ـ قبان١

سرانجام خزعل در قيام سعادت

بر ، و بوجود آمدن جمهوري مصنوعي پس از مسافرت سوم احمد شاه به اروپا، و . پرده ديگري بازشود بود ، الزم سلطنت تهيه مقدمات تغيير خوردن آن به منظور هم

» قيام سعادت ايران «لذا نقشه .در اين نمايش شيخ خزعل وجه المصالحه قرار گرفت به قلم سردار سپه ا ، كه ظاهر “سفرنامه خوزستان ”طبق اسنادي كه در و. طرح گرديد

نسول انگليس ك طي تلگرافهاي متعددي كه بين خزعل و ، موجود مي باشد، در استكه خزعل به تصور اين خرمشهر مبادله گرديد، همسايه شمالي به بوشهر و در

الحمايه قرار دادن خيال تحت ، و استقالل خوزستان همسايه جنوبي درصدد تحريك ، مقداري محرمانه هم حتي كرده و سپه موافقت با سردار طور پنهاني دارد، به آن را

.مقدمه اي بر شناخت ايل ها، طوايف چادرنشينان ايران ، ايرج افشار سيستاني، جلد اول -١

.رحوم حاج عصمان طرفي طائيجزوة منتشر نشدة م -٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٣٨

غير از اين بود و “ قيام سعادت ”صورتي كه نقشه در. مهمات به او دادند اسلحه و سپه همسايه شمالي و سردار ايجاد حسن ظن در بردن خزعل و بين آن از منظور از

.١كنند انقراض قاجاريه را فراهم مقدمات تغيير رژيم و طريق بدين تا. بود

، و رؤساي ايل ل به كمك عده اي از رؤسا و خوانين بختياري به هر حال خزع به تحريك انگليسها ا ، بدو ، و عده اي از رؤساي عشاير عرب خوزستان بويراحمدي

جريان سپه قيام مي نمايد ولي چون احمدشاه از سردار عليه حكومت مركزي و برمخاطره مي ديد، نه تنها به از ايران را در قسمتي و بود سياست تا اندازه اي آگاه اين

ايران را حفظ كرده تمام استقالل آنكه براي نداد، بلكه نشان روي خوش خزعلسلطنت خود هم از شد حتي نگردد، حاضر ايران مستقل از قسمتي باشد، و

به همين دليل هم بعدها همان . ثغور ايران كاسته نگردد از حدود و كند و صرف نظر بود به او دستور داد كه تسليم تحريك كرده تشويق و سياستي كه خزعل را به قيام

قيام سعادت خوزستان به حال موافقت احمد شاه با اين بود كه عدم. سپه شود سردار .٢اوليه خود باقي ماند

ل عوامل عدم موفقيت قيام خزع

بعد از آن كه احمدشاه رئيس دولت را عزل كرد و مجلس دوباره تحت فشار به او رأي اعتماد داد، شيخ خزعل در خوزستان با كمك قبايل بختياري و بويراحمدي

آماده خوب كه بسيار اين اين قيام با . كرد قيام سعادت را برپا نمود، و مخالف اعالم :بود، ولي به علل زير به عدم موفقيت منتهي گرديد شده

. به بعد٢٠٧زندگاني سياسي احمدشاه، تأليف و نگارش حسين مكي، ص -١

. به بعد٢٠٧زندگاني سياسي احمد شاه، تأليف و نگارش حسين مكي، صفحة -٢

٢٣٩ فصل دوم/ بخش دوم

اين شخص برادر خود را كشته و . ستمكاري بود ـ اصوال خزعل شخص بدنام و ١ حتي براي جمع آوري مال از هيچ كاري فروگذاري نكرده او. بود جانشين او شده

كه كساني رو اين از. باشد موافق او با نمي توانست آزاديخواهي هم هيچ ا طبيعت . بود ، در زور مخالف بودند، بر خود ننگ مي دانستند تا در دفاع از آزادي حكومت با

. بكوشند پيشرفت خزعل

جمعي از خوانين بختياري شركت داشتند كه به استثناي “قيام سعادت ”ـ در اين ٢ آنان از آزاديخواهان واهمه داشتند تا مبادا . بوده انداز آنها، مابقي خوش نام ن نفر چند

.اين نهضت موافق نبودند عمال با قسمتي ازايران منتهي شود و تجزيه به دنباله اين قيام

ـ به همين منظور از تهران نماينده ويژه اي به پاريس فرستاده شد كه نظر ٣ م نمايد، و منظور قبلي آزايخواهان را به اطالع او را در اين باب استعال احمدشاه ، مدعي العموم سند صحيح دارد كه نماينده مزبور در مهمانخانه مازستيك .برسانند : ، از طرف رفقاي خود، به احمد شاه چنين گفت١٦٠ آپارتمان

و را به ايران الزم ، آزادي بازگشت شما اعليحضرتا، در همان حال عموم دوستان « حتمي مي شمارند، هيچ گونه موافقتي با قيام خوزستان نداشته و اين قبيل دستها را

.١ »...براي پيشرفت افكار آزاد موجب بدنامي مي دانند

ابتدا و انتهاي كار خزعل

بود، خوزستان در زمان مظفرالدين شاه كه دولت ايران ضعيف و ناتوان گرديده نيز وضع بدي داشت و مشايخ از پرداخت ماليات خودداري نموده و نافرماني آغاز

شيخ خزعل از اين موقعيت استفاده كرده و با درباريان آميزش و دوستي به . كردند

. كتاب آرزو٧٦ تا ٧٠همان منبع به نقل از صفحة -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٤٠

خرمشهر و فالحيه از حكومت خوزستان جدا نتيجه حكومت او در عمل آورد و در . با تهران سروكار داشتا مستقيم و

وي در . ، از نقش و كاركرد زن در امور سياسي به خوبي آگاه بود شيخ خزعل بسط قدرت در اتحاد و ، و كردن طوايف رقيب مطيع دشمنان و بر راستاي غلبه

راي كسب به عنوان مثال ب . ، ترتيب داد ، ازدواجهاي متعددي با طوايف نزديكي ، ازدواج از نزديكان شاه “ السلطنه نظام” ، با دختر درباريان حكومت مركزي حمايت

را كه از درباريان بسيار “عبدالحميد عين الدوله ”همچنين دختربرادر شاهزاده .كردواسطه به ا ، صرف نزاع اميران هنديان را بدون درگيري و او . گرفت بود، به زني بانفوذ

يكي از زنان آنها، مطيع خويش نموده و بر نواحي هنديان و جراحي مسلط ازدواج با هجري قمري با ازدواج با يكي از دختران موالي ١٣٥٢همچنين در سال .شد

آنها را از .) كس ديگري زن دهند به نبود كه كه بين موالي رسم حالي در( ،مشعشعي به همين دليل . ١مسلط شد آنها واقع بر كشيد و در منطقه به زير قدرت در اريكه

قسمتي از . ق. هـ ١٣٢٩ تا ١٣١٩سال به او محول شد و در اهواز بعدها حكمراني از . گرديد او واگذار ، به فرمان شاه به چند ده بود با دولت زمينهاي اهواز كه خالصه

بيگانگان و هميشه با خود را امير عربستان ناميد و ، خزعل ١٣٣٩ تا ١٣٢٣سال . طور پنهاني سازشهايي داشت عراق و كويت به ، و بويژه با بزرگاندشمنان ايران

، گرفت دست به كارهاي حكومتي را قمري كه رضاشاه هجري ١٣٣٩ازسال از اصفهان و سپاهي هم از بروجرد سپاهي ديگر ، داد سپاهي از شيراز به بهبهان فرمان

، شيخ حال پس از زد و خوردهايي بين دو طرف به هر . خوزستان اعزام كنند بهو از راه . ، با پسرش عبدالحميد در خرمشهر دستگير شد شكست خورده خزعل

. مقاله علي نوذرپور٧١ ص٦ و ٧مجله علوم اجتماعي سال دوم شماره هاي -١

٢٤١ فصل دوم/ بخش دوم

واگذاري كارهاي منطقه با تشكيل سلسله پهلوي و . تهران منتقل گرديد خرم آباد به سرانجام . ، از قدرت شيوخ و حكام محلي در خوزستان كاسته شد دولتي به مأموران ، رژيم شمسي ١٣٥٧الهي در صبح روز بيست و دوم بهمن ماه سال با الطاف

بيش از دو ، نظام پوسيده و استبدادي ستمشاهي كه رضاخان و همراه آن پرست اجنبي نويني از و فصل . گرده ملت ايران تحميل شده بود، سقوط كرد پانصد سال بر هزار و انقالب ، با طليعه ظهور )ص(ارزشهاي محمدي ، و ايران اسالم و قرآن تاريخ

تجاوز به مردم تعدي و از ايادي ظلم و جور و. ، گشوده شد اسالمي شكوهمند . كوتاه گرديد زستانمسلمان خو

اصل ونسب بني كعب

به به محفوظات سينه بنا كه معتقدند كعبي شد، عشاير ذكر طوري كه قبال هم به بن )Anazr( النظر بن مالك بن) Fahr(فهر بن غالب لوئي بن بن كعب احفاد از سينه

ارتباط پيدا “مضر” با “Knanehنانه ك”، “الذهب سبائك ”نقل از به .كنانه هستند لذا، . بود “كنايه” از فرزندان او “النظر”، )ص(عمود نسب نبوي براساس و. مي كند ، جدال و عرفان ، جرول ، مجربه ، عوفي الحارث عمرو، عامر، سعد، غنم ، ، ملكان مالك

، “العبر ”بر بنا ، و يمن نها در ابوعبيد نقل مي كند كه آ از. عمود نسب قراردارند در اين ، ، الياس ، مدركه كنانه نسب خود را از طريق خزيمه . جهات مكه است آن به بالد

پشت فاصله هفت ) ع ( اسماعيل حضرت با معدبه عدنان مي رسانند، و مضر، نزار و كعب يقطه از. اشندعدناني مي ب از كنانه و گفت كه كعب مي توان بنابراين. دارند

Yaqta فرزند سوم مره كالب نام . قريش اند از آمدند كه پشتي بوجود ، و بني مخزوم حضرت ، عبداهللا والمطلب ، عبد ، هاشمالمناف ، عبد قصي به ترتيب او اعقاب دارد و

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٤٢

ديده نسب عمود در ديگر پسر دو آنها بر عالوه البته .هستند ، )ص( االنبياء خاتم .دارند نام “ هصيص ”و“ عدي ”كه مي شود

عربها را جمع يك روز است كه اولين كسي او« : لؤي آمده است درباره كعب بن و . و گويا اوست كه آن روز را جمعه نام نهاد . ناميد “روز اعراب ”و آن روز را كرد

يادآوري مي كرد، ) ص ( اكرم مبعث رسول نزد او جمع مي شدند و آنها را به قريشيانايشان را مردم مي خواست تا وي از . مي باشد او اعقاب آن حضرت از كه و مي گفت

دارد كه خود مورد، اشعاري هم اين او در و. آورند و به رسالتش ايمان ،اطاعت كرده .سروده است

:از جمله آنها، بيت زير است

١اذا قريش تبغي الحق خذالنا فحواء دعوتها يتني شاهديال

وقايع تاريخي دوران بني كعب

عراق بسياري در تيره هاي ، كه داراي است عرب قبايل قديمي كعب از قبيله بني از سرانجام پس. ٢د دا تمرد بني كعب در منطقه شط پايان بر “سليمان پاشا ” . است بوده

، قدرتي اواخر قرن هفدهم ميالدي مشعشع قدرت بالمانع حويزه شد، در كه آل آن .از قبايل سفالي خوزستان بودند كه شلتوك كشت مي كردند بني كعب . آمد پديد تازه

و محتمل است قبل از ظهور قدرت آن از نظر محل سكونت تغييري در آنها حاصل غرب شط در ، آيا آن دوران كرد كه در تعيين نمي توان بدرستي هنوز. د باش شده

يا در شرق آن ؟ و آيا تابعيت آنان در اصل ايراني يا تركي است ؟ ولي بوده اند

. في معرفت انساب العربالذهب سبائك -١

.٢٠٢تاريخ العراق الحديث، ترجمة حعفر خياط، ص -٢

٢٤٣ فصل دوم/ بخش دوم

، )والي(ضعف رئيس . است “قبان” ، در ظهور قدرتش از ، پس آن قديميترين مقر كه هر دو گروه در كنار در آن منطقه رسانيد، در حالي قدرت نفوذ و بني كعب را به

كه قبل از آن مجازات نشده بودند، شروع به تهديد و بستن لذا بني كعب . ١هم بودند و تابعيت آنها نسبت به ايران و تركيه مبهم ماند، و به . شط بر كشتيهاي عثماني كردند

، احترامي قائل دولت دو همچنان كه براي هر . داختندنمي پر هر دو دولت ماليات داراي نشط، و سلمان شيخي آنها شيخ ، رئيس قرن هجدهم از دهه ششم و در . نبودند

هـ ١١٧١( ميالدي ١٧٥٧ به انشاي ناوگاني در حدود سنه و شروع . بود فكري ثاقب هات كشتيهاي تركي پوسيده و غيرمتحرك نمود و مضا اين ناوگان به و. نمود .) ق.

پس . بحدي رسيد كه مجازاتش الزم گرديد .) هـ ١١٧٥( .م ١٧٦١تسلط آن در تجاوز و تحركات آغاز، ولي بدون . به آنها را داد هجوم بصره دستور در ابوليله به نماينده خود

.٢آسان خريد ، صلحي “شيخ”نمايد، كه به آنها فشار وارد اين

كعبيان بعد از وعده به اتراك مبني بر عدم اتحاد با ايرانيها . ق. هـ ١١٨٨سال در دوري از آنها، بار ديگر به حالت اوليه برگشته و يك كشتي تركي را اسير كردند، و

سوي والي از بارها حمالتي . ٣دست آنها آزاد شد از انگليسي توسط يك كشتي كهسرانجام . كردند “قبان” ، به ، والي حويزه و حتي يك بار به همياري موال مطلب بغدادكار كريم خان هم اين . بغداد از كريم خان خواست تا كعبيان را مجازات نمايد والي

يب كشتيهاي ولي شيخ سلمان كه مورد تعق . و آنها را در دريا متواري ساخت را كرد،

.١٠٣ و ١٠٢همان منبع، صص -١

اربع قرون من تاريخ العراق الحديث، تأليف مستر استيفن، ترجمه جعفر خياط، انتشارات شريف رضي، -٢ .٢٠٥ص

.٢٢٦-٢٢٧همان منبع، ص -٣

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٤٤

اطاعت و تعهد نمود و كريم خان درخواست عفو ، از گرفت دريا قرار ترك در . ايران بازگردند كعبيان به اجازه داد تا او را پذيرفت و زند عذر فرمانبرداري كرد وخان

شيخ .) هـ ١١٨٢(همان سال در. ، باعث ويراني آن شد “قبان”بند شدن ولي شكسته ولي كعبيان در سال بعد او را . ، به جاي او نشست و پسرش غانم سلمان وفات يافت

عاقبت او را نيز پس از يك سال به . شيخ داوود به رياست رسيد و برادرش . كشتندكعبيان . بزرگ عشيره شد ) سلمان برادر(عثمان پسر“ بركات ”شيخ و. قتل رسانيدند

، در تصرف بصره ياري دادند و به صادق خان برادر كريم خان ،. هـ ١١٨٧درسال با مرگ . كشاكش بين خان زند و پاشاي ترك سهيم بودند مدت چهارده ماه در

به فالحيه بازگشت و با توجه به اوضاع هرج و مرج بصره بركات از كريم خان شيخ و از عمان تا . هنديجان حمله برد، و آنها را متصرف گرديد ، به رامهرمز و داخلي

. ، شيخ شد غضبان. هـ ١١٩٧با كشته شدن بركات در . شدند بصره مردم باجگزار او و در همين زمان سليمان پاشا به كمك شيخ منتفق به جنگ او آمدند ولي كعبيان در

از آنها، يكي به جاي مي كشتند و شيوخ خود را اآنها دائم .تمام جنگ پيروز شدند ، ، مبارك باالخره غضبان . برادر، را به شيخي برمي گزيدند ، پسر يا خانواده مقتول افراد

او دوره هرج و مرج به شيخي رسيدند، كه در زمان بركات محمد پسر شيخ بركات و . هـ ١٢٢٧ سال در.) هـ ١٢١٦. (آمد كار ي قاجار رو ، و سلسله يافت ايران پايان

همين سال قاجاريه به قصد رام در. جانشين او شد “ غيث ”شيخ مرد و “محمد”شيخ ولي شكست خورده و سرانجام مجبور به صلح . كردن آنها به جنگ با آنها پرداختند

جانشين “مبادر”شد و برادرش كعبيان كشته به وسيله . هـ ١٢٤٤ در “غيث ”. شدند ، و عبداهللا پسر محمد را غيث را بيرون كرده ١٢٤٧در . او شد و قاتالن غيث را كشت

. ، خوزستان را فرا گرفت كه طاعون بزرگ در همين سال بود . به جاي او نشاندند

٢٤٥ فصل دوم/ بخش دوم

و از دادن ديواني جاي عبداهللا محمد نشست ديري نگذشت كه ثامر پسر غضبان به زمان ثامر خرمشهر آبادتر شد در. ترتيب داد سرباز زده و ارتش و توپخانه ) خراج(

با ، عليرضاپاشا ١٢٥٤درسال . و اختيار آن به دست حاج جابر پسريوسف افتاد . شد ازبستگان ثامر، عازم تخريب خرمشهر همراهي عبدالرضا، به ، و عظيم نيرويي

بصره تصور مي كرد كه او مي خواهد به و امر از اين قصد او هيچ اطالعي نداشت ث خرمشهر حمله نمود و عبدالرضا و شيخ تفنگ به عاقبت پاشا با توپ و . كند حمله

به آن پس عبدالرضا از طرف پاشا از. گريختند جابر دست نشانده ثامر، به فالحيه كعبيان هم . فالحيه به هنديان متواري شد از ثامر و ،تعيين )خرمشهر در( كعب اميري

به ا ، عبدالرضا هم فور ايران و عثماني گفتگوي دولتين ولي با . به عبدالرضا گرويدند به باالخره معتمدالدوله موال فرج اهللا را . او برده نشد ديگر نامي از بغداد بازگشت و

والي خوزستان كرد و دستور داد تا در فالحيه سكونت يهاي شيخ ثامر، علت خودسر ، و بخصوص با لشكركشي منوچهرخان به خوزستان ،با اين كار ديگر كعبيان . گزيند

.١ ، خاندان كعبيان برانداخته شدرسيدن شيخ خزعل و با به قدرت . از قدرت افتادند

جابربني كعب در دوران آل

آل عصر بويژه در ، و اتراك ايران و با طي دوران سياست خود قبيله بني كعب در دوستي و ، اتحاد، و به تبعيت عشاير عرب خوزستان را قبايل و بسياري از جابر

تعداد . به نام بني كعب معروف شدند و بسياري از آنها . آنها درآوردند مسالمت با حتي آل محيسن كه طايفه . افزونتر شد رفته رفته در ايران بيشتر و قبيله افراد اين

كعبي معروف شده بود، ، و قبال با پيروي از مشايخ كعب به است خانواده شيخ جابر

. نگاه كنيد١٧٥ تا ١٣٠به تاريخ پانصد ساله خوزستان، سيد احمد كسروي از صفحه -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٤٦

بسيار خوزستان قبيله در اين شعب . ماند باقي نام به همين خود ايام تسلط هم در بازامتداد ساحل شرقي خرمشهر در . و شادگان اقامت دارند خرمشهر در يشترب است و

روستاهاي متعددي دارد و جزيره مينو در راستاي آن تا خليج اروندرود واقع است و در زمان شيخ جابرآل محيسن قدرت و امارتي به دست . است فارس كشيده شده

ل مختلف از جمله مصلحت و ناچاري به بني كعب ملحق دالي آورد، عشاير زيادي به واقعه محمره در . گشتند مشهور بود كه بني كعب معروف و در همين زمان . شدندمعروفيت بيش اهميت و عوامل گرديد، از به آن اشاره نيز پاشا، كه قبال عليرضا عهد

.آن شد پيش از

نشده و آنها برده از مشعشعيان نامي ازمنه مانند عصر از بعضي بني كعب گرچه در ، و گويا تابع حكومت تاريخ اوليه آنها مشخص و قابل مطالعه دقيق و مستند نيست

عهد كريم خان كه به ياري آنها تصرف بصره در وقايعي مانند ولي در ؛ حويزه بودند توسط“ قبان ” تصرف يعني. هـ١٠٢٤وقايع سال ، و نيز مشاركت در تحقق يافت

ايران با انگليس كه جنگ . هـ ١٢٧٣از سال پس . افراسياب پاشا، بهتر شناخته شدند اين زمان در. ، جنگي رخ ندادآخر پادشاهي ناصرالدين شاه در خوزستان روي داد، تا

بخشي شيخ هر. د بخش تقسيم مي شدند عرب خوزستان متفرق بوده و به چن عشاير بني كعبياني كه بين خرمشهر و اهواز ساكن بودند با طايفه باويه . جداگانه اي داشت

)Bavie ( شيخ ديگري در اين زمان بني كعب فالحيه . اطاعت مي كردند از شيخ جابر ، . مي خواندند“ المشايخ شيخ”را داشتند كه او

،خزعل با همداستاني عده اي از اطرافيانش . ق. هـ ١٣١٥اول محرم سال در روز و ، خرمشهر فيليه بر عالوه او. شد امير خود و بود، كشت برادرش كه مزعل را شيخ

٢٤٧ فصل دوم/ بخش دوم

، ، در اثر دوستي با درباريان آنها تسلط يافته بود، در زمان مظفرالدين شاه كه بر فالحيهسال در به عثماني انگليس لشكركشيهاي در. رسيد اهواز حكمراني به ١٣١٩ سال در

انگلستان شد و بدون توجه به اعالم بي طرفي ايران در اين متحد .ق. ـ هـ ١٣٣٣ و. شد قرنه همدست بصره و تصرف انگليسيها در با و نمود دشمني ، با عثماني جنگ

تسلط او مخالفت مي كردند، ، قبيله اي را كه همواره با ي طرفبن توانست كمك آنها بهرا خود خواسته هاي ، و گشت قويتر بسيار خزعل بعد تاريخ به آن از. منكوب نمايد

. برد كار بودند، به او قدرت حريف حقيقت رقيب و در كه موالي بني طرف و عليهحمايت دولت قاجار كمال تأسف با كه با او دست در مزروعي زمينهاي افتادن

رفتاري با . گردد ميدان استقالل خوزستان ، باعث شد كه او يكه تاز صورت گرفت بحث ، مورد قبيله هنگام مطالعه اين در بويژه رؤساي آنها انجام داد كه ، و بني طرف

. گرفت خواهد قرار

، منجر به دستگيري و انتقال او “قيام سعادت ”موضوع ، پس از عاقبت كار خزعل :شاعري درباره دستگيري او چنين سروده است. به تهران شد

بگوبنازم شستي كه دست وپاي توبست ، كفتارپيرليره پرست صبابه خزعل

كه نيستي است سرانجام هرچه هستي است ، هيچ باك مداراگركه نام توشدنيست

به بادرفت وازآن خواجه هيچ طرف نبست شكوه سطوت فرعون وجنت شداد

١ ، ولي به خاك نشست صعودكرد زماني مگر حكايت نمرود وتخت نشنيدي

برداشت از كتب تاريخي و جغرافيايي مربوط به خوزستان، مثل تاريخ پانصد ساله خوزستان، نگاهي به -١ ...خوزستان، مقدمه اي بر شناخت ايل ها، طوايف و چادرنشينان ايران و

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٤٨

بخشها و شعب قبيله كعب

، آل بني كعب حتي و خوزستان عرب مردم از ، بعضي رفت اشارت كه چنان بني تميم آنها از باورند كه اين بر برخي و. نمي دانند ي كعب اصل بن از را محيسنطايفه خود ، به شيخي المحيسن آل جابر آل از خانواده كه كساني معروفترين. بوده اند

ترتيب به بودند كه نفر از هفت قبيله رسيدند، عبارت و طايفه چند بر امارت يا و :ستا ، چنين فرزندي پدر و

ـ خزعل ٧ ،ـ مزعل ٦ـ حاج جابر، ٥ـ مرداو، ٤ ، ـ چاسب ٣ ، ـ علي ٢ ، ـ چاسب ١ .١او مزعل پسر جابر و برادر

، از مجموعه “آل جابر ”در اين جا با توجه به اين كه آل المحيسن به رياست ما را به نام بني كعب آنها ا ، باويه و غيره امارتي تشكيل دادند و غالب ، بني كعب محيسن

لذا از اين طايفه . مي شناسند، در اين تحقيق هم به نام طايفه اي از بني كعب آورده ايم :مي كنيم آغاز

ـ طايفه محيسن ١

بزرگ منشي مي كنند، زيرا گفته اند كه خودستائي و “اخوت حسنه ” نام محيسن به كه عقيده اند اين هم بر بعضي . است بالعكس ن و محيس از مشتق خودستائي اينبنابر . ، جد اين طايفه بوده است “مخلوق محيسن ”خواهر واقعي يا تصنعي “ حسنه”

از حاصل مصيبتهاي و سختيها جنگها، هنگام در طوايف مردان ، عشايري عادات. مي نمايند بزرگ منشي فه و قبيله ، فخذ، طاي بيت رئيس نام خواهر به ، دشمنان مقابله

ضي از منابع، نام پدر شيخ جابر، حاج يوسف ناميده شد، و تحقيق از آگاهان نيز همين حقيقت را در بع -١

.بيان داشته است

٢٤٩ فصل دوم/ بخش دوم

از حمايت الزمه بوده و نسب و اصل يك آنها از كه است معني بدين امر اين پايداري و عليه دشمن ياري همديگر به بايد كه است ، اين مشترك نواميس

خواهر و. لند قائ بسياري اهميت ناموس دوستي ارزش براي اعراب . ايستادگي نمايند . است جامعه در او عزت و مقام ،كه شخصيت است ناموسي نزديكترين كس هر

دختران را زنده عربها )ص ( اكرم رسول بعثت از قبل كه اين مي گويند علت بعضي ، بوده ناموس محافظت از منظور، يعني همين به احتمال زياد مي كردند، به بگور خواهر از قبيله مقدس تر طايفه و يك مردان براي ناموسي چه كدام خواهر و و . است

خود او را به عنوان خودستائي يا جد اعالي مؤسس نام خواهر لذا . رئيس آنهاست به دشمن كردن پشت عدم مقاومت و خودستائي سبب استعمال. مي كنند انتخاب

خودستائي خود اهميت نداده كند، به رفتار امر اين عكس كه كسي مي شود چون بويژه . است شعباتي طوايف و قبايل داراي تفرعات و محيسن مانند ساير آل . است

به ديگر برخي ، و كامل طور به عشاير آنها بعضي ايام قدرت رؤساي كه در اين فروع شعبات و دليل همين به. درآورده اند طايفه در عداد اين را صورت فخذ خود

در ايران در .است عراق يا ايران در آنها سكونت محل اكنون ، و كرده زيادي پيدا خانواده آل كاسب . جزيره مينو و غيره پراكنده اند ،بهمن شير، آبادان خرمشهر، اطراف

بيت و است طايفه همين به ، مربوط مي باشد يا آل جابر كه شيخ خزعل از آنها قبان نيستند و شيخ بني كعب از گفته سؤال شوندگان به طايفه اين. مي باشد آن رياست

اين به . بود خرمشهر شده او در كعب و نماينده ثامر رئيس شيخ ابتدا تابع جابر ، در انقياد و اطاعت از بني كعب لت ترتيب معتقدند كه محيسن طايفه اي است كه به ع

مقام منزلت و منكر هم هيچ گاه با اين وجود . به شمار مي رفته است زمره عشاير آنها امارت اساس پايه و آنها زماني كه است يك واقعيت اين مي گويند و. نيستند آن

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٥٠

و نسب آنها يا اصل رياست آن نفي مقصود از و. مي داده اند بني كعب را تشكيل .رد شخصيت و اصالت آنها نيست ، و يا طعن ونسبت به بني كعب

فروع طايفه محيسن با اقتباس از كتاب عشاير عراق

از قديميترين طوايف محيسن است و خودستائي آنها . Halalat ، ـ هالالت ١ ولي . خودستائي عام طايفه محيسن بود زماني اين . مي باشد “Hasane حسنه اخوت”

آنها در خرمشهر و بهمن شير بوده محل سكونت . ، ويژه هالالت گرديد تشعب پس از . ، فرزند صنگور، و بعد از او برادرش علي بودرياست آنها با سلطان و

ويا است كه گ ) Farheفرحه (خودستائي آنها . Al bufarhan ، البوفرحان -٢ ، تنكه و جزيره ، چويبده نهر يوسف در . است بوده آنها اعالي فرحان جد خواهر

رؤساي آنها عباس و . اقامت دارند سلهوه نيز در ، و خوزستان در Salivحاج صليو :و فروع يا تيره هاي آن به قرار ذيل است. ، فرزند علي بوده اندسلطان السيد اوالد عبد

. Davalemـ دوالم ٣ ، Bietsaltanـ بيت سلطان ٢ ، Al,salbuxل صلبوخ ـ آ ١ . اخير منقرض و يا متفرق شده است گويا تيره

داشتند و سكونت خرمشهر اغلب در ، و در صوينخ بعضي . Baglaneh ،بغالنيه ـ٣ فرزند غليم رئيس آنها سلمان . مي باشد) Rabaa( )أخوت رابعه ( آنها خودستائي

.فرزند مطرود بود

رئيس . عراق است ايران و تيره در اين اقامت محل . Biet Ganem ، غانم ـ بيت ٤ زياديه و بعضي هم در و . داشت ، در شمله سكونت ، يعقوب عذبي در عراق آنها

يراني اين ا ، رؤساي “حنظل ماجد ”و“ خلف ”و“ حنظل فاضل ”. اقامت داشتند بليانيهاخوت ” نام به بعضي . بودند حفار ساكن نزديك فيليه و Sorah سوره در و ، بوده تيره

٢٥١ فصل دوم/ بخش دوم

است اين خود داللت بر اين دارند كه عشايري نخوه “زيود” نام به برخي و “نصرهها از خودستائي آن . ، و يا از جد اعالي واحدي نيستند شده كه از همديگر تفكيك آل محيسن شمرده اختالط، جزو در اثر ارتباط، همسايگي و پنداشته مي شود كه آنها

.شده اند

:زير تيره هاي بيت غانم شامل

(As,halaf)ـ ألحالف ٣، Alxawajatـ ألخواجات٢ ، Al,buwatalـ البو شتال١

. كه در اصل از بني تميم هستندWarifatـ شريفات، ٤ ،

.اصل و نسب از محيسن نيستند نظر ازSayamerـ صيامر، ٥

عراق سكونت دارند ايران و برخي ديگر در بعضي در ) Elxersan( ،ـ الخرسان ٦ بيت غانم نيستند، تيره ها از اين زير بعضي از . داشته است رئيس آنها شريف نام و

.آنها اختالط يافته اند ولي با

، و پس در عراق وفات يافته “سلمان كنعان ”، رئيس آن )kanaan ( كنعان ـ بيت ٧ بزرگ منشي Darumبه نام دروم . او برادرش منصور كنعان جانشين او شد از

، ، دعيجي در طويله . بني تميم هستند نشان مي دهد كه آنها از اين خودستائي .مي كننداز زير تيره هاي آن بيت بخاخ . يز البوحميد در ايران هستند ، و ن عراق عرب وزين در Baxax در بصره اقامت دارنداغالب ، و تميم در جزيره خضر ايران بني از .

“فضول ”بوده و به نام ) أبو مطره (رئيس آنها نصار بن ناصر . ـ ألبو معرف ٨ . مي پيوندد به طي ء آنها ي شود كه نسب دليل گفته م به همين . بزرگ منشي مي كنند

خوزستان ديگر در برخي ، و الخصاصيف عراق أم الحبابي و أم رميله و بعضي در . مي كنند زندگي

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٥٢

خودستائي مي كنند، و در اين مورد با “أخوت عليه ” به نام El,edanـ العيدان ٩ ناصر فرزند اسماعيل فرزند “فيصل ”ها آن ايرانيان رئيس. هستند بني طرف مشترك

: تركيب مي يابند از زيرتيره هاي زير و . است عراق بوده طعمه در مهودر فرزند فرزند

...ـ البو طعمه٣ ، ـ البو حويجي٢ ، ـ البو علي١

، و رئيس آنها در اصل از طايفه ادريس بني كعب بوده Al becacreـ ألبچاچره ١٠ . بودNajemن حاج نجم ب محمد

از باالتر از آن ساكنند و ، در سلمانه و منطقه كارون همه در . ـ زويدات ١١ .١محيسن به شمار مي روند ملحقاب

.دربارة تيره هاي فوق الذكر در جلد سوم مجددا بحث خواهد شد -١

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٥٤

gbeaw Albu ـ آلبو غبيش ٢

ل از تسلط شيخ خزعل تحت ، و تا قب اصل از بني كعب شادگان بوده البوغبيش در ، و استقالل يافت ا ، مجدد سقوط خزعل از پس . سر مي بردند به “آل ناصر ”رياست

، به شيخ دايخ از تجاوز و ظلم خزعل . ديگر زير نظر شيخ خود اداره گرديد بار خود به ميان افراد طايفه ) شمسي ١٣٠٣ . (ق. هـ ١٣٤٣و در سال . رفت رامهرمز

ولي با . پس از وفات شيخ دايخ برادرش ناصر به فكر پركردن جاي او افتاد .بازگشت ، كه مردي رئوف و صلح دوست بود، محيي پسر دايخ مأمورين دولت شيخ دخالت :به قرار ذيل است تيره هاي آنها. پدر انتخاب شد به جاي

، ـ بيت خيطان ٥ ، ـ البو صالح ٤ ،ـ البو حاجي علي ٣ ،زـ البو شهبا ٢ـ البو باال، ١

، بندذيجان ـ١١ـ بني رشيد، ١٠ ، ـ البوهليل ٩ـ زبيد، ٨ـ البومحمد، ٧ ، ـ البوشمال ٦

.١ـ البوسليط١٥ ، ـ سليح١٤ ، ـ اثامنه١٣ ، ـ رفيع١٢

ساحل در“ خليج كوچك ” يا “خورالبزيه”آلبوغبيش در شادگان در محلي به نام از سپس پسرش محيي ، و بچاي آنها دايخ فرزند رئيس . دارند فارس سكونت خليج. مي باشد) Subiaسبيع ( آنها از اصل معتقدند كه ريشه و بعضي . است هليل البو تيره : فروع آنها شامل٢بدني افرادي تنومند و قوي هيكل هستند نظر و از

،ـ نبگان ٦ ، ـ بيت عبداهللا ٥ ، ـ البوصويلح ٤ ، ـ البونعيم ٣ ، البوهليل ـ٢ ، ـ البوشالگه ١ ـ البوشهباز، ١٢ـ نصار، ١١ ، ـ البو حجي علي ١٠ـ زبيد، ٩ ، ـ عنافچه ٨ ، ـ ديالم ٧

.و جو، تيمسار، محيي و عبود رزيج بوده اند بر پرس رؤساي آنها بنا. هستند

. داشته اند“علوان” برادر “ جار اهللا”عنافجه نيز رئيسي به نام

.مقدمه اي بر شناخت ايل ها، طوايف و چادرنشينان ايران، ايرج افشار سيستاني -١

.١٨٧، ص ٤از عباس عزاوي ج عشاير عراق -٢

٢٥٥ فصل دوم/ بخش دوم

Xanafere ـ خنافره ٣

تشكيلAlbu hamdiحمدي البو و Cavamel تيره چوامل دو از طايفه اين . است گرديده

:الف ـ زير تيره هاي چوامل عبارتند از

.ـ اماره٦ ، ـ مزرعه٥ ، ـ چوامل٤ ، ـ سوالم٣ـ البوزنبور، ٢ ، ـ البو جنام١

:به قرار زيرند تحت رياست رزيج مشاري مي باشد و تيره هاي البوحمدي زيرب ـ

.ـ شاوردي٣ـ البو خضير، ٢ـ البو خنفر، ١

هم رفته مي توان اساسي بني كعب است و روي طوايف بزرگ و خنافره از : آن را چنين برشمرد تيره هاي

، شاوردي ـ٦ ، ـ االساره٥ـ البو خضير، ٤بو زنبور، ـ ال ٣ـ البو خنفر، ٢ ، ـ البو جنام ١ ، ـ سوالم ١٢ ـ العوامر، ١١ ، ـ آل امشاري ١٠ ، ـ البو كريمي ٩ ، ـ آل مالموسي ٨ ، ـ القره ٧

.١ـ بيت سالم ١٤ ، ـ بيت اطليب١٣

خنافره در تقسيم قبيله كعب به دو تيره بزرگ كعب و بيت ناصر، جزو تيره اخير ، المنصوره و ، العبودي ، فياضي محل اقامت آنها در شادگان . ب مي شوند محسو

از . هستند ساكن “دورق خور”در آنها اكثريت است كه واضح . مي باشد الشاولي . ، شيخ صمد مغامس و شيخ فيصل سالمي مي باشندآنها شيخ حميد ادريس رؤساي

تأكيد مي شود كه آوردن نام طوايف فوق در عداد خنافره به اين معني نيست كه همة آنها از يك اصل و -١

.نسب هستند

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٥٦

Mugadam ) مقدم( ـ امجدم ٤

تيره اصلي مجدم خزعل كه از گرگر تا شادگان و مجدم حنش كه در شرق دو از نظر به اين كه مجدم حنش بكلي از كعب . بلوك باوي اقامت دارند، تشكيل مي يابد

، لذا در زير فقط به شادگان جدا شده و به بلوك باوي ضميمه گرديده است : عل اشاره مي كنيمزيرتيره هاي مجدم خز

، ـ مچاسبه ٥ ،ـ بيت نخزان ٤ـ عبدالخضر، ٣ ، ـ بيت خواجه علوان ٢ ، ـ بيت اسباهي ١ .ـ نواصر٨ ، ـ ربيحات٧ ، ـ صويالت٦

طايفه همان طور اين . بود“ شيخ خزعل مجدم ” . ش ١٣٤٢رئيس طايفه مجدم درسال كعب هستند و از عشاير سه گانه مربوط به كه اشاره شد، از عشاير مهم و معروف بني

كلي بطور آن زيرتيره هاي. مي كنند خودستائي “عامر ” نام به. مي باشند“ ناصر آل” :شامل

،ـ سكراني ٥ ، ـ صويالت ٤ ، ـ بيت سباهي ٣ ، ـ دوارجه ٢ ، ـ البوصوف ١

.ـ عارفه١١ ، زبهـ ح١٠ ، ـ مچاسبه٩ـ بيت جابر، ٨ـ سبيعات مطور، ٧ ، ـ شاوردي٦

: است مثال دوارجه شامل هم قابل تقسيم يك از تيره هاي مذكور باز هر

ـ بيت ٦ ـ بيت زوير، ٥ ، ـ البوعشيره ٤ـ البوناظر، ٣ ، ـ البوعبدالوالي ٢ ، ـ البوسوادي ١ بيت (ـ البوموسي ١٠ ، يعقوب ـ بيت حاج ٩ ، ـ البو كربن ٨ـ البو حصباو، ٧ ، حنتوش

.ـ بيت سلمان١١، )يحفر Asakereh ـ عساكره ٥

شاخه هاي. اين طايفه نيز به دو تيره اصلي به نام ادريس و عساكره تقسيم مي گردد :شاخه هاي تيره ادريس ) الف: تابعه به تفكيك عبارتند از

٢٥٧ فصل دوم/ بخش دوم

، ـ البوعبادي ٦، ـ عقديه ٥ ، ـ سليماني ٤ـ مطاريد، ٣ ، ـ آل سعدي ٢ ، ـ البو علي ١

.ـ البوعبيد١١ ، ـ البوبري١٠ ، ـ البو نعيم٩ ، ـ شياخين٨ ، ـ البو دهله٧

:تيره هاي عساكره بترتيب ذيل است ) ب

ـ البو حمود، ٥ ، ـ البو صبيح ٤ـ البو عامر، ٣ـ البو مسعود، ٢ ، ـ سليح ١

.ـ بيت شالگه١٠، ـ بيت دلي ٩ ـ بيت صمد، ٨ـ بيت عزيز، ٧ ، ـ البوغضبان٦

بزرگ منشي “عامر” نام به. امتداد دارد “فاو”تا نزديكي اروندكنار نصار در .با ادريس كه تيره ديگر است طايفه عساكره راتشكيل مي دهند و .مي كنند

بيت( بني طرف مستقل عشاير از تيره هائي شادگان در بني كعب طوايف بر عالوه اكنون كه نمودار عشاير بني كعب . زرگان سكونت دارند ، عچرش و بني ساله ، ) صياح

. مي كنيم طوايف مزبور را عليحده خواهيم آورد را ترسيم

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٥٨

٢٥٩ فصل دوم/ بخش دوم

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٦٠

٢٦١ فصل دوم/ بخش دوم

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٦٢

٢٦٣ فصل دوم/ بخش دوم

١ ـ بني كعب ميان آب ٥

، با كعب شادگان فاميل هستند يا خير؟ )ميناو(در اين كه كعب ساكن ميان آب است ، كعب فراوان عرب ميان قبايل در مي گويند. مي كنند نسبت را نفي اينا غالب

است كه بني كعب شادگان همان طوري كه قبال بيان از داليل ارائه شده اين يكي ، در قرن در حالي كه كعب ميان آب . قرن هفتم هجري به ايران آمده اند در گرديد،

به چهار قبيله را كلي مي توان اين طور به .٢ كرده اند كوچ “ميناو” به عراق دوازدهم از :تيره تقسيم كرد

.ـ كعب كرم اهللا٤ ، ـ كعب فرج اهللا٣ ، ـ الحائي٢ ، منانـ كعب ١

مصغر “عمير”اين تيره را به نام مؤسس يا جد اعالي آن ، Mannanـ كعب منان ١ شيخ اين تيره . گاهي هم نام منان جد عمير را بر آن اطالق مي كنند . عمر، مي خوانند

سد شاوور،١٣٢٣بود و تا قبل از پيشامد ) Daac ( دعچموزان . ق. هـ ١٣٤١ در سال كشته جنگ دومي در اعدام و اولي كه . بوده اند تيره اين داوود رؤساي مهدي و شيخ و. پيوستند مهدي برادرش منان به عشاير از ، قسمتي دعچ درگذشت از پس .شد

به جبيرات هنگام عشيره اين از. كردند پسرش موزان ابراز وفاداري به ديگر قسمت . ش ١٣٢٣و چون داوود در واقعه سال . ازتيره منان جدا گرديد كدخدايي داوود،

حمود كه امروز عشيره بيت مقتول شد، برادرش عالوي سرپرست طايفه گرديد و ترتيب عشاير منان به بدين . ، محل جداگانه و مستقلي دارند است همان طايفه داوود

: گرديد بخش تقسيم دو

.ـ بيت حمود٢، )كعب عمير(ـ بيت علي ١

.اكثر اطالعات مربوط به اين قبيله از كتاب مقدمه اي بر ايل ها، طوايف و چادرنشينان ايران گرفته شد -١

.ي و آنها را از يك اصل و نسب مي دانندبعضي اين نظريه را نف -٢

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٦٤

رؤساي اين تيره موزان و برادرش راضي فرزندان ). كعب عمير(بيت علي ) الف زيرتيره هاي آن و. دعچ بوده اند، و بين شاوور، جاده اهواز و انديمشك سكونت دارند

:زعبارتندا

،ـ البونده ٧ ، ـ آل شحيف ٦ـ زبيد، ٥ ،Baetـ بعيت ٤ـ رباط، ٣ ، ـ حموله ٢ـ ربود، ١

.ـ سادات فواضل٩ ، ـ عطاشنه٨

حميديه دشت آزادگان و در داراي شعباتي زبيد و ، عطاشنه فواضل ، سادات البونده از بني طرف بحث در هنگام . هستند، و بعضي عضو قبيله بني طرف به شمار مي روند

. بدانها اشاره خواهد شد

، بيت حمود يا جبيرات هستند كه از نوادگان جبير تيره دوم عشايركعب منان ) ب ١٣٢٤سال در يافته و تركيب شحيف آل و ماليين ،سادات ،الحائي ،عنزي ،منان

١٨٠ر آن زمان حدود د . ، پسر حمود بر آنها سرپرستي داشت شيخ سعدي شمسي شاوور به شاوور جاده بند محل سكونت اين طايفه بر سر راه هور . بوده اند خانوار

. است آهودشت

به ١١٣٥اين تيره در سال . نام دارد Alhaey ، الحائي ـ تيره دوم كعب ميان آب ٢ ن كوچ نموده و در ساحل ، به ايرا فرزند شيخ مصطفي Herte سرپرستي شيخ هريته

پس از . ، در محلي كه اين رود به شرق كشيده مي شود سكونت گزيدند چپ كرخه نام دو ، و بعد از او عياده سپس خاندان او به Baccai ، پسرش بچاي هريته مرگ

از سرپرستي تيره پس . گرديد تقسيم sabbahسباح و Abrisamابريسم پسرش او پسرش سلمان و سپس از بعد پسرش سالم و او از بعد. رسيد عياده به ابريسم

بهار و اغتشاشات در شخص اين . است خود شده تيره مسلم پسر سلمان شيخ

٢٦٥ فصل دوم/ بخش دوم

. گرفت عفو قرار مورد بعد ولي . داشت شركت ، ميان آب شمسي ١٣٣٥تابستان :است يب زير ترت به الحائي كعب تيره هاي

.ـ سادات فواضل٥ـ البو ميزر، ٤ ، ـ البونيسي٣ ، ـ البوحريجه٢ ، ـ البو مصطفي١

، نام اين تيره از نام فرج اهللا برادر كرم اهللا پسر مبادر گرفته شده ـ كعب فرج اهللا ٣ شيخ يك بود، و واحدي طايفه يك صورت به ١١٦١سال تا مبادر است طايفه

اما هنوز با هم در اراضي عشاره و . تيره تقسيم شد به دو مرگ مبادر با . داشت ، و سپس نوه اش پس از فرج اهللا پسرش . رود دز زندگي مي كنند بيشه هاي ساحلي

نامهاي به برادر كه دو آن با او از بعد. رسيده اند طايفه سرپرستي به) Taliel(طليل “ حيدر ” پسرش به تيره اش ، سرپرستي داشت Sarhan سرحان و )Weltay ( ق شلتا

ميان آب شورش در چون بود و تيره اش سرپرست ١٣٢٤تا سال شخص اين .رسيد برادرش به تيره اين سرپرستي شد و اعدام سال ماه همان مرداد ، در داشت شركت. ، شيخ آنان بود حسين پسر بريچ. ش ١٣٤١سال در. گرديد محول خليفه

:است كعب فرج اهللا به ترتيب ذيل زيرتيره هاي

، ـ البوتميم ٦ ، ـ البو برديه ٥ ، ـ آل ابيض ٤ ، ـ البو بيري ٣ ، ـ ضغيبي ٢ ، ـ البو عواره ١ .ـ سادات جعاوله٧

نام او م اهللا رسيد به كر به پسرش طايفه مبادر كه از ، قسمتي كرم اهللا ـ كعب ٤ پسرش ، فريح و فعيل ترتيب به سپس ، و فليح پسرش كرم اهللا از پس . شد موسومدستگير، و زنداني شد، و شمسي ١٣٢٣سال حسين در . رسيدند شيخي به حسين

:تيره هاي كرم اهللا شامل. افتاد دست پسرش ثامر عشيره به اداره امور

،ـ بعيت ٦ ، ـ دلفيه ٥ ، ـ البوتميم ٤ ، ـ البونده ٣ ، ـ البوبيده ٢ ، لبوعوارهـ ا ١

. ـ سادات جعاوله بودند٩ بيت كريم ، -٨ ، ـ البودغيبش٧

١/ مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان ج ٢٦٦

٢٦٧ فصل دوم/ بخش دوم

٢٦٩ زبان و اصل و نسب عرب