Aspirant vAspirant və Gənc Tədqiqatçıların XIII Respublika Elmi-praktiki ə Gənc Tədqiqatçıların XIII Respublika Elmi-praktiki KonfransıKonfransı

Elşən Rəsul oğlu BAĞIRZADƏElşən Rəsul oğlu BAĞIRZADƏ

Azərbaycan Dövlət İqtisad UniversitetiAzərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti

““Makroiqtisadi Tənzimlənmə” Makroiqtisadi Tənzimlənmə”

kafedrasının dissertantıkafedrasının dissertantı

BAKI, 06 mart 2009BAKI, 06 mart 2009

GİZLİ İQTİSADİYYAT ANLAYIŞINA VAHİD GİZLİ İQTİSADİYYAT ANLAYIŞINA VAHİD YANAŞMANIN FORMALAŞDIRILMASI PROBLEMİYANAŞMANIN FORMALAŞDIRILMASI PROBLEMİ

GİZLİ İQTİSADİYYAT TƏDQİQATLARINDA TERMİNOLOJİ PROBLEMGİZLİ İQTİSADİYYAT TƏDQİQATLARINDA TERMİNOLOJİ PROBLEM

Hazırda gizli iqtisadi fəaliyyətləri ifadə etmək üçün 25-dən çox termindən istifadə edilirHazırda gizli iqtisadi fəaliyyətləri ifadə etmək üçün 25-dən çox termindən istifadə edilir

Terminoloji problemin həlli məqsədilə irəli sürülən ən son yanaşma ondan ibarətdir ki, hər bir Terminoloji problemin həlli məqsədilə irəli sürülən ən son yanaşma ondan ibarətdir ki, hər bir tədqiqatçı öz tədqiqatında istifadə etdiyi terminin gizli iqtisadi fəaliyyətlərin hansı hissəsini tədqiqatçı öz tədqiqatında istifadə etdiyi terminin gizli iqtisadi fəaliyyətlərin hansı hissəsini

əhatə etməsini qeyd etmək şərtilə, istənilən termini işlədə bilər.əhatə etməsini qeyd etmək şərtilə, istənilən termini işlədə bilər.

BeynəlxalqBeynəlxalqSəviyyədəSəviyyədə

razılaşdırılanlarrazılaşdırılanlar

Qeyri-formal iqtisadiyyatQeyri-formal iqtisadiyyat(informal economy)(informal economy)

Beynəlxalq Əmək Təşkilatı Beynəlxalq Əmək Təşkilatı tərəfindəntərəfindən

Müşahidə edilməyən iqtisadiyyatMüşahidə edilməyən iqtisadiyyat(non-observed economy)(non-observed economy)

BMT, İƏİT, BVF, BƏT, MDB STATBMT, İƏİT, BVF, BƏT, MDB STAT

tərəfindəntərəfindən

Problemə toxunan Latviyalı alim Gylys Povilas qeyd edir ki, eyni fenomenin Problemə toxunan Latviyalı alim Gylys Povilas qeyd edir ki, eyni fenomenin müxtəlif adlarla adlandırılması yanlış bir şey deyildir. Əsl yanlış müxtəlif müxtəlif adlarla adlandırılması yanlış bir şey deyildir. Əsl yanlış müxtəlif

fenomenlərin eyni adlarla adlandırılmasıdır.fenomenlərin eyni adlarla adlandırılmasıdır.

Eyni müəllifin müxtəlif tədqiqatlarında qəbul etdiyi eyni gizli iqtisadiyyat Eyni müəllifin müxtəlif tədqiqatlarında qəbul etdiyi eyni gizli iqtisadiyyat anlayışını müxtəlif terminlərlə ifadə etməsinə belə rast gəlinir.anlayışını müxtəlif terminlərlə ifadə etməsinə belə rast gəlinir.

GİZLİ İQTİSADİYYAT ANLAYIŞINA MÜXTƏLİF YANAŞMALARGİZLİ İQTİSADİYYAT ANLAYIŞINA MÜXTƏLİF YANAŞMALAR

“Rəsmi hesablanan ÜDM göstəricisinin əhatə etməli Rəsmi hesablanan ÜDM göstəricisinin əhatə etməli olduğu qeydə alınmayan bütün iqtisadi fəaliyyətlərolduğu qeydə alınmayan bütün iqtisadi fəaliyyətlər”

Professor Feige EDGAR, Professor Feige EDGAR, Wisconsin-Madison Wisconsin-Madison Universiteti , Universiteti , ABŞABŞ

““ÜDM hesablamalarından kənarda qalan, leqal və ya qeyri-ÜDM hesablamalarından kənarda qalan, leqal və ya qeyri-leqal olmasından asılı olmayaraq bazara istiqamətlənmiş leqal olmasından asılı olmayaraq bazara istiqamətlənmiş

əmtəə və xidmətlər istehsalı”əmtəə və xidmətlər istehsalı”

Dr. Smith PHILIP, QuennDr. Smith PHILIP, Quenn’s’s Universiteti, KANADA Universiteti, KANADA

““Nəticəsində əlavə dəyərin yaradıldığı və Milli Hesablar Nəticəsində əlavə dəyərin yaradıldığı və Milli Hesablar Sistemi Konvensiyası şərtlərinə uyğun olaraq, milli Sistemi Konvensiyası şərtlərinə uyğun olaraq, milli gəlir hesablarına daxil olmalı olduğu halda, faktiki gəlir hesablarına daxil olmalı olduğu halda, faktiki

olaraq milli statistika orqanları tərəfindən uçota olaraq milli statistika orqanları tərəfindən uçota alınmamış bütün iqtisadi fəaliyyətlər”alınmamış bütün iqtisadi fəaliyyətlər”

Professor Friedrich SCHNEIDER, Johannes KEPLER Professor Friedrich SCHNEIDER, Johannes KEPLER adına Linz Universiteti, Avstriya adına Linz Universiteti, Avstriya

““Dövr edən pul kütləsinə uyğun potensial milli gəlir ilə Dövr edən pul kütləsinə uyğun potensial milli gəlir ilə real olaraq qeydə alınmış milli gəlir arasındakı fərq”real olaraq qeydə alınmış milli gəlir arasındakı fərq”

Dr. Dilip BHATTACHARYYA, Qeyri-formal İqtisadiyyat Dr. Dilip BHATTACHARYYA, Qeyri-formal İqtisadiyyat Araşdırmaları Mərkəzinin Direktoru, LondonAraşdırmaları Mərkəzinin Direktoru, London

““Vergiyə cəlb edilməli olduğu halda, vergi orqanlarına bəyan Vergiyə cəlb edilməli olduğu halda, vergi orqanlarına bəyan edilməyən gəlirlərin məcmusu”edilməyən gəlirlərin məcmusu”

Professor Acharya SHANKAR, Hindistan Beynəlxalq Professor Acharya SHANKAR, Hindistan Beynəlxalq İqtisadi Münasibəətlər Araşdırmaları Şurasıİqtisadi Münasibəətlər Araşdırmaları Şurası

““Dövlətin vergiqoyma və digər tənzimləmə tədbirləri ilə Dövlətin vergiqoyma və digər tənzimləmə tədbirləri ilə razılaşmayan iqtisadi vahidlər şəbəkəsi”razılaşmayan iqtisadi vahidlər şəbəkəsi”

Norman LOAYZA, Dünya BankıNorman LOAYZA, Dünya Bankı

““Kriminal və Qeyri-kriminal gizli iqtisadi fəaliyyətlərin məcmusu”Kriminal və Qeyri-kriminal gizli iqtisadi fəaliyyətlərin məcmusu”

Gregory MANKGregory MANKIW, Harvard Universiteti, Economics dIW, Harvard Universiteti, Economics dərsliyindəərsliyində

““Rəsmi statistikanın qeydə almalı olduğu halda, qeydə Rəsmi statistikanın qeydə almalı olduğu halda, qeydə ala bilmədiyi məhsuldar iqtisadi fəaliyyətlər”ala bilmədiyi məhsuldar iqtisadi fəaliyyətlər”

Professor Vito TANZI, George Professor Vito TANZI, George Washington Washington Universiteti, Universiteti, Italiya Maliyyə və İqtisadiyyat NazirliyiItaliya Maliyyə və İqtisadiyyat Nazirliyi

““Dövlətin uçot və nəzarətindən kənarda inkişaf edən və buna Dövlətin uçot və nəzarətindən kənarda inkişaf edən və buna görə də rəsmi statistikada əks olunmayan iqtisadi görə də rəsmi statistikada əks olunmayan iqtisadi

fəaliyyətlər”fəaliyyətlər”

dos. dos. Юрий ЛАТОВЮрий ЛАТОВ, dos. C, dos. Cергей КОВАЛЕВ, ергей КОВАЛЕВ, RUSİYA RUSİYA

““Heç bir sənədlə rəsmiləşdirilməyən və ya məzmunu reallığı Heç bir sənədlə rəsmiləşdirilməyən və ya məzmunu reallığı əks etdirməyən sənədlərlə həyata keçirilən iqtisadi əks etdirməyən sənədlərlə həyata keçirilən iqtisadi

fəaliyyətin dövlətdən və biznes ilə bağlı digər şəxslərdən fəaliyyətin dövlətdən və biznes ilə bağlı digər şəxslərdən (şərik, işçi, debitor və.s) tamamilə və ya qismən gizlədilərək, (şərik, işçi, debitor və.s) tamamilə və ya qismən gizlədilərək,

rəsmi iqtisadiyyatın xaricinə çıxarılması”rəsmi iqtisadiyyatın xaricinə çıxarılması”

Professor Osman ALTUĞ, Mərmərə Universiteti, TürkiyəProfessor Osman ALTUĞ, Mərmərə Universiteti, Türkiyə

““Qeyri-formal, qeyri-leqal və xəlvəti iqtisadi fəaliyyətlərin məcmusu” Qeyri-formal, qeyri-leqal və xəlvəti iqtisadi fəaliyyətlərin məcmusu”

BagachBagachwa vwa və Nahoya, Hindistanə Nahoya, Hindistan

““Qeyri-formal və qeyri-kriminal gizli fəaliyyətlərin məcmusu”Qeyri-formal və qeyri-kriminal gizli fəaliyyətlərin məcmusu”

M. CARTER, İngiltərəM. CARTER, İngiltərə

““Qeyri-qanuni iqtisadi subyektlərin həyata keçirdiyi Qeyri-qanuni iqtisadi subyektlərin həyata keçirdiyi iqtisadi fəaliyyətlə, qanuni subyektlərin həyata iqtisadi fəaliyyətlə, qanuni subyektlərin həyata

keçirdiyi qeyri-qanuni iqtisadi fəaliyyətlərin keçirdiyi qeyri-qanuni iqtisadi fəaliyyətlərin məcmusu”məcmusu”

““Qanunların və digər normativ aqtların pozulması ilə Qanunların və digər normativ aqtların pozulması ilə malların istehsalı, təqdim edilməsi, işlərin görülməsi malların istehsalı, təqdim edilməsi, işlərin görülməsi və xidmətlərin göstərilməsindən ibarət olan maliyyə-və xidmətlərin göstərilməsindən ibarət olan maliyyə-

təsərrüfat fəaliyyəti”təsərrüfat fəaliyyəti”

Professor Akif MUSAYEV, AzərbaycanProfessor Akif MUSAYEV, Azərbaycan

““Vergi siyasətinin iqtisadi problemləri” kitabı, səh. 213-214Vergi siyasətinin iqtisadi problemləri” kitabı, səh. 213-214

QEYRİ-RƏSMİ QEYRİ-RƏSMİ DÖVRİYYƏDÖVRİYYƏ

Gizli iqtisadiyyatGizli iqtisadiyyat(Kriminal sektor)(Kriminal sektor)

Kölgə iqtisadiyyatıKölgə iqtisadiyyatı(Qeyri-kriminal sektor)(Qeyri-kriminal sektor)

Professor Səttar SƏFƏROV, Professor Səttar SƏFƏROV, AzərbaycanAzərbaycan

Xalq qəzeti, 19.10. 2006Xalq qəzeti, 19.10. 2006

ÜMUMİYYƏTLƏ VAHİD TƏRİFƏ GƏRƏK VARMI?ÜMUMİYYƏTLƏ VAHİD TƏRİFƏ GƏRƏK VARMI?

Alman tədqiqatçısı B. FREYAlman tədqiqatçısı B. FREY hesab edir ki, belə bir tərifi hesab edir ki, belə bir tərifi formalaşdırmaq zəruri deyil. Əsas olan odur ki, gizli iqtisadiyyatın formalaşdırmaq zəruri deyil. Əsas olan odur ki, gizli iqtisadiyyatın

səbəbləri, miqyası və ya təsirləri araşdırılmalı olan bu fenomenin dərk səbəbləri, miqyası və ya təsirləri araşdırılmalı olan bu fenomenin dərk edilməsidir.edilməsidir.

Eyni zamanda digər Alman iqtisadçıları E. Klinkmüller və G. LeptinEyni zamanda digər Alman iqtisadçıları E. Klinkmüller və G. Leptin də hesab hesab edir ki, gizli iqtisadiyyatın düzgün və mükəmməl də hesab hesab edir ki, gizli iqtisadiyyatın düzgün və mükəmməl tərifinin verilməsi qeyri-mümkündür. Həmçinin belə bir cəhd də tərifinin verilməsi qeyri-mümkündür. Həmçinin belə bir cəhd də

mənasızdır.mənasızdır.

Ancaq əksər iqtisadçılar belə hesab edir ki, belə bir tərifin verilməsi Ancaq əksər iqtisadçılar belə hesab edir ki, belə bir tərifin verilməsi zəruridir, ən azı tədqiqatçı özü öz tədqiqatının predmetini zəruridir, ən azı tədqiqatçı özü öz tədqiqatının predmetini

müəyyənləşdirməlidir. Əks halda problemin miqyasının ölçülməsi, müəyyənləşdirməlidir. Əks halda problemin miqyasının ölçülməsi, səbəblərinin araşdırılması, təsirlərinin üzə çıxarılması və onunla səbəblərinin araşdırılması, təsirlərinin üzə çıxarılması və onunla

mübarizə yollarının irəli sürülməsində ciddi çətinliklərlə üzləşiləcəkdir.mübarizə yollarının irəli sürülməsində ciddi çətinliklərlə üzləşiləcəkdir.

BMT, İƏİT, BVF, BƏT və MDB STAT-ın ORTAQ YANAŞMASIBMT, İƏİT, BVF, BƏT və MDB STAT-ın ORTAQ YANAŞMASI

2002-ci ildə göstərilən 2002-ci ildə göstərilən beynəlxalq qurumlar 1993-cü beynəlxalq qurumlar 1993-cü

ildə qəbul edilmiş MHS ildə qəbul edilmiş MHS (SNA-System of National (SNA-System of National

Accounts) Accounts) konvensiyasındakı gizli konvensiyasındakı gizli

iqtisadiyyatla bağlı iqtisadiyyatla bağlı anlayışları inkişaf etdirib, anlayışları inkişaf etdirib,

ümumiləşdirərək, “Müşahidə ümumiləşdirərək, “Müşahidə Edilməyən İqtisadiyyatın Edilməyən İqtisadiyyatın

Ölçülməsi: Stolüstü Kitab” Ölçülməsi: Stolüstü Kitab” (“Measuring the Non-(“Measuring the Non-

Observed Economy: A Observed Economy: A Handbook”) adlı geniş Handbook”) adlı geniş məzmunlu bir metodiki məzmunlu bir metodiki

sənəd yayınladılar.sənəd yayınladılar.

Statistik dairələrdə “Mavi Statistik dairələrdə “Mavi kitab” kimi də tanınan bu kitab” kimi də tanınan bu sənəddə problemlə bağlı sənəddə problemlə bağlı

“müşahidə edilməyən“müşahidə edilməyən” ” (non-(non-observed) termini ortaya observed) termini ortaya

atılaraq, konkret tərifi atılaraq, konkret tərifi verilmişdir. verilmişdir.

Kitabda ÜDM bir növ rəsmi iqtisadiyyatı Kitabda ÜDM bir növ rəsmi iqtisadiyyatı ifadə edən bir göstərici kimi qəbul edilmiş ifadə edən bir göstərici kimi qəbul edilmiş

və onun xaricində qalan, başqa sözlə və onun xaricində qalan, başqa sözlə kitabda da göstərildiyi kimi statistik ölçmə kitabda da göstərildiyi kimi statistik ölçmə

baxımından “problemli sahələr”i təşkil edən baxımından “problemli sahələr”i təşkil edən və müşahidə edilməyən fəaliyyətlərin hamısı və müşahidə edilməyən fəaliyyətlərin hamısı

bir termin altında toplanmışdır.bir termin altında toplanmışdır.

MÜŞAHİDƏ EDİLMƏYƏN İQTİSADİYYAT (NON-OBSERVED ECONOMY) MÜŞAHİDƏ EDİLMƏYƏN İQTİSADİYYAT (NON-OBSERVED ECONOMY)

MÜŞAHİDƏ EDİLMƏYƏN İQTİSADİYYATMÜŞAHİDƏ EDİLMƏYƏN İQTİSADİYYAT

Xəlvəti istehsal Xəlvəti istehsal (underground production(underground production))

Qeyri-kriminal gizli iqtisadi fəaliyyətlərQeyri-kriminal gizli iqtisadi fəaliyyətlər

Kriminal istehsal Kriminal istehsal (illegal production)(illegal production) Kriminal gizli iqtisadi fəaliyyətlərKriminal gizli iqtisadi fəaliyyətlər

Qeyri-formal sektor istehsalıQeyri-formal sektor istehsalı(informal sector production)(informal sector production)

Məqsədli şəkildə gizlədilməyən Məqsədli şəkildə gizlədilməyən iqtisadi fəaliyyətləriqtisadi fəaliyyətlər

Şəxsi istehlak məqsədli ev Şəxsi istehlak məqsədli ev təsərrüfatı istehsalıtəsərrüfatı istehsalı

(household production (household production for ofor own final use)wn final use)

Bazar üçün nəzərdə tutulmayan,Bazar üçün nəzərdə tutulmayan,şəxsi istehlak məqsədli şəxsi istehlak məqsədli ev təsərrüfatı istehsalıev təsərrüfatı istehsalı

Statistik müşahidə proqramlarının Statistik müşahidə proqramlarının yetərsizliyindən müşahidə olunmayan yetərsizliyindən müşahidə olunmayan

istehsal (istehsal (production missed due to production missed due to deficiencies in data collection programme)deficiencies in data collection programme)

Statistika orqanlarının fəaliyyətilə Statistika orqanlarının fəaliyyətilə bağlı olduğundan bağlı olduğundan iqtisadiiqtisadi problem problem deyil deyil

Gizli iqtisadiyyat nəzəriyyəsinin predmetiGizli iqtisadiyyat nəzəriyyəsinin predmeti

İQTİSADİYYATİQTİSADİYYAT

Rəsmi iqtisadiyyatRəsmi iqtisadiyyat

DövlətDövlətsektorusektoru

Rəsmi özəl Rəsmi özəl sektorsektor

Gizli iqtisadiyyatGizli iqtisadiyyat

Kriminal gizliKriminal gizlisektorsektorQeyri-kriminal gizli sektorQeyri-kriminal gizli sektor

QismənQismənbəyan edilənbəyan edilən

(Yarıgizli) (Yarıgizli) sektorsektor

Bəyan Bəyan edilməyənedilməyən(Tam gizli)(Tam gizli)

sektorsektor

Qeyri-formal Qeyri-formal sektorsektor

Çirkli Çirkli pullarpullar

Çirkli pulların yuyulmasıÇirkli pulların yuyulması

KORRUPSİYA, RÜŞVƏT və GİZLİ İQTİSADİYYAT: BİRİ-KORRUPSİYA, RÜŞVƏT və GİZLİ İQTİSADİYYAT: BİRİ-BİRİNƏ BAĞLI, ANCAQ FƏRQLİ FENOMENLƏRBİRİNƏ BAĞLI, ANCAQ FƏRQLİ FENOMENLƏR

Şəxsi və ya qrup maraqları naminə Şəxsi və ya qrup maraqları naminə vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadəvəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə

KORRUPSİYAKORRUPSİYA Gizli iqtisadiyyatın predmeti deyil, Gizli iqtisadiyyatın predmeti deyil, çünki İqtisadi fəaliyyət deyilçünki İqtisadi fəaliyyət deyil

Nəticəsində hər hansı bir maddi qarşılıq olmaya da bilərNəticəsində hər hansı bir maddi qarşılıq olmaya da bilər

RÜŞVƏTRÜŞVƏT

Korrupsiya nəticəsində əldə edilən maddi qarşılıqKorrupsiya nəticəsində əldə edilən maddi qarşılıq

Nəticəsində əlavə dəyər yaranmadığından,Nəticəsində əlavə dəyər yaranmadığından,sadəcə yaradılmış əlavə dəyərin subyektlərarası sadəcə yaradılmış əlavə dəyərin subyektlərarası

transferti baş verdiyindən gizli iqtisadiyyat transferti baş verdiyindən gizli iqtisadiyyat anlayışına daxil edilmiranlayışına daxil edilmir

KO

RR

UP

SİY

AK

OR

RU

PS

İYA

Rü

şvət

Rü

şvət

GİZLİGİZLİİQTİSADİYYATİQTİSADİYYAT

AZƏRBAYCANDA İŞLƏDİLƏN ANLAYIŞ VƏ TERMİNLƏRAZƏRBAYCANDA İŞLƏDİLƏN ANLAYIŞ VƏ TERMİNLƏR

Azərbaycanda Azərbaycanda geniş istifadə edilən geniş istifadə edilən

terminlərterminlər

Gizli iqtisadiyyat (hidden economy)Gizli iqtisadiyyat (hidden economy)Gizli iqtisadiyyat (hidden economy)Gizli iqtisadiyyat (hidden economy)Gizli iqtisadiyyat (hidden economy)Gizli iqtisadiyyat (hidden economy)

KKölgə iqtisadiyyatı (shadoölgə iqtisadiyyatı (shadoww economy) economy)

Xəlvəti iqtisadiyyat (underground economy)Xəlvəti iqtisadiyyat (underground economy)

Qeyri-rəsmi iqtisadiyyat (unofficial economy)Qeyri-rəsmi iqtisadiyyat (unofficial economy)

Qeyri-formal iqtisadiyyat (informal economy)Qeyri-formal iqtisadiyyat (informal economy)

Müşahidə edilməyən iqtisadiyyat (non-observed economy)Müşahidə edilməyən iqtisadiyyat (non-observed economy)

Azərbaycan Dövlət Azərbaycan Dövlət Statistika KomitəsininStatistika Komitəsinin

işlətdiyi terminlərişlətdiyi terminlər

Müşahidə edilməyən Müşahidə edilməyən iqtisadiyyatiqtisadiyyat

Qeyri-formal iqtisadiyyatQeyri-formal iqtisadiyyat

Gizli iqtisadiyyatGizli iqtisadiyyat

Beynəlxalq təşkilatların Beynəlxalq təşkilatların işlətdiyi mənadaişlətdiyi mənada

Qeyri-kriminal gizli sektorQeyri-kriminal gizli sektor

BƏT-in işlətdiyi mənadaBƏT-in işlətdiyi mənada

Kriminal gizli sektorKriminal gizli sektor

KRİMİNALKRİMİNAL – – QEYRİ-KRİMİNALQEYRİ-KRİMİNAL GİZLİ İQTİSADİYYATGİZLİ İQTİSADİYYAT

KRİMİNAL KRİMİNAL GİZLİ İQTİSADİYYATGİZLİ İQTİSADİYYAT

Cinayət Cinayət qanunvericiliyinin qanunvericiliyinin

qadağan etdiyi əmtəə qadağan etdiyi əmtəə və xidmətlərlə bağlı və xidmətlərlə bağlı

iqtisadi iqtisadi fəaliyyətlərdəki fəaliyyətlərdəki

gizlilikgizlilik

QEYRİ-KRİMİNAL QEYRİ-KRİMİNAL GİZLİ İQTİSADİYYATGİZLİ İQTİSADİYYAT

Cinayət qanunvericiliyinin Cinayət qanunvericiliyinin qadağan etqadağan etmmədiyi əmtəə ədiyi əmtəə

və xidmətlərlə bağlı və xidmətlərlə bağlı iqtisadi fəaliyyətlərdəki iqtisadi fəaliyyətlərdəki

gizlilikgizlilik

GİZLİ GƏLİR GİZLİ GƏLİR –– GİZLİ MƏŞĞULLUQ GİZLİ MƏŞĞULLUQ

GİZLİ GƏLİRGİZLİ GƏLİR

Vergi baxımındanVergi baxımından Bəyan edilməmiş gəlirBəyan edilməmiş gəlir

Statistik baxımdanStatistik baxımdan

Milli Gəlirin Milli Gəlirin Milli Gəlir Statistikasında Milli Gəlir Statistikasında

əks olunmayan hissəsiəks olunmayan hissəsi

GİZLİ MƏŞĞULLUQGİZLİ MƏŞĞULLUQ

Statistik baxımdanStatistik baxımdan İşləyən əhalinin rəsmi İşləyən əhalinin rəsmi məşğulluq rəqəmlərində məşğulluq rəqəmlərində əks olunmayan hissəsiəks olunmayan hissəsi

SSososiial al müdafiəmüdafiə baxımındanbaxımından

Sosial müdafiə qurumlarına Sosial müdafiə qurumlarına

bəyan edilməmiş məşğulluqbəyan edilməmiş məşğulluq

ÜMUMİLƏŞDİRMƏÜMUMİLƏŞDİRMƏ

GİZLİ İQTİSADİ GİZLİ İQTİSADİ FƏALİYYƏTİN TƏYİNİ FƏALİYYƏTİN TƏYİNİ

KRİTERİYALARIKRİTERİYALARI

Qanunlara uyğun olub olmamasıQanunlara uyğun olub olmaması

Əlavə dəyərin yaradılıb yaradılmamasıƏlavə dəyərin yaradılıb yaradılmaması

Statistik baxımdan ölçülüb-ölçülməməsiStatistik baxımdan ölçülüb-ölçülməməsi

Beləliklə;Beləliklə;

Gizli iqtisadiyyat – qanunvericiliyə tamamilə uyğun olmadan və ya onun bir Gizli iqtisadiyyat – qanunvericiliyə tamamilə uyğun olmadan və ya onun bir sıra tələblərini pozmaqla həyata keçirilən, üzərində dövlət idarəetmə sıra tələblərini pozmaqla həyata keçirilən, üzərində dövlət idarəetmə

orqanlarının tənzimləmə və nəzarət funksiyalarının reallaşdırıla bilmədiyi və ya orqanlarının tənzimləmə və nəzarət funksiyalarının reallaşdırıla bilmədiyi və ya qismən reallaşdırıldığı, milli gəlir statistikasının mövcud hesablama metodları qismən reallaşdırıldığı, milli gəlir statistikasının mövcud hesablama metodları ilə kəmiyyət qiymətləndirmələrinin aparıla bilmədiyi və ya qismən aparıldığı və ilə kəmiyyət qiymətləndirmələrinin aparıla bilmədiyi və ya qismən aparıldığı və buna görə də rəsmi hesablanan ÜDM göstəricisinin əhatə etmədiyi əlavə dəyər buna görə də rəsmi hesablanan ÜDM göstəricisinin əhatə etmədiyi əlavə dəyər

yaradılan bazar yönümlü iqtisadi fəaliyyətlərin məcmusudur.yaradılan bazar yönümlü iqtisadi fəaliyyətlərin məcmusudur.

Bazar buraxılışı olub-olmamasıBazar buraxılışı olub-olmaması

ƏSAS MƏNBƏLƏRƏSAS MƏNBƏLƏR

OECD. Measuring the Non-Observed Economy: A Handbook. Paris: OECD OECD. Measuring the Non-Observed Economy: A Handbook. Paris: OECD Publication Service, 2002Publication Service, 2002

SCHNEIDER F., Enste D. H. The Shadow Economy: An International Survey. SCHNEIDER F., Enste D. H. The Shadow Economy: An International Survey. Cambridge: Cambridge University Press, 2002Cambridge: Cambridge University Press, 2002

SCHNEIDER F., Bajada Ch. Size, Causes and Consequences of the Underground SCHNEIDER F., Bajada Ch. Size, Causes and Consequences of the Underground Economy, Aldershot: Ashgate, 2005.Economy, Aldershot: Ashgate, 2005.

ERDAĞ N. Kayıt Dışı: Kara Para, Yolsuzluk. İstanbul: Cinius, 2007ERDAĞ N. Kayıt Dışı: Kara Para, Yolsuzluk. İstanbul: Cinius, 2007

BAKKAL U. Kayıt Dışı Ekonomi, Derin Yayınları: 97, İstanbul,2007BAKKAL U. Kayıt Dışı Ekonomi, Derin Yayınları: 97, İstanbul,2007 Латов Ю. В., Ковалев С. Н. Теневая Экономика. Москва: Норма, 2006Латов Ю. В., Ковалев С. Н. Теневая Экономика. Москва: Норма, 2006

BAĞIRZADE E. Kayıtdışı Ekonominin Temel Özendirici Faktörlerinden biri gibi BAĞIRZADE E. Kayıtdışı Ekonominin Temel Özendirici Faktörlerinden biri gibi Yolsuzluk ve Onunla Mücadelenin Azerbaycan Girişimleri, “Akademik Bakış” Yolsuzluk ve Onunla Mücadelenin Azerbaycan Girişimleri, “Akademik Bakış” Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi-Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi-Türk Dünyası Fakülteleri-Celalabat-Kırgızistan, Türk Dünyası Fakülteleri-Celalabat-Kırgızistan, www.akademikbakis.orgwww.akademikbakis.org, Sayı 11, , Sayı 11, 20062006

www.azstat.orgwww.azstat.org

www.wikipedia.orgwww.wikipedia.org