FACULTY OF ADMINISTRATIVE SCIENCE & POLICY STUDIES UNIVERSITI TEKNOLOGI MARA KEDAH

CTU 151 : ISLAMIC THOUGHT AND CIVILZATION

SUMBANGAN SARJANA MUSLIM Ibn Al-Nafis( Alauddin abu al-Hasan ali ibn abi al-Hazam al-Qrasyi ) AM110 : DIPLOMA PENTADBIRAN AWAM ( KAMP2A )

PREPARED BY BESARI BIN MD DAUD PREPARED FOR 2011400426

USTAZ MOHD ADIB SHUJAA BIN AHMAD

SUBMISSION DATE

11 FEBRUARI 2012

1

Isi Kandungan 1. Penghargaan dan Terima Kasih

Mukasurat 2

Isi Perbincangan

2. Pendahuluan 3. Latar Belakang Tokoh 4. Sumbangan Tokoh 5. Kesimpulan / cadangan / penutup apa yang dapat dipelajari dari tokoh dan sumbangannya kepada kehidupan kita. 6. Lampiran 7. Rujukan

3 4-5 5-9 10

11-12 13

2

PENGHARGAAN DAN TERIMA KASIH

Alhamdulillah, bersyukur saya kehadrat illahi dengan limpah kurniaNya dapat sayamenyiapakan tugasan ini dalam tempoh yang ditetapkan. Dengan ini saya ingin mengucapkan setinggi penghargaan dan jutaan terima kasih kepada Ustaz MOHD ADIB SHUJAA BIN AHMAD kerana member tunjuk ajar untuk menyiapkan tugasan ini. Sekapur sirih juga buat Isteri saya yang memberi peluang saya mendalami ilmu melanjutkan pelajaran saya serta memberi sokongan dan kerjasama yang jitu sepanjang pelajaran saya ini. Terima kasih juga buat semua rakan-rakan sekuliah yang memberi kerjasama dan sokongan kepada saya secara langsung ataupun tidak langsung. Saya mendapat banyak pengetahuan baru setelah mengkaji mengenai tajuk tugasan yang telah diberikan. Saya berharap agar ilmu yang saya perolehi sepanjang saya menyiapkan tugasan ini dapat dimanafaatkan dalam kehidupan saya seharian. Ahkir sekali harapan saya ialah supaya lulus dengan cemerlangnya dalam subjek ini. Sekian, terima kasih

BESARI BIN MD DAUD 2011400426 / 750408026355 AM110

3

TAJUK KERTAS KERJA : SUMBANGAN SARJANA MUSLIM DALAM BIDANG PERUBATAN DAN ANATOMI : Ibn Al-Nafis (Alauddin abu al- Hasan ali ibn abi al-Hazam al-Qrasyi) ISI PERBINCANGAN :

1. Pendahuluan Latar belakang ilmu Perubatan dan Anatomi Beliau dikenali sebagai Ibn al-Nafis (bahasa Arab: ,) merupakan doktor Arab yang kebanyakannya adalah terkenal kerana menjadi orang pertama yang menerangkan peredaran pulmonari darah. Beliau telah menghadiri Hospital Medical College (Bimaristan Al-Noori) di Damsyik. Selain daripada ubat, Ibn al-Nafis mempelajari fiqh, kesusasteraan dan teologi. Beliau menjadi seorang pakar dalam sekolah Shafii perundangan dan seorang doktor pakar. Pada tahun 1236, Al-Nafis berpindah ke Mesir. Beliau bekerja di Hospital Al-Nassri, dan kemudiannya di Hospital Al-Mansouri, di mana beliau menjadi ketua pakar perubatan dan doktor peribadi Sultan. Apabila dia mati pada tahun 1288, beliau mendermakan rumahnya, perpustakaan dan klinik Hospital Mansuriya itu, Beliau pakar dalam Bidang Pembedahan , Memerangi Wabak , Penemuan Sistem Peredaran Darah Kecil dan membina sebuah Hospital yang lengkap.

4

2. Latar belakang tokoh: Nama penuh belia ialah Alauddin abu al- Hasan ali ibn abi al-Hazam al-Qrasyi, beliau seorang Arab berketurunan Quraisy, Beliau dilahirkan di pinggir Bandar Damsyik pada tahun 607H (1210M ) dan beliau meninggal dunia 17 Disember 1288 (berumur 74-75)

Beliau berlajar dengan ahli perubatan termasuk AlSyiekh Radhiuddin Abu al-Hajjaj Yusuf ibn Hidrah al-Rahibi, al-Hakim Muhazzibuddin Abu Muhammad Abdul Rahim ibn Ali al-Dakhwar dan Imran al-Israili. Beliau mendapat pendidikan di Medical College-cum-hospital yang diasaskan oleh Nur al-Din Zangi. Dalam bidang perubatan gurunya adalah Muhaththab al-Din Abd al-Rahim. Selain daripada ubat, Ibn al-Nafis dipelajari fiqh, kesusasteraan dan teologi. Dengan itu dia menjadi seorang pakar yang terkenal di Sekolah Shafii Fekah serta pakar perubatan terkenal. Selepas memperoleh kepakaran beliau dalam perubatan dan fiqh, beliau berpindah ke Kaherah di mana beliau dilantik sebagai Pengetua di Hospital Nasri yang terkenal. Di sini beliau disampaikan latihan kepada sebilangan besar pakar-pakar perubatan, termasuk Ibn al-Quff al-Masihi, pakar bedah terkenal. Beliau juga pernah berkhidmat di Sekolah Mansuriya di Kaherah. Apabila beliau meninggal dunia pada 678 Hijrah, beliau menderma rumah, perpustakaan dan klinik beliau kepada Hospital Mansuriya

Diantara Kitab-kitab dan karya beliau ialah al-Kitab al-Syamil Fi al-Tibb ( ensiklopedia perubatan ), Kitab al-Muhadhdhab fi al-kuhl ( Opthalmilogi ), Kitab al-Muhazzab (Optical ), Kitab al-Mukhtar ( pemakanan ) Kitab Syarh alHidayah ( Ulasan karangan ibnu Sina ) Kitab al-Risalah al-Kamiliyyah fi alsirah al-nobawiyyah ( Sirah Nabi Muhammad S.A.W ), Kitab al-Mujaziaiti ( Ringkasan Ibnu Sina ) Kitab al-Qanun ( Undang-Undang) Kitab al Fi I-Tahibbi5

dan beberapa lagi kritikan terhadap karya Hipokrotes, Ibnu Sina dan Humaym Ibnu Ishaq, Beliau juga menulis buku ringkas karya Aristotles tentang logik.

3. Sumbangan tokoh kepada bidang Perubatan.

Sumbangan besar beliau terletak dalam bidang perubatan. Pendekatan beliau terdiri daripada menulis ulasan-ulasan yang terperinci mengenai kerja-kerja awal, secara kritis menilai mereka dan menambah sumbangan asal beliau sendiri. Sumbangan utama hlis asal besar adalah penemuan sistem peredaran darah, yang telah ditemui oleh sains moden selepas tiga abad. Beliau merupakan orang pertama yang betul menggambarkan perlembagaan paru-paru dan memberi penerangan bronkus dan interaksi antara kapal tubuh manusia untuk udara dan darah. Juga, beliau menghuraikan fungsi arteri koronari sebagai makanan otot jantung.

Yang paling besar sekali buku beliau adalah Al-Shamil fi al-Tibb, yang telah direka untuk menjadi ensiklopedia yang terdiri daripada 300 jilid, tetapi ia tidak dapat disiapkan kerana kematiannya. Manuskrip ini boleh didapati di Damsyik. Bukunya pada oftalmologi adalah sebahagian besarnya merupakan sumbangan tulen dan juga masih ada. Walau bagaimanapun, bukunya yang menjadi paling terkenal adalah Mujaz al-Qanun dan beberapa ulasan-ulasan bertulis mengenai perkara ini. Ulasan-ulasan beliau sendiri termasuk salah satu buku Hippocrates '. Beliau menulis beberapa jilid pada Qanun, Ibn Sina, yang masih wujud. Begitu juga beliau menulis satu ulasan terhadap buku Hunayn Ibn Ishaq. Satu lagi bukunya yang terkenal mengandungi sumbangan asalnya adalah mengenai kesan-kesan diet ke atas kesihatan. bertajuk Kitab al-Mukhtar fi al-Aghdhiya Ibn Al-Nafis 'kerja-kerja bersepadu perubatan sedia ada tahu-birai dan diperkaya, sekali gus mengenakan pengaruh yang besar terhadap membangunkankemajuan sains perubatan, baik di Timur dan Barat. Walau bagaimanapun, hanya satu buku beliau telah diterjemahkan ke dalam bahasa Latin pada

6

peringkat awal dan, oleh itu, sebahagian daripada kerja beliau kekal tidak diketahui ke Eropah untuk jangka masa yang panjang.

. Yang paling besar sekali buku beliau adalah Al-Shamil fi al-Tibb, yang telah merancang untuk menjadi sebuah ensiklopedia yang terdiri daripada 300 jilid, tetapi tidak siap akibat kematiannya. Manuskrip ini boleh didapati di Damsyik.

Bukunya pada oftalmologi adalah sebahagian besarnya merupakan sumbangan tulen. Bukunya yang paling terkenal adalah Ringkasan Undang-Undang (Mujaz al-Qanun). Satu lagi bukunya yang terkenal, mengandungi sumbangan asalnya, adalah mengenai kesan-kesan diet ke atas kesihatan, bertajuk Kitab al-Mukhtar fi al-Aghdhiya.

Al-Risalah al-Kamiliyyah fil Siera al-Nabawiyyah, diterjemahkan di Barat di bawah tajuk Theologus Autodidactus, telah berhujah untuk menjadi kedua-dua novel pertama teologi dan novel fiksyen sains pertama.

Beliau juga menulis beberapa ulasan-ulasan pada topik undang-undang dan perubatan. Ulasan-ulasan beliau termasuk salah satu buku Hippocrates ', dan jumlah beberapa Canon of Medicine Avicenna. Selain itu, beliau telah menulis satu ulasan terhadap buku Hunayn Ibn Ishaq.

Pada tahun 1924, 1 doktor Mesir, Muhyo al-Din Altawi, mendapati skrip bertajuk, "Commentary pada anatomi Canon Ibn Sina" di Perpustakaan Negeri Prusia di Berlin manakala mengkaji sejarah Perubatan Arab di fakulti yang perubatan Albert Ludwig, University di Jerman. Script ini meliputi secara terperinci topik anatomi, patologi dan fisiologi. Ini adalah keterangan terawal peredaran pulmonari.

7

Teori yang telah diterima, sebelum Al-Nafis, adalah bahawa Galen dalam abad ke-2. Galen telah teori bahawa darah yang sampai ke sebelah kanan jantung pergi melalui liang yang tidak kelihatan di dalam septum jantung ke sebelah kiri jantung, di mana ia bercampur dengan udara untuk mewujudkan semangat, dan kemudian diedarkan kepada badan. Menurut pandangan Galen, sistem vena adalah agak berasingan daripada sistem arteri, kecuali apabila mereka datang di kenalan melalui liang yang ghaib.

Berdasarkan

ilmu

anatomi,

Al-Nafis

menyatakan

bahawa:

"... Darah dari kebuk kanan jantung mesti tiba di ruang kiri tetapi tidak ada laluan langsung antara mereka. Septum tebal jantung tidak berlubang dan tidak mempunyai liang-liang yang dilihat kerana beberapa orang berfikir atau liangliang yang tidak kelihatan sebagai Galen berfikir darah dari ruang yang betul mesti mengalir melalui vena arteriosa (arteri pulmonari) ke paru-paru, tersebar melalui bahan-bahan, boleh bercampur dengan udara, melalui venosa arteria (urat pulmonari) untuk sampai ke ruang kiri jantung dan membentuk semangat yang penting ... "

Di

tempat

lain

di

dalam

bukunya,

beliau

berkata:

...

"Jantung hanya mempunyai 2 ventrikel ... dan di antara kedua-dua ini sememangnya pembukaan tidak. Juga pembedahan memberikan kebohongan ini kepada apa yang mereka katakan, sebagai septum antara kedua-dua rongga adalah lebih tebal daripada tempat lain. Manfaat darah ini (yang yang ada di rongga kanan) adalah untuk pergi ke paru-paru, bercampur dengan apa yang ada dalam paru-paru udara, maka melalui venosa yang arteria ke rongga kiri dua rongga jantung ... "

Dalam

menghuraikan

anatomi

paru-paru,

Al-Nafis

menyatakan:

8

"Paru-paru terdiri daripada bahagian, salah satu yang bronkus; kedua, cawangan-cawangan venosa yang arteria; dan ketiga, cawangan-cawangan vena arteriosa, semua mereka yang berkaitan dengan daging berliang longgar."

Beliau

kemudiannya

menambah:

"... Memerlukan paru-paru untuk arteriosa vena adalah untuk pengangkutan ke darah yang telah menipis dan dihangatkan di tengah-tengah, agar apa yang menyerap masuk melalui liang cawangan kapal ini ke dalam alveoli paru-paru boleh campuran dengan apa yang ada udara di dalamnya dan bergabung dengan, patut komposit yang terhasil menjadi menjadi semangat, apabila campuran ini berlaku dalam rongga kiri jantung. Campuran dibawa ke rongga kiri oleh venosa arteria. " [5]

Al-Nafis juga mendalilkan bahawa nutrien untuk jantung diekstrak daripada arteri koronari:

"... Lagi kenyataan (Avicenna) bahawa darah yang ada di sebelah kanan adalah untuk menyihatkan jantung tidak benar sama sekali, untuk khasiat ke jantung adalah dari darah yang masuk melalui salur yang meresapi badan jantung ... Manfaat darah ini (yang ada di rongga kanan) apabila ia menipis dan dilemahkan adalah untuk pergi sehingga campuran paru-paru, dengan apa yang ada dalam paru-paru udara, maka lulus melalui venosa arteria rongga kiri dua rongga jantung dan campuran yang dicipta semangat haiwan. " Dalam bidang perubatan, secara khususnya Ibnu al-Nafis mempunyai kepakaran yang tinggi dalam bidang pembedahan, Penemuan sitem peredaran darah kecil juga membuatkan ibnu al-Nifas terkenal sebagai tokoh sarjana Islam. Selain itu Ibni al-Nifas juga melancarkan kempen memerangi wabak, sebelum beliau meninggal dunia beliau juga telah membina sebuah hospital

9

4. Impak atau kesan sumbangan beliau kepada tamadun dunia sehingga perkembangan terkini bidang tersebut.

i)

Bidang Pembedahan - Bagi memajukan lagi bidang pembedahan ini beliau menasihatkan pembedahan ini di lakukan keatas haiwan sebagai langkah ini boleh membantu kita memahami lebih mendalam tentang tubuh manusia dan fungsi semua organ yang terdapat dalam tubuh manusia Memerangi Wabak Beliau berjaya bersama-sama doktor yang lain di Mesir melancarkan kempen memerangi Wabak yang tidak mengenal mangsa sama ada kanak-kanak ataupun dewasa. Beliau Berjaya mengawal wabak ini di mesir sehingga belia di gelar alMisri Penemuan Sistem Peredaran Darah Kecil Teori beliau tentang peredaran darah kecil ini ialah beliau menegaskan bahawa wujudnya peredaran darah dari jangtung ke paru-paru dan dari paru-paru ke jantung, oleh itu beliau telah mengasaskan Teori sirkulasipulmonari

ii)

iii)

iv)

Membina sebuah hospital yang lengkap - Beliau menyelia pembinaan ini menurut keperluan perubatan berkenaan bahagiangahagian hospital tersebut seperti Wad, Farmasi, Perpustakaan, Ruang menunggu, Bilik khas untuk Doktor, dan memperkenalkan konsep teaching hospital. Hospital ini dirasmikan oleh sultan Qalawun dan di namakan dengan al-Mansuri

10

5. Kesimpulan / cadangan / penutup apa yang dapat dipelajari dari tokoh dan sumbangannya kepada kehidupan kita.

Ibnu al-Nafis adalah seorang lagi tokoh kesarjanaan islam yang mewakili zamannya pada zaman iti. Beliau seorang yang mempunyai pandangan yang luas dan juga berfikiran kreatif dalam membuat kerjanya.di dalam kerjayanya sebagai seorang doktor, beliau sering dilantik sebagai doktor peribadi oleh pemerintah-pemerintah. Beliau banyak menguasai bidang ilmu agama iaitu ilmu akhirat meskipun yang paling utama sekali ialah bidang perubatan dan beliau seorang ahli fizik yang terkemuka di Mesir dan di negara Islam yang lain. Sumbangan beliau kepada pembangunan ilmu dan tamadun manusia adalah sangat besar sekali kepada dunia islam pada zaman dahulu dan sekarang. Tidak hairanlah mengapa beliau antara tokoh yang tercatat dalam sejarah tamadun Islam Melalui pengetahuan Ilmu Ketamadunan Islam maka kita dapat mempelajari betapa hebatnya dunia Ketamadunan Islam ini dibina hingga zaman ini. Terlalu banyak sumbangan dari Sarjana Islam dari Zaman Adam a.s hingga Zaman sahabat-sahabat nabi serta Imam-Iman selepas zaman sahabat. Maka kita hendaklah berbangga kerana berapa besarnya sumbangan ketamadunan dunia islam bagi kehidupan manusia sejagat.

NAMA PENSYARAH : MOHD ADIB SHUJAA BIN AHMAD NO. TEL : 019 457-4364 NO. BILIK : BANGUAN AKADEMIK 2, A2 3050

11

LAMPIRAN 1 GAMBAR AL-NAFIS

12

LAMPIRAN 2 ANTARA KITAB-KITAB KARANGAN AL-NAFIS

13

LAMPIRAN 3 MANUSKRIP KAJIAN AL NAFIS

14

Rujukan : 1. http://wzzz.tripod.com/NAFIS.html 2. http://tokohislam2u.tripod/id5.html 3. http://historindepth.com/ibn-al-nafis-and-the-blood-circulation/ 4. http://en.wikipedia.org/wiki/Ibn_al-nafis

15