42

okluk ve yoksulluk için-deki bir toplumla önceemperyalizmi dize geti-ren sonra da ça¤dafl birulus yaratan Atatürk’ün,

“onunla Allah aras›nda” kalmas› ge-reken din-inanç konusundaki tutumu-na göre de¤erlendirilmesi, (gerçekteninananlar için söylüyorum) her fleyden

önce günaht›r! Çünkü din, Atatürk’ünde dedi¤i gibi, “Allah ile kul aras›nda-ki ba¤l›l›kt›r.” Atatürk'ün inan›p inan-mad›¤›, az ya da çok inand›¤› kifliselbir tercih oldu¤undan sadece Atatürk'üilgilendirir, ancak "Atatürk'ün dindüflman› oldu¤u ve dindarlara bask›yapt›¤›" iddias› herkesi ilgilendirir,bu nedenle de üzerinde durulmas›

BD N‹SAN 2013

Atatürk’ün‹slam Dinine Hizmetleri

Sakl› TarihSinan Meydan

Kendine Özgü Sade Bir Dindar

1

Atatürk düflmanlar›n›n öteden beri Atatürk’e sald›rmakiçin kulland›klar› en önemli yöntem, Atatürk’ün “dinsiz”oldu¤u ve “dindarlara bask› yapt›¤›” fleklindeki yalan›durmadan tekrarlamakt›r.

Y

gerekir. Atatürk'ün hayat› incelendi¤indeonun hayat›n›n hiçbir döneminde hiç-bir dine ve hiçbir din mensubuna kötügözle bakmad›¤›, hangi dinden olursaolsun bütün dindarlara sayg›yla yak-laflt›¤›, hiçbir din mensubuna bask›yapmad›¤› görülecektir. Nitekim Ata-türk, "Her türlü düflünceye ve ina-

n›fla sayg›l›y›z" diyerek laiklik ilkesi-ni hayata geçirmifltir. Atatürk’ün an-lad›¤› laiklik her fleyden öncedine ve dindara sayg›d›r.

teden beri Ata-türk düflmanlar›,Atatürk’ü Müslü-man-Türk mille-tinin gözünden

düflürmek için Atatürk’e “din-siz” diye iftira atm›fllar, gençnesilleri bu çirkin iftirayla ze-hirlemifllerdir. ‹flin as›l flafl›rt›c›taraf›, kendisini "Atatürkçü"diye adland›ran baz› çevrelerinde Atatürk'ü yüceltmek ad›naonu "dinsiz" diye adland›rm›flolmalar›d›r. Yani, bir grup "afla-¤›lamak" için, bir baflka grupise "yüceltmek" için Atatürk'ün"dinsiz" oldu¤unu iddia etmifltir.Gerçek flu ki hiçbir konuda an-laflamayan din istismarc›lar› ileAtatürk istismarc›lar› "Atatürk’ün dinsizli¤i" noktas›nda anlafl-m›flt›r. Örne¤in, bugün Türkiye’deAtatürk'ün "dinsiz olmad›¤›n›" iddiaedenler, hem Atatürk düflman› yobazdin istismarc›lar›n›n hem de sözdeAtatürkçü Atatürk istismarc›lar›n›nsald›r›s›na u¤ramaktad›r. Din istismar-

c›s› Atatürk düflmanlar›n›n ve Atatürkistismarc›s› sözde Atatürkçülerin Ata-türk’e yönelik bu as›ls›z iddialar›nayan›t vermek için 15 y›ll›k bir çal›fl-

mayla 1153 sayfal›k “Atatürk ‹le

Allah Aras›nda” adl› bir kitap yaz-d›m. Bu kitab›mda Atatürk’ün din

anlay›fl›n›, do¤umundan ölümüne

kadar çok ayr›nt›l› bir flekilde bel-

gelere dayal› olarak inceledim. Ne-redeyse bütün arflivlere girdim, yerli

yabanc› bütün kaynaklar› tarad›m ve15 y›ll›k çal›flmalar›m›n sonunda Ata-türk’ün bu ülkeye gelmifl geçmifl en

bilinçli ve en gerçek inananlardan

biri oldu¤unu gördüm.

Araflt›rmalar›m sonunda; Atatür-

BD N‹SAN 2013

43

Atatürk’ün anlad›¤›laiklik her fleydenönce dine ve dindarasayg›d›r.

Ö

k’ün inanc›n› kendi içinde yaflayan,toplumun her fleyden önce dinini an-lamas›n› isteyen, bunun için de birDinde Öze Dönüfl Projesi gelifltiren,din istismar›yla ve yobazl›kla savaflan,baflka inançlara sayg› duyan "kendincesamimi bir dindar" oldu¤unu gördüm.

tatürk’ün nas›l gerçek birdindar oldu¤unu bu ma-kalenin s›n›rlar› içindebütün boyutlar›yla özet-lemek neredeyse imkân-

s›zd›r. Ancak yine de birkaç bafll›kalt›nda onun kendine özgü dindarl›¤›n›flöyle özetlemek mümkündür:

Atatürk, daha 7 yafl›nda annesiZübeyde Han›m’›n iste¤i ile Kuran-› Kerim’i hatmetmifltir. 8 Yafl›ndaKuran’›n tamam›n› ezbere okuyabil-mektedir.

Atatürk, daha çocukluk y›llar›ndaSelanik’te Mevlevi-Bektafli tekkeleri-ne giderek ayinlere kat›lm›flt›r.

Atatürk, Çanakkale Savafl› y›lla-r›nda yak›n dostlar›na, arkadafllar›nayazd›¤› mektuplarda Allah’a olaninanc›n› dile getirmifl ve “Allah’›ninayeti sayesinde” bu savafl› kazana-caklar›n› belirtmifltir.

Atatürk, Kurtulufl Savafl› y›llar›ndacamilere, cem evlerine gitmifl, cumanamazlar›n› k›lm›fl, cami minberineç›k›p “Allah birdir, flan› büyüktür”diye bafllayan Hz. Peygamber’den öv-güyle söz eden bir hutbe vermifl, TB-MM’yi tekbir ve dualarla açt›rm›flt›r.

I. TBMM’de giriflte hep bir haf›zaKuran okutmufltur. Ayn› flekilde Cum-huriyet döneminde Topkap› Saray›’n-da Kuran okutma gelene¤ini sürdür-müfltür.

Atatürk, özel hayat›nda f›rsat bul-dukça Kuran okumufl veya Kuran oku-tup dinlemifltir. Özellikle özel haf›z›Haf›z Yaflar Okur’a Kuran okutmufl-tur. Atatürk zaman zaman da manevik›zlar›ndan Nebile’ye ezan ve Kuranokutup dinlemifltir.

Atatürk’ün en yak›n arkadafl› Fev-zi Pafla, annesi Zübeyde Han›m beflvakit namazlar›n› k›lan, ‹smet Paflaise elinden geldi¤ince ibadetleriniaksatmayan insanlard›r. Atatürk çev-resinde namaz›n› k›l›p ibadetlerini ya-pan herkese çok sayg›l› davranm›flt›r.

Atatürk Kurtulufl Savafl› s›ras›ndatuttu¤u özel notlar› aras›nda zamanzaman “Haf›z› ça¤›r›p Kuran okut-

tu¤unu” yazm›flt›r. Yine özel notlar›aras›nda “Allah Birdir ve fian› Bü-

yüktür” notu göze çarpmaktad›r.

BD N‹SAN 2013

A

Atatürk, daha 7yafl›nda annesiZübeyde Han›m’›niste¤i ile Kuran-›Kerim’i hatmetmifl,8 Yafl›nda Kuran’›ntamam›n› ezbereokuyabilmektedir.44

45

Atatürk, cumhuriyeti ilan ettiktensonra 1930’lu y›llarda özellikle rama-zan aylar›nda dönemin tan›nm›fl ha-f›zlar›n› köflke/saraya ça¤›rarak onlaraKuran okutup dinlemifltir. MakamlaKuran okunmas›na büyük önem verenAtatürk, haf›zlar›n makam hatas› yap-mamalar›na ve ayetleri tane tane oku-malar›na büyük önem vermifltir.

Atatürk, 1930’larda Çanakkalefiehitleri için her y›l Çanakkale Meh-met Çavufl abidesi önünde mevlitokutmufl, ayn› flekilde her y›l annesiZübeyde Han›m’a da mevlit okut-

mufltur.

Atatürk döneminde okullarda dine¤itimi devam etmifltir. Köy ilkokulla-r›nda din derslerinde “Cumhuriyet

Çocu¤unun Din Dersleri” adl› kitapokutulmufltur.

Atatürk, Kurtulufl Savafl› s›ras›ndaYunanl›lar taraf›ndan yak›l›p y›k›lanyüzlerce camiyi onartt›rm›fl ve yeniden

yapt›rm›flt›r. Hatta Eskiflehir Mihal›ç-

ç›k camisini cebinden 5000 lira ve-

rip yeniden yapt›rm›flt›r. Ayr›caAtatürk’ün yurt d›fl›nda Paris ve Tok-yo camilerinin yap›m›na katk›da bu-lundu¤una iliflkin iddialar vard›r.

Atatürk, ‹slam dünyas›yla da ya-k›ndan ilgilenmifltir. Kurtulufl Savafl›s›ras›nda ‹slam dünyas›n›n deste¤iniyan›na alan Atatürk Kurtulufl Sava-fl›’ndan sonra da ‹ran-Irak ve Afga-

BD N‹SAN 2013

Atatürk’ün Kuran okutturdu¤una dair kay›t düfltü¤ü not defterlerinden biri

Atatürk, KurtuluflSavafl› s›ras›ndaYunanl›lar taraf›ndanyak›l›p y›k›lanyüzlerce camiyionartt›rm›fl veyeniden yapt›rm›flt›r.

46

nistan gibi Müslüman ülkelerle Sada-bat Pakt›’n› kurarak, H›ristiyan haçl›sald›r›lar›na karfl› Müslüman ülkelerlebirlikte hareket etmifltir.

Müslüman ülkelerin liderleriylede çok iyi iliflkiler gelifltirmifltir. Ör-ne¤in Afgan Kral› Amanaullah Hanve ‹ran flah› R›za Pehlevi ile kifliseldostluk kurmufltur.

Atatürk, 1937 y›l›nda Filistin’eyönelik bir Siyonist- Haçl› H›ristiyansald›r›s› olaca¤›n› haber al›r almaz“Filistin’e el sürülmez” diye bir bildiriyay›mlayarak Müslüman Filistinlilerin

yan›nda oldu¤unu her-kese göstermiflt ir .

Tarihe çok merakl›olan Atatürk en çok Hz.Muhammet’ten etkilen-mifltir. Onun savafllar›n›bütün detaylar›yla ö¤-renmifl, liselerde okutu-lan Tarih kitaplar›nda‹slam tarihi bölümününyaz›m›na bizzat katk›dabulunarak bu kitaplardaHz. Muhammed’in sa-vafllar›n› anlatan harita-lar› bizzat kendisi çiz-mifltir. Tarih çal›flmalar›s›ras›nda Hz. Muham-met’i elefltirmeye kal-kanlar›, “Hz. Muham-met’in k›ymetindenhabersiz cahil serseri-

ler bizim tarih çal›flmalar›m›za kat›-lamazlar” diye azarlam›flt›r. Hz. Mu-hammet’ten, “Benim senin ad›n sili-nir ama o ölümsüzdür” diye sözetmifltir.

Atatürk, 1922 Sakarya Savafl›’n-dan 1934 Soyad› Kanunu’na kadar‹slami içerikli “Gazi” unvan›n› adolarak kullanm›flt›r. Soyad› Kanunu’n-dan sonra da zaman zaman ad olarak“Gazi” unvan›n› kullanmaya devametmifltir.

Dâhinin Felsefi Kodlar›,Bilimsel Kafa Yap›s› veDinAtatürk, ça¤›n› aflm›fl bir "savafl usta-s›", gelmifl geçmifl en büyük örgütçü-lerden biri ve Asya'n›n en büyük dev-

BD N‹SAN 2013

Atatürk’ün Süleymaniye Camisi’ndeilk kez Türkçe hutbe okuttu¤u habe-rini veren Cumhuriyet Gazetesi

47

rimcisidir. O, tart›flmas›z bir "dahidir".Bu kadar "üstün yeteneklere" sahipbir insan›, bir "dahiyi" anlamak do¤-rusu çok da kolay de¤ildir. Hele hele"okuman›n" sadece "bofl zaman" et-kinli¤i olarak kabul edildi¤i, "felsefe"dersinin "önemsiz" görülerek müfre-dattan kald›r›ld›¤›, kitabi ve ak›l süz-gecinden geçirilmifl bilgininin yerine"kulaktan dolma" nakilcili¤in egemenoldu¤u bir toplumda, Atatürk gibiça¤›n› aflm›fl bir "dehay›" anlamak,özellikle de onun "felsefi derinli¤ini"çözmek çok zordur. Buna, bir de de¤i-flik kayg›larla bu dehan›n "çarp›t›lma-s›" da eklenince, Atatürk'ün "insana”,"evrene", "do¤aya" ve "tanr›"ya bak›-fl›n› tam olarak ortaya koyabilmekneredeyse imkans›zlaflm›flt›r.

tatürk üzerine yaklafl›k15 y›ld›r kafa yoran, do-¤umundan ölümüne ka-dar inceleyen biri olaraksöyleyebilirim ki; o sü-

rekli geniflleyen evren misali geliflenve olgunlaflan bir düflünce dünyas›nasahiptir. Bir taraftan ömrünü adad›¤›toplumunu kurtarmaya çabalarken,di¤er taraftan içinde yaflad›¤› "evreni"anlamaya çal›flm›flt›r.

Atatürk’ün felsefeden, tarihe, din-den, dile, matematikten kuramsal fizi-¤e kadar pek çok farkl› alanda 5000civar›nda kitap okumas›n›n alt›nda"bilimsel zeka" ve "bilim insanlar›nahas bir "merak" ve "sorgulama dürtü-sü" vard›r. Atatürk'ün "göz kamaflt›ranbaflar›lar›n›n" anahtar›n› da buradaaramak gerekir. Yar› ba¤›ml›, bir imparatorlu¤un

"sürekli de¤iflimi arzulayan bir bireyi"olarak yetiflen Atatürk, ailesinden veçevreden ald›¤› dinsel e¤itimden sonra(Zübeyde Han›m etkisiyle), özellikle‹stanbul Harp Okulu ve Harp Akade-misi y›llar›nda dünyay› etkilemeyebafllayan Pozitivizm, Materyalizm,Darvinizm, Sosyalizm üzerine kafayormuflfl ve 1905'de not defterlerindenbirine "Evvela Sosyalist olmal› mad-

deyi anlamal›" diye bir not düflmüfl-tür. Sonraki y›llarda karfl›m›za ç›kacakolan "Ak›l ve bilim" vurgusunun kökle-ri bu dönemlere gider. J. Jack Rous-seau'dan, Montesquieu'ya, Nam›kKemal'den Abdullah Cevdet'e birçokyerli ve yabanc› ayd›n›n görüflleriylebu dönemde tan›flm›flt›r.•

sinanmeydan@butundunya.com.trGelecek ay: Atatürk’ün ‹slamDini’nehizmetleri

Atatürk’ünfelsefeden, tarihe,dinden, dile, matema-tikten kuramsal fizi¤ekadar pek çok farkl›alanda 5000 civar›n-da kitap okumas›n›nalt›nda "bilimselzeka" ve "biliminsanlar›na has bir"merak" ve "sorgula-ma dürtüsü" vard›r.

A

BD N‹SAN 2013