Embed Size (px)
Citation preview
PLAN XERAL DE ORDENACION MUNICIPAL CONCELLO DE PONTEDEUME
consultora galega sl xuño de 2007
AVALIACIÓN AMBIENTAL ESTRATÉXICA.DOCUMENTO DE INICIO
2
3
ÍNDICE
1. ANTECEDENTES 5
2. OBXECTIVOS 7
2.1. OBXECTIVOS XERAIS DO PLANEAMENTO 7 2.2. OBXECTIVOS AMBIENTAIS 8 2.2.1. BIODIVERSIDADE 8 2.2.2. CICLO DA AUGA 9 2.2.3. AMBIENTE ATMOSFÉRICO E ENERXIA 10 2.2.4. CAMBIO CLIMÁTICO 10 2.2.5. XESTIÓN DOS RESIDUOS: 11 2.2.6. PAISAXE 11
3. ÁMBITO TERRITORIAL 13
4. DIAGNÓSTICO DA SITUACIÓN ACTUAL 15
4.1. CARACTERIZACIÓN SOCIOECONÓMICA 15 4.2. CARACTERIZACIÓN DO MEDIO FÍSICO E NATURAL 16 4.3. IDENTIFICACIÓN DOS RECURSOS E ÁMBITOS QUE PODEN VERSE AFECTADAS DE XEITO SIGNIFICATIVO 18 4.3.1. ESPACIOS NATURAIS DELIMITADOS OU REGULADOS POR FIGURAS SUPRAMUNICIPAIS 19 4.3.2. A REDE HÍDRICA 19 4.3.3. OS HUMIDAIS 20 4.3.4. O LITORAL 20 4.3.5. AS TERRAS DE MONTES 20 4.3.6. AS TERRAS DE APTITUDE AGRARIA 20 4.3.7. AS ZONAS DE INTERESE ARQUEOLÓXICO, ARQUITECTÓNICO... 20 4.3.8. VEXETACIÓN DE INTERESE 20 4.3.9. A FAUNA DE INTERESE 21 4.3.10. A PAIXASE 21 4.4. RESUMO DAS ZONAS CON FRAXILIDADE AMBIENTAL 22 4.5. DIAGNÓSTICO DAS INFRAESTRUCTURAS DE COMUNICACIÓN 24 4.5.1. REDE VIARIA 24 4.5.2. REDE FERROVIARIA 26 4.6. DIAGNOSTICO DOS SERVIZOS URBANÍSTICOS 26 4.6.1. ABASTECEMENTO E SANEAMENTO 26 4.6.2. ENERXÍA 28 4.6.3. RESIDUOS 28 4.7. DIAGNOSTICO ESPACIOS LIBRES E EQUIPAMENTOS 29 4.7.1. OS ESPAZOS LIBRES E ZONAS VERDES 29 4.7.2. EQUIPAMENTOS 31
5. DESCRIPCIÓN DO PLANEAMENTO 33
5.1. FUNCIÓN 33 5.2. O MARCO NORMATIVO 34 5.3. ALTERNATIVAS 34 5.4. TIPOS DE MEDIDAS INCLUÍDAS NO PLANEAMENTO 35 5.4.1. APROXIMACIÓN AOS EFECTOS PREVISIBLES 36 5.4.2. PLANS E DIRECTRICES XERAIS E SECTORIAIS RELACIONADAS 39
4
5.5. DESCRIPCIÓN DOS PROCESOS 40
5
1. ANTECEDENTES
O presente documento é parte integrante do proceso de avaliación ambiental
estratéxica ó que está sometido o novo Plan Xeral de Ordenación Municipal de
Pontedeume. A súa elaboración responde ás existencias da Lei 9/2006 do 28 de abril
relativa á avaliación dos efectos de determinados plans e programas sobre o medio
ambiente. Lei que incorpora a Directiva 2001/42/CE que establece e regula o proceso
de Avaliación Ambiental Estratéxica (AAE).
O concello de Pontedeume, como responsable do novo Plan e por tanto como órgano
promotor do proceso de AAE, solicitou á Consellería de Medio Ambiente e
Desenvolvemento Sostible o inicio do procedemento de AAE para o Plan Xeral de
Ordenación Municipal de Pontedeume, e subscribe este documento inicial cuxo
contido se axusta ao especificado na comunicación recibida da Consellería de Medio
Ambiente e Desenvolvemento Sostible, cuxo contido se axusta ao especificado no
artigo 18 Iniciación da lei 9/2006, co que da comezo a Avaliación Ambiental
Estratéxica.
6
7
2. OBXECTIVOS
Os traballos de revisión en curso teñen como fin a elaboración dun Plan Xeral de
Ordenación Urbana que contribúa a dar resposta ós problemas e as demandas tanto
do presente como nas detectadas no futuro, no horizonte de intervención do plan e por
tanto dotar ó municipio dun instrumento de ordenación integral do territorio, mediante a
figura de Plan Xeral de Ordenación Municipal.
2.1. Obxectivos xerais do planeamento
A determinación dos criterios, obxectivos e solucións de planeamento inspiradores
tractores son expostos na memoria do Plan Xeral de Ordenación Municipal ao que nos
remitimos a efectos do coñecemento global e completo dos mesmos. En todo caso
nunca exposición sintética cabe destacar os seguintes obxectivos :
1º) A procura da maior calidade de vida posible é o obxetivo prioritario que informa a
redacción do presente plan xeral.
2º) Procurar unha ordenación que sen alterar grandemente o modelo primixenio
preexistente, faga concordar o sistema tradicional de asentamentos coas tendencias
máis positivas de hoxe en día, tentando que se favoreza o acaecemento entre esa
ordenación e o conxunto de roles desempeñados por Pontedeume ata agora, máis
aqueles novos sobre dos que existen fundadas expectativas de que poida xogar no
futuro inmediato.
3º) Procurar que se manteña, agás nos casos nos que non sexa posible, a
multifuncionalidade e a superposición de usos do solo, ordenando harmonicamente as
novas implantacións e corrixindo as disfuncionalidades que se aprecien.
4º) Resolver, mercé á disposición de canles axeitadas, todos os problemas que
orixinará o paulatino e necesario cambio de rol do territorio eumés.
5º) Utilizar o sistema xeral de espazos libres vinculado á franxa costeira como eixe
vertebrador do modelo de asentamento previsto.
6º) Protección dos recursos e espazos naturais e tamén do patrimonio historico-artistico,
etnográfico e cultural.
7º) Ofrecer un documento normativo completo e doado de aplicar así coma un sistema
de xestión urbanística conforme coa capacidade económica e técnica do concello,
8
utilizando ao máximo os mecanismos legais para a obtención das dotacións públicas e
reparto de cargas e beneficios.
En resumo: o futuro planeamento de Pontedeume debera ter coma norte o
establecemento dun modelo que sen renunciar a unha auténtica modernidade,
preserve os valores esenciais do territorio (naturais e artificiais) e facilite unha
explotación racional dos recursos do concello, coma único medio de acadar unha
mellora da calidade de vida para o conxunto da súa poboación.
2.2. Obxectivos ambientais
Os obxectivos ambientais pretenden abarcar elementos definitorios dun perfil
ambiental do municipio en relación o planeamento. Isto é tódolos ámbitos nos que un
plan urbanístico pode incidir relacionados co medio ambiente e os recursos naturais
(ocupación e consumo de solo, ciclo da auga: hidroloxía: abastecemento de auga,
saneamento, ríos; atmosfera: emisións contaminantes e ruídos; xestión dos materiais
e residuos; biodiversidade patrimonio natural, calidade da paisaxe, enerxía...) Para
cada un destes ámbitos defínense diversos obxectivos de protección ambiental
aplicables ó Plan Xeral de Ordenación de Pontedeume.
Estes obxectivos ambientais están no marco dos obxectivos ambientais que promove
nos organismos e lexislacións internacionais, europeas, españolas e tamén galegas
(apuntados no apartado anterior) e por tanto os obxectivos ambientais de Redondela
fixáronse tendo en consideración os obxectivos de protección medioambiental
xenéricos pero axustándoos as características territoriais e ambientais especificas do
municipio.
O obxectivo xeral ambiental do plan xeral de ordenación municipal de Pontedeume
ten que ser protexer e mellorar o medio ambiente urbano e rural a fin de mellorar a
calidade de vida, protexer a saúde humana e protexer os ecosistemas locais.
En función dos resultados da análise da situación de partida se definen os obxectivos
ambientais que podan verse afectados ou afecten ao novo PXOM para o cal se recorre
como non podería ser de outra maneira aos obxectivos establecidos polas principais
normas, políticas e programas de acción ambiental que podan ter incidencia ou
afecten ao novo PXOM.
2.2.1. BIODIVERSIDADE
Enténdese por biodiversidade, de acordo co Convenio sobre a Diversidade Biolóxica
9
“a variabilidade de organismos vivos de calquera fonte, incluídos, entre outras cousas,
os ecosistemas terrestres e mariños e outros ecosistemas acuáticos e os complexos
ecolóxicos dos que forman parte; comprende a diversidade dentro de cada especie,
entre as especies e dos ecosistemas”. Existen nesta materia diversos convenios e
protocolos internacionais e europeos así como lexislación e estratexias tanto
internacionais como nacionais e galegas sobre a biodiversidade e o patrimonio natural
que marcan o obxectivo xeral de conservar a biodiversidade territorial e os elementos de interese natural.
Os principais obxectivos que teñen incidencia no PXOM son:
• Garantir a conservación da biodiversidade e do patrimonio natural do
municipio. Proponse unha rede de espacios naturais que permitan garantizar
unha certa conectividade ecolóxica entre as diferentes partes do territorio e dos
territorios veciños,.
• Garantir o mantemento do recursos do solo: agrogandeiros, forestais,
paisaxísticos, litorais, protección arqueolóxica, etc..., mediante principalmente a
calificación estes solos como rústicos de protección .
• Garantizar a protección da rede natura e Parque Natural do Eume e poñen en
valor dito espacio.
• Garantizar a protección paisaxística da costa
• Introducir criterios de mellora do patrimonio natural nos sistemas xerais e locais
de espacios libres e zonas verdes: mantemento de ecosistemas naturais,
mantemento da permeabilidade ecolóxica (corredores ecolóxicos),... é na
medida do posible crear unha rede interconectada entre os sistemas xerais e
locais de zonas verdes e os solos rústicos de especial protección en especial a
costa.
• Establecer na medida do posible dunha rede de espacios de interese
fisicamente continuada e conectada cos sistemas xerais e locais de zonas
verdes.
• Priorizar a creación de roteiros peonís.
2.2.2. CICLO DA AUGA
Obxectivo xeral: Compatibilizar o planeamento e o ciclo natural da auga e racionalizalo
seu uso no marco dun territorio globalmente eficiente.
A Directiva 2000/607CE establece un marco comunitario de actuación da política da
auga e define como principais obxectivos que teñen incidencia no PXOM:
10
• Prevenir o deterioro e protexer e mellorar o estados dos ecosistemas acuáticos
e dos ecosistemas terrestres e das zonas humidas
• Promover un uso sostible da auga baseada na protección a longo prazo dos
recursos hídricos dispoñibles
• Protexer e mellorar o medio acuático.
• Reducir de forma significativa a contaminación das augas subterráneas e evitar
novas contaminacións.
• Contribuír a paliar os efectos das inundacións e das secas.
A protección da auga, concretase tanto nas infraestructuras de abastecemento,
saneamento e depuración propostas ou recollidas no novo planeamento, como na
protección dos cursos e láminas de auga do territorio, así como os sistemas de
abastecemento e saneamento propostos deberán estar adecuados as necesidades
futuras de crecemento propostas no PXOM e cumprir cos criterios da DIR 91/271/CE-
trasposta a normativa española, en canto a emisión de vertidos, cargas contaminantes
e rendementos de depuración.
2.2.3. AMBIENTE ATMOSFÉRICO E ENERXIA
O Obxectivo xeral: Reducir ao máximo a emisión de sustancias contaminantes e
prever e corrixir a contaminación acústica, lumínica e electromagnética.
A Directiva 2000/60/CE sobre a avaliación e xestión da calidade do aire ten como
obxectivo xeral definir os principios básicos dunha estratexia común dirixida a
establecer os obxectivos de calidade do aire no conxunto do territorio. Entre os
diferentes obxectivos da Directiva os que neste PXOM van ter maior incidencia,
alcance ou efecto son:
• Evitar, prever ou reducir os efectos nocivos para a saúde humana e o medio
ambiente da contaminación do aire.
• A adopción de medidas para a reducción de todos os tipos de contaminación
acústica, luminosa, electromagnética.
• Mellorar a eficiencia enerxética
2.2.4. CAMBIO CLIMÁTICO
Existen nesta materia diversos convenios e protocolos internacionais e europeo entre
os que figuran o Convenio marco das Nacións Unidas sobre o cambio climático, o
Protocolo de Quioto e a estratexia europea sobre o cambio climático que marcan os
obxectivos na loita contra o cambio climático e a preservación dos seus efectos adversos.
11
As lineas de actuación nas cales o PXOM pode ter capacidade de incidencia son as
seguintes:
• Fomentar o uso de enerxías limpas.
• Incremento no uso de enerxías renovables
• Fomento a mobilidade sostible mediante a promoción do transporte público ou
outros sistemas de transporte que permitan reducir as emisións de gases de
efecto invernadoiro
• Reducción das emisións de gases de efecto invernadoiro.
2.2.5. XESTIÓN DOS RESIDUOS:
• Fomentar a reducción, reutilización, reciclado e valoración dos residuos
• Facilitar a disposición de instalacións adecuadas para o seu tratamento o
deposición.
2.2.6. PAISAXE
Na paisaxe primeiramente dicir que facemos propios os obxectivos do Convenio
europeo da paisaxe.
• Intentar que tódalas paisaxes teñan o grao máis alto de calidade e mellorar a
calidade da paisaxe da totalidade do territorio e en especial a paisaxe litoral.
12
13
3. ÁMBITO TERRITORIAL
O ámbito territorial do Plan é o termo municipal de Pontedeume. E o ámbito de
afección é a ría de Ares e os concellos limítrofes, así como todo a comarca do Eume.
1:Localización de Pontedeume
14
15
4. DIAGNÓSTICO DA SITUACIÓN ACTUAL
4.1. CARACTERIZACIÓN SOCIOECONÓMICA
O concello de Pontedeume presenta unha poboación de 8.619 habitantes (Censo
2006), cunha densidade media de 294,16 hab/km², cifra moi alta para as medias que
se xeran no conxunto galego e na provincia que son de 93 hab/km² e 100,86 km²
respectivamente. Esto é explicábel pola pouca extensión do termo municipal pois
conta con escasos 30 Km² (29,3 Km2).
A poboación repártese en 20 núcleos tradicionais máis o Centro da Vila. Estes núcleos
son, segundo o Nomenclátor, os seguintes: Os Loureiros, A Regueira na parroquia de
Andrade; Boebre, A Herbosa e Ver en Boebre; O Barro en Bréamo; Allón, Castrelo O
Portiño, Ventosa e Vizús en Centroña; O Castro A Cruz do Cabildo e Esteiro en
Nogueirosa; Cabria Nova e Chao de Ombre na parroquia de Ombre; Ar, Campolongo
e Chao de Vilar na parroquia de Vilar. Sen contar a poboación da Vila de Pontedeume
a poboación residente en núcleos ascende a 2.566 habitantes. Estas cifras dan unha
clara visión do tipo de hábitat do Concello pois temos 29,40 % de residentes no rural
nucleado que se engadimos o poboamento da Vila sitúase nun 83,93 %. Así, podemos
establecer que a poboación en hábitat disperso do municipio ascende a unha
porcentaxe do 16,06 % da poboación total do Concello.
A respecto da caracterización urbanística dos núcleos, resalta a existencia de
Pontedeume como unha Vila de servizos non só a nivel municipal senón tamén
comarcal, con carácter netamente urbano, seguida doutros núcleos de carácter
semiurbanos, como son os de Campolongo, Boebre, Centroña, O Castro, Chao de
Ombre. O resto dos núcleos teñen un carácter xa máis rural, e as súas condicións de
ocupación e expansión vense condicionados case sempre pola existencia de viario de
paso de certa importancia que foi polarizando ás súas beiras o crecemento edificatorio
no entorno dos núcleos.
A taxa xeral de actividade sitúase no 48.23%, case 2 puntos por debaixo da media
galega (50.7) (censo 2001). As actividades relacionadas co agro representan o 2%, a
penas teñen representación e se circunscriben a pequenas hortas nas que se practica
unha agricultura a tempo parcial para o consumo familiar ou venda directa, así como
algunha parcela con pastos. Igoal de pouco representativo é o sector pesqueiro co
16
outro 2%. Polo que respecta á industria dá emprego ao 23% dos activos, mentres a
construcción dá emprego ó 12 % tanto pola dinámica constructiva como pola doutras
áreas urbanas como Coruña ou Ferrol. Finalmente o sector terciario representa o
groso do emprego co 60% dos empregados do municipio.
O territorio de Pontedeume ten un posicionamento equidistante e próximo a respecto
de dúas das Vilas máis grandes da provincia (Ferrol e A Coruña) e situada na
embocadura da ría de Betanzo e Ares, e na desembocadura do río Eume. Hase de
salientar a importancia estratéxica que supón esta zona dentro das comunicacións da
zona norte da provincia de A Coruña, dada a proximidade de tres infraestruturas
básicas (AP-9, N-651 e, en menor medida, o ferrocarril). Neste sentido Pontedeume
atópase inmellorablemente vinculada ó Eixo Atlántico Ferrol–Tui. Proximamente terá
unha boa comunicación coa Cornixa Cantábrica através da Autovía que se encontra
en execución e por último, e a través do nó de comunicacións de Cecebre, ten un
excelente acceso ó resto da Península Ibérica. Non esquezamos tampouco que
Pontedeume atópase no percorrido do futuro tren de velocidade alta que conectará a
marxe atlántica da comunidade autónoma, entre Vigo e Ferrol.
4.2. CARACTERIZACIÓN DO MEDIO FÍSICO E NATURAL
O municipio presenta un relevo que podemos diferencialo en tres unidades
xeográficas; unha primeira unidade é o val , a segunda unidade é o litoral: formada
pola franxa costeira ó pe do monte Breamo así como o humidal na parte interna da ría:
o humidal do río Eume que constitúe unha zona húmida de alto interese natural,
científico e paisaxístico e a terceira unidade é o cañon de máis de 300 metros de
altura que forma o Eume.
17
O territorio como se observa no mapa presenta unha variación estacional que vai
dende o nivel do mar ata os mais dos 400 m de altitude nas estribacións da Serra da
Loba nos cumes do monte Queimado con 403 m, Allegue 411 m, outros por riba dos
300 m como o Andrade 316 e outros. A carón da costa o monte Breamo, relevo
residual con 303 metros de altitude, presenta unha silueta alombada dunha grande
identidade paisaxística e dende onde se pode observar unhas espléndidas vistas
panorámicas de todo o contorno. O mesmo que de todos os montes anteriormente
citados que presentan vistas panorámicas do val e da ría. A vila de Pontedeume
sitúase no rango de 0-50 m sobre o nivel do mar. Por baixo dos 100 m atopase o 39 %
do territorio, seguidos das altitudes entre 100 e 200 m que ocupan o 30 % do territorio,
polo que case o 70 % do territorio está por baixo dos 200 m de altitude, o que resulta
usual nun municipio de costa, si ben o 29 % restante do concello presenta alturas
entre os 200 metros e as máximas altura que sobrepasan os 400 m nos cumes do
relevo alombado dos montes Queimado e Allegue, ou as altitudes o as latitudes
comprendidas entre os 200 e 300 que ocupan o 13% e as altitudes entre 300 e 400 m
que ocupan o 19 % do territorio resultantes dos relevos secundarios e residuais que
atópanse no territorio, así o angosto val en forma de canon do Eume.O litoral de
Pontedeume comprende por tanto dende o fondo da ría de Ares na zona de estuario
18
do río Eume (parte interna da Ría de Ares) ata a marxe meridional da Ría de Ares cara
á Ría de Betanzos. Estamos ante un litoral amplo e movido; con zonas abruptas chea
de puntas entre as que se atopan enseadas, salpicadas de praias e dunha gran
cantidade de calas aptas para o baño na baixamar, ademais de unha illa próxima á
costa, a Illa Carboeira. O Municipio de Pontedeume ocupa a beira meridional da Ría
de Ares, tamén chamada ría de Ares Pontedeume ou Ría de Ares Betanzos. Ría que
se estende dende Punta Coitelada ata Punta Mera.
A Ría de Pontedeume ou Ares posúe unha riqueza biolóxica moi importante
presentando varios hábitats priorizados pola Directiva Hábitat como: augas estuarinas,
bancos areais cubertos permanentemente pola auga, chairas fangosas ou areosas
que non están cubertas na baixamar, pastizais salinos, etc. Cómpre recordar que as
rías, son medios estrictamente sedimentarios, polo que actúan como sumidoiro de
materia orgánica (Carballeira et Al., 1997).
E por último destacan que Pontedeume comparte cos concellos ribeiregos veciños o
río Eume; espacio de alto interese natural, científico e paisaxístico, que posúe unha
riqueza biolóxica moi importante, con hábitats priorizados pola Directiva Hábitat;
estando este espacio natural da catalogado como Lugar de Importancia Comunitaria
(LIC); estando este espacio incluído na Rede Galega de Espacios Protexidos (lei
9/2001, do 21 de Agosto de Conservación da Natureza e Decreto 72/2004 de
desenvolvemento de lei), mediante a figura de Parque Natural e sendo tamén unha
Zonas de especial Proteccion dos valores Naturais(ZEPVN). Este Parque natural
abarca a maior parte do tramo baixo da cunca do río Eume, que se presenta como un
abrupto val de orixe tecnónica, con profundas gargantas e abas de pronunciada
pendentes, e alberga un bosque dos bosques nativos atlanticos mais extensos de
Galicia. Con valor paisaxistico e ecolóxico excepcional. O parque teñen unha
superficie de 9126,65 Ha e atravesa oito concello.
Os tipos de usos que define o Mapa de Usos e Coberturas para o concello de
Pontedeume sinalan que o 50% do territorio ten cobertura forestal, que o 26% ten
cobertura agraria, o 22% teñe cobertura artificial (asentamentos poboacionas, áreas
industriais, viais...) e o 2% restante son zonas de auga.
4.3. IDENTIFICACIÓN DOS RECURSOS E ÁMBITOS QUE PODEN VERSE
AFECTADAS DE XEITO SIGNIFICATIVO
Os ámbitos de Pontedeume que presentan recursos ambientais valiosos, ben de
19
caracter físico natural - condicións de vexetación, xeomorfolóxicas, paisaxísticas, etc. -
, ben de caracter antrópico – actividades agropecuarias, as terras a monte, actuacións
urbanas, xardíns, patrimonio arqueolóxico, etc. -, que polas súas cualidades positivas
teñen que ser obxecto dunha especial atención, dende o punto de vista da adopción
de medidas encamiñadas a garantir o seu mantemento, conservación e protección,
son identificados a continuación:
4.3.1. ESPACIOS NATURAIS DELIMITADOS OU REGULADOS POR FIGURAS
SUPRAMUNICIPAIS
Pontedeume presenta o 6% do seu territorio (178 ha) dentro do espacio protexido do
Parque Natural fragas do Eume.
4.3.2. A REDE HÍDRICA
A rede hídrica de Pontedeume presenta alto valores naturais e paisaxísticos.
Pontedeume presenta O territorio de Pontedeume presenta dúas bacías principais: a
bacía do Eume e a bacía da ría de Ares Betanzos e a primeira dividese ne duas
subconcas. Os principais rios son:s
• O río principal é o río Eume, que no concello de Pontedeume percorre os seus
últimos kilómetros na marxe esquerda desembocando na ría de Ares O Eume
presenta varios tributarios dentro do territorio de Pontedeume.
• Regato das Ferreiras que nace no concello de Monfero e encaixase na ladeira
do Eume fai de limite leste do concello.
• Rego dos Muíños: pequeno rego que baixa dende A Regueira, pasa próximo a
Guntumiz e baixa polo cañón ata o Eume.
• Rego que dende o Viso discurre ata desembocar no fondo da ría de Ares.
• regato da Graña vai xuntando regos dende as ladeiras oeste de Pena Grande
en Cabriavella e dende máis o sur en recollendo as augas do val da Chousa do
Conde e xuntase co regato de Cobes que ven dende Barral recollendo as
augas das ladeiras e percorren o último tramo xuntos cara a desembocar na
ría de Ares na zona de a Gándara no leste da vila de Pontedeume.
• En Centroña desemboca un pequeno rego, en Punta Lousado desemboca
outro rego que ven dende os Castros.
• E no sur do concello temos uns regos que verten a súas augas cara o concello
veciño de Miño e por tanto desembocaran na ría de Betanzos
Todo o territorio de Pontedeume corresponde á Demarcación da Confederación
20
Hidrográfica Galicia Costa.
4.3.3. OS HUMIDAIS
No catálogo de humidais de Galicia aparecen no termo de Pontedeume dous grandes
humidais: A Ría de Ares e o Humidal de Perbes.
4.3.4. O LITORAL
O litoral de Pontedeume presenta unha calidade paisaxística e medioambiental
sobresaínte, comprendendo puntas, enseadas, praias, zonas rochosas, illas...: Todo o
litoral presenta valores naturais, ademais dos paisaxísticos e culturais.
4.3.5. AS TERRAS DE MONTES
Os montes de Pontedeume presentan un alto recurso como miradoiros naturais da ría.
Destacando o relevo residual de Breamo cunha silueta característica. Os montes de
Pontedeume presentan un alto recurso turístico recreativo (áreas recreativas,
magníficos miradoiros, restos prehistóricos...), ademais presentan unha importancia
natural e de conectibilidade biolóxica a escala supramunicipal.
4.3.6. AS TERRAS DE APTITUDE AGRARIA
As terras de mellor aptitude agrícola están en boa medida ocupadas polas
infraestructuras de transporte e pola urbanización difusa das vivendas unifamiliares e
de urbanizacions residencias de vivendas de segunda residencia así como de naves
industriais.
4.3.7. AS ZONAS DE INTERESE ARQUEOLÓXICO, ARQUITECTÓNICO...
O territorio conta coa existencia dunha serie de elementos _ sexan restos de caracter
arqueolóxico e prehistórico, sexan edificacións ..., ben por constituír vestixios e
mostras da historia e do pasado no noso entorno, ben por seu caracter de
representatividade de determinadas épocas ou estilos artísticos ou arquitectónicos ou
pola propia vida intrínseca dos mesmos constitúen un importante valor cultural que
preservamos e mantemos como legado para as xerazóns vindeiras.
4.3.8. VEXETACIÓN DE INTERESE
A vexetación natural atópase moi transformada incluso na área que é parque natural.
A transformación do bosque autóctono en plantacións de especies de crecemento
21
rápido, principalmente eucalipto, sendo esta especie polo seu réxime de cultivo de
turno corto, pola súa natureza colonizadora e a súa proia autoecoloxia favorecen un
rápido deterioro do cortexo florístico propio do bosque caducifolio alí onde ambos
elementos coexisten, coa conseguinte perda de calidade florística e paisaxística. A
maior parte da área o ben está como cultivo forraxeira ou esta como repoboacións
forestais, si ben aparecen diferentes manchas de vexetación dende bosquetes
autóctonos, vexetación de ribeira, pastizais, xunqueiras, etc. Así debense protexer
todo o arborado autóctono existente, en especial o arborado de ribeira así como as
arbores catalogados, arbores singulares, arboredas de parques e xardíns, conforman
unha vexetación de interese que compre preservar e poñer en valor.
4.3.9. A FAUNA DE INTERESE
A importancia e interese da fauna neste territorio está en relación primeiramente cos
moitos e diferentes hábitat presentes, e posto que estamos nun municipio integrado
unha parte nun Parque Natural, unha rede hídrica cun complexo húmido, cunha
superficie de litoral importante e cuns espazos agrogandeiros e forestais todo elo pon
de manifesto un amplo patrimonio faunístico. O patrimonio faunístico do Eume teñen
unha extraordinaria importancia ao contar con endemismos, especies raras, especies
no límite da súa área de distribución, e especies ameazadas noutros lugares de
Galicia ou Europa.
4.3.10. A PAIXASE
A Convención Europea da paisaxe define a paisaxe como calquera parte do territorio
tal e como é percibida pola poboación, cun caracter que resulta da acción dos factores
naturais e ou humanos e das súas interaccións. Por tanto a paisaxe teñe unha
vertente humana, cultural, de usos do solo e outra vertente natural na se engloba o
relevo a vexetación etc. Sendo necesario englobar os dous aspectos e non pode ser
de outra maneira posto que non podemos entender a paisaxe galega sen a integración
das accións dos homes e das mulleres ao longo dos tempos.
A paisaxe é por tanto unha mostra das sinais de identidade dun territorio. Temos en
Pontedeume unha combinación e diversidade de factores físicos, naturais e humanos
que crean paisaxes únicas e valiosas. Así a configuración morfolóxica do territorio
organizada no fondo da ría de Ares e a costa, o monte Breamo, o val son tódolos eles
elementos de fonda significado paisaxístico xunto ás infraestructuras: o paseo
marítimo, as pontes, o núcleo urbano, a Torre, os xardíns, o Castelo, son fortes
pegadas de identidade onde se debe harmonizar o pasado co presente no territorio de
22
Pontedeume.
4.4. RESUMO DAS ZONAS CON FRAXILIDADE AMBIENTAL
Tódolos ámbitos do territorio que presentan valores de tipo ambiental, paisaxístico,
agropecuario, cultural, etc presentan fraxilidade, e o seu entorno debe someterse a
medidas de protección para evitar agresións e perdas dos valores existentes. Así as
áreas ou elementos con valores de tipo ambiental, paisaxístico, son as reseñadas a
continuación de acordo cos estudos e análise realizados no “Estudo do Medio Rural” e
son os seguintes:
• Os espazos naturais protexidos do Parque Natural do Eume : O espazo
integrante da rede galega de espazos protexidos presenta o mais elevado nivel
de fraxilidade pola excepcionalidade dos seus valores.
• Os Humidais: A conservación dos humidais é recoñecido de importancia
capital na actualidade, pola comunidade científica e política de todo o mundo
(Conferencia de Río, 1992). É importante destacar este cambio de orientación,
en relación ao considerado en décadas anteriores, onde o que imperaba era
desecar as zonas húmidas, o facer infraestruturas e edificacións nas traspraias,
o utilizar os cursos de auga e o litoral como vertedoiros dos residuos, etc.
Dende a última década esta concepción cambiou e se valóranse os
ecosistemas húmidos, cos graos máis altos de interese natural. Presentan
sempre valores excepcionais: plantas especializadas capaces de vivir nestes
medios e que aloxan a unha fauna moi diversa, patrimonio cultural asociado,
etc.
• A rede hídrica, que non forma parte do Parque do das Fragas do Eume, debe
de ser conservado e posto en valor mediante os sistemas xerais e ou locais de
espazos libres e zonas verdes como mediante a protección fronte a
contaminación e os verquidos así como a protección de toda a sua vexetación
de ribeira. Evitándose a perda deste recuros natural que é o sistema hídrico.
Os cauces fluviais constitúen valiosos elementos no territorio. As redes fluviais
do municipio presenta grandes valores naturais con presenza de vales con alta
calidade ambiental, onde nas abas de maiores pendentes presentan pequenas
fragas e bosquetes riparios de interese. Ademais as ripisilvas, os cursos de
auga e as fragas interfluviais poñen en relación e conectan áreas de interese
natural, facendo de corredores ecolóxicos, mellorando a conectibilidade dos
espazos; en consecuencia o sistema hídrico contribúe decisivamente a manter
23
a biodiversidade e a melloralas condicións medioambientais do territorio.
Sendo necesario un gran esforzo de recuperación de espazos de dominio
público nas marxes do río así como a creación de espazos verdes asociados
aos ríos.
• arborado de interese tanto o arborado autoctono asociado as márxes dos ríos
ou os montes ou os lindes dos camiños ou leiras , como o arborado ornamental
de interese de fincas e antergas casas de labranza ou veraneo.. Unha
prioridade no ámbito da sostibilidade para a conservación da biodiversidade do
territorio que nos ocupa é a protección destes espazos autóctonos de bosque
ripario, que nalgúns casos casque convértense en fragas. Os argumentos
estritamente biolóxicos abondarían para xustificar tal afirmación, máis a eles
hai que engadir o efecto regulador do canle e de freo a erosión. Ademais unha
característica que presenta a vexetación riparía en condicións naturais é a súa
“continuidade” ó longo do curso fluvial, actuando de corredor lineal por onde se
desprazan as especies, poñendo en comunicación os distintos treitos do río
(González Tánago e García de Jalón, 1995). Dito corredor de vexetación
riparía actúa de ecotono entre o medio terrestre das ladeiras e o medio
acuático da canle. E outra función da vexetación ribeirega é que actúa coma
filtro natural da contaminación difusa. O arborado autóctono na súa maioría ten
relación estreita coa rede hídrica. Sendo o arborado de ribeira común en todo o
territorio. Si ben a maioría do bosque de ribeira redúcese a unha franxa
estreita; aínda así quedan no territorio algunhas masas arboradas autóctonas
de interese:
• A costa A condición de municipio costeiro confire unha determinada calidade
paisaxística e visual, que forma parte da imaxe percibida polos habitantes e os
visitantes da vila e da comarca, forman paisaxes características que non se
poden perder e e presentando unha gran fraxilidade cara a establecer usos e
actividades na costa.
• Os montes, ademais dos seus destacados valores pola súa contribución á
conservación dos recursos naturais e de calidade ambiental, os montes
presentan un moi alto recurso turístico recreativo e paisaxistico existente e a
potenciar. Ademais de actuar tamén de conectibilidade cos espazos naturais
dos concellos veciños, de interese faunístico por ser hábitats indispensables
para especies con requirimento de hábitats vencellados a superficies, ademais
de interese botánico, paisaxístico, ecolóxico, recreativo e patrimonio histórico e
tamén un aproveitamentos silvícolas sostibles. E por exemplo o monte Breamo
é un fito paisaxístico e un mirador natural o mesmo que os montes do contorno
24
que pola súa configuración e preeminencia topográfica presentan todos eles
dun gran valor paisaxístico.
• Os espazos agrarios. As áreas cultivadas presentan elevados valores
socioambientais. A reducción forte destes espazos dende atrás, sobre todo
pola urbanización desordenada e polo abandono da actividade agrícola, fan
que sexa necesario protexer os espazos agrarios que se preservaron ata o
momento actual das accións degradadoras e por tanto se converten en
espazos relicto cun valor cultural, paisaxístico, ecolóxico ademais do propio do
recurso natural. Sendo necesario a protección destes espazos tanto polo seu
significado cultural, de memoria histórica e cultura agraria asociada e de
paisaxe como polos valores ambientais ecolóxicos e produtivos que os solos
agrícolas tradicionais teñen.
• Os parques e xardíns representan un factor clave na calidade de vida e un
verdadeiro valor no desenvolvemento das actividades de ocio e esparcemento
da poboación. Ademais unha rede de espazos verdes produce outros efectos
positivos na cidade: reduce a contaminación, mellora o microclima urbano, crea
zonas de vida natural no interior do medio construído e proporciona o acceso ó
medio natural os seus habitantes.
• patrimonio cultural, arqueolóxico e arquitectónico. O territorio conta coa
existencia dunha serie de elementos _ sexan restos de caracter arqueolóxico e
prehistórico, sexan edificacións ..., ben por constituír vestixios e mostras da
historia e do pasado no noso entorno, ben por seu caracter de
representatividade de determinadas épocas ou estilos artísticos ou
arquitectónicos ou pola propia vida intrínseca dos mesmos constitúen un
importante valor cultural que preservamos e mantemos como legado para as
xerazóns vindeiras.
4.5. DIAGNÓSTICO DAS INFRAESTRUCTURAS DE COMUNICACIÓN
4.5.1. REDE VIARIA
En canto ás comunicacións externas o principal eixo está constituído pola autopista A-9
e a N-651, a primeira cun percorrido polo Concello de aproximadamente 5 km.,
correspondente coa Autopista Tui-Ferrol e a segunda que decorre practicamente
paralela á primeira, que é a nacional e comunica Ferrol e A Coruña a traveso do
Concello. Este viario fai máis doado e rápido o percorrido dos 80 km. de distancia que o
25
separa da capitalidade de Galicia, Santiago de Compostela; os 25 km. que o separa da
capital da provincia, A Coruña; e os 18 km de percorrido ata Ferrol, por outra estas
infraestructuras viarias. É necesario resaltar que esta Autopista, eixe vertebral atlántico
da Comunidade Autónoma, permite un acceso directo ó resto da Península, tanto ás
comunidades autónomas limítrofes, como mesmo a Portugal.
A rede secundaria está formada pola CP-4803 que une a Vila co Concello de Miño pola
costa, a AC-151 que une Pontedeume co Concello de Miño, e a CP-6902 que fai o
camiño dende o núcleo urbano de Pontedeume cara ó Parque das Fragas do Eume.
No que atinxe ó resto do viario interior, a comunicación interparroquial realízase a
traveso de estradas locais de menor importancia.
Unha característica de partida de rede viaria local é que todas e cada unha das vías de
comunicación pasan polo centro da vila, cos conseguintes problemas contaminación,
ruído, riscos, atascos... A realidade é que non existen, a día de hoxe, percorridos
alternativos acaídos, que favorezan a fluidez e a optimización dos tráficos no Concello.
Esta realidade chega a límites insostibles nos períodos vacacionais onde se mesturan
os tráficos domésticos con aqueles de paso e visita.
As vias de comunición existentes e previstas mostranse no seguinte plano
26
4.5.2. REDE FERROVIARIA
Pontedeume posúe unha liña de ferrocarril, a do tramo Betanzos-Ferrol e unha estación
no seu Termo Municipal, cunha lonxitude duns 4,5 km ao longo do concello, con vía
única que vai perdendo pouco a pouco a utilización intensiva e máis próxima aos
habitantes do territorio pola que pasa (no que a paradas e frecuencia de paso se refire)
que tiña fai uns anos, dándose prioridade ás macromagnitudes, e ás conexións entre
grandes núcleos poboacionais, menguando paseniñamente, por tanto, as posibilidades
de acceso e uso desta infraestrutura por parte das pequenas comunidades como a de
Pontedeume, debido ó seu espallamento polo territorio. Debendose intentar suxerindo
ou forzando solucions de mellora da infraestructura tanto no acceso os servizos que
prestan como a mellora da seguridade e a facilidade de interconexións transversais
respecto da vía para minguar o efecto barreira.
Esta situación acentuarase coa chegada da futura rede ferroviaria básica de máis alta
velocidade, que ademais ten previsto un trazado diferente ó existente, polo que a traza
actual debería ser reformulada, pasando a usos alternativos, incluíndo a terminal
existente no centro da Vila.
4.6. DIAGNOSTICO DOS SERVIZOS URBANÍSTICOS
4.6.1. ABASTECEMENTO E SANEAMENTO
A rede de infraestructuras de abastecemento de auga está xestionada pola empresa
Aquagest, que é a titular da meirande parte da rede existente, existindo tamén nalgúns
núcleos redes de propiedade veciñal que por regra xeral, se van municipalizando
pouco a pouco para mellorar o servizo, o mantemento e a calidade da auga. As
captacións realízanse nas zonas de monte e distribúense a varias estacións de
tratamento e saneamento por parte da empresa concesionaria para resolver os
problemas existentes e a extensión da rede a todos os habitantes do municipio.
A rede de saneamento é xestionada a traveso da mesma empresa e a súa distribución
non se encontra unificada, de modo que parte das augas van parar á EDAR, outras
redes verten directamente ó mar, deficiencia esta que ha de ser reparada con urxencia
As novas infraestructuras de servizos de abastecemento e saneamento previstas ver
no plano, discorren na medida do posible seguindo o trazado das estradas ou pistas e,
polo que a afección a paisaxe, medio ambiente ou topografía do terreo resultan
mínimas. Consideración especial terá o tramo de abastecemento e saneamento
27
previstos que atravesen zonas forestais e marxes dos ríos e regatos, debéndose ter
especial coidado en preservala vexetación arbórea existentes e en minimizar os
movementos de terras.
28
4.6.2. ENERXÍA
Todos os núcleos do Concello dispoñen de subministro de enerxía eléctrica. A
principal empresa subministradora é Unión Fenosa. Tamén ten presenza no concello a
empresa Hidroeléctrica do Zarzo (pertencente ó grupo Unión Fenosa) que conta cunha
oficina, e da servizo a varias urbanizacións.
A calidade do servizo é boa na zona urbana, non sendo así nos núcleos onde non
faltan as caídas de tensión e os cortes do subministro.
4.6.3. RESIDUOS
Existe servicio de limpeza e recollida de lixo en todos os núcleos mediante un itinerario
básico. Existe servizo de recollida de lixo en tódolos núcleos con frecuencias variables,
o tratamento dos residuos orgánicos realízao a empresa pública Sogama. Sería
preciso unha recollida específica de voluminosos e zonas para vertedoiros de interese
de residuos.
No Plan de Xestión de Residuos Urbanos de Galicia 2004 - 2010 (PXRUG), faise unha
clasificación dos concellos en relación coa xestión dos residuos urbanos baseándose
nunha serie de parámetros poboacionais. Sendo Pontedeume clasificada con 0.29 que
corresponde con un concello urbano.
29
4.7. DIAGNOSTICO ESPACIOS LIBRES E EQUIPAMENTOS
4.7.1. 1OS ESPAZOS LIBRES E ZONAS VERDES
En termos exclusivamente cuantitativos, no conxunto das parroquias e sobre todo nos
núcleos de poboación, hai unha respectable superficie de terreos dedicada a espazos
libres e zonas verdes que acadan unha superficie total de 54.663 m2, e que para a
población existente en Pontedeume que ascende a 8.663 habitantes, supón un
estándar de 6.3 m2/hab.
Os espazos libres e as zonas verdes no novo plan son ideados dunha maneira
ambiciosa posto que este plan fai unha aposta firme polos parques e espacios libres
públicos, mediante espacios abertos de calidade mellorando os espacios abertos
existentes e crear novos espacios abertos atractivos e accesibles. Creando un
Corredor cinturón litoral verde moi atractivo e moi tanxible que tomando como base
a franxa paralela ó deslinde marítimo terrestre a 100 metros do mesmo, define unha
bolsa superposta á liña de costa que vai dende Arbosa e Perbes ata a Vila de
Pontedeume e dende esta ata o Parque Natural das Fragas do Eume. Un proxecto de
gran magnitude pero que coincide coas directrices ambientais e lexisladoras que
propoñen a consecución da banda de costa como elemento público. Este Corredor
litoral verde toma a posibilidade de coser os asentamentos urbanos mediante unha
franxa verde non urbanizada dende a costa dende Arbosa a Ver, de Ver a
Pontedeume, tendo como elemento focal o canle do río Eume e o Parque Natural é un
obxectivo acadable, recomendable, ambicioso pero entendemos que necesario. A
superficie delimitada é moi elevada, e aínda que sabemos que é difícil de obter
totalmente no período de vixencia deste planeamento, entendemos que o compromiso
deste modelo fai necesaria a previsión, non só a curto ou a medio prazo, senón tamén
a longo prazo, entendendo que as políticas ambientais que se teñen iniciado, tenderán
no futura a facer máis plausible e encaixable economicamente a proposta que dende o
Plan se fai. Deixando claro que non é se trata de facer un “paseo marítimo” senón de
construír un elemento de relación social, vertebración territorial, que se urbanice por
pasiva mantendo os valores propios e que algún día todo o conxunto poida pasar a
formar parte do que hoxe coñecemos como Parque Natural das Fragas do Eume. En
conclusión o corredor verde que ten que facer sentir orgullosos os seus habitantes,
cunha superficie total delimitada que ascende a 965.000 m2 de solo rústico de
protección costeira que se dedica a sistema xeral de espazos libres con unha cadena
verde ou cinturón litoral verde.
30
E outros dous proxectos de zonas verdes son a Ampliación da área recreativa do
Castelo de Andrade .Se completa á area de protección e posta en valor do Castelo de
Andrade, ta o ámbito de protección patrimonial, de modo que se poda habilitar un área
de aparcamento e lle dea un pouco máis de marxe para o seu deleite e o
acondicionamento do fronte marítimo do núcleo urbano de Ver. Se insta a acometer un
proxecto integral de urbanización da zona de Ver que actualice a zona e que posibilite
o seu deleite xeral. Se insta á expropiación e demolición do hotel que se sitúa a menos
de 20 metros do deslinde marítimo terrestre, provocando a creación dun espazo
central que osixene a alta densidade da zona e comunique co Corredor Litoral Verde.
No seguitne plano observase os corredotes naturais como son formados polos solos
rusticos de especial proteccion e os sistemas xerais e locais de espazos e zonas
verdes.
31
4.7.2. EQUIPAMENTOS
No eido das dotacións cómpre resolver tamén, ademais dalgunhas deficiencias ou
necesidades básicas, algunhas outras de índole máis urbanística a respecto das
existentes, como pode ser a posibilidade de crear áreas de aparcamento nos accesos
á Vila de Pontedeume, a posibilidade dun Auditorio Municipal, a aparición duna zona
portuaria, e a dotación multinuclear de áreas deportivas e recreativas.
32
33
5. DESCRIPCIÓN DO PLANEAMENTO
5.1. Función
Pontedeume é un concello cun pasado histórico moi importante, que aínda permanece
escrito nos seus rueiros urbanos e rurais, na edificacións da vila e das súas aldeas,
cunha diversidade de usos e intensidades notoria e mais nun concello de dimensións
pequenas organizado en torno a oito parroquias cun litoral costeiro e fluvial e con
importantes infraestructuras de comunicación. É un espacio fragmentado polas
grandes infraestructuras de comunicación, como a Autopista A-9, a estrada N-651 ou o
ferrocarril, que posibilitan por unha banda unha comunicación viaria inmellorable, e
unha situación xeográfica preto de dúas das máis grandes poboacións da provincia (A
Coruña e Ferrol) e polo tanto cunha gran potencialidade de usos vinculados a estas
dúas cidades, cun gran atractivo turistico: vila histórica, paisaxes, praias, casco
historico, parque natural ...
E nestes momentos Pontedeume require con urxencia dunha reordenación do seu
territorio e unha reorientación do planeamento marcando novas estratexias e novos
modelos territoriais para acadar un desenvolvemento asumible e autosostible, se non
se quere que o deterioro ambiental chegue a cotas irreversibles. Sendo necesario ter
en conta a consideración as novas demandas da sociedade e das previsións de futuro;
así como poñer a andar unha estratexia de conservación e posta en funcionamento de
todo o potencial natural e cultural que este concello aínda posúe, e que non debe nin
pode perder, facendo do propio territorio unha “empresa” rendible economicamente
dando desposta á necesidade de protección que se ven demandando dende a
Administración autonómica, estatal e comunitaria. Hai que sacar partido desta nova
situación previndo xa no planeamento a demanda de recursos e xestión da actividade
a realizar nos espazos nos que se ven impoñendo xa a súa protección concreta, de
xeito que poida incorporarse pola vía do turismo respectuoso co entorno, un
complemento da súa economía tradicional.
Non é suficiente que a xente veña ata aquí, senón que debe permanecer neste
territorio máis tempo do que hoxe o fai e tratar de estender a tempada a todo o ano,
sendo esto moi factible dada a súa inmellorable accesibilidade a traveso de varios
medios de transporte: terrestre (autoestrada, estradas, ferrocarril). Preparar a oferta
34
axeitada para esa permanencia potenciando o sistema xa existente e a explotación
racional dos recursos naturais, deportivos e culturais, xa sería razón dabondo para
elaborar un novo Plan Xeral de Ordenación Municipal.
A finalidade esencial do Plan Xeral de Ordenación municipal é favorecer o
desenvolvemento equilibrado e sostible do territorio, contribuír a elevar a calidade de
vida e a cohesión social da poboación e potencia-lo patrimonio natural e cultural e
garanti-lo dereito constitucional dar desfrutar duha vivenda digna.
A proposta do novo PXOM buscou para a ordenación un modelo equilibrado, no que
ás decisións de localización de usos e actividades estean condicionadas pola
realidade medioambiental e a necesidade de camiñar cara un modelo sostible de
crecemento cara o futuro.
5.2. O marco normativo
A Lei 9/2002, do 30 de decembro, de ordenación urbanística e protección do medio
rural de Galicia, modificada pola Lei 15/2004, do 29 de decembro, constitúe o marco
normativo vixente nesta materia, ten entre os seus principais obxectivos mellorar
substancialmente a calidade da ordenación urbanística coa finalidade de favorecer un
desenvolvemento equilibrado e sustentable do territorio.
Ademais temos o novo marco normativo ambiental da transposición da Directiva
2001/42/CE de acordo con dous principios fundamentais: o de cautela e o de
integración do medio ambiente nos plans e programas ó longo de todo o proceso de
súa elaboración; directiva incorporada ó dereito español pola Lei 9/2006, que introduce
á aplicación da AAE á elaboración e aprobación de plans e programas públicos dunha
serie de categorías, entre as que se atopan os plans urbanísticos.
Tamén poderiamos engadir entre outros o novo marco normativo sobre eficiencia
enerxética da edificación (Código Técnico da Edificación (aprobado en setembro de
2006 é de obrigado cumprimento), ou todo o marco normativo feito ou en elaboración
en relación cos espacios naturais, a biodiversidade e a paisaxe ou o cambio climático,
a mobilidade sostible, en definitiva todoa aquelas normas, directrices e políticas e
directrices que contribuen a un urbanismo máis sustentable.
5.3. alternativas
35
A análise de escenarios e a selección realizase no proceso de elaboración do plan. E
con caracter xeral plantease un escenario tendencial e escenarios alternativos.
O escenario tendencial constitúe o desenvolvemento da alternativa “0” ou de non
actuación . (Alternativa que non é viable por imperativo legal xa que é necesaria a
redacción do PXOM, para adaptalo a lei de solo vixente) polo que entenderemos a
alternativa “0” como o modelo territorial actual e en todo caso de non aprobarse o novo
plan o escenario tendencial se caracterizaría polo tendencia continuaría coa tónica
actual: da preponderancia dos intereses infraestructuras e urbanísticos sobre a
protección dos recursos naturais e paisaxísticos, da perda de solo pruductivo; da falla
de espacios e zonas verdes de calidade interconectados e quedando os lugares e
espacios de maior interese ambiental, ou ben destruidos ou ben, os protexidos por lei
quedarían desconectados a modo de “illas” dentro da planificación sen un espacio de
amortecemento e sen contemplar unha planificación global dos recursos.
5.4. Tipos de medidas incluídas no planeamento
No novo planeamento incluirá medidas estratéxicas que vertebran a proposta de
ordenación e medidas operativas e organizativas así como medidas preventivas. A
continuación esbozamos un listado de medidas non exhaustivas que serán incluídas
no planeamento:
Considerar dende as primeiras estadías de elaboración do PXOM os criterios e
obxectivos de sostibilidade das normas, planes e programas internacionais, europeos,
nacionais e galegos.
• Levar a cabo unha eficaz transdisciplinariedade do traballo en equipo.
• Determinar a capacidade de acollida do sistema para dimensionar e establecer
a clasificación do solo.
• Delimitar cuncas de interese paisaxístico
• Consolidar criterios ambientais positivos fronte ós meramente restrictivos
• Concretar medidas correctoras nos casos necesarios.
• Protección do recursos naturais e paisaxísticos a través da calificación do solo
como rústicos especialmente protexidos.
• Establecer as medidas necesarias para compatibilizar o planeamento e o ciclo
da auga e racionalizar os usos dos recursos no marco dun modelo territorial
eficiente: tanto mediante criterios de ordenación como de regulamentación.
36
• Establecer medidas para promover la restauración e recuperación de espacios
degradados.
• Establecer medidas para a problemática dos residuos.
• Establecer ámbitos de protección paisaxística.
• Minimizar na medida do posible a poboación exposta a niveis acústicos das
infraestructuras de transporte.
• Introducir criterios de biodiversidade na rede de zonas verdes e a
conectividade biolóxica.
5.4.1. Aproximación aos efectos previsibles
A avaliación dos efectos ambientais previsibles do PXOM de Pontedeume resulta da
comparación de dous escenarios futuros:
Evolución previsible dos elementos vulnerables en ausencia de plan
Evolución previsible dos elementos vulnerables co novo plan
E para avaliar estes escenarios o que primeiramente debese ter é unha análise
obxectiva da situación actual do entorno es obre esta créanse dous escenarios: o
primeiro como evolucionarían que tendencia habería no territorio que efectos
ambientais produciríanse no tempo coa dinámica territorial actual esto é en ausencia
de novo planeamento.
Avaliar a segunda situación equivale o escenario futuro có novo plan ; esto é analizar
cales serán nun escenario de futuro cales serán os efectos ambientais da posta en
marcha do novo plan.
Para ao cal se elaborar unha táboa onde se compara para cada un dos posibles
impacto significativos o escenario sen plan e con plan.
37
ELEMENTOS VULNERABLES
EVOLUCIÓN EN AUSENCIA DE INTERVENCIÓN
EVOLUCIÓN COA INTERVENCIÓN DO PLAN
OS ESPACIOS DA REDE NATURA 2000: O PARQUE NATURAL DO EUME
A protección que presenta este espacio natural protexido redúcese a lei; estando as zonas de borde expostas a actuacións degradantes. E as infraestructuras formaran barreiras fisicas, visuais, ruido....
O plan prevé a protección baixo a figura de solo rústico especialmente protexido de todo o espacio do parque no territorio de Pontedeume e os terrenos de borde co Parque Natural son na maioría rústicos de especial protección para así a asegurar un espacio de ecotono co parque natural e proporcionar por tanto corredores ecolóxicos e corredores de paisaxe que comuniquen o parque coa cidade e co medio natural tanto agrícola como forestal.
O LITORAL
O litoral do concello o mesmo que o de toda a comarca, o mesmo que o de toda Galicia, está sometido a presións urbanísticas moi fortes, con campos de golfs, edificacions de baixa densidade expansiva,
O litoral adquire un protagonismo novo asegurándose a protección mediante medidas e determinacións sobre usos e accións para protexer as características e elementos de interese da paisaxe litoral.
O SOLO
Urbanización dunha parte moi importante dos solos fertis e por tanto con perda do recurso non renovable como é o solo. Antropización e enorme extensión do interfase en urbanizacións que ocupan áreas libres onde a separacion e cunha maior segregación social ocupando illas do territorio, cunha dependencia absoluta do vehículo privado e onde os espacios de relacion pasan a ser os propios da urbanización. Así case desaparecen os espacios de relación entre non iguais.
O novo Plan fai unha transformacións de usos do solo tendo en conta que o solo é un recurso non renovable e que o feito urbanizador fai que seu consumo teña efectos irreversibles polo que polo que os crecementos se plantexan con suma cautela e os solos urbanizables planéanse tendo en conta a capacidade de acollida do solo para ser urbanizado e prevíndose os impactos asociados á transformación de solos no proceso urbanizador e nas novas infraestructuras.
OS MONTES Na actualidade o monte está infrautilizado e infravalorado cun alto risco de incendios
A proposta do plan incorpora a protección dos espacios forestais como solos rústico especialmente protexidos; ademais. Se integran as medidas de prevención de incendios forestais de acordo coa normativa de aplicación.
AS TERRAS AGRÍCOLAS
As terras agrícolas están expostas a calquera tipo de actuación degradante, en especial a edificación espallada sobre todo de vivendas unifamiliares, por todo o territorio.
A proposta do plan incorpora a protección dos mellores espacios agrarios como solos rústico especialmente protexidos agrarios.
AS ZONAS DE INTERESE ARQUEOLÓXICO, ARQUITECTÓNICO
Na actualidade aínda que parte dos elementos do patrimonio cultura están protexidos, outros moitos existentes están desprovistos dunha adecuada protección.
O plan protexe todos os elementos patrimoniais.
A ATMOSFERA
A emisións de contaminantes irá en aumento polo aumento da dispersion de vivendas, falla de planificacion integrada de usos do solo e a mobilidade .
Planificación integrada de usos do solo e mobilidade Creación de aparcamentos Análise outros problemas viarios máis concretos, pero serán obxecto de análise en posteriores fases do PXOM, cando se aborde a ordenación detallada
O CICLO DA AUGA
Ata o de agora non se abordou a abastecemento ou o saneamento dun xeito integral polo que na evolución actual produciríanse carencias e deficiencias tanto no abastecemento como no saneamento e depuración. A protección que presenta os cursos de auga na actualidade é a ofrecida pola lei de augas.
As novas previsións de vivendas, industrias e servizos levan consigo un aumento das demandas de auga e de saneamento polo que o plan ten que xustificar que estas demandas son viables e asumibles (orixe da auga, producción prevista de residuais, previsión de evacuación e previsión de depuración; isto é o novo o plan debe garantir tanto o abastecemento como o saneamento).
38
O novo Plan incorpora como solo rústico especialmente protexido polo menos 25 metros a ambalas marxes dos ríos e regatos e, polo que ademais da protección da lei de augas (100 metros de policia) as marxes dos ríos terán unha ordenanza urbanística reguladora
A FLORA E A FAUNA
Na actualidade tanto a flora como a fauna están expostas a calquera tipo de acción degradante e están desprovistas da adecuada protección.
As medidas destinadas á protección e conservación da vexetación e dos hábitats de interese, inciden positivamente tamén na fauna, mellorándose a conectividade ecolóxica na medida do posible dos espacios naturais, polo que estamos dando un pulo as medidas encamiñadas a manter e mellorar a biodiversidade. Todos os espacios e elementos significativos de valor natural, paisaxístico e ambiental protéxense: e na medida do posible créanse zonas de amortecemento para ampliar o espacio protexido.
A MOBILIDADE
Predomino absoluto da mobilidade do vehículo particular. A urbanización espallada imposibilita o transporte público eficiente. A distancia para servizos básicos na poboación diseminada nas novas urbanizacións obriga a motorización. Ademais os problemas de acceso a vila e de conexión do Concello agravaranse posto que tódolos percorridos municipais e territoriais pasan por un único punto situado no corazón mesmo do Concello, e xunto ó Casco Histórico da Vila.
O novo plan urbanístico na procura corrixir os desequilibrios de mobilidade, cunha maior cércana e equidistancia ao acceso os servizos e equipamento. O novo plan procura de elementos viarios que complementen ós existentes co fin de mellorar a calidade e fluidez dos tránsitos viarios e evitar as conxestións actuais na época estival. Creación de áreas de aparcamento nos accesos á Vila de Pontedeume, A dotación multinuclear de áreas deportivas e recreativas.
RESIDUOS E ENERXÍA
O código técnico da Edificación provocará a mellora enerxética.
Tense en conta mediante normas tanto de residuos como de aforro enerxético. Mantemento dos servizos e equipamentos
ACTIVIDADE ECONÓMICA
A tendencia actual é a perda de calidade paisaxística, a falta de vivenda protexida, a industrias sobre caseque calquera solo. O que levaría a unha inversión da tónica actual e perdéndose en calidade e habitabilidade. A medio prazo os problemas de contaminación ambiental, das augas e paisaxísticos provocaran perda de actividade económica relacionada co turismo e merma da atractivilidade que este territorio aínda na actualidade conserva pero que necesita urxentemente tomar medidas para evitar a perda os seus principais valores que son: o parque natural, o litoral e núcleo urbano. Control do interfase a vivie en pequenas comunidades habitadas por persoas de parecida estraccion social e economica onde non se da as relacions de proximidade que antes se daba nas aldeas e os núcleos de poboación, onde se eliminan os espacios de relacion entre desiguais. O planeta non o pode soportar As vivienda en importancia do paisaxe a
Positivos pola creación de vivendas protexidas, mellora da mobilidade, mellora das zonas verdes e equipamentos, creación de oferta de vivenda ... Modificar o funcionamento da cidade cara unha cidade mais dinámica con novos prototipos, con novos usos e resposta aos novos problemas. O aumento e ordenación das superficies industriais provocará un efecto positivo sobre a actividades económicas. A mellora da rede viaria son tamén accións que favorecen a actividade económica. A protección da costa e a protección da paisaxe favorecen a mellora da calidade do municipio. A Protección dos mellores solos agrícolas e forestais provoca un impacto positivo para a mellora dos mesmos. Comunicación ecolóxica e eficiente coa natureza: a pe, en bicicleta resulatndo tan importante como as estradas e autoestradas. Adaptación do territorio as novas necesidades dos seus habitantes, creación de espacios públicos tendo en conta que a cidade do século 21 os espacios públicos se van a utilizaran de forma diferente a como se usaban no século 19 e 20.
39
cidade espallada é maior que a cidade tradicional, propostas de antropización destes solos, tendencia a vivir en pequenas areas residencias, con individuos da mesma condicions social e mesma, a cidade do adosado, condicion
Os territorios non son urbanos nin naturais e debese xestionar cunha visión holística do territorio
5.4.2. plans e directrices xerais e sectoriais relacionadas
A relación de doutros plans e programas que son obxecto de especial atención son: • Plan Xeral de Carreteras:
• Plan hidrolóxico de Galicia-Costas
• Plan de saneamento de Galicia, 2000-2015
• A Estratexia Galega de Desenvolvemento Sostible
• Convenio europeo da Paisaxe (2000)
• 6º Programa Europeo de Medio Ambiente, na carta de Aalborg (1994)
• Estratexia Galega fronte ao Cambio ClimáticoA proposta do Plan Xeral buscou
para a ordenación un modelo equilibrado, no que ás decisións de localización
de usos e actividades estean condicionadas pola realidade medioambiental e a
necesidade de camiñar cara un modelo sostible de crecemento cara o futuro.
40
5.5. DESCRIPCIÓN DOS PROCESOS
O Organigrama integrado do procedemento de elaboración do PXOM
