Vinis naley nam. I koen vime sobi stiky, skiky vmistysia u meniach.Tiky ne rozsypte, bo svoho asu Boh neuvano rozepiryv paci i ot teper na nebistiky zirok, o ne porachuvaty navi naym naadkam.

Vypadkova zustri pryvody holovnoho heroja u tabir zakolotnykiv. Reyminoplanetnych zaharbnykiv, jakyj, zdavalosia, ytyme vino, raptom poynaje triatypo vach... Ta navi syly dobra, o maju ureti-ret peremohty, vyjavliajusia ne ta-kymy ve j dobrymy. A syly zla ne takymy ve j zlymy. Inake kauy, vse, jak unaomu ytti. Bo ce knyka pro nas iz vamy. I do dika kosmolioty ta prostorovi pere-chody.

Ade Vinis naspravdi u naych rukach. Prosto u meniach.

Roman-dylogija

Prysviaujesia Nataloci.Avtor diakuje za dopomohu ta yslenni konsutaciji Vladyslavu KOBY-

EVU, yji hlyboki znannia v haluzi astronomiji j astrozyky vyjavylysia na-pravdu bezcinnymy, a tako Volodymyru PUZIJU, jakyj rozrobyv biloginuklasykaciju vsich nezemnych ras, o zhadujusia v cij knyci.

Zmalku ja liubyv dyvytysia v nine nebo, riasno vsijane bezliiu jaskravych zirok.Jich bulo ponad visimdesiat tysia, vydymych neozbrojenym okom, i blyko mijona pomitnych navi u slabkyj teleskop. Vony splitaly u chymerni vizerunky j peretvoriuvalynebozvid mojeji planety na osiajne mereyvne sklepinnia, do jakoho tak chotilosia dotiah-tysia rukoju j zaerpnuty zvidty meniu merechtlyvych vohnykiv

Zori vydavalysia meni takymy blykymy, takymy dosianymy. Vony zavorouvaly,hipnotyzuvaly, vabyly do sebe z nadzvyajnoju syloju. Dyvliay na nych, ja zabuvav provse zemne i dumkamy zlitav uhoru, v bezkrajni kosmini prostory. Ja ne rozumiv, jakliudy mou yty pid takym arivnym nebom i ne dumaty pro zori, o siaju u vysoyni.

Ale dovodylosiaDovodylosia yty, ne dumajuy pro ce, bo dumaty bulo boliae j toskno. Dumaty

oznaalo stradaty, muyty sebe marnymy spodivanniamy i tiytysia nezdijsnennymymrijamy. Dumaty ce hortaty tragini storinky mynuloho, pereyvaty za sumne sioho-dennia i z tuhoju dyvytysia v bezradisne majbutnie. Znano lehe bulo yty bezdumno.Prosto yty i ne dyvytysia v nebo. Ne bayty zirok, jakymy my koly volodily i jakymytak bezdarno rozporiadylysia. A vreti-ret jich utratyly. Utratyly nazavdy, bezpovo-rotno.

Zori znovu staly uymy, dalekymy, nedosianymy. Vony vidmovylysia vid nas, i myskorylysia jichniomu vyrokovi. Ne vidrazu, ne bez boroby ale skorylysia. I povernulydo zemnych sprav, namahajuy ne zvodyty do neba oej.

Kolynia mohutnia liudka cyvilizacija bula skynuta z pjedestalu svojeji velyi j roz-poroena po Galaktyci. Sered sta mijardiv zirok, nemov piyny v okeani, zahubylysiakika desiatkiv svitiv, zalyenych u rozporiadennia liudej. Svitiv, peretvorenych na ve-lyezni kosmini rezervaciji dlia vmyruoho liudstva.

Do takych rezervacij naleala j planeta Mahavara. Iz sanskrytu jiji nazva perekla-dalasia jak Velyka Krajina, odnak naspravdi vona bula prosto velykoju tiurmoju. A jabuv odyn z jiji vjazniv

Zemlia nevblahanno nablyalasia. Vnyzu proplyvly dovhasti korpusy hidroponnohokompleksu, blysnula na sonci zvyvysta strika riky i potiahlysia smuhy svioji rilli. A po-peredu za kursom, bilia samoho nebokraju, ve vydnilysia budivli aeroportu.

Ne ekajuy na poperedennia dyspetera, ja vypustyv asi. Z techninoho pohliaduce bulo bezhluzdia, odnak pravyla je pravyla jich naley vykonuvaty. ynovnykam zdepartamentu bezpeky poliotiv ne vtovkmay, o zavantaenyj pid zavjazku subor-bitanyj lajner vahoju dvadcia tysia tonn moe lye stojaty na svojich kolesach. A e povino peresuvatysia po litnomu poliu. Ale v odnomu razi ne sidaty zi vydkistiu pjatsotkilometriv na hodynu. U tomu nejmovirnomu vypadku, jako odnoasno vidmovlia an-tygravy lajnera ta zlitno-posadonoji smuhy, nijake asi ne vriatuje vid katastrofy. Za-nadto ve velyka vertykana skladova impusu vydkosti, pomnoenoji na masu.

Kontronyj centr visimsot trydcia druhomu, pouvsia z dynamika inoyjholos. Ostannia perevirka pered posadkoju. Povidomte pro stan bortovych system.

Usi bortovi systemy funkcinuju normano, vidzvituvav ja. Rozrachunko-vyj as do torkannia pjatdesiat sekund. Pidtverte ostatonu hotovnis smuhy.

Hotovnis pidtverduju. Mjakoji posadky, visimsot trydcia druhyj. Diakuju, Centre. Pryzemliajemo.Dosiahy mei litnoho polia, lajner z vidutnym potovchom uvijov u zonu negatyv-

noji gravitaciji i strimko pomav nad rivnym betonnym pokryttiam posadkovoji smuhy. Je torkannia! Poynajemo hamuvannia.Zapraciuvaly na povnu potunis bortovi antygravy, vidchylyvy sumarnyj vektor

syly tiainnia v protylenyj napriamku ruchu bik. Teper lajner nae pidnimavsia polohymschylom, osekundy vtraajuy vydkis, a joho kinetynu energiju pohlynalo pole tu-noji gravitaciji.

vydkis otyrysta kilometriv na hodynu, povidomyla dyspeter. Trysta dvisti sto pjatdesiat sto simdesiat pjatdesiat Ostannij kilometr probihu.

Ja poav zmenuvaty potunis antygraviv, a metriv erez pjatsot i zovsim vymknuvjich. Inerciji vystaylo rivno nastiky, ob iz erepaaoju vydkistiu dopovzty do kinciasmuhy i vyjichaty na rulivnu doriku.

Dali vid mene ve nioho ne zalealo. Nazemna sluba aeroportu perechopyla kon-tro nad lajnerom i skeruvala joho do vinoho vantanoho terminalu.

udova posadka, visimsot trydcia druhyj, skazala naostanku dyspeter. Praciuvaty z vamy odne zadovolennia.

Vzajemno, Centre, vidpoviv ja. Visimsot trydcia druhyj zvjazok zakinyv. Centr zvjazok zakinyv. Pryjemnoho vidpoynku, Stefane. Do zustrii, Madri.Vymknuvy komunikator, ja vidkynuvsia na spynku pilotkoho krisla i stav rozmy-

naty zaterpli mjazy yji. Mij naparnyk, Achmad Raman, distav sygaretu, kvaplyvo roz-kuryv jiji i hlyboko zatiahnuvsia. Pid as poliotu vin utrymuvavsia vid palinnia, zate pisliaposadky adiv mov parovoz.

Znaje, Stefane, zadumlyvo movyv vin, ja tobi ne zazdriu. A asom menitebe koda.

Ja zdyvovano hlypnuv na nioho: A ce oho?Achmad zbenteyvsia. Oevydiaky, ci slova vyrvalysia v nioho mymovoli. Ty udovyj pilot, drue, neochoe vidpoviv vin. Krayj z usich, koho ja

znaju. Ini, z kym ja litav, buly prosto harni profesinaly. A ty pilot vid Boha. Ty ne pra-ciuje u nebi ty nym dychaje, ty nym yve. Vono dlia tebe ridnie j blye za zemliu.

Achmad zamovk i zadyvyvsia na tonku, tremtlyvu civku sygaretnoho dymu. Jomujavno ne chotilosia prodovuvaty ciu rozmovu.

Tym asom lajner ue dopravyly na stojanku i teper zistykovuvaly z terminalom.as bulo ruaty.

Nu to j o? zapytav ja, pidvodiay zi svoho miscia. Do oho ty vede? Ta do toho, o v naomu nebi tobi zatisno. Ty schoyj na ptacha, zamknutoho u

prostoromu vojeri. Tam naebto j litaty mona, ale odnakovo ce nevolia. Ja bau, jakadibno ty dyvysia na zori, koly my letymo nad stratosferoju. Tvoji oi palaju nestrym-nym vohnem. Inodi ja bojusia, o ty utne jaku durnyciu.

Ja movky odiahnuv kite, staranno unykajuy pohliadu naparnyka. Achmadovislova staly dlia mene nepryjemnym siurpryzom. Jako joho spostereennia stanu vi-domi naastvu, jako vono tiky zapidozry, jaki dumky snovyhaju u mojij holovi, pokylajner my nad planetoju po balistynij trajektoriji, to mene nehajno perevedu z sub-orbitanych marrutiv na jaku tychochidnu posudynu, o ne pidnimajesia vye trydci-aty kilometriv nad rivnem moria. Todi ja ve nikoly ne pobau zirok u vsiomu jichriznobarvji, ve nikoly ne viduju sebe cho trochy, bodaj na samu deyciu, ta vse ukosminomu polioti

Mabu zdohadavy, pro o ja dumaju, Achmad dodav: Ne pereyvaj, Stefane, ja nikomu cioho ne kazav. I ne zbyrajusia. Diakuju, vidpoviv ja. Ty te moe zaspokojitysia: ja ne robytymu durny.

Ty ce chotiv pouty? I ce tako. Ale nasampered chou buty pevnym, o ty usvidomliuje svoji pro-

blemy. udovo usvidomliuju. Z cymy slovamy ja nadiahnuv formenoho kaketa.

Harazd, chodimo. Rejs zakinyvsia.

Aeroport ju-Kakutty buv najbiyj na Mahavari. Koly vin nazyvavsia kosmo-portom, prote rokiv devjanosto tomu joho bez zajvoho halasu perejmenuvaly. Taka doliaspitkala i vsi ini kosmoporty planety, z jakych ue ponad storiia ne startuvav odenkosminyj korabe. Astrovokzaly peretvorylysia na aerovokzaly, velyezni angary dliamizorianych suden postupovo demontuvaly, i na zhadku pro asy liudkoho panuvannianad kosmosom zalyylysia tiky dovhi zlitno-posadoni smuhy z potunymy antygra-vamy, rozrachovanymy na navantaennia do pjatysot kilotonn. Biis cych smuh davnobuly vyvedeni z ekspluataciji, a ti, o e prodovuvaly funkcinuvaty, vykorystovuvalyledve na pja vidsotkiv jich robooji potunosti, obsluhovujuy polioty transkontynen-tanych vakovoziv na zrazok moho lajnera.

Ja nekvapno peretnuv napovnenyj liumy centranyj vestybiu aerovokzalu i spus-tyvsia na druhyj pidzemnyj rive, de mistylysia magazyny, video- ta ihrovi salony, pe-rukarni, bary, kafe ta restorany.

Ja liubyv zanuriuvatysia v atmosferu cioho nevelykoho, ale hamirlyvoho misteka.asom u mene vynykala iliuzija, o ja perenissia na sotniu rokiv u mynule i znachodusiasered liudej, jaki vyruaju u podoro ne na kika tysia kilometriv, a v dovhotryvalyjmizorianyj perelit

Poblukavy pivhodyny sered strokatoji jurby, ja viduv, o ve nahuliav sobi apetyt,i popriamuvav do nevelykoho restoranyka, o skromno prytulyvsia v samomu kinci od-noho z binych tuneliv. Ja asteko zachodyv siudy perekusyty pislia roboty, meni duepodobalasia tutenia kuchnia.

Poky ocint vykonuvav moje zamovlennia, ja povoli pyv mineranu vodu i beztur-botno sposterihav za dekoratyvnymy rybkamy, o plavaly u velyeznomu akvarimi. Alenezabarom moju uvahu pryvernula chudeka svitlovolosa divynka rokiv dvanadciaty vlehkij kvitastij kurtoci j taniach temno-synioho kolioru, o sydila za susidnim stoly-kom. Vona ve poobidala i teper linyvo kopyrsalasia lokoju v deserti, as vid asu zyrka-juy v mij bik. Ja dopytlyvo podyvyvsia na neji, divynka omu poervonila i znijakovilovtupyla u svij desert.

Nareti ocint prynis meni obid, pobaav smanoho j popriamuvav do mojeji junojisusidky. Poynajuy jisty, ja krajem oka pobayv, jak divynka prostiahla jomu banknotuv sto rupij. U vidpovi ocint nezadovoleno pochytav holovoju i tycho o skazav. Johosliv ja ne rozibrav, ale su spravy zrozumiv: divynka namahalasia rozplatytysia za obidhotivkoju, prote ocint vidmovliavsia jiji pryjmaty j vymahav kartku socinoho zabez-peennia.

Divynka rozhubylasia. Vona bezporadno znyzala pleyma i, zatynajuy, poala po-jasniuvaty, o zabula kartku v sumci, jaka z inymy reamy ley zaraz u kameri schovu.Jiji akcent (a virnie, maje cilkovyta joho vidsutnis) ostatono projasnyv sytuaciju: jaki ja, vona bula rodom z Poludennych ostroviv, mekanci jakych, perevano naadky bry-tankych ta pivninoamerykankych peroposelenciv, vperto ne baaly integruvatysia vnadto socilistyne suspistvo materykovoji astyny Mahavari. Poludenni maly yrokuavtonomiju v meach federaciji j yly za svojimy, znano liberaniymy zakonamy. Tak,

napryklad, vychovannia ditej vvaaly v nas vyniatkovoju prerogatyvoju bakiv, a su-spistvu v ciomu procesi vidvodyly druhoriadnu ro. Voevy, divynka vpere prybulana materyk i zovsim ne vrachuvala tijeji obstavyny, o tut jiji vytraty kontroliuju netatko z matuseju, a derava.

Zjasuvavy, o sockartky v klijentky nema, a jiji baky zalyylysia vdoma, ocintneochoe distav telefon, ob vyklykaty erhovoho inspektora z dytiaoji kimnaty policiji.Joho a nijak ne tiyla perspektyva zyniaty v restorani skandal, prote nioho vdijaty vinne mih: za zakonom usi rozrachunky z nepovnolitnimy maly zdijsniuvatysia lye erezfond soczabezpeennia, a braty v nych yvi hroi y to hotivku, y elektronni suvoro zaboronialosia.

Divynka zakovano rozzyrnulasia v poukach poriatunku, i maje vidrazu jiji po-hliad zupynyvsia na meni. Ja zrozumiv, o zaraz vona utne jaku durnyciu: kynesiatikaty y sprobuje daty ocintovi chabara. Najhire, o ekalo na neji erez vidsutniskartky, ce bezkotovna lekcija z osnov socinoji deravy i povernennia dodomu. A ot zazlisnyj antygromadkyj uynok jiji mohly na kika misiaciv zaprotoryty do specinternatu.asto-husto dity neadekvatno reaguju na sytuaciju i, namahajuy unyknuty dribnychnepryjemnostej, zdatni vtrapyty u velyku chalepu

Ci dumky blyskavkoju promajnuly v mojij holovi. Pidkoriajuy impusovi, ja pokly-kav ocinta. Oskiky ja buv postijnym klijentom zakladu, vin nehajno polyyv divynkuj pidijov do mene.

Sluchaju vas, ser. Pereprouju, o vtruajusia ne u svoju spravu, promovyv ja dosy holosno,

ob mene ula j susidka, ale, zdajesia, ja mou vyriyty problemu.Ocint podyvyvsia na mene trochy zdyvovano, a divynka z bojazkoju nadijeju.

Ja prodovuvav: Hadaju, ja maju povne pravo poastuvaty junu ledi obidom. y ne tak? Ce vae pravo, ser.Ja distav z kyeni kredytku. Skiky vona vynna?Jakby ja buv vypadkovym vidviduvaem restoranu, ocint napevno vidchylyv by

moju propozyciju, zapidozryvy mene v neystych namirach odo divynky. Prote ja tutasto obidav, na meni bula forma liotyka, a krim toho, moja zovninis i vymova svidylypro pochodennia z Poludennych, oto vin vyriyv, o ja prosto chou vyruyty zemli-aku.

Visimdesiat pja rupij, ser. Vidrachujte.Ocint zniav z mojeji kredytky hroi, potim skazav: Diakuju vam, ser. Nam ni do oho zajvi problemy. Vidtak povernuvsia do

divynky: A vy, mis, zaraz e jdi do kamery schovu i vimi svoju sockartku. Zavdytrymajte jiji pry sobi. Zrozumilo?

Vona lye movky kyvnula, le perevodiay podych vid chvyliuvannia. Z usioho bulovydno, o cej prykryj incydent zmusyv jiji dobriae ponervuvaty.

Ocint piov obsluhovuvaty inych klijentiv, a ja pidbadiorlyvo usmichnuvsia svojijjunij susidci i povernuvsia do perervanoho obidu.

Za chvylynu vona pidvelasia j nesmilyvo pidijla do mene. Due vam diakuju. Vy mene zdorovo vyruyly.

Puste, vidpoviv ja. Nastupnoho razu bu uvania, ne zalyaj svoju kartkuv bagai.

Ave Ja budu uvanoju Divynka zamjalasia. Ja ja tak rozumiju, omeni ne mona vidkoduvaty vai vytraty?

Pravyno rozumije. Ta ne perejmajsia: erez ti visimdesiat pja rupij ja ne zban-krutuju. Jako sovis ne dozvoly tobi yty v borhu peredi mnoju, to poprosy bakivpererachuvaty ciu sumu do fondu profspilky liotykiv i my budemo kvyty.

Vona nareti usmichnulasia. Vid jiji usmiky navkolo stalo svitlie, niby sonekozijlo. Ja mymovoli podumav, o z takoju arivnoju, z takoju promenystoju usmikojuvona ve za kika rokiv pone rozbyvaty olovii sercia.

Bezumovno, mistere vona zrobyla pauzu, ob proytaty napys na imennijplanci z pravoho boku moho kitelia, e-e, kapitane Matusivikz.

Matusevy, popravyv ja. Spoluennia c i z poznaaje zvuk . A tebejak zvaty?

Rae tobto Rejel. To Rae y Rejel? Rae. Ale pyesia tak samo, jak Rejel.Tiky zaraz ja viduv u jiji movi pevnu svojeridnis. Mekanci Poludennych rozmo-

vlialy ystoju anglijkoju, ta ce a nijak ne oznaalo, o vymova na vsich ostrovach bulaodnakovoju. U Raeli akcent vuvavsia synie, ni zvyajno, i ja nijak ne mih pryvjazatyjoho do geograji archipelagu. Slova jiji lylysia mjako ta melodijno.

Do rei, ty zvidky?U velykych sirych oach Raeli promajnula rozhublenis. Zdavalosia, vona ne vi-

drazu zrozumila moje zapytannia, a potim, koly nareti zbahnula, pro o jdesia, ekika sekund barylasia z vidpoviddiu.

Springld, ostriv Dersi. Hm, nikoly tam ne buv. Odnak uv, o u vas udovyj kurortnyj kompleks. Aha, pidtverdyla Rae.Na ciomu naa rozmova zhasla. Rae e trochy postojala bilia moho stolyka, pere-

mynajuy z nohy na nohu, todi jako nepevno movyla: Nu, ja pila aslyvo, vidpoviv ja. Ne zabu pro kartku. Ne zabudu. e raz diakuju.Podaruvavy meni na proannia svoju osiajnu usmiku, Rae popriamuvala do vy-

chodu. Ja proviv divynku dovhym pohliadom i z zazdristiu podumav, o jiji bakovi ne-abyjak potalanylo. olovik, u jakoho je taka doka, maje viduvaty sebe nadzvyajno as-lyvoju liudynoju

Koly erez pivhodyny ja vyjov z restoranu, to omu zovsim ne zdyvuvavsia, po-bayvy, o v tuneli mene ekaje Rae. Ne mona skazaty, o ja rozrachovuvav jijiznovu pobayty, ale o chotiv tak.

Ue vziala kartku? zapytav ja. Ni.

omu? Bo zalyyla jiji vdoma.Podumky ja obizvav sebe bovdurom. Slid bulo vidrazu zdohadatysia, o Rae zbre-

chala ocintovi. Vona ne mohla zabuty svoju sockartku v bagai, ade todi ne mala bym zaplatyty za korystuvannia kameroju schovu. Ote, bagau v neji zovsim ne bulo,vona pryletila lye z tym, u o bula vdiahnena.

Nepryjemna istorija, skazav ja. ym mou dopomohty? Uziaty zvorotnyjkvytok?

Rae javno ne rozrachovuvala na taku edris z moho boku i na sekundu navizavmerla vid zdyvuvannia.

Och, diakuju, ne varto. Ja pryjichala v hosti do diaka, vin pro mene podbaje. Ottiky vona zbenteylasia, problema v tomu, jak do nioho distatysia. Mij dersijkyjprojiznyj na metro tut ne dije.

Zrozumilo. Nu o , pily ja kupliu tobi etony.My popriamuvaly v inyj kine tuneliu, de buv vchid na stanciju pidzemky. A diako cho znaje pro tvij pryjizd? pocikavyvsia ja. Zvyajno. To omu ne zustriv tebe? U nioho lekciji v universyteti. My domovylysia, o ja doberusia sama. Zretoju,

ja ve ne maleka.Ja skeptyno usmichnuvsia, odnak ne stav zapereuvaty. Tvij diako vyklada? Aha. Profesor zyky.My vvijly u vestybiu metro, ja vstavyv svoju kredytku v najblyyj avtomat i

oderav pja etoniv. Vystay? Vlasne, meni dosy odnoho, vidpovila Rae, prote vziala v mene vsi etony,

otyry z nych sunula v binu kyeniu taniv, a ostannij stysnula v ruci. Skoromovkojupromymryvy slova podiaky, vona ve zrobyla bula krok do eskalatora, a raptom zav-merla i rvuko povernulasia do mene. Oblyia jiji stalo blidym, a v oach zastyh ach.

o z toboju? sturbovano zapytav ja. Tobi pohano? Tyche! naprueno proepotila Rae. Nioho ne kai Ne povertajtesia.Povz nas projov vysokyj ornokiryj olovik u strokatomu vbranni i zupynyvsia bi-

lia susidnioho avtomata. Rae staranno namahalasia ne dyvytysia na nioho, ale my-mochi skosa steyla za nym.

olovik, ne zvertajuy na nas uvahy, kupyv etony j popriamuvav do turniketiv. Ra-e nareti ohovtalasia, micno schopyla mene za ruku i potiahla do vychodu z metro.

Chuti. Chodimo!Zovsim spantelyenyj, ja bez zaperee piov za neju.Vyjovy nazovni, Rae vidpustyla moju ruku j bezsylo prytulylasia do sklianoji

stiny. Vona vsia tremtila, na jiji oli vystupyly kraplyny potu. Vona ne prosto zliakalasia vona bula naachana.

Ty pojasny meni, o stalosia? suvoro zapytav ja. Ty znaje toho olovika? Ce Jij zabraklo povitria. Ce pjatdesiatnyk.Meni znadobylosia ne mene desiaty sekund, aby vtoropaty, pro o jdesia. Jak i vsi

yteli Mahavari, ja pidsvidomo unykav bu-jakych dumok pro uych, tomu speru po-dumav, o Rae maje na uvazi drevniu religijnu sektu, pro jaku ja ytav v odnij istorynijknyci. I lye zhodom do mene dijlo, o vona kae pro rozumnu humanojidnu rasu, yjipredstavnyky slavylysia svojimy metamorfnymy zdibnostiamy. Ni, zvyajno, perevtiliuva-tysia na konej y krolykiv vony ne mohly, prote skopijuvaty liudku zovninis jim bulodo snahy. Osoblyvo negrojidnu oskiky pryrodnyj kolir jichnioji kiry varijuvavsia vidvuhino-ornoho do jasno-korynevoho.

Pjatdesiatnykamy jich prozvaly erez te, o gennyj nabir u nych skladavsia z dva-dciaty pjaty par chromosom, zamis liudkych dvadcia trioch, i cymy otyrma zajvymychromosomamy bilogy pojasniuvaly metamorfnis pjatdesiatnykiv. Utim, ocijno jichniarasa nazyvalasia nerejamy vid imeni mitologinoho personaa, zdatnoho zminiuvatysvoju zovninis, ale v prostorii do nych micno prylyplo prizvyko pjatdesiatnyky.

Svoho asu nereji-pjatdesiatnyky buly najvirniymy soratnykamy zemlian u jichnijkosminij ekspansiji, ale zhodom same vony, u sojuzi z ie odnijeju humanojidnoju rasoju gabbaramy, oolyly antyliudku koaliciju i rozvjazaly galaktynu vijnu. Cia vijna za-verylasia nyivnoju porazkoju liudej

Ne kay durny, perekonlyvo movyv ja. Ty bayla prosto ornokiroho olo-vika. Liudynu, a ne pjatdesiatnyka. Nijakych uych na Mahavari nemaje. Vony tam, ja kyvnuv uhoru, a my tut. Ce peredbaeno uhodoju, jakoji my suvoro dotrymujemosia.

Ni, pravyla svojeji Rae. To buv pjatdesiatnyk. Ja vpiznala joho po chodi.Vony ruchajusia po-osoblyvomu, ce ne mona splutaty ni z ym inym.

Ja vako zitchnuv i zadumavsia, o robyty dali. Povz nas prochodyly liudy, dechtoz cikavistiu pohliadav u na bik: dyvna povedinka Raeli pryvertala uvahu. e trochy i jakyj nadto pynyj hromadianyn zapidozry, o ja ipliajusia do divynky. A todi klo-potu ne oberesia

Ote tak, skazav ja. Pide zi mnoju. Ja vidvezu tebe do diaka na flajeri.Rae ne stala pereyty i vidrazu pohodylasia. Oevydno, baky ne zasterihaly jiji vid

zajvoji dovirlyvosti pry spilkuvanni z neznajomymy olovikamy.My projly na slubovu stojanku j sily v mij flajer. Rae roztauvalasia v peredni-

omu krisli dlia pasayriv, zniala kurtoku i rukavom soroky vyterla spitnile olo. Vybate, ja taka durepa! Sama ne rozumiju, o na mene najlo. Navi jako ce

buv uyne, jake meni do nioho dilo.Slova Raeli zvualy neperekonlyvo. Vona javno namahalasia obernuty vse na art,

prote ja bayv, o jiji j dosi tipaje.erhovyj po stojanci dav meni sygnal, o liach vinyj. Ja odrazu zapustyv dvyhun,

zletiv i spriamuvav flajer do najblyoji transportnoji rozvjazky. Nu, kudy letymo? V universytetke misteko. Boze-drajv, sto visimnadcia.Ce bulo maje v protylenomu kinci mista. Jasno. Chvylyn za sorok budemo na misci.Distavy rozvjazky, ja pidniavsia na tretij vydkisnyj horyzont i pirnuv u potik

mayn, o ruchaly u pivdenno-zachidnomu napriamku. Do rei, trochy zhodom obizvavsia ja. Jak zvaty tvoho diaka? Svami Agatijar. Znajome imja. De ja joho uv. Kika rokiv tomu jomu prysudyly Vseplanetnu premiju z zyky. A vin vid neji

vidmovyvsia. Teper zhadav. Hunyj buv skandal. Jako ne pomyliajusia, vin protestuvav proty

nedostatnioho nansuvannia svojich doslide. Ale z fundamentanoju naukoju zavdytak. Usia istorija svidy, o najvalyvii naukovi vidkryttia robyly zdebioho na entu-zizmi samych uenych, a ne zavdiaky edrym biudetnym nadchodenniam.

Jakyj as my letily movky. Rae zrunie vmostylasia v krisli i, schylyvy holovunabik, zapliuyla oi. ok vid zustrii z neznajomcem ue mynuv, i teper, jak reakcija nanervovu napruhu, nastupyla rozslablenis.

A znaje, zretoju movyv ja, nikoly b ne podumav, o v tebe moe butydiako na imja Svami Agatijar.

Vona rozpliuyla oi j sonno podyvylasia na mene: omu? U tebe nadto svitle volossia i bila kira. Ot moja babusia bula z materyka, i ce po

meni vydno. Hm. Niskileky ne vydno. A odo diaka, to my z nym ne krovni rodyi. Prosto

vin buv odruenyj zi staroju sestroju moho baka. Vona pomerla. Meni due koda. Ta nioho. Ce bulo davno. Rae solodko pozichnula i znovu zapliuyla oi.

Ja jiji zovsim ne pamjataju.Koly my pidletily do Boze-drajv, vona ve micno spala. Ja bez problem znajov po-

tribnu adresu i posadovyv flajer pered nevelykym dvopoverchovym osobniakom za nome-rom sto visimnadcia.

Zahluyvy dvyhun, ja povernuvsia do Raeli i sprobuvav rozbudyty jiji. Ale marno na moje lehke popleskuvannia po pleu vona vidpovidala lye nevyraznym burmo-tinniam, a harneko stusonuty jiji v mene ruka ne pidnimalasia.

Pislia nedovhych rozdumiv ja vybravsia z kabiny j pidijov do budynku. Na mij dzvi-nok dveri vidynyla nevysoka smahliava divyna rokiv dvadciaty pjaty v dovhomu zele-nomu sari. U neji bulo orne jak smola volossia, zibrane na potylyci u vuzol, i trochyrizkuvati, ale zahalom pryjemni rysy oblyia.

Dobryj veir, skazav ja. Profesor Agatijar udoma? Tak, ocere. Bu laska, prochote. Vin ojno povernuvsia z universytetu.Vona provela mene do vitani, poprosyla trochy zaekaty j chuteko pidnialasia na

druhyj poverch. Tatu, donissia zhory jiji holos. Tam do tebe pryjly z policiji.Ja usmichnuvsia. Moja forma zovsim ne bula schoa na policejkyj mundyr, ale mene

ve ne vpere pryjmaly za ochoroncia poriadku. Achmad artuvav, o v mene zanadtoesne j nepidkupne oblyia, schoe na ti, o demonstruju u reklamnych rolykach poli-cejkoji akademiji.

Nezabarom do vitani spustyvsia profesor Agatijar. Vin vyjavyvsia litnim olovikom,o ve davno perestupyv istdesiatyrinyj rubi, ale e j dosi mav harnu zynu formu.Buv vin serednioho zrostu, kremeznoji statury, z takym e ornym, jak u doky, volossiami hustoju, trochy syvoju borodoju.

Moja doka pomylylasia, skazav vin, koly my pryvitalysia. Vy ne z policiji,vy liotyk. ym mou dopomohty?

U mojemu flajeri vaa pleminnycia Rae. Virnie, pleminnycia vaoji pokijnojidruyny.

Agatijar zdyvovano zviv svoji husti brovy. Pereprouju, ser, ale tut jaka pomylka. Po-pere, moja druyna yva-zdorova,

prosto my z neju rozluenni. A po-druhe, u neji nemaje pleminnyci na imja Rae.Cikavo, omu ja zovsim ne zdyvuvavsia?

Za ver hodyny my z Agatijarom pyly u vitani aj, i ja rozpovidav jomu pro svojeznajomstvo z Raelliu. Jiji my vyriyly ne budyty, a perenesly z flajera do kimnaty dliahostej, i zaraz nad neju klopotala doka profesora Rita. Vona zapevnyla nas, o micnyjson Raeli vyklykanyj zvyajnoju perevtomoju.

Vysluchavy mene, Agatijar zadumlyvo nasupyvsia. Dyvno, dyvno. Ja bau ciu divynku vpere. Vona tono ne moja rodyka i ne moe

neju buty. U mene nemaje ridni na Poludennych i ja, i moja kolynia druyna rodom zRanistanu. Do rei, vy pevni, o Rae vaa zemliaka?

Zvaajuy na jiji vymovu, tak. Pravda, u neji svojeridnyj akcent, ale jak na me-kanku materyka naproud ysta mova hm z naoho, ostrivnoho pohliadu. Ja tro-chy pomovav. Choa teper ja ve nioho ne peven. Vona brechala pro sockartku, bre-chala, o vy jiji diako, mohla zbrechaty j pro te, o pryletila z Dersi. I vzahali, vonaz peroji chvylyny povodylasia pidozrilo. Vziaty choa b jiji isteryku v metro, ti smicho-vynni bajky pro pjatdesiatnyka.

Profesor nekvapom nadpyv iz aky aj. A ce, mi inym, najcikaviyj moment u vaij istoriji. Navi koly prypustyty, o

Rae zbrechala vam, to postaje logine zapytannia: navio jij pryplutuvaty pjatdesi-atnyka? Ade bulo jasno, o vy ne poviryte jij. V usiomu inomu vona brechala dosypravdopodibno, a tut uziala j bovknula taku durnyciu.

Moe, vona prosto rozhubylasia? Pobayla znajomoho, zliakalasia, o vin moezipsuvaty jiji vyhadanu istoriju, i v panici vchopylasia za pere, o spalo jij na dumku.

Za pjatdesiatnyka? Agatijar skeptyno usmichnuvsia. Navriad y ce pere,o mohlo spasty na dumku dvanadciatyrinij divynci. Ta j jiji pojasnennia ne monanazvaty smichovynnymy, tut vona nioho ne vyhaduvala. Nerejiv-pjatdesiatnykiv spravdimona vpiznaty po chodi jako, zvyajno, prydyvytysia. Liudku zovninis vony ko-pijuju bezdohanno, mimiku ta movu te, a ot z ruchamy v nych problemy, obumovlenidejakoju specykoju budovy suhlobiv. Pry vydkij, energijnij chodi jichni nohy pohanozhynajusia v kolinach. Zaprymityty ce vako, ale v pryncypi molyvo. Vsia sprava lye vpraktyci. Jako erez jaku nevidomu nam pryynu Rae asto dyvylasia staru chro-niku, de guruvaly ui, i uvano sposterihala za povodenniam pjatdesiatnykiv, to ne-maje nioho dyvnoho, o vona vpiznala odnoho z nych. Ina ri omu vona tak zliaka-lasia. Sudiay z vaoji rozpovidi, ce ne bulo schoe ni na abstraktnyj strach za vsich liudejzahalom, ni na instynktyvnu ksenofobijnu reakciju; vona bojalasia oho konkretnoho,spriamovanoho osobysto proty neji.

Ja pyno pohlianuv na Agatijara: Vy serjozno vvaajete, o my zustrily pjatdesiatnyka? Cilkom molyvo.

Ale ce proty pravyl! ui zobovjazalysia ne vtruatysia v nai spravy i ne stu-paty na Mahavaru, poky my dotrymujemosia umov myrnoji uhody.

Vyraz Agatijarovoho oblyia vraz zminyvsia. Vy spravdi v ce viryte, mistere Matusevy? Neve vy takyj najivnyj? A vtim, ni.

Prosto vy, jak i perevana biis naych spivvityznykiv, tiyte sebe iliuzijamy, ne cho-ete dyvytysia pravdi u vii. Neuchyne vykonannia domovlenostej obovjazok pe-remoenoji storony; peremoci roblia te, o vvaaju za potribne. Za mojimy pryblyz-nymy pidrachunkamy nyni na planeti perebuvaje kika tysia pjatdesiatnykiv, zamasko-vanych pid liudej. Jichnie zavdannia jakraz i poliahaje v tomu, ob kontroliuvaty dotry-mannia namy vsich umov myrnoji uhody y, jako nazyvaty rei svojimy imenamy,umov kapituliaciji.

A jak e na uriad? Vin pro nych znaje? I vsiliako spryjaje jim. U nioho nemaje vyboru. My ne v tomu stanovyi, ob

dyktuvaty svoji pravyla.Ja lye ponuro pochytav holovoju. Jak i vsi rozsudlyvi liudy, u hlybyni dui ja rozu-

miv, o uynci ne mohly prosto polyyty nas samych na sebe, obmeyvy orbitanojublokadoju ta kontrolem drom-zony. Ce bulo b nerozumno j neobano z jichnioho boku, av brakovi rozumu j obanosti jich ne mona zvynuvatyty, inake b jim ne vdalosia pe-remohty liudstvo, jake e pivtora storiia tomu vvaalosia najmohutnioju rasoju v Ga-laktyci. Odnak dlia vlasnoho spokoju ja perekonuvav sebe v tomu, o Mahavara cilkomi povnistiu naley liudiam i nichto storonnij ne smije vtruatysia v nai vnutrinispravy

Z kimnaty dlia hostej vyjla Rita. U rukach vona trymala soroku ta tany Raeli, atako karpetky i spidniu bilyznu.

Poky mala spy, viddam jiji odiah poystyty. Kyeni pereviryla? zapytav jiji bako. Zvyajno. Poklala vse na tumboku bilia lika. o v neji bulo? etony na metro, paperovi hroi, lazernyj mini-dysk i dystancijnyj put. Nijakych

dokumentiv y kartky soczabezpeennia ja ne znajla. A hroej bahato? Zabahato dlia dvanadciatyrinoji divynky, ale ne due. Trochy bie esty tysia.

Prynesty? Bu laska, doniu. I retu reej te.Rita kynula na dyvan odiah i znovu znykla za dveryma hostiovoji kimnaty. Nezaba-

rom vona povernulasia j vyklala na urnanyj stolyk tonekyj stosyk hroovych kupiur,pja etoniv, minitiurnyj lazernyj dysk u prozoromu futliari bez bu-jakoho markuvan-nia i dystancijnyj put keruvannia najpevnie, vid jakoji ihraky.

Speru Agatijar pererachuvav hroi. Navriad y vona pohrabuvala bank, zamalyj ulov Tak, cikavo. Iz sotniamy ta

dvadciatkamy vse normano, ale tysiani Vin viddav meni vsi pja kupiur. Podyvi-sia na rik.

Vony vypueni sto trydcia pja rokiv tomu, zdyvovano promovyv ja, rozhlia-dajuy banknoty. A zovni ne vidrizny vid suasnych.

Dyzajn paperovych hroej ne miniavsia ve ponad dva storiia, pojasnyv Aga-tijar. Teoretyno vony e v obihu, ale praktyno davno vylueni. Tym dyvnie bayty

pja takych banknot vkupi. Do rei, zavvate: vsi vony z odnijeji seriji. Ato. udasija! I o ce oznaaje? Varintiv bahato. Napryklad, divynka znajla yju pokynutu schovanku. Vin

zadumavsia. A znajete, liach cych banknot u pryncypi mona prosteyty. Do vijnyrupija kotuvala maje v sto raziv doroe, i taki velyki kupiury vykorystovuvaly pere-vano dlia mibankivkych rozrachunkiv. Pry bu-jakych operacijach jichni nomery k-suvaly. Sprobuju pereviryty.

Agatijar zabrav u mene hroi, poklav jich u nahrudnu kyeniu svojeji soroky, potimuziav zi stolu futliar z dyskom. Ohlianuv joho, vidtak, zavahavy, skazav:

Vse-taky varto podyvyty joho vmist. Ce, zvisno, ne due taktovno, ade tam moebuty o osobyste, ale Zretoju, Rae sama naprosyla. Ja ne zmuuvav jiji nazyva-tysia mojeju pleminnyceju. Vin pidvivsia. Vybate, ja nenadovho zalyu vas. Menizrunie korystuvatysia profesijnym terminalom u kabineti, a ne cym pobutovym bruch-tom. Agatijar kyvnuv ubik velykoho stereoekrana v protylenij stini vitani. Zarazmaje pryjty Rita, vona vas rozvay.

Jakyj as ja sydiv, mirkujuy nad tym, o stalosia. Meni na dumku spalo durnuvateprypuennia, o Rae utratyla vsich ridnych u jakij stranij katastro j teper sa-motuky ukaje sobi opikuniv, ne pokladajuy na turbotu deravy. omu b u takomurazi meni ne vziaty uas u ciomu konkursi? Ja pidchou na ro jiji baka i za vikom, i zasocinym stanom, do toho ja rodom z Poludennych. opravda, ja rozluenyj ale jAgatijar te, ote, vin ne maje nijakych perevah. Zate ja nabahato molodyj i zmou prydi-liaty bie asu jiji vychovanniu

Vreti ja vidihnav he ci bezhluzdi, cho i spokuslyvi, dumky i vziav z urnanohostolyka dystancijnyj put. Joho lyciova pane skladalasia z dvadciaty otyrioch minitiur-nych knopok, desia z jakych buly poznaeni cyframy, a reta nezrozumilymy zna-kamy abo abrevituramy. Nad knopkamy znachodyvsia nevelykyj dysplej, a e vye vy-dnivsia riad krychitnych otvoriv oevydno, tam buv umontovanyj mikrofon dlia pry-jomu holosovych komand.

Povertivy put u rukach, ja navmannia natysnuv kika knopok, ale nioho ne sta-losia. Nareti ja dobravsia do roztaovanoji v pravomu verchniomu kutku paneli knopkyz napysom AP. Dysplej vidrazu oyv, i na niomu zjavylosia povidomlennia: Con-nexion. Attendez Sekund za pja joho zminylo ine: Erreur! Lie systme de contrliene rpond pas. A vidtak dysplej pohas.

Zdyvovanyj, ja znovu natysnuv tu knopku. Rezutat analoginyj. Zahalom zmistoboch povidomle buv zrozumilyj: u peromu jlosia pro vstanovlennia kontaktu, u dru-homu hovorylosia, o stalasia pomylka, vidpovi ne otrymana. Ale jak bezbono bulyperekrueni vsi slova!

Do vitani povernulasia Rita z ue vyyenym odiahom Raeli. Rozzyrnuvy dov-kola, vona zapytala:

A de bako? U svojemu kabineti. Obiciav nezabarom povernutysia.Rita pidijla j sila v susidnij fote. Nu, o tam? pocikavylasia vona. o zjasuvaly? Poky tiky te, o tysiani banknoty due stari. Zaraz va bako pereviriaje jichni

nomery i zaodno perehliadaje vmist dyska. A ja vyvaju put hm, jako ce mona na-zvaty vyvenniam. Po-mojemu, vin nespravnyj: vydaje jaki perekrueni povidomlennia.

I ja prodemonstruvav, jak vin praciuje.Rityni oi zblysnuly. Ale ce Dajte-no meni. Vona vychopyla v mene z ruk put i sama natysnula

knopku AP. Tak i je! Ce francukoju. Vstanovlennia zvjazku. ekajte, a potim:Pomylka! Systema keruvannia ne vidpovidaje. o do skoroennia ap, to vono,najpevnie, oznaaje appe, o perekladajesia jak vyklyk. Nikoly ne dumala, o dena Mahavari korystujusia cijeju movoju!

Vy jiji znajete? Trochy. Svoho asu vyla. Vy lolog? Ni, likar, prochodu internaturu. A ini movy moje chobi. Ryta natyskala

po erzi vsi knopky na puti. Na odnu z nych, krim AP, dysplej ne reaguvav. Naretivona pidsumuvala: Oevydno, prystrij, jakym keruje cej put, znachodysia zanadtodaleko.

Ale navio Raeli znadobyvsia put iz francukym interfejsom?Rita znyzala pleyma: Moe, ce jiji ridna mova. U dejakych viddalenych rajonach materyka liudy vse e

rozmovliaju chindi, bengakoju abo tamikoju. Molyvo, de proyvaje j nevelyka hro-mada frankofoniv. Ade pid as vijny Mahavara dala prychystok dekikom mijonambienciv z inych planet. Biis z nych oselyly na ostrovach Poludennoho archipelagu.

Prote naadky pereselenciv asymiliuvaly ve v nastupnomu pokolinni, zauvayv ja. Nikoly ne uv, ob u nas na ostrovach isnuvaly jaki okremi nacinanigrupy.

Ja te ne ula. Ale tak y inake, a put isnuje. I krim toho: imja Rae cefrancuka vymova zvynoho nam imeni Rejel.

Na schodach poulysia kroky, i do nas spustyvsia profesor Agatijar. Vin namahavsiatrymatysia spokijno j nevymueno, odnak joho oi vykazuvaly nadzvyajne chvyliuvannia.

Rita vidrazu pidchopylasia. Tatu, my znajly deo cikave. Cej put posluhovujesia francukoju movoju. Ato. Na ostrovi Dersi proyvaje neyslenna frankomovna hromada. A Rae

onuka odnoho moho druha molodosti, my z nym razom navalysia v universyteti. Natomu dysku jiji simejnyj abom. Ja e ne znaju, o pryvelo jiji do mene, ale Vtim,pohovorymo pro ce zhodom. Riuym estom vin dav zrozumity doci, o ne vidpovi-datyme na jiji podai zapytannia, i povernuvsia do mene: Teper use zjasuvalosia, mis-tere Matusevy. Diakuju, o podbaly pro Rae. Do rei, skiky vona vam vynna? Ja kom-pensuju vai vytraty.

Ja, zvisno, stav vidmovliatysia, dlia mene splaeni v restorani hroi buly dribjazkom,ale profesor use-taky napolih na svojemu i bukvano sylomi vyrvav u mene kredytku,ob pererachuvaty visimdesiat pja rupij. Poky vin vovtuzyvsia z mojeju kartkoju biliaterminalu, ja trochy zibravsia z dumkamy i dijov vysnovku, o joho istorija pro druhamolodosti vyhadka, pryomu prydumana naspich. Po-pere, jakby Rae spravdi bulavnukoju joho universytetkoho tovarya, Agatijar buv by zdyvovanyj i zaintrygovanyj, taa nijak ne sturbovanyj. Po-druhe, vin nasampered sprobuvav by zvjazatysia z jiji rody-amy i zjasuvaty, o stalosia, ale natomis vidrazu kynuvsia do vitani z cilkom pev-nym namirom jaknajvyde pozbuty mene. I po-tretie, ja ne rozumiv, navio Rae vy-hadala kazku pro svoju pokijnu titoku, a ne skazala priamo: ja jidu v hosti do staroho

druha moho didaVse ce zdavalosia meni pidozrilym, prote ja buv storonnioju liudynoju. Rae chotila

zustritysia z profesorom Agatijarom, i ja ce vlatuvav. A jak buty dali, nechaj vyriujusami.

A tut u nau rozmovu vtrutylasia Rita. Schoe, vona ne vlovyla vsich prychovanychniuansiv sytuaciji i vsupere bakovym planam poala prosyty mene zalyytysia na ve-eriu. Zusylliam voli profesor prychovav rozdratuvannia, o bulo promajnulo na joho ob-lyi, i zmuenyj buv pryjednatysia do doynoji propozyciji, spodivajuy, o ja vse-takyvidmovliusia.

Ja j spravdi chotiv vidmovytysia, tym bie o zovsim nedavno obidav, ale cikavisuziala horu nad pouttiam taktu, i ja pryjniav zaproennia. Agatijar, z usioho bulo vydno,rozserdyvsia, zate Rita, navpaky, zradila.

Zazyrnuvy do hostiovoji kimnaty j perekonavy, o Rae micno spy, vona poda-lasia na kuchniu. Koly dveri za neju zaynylysia, profesor vymueno vsmichnuvsia i pro-movyv:

A vy javno spodobalysia Riti. Zazvyaj vona ne taka zapopadlyva z molodymyliumy, o zachodia do mene v hosti. Vtim, zdebioho ce moji spivrobitnyky abo aspi-ranty predstavnyky nudnoji, na jiji dumku, profesiji. Vy liotyk, liudyna diji Vyodrueni?

Rozluenyj, skazav ja. Ditej nemaje. U vas nezvyne prizvye, zauvayv profesor. Navi dlia ostrovjanyna. Mij predok po oloviij liniji buv deportovanyj, pojasnyv ja. Z Viliji. Hm. Ne uv pro taku. Sered planet, mekanciv jakych ui pereselyly na Maha-

varu, jiji tono nemaje.Ja stverdno kyvnuv: Ce tak. Pislia zachoplennia Viliji uynci vidpravyly vsich ucililych mekanciv

planety v koncentracijni tabory na Kalchali, a tam jako tak vyjlo, o mij predok, pradidmoho pradida, vidbyvsia vid svojich spivvityznykiv i potrapyv do grupy, jaku deportuvalyna Mahavaru. Kudy pereselyly inych vilijciv, nevidomo. Molyvo, jich, zvaajuy na tojopir, o vony ynyly uym, rozpodilyly na kika planet.

Agatijar jako vynuvato hlianuv na mene, potim vydko vidviv oi. A ot moji predky ne spromohlysia navi na symvolinyj opir zaharbnykam. My

kapituliuvaly vidrazu, ojno v na lokanyj prostir uvijov flot uych. Natomis namzalyyly planetu j daruvaly taku sobi iliuzornu podobu svobody. Vin zrobyv korotkupauzu. Hadaju, vy, jak liotyk, dosy hostro viduvajete ciu iliuzornis.

Ja spochmurniv. Navi hostrie, ni vy hadajete. Ja praciuju na suborbitanych marrutach.Profesor podyvyvsia na mene z rozuminniam.

Podaa naa rozmova prochodyla dosy mliavo. Agatijar emno rozpytuvav menepro robotu, ja tak samo vvilyvo vidpovidav jomu, prote sluchav vin mene neuvano. Za-raz joho zajmalo lye odne: y dovho e ja budu nadokuaty jomu svojeju prysutnistiu.

Zretoju ja stav pouvatysia tak nijakovo, o pryborkav svoju cikavis i vyriyv pity,

ne ekajuy veeri. Ja same zbyravsia zhadaty pro jaki nevidkladni spravy j rozproaty-sia z profesorom, ta mene vyperedyv dzvinok u vchidni dveri.

Agatijar zdryhnuvsia, nemov joho vdarylo strumom. Jako ranie vin buv prostoschvyliovanyj, to zaraz u joho pohliadi promajnuv spravnij strach. Rvuko povernuvydo terminalu, vin nakazav:

Kompjutere, zovninij ohliad! Pokay paradnyj vchid.Cijeji myti na vbudovanomu v stinu stereoekrani vynyklo zobraennia yrokople-

oho olovika pryblyzno moho viku. Profesor poleheno zitchnuv. Vse harazd. Ce Sajid Mahdev, odyn z mojich asystentiv na katedri. Vin mekaje

za kika budynkiv vid nas i asto zachody u hosti bez zaproennia Chaj jomu hre, jaknedoreno! spereserdia burknuv Agatijar i popriamuvav do vchidnych dverej.

Nezabarom u peredpokoji pouvsia trochy chrypkyj holos: Dobroho veora, profesore. Pered vaym budynkom stoji yj flajer. Ja nevasno? Ta o vy kaete, Sajide! prolunala vidpovi Agatijara, prote v joho liub-

jaznomu toni vuvalasia neyris. U nas vy zavdy baanyj his. My jakraz zbyraje-mosia veeriaty. Spodivajusia, vy ne vidmovyte?

Diakuju, ser, ta ja lye na chvylynku. Prosto prochodyv povz va budynok.Vony vvijly do vitani, i profesor poznajomyv nas. Tym asom z kuchni vyzyrnula

Rita j pryvitno usmichnulasia novomu hostiu: Zdrastujte, Sajide. Bako ve zaprosyv vas na veeriu? Jako ni, to ce robliu ja. Na a, u mene terminovi spravy, vidpoviv vin emno. Ja chotiv lye po-

bayty vas. Vostannie my zustrialysia dniv desia tomu, i ja podumav, o ne zavadynahadaty pro svoje isnuvannia.

Rita znijakovila, pidijla do nas i prostiahla Mahdevovi ruku. Ale zamis potysnutyjiji vin raptom vidstupyv na dva kroky nazad, vychopyv z kyeni pistolet i spriamuvavjoho na nas. Liubjaznyj vyraz myttiu znyk z joho oblyia, postupyvy miscem nevbla-hannij riuosti.

Ani ru, striliatymu. o z vamy, Sajide? rozhubleno movyla Rita i hlianula na baka: Tatu, o

tut kojisia?Agatijar uve znityvsia i jako navi pomyraviv. Joho vmy postarile ta zmarnile

lyce vyraalo pryreenis. Ce ja v usiomu vynen, le utno prokazav vin. Bo buv durnyj i najivnyj.

Hadav, o za ver stolittia do mene ve vtratyly interes. Ja navi ne prypuskav, o zamnoju stea A vyjavliajesia, mene j dosi spryjmaju serjozno.

Ave, profesore, stverdno kyvnuv Mahdev. Vas ie ne znialy z haka. Vi-sim rokiv tomu ja dopovidav naastvu, o vy prosto stare odoroblo, ne varte naojiuvahy. Na astia, moji rekomendaciji prypynyty steennia za vamy vidchylyly. I ot sio-hodni moje bahatorine terpinnia vynahorodylosia. Ce divyko najcinnia zdoby, obu-koly traplialasia nam na cij aliuhidnij planeti. I pijmav jiji same ja!

Tycheko zaurchotily dveri hostiovoji kimnaty, i na porozi zjavylasia Rae, zaku-tana v prostyradlo. Odnijeju rukoju vona prytrymuvala svoje improvizovane vbrannia, ainoju energijno protyrala zaspani oi.

Mahdev pohlianuv u jiji bik i na jaku my vtratyv pynis. A ja nehajno skorystavsiaz cioho.

Dijav ja bez vaha, pidkoriajuy instynktam, a ne rozumovi. Perekonanyj, o

mnoju keruvaly bakivki pouttia. Jak i Rita, ja ne rozumiv, o tut vidbuvajesia, ta vodnomu ne mav odnoho sumnivu: Mahdevovi potribna peredovsim Rae. Navio jaj hadky ne mav, ale joho slova pro najcinniu zdoby zvualy due zlovisno. Ja ne mihdopustyty, ob z divynkoju stalosia o lyche.

Mahdev use-taky vstyh vystrelyty, prote ja tono rozrachuvav svij strybok i, pir-nuvy pid joho ruku, zumiv uchylytysia. Lazernyj impus napevno pocilyv by v hrudyAgatijarovi, jakby ne blyskavyna reakcija Rity. Niby proytavy moji dumky, vona rizkokynula ubik, potiahla za soboju baka i cym uriatuvala joho vid smerti.

Nastupnoji myti ja vybyv u Mahdeva pistolet i stysnutoju v kulak rukoju osylyzatopyv jomu v elepu. Koly b ce buv jakyj bojovyk, vin ustojav by na nohach i my pro-dovyly b bijku. Odnak u ytti vse inake: liudyna dosy vrazlyva istota, to toj iz supro-tyvnykiv, chto perym zavdaje synoho j tonoho udaru, zazvyaj peremahaje. Pislia mohoklasynoho aperkotu Mahdev opynyvsia v takomu klasynomu nokauti, a kys mojejiruky pronyzav hostryj bi.

Zdajesia, ja skryknuv. Choa ne peven, bo tijeji myti zakryala Rae, holosno jpronyzlyvo. Svojimy velykymy, spovnenymy achu oyma vona dyvylasia na Mahdeva,jakyj, ve poornivy vid natuhy, bezuspino namahavsia zvestysia na nohy.

Dolajuy bi, ja pidijov do nioho z namirom dobriae kopnuty nohoju v piddych, tatut mene vyperedyv Agatijar. Schopyvy pistoleta, vin nadavyv na haetku i striliav uMahdeva, a poky joho spyna ne peretvorylasia na obhorile reeto.

Nareti Rae perestala kryaty, pidbihla do mene i, micno pryhornuvy, rozplaka-lasia. Livoju rukoju ja hladyv jiji skujovdene volossia, a pravu vidviv trochy nazad, obvona nenarokom ne zaepyla jiji. Ja do krovi pokusav sobi huby, namahajuy prytlumytybi u ruci. Boks nikoly ne buv mojim uliublenym vydom sportu.

U vas moe buty serjozna travma, skazala Rita. Slid nehajno Ni, doko, vtrutyvsia Agatijar, vse e styskajuy v ruci pistolet. U nas ne-

maje asu. Travma ne smertena, mister Matusevy vyyve. A nam treba tikaty. Zaraze.

Rae nareti vidstoronylasia vid mene, podyvyla na nioho i nevpevneno promo-vyla:

Profesore Pomov, liuba, perebyv jiji Agatijar. Pohovorymo potim. Mij budynok,

napevno, prosluchovujesia, tobi krae ne vydavaty svojich sekretiv. Ale vy vy znajete? Tak. Znaju najholovnie, ja ve dyvyvsia tvij dysk. I pro ce stalo vidomo naym

voroham. Vin pidijov do mertvoho tila Mahdeva i nohoju perevernuv joho navznak. Jakyj ja buv slipyj! Uprodov dvanadciaty rokiv odnia bayv cioho ciu istotu i navine zapidozryv, chto vin naspravdi. I ce pry tomu, o ja udovo znav, jak mona rozpiznatypjatdesiatnyka, a pivhodyny tomu navi poblalyvo povav mistera Matusevya.

Poky vin ce hovoryv, ja uvano rozhliadav Mahdeva. kira v nioho bula znano tem-nia, ni za yttia, elepa due vydavala vpered, nis, navpaky, stav prypliusnutym, oirozkosi, vucha vidstovburyly i zverchu zahostrylysia. Ta, nezvaajuy na ce, vin zovsimne buv schoyj na tych pjatdesiatnykiv, o jich ja zridka bayv u starych mach, a sky-davsia prosto na potvornu liudynu.

Zavvayvy mij podyv, Agatijar pojasnyv: Vid oku v nioho poalasia zvorotna transformacija. Ja ne dav jij zaverytysia

u svojij pryrodnij podobi pjatdesiatnyky naproud yvui j due sprytni. Vin znovupovernuvsia do Raeli: Vdiahajsia, dytynko, my zaraz idemo. Nam due poastylo, oMahdev dijav samostijno mabu, chotiv zdobuty vsiu slavu. Jakby vin povidomyv protebe svojemu naastvu, tut buv by ve cilyj zahin joho odnopleminnykiv, i nijake heroj-stvo mistera Matusevya nas by ne vriatuvalo. Odnak nam treba pokvapytysia. Rito, tyte perevdiahnysia sari ne najkrayj odiah dlia vtikaiv.

Dobre, tatu. Rita vziala z dyvana odiah Raeli, schopyla divynku za ruku, ivony razom vybihly z vitani.

Koly my z Agatijarom zalyylysia vdvoch, vin zhrib z urnanoho stolyka vsi pjaetoniv na metro, sunuv jich sobi v kyeniu, tudy poklav i pistolet Mahdeva, a potimzvernuvsia do mene:

Mistere Matusevy, meni due prykro, o vy vklepalysia v ciu istoriju. Vy stalyertvoju fatanoho zbihu obstavyn. Radu vam nehajno pity he. Vas, zvyajno, znajdu idopytuvatymu. Vy pereyvete kika nepryjemnych dniv, ale potim vas vidpustiaZvisno, ja ne mou daty vam nijakych garantij, ale, mabu, tak vono j bude. Mij budynokprosluchovujesia, a moe, i prohliadajesia, a vsi operaciji z kompjuterom kontroliujusia.Oznajomyvy iz zapysamy, pjatdesiatnyky perekonajusia, o vy ni do oho ne pryetni.Jedyne, o vony mou postavyty vam na karb, ce napad na jichnioho odnopleminnyka,ale karaty za ce ne stanu. Zretoju, Mahdeva ubyv ja, a vy prosto boronylysia vid liudyny,o zahrouvala vam zbrojeju. Pjatdesiatnyky ne orstoka rasa, u nych rozvynute pouttiaspravedlyvosti.

Ja zapereno pochytav holovoju: Ni, profesore, ja nikudy ne pidu. Ne zalyu vas, poky ne perekonajusia, o Rae

u bezpeci.Vin pyno podyvyvsia na mene. Vaa turbota pro divynku roby vam es. Odnak vrachujte: jako my vyjdemo

z budynku razom, vy budete pryreeni. Naa vlada ne zachysty vas. Razom z namy vystanete vyhnancem, za vamy poliuvatymu. Molyvo, postradaju vai druzi ta rodyi. Jazovsim ne perebiuju, mistere Matusevy.

Nide pravdy dity, ostanni slova profesora pochytnuly moju riuis. Prote asu narozdumy j sumnivy ve ne lyalosia za kika sekund povernulysia Rita z Raelliu. Aga-tijarova doka bula odiahnena v temnyj briunyj kostium, u ruci vona trymala bilyj kejsiz ervonym chrestom. Na divynci bulo jiji kolynie vbrannia: tany, soroka ta kur-toka.

To ve jdemo? zapytala Rita.Ja zustrivsia pohliadom z jasnymy oyma Raeli. Vona dyvylasia na mene z nadijeju

j bezmenoju doviroju, vona vbaala v meni svoho zachysnyka ta zastupnyka, dlia neji jabuv liudynoju, jaka ve dvii riatuvala jiji z bidy i poru z jakoju vona pouvalasia v bez-peci. Ja zhadav, jak lye kika chvylyn tomu vona, zahornena v prostyradlo, taka nali-akana j bezzachysna, kynula do mene i pryhornulasia do mojich hrudej

Chodimo, skazav ja tverdo. Usi razom.

Dlia vtei my skorystalysia mojim flajerom, oskiky v maynach Agatijara ta Rity

cilkom mohly stojaty uky. Flajer viv profesor, Rae sydila poru z nym u pa-sayrkomu krisli, a my z Ritoju roztauvalysia na zadniomu sydinni. Vona dala menizneboliuvanoho, a potim medskanerom zi svoho kejsa obsteyla moju travmovanu ruku.Nareti skazala:

Nioho serjoznoho. Kika sviych mikrotriyn. Ni vyvychiv, ni perelomiv ne-maje. Rita obmotala moje zapjastia elastynym byntom i zakripyla joho. Hadaju,cioho vystay. Trymajte ruku v spokoji j unykajte zajvych navantae.

Namahatymu, kyvnuv ja. Do rei, profesore, kudy my letymo? Do ploi Dchavantari. A tam peresiademo na metro. Ale stancija je poru z naym budynkom? zapereyla Rita. Vona odna j nikoly ne buvaje veleliudnoju. A bilia Dchavantari a is stancij z

yslennymy peresadkamy. uynciam dovedesia perehlianuty zapysy kikoch sote ka-mer, ob vidukaty nas i vyznayty, u jakomu napriamku my pojichaly.

A vy pevni, o Mahdev ne vyklykav pidmohu? zapytav ja. Maje na sto vidsotkiv. Jomu b ne dozvolyly pryjty samomu za Raelliu. Na as-

tia dlia nas, vin vyriyv provesty operaciju samotuky.Jakyj as my letily movky. Nareti Rita neriue movyla: Tatu, ja ne zovsim rozumiju, o vidbuvajesia. Naskiky ce serjozno? Due serjozno. Ty sama bayla, jak povodyvsia Mahdev. Vin kynuvsia do nas

vidrazu, ojno otrymav erez svoji uky informaciju, jaku ja zytav z dyska. Vy zabraly joho? vtrutylasia Rae. Dysk? Vin u mene. I tvij dystancijnyj put te. Vse harazd. Vy dyvylysia lye m yAgatijar pochytav holovoju: Na a, moja liuba, ne tiky m. Ja zazyrnuv u fajly specykaciji Spodivajusia,

tam ne vkazani koordynaty? Ni, lye zahani technini charakterystyky. Ce ve krae, poleheno movyv profesor. Ale zarady Boha, dytyno! Navio

ty vzahali vziala z soboju dysk? ob u mene buly dokazy. Ja bojalasia, o vy ne poviryte.Agatijar zitchnuv: Ja b poviryv. Ja tak dovho ekav cioho dnia. Mrijav, viryv, spodivavsia

Potim vin na sekundu povernuv holovu j vynuvato hlianuv na Ritu: Meni due prykro,doko. Jakby ja mih, to zalyyv by tebe v budynku, spodivajuy na mylis uych. Ale cenemolyvo. Vony ne poviria, o Rae zvernulasia do mene erez ti davni podiji, tepervony vvaatymu, o vsi ci roky ja brav uas v Opori, a ty bula mojeju pominyceju.

Rita poklala ruku na joho plee. Ne treba vybae. Ja b odnakovo ne zalyyla tebe A ty spravdi buv pryetnyj

do tych podij? Tak. Mene ne daremno pidozriuvaly, choa nioho ne zmohly dovesty. A zho-

dom erez kika misiaciv ja diznavsia, o stanu bakom. I todi zliakavsia za tebe,za sebe, za tvoju matir. Vyriyv vidmovytysia vid boroby, jaku vvaav daremnoju j bez-nadijnoju. Vin pomovav, vidtak sumno pidsumuvav: Mahdev nazvav mene starymodoroblom. Ta naspravdi ja prosto staryj bojahuz.

Sluchajuy jichniu rozmovu, ja nareti zrozumiv, pro o jdesia. Ce stalosia ponadver stolittia tomu, koly ja e buv desiatyrinym chlopakom. Kikadesiat venych ta

ineneriv z Ranpurkoho instytutu zyky potaj vid usich stvoryly pja raket klasu ze-mlia orbita z potunymy pozytronnymy bojeholovkamy. Jako unoi vony zapustylyjich i znyyly dvi stanciji uych. Pislia cioho vsia planeta z ostrachom ekala na pomstuuynciv, prote vony obmeylysia tym, o zaadaly vid vlady straty vsich pryetnych dodyversiji osib i naklaly na Mahavaru odnorazovu kontrybuciju. Obydvi ci vymohy bulynehajno vykonani, a ostannia e j zavdala velykoji kody planetarnij ekonomici. Ta, ne-zvaajuy na ce, e j doteper na mohylach usich soroka trioch straenych zmovnykivcilorino lea yvi kvity

My doletily do ploi Dchavantari, Agatijar posadovyv flajer na stojanku bilia vely-koho torhovoho centru.

Jdemo v supermarket. Tam je vchid do pidzemnoho pasau, a zvidty na stancijimetro.

Tak my i vynyly. Ruchajuy kri jurbu liudej, o zapolonyly vestybiu torhovohocentru, ja nachylyvsia do Raeli, jaka jla poru, micno vepyvy meni v ruku, i tychozapytav:

To chto ty naspravdi?Ne vahajuy ani sekundy, vona proepotila meni na vucho: Mene spravdi zvaty Rae. Ja z planety Terr-de-Gol. Po-vaomu, ce Terra-

Gallija.1

U velykych megapolisach na ktalt ju-Kakutty pidzemka bula najzruniym spo-sobom peresuvannia, prote ja zavdy viddavav perevahu povitrianomu transportu. Otoi ne dyvno, o erez kika desiatkiv stancij i nyzky peresadok ja zovsim vtratyv orijen-taciju.

Pid as ostannioji peresadky, koly my prochodyly po tuneliu z vitrynamy nevelykychmagazyniv, Agatijar raptom zupynyvsia bilia odnoho z nych, poprosyv nas trochy zae-katy, a sam uvijov doseredyny. Za chvylynu vin povernuvsia z dvoma novymy telefonamyi bez pojasne odyn z nych dav meni, a druhyj sunuv sobi v kyeniu.

Projichavy e try y otyry stanciji, my vyjly z metro v jakomu tychomu pry-mikomu rajoni j pily trotuarom uzdov neyrokoji vulyci, pravoru jakoji roztaovuva-lysia osobniaky, a livoru tiahnuvsia park.

My projly blyko sotni metriv, potim zvernuly v park i zupynylysia bilia odnijeji zlavok.

Vy zalyytesia tut, skazav Agatijar. A ja pidu v rozvidku. Z cymy slovamyvin pokazav na budynok naprykinci vulyci: Tam yve slovom, toj, chto moe dopo-mohty nam.

A jako za nym te stea? zapytala Rita. Ne stea. Cej olovik ne ja, vin A vtim, u mene vse odno nemaje inych

varintiv. Ale my, zvyajno, pidstrachujemosia. Tomu speru ja pidu sam na rozvidku.1 Latynoju terra ce zemlia, u znaczenni jak planety, tak i okremoji dilianky suchodolu. Ce slowo

zapozyczylo bahato inszych mow, zokrema francuka terre. Nazwu Terr-de-Gol (Terre-de-Gaulle)mona pereklasty jak galka zemlia.

Vy vse poujete erez telefon, o ja dav misterovi Matusevyu. Jako potrapliu v pastku,nehajno vykydajte aparat i bii nazad do metro. esno kauy, ja ne znaju, o vamrobyty dali. Zaplutajte slidy, znajdi jaku schovanku, a potim nu, o prydumajete. Japokladajusia na vas, mistere Matusevy. O, trymajte.

vydko rozzyrnuvy, vin peredav meni pistolet Mahdeva, a Raeli povernuv dysk idystancijnyj put. Potim za dopomohoju telefoniv my vstanovyly zvjazok. Agatijar pidsy-lyv do maksymumu utlyvis svoho mikrofona, a ja svoho, navpaky, vymknuv.

Vyjlo o na zrazok uka, prokomentuvav vin, poklavy svij telefon dokyeni. Ta vse ja spodivajusia, o cia oberenis zajva.

Pociluvavy na proannia doku ta Rae, a meni micno potysnuvy ruku, Agatijarruyv do riadu osobniakiv. Koly vin opynyvsia na protylenomu boci vulyci, z telefonuprolunav joho holos:

Jako vy dobre ujete, potri olo.Ja tak i vynyv. Harazd, skazav profesor. Teper sidajte na lavku i vdavajte, o prosto vid-

poyvajete.My sily ja poseredyni, Rita pravoru, a Rae livoru, i staly vdavaty rodynu, jaka

pryjla v park vidpoyty. Prote skosa sposterihaly za tym, jak Agatijar dijov do potrib-noho jomu budynku, pidniavsia na ganok i podzvonyv u dveri.

Vidsta bula ymaleka, ta j sutinky ve nasuvalysia, to my ne zmohly rozdyvytysialiudynu, o vpustyla profesora doseredyny. A z telefonu pouvsia nasyenyj baryton:

Zdrastujte, ser. ym mou vam dopomohty? Dobryj veir, vidpoviv Agatijar. Ja chotiv by pobayty pana Vajapati. Vy domovlialysia pro zustri? Ni. Ale ja vpevnenyj, o vin pohodysia mene pryjniaty. Peredajte jomu o ce.Zavysla pauza. Oevydno, Agatijar vruyv vizytku abo napysav na paperi svoje imja.

Pevnie ostannie navriad y profesor nosyv u svojemu domaniomu odiazi vizytni kar-tky. A vtim, chto joho znaje

Dobre, ser. Zaekajte chvylynku.ekaty j spravdi dovelosia ne bie chvylyny. Potim vlasnyk barytona povernuvsia i

promovyv: Idi za mnoju, ser. Pan Vajapati vas pryjme.Dali poulosia tyche arudinnia: pid as chody telefon tersia ob tkanynu kyeni. Ty-

cho klacnuly dveri, rozyniajuy, i prolunav chrypkyj stareyj holos: Diakuju, Bimale. Teper lyi nas udvoch.Znovu klacannia dverej toj, koho zvaly Bimal, voevy, vyjov. Nu ot my j zustrilysia, Svami, promovyv chaziajin. A ja spodivavsia, o todi

ty ne vpiznav mene. Ta vse upiznav, anoblyvo vidpoviv Agatijar. Ale v ciomu ne vynen plasty-

nyj chirurg oblyia u tebe he ine. I holos tako. I navi manery. Tiky ot oi ti sami,nezvaajuy na zminu jich kolioru. Pohliad nemolyvo zminyty vin viddzerkaliujeduu. Toho razu meni vystaylo sekundy, ob upiznaty tebe, guru.

Vidtak zapala tya. Rita zdyvovano proepotila: Vin nazvav joho guru! Neve Vam znajome ce imja? zapytala Rae. Ce ne imja. Guru oznaaje vyte. A vytelem baka buv Vona zamovkla,

bo cijeji myti rozmova Agatijara zi svojim guru ponovylasia. Ty vynyv neobano, Svami. Tobi ne slid bulo prychodyty siudy. U mene je svid-

ennia, o za toboju dosi stea. Znaju. Uve cej as mij budynok prosluchuvavsia, a informacija z kompjuteriv

zytuvalasia. Steyv za mnoju odyn z mojich asystentiv. Zaraz vin mertvyj. Ja joho vbyv.I znovu tya. Rita, jaka neterpliae ekala na prodovennia rozmovy, ne stala pojas-

niuvaty, chto buv uytelem jiji baka, ta ja ve j sam zmetykuvav o do oho. Pislia tohohunoho dyversijnoho aktu uynci vymahaly straty soroka otyrioch zmovnykiv, proteodnomu z nych, najholovniomu Radivu ankaru, dyrektorovi Ranpurkoho insty-tutu zyky, vdalosia vtekty z vjaznyci. Jomu dopomih odyn z nahliadaiv, o znykrazom z nym. Podejkuvaly, o tut ne obijlosia bez spryjannia vlady, jakij zovsim nevsmichalosia pozbavyty yttia najvydatnioho venoho Mahavari

To ty vreti vyriyv pryjednaty do nas? zapytav Radiv ankar. Meni dovelosia, guru. Ja buv zmuenyj. omu? Ja zrobyv valyve vidkryttia Ni, kvaplyvo utonyv Agatijar, ne naukove,

a Slovom, do mene potrapyla informacija. Nadzvyajno valyva. Taka hariaa, o apee. Vpevnenyj, o najblyym asom na Mahavaru ekaju velyki zminy.

I o ce za informacija? Zaekaj, guru, ne vse vidrazu. Peredovsim ja maju perekonatysia, o ty zmoe

daty nam nadijnyj prytulok. Vam? perepytav ankar. Komu ce vam? Meni, mojij doci i e dvom liudiam, za jakych ja mou poruytysia. Vony znaju, o ty piov do mene? Znaju. Ale ne bijsia, vony ne zradia. Za nymy te poliuju i U tim-to j ri, Svami, dosy hrubo perebyv joho ankar. Ty prosto dure!

Znajuy, o jich rozukuju, rozpoviv jim pro mene! A o jak jich ue schopyly i zarazdopytuju?

Jich e ne schopyly, ce tono, vidpoviv Agatijar. Vtim, ja vyznaju, o piddavtebe nebezpeci. Ale bu peven: liudyna, erez jaku ja tak vynyv, cinnia za tvoje pry-kryttia.

Sekundna pauza. Dobre, hodi balaok, skazav ankar. o stalosia, te stalosia. Davaj adresu,

de ty chovaje svojich utikaiv. Obiciaju, o pro nych zrazu podbaju. A ty moe garantuvaty, o razom z tvojimy liumy ciu adresu ne otrymaju

ui? Ty tono znaje, o za toboju ne stea? Ja yvyj, Svami, ja e dosi yvyj. Po-mojemu, ce najkrayj dokaz. Harazd. U telefonnij trubci pouvsia jakyj um, vidtak prolunav holos Agati-

jara, vin hovoryv holosno j vyrazno: Mistere Matusevy! Tak, vidpoviv ja. Vse harazd, pryjednujte do nas. A telefon nehajno vymkni i vykyte v najblyyj

utylizator.Ostannie, o ja pouv, per ni Agatijar rozirvav zvjazok, bulo ankarove burko-

tinnia: Ale ty chytrun, Svami! Ja musyv zdohadatysia

Radiv ankar vyjavyvsia same takym, jakym ja ujavliav joho, koly vpere pouvholos: neminym starym rokiv za devjanosto z ridekym syvym volossiam, malym zmor-enym lycem i obtiahnutymy pergamentnoju kiroju tonkymy koavymy rukamy. KolyBimal zaviv nas do kabinetu, vin sydiv u krisli za roboym stolom i vemy energijno, jakna svij vik, promovliav u sluchavku komunikatora:

Tak, usi. Ne okremi zapysy, ne na okremych stancijach, a vsiu bazu danychmetropolitenu. He-ysto, bez molyvosti vidnovlennia Dej-simnadcatyj, ja znaju, orobliu. Ce nadzvyajna sytuacija. Nehajno vykonujte. Ale speru zjednajete mene z Ar-Tidevjatym Tak, erez va chost u nas obma asu. Vse odno ciu liniju dovedesia zny-yty.

V oikuvanni nastupnoho zjednannia ankar podyvyvsia na nas. Oi joho, na vid-minu vid zmorenoho, maje neyvoho oblyia, buly vavymy, blyskuymy, pronyzly-vymy.

Zdoroveki buly, molodi liudy. Sidajte, bu laska.My rozsilysia na sticiach popid stinoju, de ve sydiv Rityn bako. Bimal lyyvsia

stojaty bilia dverej, steay za konym naym poruchom. Na vyhliad jomu bulo rokiv pjat-desiat, ale joho atletyna gura j itka koordynacija ruchiv svidyly pro neabyjaku zynusylu ta blyskavynu reakciju.

Oevydno, Agatijar ue povidomyv svojemu guru, chto z nas stanovy najbiucinnis, pozajak ankariv pohliad odrazu zupynyvsia na Raeli.

Nu, divynko, zavaryla ty kau! Spodivajusia, tvoja informacija varta naoho klo-potu. Svami vidmovliajesia bu-o hovoryty, poky ja ne garantuju tobi povnu bezpeku.Ja dobre znaju joho, daremno vin ne metuyvsia b, odnak

Tut pouvsia zvukovyj sygnal. ankar znovu zahovoryv u sluchavku: Ar-Ti-devjatyj, ce Ej-druhyj Same tak, mij chlopyku, ce ja. Ale ne varto nazy-

vaty imena. Sluchaj mene uvano ty maje vykonaty due valyve zavdannia. Poru ztoboju yve Sajid Mahdev. Znaje de? Todi sporiady vidpovidnym ynom i ruaj do johobudynku. Spoatku prosvity dim skanerom, perevir, y je tam chto. Jako je, vidbij. Akoly nikoho ne bude, pronykny doseredyny j zitry vsi dani z joho kompjuteriv Potimzaklady kika bomb i priamuj do budynku sto visimnadcia Ave, ja znaju yj vin.Tako perevir, y chto je. Nioho ne torkajsia, prosto zaminuj joho, jak i dim Mahdeva.Aktyvuj vybuchovi prystroji i nehajno zabyrajsia he Tak, zvisno, evakuacija. Kate-gorija ekstra

Zakinyvy rozmovu, ankar vidkynuvsia na spynku krisla. Jak bay, Svami, ja vykonav tvoji umovy. uynci v bazi danych metro e ne

rylysia i distatysia do neji ve ne vstyhnu. Vony ne znatymu, de vy vyjly. Harazd. Agatijar povernuvsia do Raeli: Daj meni dysk, liuba. Speru pe-

rehlianemo m.Rae viddala profesorovi svij dysk, i toj vstavyv joho u zytuva nastinnoho termi-

nalu. Na velykomu stereoskopinomu ekrani zjavylasia objemna kartynka vsijanoho zo-riamy kosmosu, a v centri vydnilasia maleka, zavbiky z tenisnyj mja, zeleno-blakytnakulia planety. Vona poala zbiuvatysia, i kri serpanok atmosfery staly pomitni obrysymaterykiv. Utim, ja e ranie zbahnuv, o ce ne moe buty Mahavara: nadto ve malo

zirok otouvalo planetu. U porivnianni z naym reginom Galaktyky ta astyna kosmosuvydavalasia sucinoju pusteleju.

Svit, u jakomu my yvemo, nazyvajesia Terra-Gallija, pouvsia za kadrompryjemnyj inoyj holos tonisiko z takym akcentom, jak u Raeli. Ce naproud har-nyj, blahodatnyj kraj, osvojenyj liumy ponad trynadcia stoli tomu. Tut bahato rodiuojizemli, o daje nam vysoki vroaji; u rikach, moriach ta okeanach yvu tysiai vydiv jis-tivnoji ryby; tvarynnyj ta roslynnyj svit suchodolu vraaje svojim rozmajittiam; a nadrabahati korysnymy kopalynamy. U nas je vse neobchidne dlia liudkoho yttia. Z ply-nom rozpovidi zobraennia planety dedali zbiuvalosia, i teper my ve bayly rozkydanitam i tam mista, misteka ta selya. Naa promyslovis procvitaje, my rozvyvajemonauku, kuturu ta socinu sferu, neodavno ysenis naselennia Terry-Galliji perevy-yla triochmijardnyj rubi. Ale najholovnie, o my majemo i o cinujemo najbie, ce svoboda. My sami hospodari svojeji planety i vsijeji systemy Dety Oktanta. Na nauzemliu ne stupala noha zaharbnyka, na orbiti nad namy ne vysia korabli ta stancijiuynciv, my cilkom kontroliujemo ve navkolynij prostir, vkliuajuy vorota naoji sys-temy drom-zonu.

Kamera rizko pila vhoru, i za lieni sekundy planeta znov peretvorylasia na zeleno-blakytnu kuliu v otoenni zirok. Potim rakurs zminyvsia, planeta peremistylasia donynioho kraju ekrana, a vhori zapromenilo slipue ovtohariae sonce. Vono vydko po-alo viddaliatysia, zmenuvaty u rozmirach i potrochu mianity. Speru planeta peretvo-rylasia na jaskravu ciatku, potim na le pomitnu sered zirok arynku, a nezabarom izovsim zhasla, rozynyla u hlybynach kosmosu.

Kamera e raz povernulasia, i ekran zapolonyla veletenka kosmina stancija, vsiapoverchnia jakoji bula vtykana erlamy plazmovych harmat i prodiriavlena achtamy ra-ketnych ustanovok. Dali, na zadniomu plani, vydnilosia e onajmene desiatok stancij,mi jakymy snovyhaly korabli.

Tut roztaovana naa drom-zona, znovu zahovoryla komentatorka. Ve po-nad sto rokiv nai kosmini vijka uspino ochoroniaju jiji j daju riuu vidsi usim spro-bam voroha pronyknuty v lokanyj prostir Terry-Galliji. Ponad sto rokiv uynci nama-hajusia skoryty nau planetu, jak skoryly ini liudki svity. Vony kydaju proty nas vely-ezni syly, na nych praciuju vijkovo-promyslovi kompleksy bahatioch planet, za jich-nimy pleyma objednana potuha devjaty cyvilizacij. A my samotni, my moemo po-klastysia lye na sebe, nam nizvidky ekaty dopomohy. Odnak my ne zdajemosia. My bo-remosia i peremahajemo.

Teper kamera peremistylasia na bort odnijeji zi stancij. My pobayly panoramu pro-storoho komandnoho centru z velyeznymy ohliadovymy ekranamy j riadamy putiv, zajakymy sydily zodiahneni v siro-blakytnu vijkovu formu liudy. V usij jich povedinci vid-uvalasia granyna zibranis, hotovnis bu-jakoji myti perejty do aktyvnych dij.

Ce zvyajna bojova vachta na zahoroduvanij stanciji Vermandua, prolunavzakadrovyj komentar. Odna z tych vacht, o jich nai zachysnyky nesu uprodovusich cych rokiv, ochvylyny oikujuy erhovoji ataky voroha. Vony e ne znaju, onapad ponesia za kika sekund.

ojno my pouly ci slova, jak u ornij hlybyni kosmosu na holovnomu ekrani zjavy-losia slabke blakytne merechtinnia. Z miv ta virtuanych reanostej na kosminu te-matyku ja znav, o ce merechtinnia oznaaje vidkryttia odnoho z hiperkanaliv u drom-zoni.

Tijeji myti zavyla syrena, a chto vyhuknuv: Attention! i ce slovo, cho joho j vymovyly jak atanjon, ne potrebuvalo pe-

rekladu.Koen vijkovyj, ne vykazujuy odnych oznak paniky, zajniavsia svojeju spravoju:

chto zahovoryv o u mikrofon, chto stav manipuliuvaty klaviamy j peremykaamy naputi, a kika olovikiv ta inok nehajno nadiahly mentoolomy, o zabezpeuvaly pri-amyj kontakt mozku z kompjuterom. Ja zdohadavsia, o to buly operatory artylerijkychsystem.

Za kika sekund z-za kadru vydkym krokom vyjov olovik rokiv na desia staryjza mene, u mundyri z yrokoju zolotoju okantovkoju na oblahach rukaviv i zirkamy napohonach. Vin javno buv staryj za zvanniam u cij komandi.

indicatif incorrect, contre-amira! dopoviv jomu odyn z oceriv. Ce sontlies Etrangers!

Admiral korotko kyvnuv, vlatuvavsia v krisli za centranym putom i stav vidda-vaty jaki nakazy.

Z merechtlyvoji blakyti vyrynuly peri neprochani hosti. Ce buv velyeznyj linkor usuprovodi ciloho kosiaka kateriv. e mynajuy horlovynu kanalu, uynki korabli velymasovanyj voho na vyperedennia.

Feu! skomanduvav kontr-admiral, i na linkor z kateramy obruyvsia vohnen-nyj kval.

Zobraennia zbiylosia, i teper u kadri zalyalysia odni ohliadovi ekrany. Na dopo-minych bulo vydno, o voho vedesia ne lye z Vermandua, strilialy tako har-maty vsich inych stancij. A ti katery iz suprovodu linkora, o ne potraplialy pid plazmo-vyj zalp, buly atakovani raketamy. Vtim, dejakym z nych taky vdalosia vyslyznuty za meiholovnoho ekrana, ale Rae pojasnyla:

Zaraz nymy zajmusia nai vynyuvai. Zvidsy cioho ne vydno.Tym asom linkor povnistiu ochopylo polumja, i vin rozvalyvsia na astyny. Prote

ce buv lye poatok masovanoji ataky uych. Uslid ruyla cila armada linkoriv, krejseriv,drednoutiv, esminciv i lehkych bojovych korabliv. Zahoroduvani stanciji zustrialy jichbezperervnymy zalpamy plazmovych harmat i zlyvoju pozytronnych raket.

Za chronometraem mu bij prodovuvavsia de pivhodyny, ale yslenni kupiurysvidyly, o tryvav vin nabahato dove moe, navi dobu. Avtory vidibraly najna-pruenii epizody, vykorystovujuy zapysy ne lye zi stancij, a j z korabliv druhohoeelonu oborony.

Jak vyjavylo, najnebezpeniymy suprotyvnykamy buly korabli serednich gabary-tiv. Majuy dosy potunyj zachyst, vony vodnoas buly vydki j manevreni, o dozvolialojim vyjty iz zony perechresnoho vohniu stancij. U bij z nymy vstupaly korvety, fregaty taesminci i tut vtraty oboch storin buly pryblyzno odnakovymy. Jakby ne kvanyj vohozahoroduvanych stancij, voroh prosto zimjav by oboronu svojeju ysenistiu. A tak pe-revana biis uynkych korabliv buly znyeni e na vychodi z hiperprostoru.

Ja bayv ymalo miv pro kosmos, zokrema j pro kosmini boji. Tam batani scenybuly efektnii barvystii, dynaminii, ne taki sumburni. Odnak zapys na dysku Raelivraav svojim naturalizmom, suvoroju, ne zavualiovanoju pravdyvistiu. Na cych kadrachhynuly spravni korabli, i razom z nymy zhorialy u vohnennomu pekli yvi, mysliai is-toty chaj navi zdebioho ne liudy

Bij zakinyvsia, i teper na ekrani demonstruvaly joho naslidky. Voroyj flot buv roz-bytyj vent, zate zachysnyky Terry-Galliji zaznaly neznanych vtrat. odna zaho-roduvana stancija ne bula znyena, lye dvi z nych maly pomitni zovnini pokoden-nia. Vtraty sered korabliv ta kateriv-vynyuvaiv vyjavylysia znano serjozniymy, protece buly spravni dribnyci porivniano z tymy vtratamy, o jich zaznaly uynci.

Ce bula devjatsot sorok druha povnomastabna ataka uych z poatku vijny, povidomyla komentatorka. U seredniomu visim raziv na rik naym vijkam dovodysiastrymuvaty masovani navaly na zrazok cijeji. A men yseni vtorhnennia trapliajusiamaje otynia. Jich kikis siahaje bahatioch tysia. Voroh prahne vysnayty nas psy-chino, znyyty na promyslovyj potencil, dovesty do rujnaciji nau ekonomiku. Protemy trymajemosia, my boremosia, my yvemo! Na ekrani znovu zjavylasia zeleno-bla-kytna planeta, i holos pronyklyvo zapytav: A VY?

Ci slova jaskravo-ervonymy literamy spalachnuly na tli Terry-Galliji jedynojiliudkoji planety v Galaktyci, jaka zberehla svoju svobodu ta nezalenis.

Fim skinyvsia, i v kabineti zapala napruena tya. Rita, o sydila poru zi mnoju,schvyliovano dychala, kri zasmahu na jiji okach prostupyv hustyj rumjane. Bimal sto-jav bilia dverej jak vkopanyj. Radiv ankar sydiv neruchomo, z zapliuenymy oyma.Joho zmorene staree oblyia ne vykazuvalo odnych pouttiv, prote ruky, o lealyna byciach krisla, dribno tremtily. Nareti vin rozpliuyv oi i spriamuvav na Raehostryj pohliad.

Jako ce pravda prochrypiv vin. Jako cej zapys ne provokacijauych De ty joho vziala?

Pryvezla iz soboju, spokijno vidpovila Rae. Terra-Gallija moja ridnaplaneta.

Chyrliave tilo staroho zatrusylosia vid kaliu. Livoju rukoju vin vchopyvsia za serce,a pravu sudomno prostiahnuv upered, do jakoho flakona na stoli, vytrusyv z nioho kikamalekych ervonych kapsul i zapchav jich do rota. Potim znovu vidkynuvsia na spynkukrisla.

Tvoja pravda, Svami. Ce velyke vidkryttia. Najbie za ostanni sto rokiv Rizkym, rvukym ruchom Radiv ankar zatulyv oblyia doloniamy. O bohy, ja nedumav, o doyvu do cioho! Ja tak spodivavsia vsupere usiomu viryv, o uym nevdalosia skoryty vse liudstvo, o chto e prodovuje borobu Teper mona spokijnovmerty. Teper mene ne muytyme dumka, o ja marno proyv svoje yttia, o

Prolunav sygnal vyklyku. ankar vydko schopyv sluchavku: Ej-druhyj na zvjazku Tak, jasno Staryj sluchav dvi y try chvylyny, potim

poprosyv spivrozmovnyka zaekaty, perekliuyv komunikator u reym pauzy i hlianuvna nas: Bazy danych metropolitenu znyeni. Ale iz zapysamy Mahdeva vynykly pevniproblemy. Koly Ar-Ti-devjatyj znyuvav informaciju na joho kompjuteri, do budynkuuvirvalosia troje pjatdesiatnykiv. Na astia, vin z nymy vporavsia, a budynok pidirvav.Ale teper nam nevidomo, o same ui znaju pro ciu spravu. Molyvo, vsi zapysy steen-nia paraleno kopijuvalysia na rezervnyj resurs.

U naij rozmovi, skazav Agatijar, mister Matusevy zhaduvav, o Rae

pryletila z Dersi. Ja zbrechala, vidpovila vona. Naspravdi ja pryletila z Okinavy. Ale je e nomery banknot. Usi z odnijeji seriji. Za kvytok ty platyla cymy hro-

yma?Rae kyvnula: Vony zberehlysia v nas e z tych asiv, koly nai planety vely mi soboju torhi-

vliu. Vychody, uynci zmou vyrachuvaty, zvidky ty pryletila. I, mona ne sumniva-

tysia, pereviria koen kubometr akvatoriji ostrova. Ce nioho ne das. atl ue ne tam. Ja spriamuvala joho na dno Pivdenno-schid-

noji okeaninoji vpadyny. Jako ci zapysy potrapyly do uych, vony dovidalysia lye te,chto ja, zvidky, na jakomu korabli pryletila i o stalosia z komandoju. Samoho korabliavony ne znajdu, vin nadijno schovanyj u meteorytnomu pojasi. Koordynat na dysku ne-maje lye v pamjati atla. A m dlia nych ne novyna. Nai rozvidnyky ve rozpovsiu-dyly joho v infomereach semy okupovanych planet.

Mi inym, zauvayv Agatijar, do zvitu pro stan bortovych system ja nedijov. Tomu ne znaju, o stalosia z komandoju. I uynci, pevno, te ne znaju. Hadaju,Mahdev bayv lye ti fajly, jaki ja vidkryvav. Odna sprava paraleno zi mnoju otry-muvaty dani, zovsim ina samostijno zytuvaty jich. Ja b neodminno pomityv, o chtostoronnij kontroliuje moji lokani resursy. Ja, zvisno, dure, ale ne profan.

Dobre ankar znovu aktyvuvav komunikator i promovyv: Use harazd,Dej-simnadciatyj. Operacija zaverena. Ej-druhyj zvjazok zakinyv.

Poklavy sluchavku, vin vstav z-za stolu, pidijov do nastinnoho terminalu i distavzvidty dysk Raeli.

o , chodimo. Ja obiciav vam nadijnyj schovok i nadam joho.Vin zupynyvsia pered knykovoju afoju i skoromovkoju prokazav bezhluzdyj nabir

sliv. afa bezumno vidjichala vbik, vidkryvy vchid u kabinu nevelykoho lifta. Prochote, molodi liudy, skazav ankar, majuy na uvazi j Agatijara. Potim

povernuvsia do Bimala: Vy z namy ne pojidete. Vam krae ne znaty, de my podilysia.A nezabarom pro vas podbaju.

Bimal movky kyvnuv i vyjov.My spustylysia v prostore pidvane prymiennia, roztaovane na hlybyni ona-

jmene desiaty metriv pid poverchneju. Vono nahaduvalo zvyajnu vitaniu. U protylenijvid nas stini bulo etvero dverej, i ja mih by pobytysia ob zaklad, o vony vedu do spale.

Ni, skazav ankar. Ce ne toj schovok, o ja vam obiciav. Ce lye pidzemnyjpoverch dlia vidviduvaiv, jaki prychodia do mene ne z vulyci, a inym liachom.

Vin znovu skoromovkoju prokazav jaku tarabarynu, i astyna stiny pravoru nasvidsunulasia, vidkryvy dostup do masyvnych broniovanych dverej z cyfrovym zamkom.ankar pidijov do nych i nabrav na klavituri nejmovirno dovhyj kod.

Dveri rozynylysia. Za nymy bula e odna liftova kabina cioho razu znano pro-storia, z kikoma vidkydnymy sydinniamy.

Zdajesia, ja poynaju rozumity, proburmotiv Agatijar, koly my vvijly do ka-biny. Ote, ti utky pro Partyzanki Katakomby zovsim ne vyhadky?

Jak bay, ni, vidpoviv ankar, zakryvajuy podvijni broniovani dveri. Potimvin natysnuv knopku zi strilkoju, spriamovanoju vnyz, i lift poav spuskatysia, nabyra-juy vydkis. Prou vas, sidajte. Podoro tryvatyme visim z polovynoju chvylyn.

My vlatuvalysia na vidkydnych sydinniach. Rita, jaka ve trochy ohovtalasia pisliavsioho pobaenoho j poutoho, erez sylu zapytala:

Jaki e katakomby? Naspravdi ce rozhaluena systema pidzemnych komunikacij z avtonomnym za-

bezpeenniam. Katakomby poaly buduvaty e na samomu poatku vijny pro toj vy-padok, jako planetu okupuju i dovedesia vesty partyzanki diji. Jich sporuduvaly vnajsuvoriij tajemnyci, tomu schema vchodiv i vnutrinich spolue vidoma lye vtajem-nyenym. Pislia kapituliaciji sekretni schemy Katakomb vdalosia vyluyty z uriadovychbaz danych, i teper do nych maju dostup lye kerivnyky Oporu.

Na jaku my Agatijar skeptyno skryvyv huby, i ce ne vypalo z pynoji uvahy an-kara.

Ne kirsia, Svami. Krae skay te, o davno chotiv skazaty. Ty zavdy vvaavnau borobu marnoju. Ty ne bayv nijakoho sensu v tomu, ob vynyuvaty pyhuniv-pjatdesiatnykiv ta zradnykiv, jaki spivrobitnyaju z uymy. Po-tvojemu, ce bezhluzdo.

Agatijar kyvnuv: Ja j dosi tak vvaaju. Ujavy sobi, ja te. Ciu dumku podiliaje j reta kerivnykiv organizaciji. Naa meta

povnomastabna vijna proty uych, vijna za zvinennia Mahavari. Ale my nemoemo vesty jiji, poky vony tam, vin tynuv pacem uhoru, a my tut. Nam potribnaspravnia okupacija, a ne blokada z orbity. Potribni jichni nazemni bazy, ob my mohlyzachopliuvaty korabli ta ozbrojennia, a potim byty voroha v kosmosi. I ta naa afera zraketamy bula spriamovana na te, ob sprovokuvaty uych na vstanovlennia povnocin-noho okupacijnoho reymu. Same tomu my ne staly chovatysia pislia raketnoji ataky. Myzalyyly, ob ne daty vladi zmohy vidmeuvatysia, oholosyty nas zakolotnykamy i vti-kaamy. My rozumily, o uynci zaadaju naoji straty, ale ne dumaly, o uriad vyja-vysia takym lehkoduchym ta bezcharakternym. ankar pereviv podych. Zvisno, tymoe zapereyty, o vin vyriyv poertvuvaty otyrma desiatkamy svojich hromadian,ob uberehty vid zahybeli mijony. Ty skae, o mekanci planety z polehenniam zit-chnuly, koly uriad pryjniav utymatum uych. I do pevnoji miry matyme raciju. Ale tymusy vyznaty, o kona liudyna na Mahavari bula na naomu boci, o, zi strachomekajuy vidplaty, nai spivvityznyky vse-taky schvaliuvaly j pidtrymuvaly nas. Jakbyna uriad piov na pryncyp i vidchylyv vymohu naoji straty, uynci musyly b napravytyna planetu okupacijni zahony, ob unyknuty podaych teraktiv, i todi b poalosiavsenarodne povstannia. U nych by zemlia palala pid nohamy, vony b

Vony b prosto znyyly nas, perebyv joho Agatijar. Spalyly b usiu Mahavarurazom z namy.

Molyvo. A moe, i ni. vyde za vse, ni. Navi u rozpal vijny ui ne navauva-lysia vynyuvaty cili naseleni planety, bojay pidirvaty svoju koaliciju zseredyny. A za-raz tym pae. Due jmovirno, o ce pryvelo b do vychodu z jichnioho sojuzu aviv tadvarkiv, jaki maje nikoly ne adaly liudkoji krovi. A v razi rozkolu i protystojannia miuymy v liudej zjavyvsia b ans zdobuty svobodu.

Cinoju pjaty mijardiv liudkych yttiv, pochmuro zauvayv Agatijar. Nechaj navi takoju cinoju! palko vyhuknuv ankar, vdaryvy kulakom po stini

lifta. Svoboda ponad use, i v hlybyni dui ty zhoden zi mnoju.Dali jichaly movky. Lye koly lift poav pryhamovuvaty, ankar znovu zahovoryv: Ja znaju, Svami, je e odne, pro o ty choe mene zapytaty. I znaju, o nikoly

ne zapytaje. Tomu vidpovidaju sam: mene vriatuvaly vsupere mojij vlasnij voli. Ja vid-movliavsia polyaty svojich tovaryiv na nemynuu smer. Todi ochorone, o buv le-nom Oporu j otrymav vid kerivnyctva itki vkazivky, pidmiav meni v jiu snodijne. Pro-kynuvsia ja ve na voli. Vin pomovav. Toho ochoroncia, o vriatuvav mene, teperzvaty Bimal. Ja j dosi ne mou vybayty jomu toho vynku. onoi meni sniasia oblyialiudej, jaki jly za mnoju, viryly meni i jakych ja mymovoli zradyv

My striloju maly v kapsuli gravikara kri neprohliadnyj morok tuneliv. Maynuchytalo z boku vbik, pidkydalo to vnyz, to vhoru, raz po raz vona robyla rizki povoroty.Nareti dosiahla odnoho z magistranych tuneliv i pomala po priamij, strimko nabyra-juy vydkis.

Lye zaraz ankar vyriyv, o ve as povidomyty nam o konkretne: Zahana dovyna komunikacij Katakomb skladaje blyko triochsot tysia kilome-

triv. Detanoji jich schemy nemaje ni v koho. e pry budivnyctvi Katakomby rozdilylyna okremi avtonomni sektory, ob pry vtrati odnoho z nych joho mona bulo nehajnoizoliuvaty, ne naraajuy na nebezpeku retu sektoriv. Nyni v konoho sektora je svijkurator, o maje joho schemu ta dostup do susidnich sektoriv. Meni, jak lenu vyohokerivnyctva Oporu, vidomo bie. Ja znaju zahane roztauvannia vsich sektoriv, ale bezkonkretnych detalej, a tako kontroliuju astynu magistranych tuneliv mi mistamy.Katakomby pid velykymy megapolisamy znajty praktyno nemolyvo erez velyku kikisinych pidzemnych komunikacij. V usich inych misciach vony prokladeni na due velykijhlybyni, a do granitnoho, a inodi j bazatovoho aru.

Zaraz my de? zapytav ja. Maje dvadcia kilometriv nye rivnia moria. Tomu kabina gravikara herme-

tyna i v nij praciuju kondycinery zovni, mjako kauy, spekotno j zadulyvo. Choavy cioho ne pomityly, ale, spuskajuy siudy, my mynuly kika liuziv, pryznaennia ja-kych vidhorodyty tak zvanu poverchnevu astynu Katakomb vid ne nadto komfort-nych umov jich hlybynnoji astyny.

Vraaje, vraaje, proburmotiv Agatijar. Ce prosto raj dlia partyzaniv Dorei, guru, tvoje kodove imja Ej-druhyj oznaaje, o ty druha osoba v kerivnyctvi?

Same tak. Zapytuvaty, chto takyj Ej-peryj, ne varto? Poky o ni. Ta, hadaju, ty z nym e zustrinesia. A chto takyj Ar-Ti jakyj tam joho nomer? Jak ja zrozumiv, vin mekav nepoda-

lik vid mene. Vin i praciuvav poru z toboju. Joho zvaty Aribad Ortega. Ari?! vyhuknuv Agatijar. Ato, vin. Tvij junyj genij. Dlia tebe vin toj, kym buv dlia mene ty.Potim ankar povernuvsia do Raeli: Divynko moja, ve cej as ja dumav pro tvij m. Ja j dosi pryholomenyj, ja

vtim, oblymo emociji. Ty doka velykoho ta munioho narodu, pered jakym ja schyliajuholovu. Prote odnoho ne mou zbahnuty: jak vam vdalosia vystojaty vprodov cych rokiv?Jak vytrymuje vaa ekonomika?

Tak, nam due vako, pohodylasia Rae. Maje tretyna naoji promyslo-vosti praciuje na oboronu, a vijkovi vytraty stanovlia ponad dvadcia vidsotkiv fede-ranoho biudetu. Ale my trymajemosia. U nas efektyvna liberana ekonomika, povnasvoboda pidpryjemnyctva i rozumna systema socinych garantij. Jak vyly nas u koli,ce najhnukia, najdynaminia, naj

Stryvaj, Rae. Ty skazala dvadcia vidsotkiv? De tak. A v okremi roky, buvaje, dochody do dvadciaty pjaty. Ale cioho zamalo! Nechaj vas try mijardy, nechaj u vas liberana ekonomina

systema, jaku ja te vvaaju najfektyvnioju, prote Vam e dovodysia utrymuvaty ve-lyeznyj flot! Ja deo znaju pro Terru-Galliju: vona roztaovana usioho v esty desiatkachparsekiv vid Zemli i je odnijeju z najstariych liudkych planet. Do poatku vijny va re-gin osvojuvaly protiahom trynadciaty stori, i u vas krim kanaliv peroho rodu maje butybahato doslidenych kanaliv druhoho. Ja ne navau nazvaty navi pryblyznu cyfru, trebapodyvytysia v dovidnyk

Ja dyvyvsia, vtrutyvsia Agatijar. e v sebe vdoma, ojno pouv nazvuTerra-Gallija. V ostanniomu dovojennomu vypusku Galaktynoho rejestru zaznaenikoordynaty esty tysia vomysot simdesiaty dvoch doslidenych kanaliv u systemi DetyOktanta, a radis jiji drom-zony ponad otyrnadcia mijoniv kilometriv.

Oto-bo, same pro ce ja j kau. Maje sim tysia kanaliv dlia vtorhnennia, rozky-danych sered kikoch sekstyjoniv kubinych kilometriv kosminoho prostoru. I objed-nana mi devjaty cyvilizacij, spriamovana proty odnoji-jedynoji planety. Vin zamovk,naprueno mirkujuy. Ja, pevna ri, ne vijkovyj strateg, a venyj-zyk, ale za mojimypryblyznymy pidrachunkamy dlia povnoji blokady drom-zony vai vijkovo-kosmini sylypovynni maty na ozbrojenni prynajmni pja tysia zahoroduvanych stancij, stiky ,jako ne vdvii bie, vakych krejseriv ta linkoriv, i do sotni tysia vydkisnych, vysoko-manevrenych korabliv serednioho klasu. I ce ne kauy pro osobovyj sklad onajmenedvisti mijoniv ankar pochytav holovoju: Ale ce nemolyvo! Navi jako japomyliajusia v dva y try razy, vse odno taku vijkovu maynu nespromona prohoduvatyodna, navi najfektyvnia liberana ekonomika.

Vy pomylylysia na cilyj poriadok, ser, skazala Rae. A podekoly navi nadva. Osobovyj sklad naych kosminych syl visim mijoniv. Na flot skladajesia zvomy desiatkiv zahoroduvanych stancij i dvoch z polovynoju sote linkoriv, drednoutivi krejseriv vakoho klasu. Tona statystyka serednich i lehkych korabliv meni nevidoma,ale navriad y jich bie desiaty tysia.

Oblyia ankara zalyalosia nezvorunym, prote joho oi vykazuvaly hlybokyj po-dyv ta nedoviru.

I takymy sylamy vam vdajesia strymuvaty uych?! Tak, ser. Zazvyaj dlia oborony naoji systemy dosy i dvoch desiatkiv stancij iz

sotneju vakych korabliv, ale my musymo trymaty rezerv na vypadok zatianoji ataky.Nu i, zvyajno, ob zastrachuvatysia vid dyversij. as vid asu nevelykym grupam uyn-civ udajesia prorvatysia v na prostir, i vony, jak vy rozumijete, prahnu zavdaty namudaru z tylu. A pjatdesiatnyky, prybravy liudkoji podoby, pronykaju na Terru-Galliju,zbyraju sekretnu informaciju i vlatovuju dyversiji. Tomu v konij naij deravnij usta-novi, na konomu pidpryjemstvi, u bahatioch hromadkych misciach i navi u pryvatnychbudynkach stoja specini detektory, pryznaeni vyjavliaty zamaskovanych pjatdesi-

atnykiv. Krim toho, nas z dytynstva navaju rozpiznavaty jich vizuano po chodi, e-stam, mimici.

Tomu ty vidrazu vpiznala pjatdesiatnyka v metro? zapytav ja. Ato, vidpovila Rae. I due zliakalasia. Peroju mojeju reakcijeju bulo zdij-

niaty tryvohu. Potim ja zhadala, de znachodu, i e due zliakalasia. Podumala, o vinzaraz mene schopy

Vid cych spohadiv vona merzliakuvato ziulyla i micno pryhornulasia do mene.ankar zadumlyvo pokusuvav huby. Znaje, Rae, tut o ne tak. Z fragmentiv boju, o zapysani na tvojemu dysku,

vako sudyty pro reani vtraty oboch storin, ale v mene sklalosia vraennia, o v tijmjasorubci vy peremolotyly velyezni syly uych. A ti omu vperto atakuvaly po od-nomu napriamku, zamis zavdaty rozsijanoho udaru po vsij drom-zoni. Ade same takzavdy velysia vijny. o ty na ce skae?

Rae kyvnula: Vlasne, na poatku vijny tak i bulo. ui proryvalysia v nau systemu odnoasno

bahama kanalamy, nai kosmini syly vstupaly z nymy v bij i peremahaly, ale j samizaznavaly velykych vtrat. My b napevne prohraly ciu vijnu, jakby nai veni ne zrobylyvidkryttia, o zachystylo nas vid takych rozsijanych udariv. Na a, ce vidkryttia zapiz-nylosia, ob vriatuvaty retu liudstva.

I o ce za vidkryttia? neterpliae zapytav ankar. Neve vy navylysiazakuporiuvaty hiperkanaly? A vtim, ni, durnyci. Todi b vam vzahali ne dovelosia vo-juvaty. Vy b prosto perekryly vsi kanaly peroho rodu j doslideni druhoho, a samikorystalysia b lye novovidkrytymy j nevidomymy uym.

Tak, ser, pidtverdyla Rae. My ne vmijemo perekryvaty kanaly, my lyenavylysia pereorijentovuvaty jich.

Cebto, znovu vtrutyvsia Agatijar, vy moete dovino zminiuvaty roztauvan-nia zony vchodu-vychodu dlia bu-jakoho kanalu?

Same tak. I zvuuvaty te praktyno do polovyny kubinoho kilometra. Ale nebie. Jakby my mohly stysnuty jich do kikoch kubometriv nu, todi, jak vy rozumijete,ce bulo b rivnoznane povnomu blokuvanniu.

O bohy! proburmotiv ankar. Jak ce vam vdalosia? Ne znaju, ser. Ce na najbiyj sekret. uynki agenty namahajusia vyvidaty

joho, ale bezuspino. Podejkuju, o vsi vtajemnyeni veni ta inenery yvu i praciujuu neprystupnomu bunkeri, pro roztauvannia jakoho vidomo lye lenam uriadu. Moe,ce j pravda. Rae znyzala pleyma. Ja znaju tiky te, o znaje reta gallijciv: usikanaly drom-zony zoseredeni v odnomu misci j perebuvaju pid nadijnoju ochoronojunaych vijk.

Usi kanaly? perepytav ankar. Absoliutno vsi? Teper ue usi. Pevna ri, peroho ta druhoho rodu. Spoatku buly pereorijento-

vani lye doslideni hiperkanaly, ale nezabarom ui poaly zastosovuvaty taku taktyku:pid as erhovoji ataky jichni nevelyki vydkisni korabli vyryvalysia z rajonu bojovych dij,chovalysia v hlybynach kosmosu, a zhodom povertaly i namahalysia nepomitno prosly-znuty erez nedoslideni kanaly druhoho rodu. Zrozumilo, o takym ynom ci kanalystavaly doslidenymy, i ui mohly atakuvaty erez nych. My, zvisno, trymaly drom-zonupid pynym nahliadom, rozkydani vsiudy detektory vyznaaly, po jakomu kanalu vi-dbuvsia perechid, i todi joho nehajno zvuuvaly j peremialy do rety doslidenych. Ale

rokiv simdesiat tomu naa sluba kontroliu progavyla odnoho z rozvidnykiv, i ce le nepryzvelo do katastrofy. Pislia toho vypadku uriad vyriyv vziaty pid ochoronu absoliutnovsi kanaly druhoho rodu. My musyly vdatysia do velyeznych energetynych vytrat, zateteper nam ne zahrouje napad z tylu. Ta j agentam uych stalo skladnie povertatysianazad.

Ponad sto mijardiv kanaliv vraeno promovyv Agatijar. Ujavyty lye:ponad sto mijardiv kanaliv u kikoch mijonach kubinych kilometriv!

Ni, ser, pochytala holovoju Rae. Ne v kikoch mijonach, a maje vdvochstach mijardach. Nu, trochy mene. Ja kazala vam, o my ne vmijemo styskatykanaly do kincia, a zrobyty tak, ob vony nakladalysia odyn na odnoho, ne vychody.Tomu vsi nedoslideni kanaly, a tako ti, o vidomi vorohovi, zibrani vseredyni sferydimetrom sim tysia kilometriv. Je e druha sfera, mena, u nij roztaovani kanaly,doslideni namy j nevidomi uym. Ale, jasna ri, my odnakovo reteno ochoroniajemoobydvi sfery, i jako z kanalu, o vvaajesia ystym, vychody korabe bez naychpozyvnych, joho znyuju.

indicatif incorrect, vidhuknulasia Rita, i ja vidrazu zhadav, o same takymyslovamy dopovidav ocer admiralu, jakyj zjavyvsia e v perych kadrach. Se sont liesEtrangers. Chybnyj pozyvnyj, ce ui. Pravyno?

Rae iz zachvatom hlianula na neji: Oh, vous parliez Franais!.. Tak, mis, use pravyno. Vtim, todi j tak bulo jasno,

o ce ui, ataka jla erez kanal peroho rodu. Ale pered tym jak vidkryty voho, zavdyroblia zapyt pro pozyvni. Ade moe tak statysia, o po ciomu kanalu povertajesia narozvidnyk. Nu, vy rozumijete, rizni buvaju sytuaciji.

Jak i v usich poperednich vypadkach, frazu vy rozumijete Rae uyla jak zvyaj-nyj movnyj zvorot. Prote Rita, pouvy jiji ve vkotre, ne strymalasia:

Ni, ne rozumiju!.. Rae, divynko, ty tut rozpovidaje pro vsiliaki kanaly, projichniu orijentaciju-pereorijentaciju, pro styskannia-zvuennia. Ini sluchaju tebe z ro-zumnym vyhliadom, stavlia taki rozumni zapytannia, a ja A ja sluchaju vas i pou-vajusia he durnoju.

Rae bula zdyvovana. Vy serjozno, mis? Vy nioho ne zrozumily? Ja tak pohano rozpovidala?Rita znijakovilo potupylasia, a jiji bako skazav: Ni, Rae, ty tut ni do oho. Problema v samij Riti. Tobi vako ce zrozumity, bo

ty dytia vinoho svitu. A v nas, na Mahavari, liudy namahajusia ne dumaty pro kosmosi vse povjazane z nym. Cym cikavliasia lye veni, jak ja y profesor ankar, ta eschybleni na zirkach romantyky na zrazok mistera Matusevya. Vin zapytlyvo hlianuvna mene: Ja ne