ABD ile SSCB aras›nda 1961’de bafllayan

“Ay yar›fl›” tam 98 ay sürdü. Yar›fl›n bafl›nda her

iki ülkenin de uzay konusundaki deneyimleri ve

bilgi birikimleri çok azd›. ‹ki taraf›n da bir uzay

arac›n› Ay’a götürecek güçte roketi yoktu; hatta

böylesi bir uzay arac›n›n nas›l bir fley olaca¤›na iliflkin bir düflüncesi de

yoktu; Ay hakk›ndaki bilgileri çok azd› ve daha hiç bir insan uzaya bile

ç›kmam›flt›. Ancak bu 98 ay içinde, iki ülke de tam bir seferberlik

havas› içinde tüm eksiklerini bir bir giderdi: Uzay araçlar›n› tasarlad› ve

yapt›, güçlü roketler üretti, astronot ve kozmonotlar›n› e¤itti ve uzaya

ç›kartt›, Ay’a 40’a yak›n insans›z uzay arac› gönderdi ve bunlar

sayesinde Ay’a iliflkin eksik bilgilerini tamamlad›. Sonunda 20 Temmuz

1969’da insano¤lu, 384 000 km ötedeki Ay’a ayak bast›. Yar›fl› kaza-

nan ABD oldu ama yar›fl her iki taraf› da uzay çal›flmalar› alan›nda

dünyan›n öteki uluslar›n›n çok ötesine tafl›d›.

Ay’a Gidifl

F›rlat›ld›ktan yaklafl›k 76 saat sonra Ay’›n yörüngesine giren Apollo 11, iki bölümden olufluyor-du: Komuta ve Servis Modüllerini içeren Columbia ile Ay Modülü Kartal. Yörüngeye girdiktenk›sa bir süre sonra Kartal, Columbia’dan ayr›ld›. Kartal’da Neil Armstrong ve Edwin Aldrinbulunuyordu. Üçüncü astronot Michael Collins Columbia’da kalm›flt›. Kartal 69 dakika sürecekinifline bafllad›. Bu s›rada Columbia da Ay’›n çevresinde dönüyordu. Kartal, 20 Temmuz1969’da Türkiye saatiyle 23:17’de Ay’›n yüzeyine çok baflar›l› bir inifl yapt›. ‹niflten sonraastronotlar oksijenlerini ve kalk›fl sistemlerini kontrol ettiler; Ay’›n yüzeyinde yapacaklar› bilim-

sel çal›flmalar için haz›rl›klara bafllad›lar. Bu haz›rl›klar tam 6,5 saat sürdü.Sonra Armstrong, s›rt›nda Ay yürüyüflü için özel olarak haz›rlanm›fl

elbisesi oldu¤u halde Kartal’dan ç›kt›. Merdivenden a¤›r a¤›rindi ve Ay yüzeyine ilk ad›m›n› atarken flu tarihsel sözler

döküldü a¤z›ndan: “Bir insaniçin küçük bir ad›m, insanl›k

için dev bir s›çrama”.

Astronotlar›n, Dünya’dakinin yaklafl›k alt›da biri olan Ay’›n kütleçekimine al›flmalar› uzun sürmedi.Hemen bilimsel çal›flmalara girifltiler çünkü yaflam destek sistemlerindeki oksijen onlara ancak dört saatyetecek kadard›. Ay’›n yüzeyine iki bilimsel ayg›t b›rakt›lar: Çok duyarl› bir sismograf ve bir “süper ayna”.Bunlar›n yan› s›ra bir de günefl rüzgâr›n› saptayacak bir deney yapt›lar. Aldrin’in yüzeye dikti¤ialüminyum folyodan bayrak, 75 dakika boyunca günefl ›fl›nlar›n›n etkisi alt›nda kald› ve günefl rüzgâr›“toplad›”. Bu deneyden elde edilen bilgiler Günefl Sistemi’nin oluflumuna ›fl›k tuttu.

Apollo 11, sorunsuz bir yol-culuktan sonra Ay’›nçevresinde elips fleklindeki ilkyörüngesine girdi (1). Buyörüngede iki tur döndüktensonra küçük yönlendirmeroketlerini kullanarak yörün-gesini dairesellefltirdi (2).Kartal, içinde Neil Armstrongve Edwin Aldrin oldu¤u haldeColumbia’dan ayr›ld› (3) veinifle geçti (4). ‹lk olarak dahaalçak bir yörüngeye indi (5).Roketlerini ateflleyen Kartal,iniflini h›zland›rd› (6) ve 69dakika sonra Ay’da SükunetDenizi olarak adland›r›langenifl düzlü¤e indi (7).

Luna 1

1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1998 1999 2000 2001 2002 20031988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997

Pioner 4

Luna 2

Luna 3

Luna 4

Ranger 1

Ranger 2

Ranger 3

Ranger 4

Ranger 5

Ranger 6

Ranger 7

Ranger 8

Ranger 9

Luna 5

Luna 6

Zond 3

Luna 7

Luna 8

Luna 9

Luna 10

Surveyor 1

Lunar Orbiter 1

Luna 11

Luna 12

Luna 13

Surveyor 3

Surveyor 5

Surveyor 6

Surveyor 7

Luna 14

Zond 5

Zond 6

Apollo 8

Apollo 10

Luna 15

Apollo 11

Zond 7

Apollo 12

Apollo 13

Luna 16

Zond 8

Luna 17

Apollo 14

Apollo 15

Luna 18

Luna 19

Luna 20

Apollo 16

Apollo 17

Luna 21

Luna 22

Luna 23

Luna 24

Hiten

AsiaSat 3/H

GS-1

AsiaSat 3/H

GS-1*

* Gönderilmesi planlanan uzay araçlar›

Lunar-A*

Selene*

Lunar Orbiter 2

Lunar Orbiter 3

Lunar Orbiter 4

Lunar Orbiter 5

Dünya

Lunar Prospector

NASA’n›n Apollo Projesi’ndegelifltirdi¤i dört aflamal› ve 111 mboyundaki Saturn V roketi,ABD’nin elindeki en güçlü roketti.Saturn V’in yarat›c›s›, II. DünyaSavafl›’ndaki V2 roketlerinigelifltiren Wernher von Braun veekibiydi. 2900 tonluk dev roketinyaln›zca 46,7 tonunu uzay arac›oluflturuyordu. Apollo 11’i tafl›yanSaturn V, 16 Temmuz 1969’da,Türkiye saatiyle 16:32’deFlorida’daki Kennedy Uzay Üssü’n-den f›rlat›ld›.

ABD ve SSCB, Ay yar›fl› boyunca 40 dolay›nda insans›z uzay arac›n› Ay’a gönderdi.

Bunlar›n ancak yar›ya yak›n› baflar›l› oldu. Yanda, Ay’a gönderilen ABD ve SSCB uzay

araçlar›n›n indi¤i yerler görülüyor. Apollo 11’den önce Ay’a indirilen bu insans›z

uzay araçlar› sayesinde Ay’›n yüzeyine iliflkin çok önemli bilgiler elde edildi.

Bu bilgiler, Apollo 11’in iniflinde kullan›ld›. Amerikal›lar Apollo 11’den sonra da Ay’a

insanl› uzay araçlar› gönderdiler ve Ay’da bilimsel çal›flmalar yürüttüler. Öte yandan

Ay yar›fl›ndaki ikinci taraf SSCB, Ay’a insan indirmek yerine, robot araçlar indirmeyi

ye¤ledi. Bunlar yerdeki kontrol

merkezindeki bir ekip taraf›ndan

uzaktan yönlendiriliyordu. Bu araçlar-

dan baz›lar› da toplad›klar› örneklerle

Dünya’ya döndüler.

Astronotlar Ay’›n yüzeyinde bilimselayg›tlardan baflka fleyler de b›rakt›lar:

Apollo 1’in yer denemeleri s›ras›nda yaflamlar›n›kaybeden astronotlar Gus Grissom, Ed White ve

Roger Chaffee için bir an› plaketiyle, uzayçal›flmalar› s›ras›nda yaflamlar›n› yitiren Sovyet koz-monotlar Yuri Gagarin ve Viladimir Komarov ad›na

birer madalya. Ayr›ca Ay’da yürürken s›rtlar›ndatafl›d›klar› ama art›k gereksiz yere a¤›rl›k yapacak

yaflam destek sistemleri, a¤›rl›kl› çizmeler vs Ay’dab›rak›ld›. Astronotlar Kartal’a binip kalk›fl roketleri-

ni atefllediler. Kartal’›n inifl düzene¤i de Ayyüzeyinde kald›. Kartal, yörüngede kendisini

bekleyen Columbia’yla buluflmaya gidiyordu.Columbia’daki Michael Collins Kartal’›n yavafl

yavafl yaklaflmas›n› görüntüledi. Önce ufukta birnokta gibi beliren Ay modülü yaklaflt›kça büyüyor-

du. Sonra her iki araçtaki deneyimli astronotlarsayesinde çok kolay bir kenetlenme gerçeklefltirildi.

Ay’dan Dünya’n›n yükselifli. Apollo 11’den gönderilen bu tür foto¤raflar sayesinde insanlarilk kez üzerinde yaflad›klar› dünyan›n, uzay›n engin, siyah bofllu¤unda “mavi-beyaz” birgezegen oldu¤unu görmüfltür. Bu foto¤raflar›n dünyay› korumaya yönelik küresel bir bil-incin do¤mas›nda önemli bir yeri olmufltur.

3 8 0 . S A Y I N I N E K ‹ D ‹ R

TÜB‹TAK

Ay yüzeyinde yaklafl›k2 saat 20 dakika kalanArmstrong ve Aldrin kayave toprak örnekleritoplad›ktan ve öteki bilim-sel çal›flmalar›n› tamam-lad›ktan sonra Kartal’adöndüler. Kalk›fl içingerekli haz›rl›klar› yapt›larve Kartal’›n kalk›fl roket-lerini atefllediler. Kartalhavaland› (1). Bu s›rada Michael Collins’in kontrolündeki yörünge modülüColumbia, onu 110 km yüksekteki yörüngesinde bekliyordu (mavi). Kartal, ilkbaflta elips fleklinde olan yörüngesini dairesellefltirdi (2) ve h›zla Columbia’n›nyörüngesine yükseldi (3). ‹ki modül bulufltu (4) ve astronotlar›n manevralar›ylakenetlenme gerçeklefltirildi (5). Kartal ve Columbia birleflik halde Ay’›nçevresinde bir tur döndü. Bu s›rada Kartal’daki iki astronot Columbia’ya geçti.Sonra Kartal, Ay’›n yörüngesinde b›rak›ld›. Columbia’n›n roketleri atefllendi veyaklafl›k olarak altm›fl saat sürecek Dünya’ya dönüfl yolculu¤u bafllad› (6). Dönüflyolculu¤u da t›pk› gelifl yolculu¤u gibi sorunsuz geçti.

Ay’dan Dönüfl

Dünya