Aziz Nesin - Bir Koltuk Nasıl Devrilir

8/6/2019 Aziz Nesin - Bir Koltuk Nasl Devrilir

1/85

BR KOLTUK NASIL DEVRLR?BR KOLTUK NASIL DEVRLR?Olur a, gnn birinde, cannz bir hkmet devirmek isteyebilir. Bunu nasl yapacanz biliyormusunuz?Ama siz, hkmet devirmeyecekmisiniz; olsun, bilin de yine devirmeyin. ok bilgi, insanaarlk

vermez.imdi size, bir hkmetin nasl devrileceini anlatacam. Bana Peki, sen biliyor musun,hkmet devirdin mi? diye sorarsanz, syleyeyim; ben hkmet devirmedim ama, kitapsayfalarnda bir hkmetin nasl devrildiini grdm, daha dorusu okudum.Elime bir kitap geti, gizli bir kitap... Kitabn .di Hkmet devirme sanat. Kitab banapostayla, irt dndan gndermiler. Kimin gnderdiini bil-tiyorum. Byle bir kitabn, postadadenetlenmeden asl bana ulatna atm.Bu kitabn basld yer Patcoskylmes diye

11Ibir yer. Bu ad duymadm bile. Atlasa baktm, byle bir yer bulamadm. Kitap gizli basm

olduu iin, sanrm, basld yeri de atmlar. Yok byle bir yer. Kitabn nsznde unlaryazl: Yeryznde en ok kullanlan dil ngilizce olduu iin, biz de bu kitabngilizce yazdk.Bu kitap, hkmet devirmeye yetenekli olduklar bizce bilinen kimselere gizli olarakyollanacaktr. Siz' de bu kitab, okuduktan sonra, hkmet devirmeye merakl ve yetenekliolduklarn tahmin ettiiniz arkada~ lannza okutunuz. Bu yolda gizli kurslar almas da\salk verilir.Tam gvenemediiniz kimselere, kitaptan yararl bulduunuz blmleri daktiloda oaltarakgnderiniz. Amacnz, hkmetleri devirmek olmaldr. Bu yolda okurlarmza baarlardileriz.Bu kitapta anlatlan, retilen yntemlerle devitmeyecek kadar dayankl hi bir hkmetyoktur.Sayglarmzla

Yeralt almas yapan bir anaristler topluluu nun bu kitab hazrladn sanyorum.Kitab grnce, ilkin byk bir korkuya kapld: Ne yapacamardm. Bir sre kendimitoparla-yamadm. Neden sonra kendime gelince, hkmetine candan bal her yurttanyapmas gerekli olduu gibi bu kitab gtrp polise vermeyi tasarladm. Sonr yinedndm; belki de hkmet devirmek isteye yurttalarmz vardr. Ne diye onlara bu sanatretmekten ekmeyim?Hkmet devirme sanat adl kitap, tpk nro aeret usulleri, Makyajda nasl baar eldeedilir?!12Yemekler ve tatllar, ki ayda Almanca, Her gen kz neler bilmelidir? trndenkitaplara benziyor. Kitabn ayr blmlerinde, hkmetlerin cinsine, o lkenin zelliine,devireceklerin tutumuna gre, herhangi bir hkmetin nasl devrilecei, bir yemek, rneindn orbasnn piirilmesi anlatlr gibi tatl tatl, akc bir deyile anlatlm. Kitabngzellii de burada. Kitab kimler yazmsa, kurnaz herifler-mi dorusu... nsanlar bu kitabokuyunca, iinde nne geilmez bir hkmet devirme istei duyuyor; benim gibi hkmetdevirmeyi aklnn ucundan geir-memi bir insan bile, ah nasl etsem de bir hkmetdevirsem diye iinden geiriyor. Kitaptaki blmlerden birka:Halk dman bir hkmet nasl devrilir? Diktatr idaresi nasl alaa edilir? Korkakinsanlarn hkmet devirmekte kullanacaklar yntemlerBaskc hkmete kar nasl ayaklanlr, halknasl kkrtlr?dlek insanlarn hkmet devirmekte izleyecekleri yollarVerdii szde durmayan hkmetin devrilmesi

Hkmeti devirmek iin hangi zamanlarda ihtill meru olur?Kendini meru sanan zorbac hkmetin dev-


2/85

IrilmesiAzgelimi ve gerikalm lkelerde hkmetlevirmeScak lkelerde hkmet devirme iinde nelerelikkat edilmelidir?Uygar lkelerde hkmetin devrilmesi.

13cvm ne daraacna gideceksiniz, ne cezaevine... Hi

Ormanlk, dalk boig . ^ ênKe osayu, ucu mac mua win^j^^....devrilir? hirkac bunlar. Daha bu yntemi uygularsanz, hem hkmetdevrilecek,te, kitaptaki blmlerden birka mma e y hkmeti sizin devirdiinizanlalmaya-i î ** w.!2-l ttla dCT4teblmde yle deniliyor: V(5n,emfen| 1998 ylnda, Haparia ktasnnkuzeydousun-

Buraya kadar anlatlan butun yo^J I os dalanye Virnazut rma arasndakidenediniz de, yine hkmeti^dev remedrn^^ I' ye engebdi blgede Tutuk devleti bulunmak-mayn, zlme^n. ^tn^de allatacaÛ, Tutuklular ok dalgac, alayc ve kendilerimdevrilmeyen hkmetler, bu sonbou r, sanan saf msanlard.yolla yzdeyz bir kesinlikle devrilir. mda 8\m ym ubat ayna kadar Tutuk'larda Ya-mz bu ynteme hibir hkmet f^T^^^l^ Memleket Partisi iktidardayd. Fakat bu tarih-kezdeneyiniz. Denemekten ne kar, ne kayoea . ^^ seimlerde Yaasn Memleket Partisiik-Baarlar dileriz. Idardan dt, Vatan Evltlar Partisiiktidara geti.te bundan sonra, anlatm.bfhyt^v.rme vnL bu iktidar deiiklii Tutuk tarihinde okbyk Kitabn bir zellii de u: Hkmet W.yon I

teKitabn bir zellii de u: Hkmet Wytemi anlatlrken, bu yntemle tarihte devnJtilerek | Vatan Evltlar Partisi'nin bandaKafakan Bey metlerden rnekler veriliyor. Yer, zama erde'|rd. Kt adamdenilemezdi. Uluslararas toplant-belgeler ortaya konarak, bu yntemin a g! y f uyumaktar! uyumad zamanlarda daburnunu nasl kullanlrsa baarya ulald anlathyorrkkl er yer

larn herbiri ok merakl, yer yer ok ackl, uku^ Kafakan fiey babakan oldu. Onun babakanyreimizi azmza getirtecek kadar teyeca , y ^^ ^ muhalefet partisi olan Yaasn Memleketlerimizi rpertecek kadar korkulu olay a .9 ^ ekemediler. Her ne uruna olursa olsun, size bukitabn son blmnde anlatlan oay, d ^ ^ Ev]an Partisini iktidardan drmek isti-olduugibi, hi eksiksiz artksz aktaryorum. ^^^ Durmadan burnunu kartran bir adamnkatle okumanz salk veririm. Okuyun da, zar y^ ^^^ olmas, ulusal onurlarnadokunuyordu, yine hkmeti devirmeyin. Ama sanmyorum Kafakan Bey'in vearkadalarnn hrsz olduk-sanz, dayanamayp hkmet devirmeye icaiKia g ^ gazetdef de yazdlar. Buna vjmseadr etmedi.mZ1 Ayrca unu da ekleyeyimki, anlatlan buJontei" 1 ffibir ie yaramayan bir adamnhrsz deil le hkmet devirmenin tehlikesi de yoktur. Hi kork15 14diye babakan olmasndansa, i yapsn da varsn lj sz olsun... -diyordu.Haklydlar, nk Yaasn Memleket Parl de iktidardayken az hrszlk yapmamt.Bu antipropaganda skmeyince, Kafakan Bey' diktatr olduunu iln ettiler. Ulusa, zgrlk ta

myordu.Halk bunu da umursamad. Ksacas, Yaas


3/85

Memleket Partisi, Vatan Evltlar Partisini iktidedan drmek iin, btn demokratik yntemlekulland ama, onlar iktidardan drmeyi baarmad. Bunun zerine hkmet devirmek iin halayaklandrma yoluna gitti. Bu yanl bir yoldu. ;k, kendi lkelerinin zelliklerini ve koullarn di

nmeden, baka lkelerde uygulanm ihtill yntenlerini olduu gibi taklide kalkyorlard. Tutuk'luliayaklanamaz, hibir zaman hkmete kar geleme;lerdi. Byle bir gelenekleri yoktu. Onlarn ayaklambilmesi iin, balarndaki hkmetin Her yuntan ayaklanmas gerekir diye kanun karmasayaklanmayanlarn da ar cezalara arptrlmalagerekirdi. Hkmetin buyruu ve destei olmadaihtilla kalkamazlard.Yaasn Memleket Partisi, hkmeti devirmel iin her yola bavurup da baaramaynca bupartini genel bakan Kurt Santor, Partisinin ynetim kurul yelerini toplad, onlara yle dedi: Sayn arkadalarm! Hkmet devirmekti baar gsteremeyiimizin nedeni, baka

lkelerdek ihtill yntemlerini rnek almzdr. Oysa biz ulusal benliimizden, yerlikoullarmzdan ve kendi ruhumuzdan ayrlmamalyz. Her lkenin kendine zg16koullan vardr. yleyse biz, kendi ruhumuza uygun hkmet devirme yolu hangisiyse onuarayp bulmalyz. Ben bu konuda tarihimizi inceledim ve bize uygun bir hkmet devirmeyntemi buldum. Bu, dnyada bir ei benzeri daha grlmemi bir hkmet devirme yntemiolacaktr. Benim dediklerimi dinler ve yaparsanz bu Kafakan, iki aya kalmaz, gmbr gmbrdevrilir.Ynetim Kurulu yeleri, partinin genel bakanKurt Santor'a, Nedir bulduunuz bu hkmet yntemi? Aman abuk syleyiniz! -dediler.Parti genel bakam cevap verdi:

Kendi partimiz nas

l iktidardan dtyse, ayn

yolla biz de bu hkmeti devirmeliyiz. Biz,kendi bamza gelenleri unutup, baka lkelerden hkmet devirmek iin hazr reeteleralmaya kalkyoruz. Bizim yanldmz buras ite!... Biz iktidardan neden dtk, bunudnelim. Partimizin iktidardan dmesi, partililerimizin, yani bizim kendi yzmzdenolmutur. Halk bizi beenmedi, istemedi ve hkmetten drd. yle deil mi?yeler, Evet. yle! -dediler. yleyse biz, kendi partimizden istifa edip Vatan Evltlar Partisine geelim. O partiyidolduralm. O zaman yurttalar Vatan Evltlar Partisini de been-meyip iktidardandreceklerdir. Ne dersiniz?yeler, ok doru yahu, hi aklmza gelmemiti. Hay aklnla bin yaa!... -dediler.Ynetim Kurulundan biri,17 Peki ama biz Vatan Evltlar Partisine geince orada ne yapacaz? -diye sordu.Buna, Yaasn Memleket Partisi Genel Bakan, Hibiey yapmayacaz... -dedi-. Bizi hi-biey yapmadmz iin iktidardandrdler. Vatan Evltlar Partisine girince de hibiey yapmya-caz. Kendi partimiziktidardayken ne yaptksa, yine yle yapacaz. Haydi imdi birer ikier Yaasn MemleketPartisinden istifa edip, Vatan Evltlar Partisine geelim. Ve kendi partimiz iktidardayken neyaptksa yine yle yapalm.Bu toplantdan sonra, Yaasn Memleket Partisinin ocaklarna, bucaklarna kadar alman bukarar yayld. Yaasn Memleket Partisinden istifa edenler, Vatan Evltlar Partisinedoluuyordu.Vatan Evltlar Partisi Bakan Babakan Kafa-kan da, partisine akn akn katlmalardan ok

seviniyordu. Kendi partisi gleniyor, muhalefet partisi zayflyordu.


4/85

Vatan Evlttan Partisinin kongresi vard. Babakan Kafakan krsye kt, mikrofonun nnegeti: Muh... -dedi.Azndan daha ilk hece kar kmaz, bir alktr koptu. Alktan, Babakan konuamyor, nesyledii anlalmyordu. Bay Kafakan bir daha, Muh... -dedi.

Muhterem arkadalar! demek istiyordu. Ama alklarn iddetinden Muh... diyor, arkasnsyleyemiyordu. Yaasn Memleket Partisinden Vatan Evltlar Partisine aktarma olanlar, tpkkendi eski partileri iktidardayken yaptklar gibi, bakanlarn durmadan alklyorlard.18Bay Kafakan,

__Muh... muh... muh... -diyor, hkrk tutmugibi, baka bir ey syleyemiyordu. Muh... Alk kyamet...

__Arkadalar, ok rica ederim... -dedi.Alklyorlard. Tadn kardnz artk! -dedi.Alk daha da iddetlendi. Babakan kzmt:

Ama yeter artk!... Muh... Alk gklere ykseliyordu. Babakan kpkrmz oldu, Yeter ulan... Kesin! -diye bard. Dinleyen yoktu, alklyorlard.Kzgnln sonuna gelen babakan, ne yapacanarp glerek, Yapmayn ulan... -dedi-. Namussuzluk etmeyin... Muh...Bakt ki alk durmuyor, Babakan alk grltleri arasnda ne dediini kendisi de anlamadanbir sre konutu, sonra krsden indi.Kongre bylece sona erdi. Ama babakan ner-de grseler, aktarma partililer durmadanalklyorlard. ksrse alklyorlar, haprsa alklyorlar, es-nese, uyua, burnunu kasaalklyorlard.lk zamanlarda bu alklara kzan, hatta, Yapmayn yahu... Rica ederim... Namussuzluk etmeyin! -diyen Babakan, yava yavaalklara kzmaz oldu. Sonralar alka alt. Daha sonra alk beklemeye balad. Gzn

k

rpsa da kar

s

ndakiler alk

lamay

unutsalar, neden alk

lamad

n

z, der gibilerdenkzarak evresindekilere bakyordu.19Byle byle...Halk arasnda sylentiler alm yrmt. Her kes Babakann deli olduunu sylyordu.Delinij sonu ne olursa, Babakann ve Vatan Evltlar Par tisinin sonu da yle oldu. ki ay bilesrmedi, Vata Evltlar Partisi hkmeti devrildi.Tarihteki bu en nemli hkmet darbesinden den almamz gerekir. Btn yntemler denenipde ; biriyle hkmet devrilmezse, bu yntemi denemeli gerekir. Dnyann en salamhkmetleri bile buna dayanamaz, devrilir.Hepinize, almalarnzda baarlar dileriz.20MERHABA BEYFEND!Bu olay, skdar - Beikta arasnda ileyen kk vapurda bamdan geti. skelenin kapsald. En nde bendim. Yolcular da kalabalk deildi. st kat salonda, en dipteki kanapeyeoturdum. Birka yolcu da aa salona geti. st salonda benden baka yolcu yoktu.Tarifeye gre vapur iskelede onbe dakika bekledikten sonra kalkacakt. Tektk yolculargelmekteydi.Benim olduum salona bir yarbay geldi. Topuklarn birbirine vurarak selm verdi. Selmdansonra, geti, arkas bana dnk olarak bir kanapeye oturdu. Yarbayn selm vermesineardm.Arkam vapurun duvar... Yine de baka biri var m diye dnp baktm, arkam duvar, salondabenden bakas yok... Her halde yarbay beni birisine benzetmi olacakt.Bu dnceler iindeyken, gen, gzel bir hanm21

merdivenden kt. Beni grnce glmseyerek baylj selm verdi. O da kanapelerden birine,pencere yanna benim karma oturdu. Kadn gzmn iine baki baka bana selm vermiti.


5/85

Ben aknlktan glm seyemedim bile; bana selm verdiini bile bile, kim< selm veriyordiye sama soluma baktm. Kadn tanyor olmalydm ama hatrlayamamtm.Merdivenden klklar kopuka iki bkn deli. kanl kt. Onlar da selm vermez mi! Biri eli ilese-lm verdi, br, merhaba, dedi. Kim olduklarm karamyorum ki ben de onlara selmvereyim... Ya onlar beni birine benzetmi olacaklard, yada ben onlar tanyordum dadalgnlmdan hatrlayamyor-dum. Acaba bunlar kimlerdi de hatrlayamadm diye dnp

dururken, yal bal, kelli felli bir adam geldi, apkasn karp yan beline kadar eilerek selmverdi. Selm veren adama ask suratla bakmak da ayp oluyor.Yal bir efendi daha selm verince, aknlm| bsbtn artt. Vapura giren her yolcu benitanmyordu ya... Hepsi de beni birisine benzetmi olamazlard. E yleyse? Yoksa iskelededuran bir arkada vapura her giren yolcuya, bana selm vermesini syleyerek, benimle alay mediyordu? Her yolcu da benimle alaya yanam olamazd. Salona giren yolcularn beniselmlamalarn grmemek iin bam pencereye evirip denizi seyre daldm. Ama bitrliinden kamadm bu sorunu dnp duruyordum. Dne dne bulur gibi de oldum.Hani biz de yani u memlekete az hizmet etmedik!... ki seim dneminde de bamsz olarakmilletvekilliine adaylm koymutum. Ho seilemedim ama, seim kam-panyas srasnda memleketi kalkndracak ok esas nutuklar sylemitim. Meydanlardolduran halka nutuklar ekerek ok alklanmtm. Selm verenler, beni herhalde o

zamandan tanyorlard. O kadar kalabaln iinden insanlar benim teker teker tanmama elbetimkn yoktu.Arasra u memlekette hibiey olmaz! diye karamsarla dtm olurdu. Oysa ne kadaryanlmm. Memlekete yaplan hibir hizmet unutulmuyor. Hibir sz boa gitmiyor. Seimnutuklarm dinlemi olanlar, aradan bunca zaman getii halde, beni unutmamlard, saygylaselm veriyorlard.Salona giren uzun boylu bir yolcuyla gzgze geldik. Adam selm verdi. Elbette selmverecek... Ne demek? Biz bu memleket iin bu kadar alalm, uraalm, didinelim de,halkmz bize bir selm bile ok mu grecek!... Ben de ona selm verdim.Artk gzm merdivenlerdeydi... gen kz geldi, renci olmal idiler. Kzlar selmvermeyince ok canm skld. Bu zamann genleri de hi deer bilmiyorlar, genlikte i yok!...Yazk bu memlekete... Genler byle mi olmal?...

iman, orta yal

bir adam geldi. O da selm vermedi. Belki beni grmemitir diye h

zl

h

zl

k-srdm. Adam yzme bakt ama yine selm vermedi... Yazk, ok yazk!... Bir memleket,deer bildike ykselir.Bir yolcu geldi, selm verip yanma oturdu. A-ferin, ite adam dediin byle olur.Ondan sonra gelen yolcularn kimisi selm veriyor, kimisi vermiyordu.Selm vermeyenlere, kollarndan tutup, Efendi,^r2223neye selm vermedin? Ayp deil mi? diye sormak geliyordu iimden.Bu duygumu, burnu byk bir adam olduuma yormayn... Hayr, kesinlikle!... ahsma selmverip vermemeleri hi nemli deil, ama memlekete hizmeti olan insanlar unutursak, bumilletin sonu nereye varr? te sorun bu!... Yoksa ben ahsm iin hibiey istemiyorum.Selm vermeyenlere memleket hesabna, iyiden iyiye kzmaya balamtm. Selm verenlere,glmseyerek ben de selm veriyordum.Vapur kalkt. Selm verip yanma oturan adam, Beyefendi, yine Toprak Ofis'te misiniz? -diye sordu.Ne cevap vereceimi ardm. Ben hibir zaman Toprak Ofis'te bulunmadm. Toprak Ofisnedir, nerededir, ne i yapar onu bile bilmem. Demek'bu adam, beni Toprak Ofis'te alanbirine benzetmiti. Cevap yerine, her anlama ekilebilecek gibi glmsedim.Adam, Eksik olmayn Mahmut bey, ben sizin ok iyiliinizi grdm... -dedi.Hi bozuntuya vermedim. Estafurullah... Ne olacak... Teekkre demez! -dedim.Adam konumay ilerletmesin diye gazeteyi ap okumaya daldm. Adam da skldm anlad

m nedir, yanmdan kalkt.Selm veren yolculardan iki delikanl yanma geldi.


6/85

Merhaba Salim ab...Allah Allah... Bu nasl ey, Salim aabey de ner-den kt? ster istemez,24 Merhaba... -dedim.

__Salim abi, artk malarda grnmyorsun...Hey gidi nev> ne oynardn be Salim abi...

Ehhh... Genlik, oynardk bir zamanlar... __. Hi unutmam, Avusturya takm gelmitide...Hatrlar msn o ma abi...Hayatmda ayam topa dokundurmu, bi kez bile ma seyretmi adam deildim. Ama neyapaym? Ben Salim malim deilim! denmez ki...-Hatrlamaz olur muyum hi? -dedim. Avazm kt kadar Yaa Zehir Salim! diye ak tribnden barmaktan sesim kslmt.Nasl kvrdn kvrdn, kvrdn da taaa santradan almlaya almlaya onsekiz pastan znk diyetopu soktun ieri? Ha, nasl? Anlatsana Salim abi...-Valla... O zaman... Evet santradan kaptm topu... almlya... kvra kvra... Hey gidi hey...ocuklar, hatrladka gzlerim yaanyor. Brakn allakmza...Sanki ok zlmm gibi yanlarndan kalktm. Selm veren yarbay da yerinden kalkmt.

Merdiven banda karlatk. Yarbay sayg i!e, Naslsnz generalim? -dedi. Teekkr ederim. Ne zaman emekliye ayrldnz ? Eh... Var yle byle... Epi...Zaman sylesem, belki de benim general olmadm anlar. imdi yarbaya, Benzettinizefendim, ben general meneral deilim. Askerlikte onbaydm!... desem, adam mahcupolacak; bikez beni general sanp selm vermi... Generalim, beni hatrlamadnz galiba...25Asliye Aaa!... Hi hatrlamaz olur muyum? Ha ladm. Yalnz adnz birden hatrlayamadm. Ehhh.,^

Yaland

k art

k, haf

zam zay

fl

yor gittike... Adm Muzaffer... Sizin yannzda yzba olarak... Evet, evet... Tamam...Yarbayn elini skp ayrldm. Vapur iskelesinde, vapura girerken selm veren kelli felli adam, Hrmetler ederim Baha Bey... -dedi. Bilmukabele efendim... Naslsnz? Eksik olmayn efendim, sizi sormal. Hamdolsun, duacyz. Yine Yedinci Ceza Mahkemesi Reisi misiniz?Ne evet, ne hayr, hem evet, hem hayr anlam-na gelecek gibi srttm. Sayenizde ar bir iftiradan kurtulmutum! Estafurullah... Neden sayemde olsun? Adalet yerini buldu!Vapur iskeleye yanamt. Daha vapur iyice ya namadan iskeleye atladm. lk kan benoldum Bileti iskele memuruna verip yrdm. Arkamdan bir kadn seslendi: kr beyefendi...Vapurda selm veren gzel kadnd. Buyrun hanmefendi... Pakize hanmefendi nasllar?...Bugn btn yanllklar, terslikler beni mi bulmutu? Teekkr ederim efendim, iyidir. Ur ameliyat olacakt, oldu mu? Oldu. kr atlatt...26 Oh oh... Yine Altmbakkal'da m oturuyorsunuz ?

Evet... Msaadenizle efendim.


7/85

Glegle hanmefendi...Bir vapur yolculuunda bu kadar yanlln stste geldiini kime anlatsam, inanmaz. Onuniin ben de anlatmyorum, yazyorum. Ama yanllk bu kadarla kalmad. Murat beyefendi... Buyurun efendim... Efendim, ne zamandr sizi grmek isterdim, ksmet bugnm... Ben sizin

hayranlarnzdan... Estafurullah... Geende bir filminizi grdm. Biz ailece hibir filminizi karmayz da...Ona da, Msaadenizle... ok acele bir iim var da... -deyip, dolmua atladm.ok canm sklmt. Beni ben olarak bu memlekette tanyan tek kii de mi yoktu?... Dolmutayanmda oturan adam, Merhaba Hasan bey... -demez mi.!Hele kr, beni kendi admla aran, tanyan bir kii kmt. Adamn yzne baktm, birdenbozuldum. Bu adamdan ok eskiden ikiyz ra bor almtm, ama borcumu bitrldeyememitim. A-dama dndm: Affedersiniz, birisine benzettiniz galiba...

Amma yaptn Hasan bey... Aman efendim, benim adm. Hasan deil!... Yahu, nasl olur?...27 Adam adama benzer efendim. E, benzemek de bu kadar olur!... Dolmutan indim. Adamn yamndakine sylediiniduydum: Bu herif Hasan olmasna Hasan ya... Bu numara tam ona gre. Yuttum sanmasn!...O gn, beni ok kii baka birine benzetmi, yal-nz bir kii tanmt, onu da bentanmamtm!28

BZM ZAMANIMIZDA...Ne buyurdunuz? Musiki lemleri mi? Ah efendim ah, siz o lemleri bizim zamanmzda grpdinleyecektiniz. imdi musikiinas m kald, ge efendim ge... Hey gidi gnler hey... Hiunutmam birgn, Apostol efendi, Tanbur Hac Rifat merhum, Neyzen Abdzzennan, gazelhanTophaneli Hafz Muhiddin, bir de bendeniz ve daha baka imdi isimlerini hatrlayamadmarkadalar Bentler'e gitmitik. Vakit akam zeri... Bentler malm, envai kuun ve blblcinsinin memleketi, her taraf aa... Ormann iine girip bir kuytuya ekildik, lemimize daldk.Bir hayli demlendikten sonra arkadalardan biri, Susun, susun... Dinleyin! -dedi.Evlt, o ormandaki cemi cmle ku mahlkat bir fasl tutturmu ki, dille tarifi, kelime ile tavsifimmkn deil. O zamann kular da bir bakayd canm. imdi o kular nerde? Sanrsn kikular bizim musiki heyeti olduumuzu bilmiler de bizi arlamak29iin fasla oturmular. Hem de yledir, inan olsun yledir. O zamann kular bir bakayd,anlaylyd.Neyzen Abdzzennan efendi, makam cennet olsun, ok denemiimdir... -dedi-. Bu ku mahlku raknn buharn ve anasonun kokusunu ald m,kabil deil sakin duramaz, aka gelip akmaya balar.Bunun zerine keman Apostol efendi,, Aman beni tutmayn! -deyip, keman kutusundan kard, yaya asld.Allah seni inandrsn evlt, Apostol efendi yay ekmesiyle, btn kular sustu. Orman birsessizlie brnd, t yok... Anla bak, bizim zamanmzn kular nasl kutu... imdikiler olsa,keman dinler mi, cr cr terler. O zamann kuunda bile musikiye sayg vard. Hac Rifat datanburun kulan bkt, Abdzzennan da ney'i fleyince... Hafz Muhittin elini kulana atp dabir hey hey ekti ki, Allah Allah!... Derken bir nice-zaman sonra bizim fasl durdu. Sazlarn

susmasyle blbllerin fasl balad. Sen o zamann blblndeki anlaya bak! Fasl icra


8/85

klnrken susuyor da fasl hitamnda kendileri balyorlar, hem de makam zerinden. Bu seferde bizde ses yok...Blbllerin fasln dinledik, itik, itik, itik... Blbllerin bir zaman sonra sesi kesildi. Bu seferbizim fasl balad. Bir biz, bir onlar, bir biz, bir onlar... Bizim fasl balaynca onlar susuyor,onlar balaynca biz susuyoruz. Allah seni inandrsn evlt, sabaha kadar byle... Sabaha karben bam imene, srtm da aaca dayamtm, biraz iim gemi. K

30, jjji diye bir sesle uyandm. Arkadalara baktm, hepsi de benim gibi imenlerin zerindeszm, kalmlar. Yalnz Hac Rifat, dizinde tanburu imene km, boyuna,

__K, k, k! -deyip elini sallyor.Onun klamasna arkadalar da uyandlar.

__Yahu, ne oluyor? -dedik. Baksanza, brakmyorlar ki tanbur ala-ym.--dedi.Sabaha kar mehtap vurmu, her taraf gndz misali... Bir de baktk ki, Bentler'de ne kadarblbl varsa, Allah seni inandrsn evlt, hepsi Hac Rifat'n tanburunun sapma konmu,Acaba bu ses nerden kyor? diye merakla tetkik ediyorlar. Hac Rifat,

K, k! -diyerek eliyle blblleri kovalyorsa da, ne mmkn, onu kalkyorsa yirmisiyeniden konuyor. Velhasl kelm, blbller Hac Rifat'a tanbur aldrmadlar. Bunun zerineAbdzzennan ney'i flemeye balaynca cmle blbller Neyzen Abdz-zennan'n omuzuna vebana kondular. Abdzzennan blbller arasnda kayboldu.Yaaa... Bizim zamanmzda musiki lemleri ite byleydi.Hi unutmam, bir gece de Kanlca'da Nzenin-zde Yahya Beyin yalsna davetli idik. Yalnnbahesinde iy- na baladk. Tbesah demlendik. Vel-kin balk var ya balk, zerrece hilafmyok, Tophaneli Hafz Muhittin balklara gazel dinletti, ne dersin!... Allah seni inandrsn evlt,Hafz Muhittin gazele balaynca denizin st balk bayle silme doldu ve bir parmak sugrnmez oldu. Boazii'nin cmle bal, Nzeninzde Yahya Beyin yalsnn nne biri-31kp ve hem de fazla yer kaplamamak iin denizin iin de dikine dikine durarak, balarn sudan

d

ar

kat d

lar. Kk bal

klara yer kalmad

ndan, onlar dipten havaya s

ramaya balad

lar.Havaya srayij tekrar denize dene kadar Hafz Muhittin'in gazelin dinlemeyi kr sayyorlar.Bak anla o zamann bahlj lan nasl balkt... Bizim zamanmzn bir palamutum imdiki zamanninsanna deimem. Hey gidi hey balklar bile baka trl balkt. imdiki balklara be balk mderim...Keman Apostol Efendi yaya aslnca o denizi stn grmeliydin... Havada yldzlar akmaybalard. Keman sesini dinlemek iin balklar denizde frladka, efendime syleyeyim, slakderilerine meh tap vurdu mu, her bir balk donanma geceleri maytap lan gibi renk renk, l l,yldz yldz yanp snyor Bu manzara karsnda Tanbur Hac Rifat fevkald heyecana gelip, Allah Allah!... -nidasyle kendini balklani auuna atmak istediyse de, glkle zaptederekpaalarndan yakalayp rhtmdan ekerek, cann denize garkolmaktan kurtardk.Bir yandan fasl devam ediyor, bir yandan dem leniyoruz. Nzeninzde Yahya beyin abashe men nmzde bir oban atei yakp stne zgari koydu. nmz yahnin rhtm. Rhtmnstnde dal lan denize sarkm bir aa var. Aba, bu aacu dallarndan tpk olmu meyvatoplar gibi birka levrek ve birka karagz bal tutup getirdi, gz mzn nnde balklartemizleyip tuzlayp, atein stndeki zgaraya koydu. Biz taze balklar mea yaptka, abaaatan balklar toplayp zgaray32koyuyordu. Bendeniz merak sakasyle Nzeninzde Yahya beye,.__Mrim efendim, bu nasl bir hnerdir, siz balklar aa dallarna m asarsnz? -diye sualettiimde Yahya bey,' Bu balklar biz tutmu deiliz! -dedi-. Her ne zaman bu bahede icra-i ahenk olsa, neyler,tan-burlar, kemanlar almsa, arklar sylense, balklar dahi bu ahengi iyice dinlemek iinsrar, rhtm stndeki bu aacn dallarna konarlar. Mest ve mahmur olarak kendilerindengeip sazlar dinlerler. Bizim aba da ite bu balklar dallardan toplayp bize taze meze

yapar.


9/85

Hey gidi hey... Bizim zamanmzn balklar ite byle balklard. imdikilere ben balk mderim?... Hatta bizim zamanmzn naml balklar, balk avlamak iin a, olta kullanmazlard.Sesi pek gzel bir hafz kiralyarak gece bir kaya bindirirler, hafz bir yandan dem eker, biryandan gazel okur, gazeli dinlemek urunda balklar denizden frlar, bir saate kalmadankayn ii balk dolard. Yaaa...Neyzen Abzzennan efendi, ahenk dinlemek iin balklarn aalara srayp itlf- nefs

etmelerinden pek ziyade mteessir ve mteellim olup, Bundan byle mbarek balklara el srme! -diye abay azarlad. Ve bu teessrle bir neyfledi ki, rhtm stndeki aacn dallarnda blbller akmaya balad. Bilmem artk balklarblbl kesilip terennm eylediler, bilmem ney sesini duyup blbller aata toplandlar, artkorasn Allah bilir...Yaaa evlt, bizim zamanmzda musiki lemleri, muhabbet lemleri ite byleydi. imdinerde...33Hi unutmam, Beykoz'da Abraham Paa Koru. luunda bir lemimiz vard. Gne doarken,Ud Servet ile Kanun Mestan efendi, bir de Kpt-i Mslim Kemani Yusuf bir fasla oturdular...Boaz'dan ili vapur, aa doru szlyor. Bizim zamanmzn vapurlarimdikiler gibi kkrk kitipiyoz deil, hep. si de yandan arkl... Nevnihal vapuru Boaz'dan aa szlrken

nmze gelip durdu. Sanki demir atm gibi vapur kmldamyor. Biz evvel kaptan veyolcular hengimizi dinlemek iin vapuru durdurdular zannettik, fasla gayret verdik. Nedensonra kaptan, kaptan kknden bize bard: Nur olun! Cmlemizi mest ve bho, musikinizle sarho ettiniz. Sazlarnzn yrek yakannameleriyle vapurun makinalar dahi istop etti. Ne kadar gayret ettikse de makinalariletemiyoruz. Aman sizden, medet sizden! Fasla bir ara verseniz de, makinalan iletsek, yoksaseyr- sefain idaresinin tarifesi aksayacak...Biz fasla ara verince, makineler de gldr gldr ileyip vapur harekete geti...Ehhh... Bizim zamanmzn makineleri bile ba kayd. Makine evlt makine... Makine bilemusikiden anlard ve Kpt-i Mslim Yusuf beyin keman maki neleri bile durdururdu. imdinerde o makineler, ner-de o kemaniler... Hepsi geti, bir zamanm, hey gidi hey!...Ne buyurdunuz? Muhabbet telll m dediniz? Yani pezevenk mi? Evet, bizim zamanmzn

pezevenk leri bile bir bakayd

. Pezevenk diye ben ite onlara derim. imdikiler de pezevenkmi evldm... Evet, imdilerde saylar artt, ok artt, nereye baksan onlar,34lkin bU zamann pezevengi bile sahte, nerde o esk oezevenkler... imdikiler onlarn eline sudkemez, jjey gidi hey, grmeliydin de inanmalydn, ne adamlard onlar. Bir kere mesleinek insanlard, bu ii amatr ruhuyla, heyecanla yaparlard. Evet, para da kazanrlard, fakatfakir fukarann da gnln ho ederlerdi. Allah seni inandrsn evlt, bir ser pezevenk MasrafPaa hazretleri vard, adam zevk iin, pr akna yapard bu ii. Mesleinde yle erbap idi ki, ikihanelik bir kye gitse dahi, mesleini icradan geri durmaz ve her gn ie balamadan, zektmolsun, diyerek fukaray gzetir, onlarn da gnllerini ho ederdi. Hey gidi hey, ne namlpezevenkler vard. imdi dolu, ama neye yarar, pezevenkliin de namn hatrdlar.Ne buyurdunuz? Tuzluk mu?... Ah efendim ah, siz bizim zamanmzn tuzluklarngrecektiniz... imdikiler de tuzluk mu... Nur iinde yatsn, Hac Paa'nn konandakiziyafette, Allah seni inandrsn evlt, ben bir tuzluk grdm... Hey gidi hey, ne tuzluktu...Bizim zamanmzn tuzluu...TARH AL BEYSekiz su orta sanktlar. Bir akam zeri, koularn kaps kapanaca srada cezaevinegeldiler. Koutaki ranzalara yerletirildiler.Bu sekiz sank iinde en ok dikkati eken Ali Bey'di. Yalnz adn renebildik; baka hibirbilgi edinemedik. Hi konumuyor, hep uyuyordu, yada uyurcasma yayordu. Yeri, ranzannstndeydi. Geldiinden beri kulukaya yatar gibi oraya tnedi, yemek ve helaya gidizamanlar dnda yerinden hi kalkmad. Yatanda oturduu zamanlar da gzleri kapalyd.Aradabir ba gsnn stne derdi. Hi bakmyor, hi konumuyordu.Adnn Ali olduunu da arkadalarndan duyduk.Bir hafta kadar sonra bu sekiz kiinin neden buraya geldiklerini renebildik. Kahvede ileri-geri

konumular. Bunlarn mahalledeki siyas hasmlarndan birka kii de hkmetimizinaleyhinde konutular diye ihbar etmiler. Sekiz sann Ali Bey'den


10/85

36geriye kalan yeas, miKumet aeymnae KonumaaiK, jjjye yemin billh ediyorlard. Ali Bey'insesini kard yoktu. Arkadalar, kendilerinden ok Ali. Bey'e acyorlard. nk Ali Bey o gnkahveye bile gelmemiti- Ali Bey'in haftada, on gnde bir kahveye geldii olurmu. Ama,burada nasl uyur gibi duruyorsa, kahvede de yle durur, kimseyle iki kelime konumaz, aynier, biraz uyuklar, sonra kar gidermi.

Arkadalar, kendi dertlerini unutmular, ona yanyorlard. Yalyd da ondan... Ali Bey,yetmiini aknd ama bitkin, dkn deildi. Arkadalarnn sylediine gre, hibir zamanetliye stlye karmam, siyasetle hi ilgilenmemi. Her ne kadar ona bey diyorlarsa daokur-yazar bile deilmi. Hi deilse, biz yine partiliyiz... -diyorlard-. Bu zavallnn partisi martisi de yok...Giyiniinden yoksul bir adam olduu anlalyor. Ceketinin dirsekleri yamal, ceketinin kolazlar tirfillenmi, aba pantolonunun dizkapaklar ezik...Aradan gnler, haftalar geti, Ali Bey hep ranza stndeki yatanda oturarak uyumakta yadauyuklamaktayd; Buda heykeli gibi yle duruk ve susuk...Ne bir konumaya, ne bir tartmaya katld. Kouta o kadar kavga grlt, o kadar elencepatrt oldu, Ali Bey gzlerini ap bakmad bile...Bir gece saat 24 sralaryd. Ali Bey daha battaniyesinin altna girmi, yataa uzanm deildi.

Srtn yasta dayam, gzleri kapal duruyordu. Onun ranzasnn altndaki yatakta arkadalartoplanm konuuyorlard.lerinden krk yalarnda biri yle dedi:37 zlp de ne olacak... zlmekle elimize ne geer? Bamza bir i gelmi, katlanacaz.Hem bili-yor musunuz, bir bakma benim iin iyi de oldu. Be-nim hayatmda ocuklarmaanlatacak hibir hdise yoktu. Mesel benim babam, bize askerlik htralarn anlatrd;anakkale'ye nasl gitmi, nasl sava, m, nasl yaralanm... Amcam da, Birinci DnyaSava'nda neler ektiini, sonra nasl esir edildiklerini anlatrd. Ben ne anlatacamocuklarma? Hi... Bundan sonra ben de ocuklarma cezaevine nasl dtm, nelerektiimi anlatrm.Bu szlere arkadalar gltler. Yukardaki yatakta Ali Bey uyukluyordu.

Cezaevi yaant

s

n

bir macera olarak ocuklar

na anlataca

iin neelenen adam,-Elbet, birgn bunlar da tarih yazacak!... -dedi.Uyuyor sanlan Ali Bey, bu sz zerine, birden gzlerini at, ban alt kattaki yataktaoturanlara uzatarak, Tarih yazar m? -diye merakla sordu. Sen uyumuyor muydun Ali Bey? Sizi dinliyordum. Tarih yazacak m bunlar? Yazar tabi... Bizim adlarmz da yazar m tarih? Yazar elbet. Yazmaz olur mu? Byle syleyenler akaediyorlard.Ali Bey, ranzann stnden indi. Kouun iinde aa-yukar volta atmaya balad. Cezaevinegirdi gireli ilk olarak byle canl grnyordu. Aradabir arkadalarnn yanna gelip soruyordu: Admz tarihe geer, deil mi?38. ueer ah Jtsey... Bir gn bizi de admzla yazarlar m? Tabi...Ali Bey, bir yere yetiecekmi gibi hzl admlarla kouun iki duvar arasnda gidip geliyordu.Gece yarsndan sonra herkes yatana ekilip uyumutu. Ali Bey o gece hi uyumad, btngece kouta volta att.Sabahleyin koularn kaps alnca da btn gn bahede drt dnd. Sksk arkadalarna, Tarih bizi yazacak, yle mi? -diye soruyor, Elbette! cevabn alnca da, yi ki o gn kahveye gelmiim, iyi ki konumuum... -diyordu.Arkadalar onu, o gn kahveye gelmediine, konumadna bitrl inandramyorlard.Ali Bey o geceden sonra dinleti, genleti. Bahede kollarn kabartarak, gsn iirerek,

ba yukarda geziyordu.


11/85

Eskisi gibi susmuyordu, ama gevezelik de etmiyordu. Tarih bir kiilie brnd iin, ennormal konumay bile bir vecize gibi sylyordu. Szgelii, Naslsnz Ali Bey! -diye sorulsa, edal bir sesle, nsan, iyi olmaya altka iyi olur... -gibi deerli szler sylyordu.Arkadalarndan biri, Buyurun, yemek yiyelim! -dese, Ali Bey elini kaldrp.

Yemek iin yaamamal, yaamak iin yemeli!... -diye hemen bir zlsz sylyordu.Hzl hzl volta vururken, aya taa arpp sen-39delese, hemen dorulur, parman uzatarak bir zl-sz uydururdu: Ayan taa arpan, ban korumal!... Tarih Ali Bey diye lakap taktlar. Gerekten TarihAli Bey, cezaevinde pek az konuarak, konuunca da byk byk laflar ederek gnlerinigeirdi.Yarglanmada yedi arkada beraet etti. Ama Tarih Ali Bey mahkm oldu. O gn kahveyegelmediini, kahvede de konumadn tanklar mahkemede sy. lemisler. Ama Tarih Ali Bey,gsn kabartp, Kahveye geldim. Kahve medeniyetin kulbdr. Ve ben kahvede konutum. nk insankonuan hayvandr. Ve dedim ki... -diye balayp bir nutuk ekmi, ilemedii suunu

itiraf ederek mahkm olmu.Tarih Ali Bey, imdi hayatndan ok memnun. Cezaevinin koridorlarnda, bahesinde dinadmlarla dolayor, nutuk verir gibi konuuyor, sesini kalnla-trarak byk szler sylyor.Kendisini tarihlerin yazacana iyice inanm. yle mutlu^ yle bir rahatl var ki!40AL BEY BERBAT ETTMBirtakm tecrbeli yazarlar, airler, genlere, amatrlere yle yazmayn, yle yazn, byleyazn diye t verirler. Bu tler, dersler hibir ie yaramaz.Kimselere ders vermek haddim deil ama, bamdan geen bir olay anlatrsam, belki genhikayecilere yararl olurum diye dndm.Geenlerde Tarih Ali Bey adl bir hikye yazmtm. imdi bu hikye dillerde dolayor. Kimigrsem, bana hemen o hikyemden szayor. Yirmi yldr hikye yazarm, bugne dek

yazd

m hikyeler iki bine yaklat

, ama bu hikyelerin hibiri Tarih Ali Bey denli ilgigrmedi. Bu hikyenin dedikodusu ilkin stanbul'a, sonra Trkiye'ye yayld, daha sonra dasnrlar ap btn dnyaya ulat. Btn bu yaylma da, hikyenin dergide kndan sonraon, on be gn iinde oldu. En iyisi, bu hikyenin nasl yazldn size anlatmalym.41Cezaevindeydim. Benim giriimden birka gu^ sonra cezaevine bir gazeteci geldi. Nedencezaevine sokulduunu aklamay, onun adna, doru bulmu. yorum. Tutukluluu basn suusanklndan deildi,Onunla uzun boylu tanklmz yok, karlan-ca selmlarz, bir yerde yanyana dersek,birikj laf konuuruz, ite o kadar... Koularmz ayryd. Bahede buluur, konuurduk;aradabir de yattm koua gelirdi.Birgn koulanndaki bir tutuklunun durumunu, davrann anlatt. izdii karakter pekhouma gitti. Bu adamn hikyesini yazacam dedim. te Tarih Ali Bey hikyesi byleceyazld. O hikyeyi yeniden anlatp banziirecek deilim, yalnz o hikyenin hikyesinianlatacam.Tarih Ali Bey hikyesi dergide yaynlandktan sonra benim de bam derde girdi. Dergininsata kt gn, idarehaneye gitmitim. Derginin sahibi yzme bir tuhaf bakp, Yahu, ne yapmsn? -dedi. Ne yapmm? -diye aarak sordum. Tarih Ali Bey'i berbat etmisin.O adda bir hikye yazdm bile unutmuum. Tarih Ali Bey de kim ? -dedim. Geen sayda kan hikyen. Hatrladm. Pekiy, ne yapmm? Berbat etmisin...

Cezaevinde birlikte tutuk olduumuz yazar, dergide hikyeyi grr grmez, hemen dergisahibine telefonu am:


12/85

Tarih Ali Bey hikyesinin konusunu ona ben42erritim, takat Al Bey berbat etmi. O hikaye yle mi yazlrd, yazk etmi, bilseydim hianlatr mydm...ki saat sonra yine am telefonu: Dndke kan beynime sryor, gzelim hikyeyi rezil etti. Yazk...

Dergi sahibi de bana, ok yazk... -dedi-. Ali Bey'i berbat etmisin... Bana kalrsa berbat merbat etmedim. Yok yok, berbat etmisin. Demek, elimden o kadar geliyormu... Canm skld, idarehaneden ktm. Yolda birarkadala karlatm. Daha selm vermeden, Birader -dedi-, Ali Bey'i berbat etmisin... Tarih Ali Bey kepaze olmu. O gzelim hikyeyle mi yazlrd ? Sen hikyeyi okudun mu ? Okumadm, nerde kmt? Pekiy okumadn da, Ali Bey'i berbat ettiimi nerden biliyorsun? Hikyenin konusunu sana anlatan syledi. Adam kendi anlatt hikyeyi bilmez mi? Yazk

olmu Ali Bey'e... yi olmu, canm saolsun... -dedim, yrdm. Keyi dnerken bir gazeteci arkadalakarlatm, el sktk, Herkesten umardm ama, senden bunu beklemezdim... -dedi. Ne olmu ? Ali Bey'i berbat etmisin... Sen okudun da m byle sylyorsun ? Okumann ne gerei var, herkesin aznda...43yle canm skld ki, Gazeteciler Cemiyeti'ne gidip arkadalarla biraz konuaym, dedim. Benieri girince, ordakiler konumalarn birden kesip yzme bir baka trl bakmaya baladlar.Benim iin birey konuurlarken stlerine geldiimi sezdim. Souk souk selmlatk. Neden

sonra yan

ma gelen bit arkada, Pek zldm... -dedi. Ne oldu ? -diye sordum. Tarih Ali Bey'i berbat etmisin... -dedi. Ederim! -diye bardm. Sana hikyenin konusunu veren, az nce buraya gelip anlatt hereyi. Zavall hrsndanalayacakt nerdeyse. Vah vah, yazk olmu Tarih Ali Bey'e. Btn arkadalar zldk.O gn akama kadar hangi tand grdmse Tarih Ali Bey'i berbat ettiimi syledi. Hidetim deilken o gece meyhaneye gittim. Meyhanede, on-be yldr grmediim birarkadamla karlatm. Hal hatr sorduktan sonra arkadam, Pek zldm... -dedi. Ne oldu ? -diye sordum. Ben -dedi-, pek hikye filan okumam. Bugn bir yerde konuuluyordu da, ordaduydum, Birisi sana tarihten Ali Bey adnda birini anlatm, sen de yazmsn ama, berbatetmisin Ali Bey'i. Ben anlamam, yle konuuyorlard. Pek zldm do| rusu...Sulu sulu sustum. Biraz sonra da oradan k tim. Ara sokaklarda bir koltuk meyhanesinegirdim. Buradakiler dergiyle, hikyeyle ilgileri olmayan, gnlk ileri arkasnda koan kiilerdi.Tezgha dirseimi44dayadm, arap bardan azma gtrrken, arkamdan, Tarih Ali Bey, diye szler duydum.Konuanlar beni tanmyorlard, sk sk adm da anarak Tarih Ali Bey'i nasl berbat ettiimibirbirlerine anlatyorlard.Gece yarsndan sonra evime gittim. Ertesi sabah olum, Baba -dedi-, herkes senden konuuyor. Ne diyorlar?

Sen Tarih birisini berbat etmisin ama, ad Ali Bey mi ne...Kahvaltda karm,


13/85

Bu Tarih Ali Bey de kim ? -diye sordu. Berbat ettiim herif! -diye bardm. Ne kzyorsun canm, btn komularn aznda da onun iin sordum.Hemen evden ktm. Vapurda karlatm arkadalar da Tarih Ali Bey'i nasl berbat ettiimisoruyorlard.Babli'den karken, bana bu hikyenin konusunu anlatan gazeteciyle karlatm. Elimi

sktktan sonra, Yahu, darlma ama -dedi-, anlattma anlatacama piman oldum, Tarih Ali Bey'i berbatetmisin. O hikye yle mi yazlrd be... Tuh, yazk oldu. Elimden o kadar geliyor... yleyse yazmasaydm. Braksaydn, ben yazardm.... Bir de sen dene, ne yapalm... Sylenecek sz ok ama... O gn nereye gittimse herkesTarih Ali Bey'i nasl berbat ettiimi yzme vurdu.45 Yahu, Tarih Ali Bey'i berbat etmisin be.., O Tarih Ali Bey'in Allah belsn versin, emi... Tarih Ali Bey'in de, coraf Ali Bey'in de,btn Ali Bey'lerin...Bir hafta, ard kesilmeden, bu byle srd. Artl dayanamadm, bu hikye unutuluncaya kadar

evden kmamaya karar verdim. Evde kaldm ilk gn, sabah erkenden telefon ald.Allooo, buyrun... Kimsiniz ? Adm syledim. Ben bir okurunuzum. Buyrun efendim. Sizin iin baz uygunsuz sylentiler duydum da... Ne gibi efendim ? Siz Tarih Ali Bey diye bir hikye yazmsnz efendim. Hay ellerim knlayd da yazamaz olaydm efendim. Ama bakasnn verdii konuyu... Olmaz ki... Ali Bey'i berbat etmisiniz.Az sonra da bir kadn telefon etti. Sinirli sinirli konuuyordu. Beyefendi!

Buyrun han

mefendi. Sizin Tarih Ali Bey'i berbat etmeye ne hakknz var?... Ben byleyim hanmefendi, hi dinlemem, berbat ederim. Hani sizi de elime geirsem... Sen beni biraz zor...Telefonu kapadm, ama zil sesi durmuyor ki...46En sonunda telefon fiini karmak zorunda kaldm.Ertesi gn Konya'dan bir mektup geldi. zet olarak mektupta yle yazlyd:Sayn yazar,imdiye kadar hemen hemen btn eserlerinizi okumuumdur. Yazlarnz da ok beenirdim.Fakat geenlerde bir arkadanzn size anlatt bir konuyu Tarih Ali Bey diye yazarak berbatetmisiniz. sabet ki, ben o hikyeyi okumadm. Bu hdiseyi duyduktan sonra size olangvenim sarslmtr. Demek ki, siz btn hikyelerinizi de byle yazyormusunuz. Yazk ki,bir syleyen olmad da, onlar okuduk. Artk ipliiniz pazara kt. Bundan sonra sizin teksatrnz bile okuyacak deilim.leden sonraki postadan buna benzer mektup daha geldi; Artvin'den, Silifke'den,Gmhane'den... Ondan sonraki gnler bu trl mektuplar yad. Be on gn sonra daAmerika'daki bir arkadamdan bir mektup aldm. Arkadam yle yazyordu:Karmla sinemaya gitmitim. Antraktta, arkamdaki iki kiinin Trke konutuklarn, sendenszet-tiklerini duydum. Adn duyunca kulak kabarttm. Tarih Ali Bey'i berbat ettiinibirbirlerine anlatp duruyorlard. 'Affedersiniz' diye yanlarna sokuldum, seni tandm,arkadam olduunu, adn duyunca dayanamayp konumalarna katldm zr dileyerekanlattm. nce seni tanyp tanmadklarn sordum. Tanmyorlarm. Bunlar Trkiye'deki ayrayr dostlarndan aldklar ayr ayr mektuplardan, Trkiye'de olup bitenler arasnda, senin deTarih Ali Bey'i berbat ettiini renip zlmler. Onlardan, baka bir bilgi edinemedim.

47


14/85

Kuzum, bu l arn ey ner Kim ise, senin ouaaarn. dan ne alp veremediin var da zavallyberbat ettin i Dorusu senden bunu ummazdm. Bu meseleyi ay. dmlatacak mektubunubekliyorum.Onbe gn evde kapal kaldktan sonra bunalp dar ktm. Vapurdaki yolculardan tanyanlar,ta. nmayanlara arkamdan beni gsterip fsldyorlard; Bak bak, Tarih Ali Bey'i berbat eden ite bu herif!

Yaa, demek o anlatlan bu...O gn ilk olarak Tarih Ali Bey'i berbat ettiim; sylemeyen bir arkadamla uzun uzunkonutum, Ha imdi syleyecek ha imdi, diye bekleyip durdum, Sylemeyince baya tedirginolup, Biliyor musun, ben ne yaptm... -dedim. Ne yaptn? Sahi bilmiyor musun? Bilmiyorum. Yahu ben Tarih Ali Bey'i berbat ettim be... Yok canm, pekiy nasl oldu bu i?... Btn dnya alkanyor, sen nasl oldu da duymadn? Ben iki aydr hasta yatyordum, evden yeni ktm.Tarih Ah Bey'i berbat ettiimi bilmeyen tek kii varm, ona da ben anlattm; nasl olsa

bakasndan duyacakt.leyin lokantada bir tandk selm verir vermez: Arkada -dedim-, Tarih Ali Bey'i berbal ettim, bu elde bir. Baka szn varsa buyurkonualmAradan bunca zaman geti, hl bana Tarih48Ali Bey'i berbat ettiimi sylyorlar. Ho size de bunlar boubouna anlatyorum ya... Siz naslolsa, Tarih Ali Bey'i berbat ettiimi oktan duymusunuzdur.Ne dersiniz, bini akn hikye yazdm da, hi biri Tarih Ah Bey adl hikyenin grd ilgiyeulaamad.Gelelim gen hikayecilerin bu olaydan alacaklar derse: Aman gen yazarlar, siz siz olun, saknbakalarnn verdii konulan yazmayn. nk onlar bu konular kafalarnda yle allayp

pullam

lard

r ki, gelmi gemi btn nl yazarlar birleip de bu konuyu yazsalar, yinehaspalara beendiremezler. Kelimeleri gmleyip her birinin stne ku oturtsanz, yinemakbule gemez. Bulduklar konuyu kendileri yazsalar yet deerinde olur ama, yazmazlaryoksa... rnein bana bu Tarih Ali Bey konusunu anlatan, mrnde hikye yazabilmideildir.Hele bir de benim bama geldii gibi, bir grmemiin diline derseniz yay halinize; Tarih AliBey'i berbat ettiiniz yetmez, bir de size o konuyu vermi olan ite byle berbat etmekzorunda kalrsnz.49YRMBE KURUBtn yaamnda bikez kendisine bir emek karl olmadan, para verilmek istenmiti. Bupara, ba myd, rvet miydi, armaan myd, yoksa yine de bir kck emein karlmyd, belli deildi.Olay, bundan otuz be yl nce yle gemiti: O zaman yirmibir yanda okuryazar olmayan,konuma szl pek yoksul, irikym bir delikanlyd. Grevli bulunduu yere, elli yalarnda,salar aarm, gzlkl, iyi giyimli, yz izgileri ince, ellerinin yumuakl baknca belli olanbir adam getirmilerdi. Nbeti olarak bu adamn banda beklemekle grevliydi. Adam onapara vererek bir paket cigara aldrmt. Cigaray getirdi. Adam da, yirmibe kuru uzatt, onavermek istedi. O, birden elini havaya kaldrarak: Rvet yok! -dedi. Kalarn atm, suratn asmt: Rvet yok! Burada hikimseye para vermeyeceksin, anladn m?...Rvet zerine ksr szlnn yeterince epiy sylendi- Gzlkl adamn yz kpkrmz oldu.yirrnibe kuruu tutan eli bir sre bolukta kald, son-ra utanarak paray cebine koydu.Delikanl bir saat sonra arkadalarnn arasndayd. Onlara anlatyordu: Herif ikibuuk Ura rvet vermeye kalkmaz jj? Elini ittim. Kendine gel, dedim. Biz rvet

almayz dedim!Btn gn, btn hafta bunu anlatt:


15/85

ki buuk liray uzatnca beynim att. Sok onu cebine! dedim. ki buuk lira arkada... Az para deil. Valla-ha almadm!ki yl sonra evindeydi. Babasna anlatyordu: Bize ne rvetler vermeye kalktlar. Tvbe almadm. Herifin biri yirmibe liray uzatt...Ben senin bildiin adamlardan deilim! dedim, ittim elini... drt yl sonra kahvede arkadalarna sz arasnda anlatrken olay, u biime girmiti:

Bize ne rvetler vermek istediler. kr, harama el uzatmadm. Herifin biri, ikiyzelli liraybir rpda sayd nme. Dnp bakmadm bile... Ne demek?...Be on yl sonra evine gelen konuklara yle anlatyordu: Yoksulluk ayp deil, yeter ki insanda namus olsun. Bana bir tarihte adamn biri ikibinbeyzlira rvet vermek istedi. Paralan sayd, sayd, cebime soktu. Koca tomar olduu gibi karpsuratna arptm. kibinbeyz Ura efendi, bir dn... Yemekle, samakla "bitmez. Velkintenezzl etmedim.51Onbe, yirmi yl sonra, k geceleri oullarna sk genlik anlarn anlatrd: Siz, babanzn fakirliine ne bakyorsun^ gnl zengin... Her iin ba doruluk. Allahdoru, luktan ayrmasn... Bir tarihte herifin biri yirmibebij lira, evet tastamam yirmibebinUra rvet srd nme. Avuladm gibi paralar suratna arptm Yirmibebin lira bu...

Ky deil, kasabay satn al! Adamn yedi gbek soyuna sopuna yeter... Almadm]Yirmibe, otuz yl sonra, kahvede, yolda, akraJ balarna, arkadalarna, tandklarna skskyle anlatyordu: Herif, ikiyzellibin liray sayd, da gibi paray yd. Allah seni inandrsn, dnp bakmadm..Biz ne rvetler grmz. Ama, Allaha kr pan inamzn ucunu dedirmedik!...Yn orabnn yrtndan kan topuunu uu-turarak, gzlerini szer, Bu yaa geldim, rvete el srmedim... -derdi-kiyzellibin lira bu... Laf deil, ikiyzellibin!Rakam hayli bile ikiyzellibinin stne kmad iin, orada kald. Yllarca anlata anlatakendisinin bile inand, hatta verilen bu byk rveti almad iin, iinden gizli bir pimanlkda duydut bu olay anlatrken, gs gerilir, sesi titrerdi: kiyzellibin lira bu efendi, ikiyzellibin!...52

GZM ISIRIYORGz hafzam ok zayf. Bir kere deil, -drt kere tantrldm insanlar bile kolay kolayhatrlayamyorum. Bu unutkanlk beni ok zaman utandryor.Bir zamanlar birisiyle tantrmlard. Memnun oldum efendim! -diye adamn elini skarken, o, Bu drdnc tantrlmamz... -dedi. Bir utandm ki... Affedersiniz... -filan diye bieyler mrldandm.Aradan bir zaman geti. Bu adamla beni bir daha tantrdlar. Ama ben onun o adam olduunuyine hatrlayamadm iin, glmseyerek, Memnun oldum efendim! -derken, adam kalarn att: Bu beinci... -dedi.Kpkrmz oldum utancmdan. Bir daha yzn unutmayaym diye dikkatle baktm.Gel zaman git zaman, yine o adamla beni tatij, trdlar. Ama ben yine onun o adam olduunuhatt, layamadm iin: Memnun oldum efendim! -diye elimi uzatt^ Adam, Bu altnc!... -diye bararak elimi itti. Artk onu iyice tandm. Her grdm yerdehemen tanyorum. Ama imdi de o beni tanmazlktan geliyor. Tam adam tandm, adam dabana danld Bu unutkanlk yznden, tramvayda, otobste, yada yolda giderken yz glenbirini grsem, acaba bir yerden tanyoruz da yine hatrlayamadmmidiyi ben de onaglyorum... Ben glnce, adam daha ok glyor. Sonra birbirimize doru yaklayoruz, el s.ksp hal hatr soruyoruz: Naslsnz efendim ? Teekkr ederim, siz naslsnz? Adam yzme dikkatle bakp: Affedersiniz, birdenbire hatrlayamadm, nereden tanyoruz? -diye soruyor.O zaman anlyorum ki, adam tandm filan yok...

Bilmem. Sizi tanr gibi oldum da... Katr byle bozuldum.


16/85

nsanlar ancak her zaman grmeye alk oldu-um dekor iinde tanyabiliyorum. Diyelim,vapu biletilerini tanrm ama, yalnz iskelede... skelede baka yerde, bileti elbisesindenbaka bir elbiseylf grrsem Yahu, ben bu adam bir yerden tanyorum ama nerden?... diyednp dururum. Yakn b tandm m, komumuz mu, okul arkadam m bitrlkaramam.54

Birgn vapurda, bir adam geldi, Karma oturdu, lmsyordu. Anladm ki, hatrlayamadmbir tandk. Hatrlayamadm belli olup da utanmayaym diye, atik davranp uzandm, hemenelini sktm. Adamla konumaya baladk. Bu kez hi yanllk yoktu. Bu adam kesinlikletanyordum, ama nerden ? Bizim ordaki postanede memur mu, vapur bi-letisi mi, yoksabizim bakkal m?... Her zamanki sahnesini, dekorunu gzmn nne getirebilsem,tanyacam. On dakika kadar konutuktan sonra, Affedersiniz, sizi tanyorum. Gzm sryor ama, nerden, karamyorum... -dedim.Adam, Beni herkes tanr... -dedi-. Byk postane nnden geer misiniz?Byk postane der demez hatrladm. Oradan geerken, her akam bu adam grrdm.Bara bara trl eyler satard. Adam anlatmaya balad: Beyefendi, ben kumu alr, bbreklerden kum dken il diye satarm evvel Allah... Benim

sermayem dilim. Bize ayrca sermaye istemez. Birgn leke sabunu satarm, birgn jiletsatarm, birgn haerat ldren toz satarm. Siz bana bakmayn... Bu zenaat Allah vergisi...Sermayesi yok, hammaddesi yok. Bendeniz, kirada oturduumuz evin bahesindekitopraklan, kutulara doldurdum, leke sabunu diye aylarca sattm. Sonra bahede toprakkalmad da alttan kil kt. Bu sefer kili biraz suyla kartrp tplere doldurdum, yaptrcmadde diye sattm. Bendeniz halis deniz suyunu srasnda ngiliz tuzu diye, srasnda esansdiye satarm. Evdeki sobamzn kllerini hi ziyan etmem. Doldur kutulara, sat... Haerat tozudiye, te-55mzieme tozu diye, suni guore diye... ArtiK nasl biimine gelirse... sizlikten ikyet edenvatandala-ra ayorum. bilenin, kl kuanann, demiler. ini bilene bu memlekette iok... Yeter ki insan i karmasn bilsin. nsan dediin tatan ekmeini karmal. Mesel

bendeniz, u vapurun sprntlerinj imdi toplar, yine bu vapurun yolcular

na, basura, lsere,ekzemaya, mayasla en birinci il diye satarm... nk efendim, mesele, konumakta...Vapur iskeleye yanap da ayrlncaya kadar adam dinledim.Bu olaydan birka yl sonra bir tccar arkadamn yazhanesindeydim. Arkadam, benibirisiyle tantrd.Adam, Beyefendiyle eskiden tanrz... -dedi. Evet, adam tanyordum ama nerden?... Semtkarakolunun polisi sivil elbise mi giymiti? Yoksa hergn bindiim banliy treninde memurmuydu? Sizi gzm sryor... -dedim. Efendim, ben tccarm... -dedi. Ne ticareti yaparsnz? hracat...Tandm ihracat hi yoktu. Ne ihra ediyorsunuz? Ne olursa... Kepek ihra ederiz, zm ihra ederiz, fndk ihra ederiz... Kim ne isterse, onuihra ederiz. alma alannz geni... Yooo... Benim iim, ta, akl, toprak, kum zerine. Bendeniz, drt kilo kepei, drt binton kepek olarak ihra etmiimdir. Nasl m? Gayet basit...56uradan buradan tala, krpnt kt bulur, uvallara doldurur, stne de biraz kepekserpitirir, gnderirim. Bendeniz, fndk diye bin uval kk akl ihra etmiimdir. Tabi birmiktar fndk da kullandk... gir tarihte, sekizyz ton fasulye diye, toprak ihra ettim- Hanimemlekette erozyon yznden toprak kalmyor diyorlar ya, doru deil... Yamurlarn

srkledii topraktan ne kar... Asl, memlekette toprak kalmamas, son zamanlardaihracatmzn artmasmdandr. Hatta bu gidile memlekette ta bile kalmaz sanrm. nk bu


17/85

ihracat sayesinde ta, toprak eksiliyor ve gnden gne memleketin seviyesi iniyor. Bir zamansonra da bayr kalmayacak, memleket dmdz olacak... Tabi bir kere ihracat yaptmz yerebir daha birey gnderemiyoruz, yani almyorlar. Ama birer kere gndermek bize yetiyor.Mesele iini bilmekte... Beyefendi, bu memlekette ok i var...Anlattklar bana aka gibi geldi. O gittikten sonra arkadama sordum, Doru... -dedi-. Bu adam sndrlm badana kirecini krem, toz kireci de pudra diye satt.

Bu ihracaty tanmtm. Vaktiyle, Byk Postane nnde satclk yapan adamd. i ilerletipihracat olmutu.Aradan yine epiy zaman geti. Bir avukat arkadamn yazhanesinde birisiyle tantrldk.Adam, Sizinle daha nceden tanrz... -dedi. Benim de sizi gzm sryor... -dedim. Ama adam nerden tandm bitrl karamadm.Adam, Efendim, imdi politika ile urayoruz... -de-57di-. Hrriyet mcadelesine atldk... Halk... DemolJ rasi... Hrriyet ve memleketinkalknmas... \ mhim... Bizim partimiz...Adam tanmtm. Eski ayak satcs, daha sonrJ ki ihracat, imdi de politikac olmutu.

Yumruunu masaya vurarak: Biz memlekette... -diye barrken szn tim: Evet, evet, sizi imdi tandm... Artk hi unut.1 mam.FUR, FUR, FUR!...Sesi incecik, gvdesi ufack, boyu ksack... irkin de stelik. Gel gr, sevimli adam! Gleryzl de ondan olacak. Glerken, fermuar zlr gibi incecik dudaklar kulak diplerine kadaralnca prl prl dileri grnr.Furfur Recep'in nasl olup da adam ldrdne aardm.Buncazn ldrecei adam, sinek gibi biey olmal.dam altnda yatanlarla senli benli konuulmaz. Onlar fermanl... yle ya, adam nasl olsa idamedilecek. lm lm bir lm, idam stne idam edecek deiller ya... Recep de idam cezasaltnda yatarken, pek yle yanna sokulan olmazd. Ne zaman ki idamdan kurtuldu, cezas

yirmidrt y

l hapse dnd, ite o zaman koutakiler ona ad

yla seslenip Furfur Recep demeye,onunla akalamaya baladlar. akaya dayanklyd ama, hapisane akas da dayanlr gibideildir ki...59

Alay uzatanlar kovalar, kovalar, sonra Hint horozu gibi atlar zerine, vurmaya balar. O bylebirine vurmaya balad m, btn mahkmlar toplanr, hep bir azdan barrlar: Fur, fur!... Fur yavrum fur!... Fur ha fur!...Recep'in vurmasndan ne kar... Btn vcudu tek yumruk olup da vursa yine hi... Onukzdrmak iin alay edenler, hapisanenin orta bahesinde bu cmb yaratmak iinyalancktan kaar, sonra da szde yakalanm, ondan dayak yemi olurlar. Recep vurur, vurur,sonunda yorulur zavall, ter iinde kalr. Bakar ki, nnde iki bklm kapanm olan adamayumruklarnn hi etkisi yok, kalabala dner, incecik dudaklarn kt yrtlm gibi aarakapak, prl prl dilerini gstererek gler: Hhh!...Ortal bir kahkahadr kaplar. nnde srtn kamburlatrp dayak yiyen de, Recep'i iki koluarasna alp kapar, ya kucana, ya omzuna alr, ya bana oturtur, bahede dolatrmayabalar.Recep'e neden Furfur lakabnn takldn kendisi yle anlatr: Siz beni byle mi grrsnz... Hi hi!... Bir avrat yznden bu hale geldik ite...Bir kyn bir aasnn oluymu. Kendi dediine gre, eskiden am yarmas gibi iriyarym. Ulan Furfur Recep atma, am yarmas gibi herif, byle fil kuyruu kadar kalr m? Kalr... O karya den daha da beter olur. Allahtan cinayet iledim de elinden kurtuldum.Yoksa beni klte klte hap edip yutacakt. Allah dmanm byle obur avrat elinedrmesin...

60- Dediine gre, bir zamanlar Furfur Recep gibi uzun adam, bu hapisanede bile yokmu.


18/85

Cami kapsndan girerken, bam eerek girerdim... -diyor.Hesaba gre demek boyu, iki metreyi aknm... arl da, iki bapehlivan arl... iki kii kollarn evreler de belimi dolayamaz-lard... Koca kz yokua vurup da kanyekemez-se, ya Allah der boyundurua bir girer, bir solukta kany da, kz de ekerkarrdm. Camu bataa batm, debelendike batyor. Kye kotular, aman Recep!...Vardm bataa... Koca camuu kuyruundan kapmamla, ektim kardm, attm te yana...

Furfur Recep ite byle bir yiitmi. Bir oturuta, koca kuzuyu yer, bir desti ayran ier, stnedaha da var m dermi.Kyn kzlar, hep ardnda dolanrlar, gznn iine bakarlarm. Zengin dersen zengin, yiitdersen yiit- Kyde -diyor-, Durdu kar derler, bir kar var. Bu Durdu Karya 'Herif Bitiren' adntakmlar. Bu karda her ne illet varsa, buna hibir erkek g yetiremiyor. Karnn bir merak dayal ve zengin adamda. Bilirim, ocukluumda, cscbl gezen, deli bozuk bir kan idi. Naslettiyse, kyn imamn kandrd, evlendi onunla, ayna kalmadan herifi verdi topraa!mamdan ev kald, birka para tarla kald, birka ba mal kald. Yahu karya bak sen,kocasnn cenazesi kalkarken, gz baka heriflerde... Kocasnn cenazesine gelen birinigzne kestirecek de herifin iini bitirecek. Ve de yle oldu. mamn cenazesine gelen, ikikarl, be ocuklu, on yedi torunlu kymzn

61muhtarn, daha o gn ayartp, karlarndan ayrtmad m! Muhtarla evlendi. nar gibi kocamuhtar biriki ayda eritti, mezara gnderdi. Muhtardan dnya kadar mal karya miras kald.Muhtarn cenazesi kalkyor. Durdu karnn gzleri fldr fldr dnm ki, yaknda ldreceiherif ayartabilir mi? Ne dersin, buldu be, buldu namussuz kar... Cebbar Aa'y batan kartt,ka varmadan da Cebbar Aa'nn iini bitirip, defterini drd. Cebbar Aa, babamn can birlikyolda... erde cenazenin suyu snrken Durdu kar babama sokulmaz m?... Ulan bizim kocaadamn eceli mi geldi yoksa... Vallaha birader, bu Durdu, kar deil Azrail... Baktm bizim kocaadam elden gidiyor, vardm babamn yanma, Tvbe olsun, bana bu kary vurdurursun baba, ayan denk at!... -dedim.Kotum Durdu karya: Ulan seni kevgire eviririm namussuz, koca adamn yakasn brak!

Yahu, kar

, herifleri ldre ldre, kyn tapusunu stne geirtip, birba

na ky iftlii yap

pstne oturacak...Ne dersin, karyla ba edemedik de babam geceleri gizliden evine almaya balad. Nikholmasn da, varsn bizim ihtiyarn gnl ho olsun... Nikh ky-lrsa, Durdu kar babam daldrp mirasna konacak.Durdu karnn zoru, ille de nikh... Ulan, evlenirseniz, ikinizin de kucak kucaa leinizi sererim... -diye bunlara haber ilettim.ok kr, nikh kylmadan babam rahmetlik62du Babamdan Durdu karya bir zrnk kalmad.Hemeriler,

__ Ulan Recep, deil mi ki babanla nikhlan-asna engel oldun, bu da bizim bildiimiz Durduvar ise> bunu senin yanma koymaz!... -dediler.yle de oldu. Kar bana can dman kesildi.Birgn meelikten gelmitim, drt eek yk odun kesmiim. Yorgunum... Yataa l gibidtm. Uyku aras baktm, elimde, avucumda yumuak yumuak, scak scak... Tvbe!... Ulanhayallendim mi nedir, eytan m kandryor yoksa... demeye kalmad, yzmde, dalaha gelmiksnk inek solumas duydum. Ulan o ne?...Bir de baktm, ne grsem, Durdu kan stme abanm mrl mrl mrldanyor: Yiitim... Recebim... Koum... Aslanm!... Var te namussuz!...Yahu Durdu kar, yorgunluuma getirip gece koynuma girmemi mi... Belime doland ki,parmaklan mengene demiri olmu, skmenin olas yok... Yahu, bataa girmi camuukuyruundan ekip karan ben deil miyim... Bizim yiitliimiz dekteyken Durdu karya hi

skmyor. Biz dek iinde saba-hacak mecelletik, tepindik. afak skerken, gayri dermanmtkendi, Durdu karya teslim oldum. Bir de baktm ki sabahleyin, dei, yorgan paralamz.


19/85

Devrisi gn, Ben bu Durdu kar ile evleneceim... -dedim. Hemeriler, yallar, bykler, akrabalar, Olmaz! -dediler-. Ulan senin anan yerinde ''ar...63 Kimin yerinde olursa olsun, kar bu ilmin us, tas... Ulan o kar seni ldrr.

Neyi ldrr... Ulan biz bir karya, kocakar, ya he mi?...Biz efendim, gdemize, genliimize gvendi^ Sz dinlemeyip, Durdu ile evlendik...Vay babasnn canna... Bre efendi, bu Durdu kar, kar deil, bir dii canavar ki zaptolunurcinsinden deil... Bir ay dolmadan ben pes ettim. Benim nat gdem, bitli akasyaya dnd.Boynum p oldu Bileklerim kibrit p... Kar beni gnden gne k-ltyor, hem de nasl birklme... Gnde be-on okka eriyorum. Gz gre ufalanyorum yahu...Namussuzun dili de durmaz: Hh... Sen de kendini er kii mi belledin!.. Anma gidiyor efendi. Biz buna erkekliimiziispat iin, kanmz canmz versek de yaranamadk. Hh!... u miskine bak hele!... Ulan sen de kendini erkek mi bildin!...Ulan bu erkeklik baka nasl olur? Hh... Ben senin gibi erkekleri, alvarmn iinden karrm...

Vay dinsiz, imansz!... Yahu karnn aznda di kalmam, ama ii bitmemi.Ben eriye eriye stmal ocua dndm. Nerd kany bataktan eken, yokutan karan ben? Ykuta komak deil, dzde gidemez oldum.Arkadalar, Recep, sen bu kary boa! -diye tutturdular Neye?...64^__boa Karae... u Kar, sana boynuz taktryor,bu kar dardan otluyor... Bu kar... Ulan, o nasl sz?...Arkadalarla darltk... Ama iime bir kurt dt, iyice ikillendim. Bir sabah evden karken, Ben meelie gidiyorum, odun keseceim... Akama gelirim...-dedim.

Nerde benim kolumda aa kesmeye g, nacak tutacak gibi deilim.Evin arkasndan dolandm, ahra kapandm... Az sonra bizim stteki odadan kt seslerduymaz mym!... Ulan Recep, yr... Varmamla kapy tekmeledim. Bir de ne grsem...Tuuu!... Benim Durdu kan bir herifle altalta stste... eri girmemle herif kalkt, stmeyrd. Bende derman yok ki birader... Ayakta duracak gibi deilim. Herif vuruyor da vuruyor. Aman aam... Aman gzm... Aman!... Herif halime acyp beni bolayacak ama, Durdunamussuzu, iki elini beline dayayp eilmi, zanpara-sna gayret veriyor: Fur! Fur... Fur aslanm fur!... Ne per ne ptrr!... Fur!... Ne per, ne ptrr, fur!...Ulan alak, pecek derman m braktn bizde?... Herif beni ekiyor. Acyp brakacak ya, kar ikiyumruunu birbirine vurarak baryor: Fur, fur!... Fur yiitim fur!... Ne per, ne ptrr... Fur!...Ulan, toprak gzn doyursun!... Kar bizimgdemizi kua evirmi de daha gz doymam...Yumruklarn birbirine vurarak, zanparasna, Fur, fur!... Ne per, ne ptrr, fur!... -diyor.65Kar gayret verdike, zanpara da erkekliine ye. dirip beni brakamyor. Herif beni, bo samanuvalj gibi, yerden yere, duvardan duvara alyor.Baktm, olaca yok... Ya Allah, destur! de-yip, baa davrandm. Bende ba tutacakderman kalmam. Allahtan, herif kendiliinden gelip elim-deki baa dayand, karnn soktu.Karnn baa sokmasyle, barsaklar ayaklarna doland.te benim cinayetim bu!... Biz dama dtk, Dur. du kar da nikhlmz olduundan, babadankalma mallarmzn stne oturdu... Ben yirmidrt yl ceza yiyince, benden boand. imdiduydum ki...Recep derdini anlatr, koutakiler,

Fur, fur!... Furfur Recep!... -diye barrlar, Recep kendisiyle alay edenlerin arkalarnader,


20/85

onlar kovalar. Kaanlardan biri szde yakalanr o-na!... Recep basar yumruu, tekmeyi.Arkadalar toplanp barrlar: Fur, fur!... Ne per, ne ptrr!... Fur yii-tim, fur aslanm, fur koum fur!...66DNYA DERDBabalk, kocalk, ev ileri, geim derdi, sorum, u, bu, aklnza gelen gelmeyen btn

balarnzdan, yalnz bir akamck kopuverin. Bylece, bakalarnn olmaktan kurtulup,kendikendinizin olun.Ben denedim, size de salk veririm. sterseniz, bir de birlikte deneyelim. Pencere camnaarpan yamur damlalar bu gece sizi sokaa aryor. Hemen giyinin, dertlerinizin,skntlarnzn stne kapy rtp, kendinizi sokan karanlna brakn.Bu yamurlu gecelerin yalnzln severim. Biliyorum, sizin de bir ili yalnzlnz var. Kendinizibirbirimizle blrsek, yalnzlmzdan kurtuluruz.Gece yamurunda parlayan asfalt caddeye knca, sokak lambasnn yamuru ip ip gsterenk hortumu altnda beni greceksiniz. Merhaba Nuri Bey...Adnz Nuri olmayabilir. Hi nemi yok bunun. Sakn beni bozmayn.67

Acaba nereden tanyoruz Beyefendi 7-diye souk sorular yneltmeyin bana.Birbirimizin kim olduunu ille de bilmemiz ge. rekli deil ya... kimiz de dertlerimizdenbunalm^ I kendimizi sokaa atmz. Siz de bana, kr, Ahmet, I yada Hasan diyebilirsiniz. Merhaba Hasan Bey! Naslsnz?... Teekkr ederim Nuri Bey...Niin daha zden olmuyoruz? Beyli, bayii ko-l numayalm aramzda. Nereye byle Nuri? Evde skldm, kendimi dar attm. Ya sen I nereye Hasan? Bilmem... Ev derdinden bunaldm da... Konua konua yryoruz. Bykcaddeyektk. Otomobillerin arkalarndaki krmz lambalarn klarslak asfaltta titreip uzayarakyansyor. Sal sollu neon klar yzmze para para serin renkler serpiyor; bir sarya

bulan

yoruz, bir pembeye beleniyoruz.Yan sokaklardan birine sapyoruz, sonra soldaki ara sokaa kvrlyoruz, kapkaranlk birsokak... Yamur da hzland.Soldan bir kap alyor. Kapnn almasrylej slak karanla koyu gri, kl, scak buulu birduman fkryor. Bir adam kyor kapdan sallanarak... ksryor, tkryor, sonraduvarn dibine ii-1yor.O adamn kt kapdan biz giriyoruz. Anason kokusu, arap kokusu, ispirto kokusu, balkkokusu, ter kokusu, soan kokusu, pipo cigara duman birbirine karm. oktan beri byle bir yere gelmek isterdimNuri- Ben de... nsan aradabir, yabanc yerde, dertlerini unutmal. Rak m ieceiz? Sen bilirsin...Buradakileri tanmazsn. Ben de tanmam ama, beinci kadehi yuvarladktan sonra onlartanmaya balarm. u lcivert elbiseli, kr sal adam var ya... Sa dirseini tezgha dayamda yanndaki iman, krmz yzl adamla konuuyor. te o, bir ecza laboratuvarnda alr.Kazanc, eh, yerinde saylr. Ama adamn derdi byk. Karsndan kukulanyor. Kukudan date... Yirmi yllk karsnn, son gnlerde batan ktn biliyor. stese karsn sustyakalatabilir. Ama gelinlik yata kz var. Kza yazk olacak. Falanca karnn kz diyecekler.Krk iki yandan sonra kars. azd. Adamnki anlatlr dert deil... Derdini unutmak iin deburaya gelmi.u kiiden, yumruunu masaya vura vura konuan adam, bir balkdr. lk kars ikiocuunu evde yzst brakp kanca, balk da ikinci kez evlenmek zorunda kald. kincikars hain bir vey ana oldu. Her akam ocuklardan yaknr durur. Balk da kadn memnunetmek iin ocuklar azarlar, dver. ocuklar alaynca da pimanlk duyar, bu kez karsna

barr. O zaman da kaynanas feryad basar, der baylr. Her gece byle... Balk bu derdiekmemek iin buraya gelmi.


21/85

Yakas yal pardssyle oturan, kk bir dkknda kunduraclk yapar. Bonosunudeyemedi, diki makinesi yarn haczedilecek.6869Krmz yzl, burnunun ucu morarm ^ maliye tahsil ubesinde memurdur. Rvet de alyor,yine de evini geindiremiyor. Yirmialt yama geldii halde evlenemeyen kz, giyim kuam

ister. Kars sylenir, kz sylenir. Olu da okulu brakt, bece. remedi...Cavlak kafal adamn, sinirli, geimsiz bir kars var. Ondrt yldr ocuklar da olmad. Adamdertlerini unutmak iin buraya gelir.Gzlkl adam emeklidir, tki kzndan biri... neyse... asl derdi, st kattakilerden; drt taneyaramaz ocuklar var, tepesinde tepinir dururlar. Da-yanlr gibi deil...Mein kasketli adam, ayn ortas oldu, evin kirasn veremedi. Odun da alamad, sobasyanmyor.uradaki ofrdr, trafik memuru bugn elli lira ceza yazd. Ehliyetini de aldlar.Hepsi dertli ite. Dertlerini unutmak iin buraya gelmiler.stersen, dertlerinden kurtulmak iin kendilerini evlerinden dar atan bu adamlarn, imdiburada neler konutuklarna kulak verelim.ocuu olmayan adamla karsnn krkiki yandan sonra ihanetini bilen adam, Marilyn Mon-

roe'nun derdine dmler: Ben Marilyn Monroe'ya daha ok acdm. Hi de deil... Karnn drdnc kocas birader. Olsun. yle karya hell, drt koca bile az... Ben kocasn hakl buldum. Herif bir kere profesrm. ngilizceyi yutmu, anadili gibibiliyormu.70^-ocuu olmuyor yanu... ingilizce bilince ne lzm gelir? Herif ocuk istemiyor. Zorla m?... ocuu olmayan adam deil, kars... Yoo... Sen yanlyorsun. Marilyn'in ocuu olmaz m be?... yle kadnn nasl ocuuolmaz... Vallahi isterse beer beer dourur. Ama o erkek nerede?... Hayr, kadnn ocuu olmuyor.

Yahu, senin yanl

n var, ocuu olmayan ah

n eski kar

s

. Sen ah

n kar

s

yle,Marilyn'in kocasn birbirine kartrdn... Ben kadna acyorum. Kadna bover. Asl acnacak olan herif... Hem para cezas veren, hem ehliyeti alnanofrle kadn berberi kalfas yle-dertliler ki... Kulak verelim, bakalm, neler konuuyorlar: esman almayacakt kardeim... yle adam aslmaz. Asmadlar ki... Ne yaptlar ya?... Elektrik sandalyesine oturttular. Daha iyi syledin ya... Yahu, herif gangster... Onu bunu bilmem... Hrsmdan aladm vallahi. Gzm uyku tutmad.Emekli ile geim sknts eken rveti maliye memuru, Hindistan'n derdine dmler: imdi yani Hindistan'n bu yapt doru mu? Doru tabi. Evvel zatliniz, Hindistan'n siyas vaziyetini biliyor musunuz? Bilmedenkonumayn rica ederim. Msaade ederseniz izah edeyim.71Hindistan'da drt fikir cereyan var: dealistler, natiralistler, ntralistler ve militaristler... Demek orada... Bu ntralistler diyor ki, biz diyor... Ama Kemir meselesinde... Kemir meselesi baka, o ayr... Baka bir konumaya kulak verelim: Ben ahn yerinde olsam, cumhuriyeti hemen iln ederim. Bak o zaman gr, mrnnsonuna kadar cumhurbakan kalr. Erkek ocuu olmadan sylesen doru... Ama imdi adamn ocuu oldu. ah,ocuunun I istikbalini dnyor...


22/85

Yoo... Birader, artk ahlk, padiahlk, krallk mrallk kalmad dnyada... Mademocuunun istikbalini dnyor, yleyse o da, Olumu da benden sonra reisicumhuryaparsanz, ben de cumhuriyet iln ederim diye art kosun... Olmaz ki kardeim... ocuun ilerde nasl bir ocuk olacaimdiden kestirilmez ki... Belki,Allah gstermesin ocuk, bir de bakmsn mesel...unlarn derdi de in'deki kalabalk:

Yediyz milyon inli birader. Mthi alk var. Bu kadar insana ekmek deil, hava bileyetmez. Gnde bir kere derelerden su iseler, dereler kuruyor-mu... Vah vah vah... Yazk... Amerika yardm ediyor yoksa... etmese... nsanlk vazifesi tabi... Yok yahu, ne insanl?... Bu inlilere sarl tehlike diyorlar ya... Bunlar Avrupa'ya yrse de,Avrupallarn suratlarna tu tuu, diye birer kere I72tkrseler, tkrkle boarlar Avrupallar. Anladn jjji? Yedi yz milyon... Vay anasn... Kanun kartp evlenmelerini yasak etmeli.unlar da dnya politikasna dmler: Zirve toplantsnda ok yanl yaptlar. Bizim taraf ii daha sert tutsayd mesel...

Sertlik skmyor... Skmez mi ? Sertlik daima sker. Sertlik skmyor, sklyor... nk dolar, gnden gne dyor. Dolar dnce, senistediin kadar sert ol. Anladn m? Hani herife adn ne demiler de, Mlayim demi. Sert olsanne halt edersin, demiler... te o hesap... ngiltere'yi grevler bitirdi... Yoksa ngiltere... Efendim De Gaul hakl... Neden hakl?... nk... De Gaul hi bir zaman hakl olamaz. nk Cezayirliler Mslman... Rica ederim, din ii ayr, dnya ii ayr, ticaret ayr, turizm ayr, arkadalk baka,vazife baka, deil mi ya... Oras yle. Velkin bu Cezayir ne istiyor Fransa'dan ? Fransa Cezayir'e Sen benimsin! diyor. Cezayir de, mademki seninim, yleyse bana

atom bombas

ver diyor. Versin... Veremez. nk kendisinde yok. Amerika'dan alp versin.'Nasl versin birader, Cezayirliler atom bombasn aldlar m, Fransa'nn tepesineatacaklar.731 Peki, ne olacak ? Orasn Allah bilir... Drt bykler hele bir toplansn...u masada oturanlar da, Amerika'nn derdinedmler: Malm ya, Amerika'da iki parti olduundan... Amma yaptnz, koca Amerika'da iki parti olur mu? Ya ka parti olur? Ne bileyim ben? Bizde bile iki parti az geldi de hkmet nc parti kurulsun! diye emirkard. Amerika ka milyon? Byk memleket, herhalde drt-beyz mil-yon vardr. Grdn m ? Drtyz milyon iki partiyle olur mu? En azndan yirmi parti vardr. Amerikabolluk bir yer kardeim. Adam bana iki otomobil dyormu. Senin aklnda bir kere yanl kalm. Otomobil bana iki adam dyor...Gelelim kendi derdimize... Nuri kardeim, neden konumuyorsun ? u dnyann halini dnyorum da... Bak birader, Almanya'y ikiye ayrdlar. Bu doru mu

yani?... Dnyorum dnyorum da deli olacam geliyor. Benim grme gre Almanya meselesinde...


23/85

Sizin grnz yanl... nk... Msaade ederseniz... Efendim Almanya... Hayr... nce u var ki, Almanya'nn...74. Saatiniz ka Hasan Bey ? Oooo... Bire geliyor... Amma dalmz muhabbete...

Neredeyse sabah olacakm... kalm m?... kalm...Nasl, birazck dertlerinizi unuttunuz mu?Skldnz, bunaldnz herhangi bir gece, sizi bir elektrik direinin dibinde, bir durakta, birkahvede, bir iskelede bekliyorum. Bunalml bir zamanmda siz de beni bekleyin. Bir garda, birvitrin nnde, bir rhtmda sizi arayacam. Sizi yle gereksiniyorum ki, sizin benigereksindiiniz kadar...75NAPOLYONLARDAN BRYanak dzen taliminden bktk usandk. Austos gnei tepemizde, sabahtan akama kadaryat, kalk, k, saa ark, sola ark, mar!...Bkmamz talimden deil, yanak dzenden. Asker liseyi bitirmi altm delikanlyz.

Altmmz da birer Napolyon... lerinde en yava, en snepesi ben olmalym. Kendimianlataym, siz brlerini ltrn.Lisede, dnya haritasn nme koyardm. Elime krmz kalemi alrdm. Bir krmz ok saayukar ekerdim. Bir ok da sola yukar ekerdim. Bu oklar nedir, biliyor musunuz? Efendim, buoklar, benim komutan olacam birliklerin yry kolu. Bir ok aa, bir ok yukar, bir o yana,bir bu yana... Aaa, dnya haritas bitiverir. Bir canm sklr. Haydi yeniden. Daha byk birharita alrm nme. Fizik retmeni Reit Sreyya, karatahtaya Stern'in molekl hzn naslltn izerek anlatadursun;76uen krmz kalemi haritann stne koyup bir ok izdim mi, okun getii yerler, hep bizim olur.Da, bayi'"' deniz, nehir dinlemem. Hemen en yksek dam tepesine bir bayrak dikiveririm.ran, Turan, pregistan, Afrikay, mafrikay, Amerikay, krmz oklar eker eker,

zaptederim.Atalarmz Viyana kaplarna dayanm da ileri gidememi, yle mi? ek oradan yukar bir ok...Ta kutuplara dayanrm. Kuzey kutbundan dolanr, Gney kutbuna inerim. Nehirmi, denizmi,ok-yanusmu, benim oklarmn nnde duramaz.Oklar ize ize Napolyonlarm. Sa elimi, tpk Napolyon pozunda, ceketimin n dmeleriarasndan gsme sokar, gzlerimi szer, karatahtada fizik anlatan Reit Sreyya'ya yle birbakarm.Eee, biz byle yetimiiz. Ben byle olursam, -brleri nasl olur, dnn artk...imdi ele avuca smaz bu altm delikanlnn sabahtan akama kadar yat, kalk, k, saadn! diye yanak dzen talimi yaptklarn gznzn nne getirirseniz, nasl skldmzbelki anlarsnz. Napolyon'a yat, kalk, k! demek ne ise, bize de o... Biz ki, canmzskldka krmz oklarla harita stnde dnyay en az gnde kez fethetmi Napolyonlarz.Hemen burackta, birka gn iinde askerlik ilmini, fennini bir tamam bitirip ondan sonrayryeceiz. Nereye? Nereye olursa... En yakn yer, spanya geliyor.iltelerde tepindiimiz, kaplar tekmelediimiz, duvarlar yumrukladmz yalar... Ben okduvar yumruklammdr. sterdim ki, duvara yumruu77atnca, duvar bir kaba kt gibi cart aye yrnsn yumruum duvarn br yanna gesin.imizde en atelisi, inasi... Biz bir Napolyon. sak, inasi, on Cengiz, on Attil, on Sezar...Hatta, bu kadar bile ona az gelir, geriye de birazck kalr...Bamza bir de yedek subay astemen vermiler, nazik mi nazik... Yat!... diye komutverecek yerde, hani nerdeyse, Ltfen yatar msnz efendiler... -diyecek. Kalk! komutu yerine de, Zahmet olacak ama, rica ederim biraz kalknz! -diyecek.Astemen nezaketten dklyor, krm krm krlyor. inasi bozuluyor astemene.


24/85

Astemenin dedii de anlalmaz, ryada sayklar gibi konuur, azn anca, konuacak m,esneyecek mi, belli olmaz. Askerlik bu, sertlik ister, kesinlik ister, keskinlik ister. Onda hi biriyok.Her sabah erkenden kalkp kuanyoruz. Kuandk m, onca delikanlnn en biimsizi benoluyorum. nk vcudumda bir kar bo yer kalmyor. Her yerim kaylarla, kemerlerledonanyor. Bu askerlik de boylu poslu adamn ii. Bende matra bir yana kayar, ekmek torbas

maltz keisi torbas gibi sarkar, kasatura nc ayak gibi bacaklarma dolanr, srtmda arkaantas arplr, ktklk kayklr, tfek sol omzumu kertir. Btn bunlar azm gibi, istihkmolduumuzdan srtmzda ayrca portatif krek, kazma da var. Btn bunlarn stne haritaantasyle drbn de taktm m, hepsi birbirine karyor, ben arada kayboluyorum.inasi'ye bakyorum, uzun boylu olduundan,'stndeklern neps yerli yerinde duruyor. Hem de na bu takm taklavat ayr bir heybetveriyor.Sabah erkenden kuanp, alana diziliyoruz. Astemen geliyor:. Merhaba arkadalar!Zavall astemen, sanki bir asker birliine deil de kahveden ieri girmi gibi ordakilere,merhaba, diyor. inasi, astemeni kendine getirsin diye hepimizden cokun, sert haykryor: Saoool!...

inasi'nin grlemesinden rkp azck srayan astemen soruyor: Naslsnz?Onun bu yumuak sorusuna, Saol! -diye barmak deil de, iimden-: Valla iyilik salk... Eh ite... Yuvarlanpgidiyoruz ite... yi diyelim de iyi olalm... Sizi sormal... -demek geliyor.Hani bir sabah byle de diyeceim ama, astemenden deil, bizim inasi'den korkuyorum.inasi, sandan trnana dek asker. Hi akas yok. Baka zamanlarda ok akac, ok alaycarkada. Ama bikez kuanp, arka antasn srtna, tfei omzuna vurdu mu, kasatura ileekmek torbasn da beline takt m, bunun stne Allah tarafindan bir askerlik, bir sertlikgeliyor, olur ey deil... Suratndan den bin para. Artk onunla konuulmaz. Napolyon varya Napolyon, ite o Napolyon, bunun yannda emireri bile olamaz. Sraya,girmeden nce,gzlerini szp ufka bir bakyor, hani Nerede dman var, gsterin" unu i i yiyeyim!...

der gibi dolaylara bakm

yor, kar

dalan, ovalar

gzetliyor.7879Astemen o lgn sesiyle Komut veriyor: Ktaaa... .Ben bile kzyorum astemene. ldn m at. kada?... Canlan be!... Komutan Kta!... dedimi, sesi kla duvarlarnda yanklanp yer gk in. leyecek. Biz bunu byle biliriz. Kt'aaa!...inasi, iki topuunu rap diye birbirine vurup toplanyor. Onun topuk sesinden astemenrkm gibi birden haykryor: Mar!...Yryoruz: Rap rap rap!... Talim alanna. Ondan sonra yanak dzen talimi balyor.Bir gn, iki gn, be gn, on gn... Artk canmz burnumuza geldi. Sen altm Napolyonukarna al, yat, kalk talimi yaptr! Olur mu? inasi kzdka kzyor, sinirleniyor. Olanbarut...En iyi, en candan arkada da benim. Birgn, Ben bu astemeni silkeleyeceim... -dedi. Anlamadm. Ne demek o? Basbaya silkeleyeceim, dut dal silkeler gibi... Neden? Yahu kendine gelsin biraz be!... lm bu! Aman bugne bugn stmzdr, aman... Grrsn, ben bu astemeni silkelemezsem, kendine gelemez bu zavall...Ertesi gn cumartesi. leden sonra voleybol oynuyoruz. inasi, astemeni de kar takmasoktu. Havaya srayp srayp ivi yapyor, topu astemenin kafasna indiriyor. Kafasna her

top geliinde, aste-


25/85

m bir sallanp silkeleniyor. Haydi bir daha... Gz stemende, zavallnn beynine beynineindiriyor topu. Astemen artk ayakta silkelenemez oldu. Top bana indi mi, ap diye yereuzanyor, kalkp silkeleniyor. Bir daha...Ertesi gn astemen talime kmad, hasta... paha ertesi gn geldi ki, adamda hi dermankalmam- Mer-ha-baaa...

Vah vah, iime bir znt kt. Yanmdaki inasi'ye: Beendin mi yaptn?... -dedim.Talim alanna gittik. Astemen bizi er er postalara ayrd. Her postann bana da iimizdenbirini verdi. Bizim postann bana inasi'yi koydu. Onbe-yirmi gndr yaptmz talimi, o gnposta balan yaptracak.inasi, bizi ald, talim alannn ortasna gtrd. Kt'aaa!...yle komut veriyor ki inasi, sanki karsnda kii deil de alay var. Kt'aaa!...Biz kii esas vaziyete geiyoruz. Mar!...Yryoruz. inasi'nin sesi yere ge smyor.

Yat!... Yatyoruz. Olmad. yle yatlmaz!... Kalk!... Olmad, yle kalklmaz. Batan yat! Kalkyoruz.Tozlara belendik, scak beynimize vurmu, ter iinde kalmz. br postalar aradabir molaveriyor.8081Bizim postabainasi, deil mola vermek, bizebile aldrmyor. stikamet!... Kar top aa!... Mar mar!... Kouyoruz. Arkamzdan baryor: Canl!... Canl be!... Koun! Daha hzl!ldnz m?...

ldk ya... Surat

m

zda tozla ter kar

p amur olmu. Filmlerde savaa girmi asker rolndeartistlerin yznden nasl kirli ter akarsa, bizim de yle... inasi bitrl hzn, hevesinialamyor. O bizim inasi gitmi, yerine bambaka biri gelmi. Mar maaaar!...Dalara, bayrlara doru kouyoruz. imdi bizi, isterse kotura kotura snrlan atrr, dmanzerine saldrtr; tpk harita zerine izdiimiz krmz oklar gibi, dnyay iner, en azndanbir-iki lke zapteder geliriz. Ona byle geliyor olmal.len oldu, br postalar yemek molas verdiler. inasi bizi brakmyor.Nedense astemen de ona biey diyemiyor.Baktm olmayacak. inasi -dedim-, kardeim yeter artk!...Surat deimi. Sus!... -dedi. inasi be!... Arkada, ben seni tanmyorum. inasi olum... Bana ismimle hitap etme!... Solaaa, dn!... Yahu, mola ver!... k!... Herkes yemek yiyor... Konuma!...82 Hi olmazsa u matradan su ielim!... Kes sesini!... stikamet ba duvarnn kesi!... Mar mar!... l Olum sen delirdin mi?... Biz arkada deil

Vazife baka, arkadalk baka... Yat!... inasi!...


26/85

Sust!... Ulan inasi, bu senin postabaln hi bitmeyecek mi? Sen o koua gelmeyecek misin?Ben bunu senin yannda brakacak mym?... Yat!... Yatmyorum ?... Neee?... Demek kar geliyorsun?...

Kar geliyorum, ne olacak yani ?Beni kuruna dizdirecekmi gibi gzlerinden ate saarak bakt, bakt, sonra, Astemene sylerim... -dedi. Syleee!... Durdu, dnd. Vazife vazifedir! -dedi. Anladk anam babam... Msaade et, bir su ielim, bir de iimizi edelim, yine vazifeyebalarz. Solaaa!... Dn!... Dnmyorum. Demek?... Evet, ne olacak yani?... Binbaya sylerim.

Binba deyince durdum. Syler mi syler... B de syledi mi, yandm. nk biz alt ayerlik onbala ykseleceiz. Onba olamazsam,83benim Napolyonluk suya der. Hitler bile eskideonbaym. stikamet!... Sol yandaki tezek yn... Marmar!...Kotuk, dndk, yattk, kalktk, durduk... ED sonunda astemen bir ddk ald: Molaaa!... Akama klaya geldik.

__Ben bunu senin yanna brakmam... -dedim.inasi, bembeyaz dilerini gstererek, Heee... -diye glyor, glmyor, srtyor.

Glsen...Dedim ya, aslnda ok akacdr. Gece koua girdik. Altalta stste... Ne kadar yastk,battaniye, ilte varsa attk stne. Bindik tepesine... Altmzda eziyoruz. Battaniyelerinaltndan, Bouluyorum!... -diye baryor. Yastklar kaldrp kaldrp vuruyoruz. Benbir yandan komut veriyorum: Yat!... Yat ulan!... Bouluyorum arkadalar!... Yat!... olmad, bir daha... Yat!... Biz kimbilir nasl grlt etmiiz ki, grltmz taakararghtan duyulmu. Binba nde, bizim astemen arkada koutan ieri girdiler. Biz neyapacamzardk. Koua bir st girince, Dikkat!... -diye barlr.Ben kdemli olduumdan, biraz da armtm btn gcmle bardm: Dikkaaat!...inasi, hl battaniye ynnn altnda debeleniyor, bir yandan da,84 uogumyorum... -aye oagryor.eriye girenlerden haberi bile yok. Binba, astemene: J Nedir u, bak!... -dedi.O bizim nazik astemen, battaniye ynna gitti, yani battaniyeleri kaldracak. inasi,stnden bizim ykmz kalktndan biraz boalm, astemen tam yanma gittii srada,stndeki battaniyelerle ayaa dikildi. Kendisini kurtarmak isteyen astemeni bizden birisanarak yakalayp, altna ald. Kafas rtl olduundan astemeni grmyor, bizden birisanyor. Battaniyeler, astemen, inasi birbirine karp dolandlar, yerlere yuvarlandlar.inasi stte, btn hncn bilmeden astemenden alyor. Astemen can acsyle baryor.

Binba, Ne oluyor? -diye yrd.


27/85

Binbay tutamyoruz ki korkumuzdan... Tut-saydk o tehlikeyi nlemi olacaktk. Birbattaniye, araf bulutu iinde binba, inasi, astemen birbirlerine kartlar.inasi'yi kollarndan ekip ranzalardan birinin yanna getirdiimiz zaman o hl onlarnfarknda deil, soluyarak, Nas-sl... -diyordu-. Evvel Allah hepinizin hakkndan geldim...Bunu sylerken, binba ile astemenin stlerindeki battaniyeleri atp yataklardan ktn

grnce inasi'nin gzleri byd, byd, ylece donup kald.Hemn o gece sorguya ekildik. Btn su inasi'nin stnde kald. Biz bunu isteyerekyapmadk. Ama ne sylesek inasi'yi kurtaramazdk. Bundan85sonra, inasi'nin onoag sananma uuugu ^ hepimiz zlmeye baladk.Ertesi gn, daha ertesi gnler yine yanap dzen talimi: Yat, kalk, k, saa dn, soladn!...inasi hrsndan ldracak. Ama ne yaps^ elinden ne gelir...Bir sabah yine talime kyoruz. inasi'nin surat kararm, allak bullak olmu. Neyin var? -dedim.Ses yok. Gizli gizli kaynad belli, ii iine smyor. Kar dalar, sanki oralarda dmankonaklam gibi szyor.

Talimhaneye geldik. Artk yanak dzende tek er taliminden manga talimine gemiiz. Amayine o: Yat, kalk...Bamzdaki canndan bezmi astemen o lgn sesiyle komut veriyor: K-taa, ma-ar!... Ktaaa, duuur!... Yat!...Btn manga yatmtk. Birden, bu bizim inasi yerden kalkt. Ona kalk diyen yok... Birabuklukla sng takt. armz, ne oluyor, ne var, ne yapacak, diye hep ona bakyoruz.inasi birden frlad, Allah, Allah, Allah!... sesleriyle grnmeyen bir dmann zerine, ileriatld. Ne olacak diye arkasndan bakyoruz. Tfee taklm sng elinde kotu, kotu, biralnn dibinde tam siper oldu. Biraz soluk alp Allah, Allah!... nidalar ile bir daha saldryageti.

Arkadalar

m

zdan teli Mehmet:86X ttiu vJ0UZ1 yalnz brakmayalm... -dedi. opur kr: Nereye gidelim... -dedi-. Biey grnmyor j0; grnrlerde dman yok, biey yok...inasi'nin Allah Allah!... diye haykrmalar kar tepelerde yanklanyor. Kotu kotu, birdentfei iki eliyle kaldrd, dipii btn kuvveti ile yere indirdi. Olduu yerde bir sre durdu.Sonra eilip yerden tfei ald. Ama tfek iki para. Tfek yere nasl vurmusa, dipikkabzadan krlm. inasi, ikiye ayrlm tfek kucanda bize doru glmseyerek geldi: ldrdm!... -dedi.Birbirimize baktk. Napolyonluk filan derken inasi oynatt m ne... Neyi ldrdn be?...ki kolunu gerinir gibi yanlara aarak: Nah bu kadar, koca bir ylan... -dedi-. Ylan deil canavar. Uzunluu en aa onmetre var, nah bu iki bileim kalnlnda... stmze geliyordu. Grmediniz mi?Gzleri, dman, dman diye frfr dnd iin elli metre kadar uzakta, zerimize saldrankoca ylan o bizden nce grm. ldrdm. Dipii vurunca ikiye bldm... Astemen arkada, biz nde ldrlen ylanadoru yrdk. Aaaa!...-Ulan bu ne?...Bildiimiz solucandan biraz irice esmer renkli incecik bir ylanck. ki kar bile yok. kiyeblnm, paralar kvranp duruyor.87 Bu solucan oe... utanmann m uuuu ^ Allah Allah diye bararak komaya?...ard, sonra kendisini toparlayp,

Vay anasn... -dedi-. u ylan milletine bak birader, kuyruunun ucunu brakp kambe... Vallahi on metre vard. Bu grdnz kuyruunun ucu...


28/85

nce gldk. Sonra bizi ald bir dnce. Tfek krlm, ne olacak?... Astemen hepimizdenok korkuyor, tirtir titriyor zavall... inasi'nin de akh bana geldi. Kabzas krk tfek yerde, oda bana oturmu, dnyor. imdi ne olacak? Bu, inasi'nin ikinci suu. Binba duyarsa,yand. Onba yapmazlarsa inasi'nin btn gelecei mahvoldu...Oturup hep birlikte dnmeye baladk: Binbaya deriz ki...

Ne deriz? Efendim, deriz, bir ylan zerimize saldrd, deriz. Bel kalnlnda bir yland, deriz. Belkiyirmi metre boyu var... Arkadamz inasi efendi atik davranp ylana hcum etmeseydi... Eeee?... Ylan bizi ey yapacakt... inasi efendi bizim hayatmz kurtard. Peki binba ylann ls nerede? derse?... Kat, deriz. Kuyruunu hatra olarak brakp kat. Olmaz. Bir kere tfei inasi'nin krdn sylemeyeceiz. Onun bir vakas var. Buikincisi... Dnyada olmaz...Ah, o zamanki arkadalk nasl arkadalkt... Gsmzn iinde bu yrekler var ya...Hibirimi-:0 yrei salt Kendimiz iin arpmazd; birbirimiz cin arpard. Bu iki paralk dnyada, o ne

baha . iilmez bir arkada canllyd.inasi, o inasi deil... Klm, krk tfein nnde sklm pklm, sulu sulu oturuyor.Hibir sze kart yok. Astemen, ondan daha ok korkuyor. Nasl olduunu sylemek imdigerekmez, j,jZ o krk tfek iini elbirliiyle en iyi bir biimde yoluna koyduk. Tfee,eskisinden gzel, salam kabza yapld. Bu i de bylece kapand.Yalnz unu syleyeyim. Gel zaman git zaman, inasi, bacann birini Kore'de brakt.Hayatnda arad, bekledii, umduu btn mutluluk bu olacakt, sanrm. Bacann Kore'dekalmas nemli deil, ister Kore olsun, ister baka bir yer...8889SEYS ATIBizim kuamz, Trk tarihinin en nemli bir dnemini yaamak mutluluuna erdi, yada mut-

suzluuna urad

. Bu, ok partili demokrasi dnemine giriimizdir. {Bayaz

gibi kuru birbalang, Byle de hikye olur mu?)bu Seyis At adl hikye, ite byle ok kuru ve skc bir nszle balar. nk hikyeninyazar, politikaclarmzn pekou ile seyis atlan arasnda sk benzerlikler olduunainanmaktadr. (Vicdan hrriyeti varsa, inancma sayg gstermel zorundasnz; size acyorum.)ok partili dneme girdiimiz 1945'den bu yana grdm politikaclar, ikiye ayrabilirim:Baya ata benzeyenlerle, seyis atna benzeyenler. (Bir ef cikler demem, dilerim,politikaclarn eline desin...) Bildiiniz gibi adna at denilen insanolunun! ilk yolda bu soyluhayvan, binicisinin istein* gre yrr. Oysa seyis atlar yle deil. nndelti90at koarsa, seyis at da koar, durursa seyis at da durur. Sonra bu seyis atlar, nalnn izindengidecei at da semez; yeter ki nnde herhangi br at olsun; al doru, kula, kr, bakla kn,demir kr, ne donda oursa olsun, ister aktma'l, ister seki'li, ister uyuntu st beygiri, isterhalis kan arap at, bir at olsun da nnde, nasl olursa olsun...sterseniz imdilik politikaclarn yakasn brakalm da, seyis atnn dizginlerini ele alalm.Harp Okulu'na geince, biriki binicilik dersi, birka binicilik taliminden sonra, szm ona atbinmeyi renmi saylyorduk. Biz, stanbul Har-biyesinin son rencileriydik.Gnn birinde tatbikat var! dediler. Bizi, iki tabura ayrdlar. Taburlardan biri Krmzkuvvet, br Mavi kuvvet oldu. Bu Krmz-Ma-vi arpmasn hi bir zamananlayamammdr. nk, her ne olursa olsun, tatbikatn sonunda mavi kuvvet ille deyendirilir. Oysa mavi, gzel bir renktir. Acrm, mavinin yenilmesine... (Buras hikyenin eniirli yeridir, dalga gemeyin rica ederim.)(Hikyenin ikinci basmna ektir: Eskiden manevra ve asker tatbikatlarda, harp oyunlarnda,biz krmz olurduk, dman da mavi olurdu. Sylenilen doruysa 1972'den sonra renklerideitirmiiz: Bizim kuvvetler mavi, dman kuvvetleri krmz olmu.) Hibir tatbikatta

mavilerin yendii grlmemitir. nk, mavi dmandr. Ben olsam, dman yeil yapardm.(Nasl beendiniz mi, burda ideoloji w, aktnz tabi...)


29/85

Evet, mavi dmandr. Dmann grevi de yenilmektir. Evdeki hesabn arya-uyduu, yalnz91bu krmz - mavi arpmasnda grlr. (Efendi, sen bu hikyeyi uzattn. Anlatacaksan, anlatu seyis atnnBastne anlataym. Ben krmz kuvvetler, dendim. Hepimize, bir yan krmz, bir yan rnavj

birer bez erit verdiler. Bu kez eritleri, apkalarmza epeevre sarp ineledik. Biz krmzkuvvetten olduumuzdan apkalarmzdaki iaret bezimizin krmzs da dnkt.Beni, Krmz Kuvvet komutannn atl habercisi yaptlar. Bu, herkesin arayp da bulamad birdev-di. Arkadalarm, omuzlarnda tfek, tehizat, yayan alacaklar, atlayacaklar,srayacaklar, koacaklar, saldracaklar, ekilecekler, bense at stnde... in hi de byleolmadn, seyis atna binince anladm, Seyis atma binmektense, deil atlamak, sramak, kuolup umak, balk olup yzmek, ok daha ko-1laym.ehir dna ktk. Hrriyet-i Ebediye tepesinin ilerlerine, ak araziye geldik. (Zorunluaklama: Oralar eskiden aklkt; insann az, eytann ok olduu yerlerdi.) Mavi ve krmzkuvvetler, yerlerini ald. Ben, Krmz Kuvvet komutannn arkasmdaydm. kimiz de at stndeolduumuzdan, oraya kadar hi bir aksaklk olmad. Akmdaki at kendim sryorum

sanyordum. Oysa, benim bindiim seyis at, binbann atma uyar gidermi. Gerek hayatta dabyle olmaz m? Olaylar gnlmze gre gidince, onlar biz byle yrtyoruz, sanrz.nsanolunun mutluluk budalal ite... Ama olaylar bizim isteklerimize kart knca, acgerek kafamza dank eder. (Dikkat: kssadan hisse. Bu da hikyenin felsefesi. yi mi ?)92Krmz Kuvvet komutan olan Binba, benim cok sevdiim, Avrupa'larda binicilik- yarlarndaaltn madalyalar, kupalar kazanm nl bir svariydi. stelik de sert mi sert... Yani,apkasnn kokartndan, izmesinin ke demirine kadar tam bir binba. Birka bin kiininyzd, gnelendii bir plajda bu adam mayolu olarak her kim grse, te bir binba!... -der.Durup duruyorduk. Akmdaki at birden hoplad. Ben eerin stnden, atm boynuna dtm.Hemen hayvann kulaklarna yaptm. Bu hayvana ne oldu? pizginleri ekmedim,

bald

rlamad

m, gemi kasmad

m. Ben hibiey yapmad

m ama, nmdeki binba

, at

n

mahmuzlam. Onun at kounca, benim seyis at durur mu?... Aman bo bulunmaya gelmez...At, beni sratp duruyor. yi ki usturuplu sratp da boynundan hoplayp, apm atnboynundan ykseldi, kendimi yine eerin stnde bul

Documents

Aziz Nesin - Bir Koltuk Nasıl Devrilir