B U R A X I L I Ş İ Ş İ - aztu.edu.az · AZ. ƏRBAYCAN RESPUBLİKASI T. ƏHSİL NAZİRLİYİ. AZ. ƏRBAYCAN TEXNİKİ UNİVERSİTETİ. TƏSDIQ EDIRƏM: Maşınqayırma fakultəsinin

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ

AZƏRBAYCAN TEXNİKİ UNİVERSİTETİ

Fakültə: Maşınqayırma

Kafedra: Maşınqayırma texnologiyası

İxtisas: 050612 – “Maşın mühəndisliyi”

Qrup: 563 a1

B U R A X I L I Ş

İ Ş İ

10K7/1.10.00.08 gövdənin mexaniki emal texnoloji prosesinin CAD/CAM (mövzunun adı)

sistemləri ilə layihələndirilməsi

Tələbə: Əliyev Baxış Sahib oğlu (adı, soyadı, imza, tarix)

Rəhbər____Hüseynov Rafik Sərxan oğlu_____________________________ (adı, soyadı, imza, tarix)

MƏSLƏHƏTÇİLƏR:

Kafedra müdiri:

BAKI - 2017

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ

AZƏRBAYCAN TEXNİKİ UNİVERSİTETİ

TƏSDIQ EDIRƏM:

Maşınqayırma fakultəsinin dekanı,

t.f.d., dos. Məmmədov Ə.S.

«_____»_______________2017-ci il

Fakültə: Maşınqayırma

Kafedra: Maşınqayırma texnologiyası

İxtisas: 050612 – "Maşın mühəndisliyi” Qr. 563a1

Ихтисаслашма: Maшыnqayыrmaда компутер технолоэийалары

Tələbə: Əliyev Baxış Sahib oğlu (adı, soyadı, imza, tarix)

BURAXILIŞ İŞİNİN TAPŞIRIĞI

1. Buraxılış işinin adı: 10K7/1.10.00.08 gövdənin mexaniki emal texnoloji prosesinin

CAD/CAM sistemləri ilə layihələndirilməsi

(N 262-T(s) saylı «02» dekabr 2016-cı il tarixli əmrlə təsdiq olunmuşdur).

2. Buraxılış işi üzrə ilkin verilənlər: Hissənin çizgisi və hazırlanmasına verilən texniki

tələblər. Verilmiş hissənin pəstahının cizgisi. Hissənin hazırlanmasının texnoloji prosesi və

mexaniki emalının vaxt normaları. Xüsusi dəzgahların texniki səciyyələri. Soraq kitabları.

Normativ və ədəbiyyat materialları. Texnoloji və konstruktor sənədlərinin vahid sistemi

(standartlar)

3. Hesabat-isahat yazısının məzmunu:_1.Ümumi hissə. 1.1. Giriş və mövzunun aktuallığı 1.2.

Hissənin konstruksiyasının təsviri və onun əsas texniki göstəriciləri. 2. Texnoloji hissə.

2.1.Verilmiş hissə üçün pəstah növünün seçilməsi və əsaslandırılması. 2.2.Hissə və pəstahın

qrafiki modelinin işlənməsi.2.3. Texnoloji marşrutun tərtibi. 2.4. Emal paylarının hesabı.2.5.

Kəsmə rejimlərinin hesabı. 2.6. Vaxt normalarının hesabı. 2.7. Qrafiki rejimdə işlənmiş

hissənin əməliyyat texnologiyasının qurulması. 2.8.Keçidlər üzrə alətlərin hərəkət trayektori-

yalarının qurulması və emal prosesinin kompyuter modelləşdirilməsi .2.9.İdarəetmə

proqramının işlənməsi və təshihi. Ədəbiyyat. Əlavələr.

4. Qrafiki materialın miqdarı və məzmunu: 1. Verilmiş hissənin pəstahla birgə cizgisi və ver-

ilmiş hissənin 3D cizgisi 2. Texnoloji (əməliyyat) xəritə 3. Sazlama sxemi

5. İşin təqdimatı: Buraxılış işinin əsas məzmunu və nəticələri kompyuter texnikası vasitəsi ilə

təqdim olunur.

6. Buraxiliş işinin bölmələri üzrə məsləhətlər (ehtiyac olduğu halda)

7. Tələbənin buraxılış işini hazıretmə vaxtı: 30.05.2017

8. Tapşırığın verilmə tarixi: 05.12.2016

Kafedra müdiri: t.e.d.,prof. Yusubov N.D.

Buraxılış işinin rəhbəri: baş m. Hüseynov R.

Tapşırığı icra etməyə qəbul etdim : (tələbənin imzası)

T Ə Q V İ M P L A N I

Buraxılış işinin mərhələlərinin adı Mərhələlərin yerinə yetirilmə

müddəti Qeyd

1. Ümumi hissə

2. Texnoloji hissə

3. Qrafik hissənin tərtibinin başa

çatdırılması

4. Hesabat-yazı hissəsinin tərtibinin

başa çatdırılması

05.12.2016

25.01.2017

30.04.2017

30.05.2017

Xüsusi qeydlər

Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix

Tələbə Əliyev B.

Rəhbər Hüseynov

R.

Nor. nəz

Kaf. müdiri

Vərəq. Kütlə Miqyas

Tarix

AzTU, Qr. 563 a1

B U R A X I L I Ş İ Ş İ

XÜLASƏ

Əliyev B.S. 10K7/1.10.00.08 gövdənin mexaniki

emal texnoloji prosesinin CAD/CAM sistemləri ilə

layihələndirilməsi.

–Bakı: AzTU; 2017, 45s., 47 şək., ədəb. siy. – 10

adda., 4 cizgi vərəqi – А1 f.

Buraxılış işində 10K7/1.10.00.08 gövdənin mexaniki emal texnoloji prosesi

CAD/CAM sistemləri ilə layihələndirilir.

Layihənin ümumi hissəsində mövzunun aktuallığI əsaslandırılmış, gövdənin

konstruksiyası analiz edilmiş, onun texniki göstəriciləri göstərilmişdir.

Texnoloji hissədə 10 K7/1.10.00.08 gövdənin və pəstahın modeli qarafiki rejimdə

(AutoCAD) işlənmişdir. Layihədə gövdənin mexaniki emalının texnoloji marşurutu

tərtib edilmiş, əsas və köməkçi avadanlıqlar seçilmişdir.

Bu hissədə həmçinin mexaniki emal paylarının hesabı aparılmışdır.

Layihədə kəsmə rejimləri təyin edilmiş, vaxt normalarının hesabı aparılmışdır.

Gövdənin əməliyyat texnologiyası qrafiki rejimdə (CAD/CAM) qurulmuşdur.

İşdə keçidlər üzrə hərəkət trayektoriyasının qurulması emal prosesinin kompyuter

modelləşdirilməsi aparılmışdır. Bu baxımdan hissənin mexaniki emal texnologiyası

CAD/CAM sistemində işlənmişdir.

Layihədə gövdənin emalı üçün idarə etmə proqramı işlənmişdir.

Qeyd edək ki, təqdimat “Microsoft Office Power Point” proqramında

hazırlanmışdır.

5



Rəhbər Hüseynov R.

B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh

РЕФЕРАТ

Алиев Б.С. Проектирование с помощью систем

CAD/CAM технологического процесса

механической обработки корпуса 10K7/1.10.00.08

– Баку: АзТУ; 2017, 45с., 47 рис., список

литературы – 10 наименований, 4 листа чертежей

– формат А1.

В общей части проекта обоснование актуальности темы, дан анализ

конструкции корпуса и показаны его технические показатели.

В технологический части были разработаны модели корпуса 10

K7/1.10.00.08 и заготовки в графическом режиме (AutoCAD). В проекте

составлен технологический маршрут механической обработки корпуса, были

выбраны основное и вспомогательное оборудование.

А также в этой части проекте был произведен расчет припуска

механической обработки.

В проекте определены режимы резания, произведен расчет нормы времени.

Операционная технологии корпуса построена в графическом режиме

(CAD/CAM).

В работе построения траектории движения по переходам, было

произведено компьютерное моделирование процессе обработки. Таким образом,

технология механической обработки детали было разработано в системе

CAD/CAM.

В выпускной работе разработана программа управления для обработки

корпуса.

Отметим, что в проекте презентация подготовлена в программе «Microsoft

Office Power Point»

6





MÜNDƏRİCAT

1. Ümumi hissə .............................................................................................................. 6

1.1.Giriş və mövzunun aktuallığı .............................................................................. 6

1.2. Hissənin konstruksiyasının təsviri və onun əsas texniki göstəriciləri ............... 7

2. Texnoloji hissə .......................................................................................................... 8

2.1. Verilmiş hissə üçün pəstah növünün seçilməsi və əsaslandırılması .................. .9

2.2. Hissə və pəstahın qrafiki modelinin işlənməsi ................................................... 9

2.3. Texnoloji marşrutunun tərtibi ............................................................................ 10

2.4. Emal payının hesabı. .......................................................................................... 14

2.5. Kəsmə rejimlərinin hesabı................................................................................. 17

2.6. Vaxt normalarının təyini .................................................................................... 20

2.7. Qrafiki rejimdə işlənmiş hissənin əməliyyat texnologiyasının qurulması. ........ 23

2.8. Keçidlər üzrə alətin trayektoriyasşnın qurulması və emal prosesinin kompyuter

modelləşdirilməsi .............................................................................................. 24

2.9. İdarəetmə proqramının işlənməsi və təshihi ...................................................... 42

Ədəbiyyat ............................................................................................................ 45

7





1. ÜMUMİ HİSSƏ

1.1. Giriş və mövzunun aktuallığı

Hal-hazırda müasir dövrdə hər bir ölkənin iqtisadi qüdrətini gücləndirmək üçün

islahatlar keçirilir. Bu islahatlar planlı şəkildə yerinə yetirilir. Ölkə iqtisadiyyatının

inkişafı ayrı-ayrı sənaye sahələrinin inkişafından biavasitə asılıdır. Xalq təsərrüfatının

ayrı-ayrı sahələrini inkişaf etdirmək üçün bu sahələrdən ən əsası hesab olunan

maşınqayırma sənayesinin inkişafına ciddi fikir verilməlidir. Bu o deməkdir ki,

maşınqayırma sənayesinin inkişafına xüsusi diqqət ayrılmalıdır. Bu sənaye səhəsinin

inkişafı başqa sahələrin inkişafına mühüm şərait yaradır. Çünki bu sənaye səhəsinin

məhsulları xalq təsərrüfatının digər sahələrində geniş şəkildə istifadə edilir. Həm də

başqa sahələrin istehsal etdiyi məhsulların keyfiyyəti maşınqayırma sənayesinin istehsal

etdiyi məhsulların keyfiyyətindən asılıdır.

İtehsal olunan məmulun keyfiyyət göstəricilərini tələb olunan səviyyədə təmin

etmək üçün onların maya dəyərinin azaldılması istehsalçıların əsas məqsədi hesab olunur.

Məmulun maya dəyərini aşağı salmaq üçün ilk növbədə ona sərf olunan materialın

həcmin azaltmaq lazımdır. Bundan əlavə məmulun istehsalını sürətləndirmək, istehsalda

yeni avadanlıqlardan və texnologiyalardan istifadə etmək lazımdır. Keyfiyyət

gpstəricilərinin təmin edilməsində texnoloji proseslərin düzgün qurulması, axın və

avtomatik xətlərdən istifadə olunması əsas rol oynayır. Həmçinin məhsuldarlığı yüksək

olan və dəqiq texnikadan istifadə etmək lazımdır.

Hal-hazırda bu problemləri həll etmək üçün istehsal proseslərinin yerinə

yetirilməsində müxtəlif növdə texnoloji avadanlıqlardan istifadə olunur. Bu avadanlıqlar

arasında rəqəmli proqramla idarə olunan dəzgahlar xüsusi yer tutur. Bu dəzgahlarda

fasonlu səthləri emal etmək daha asandır.

Bu bu baxımdan istehsal prosesində RPİ dəzgahlarında hissələrin emal

texnologiyasının, idarəetmə proqramlarının tətbiqinə zərurət yaranır. Ona görə də bu

məsələnin həllinə həsr edilmiş layihənin mövzusu aktual hesab olunur.

8





1.2. Hissənin konstruksiyasının təsviri və onun əsas

texniki göstəriciləri

Mexaniki emal texnologiyası layihələndirilən hissə - "gövdə" silindrik kasa

formasındadır, xaricində M37x0,5-6g yivi kəsilmiş, daxili səthli pilləlidir. Yan səthdən

8,5 mm ölçüdə şıxıntı nəzərdə tutulmuş, həmdə 3 ədəd 2,3 mm ölçüdə deşik

burğulanmış, ümumi uzunluğu 17 mm, xarici diametri isə M37-dir. Çəkisi 0,014 kq olub

materialı DST 211488-97 üzrə D16T alüminum ərintisidir.

Məlumdur ki, D16T DST 211488-97 üzrə alüminum ərintisi aşağıdakı kimyəvi

tərkibə malikdir.

D16T alüminium ərintisinin mexaniki xassələri:

- kəsilməyə qarşı möhkəmlik həddi 2

450mm

Nb

- materialın axma həddi 22,0 310

mm

N

- nisbi uzanması =10%

10K7/1.10.00.08 “gövdə” hissəsinin konstruksiyasının araşdırılması və onun

hazırlanmasına verilən texniki tələblər göstərir ki, hissəni mövcud texnoloji emal üsulları

ilə müasir dəzgahlardan, kəsici və ölçü alətlərindən istifadə etməklə hazırlamaq olar.

Yəni araşdırdığımız hissə konstruksiyası texnoloji cəhətdən əlverişlidir.

- Hissənin forması –silindrik kasa formalı

- Hissənin formasına qoyulan texniki tələblər

- Hissənin ölçülərinə qoyulan müsaidələr: 15,0

10,033

; 1,0

2,011

; 05,0

10,036,9

; 7,3+0,05;

R110,05; 12,40,05; 4,5 0,05; H12İT12/2

- Emal üsulları: torna, frezləmə- burğulama, burğulama

Al Cu Mg Mn Ni Si Fe Zn

əsası 3,8-4,9 1,2-1,8 0,3-0,8 0,1 0,5 0,1 0,3

9





2. TEXNOLOJİ HİSSƏ

2.1. Verilmiş hissə üçün pəstah növünün seçilməsi

və əsaslandırılması

Detalları hazırlamaq üçün əvvəlcə onların pəstahları hazırlanır. Bu pəstahların

hazırlanması zamanı müxtəlif üsullardan istifadə olunur. Pəstahalma üsullarına tökmə

(təzyiq altında), döymə, yayma üsullarını misal göstərmək olar. Detalın

konstruksiyaından asılı olaraq bu pəstahalma üsullarından biri seçilir.

Pəstahalama üsulu seçildikdə detalın forma və ölçüləri, hazırlanmasına verilən

texniki tələblər, onun materialı və illik məhsul buraxılı nəzərə alınır.

İstehsal sahələrində pəstahalama üsulunun seçilməsi detalın hazırlanmasının tam

maya dəyərinə görə kompleks həll edilir.

Pəstahın ölçüləri emal payları hesablandıqdan sonra təyin olunur və bu ölçülərin

göstərilməsi zamanı pəstahın cizgisində müsaidələri göstərilir. Pəstahın cizgisində və ya

texniki şərtlərdə həm də materialın mexaniki xassələri, termiki emalı, pəstahın səthinin

təmizlənmə üsulu, materialın keyfiyyətinin təyin olunması üçün nümunə kəsilməsi yeri,

pəstahın ilkin emal üsulu və s. haqqında məlumatlar göstərilir.

Adətən silindirik formalı detalların pəstahları yayma və ştamplama üsulları ilə

alınması məqsədəuyğun hesab olunur.Mürəkkəb formalı detalların pəstahları bir qayda

olaraq tökmə üsulu ilə alınır.

Detalın pillələləri bir-birindən kəskin fərqlənən val tipli detalların pəstahlarını

döymə üsulu ilə almaq məsədəuyğun hesab olunur.

Pəstahalma metodu detalın forma və ölçülərindən, hazırlanmasına verilən texniki

tələblərdən, materialından və illik istehsal proqramından asılıdır.

Verilmiş detala baxarkən görünür ki, bu detal üçün ən uyğun variant yayma üsulu

ilə alınan, hazır materiallardan istifadə etməkdir. Yəni ilkin olaraq dairəvi en kəskili hazır

çubuqlardan istifadə edilməlidir. Gövdə üçün pəstahın ölçüləri 40x300 mm qəbul

edilir. Pəsah çubuq formalıdır.

10





2.2. Hissə və pəstahın qrafiki modelinin işlənməsi

11





2.3. Texnoloji marşrutunun tərtibi

Hissənin mexaniki emal marşurutu işlənərkən işçi cizgisinin tələbləri və seçilmiş

pəstahın dəqiqliyi və səthinin keyfiyyəti mütləq nəzərə alınmalıdır. Mexaniki emal

marşrutunun birinci əməliyyatı seçilmiş pəstahın növünə görə müəyyən edilir. Pəstahın

dəqiqliyi aşağı olduqda əvvəlcə kobud, təmiz və çatdırma emalı ardıcıllığı gözlənilir.

Texnoloji marşrutu tərtib etdikdə ilkin emal edilən səth yerləşdirmə bazası qəbul

edilmiş səth olmalıdr. Layihələndirmə zamanı daha dəqiq səthlərin emalı isə son

əməliyyatlara salınır.

Texnoloji marşrutu tərtib edərkən bazaların seçilməsi texnoloji prosesin əsas

məsələlərindən biri hesab olunur. Seçilmiş baza səthləri pəstahın tərtibatda əlverişli və

sərt yerləşdirilməsini təmin etməlidir. Bu baza səthləri kəsici alətlərin emal olunan

səthlərə yaxınlaşması üçün bir göstərici olmalıdır.

"Gövdə"nin cizgisini nəzərə alaraq onun hazırlanması üçün aşağıdakı kimi emal

marşrutı qəbul edilir.

005. Torna RPİ

010. Frezləmə-burğulama RPİ

015. Burğulama RPİ

005. Torna RPİ əməliyyatı üçün

Dəzgah: HAAS SL-10 modelli RPİ torna dəzgahı

Tərtibat: üçyumruqlu patron

Kəsici alət: üst, yan, iç yonuş, qanov, yiv doğrama kəskisi, mərkəz burğusu

A4 DST 14952-75

Ölçü aləti: Kalibr-bənd, tıxac, ülgü, yivli halqa

1. Pəstahı yerləşdirməli, bağlamalı və açmalı

12





2. 1 yan səthini yonmalı

3. 1 yan səthini mərkəzləməli

4. 2 səthini 12,6 mm dərinlikdə 3 yan səthini iç yonmalı

5. 4,5 səthini iç yonmalı

6. 6 qanovunu iç yonmalı

7. 7 yivaltı səthini 21 mm uzunluqda kobud yonmalı

8. 8 səthini 18 mm uzunluqda yonmalı

9. 9 qanovunu çıxartmalı

10. 33,3 mm ölçüdə qanovu çıxartmalı

11. 7 yivaltı səthini təmiz yonmalı və 10 haşiyəsini çıxartmalı

12. M37x0,5-6g yivini kəsməli

13. Hissəni 17 mm uzunluğunda burğulamalı

010. Frezləmə-burğulama RPİ əməliyyatı üçün

Dəzgah: HAAS VF-1 modelli RPİ frez dəzgahı

13





Tərtibat: xüsusi ferzləmə tərtibatı

Kəsici alət: Barmaq frezi Df=12, z=4 P6M5 DST 17025-71; Burğu 2,3, 7,2 P6M5

DST4010-77; Rayber 7,3 DST 1672-80

Ölçü aləti: Kalibr-bənd, tıxac


2. 1 səthini kontur üzrə yonmalı

3. 2 deşiyini 7,2 mm ölçüdə burğulamalı

3. 3 deşiyini 3 ədəd 2,3 mm ölçüdə burğulamalı

4. 2 deşiyini genişləndirməli

015.Burğulama RPİ əməliyyatı üçün

Dəzgah: HAAS VF-1 modelli RPİ frez dəzgahı

Tərtibat: xüsusi burğulama tərtibatı

Kəsici alət: zenker 10 P6M5 DST 514953-69

Ölçü aləti: ülgü

14






2. 3 ədəd 1 haşiyəni ardıcıl genişləndirməli

2.4. Emal payının hesabı

Layihədə emal payının hesabını hissənin 05,0

10,036,9

mm səthi üçün aparılır.

Əməliyyatın minimum emal payları aşağıdakı ifadəyə əsasən təyin edilir.

22

111min 22 yiiiii TRzZ

Burada: Rzi-1 əvvəlki keçiddə emal olunan səthlərin kələ-kötürlük hündürlüyü;

Ti-1 qüsurlu qatın qalınlığı; və

i-1 səthlərin bir-birinə nəzərən fəza xətalarının həndəsi cəmidir.

15





iy – yerinə yetirilən keçiddə yaranan yerləşdirmə xətasıdır.

Texnoloji marşrut üzrə emal payı təyin edilən səth gövdənin 05,0

10,036,9

mm ölçülü

xarici diametri bir əməliyyatla iki keçidə ( kobud və təmiz üst yonuşla) yerinə yetirilir.

İndi bu keşidlər üzrə emal payını təyin edək.

Pəstah üçün fəza xətası

Lkpes

k – pəstahın yerli əyriliyidir. k =2 mm

mkm [6] cəd 1

L – pəstahın uzunluğudur L = 17 mm

Onda:

pes = 2 17 = 34 mm

Pəstahın səthinin keyfiyyət göstəriciləri

Rz = 150 mkm, T= 150 mk [4] cədvəl 6

pes = 0,8 mm

Kobud üst yonuş üçün

Rz = 60 mkm, T= 60 mm [6] cədvəl 7

kob = 0,34 mm [12-ci kvalitet üzrə]

Fəza xətası: Lpeskob = 34 0,06 = 2,04 mkm=2 mkm

Yerləşdirmə xətası y=280 mkm [6] cədvəl19

Onda

2Zmin = 2[150 +250+ 22 28034 ] = 2(400 +285) = 2 685 =1340 mkm = 1,37 mm

mmkobpes

ZZ 13,234,01,137,1min

2max2

Təmiz üst yonuş üçün

Rz = 20 mkm, T = 30 mkm [6] cədvəl 7

təm = 50 mkm = 0,05 mm, təm=0,0434=1,36 mkm

y =0 mkm (kobud və təmiz emal bir yerləşmədə olduğundan)

Onda

2Zmin = 2 (60+60+2)= 244 mkm=0,245 mm; 2Zmax = 0,25+0,34 – 0,05 = 0,54 mm

Ümumi emal payları

16





2Z0min=1,37+0,25=1,62 mm; 2Z0max=2,13+0,54=2,67 mm

Nominal emal payı

2Znom = 2 Z0min + Hdpəs - Hddet = 1,62+0,7-0,1 = 2,22 mm

Təmiz üst yonuş üçün:

dmin = 36,9 - 0,1 = 36,8 mm; dmax = 36,9 - 0,05 = 36,85 mm

Kobud üst yonuş üçün:

dmin = 36,8+0,25 = 37,05 mm; dmax = 37,05+0,34 -

0,05=37,34 mm

Pəstah üçün:

dmin = 37,05+1,37 = 38,42 mm; dmax = 38,42+1,1 -

0,34=39,18 mm

Pəstahın nominal diametri: dpəs=dnom+2Znom=36,9+2,22=39,12 mm

Standart sırasından dpəs=4,0

7,040

mm qəbul edirik.

Səthin emal

texnoloji

keçidləri

05,0

10,09,36

Emal payının elementləri

Hes

abi

pay

Hes

abi

ölç

ü

Müsa

idə,

mkm

Pəstahın

keçidlər üzrə

ölçüləri

Payın

qiyməti

Rzi-1 Ti-1 i-1 yi dmax dmin 2Zma

x

2Zmin

Pəstah

(yayma)

150 250 34 - - 38,42 1100 39,18 38,42 - -

Kobud üst

yonuş

60 60 2 280 1370 37,05 340 37,05 37,05 2,13 1,37

Təmiz üst

yonuş

20 30 1,36 - 244 36,8 50 36,85 36,8 0,54 0,25

2,67 1,62

Yoxlama: Zmax – 2Zmin = Tdpes - Tddet

2,67-1,62 = 1,1-0,05

1,05=1,05

Nəticə doğrudur.

Pəstahın eskizi

17





2.5. Kəsmə rejimlərinin hesabı


Keçid . 7 yivaltı səthinin ( 38) kobud yonulması

1. Kəsmə dərinliyi: t = 1,0 mm

2. Veriş: s = 0,3 mm/döv [2] cəd.14

3. Kəsmə sürəti: vkəs = vxymk

tsT

Cv

kv[2] -ümumi düzəliş əmsalıdır, kv = kmv knv kuv

kmv - materialın keyfiyyətinin kəsmə sürətinə təsirini nəzərə alan əmsaldır.

kmv=0,8 [2] cədvəl 1-4

knv- pəstahın səthinin keyfiyyətini nəzərə alan əmsaldır.

knv = 0,9 [2] cədvəl 5

kuv – kəsici alətin materialının kəsmə sürətinə təsirini nəzərə alan əmsal

kuv = 1,0 [2] cədvəl 6

kv = 0,8 0,9 1,0 = 0,72

Kəsmə sürəti üçün [2] cədvəl 17-dən seçirik:

Cv = 328; x = 0,12; y = 0,3; m = 0,28

T- kəskinin dayanıqlığı, T=120 dəq.

Beləliklə,

vkəs = 85,1123,00,1120

72,03285,012,028,0

m/dəq

18





Dövrlər sayının hesabı

9453814,3

85?11210001000

d

k

D

vn

döv/dəq, nd = 800 döv/dəq qəbul edirik.

Həqiqi kəsmə sürəti:

vhəq = 45,951000

8003814,3

1000

dnD m/dəq

4. Kəsmə qüvvəsinin hesabı

pknvy

sxtpCPz 10

kp - ümumi düzəliş əmsalıdır, kp = kmp kp kp kp krp

kmp=2,0 [2] cədvəl 10

Qalan əmsalları [2] cədvəl 23-dən seçirik:

kp = 0,94; kp = 1,0; kp = 1,0; krp = 0,93

Onda: kp = 2,0 0,94 1,0 1,0 0,93 = 1,74

[2] cədvəl 22-dən seçirik:

Cp = 40; x = 1,0; y = 0,75; n = 0

Beləliklə,

08,28274,1045,9575,0

3,00,1

0,14010 Pz N

5. Kəsməyə sərf olunan güc

N kəs = 44,061200

45,9508,282

601020

kesz vP kVt

015. Frezləmə -burğulama RPİ əməliyyatı üçün

Keçid . 3 deşiyini 7,2 mm burğulanması

1. Kəsmə dərinliyi: t =0,5 Db =0,57,2= 3,6 mm

2. Veriş: S=0,3 mm/dövr [2] cədvəl 25

3. Kəsmə sürəti:

vkəs = vym

q

v ksT

DC

kv -ümumi düzəliş əmsalıdır, kv = kmv knv kuv

kmv - materialın keyfiyyətinin kəsmə sürətinə təsirini nəzərə alan əmsaldır.

kmv = 0,8 [2] cədvəl 4

19





knv- pəstahın səthinin keyfiyyətini nəzərə alan əmsaldır.

knv = 1,0 [2] cədvəl 5, kuv = 1,0 [2] cədvəl 6

kv = 1,0 0,8 1,0 = 0,8

T- burğulama dayanıqlığıdır, T=35 dəq. [2] cədvəl 30

Kəsmə sürəti üçün [2] cədvəl 28-dan seçirik

Cv = 36,3; q = 0,25; y = 0,55; m = 0,125

Onda: vkəs = 14,593,035

8,02,73,3655,0125,0

25,0

m/dəq

vkəsks=59,140,7=41,4 m/dəq

Dövrlər sayının təyini

18312,714,3

4,4110001000

b

kes

D

vn

döv/dəq

nd = 1600 döv/dəq qəbul edirik.

Həqiqi kəsmə sürəti:

vhəq = 1,361000

16002,714,3

1000

nDb m/dəq

4. Burucu moment və ox boyu qüvvə

p

yq

Mb KSDCM 10 ; p

yq

p KSDCP 100

[2] cədvəl 32-dən seçirik:

CM =0,005; y = 0,8; q = 2,0; Cp =9,8; y = 0,7; q = 1,0

Onda:

mNKSDCM p

yq

Mb 97,10,23,02,7005,01010 8,00,2

NKSDCP p

yq

p 5,6070,23,02,78,91010 7,00,1

0

5. Burulamaya sərf olunan güc

Nb = 32,09750

160097,1

9750

nM b kVt

2.6. Vaxt normalarının təyini


1. Əsas texnoloji vaxt

20





Əməliyyatın hər bir keçidi üçün əsas texnoloji vaxt RPİ dəzgahda layihələndirilmiş

proqramdan götürülür

21 L

- emal olunan səthin uzunluğu, 21 - alətin giriş və çıxış məsafəsi, i - gedişlərin sayı,

s- veriş, n- dövrlər sayı

Keçid 2: Keçid 3:

Təs = 16 san = 0,27 dəq Təs = 22 san =0,3 dəq

Keçid 4: Keçid 5:

Təs = 1 dəq 07 san = 1,12 dəq Təs = 30 san = 0,5 dəq

Keçid 6: Keçid 7:

Təs = 15 san 0,25 dəq Təs = 30 san = 0,5 dəq

Keçid 8: Keçid 9:

Təs = 10 san = 0,17 dəq Təs = 15 san = 0,25 dəq

Keçid 10: Keçid 11:


Keçid 12: Keçid 13:


Təs = 4,5 dəq.

2. Köməkçi vaxt: Tköm = Tyer + Tkeç

Tyer- detalın yerləşməsinə, bağlanmaına və açılmaına sərf olunan vaxtdır

Tyer = 0,2 dəq ; Tkeç =0,12 dəq [4] cədvəl 70, 71

Tköm = 0,2 + 0,12 12 = 1,64 dəq

3. Texniki xidmət vaxtı

Ttx = (Təs + Tköm) 100

k= (4,5 + 1,04)

100

6,4 = 0,25 dəq

4. Ədədi vaxt

Təd = Təs + Tköm + Ttx = 4,5 +1,64+0,25 = 6,39 dəq

010.Frezləmə -burğulama əməliyyatı üçün


proqramdan götürülür


21





Keçid 2. =120 mm, 1 = 6 mm, i=1; Təs = 1 dəq 07 san = 1,12 dəq

Keçid 3. =4,5 mm, 1 = 2,23 mm, 12 mm, i=1 Təs = 15 san = 0,25 dəq

Keçid 4. =1,5 mm, 1 = 0,7 mm, 5,02 mm, i=3; Təs = 19 san = 0,32 dəq

Keçid 5. =4,5 mm, 1 = 2 mm; Təs = 10 san = 0,17 dəq

∑Təs = 1,12 + 0,25 + 0,32 + 0,17 = 1,86 dəq

2. Köməkçi vaxt

Tyer = 0,3 dəq, Tkeç =0,16 dəq [4] cədvəl 93

Tköm = 0,3 + 0,16 4 = 0,94 dəq



k= (1,86 + 0,94)

100

1,4 = 0,12 dəq

4. Ədədi vaxt

Təd = Təs + Tköm + Ttx = 1,86 + 0,94 + 0,12 = 2,92 dəq

015. Burğulama RPİ əməliyyatı üçün


proqramdan götürülür.


Keçid 2. =3,0 mm, 1 = 0,5 mm, i=1; Təs = 15 san = 0,25 dəq

2. Köməkçi vaxt

Tyer = 0,3 dəq ; Tkeç =0,16 dəq [4] cədvəl 93

Tköm = 0,3 + 0,16 = 0,46 dəq



k= (0,25 3+ 0,46)

100

1,4 = 0,05 dəq

4. Ədədi vaxt

Təd = Təs + Tköm + Ttx = 0,75 + 0,46 + 0,05 = 1,26 dəq

22





2.7. Qrafiki rejimdə işlənmiş hissənin əməliyyat texnologiyasının qurulması

23





2.8. Keçidlər üzrə alətin trayektoriyasşnın qurulmasıvə emal

prosesinin kompyuter modelləşdirilməsi

24





25





26





27





28





29





30





31





32





33





34





35





36





37





38





39





40





2.9. İdarəetmə proqramının işlənməsi və təshihi

41





42





43





44





45





ƏDƏBYYAT

1. V.Z. Mövlazadə. Maşınqayırma texnologiyası. II hissə. «Maşınqayırma

texnoloji proseslərinin layihələndirilməsi. Ali texniki məktəblər üçün dərslik.-

Bakı, «AzTU», 2008.-421 s.

2. Справочник технолога-машиностроителя.- В 2-х т. / Под ред.

А.Г.Косиловой, Р.К.Мещерякова.- М.: Машиностроение, 1985.- Т.1.- 656 с.

3. Yusubov N.D., Məmmədov A.M. Maşınqayırma texnoloji proseslərinin

layihələndirilməsi (Rəqəmli proqramla idarəolunan dəzgahlarda texnoloji

əməliyyatların layihələndirilməsi). Dərs vəsaiti – Bakı: AzTU, 2005, 156 səh.

4. Yusubov N.D.. «Maşınqayırmada texnoloji proseslərin kompyuter layihələn-

dirilməsi (Elektron kataloqlardan kəsən alətlərin avtomatlaşdırılmış seçilməsi)».

Dərs vəsaiti. – Bakı: AzTU, 2012 – 53 s.

5. Yusubov N.D., Məmmədov A.M. «Maşınqayırmada texnoloji proseslərin kom-

pyuter layihələndirilməsi» fənni üzrə laboratoriya işləri toplusu. Dərs vəsaiti. -

Bakı, AzTU, 2012, 288 səh.

6. Зигфрид Келлер. SYM plus 5.1. Рабочая тетрадь. Токарная обработка.

R.&S. KELLER GmbH, Wuppertal, Deutschland, 2-е издание, 2009, 110 c.

7. Зигфрид Келлер. SYM plus 5.1. Рабочая тетрадь. Фрезерование. R.&S.

KELLER GmbH, Wuppertal, Deutschland, 2-е издание, 2009, 124 c.

8. Справочник технолога-машиностоителя: В 2 т. Т.2/ Под ред. А.М.

Дальского, А.Г. Суслова, А.Г. Косиловой, Р.К. Мещерякова.-

М.:Машиностроение-1, 2001.-944 с.

9. Обработка на токарных станках: наладка, режимы резания: Справочник /

Колл. aвт. и Юсубов Н.Д. ; под общей ред. докт. техн. наук, проф. А.А.

Кошина. — Челябинск : Сити-Принт, 2012. — 744 с.:ил. Агентство CIP

Челябинской ОУНБ.

10. Гузеев В.И., Батуев В.А., Сурков И.В. Режимы резания для токарных и

сверлильно-фрезерно-расточных станков с числовым программным

управлением: Справочник. 2-е изд./ Под ред. В.И. Гузеева.М.:

Машиностроение, 2007. 368 с.

Əməliyyatın adı və yerləşmənin eskizi

Avadanlıq

Keçidlərin nöm

rəsi Alət

Qrup: 563 a1İşlədi: Əliyev B.Yoxladı: Hüseynov R.

Keçidlərin məzmunu

Gövdənin mexaniki emalının texnoloji xəritəsi

Tərtibat

Kəsən

Ölçən

Emal edilən detalın sayı

Uzu

nluq

Giriş v

ə çıxış

Hes

abi u

zunl

uq

Birdəfəlik emal payı

Gedişlərin sayı

Dia

met

r, en

(mm

)

Kəsmə dərinliyi, mm

Veriş, m

m/döv

Dövrlərin sayı, döv/dəq

Kəsmə sürəti, m/dəq.

Tələb olunan güc, kvt

Əsa

s

Köm

əkçi

Teniki xidmət

Ədədi

Haz

irlam

a,ta

mam

lam

a

Hesabi ölçülər, mm Vaxt normaları, dəqKəsmə rejimləri

Özümərkəzləyən üçyum

ruqlu patron

Kalibr bənd, tıxac, ülgü,

yivl

i hal

qa

1

Yan, üst, iç yonuş, qanov, yiv, doğrama kəskiləri

T5K10, m

ərkəz burğusu A4 DST

14952-75

Zenker Ø10, P6M5 DST

14953-89

1

Əməliyyatın nöm

rəsi

Yer

ləşdirm

ə

4,51,640,256,69

D(B) l l+l L h i t s n v Təs Tk Ttx Təd Tht

HA

AS

SL-1

0

mod

elli

RPI

tor

na

dəzgahı

2

3

4

5

6

Pəstahı yerləşdirməli, bağlamalı və açmalı

1 yan səthini yonmalı

2 səthini12,6 mm dərinlikdə və 3 yan səthini iç yonmalı

1 yan səthini mərkəzləməli

1

2

Ülgü

6,6

A

A

005

010

Torna RPİ

0,750,60,051,26

HA

AS

V

F-1

m

odel

li R

PI f

rez

dəzgahı

Xüsusi burğulama tərtibatı

0,3

6 qanovunu iç yonmalı

331,4-1,4111110,0650051,810,230,50,12

40202+1231110,263079,120,210,270,12

10101,211,25150,1250015,70,120,30,12

3312,6-12,616,5101,650,350051,810,271,120,12


1 səthini frezləməli

Frezləmə RPİ

1,5120612612112400125047,10,131,120,16

0,2

10

7

8

9 qanovunu çıxartmalı

34,70,85-0,854140,1250054,470,130,250,12

38210,521,51110,380095,450,440,50,12

36,9180,5518,550,5510,550,280092,690,310,170,12

9 36,10,95-0,951110,1250056,60,130,250,12

4, 5 səthlərini iç yonmalı

2 deşiyini Ø7,2 mm ölçüdə burğulamalı3

1

7 yivaltı səthini 21 mm uzunluqda kobud yonmalı

8 səthini 18 mm uzunluqda yonmalı

2 deşiyini genişləndirməli5

14,31-11110,06125016,80,060,250,16

1,860,940,122,92

4

Xüsusi frezləm

ə tərtibatı

Barmaq frezi Ø

12; z=4 P6M

5 DST

17025-71, sp

iral

burğu Ø2,3, Ø7,2 P6M5 DST

4010-77, rayber Ø

7,3

DST

-167

2-80

Kalibr bənd, ülgü,

kalibr-tıxac

7,24,52,237,733,613,60,3160036,10,140,250,16

2,31,50,7+2,71,1511,150,12200014,40,060,320,16

7,34,526,50,0510,050,350011,460,030,170,16

1

2


1 yarığını frezləməli

A015

2

Ø33

Ø36,1

h12

M0,

5-6g

0,3 1

414

15,5

174

Ø34,7

Ø11

1,4

Ø33,3

Ø36,9

10

4

Ø40

-0,0

5-0

,10

-0,1

-0,2 +0

,15

-0,1

0

(-0,

25)

Rz40

9 7

10

1

6

4 5

3

8 R1

R11

30°

12,4±0,0594,5±0,05

Ø2,3 3

deşik

Ø7,3

+0,05

1,5

15,5

1

2

3

Frezləmə RPİ

9 4,5±0,05

145°

1

R11

10 Ø33,3 mm ölçüdə qanovu çıxartmalı

11

12

Hissəni 17 mm uzunluqda kəsməli

36,91,8-1,85,515,50,0650057,90,240,50,12

36,930,3+0,53,80,5510,550,21250144,80,120,150,12

373360,4530,150,540046,470,210,170,12

13 33,316,65117,654140,1250052,280,60,320,12

7 yivaltı səthini təmiz yonmalı və 10 haşiyəsiniçıxartmalı

M gyivini kəsməli

3 ədəd 3 deşiklərni ardıcıl burğulamalı

HA

AS

V

F-1

m

odel

li R

PI f

rez

dəzgahı

+1

0,5

x 3

Documents

B U R A X I L I Ş İ Ş İ - aztu.edu.az · AZ. ƏRBAYCAN RESPUBLİKASI T. ƏHSİL NAZİRLİYİ. AZ. ƏRBAYCAN TEXNİKİ UNİVERSİTETİ. TƏSDIQ EDIRƏM: Maşınqayırma fakultəsinin