Upload
others
View
37
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Kemal AKDAĞKemal AKDAĞKemal AKDAĞ Ömer DAYANÖmer DAYANÖmer DAYAN
KONU ANLATIMI
Hocaların Gözünden
MADDELERLE
KONU ANALİZ
TEKNİĞİ
GUY NU DA UN RI
ĞIT
NA
M
ÜNİVERSİTE HAZIRLIK
Sevgili Öğrenciler,
Ülkemizde üniversite hazırlık sınavları her yıl yapılmaktadır. Bu sınavlar siz değerli öğrencilerin
yaşamlarında önemli bir yere sahiptir. Bunun farkında olan biz öğretmenler size faydalı olmak adına
sınav formatına uygun ve özgün kaynaklar oluşturmak için yola çıktık. Bilgi birikimimizi ve
tecrübelerimizi sizinle paylaşmak istedik. İşte elinizdeki bu kitap yılların deneyim ve birikiminin bir
yansıması olarak ortaya çıkmıştır. Özverili bir şekilde, üstün gayret ve çabalarla hazırladığımız bu kitap
hem üniversiteye hazırlık hem de ortaöğretimin farklı sınıflarında okuyan öğrenciler için de önemli bir
kaynak niteliğindedir. Kitabımızla ilgili objektif bir değerlendirme yapıldığında yoğun, dikkatli, disiplinli
bir çalışmanın ürünü olduğu görülecektir.
Kitabımızla ilgili en önemli özelliklerden biri de öğrenciyi ayrıntılarla boğmaktan ziyade "öz"ü
veriyor olmasıdır. "Öz"ü verme, neyi vermek istediğini anlama ve kavrama açısından önemli bir
faktördür. Üniversiteye hazırlık kitaplarındaki ayrıntılar bazen zihin yorgunluğu ya da karışıklığına yol
açabiliyor. Bu yönüyle özü veriyor olmamız; bilgiye doğrudan erişim açısından olumlu olduğu kadar bu
engeli bir nebze de olsa önlemiş oluyoruz.
Genel anlamda özetleyecek olursak;
a) Konuların maddeler halinde anlatılması,
b) ÖSYM mantığına uygun hazırlanmış olması,
c) 9,10,11 ve 12. sınıfların da kolaylıkla yararlanabileceği bir kaynak olması vb. özelliklerin göz önünde
bulundurulmuş olması öğrenciler açısından öğrenmeyi kolaylaştırdığı gibi başarıyı da beraberinde
getirir.
Bu çalışmamızda bilgi birikimi ve tecrübesiyle bize rehber olan emekli Uzman Öğretmen Halil
KURUCU' ya teşekkürü bir borç biliriz.
Kemal AKDAĞ – Ömer DAYAN
ÖN SÖZ
İçindekiler
Kemal Akdağ Ömer Dayan
GÜZEL SANATLAR VE EDEBİYAT
DÜZYAZI TÜRLERİ
ŞİİR BİLGİSİ
EDEBİ SANATLAR
İSLAMİYET ÖNCESİ VE SONRASI TÜRK EDEBİYATI
HALK EDEBİYATI
DİVAN EDEBİYATI
EDEBİYAT AKIMLARI
TANZİMAT EDEBİYATI
SERVETİFÜNUN EDEBİYATI - FECRİATİ EDEBİYATI
MİLLİ EDEBİYAT
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI
BATI EDEBİYATI
Bölüm 1
Bölüm 2
Bölüm 3
Bölüm 10
Bölüm 12
Bölüm 13
Bölüm 5
Bölüm 4
Bölüm 6
Bölüm 7
Bölüm 8
Bölüm 9
Bölüm 14
Bölüm 14
Bölüm 15
Bölüm 11
ÖSYM SINAVLARINDA EN ÇOK SORULMUŞ ESERLER
EDEBİYATIMIZDA ŞAİR VE YAZARLARIN UNVANLARI
YAZAR - ESER - TÜR SÖZLÜĞÜ
7 - 9
11 - 21
23 - 33
105 - 111
123 - 167
169 - 176
45 - 53
35 - 43
55 - 67
69 - 87
89 - 93
95 - 103
177 - 178
177 - 178
179 - 208
113 - 121
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Güzel Sanatlar Ve edebiyatBölüm 1
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
GÜZEL SANATLAR VE EDEBİYAT Edebiyat Konu Anlatımı
GÜZEL SANATLAR VE EDEBİYAT
GÜZEL SANATLAR
Bir duygunun, tasarının veya güzelliğin anlatımında Ÿkullanılan yöntemlerin tamamı veya bu anlatım sonu-
cunda ortaya çıkan üstün yaratıcılığa “sanat” denir.
Heykel, müzik, resim, mimarlık gibi sanatlar insanda Ÿestetik duygular uyandırdığı için bunlara “güzel sanat-
lar” denir.
Edebiyat da güzel sanatlar içerisinde yer alır.Ÿ
İşitsel (Fonetik) Sanatlar: Ses ve söze biçim veren sanat-
lardır.
Müzik
Edebiyat
Görsel (Plastik) Sanatlar: Maddeye biçim veren sanatlar-
dır.
Mimari
Heykel
Resim
Hat
Dramatik (Ritmik) Sanatlar: Harekete biçim veren sanat-
lardır.
Tiyatro
Sinema
Dans
Opera
Bale
EDEBİYAT
Olay, düşünce, duygu ve hayallerin dil aracılığıyla sözlü Ÿveya yazılı olarak etkili bir biçimde anlatılmasına “ede-
biyat” denir.
Edebiyat söze biçim veren bir sanat koludur.ŸEdebiyatın malzemesi dildir.ŸRoman, öykü, masal, destan ve şiir gibi türler edebiyatın Ÿürünleridir.
SANAT VE ZANAAT
Sanat bir duygunun, hayalin insanda oluşturduğu este-Ÿtik karşılıktır.
Zanaat ise maddi ve pratik ihtiyaçlarımızı karşılamayı Ÿamaçlayan, emeğe dayanan; çıraklık, kalfalık, ustalık
gibi aşamaları olan işlerdir.
Sanat belli bir yeteneğe dayanır. Zanaatta yetenek Ÿaranmaz.
Sanat faydalı olmayı amaçlamaz. Zanaat faydalı olmayı Ÿamaçlar.
Sanatta öncelikli amaç estetik haz uyandırmak, zanaat-Ÿta ise maddiyattır.
Sanat ilhamla kendiliğinden oluşur. Zanaat ise belli bir Ÿuğraşla ortaya çıkar.
Sanat eserinin benzeri yapılmazken zanaat eserinin Ÿbirçok benzeri yapılabilir.
METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI
Yazı haline gelmiş, yayınlanıp okurun huzuruna çıkmış Ÿeserlere metin denir.
Edebi (Sanatsal) Metinler
Edebi metin insanda estetik haz uyandıran, coşturan, Ÿduygulandıran özellikler taşır.
Sözcükler günlük kullanımdaki anlamının dışına çıkar.Ÿİmgesel bir dil kullanılır. Heyecana bağlı sanatsal bir dil Ÿvardır.
Betimleyici ve öyküleyici anlatıma yer verilir.ŸÖzneldir, üslup kaygısı vardır.Ÿ
Öğretici Metinler
Bilgi verme, aydınlatma amacıyla oluşturulan metin-Ÿlerdir.
Dil göndergesel işlevde kullanılır.ŸSanat yapma kaygısı olmadığından edebi sanatlara yer Ÿverilmez.
Dil sadedir, nesnel bir anlatım vardır.ŸSözcükler gerçek anlamının dışına çıkmaz.Ÿ
Kemal Akdağ Ömer Dayan
7
YA
ZIL
I A
NL
AT
IMS
ÖZ
LÜ
AN
LA
TIM
ME
TİN
LE
RİN
SIN
IFL
AN
DIR
ILM
AS
I
Rö
po
rta
j
Mü
laka
t
Mü
na
zara
Sö
yle
v
Pa
ne
l
Fo
rum
Açı
k o
turu
m
Se
mp
ozy
um
Ko
nfe
ran
s
Su
nu
m
Ta
rtış
ma
Sanats
al M
etin
ler
(Kurm
aca
Metin
)Ö
ğre
tici M
etin
ler
Co
şku
ve
He
yeca
nı
Dile
Ge
tire
n M
etin
ler
Gö
ste
rme
ye B
ağ
lıM
etin
ler
Ola
y Ç
evr
esi
nd
eO
luşa
n M
etin
ler
Kiş
ise
l Ha
yatı
Ko
nu
Ala
n M
etin
ler
Ga
zete
Çe
vre
sin
de
Ge
lişe
n M
etin
ler
An
latm
aya
Ba
ğlı
Me
tinle
r
Tiy
atr
o
Mo
de
rn T
iya
tro
T
raje
di
K
om
ed
i
D
ram
Ge
len
ekse
l Tiy
atr
o
K
ara
gö
z
M
ed
da
h
O
rta
Oyu
nu
K
öy S
eyi
rlik
Oyu
nla
rı
De
sta
n
Ma
sal
Ha
lk H
ika
yesi
Me
sne
vi
Ma
nzu
m H
ika
ye
Ro
ma
n
Fa
bl
Öyk
ü (
Hik
âye
)
Me
ktu
p
Gü
nlü
k
An
ı
Biy
og
rafi
Oto
biy
og
rafi
Ge
zi y
azı
sı
Ele
ştiri
Ma
kale
De
ne
me
Fık
ra
Ha
be
r Y
azı
sı
So
hb
et
Şiir
GÜZEL SANATLAR VE EDEBİYAT Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
8
Önemli Notlarım
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
Kemal Akdağ Ömer Dayan
DÜZYAZI TÜRLERİBölüm 2
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
Roman Türleri Şunlardır:
Sosyal Roman: Toplumsal sorunları ele alan eserlerdir.
(Töre romanı, Köy romanı ve Tezli roman)İlk örneği Victor
Hugo'nun“Sefiller” romanıdır.
Bereketli Topraklar Üzerinde - Orhan Kemal
Yaprak Dökümü - Reşat Nuri Güntekin
Tarihi Roman: Konusu geçmişteki olay ve kişiler olan ro-
manlardır.
Cezmi - Namık Kemal
Devlet Ana - Kemal Tahir
Psikolojik Roman: Olay akışından çok kişilerin iç dün-
yalarını anlatan eserlerdir.
Eylül - Mehmet Rauf
Dokuzuncu Hariciye Koğuşu - Peyami Safa
Macera Romanı: Olay akışının hızlı, merak duygusunun
yüksek olduğu romanlardır.
Dünyaya İkinci Geliş - Ahmet Mithat Efendi
Robinson Crusoe - Daniel Defoe
Biyografik Roman: Tanınan kişilerin hayatlarının anla-
tıldığı romanlardır.
Bir Bilim Adamının Romanı - Oğuz Atay
Hacı Murat - Tolstoy
Otobiyografik Roman: Yazarın kendi yaşamını anlattığı
romanlardır.
Baba Evi - Orhan Kemal
Küçük Şeyler - Alphonse Daudet
Nehir (Irmak) Roman: Kronolojik olarak birbirinin devamı
niteliğinde olan romanlardır.
Küçük Ağa, Firavun İmanı - Tarık Buğra
DÜZYAZI TÜRLERİ Edebiyat Konu Anlatımı
SANATSAL (KURMACA) METİNLER
Bilgi verme amacıyla oluşturulmamış, sanatsal güzelliğin
ön planda olduğu metinlerdir.
Kurmaca metinlerde edebi sanatlara, mecazlı söyle-Ÿyiş ve imgelere yer verilir, dil “heyecana bağlı işlev”
de kullanılır.
ANLATMAYA BAĞLI METİNLER
Bir olayın yazar tarafından yeniden yorumlanarak yazılma-
sıdır.
Öyküleyici ve betimleyici anlatıma sıkça yer verilir.ŸAnlatmaya bağlı metinlerde giriş, gelişme ve sonuç Ÿbölümleri vardır.
ROMAN
Yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların yer, zaman ve kişi
ögelerine dayalı olarak anlatıldığı yazı türüdür.
Olaylar geniş ve ayrıntılı bir şekilde anlatılır.ŸÖyküye göre daha geniş bir zaman dilimi vardır.ŸKahramanların sayısı öyküye göre daha fazladır.ŸKişiler, tüm yönleriyle tanıtılır.ŸRabelais, “Gargantua” adlı yapıtıyla dünya edebiyatın- Ÿda bu türün ilk örneğini vermiştir.
Cervantes ,“Don Kişot” adlı yapıtıyla dünya edebiya-Ÿtında modern romanın ilk örneğini vermiştir.
Edebiyatımızdaki ilk çeviri roman:
Telemak - Yusuf Kâmil Paşa
Edebiyatımızdaki ilk yerli roman:
Tâaşşuk-ı Talat ve Fıtnat - Şemsettin Sami
Edebiyatımızdaki ilk edebi roman:
İntibah - Namık Kemal
Edebiyatımızdaki ilk tarihi roman:
Cezmi - Namık Kemal
Edebiyatımızdaki ilk köy romanı:
Karabibik - Nabizade Nazım
Edebiyatımızdaki ilk realist roman:
Araba Sevdası - Recaizade Mahmut Ekrem
Edebiyatımızdaki Batılı anlamda ilk roman:
Mâi ve Siyah - Halit Ziya
Edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman:
Eylül - Mehmet Rauf
Kemal Akdağ Ömer Dayan
11
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
Üç birlik kuralına uyulur.ŸBeş perdeden oluşur.ŸArt arda gelen koro ve diyalog bölümleri vardır.Ÿİlk temsilcisi Aristophanes'tir.ŸFransız yazar Moliere komedi türünün en ünlü yazarı-Ÿdır.
Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk tiyatro yapıtı olan ŸŞinasi'nin “Şair Evlenmesi” komedi türündedir.
Komedi türleri şunlardır:
Karakter Komedisi: Karakterlerin gülünç yanlarını ortaya
koyar.
Töre Komedyası: Toplumların aksayan yönlerini anlatır.
Entrika Komedisi: Olayların şaşırtıcı bir biçimde geliştiği
türdür.
DRAM
Hayatın acıklı ve gülünç yönlerini yansıtan tiyatro yapıtları-
dır. Dram belli kurallara bağlı değildir, önemli olan dramın
gerçeğe uygunluğudur.
Dramın Özellikleri
Acıklı ve gülünç sahneler bir aradadır.ŸOlaylar tarihten veya günlük yaşamdan alınır.ŸÜç birlik kuralına uyma zorunluluğu yoktur.ŸOlaylar, çirkin de olsa sahnede gösterilebilir.ŸKişiler her kesimden alınabilir.ŸŞiir ya da düz yazı biçiminde yazılabilir.ŸPerde sayısı yazarın isteğine bağlıdır.ŸVictor Hugo “Cromwell” adlı eseriyle dram türünün il-Ÿkelerini “Hernani” adlı bölümde açıklamıştır.
Diderot, Shakespeare, Victor Hugo bu türde yapıtlar Ÿvermişlerdir.
Namık Kemal'in “Vatan yahut Silistre” adlı yapıtı dram Ÿtüründe yazılmıştır.
Abdülhak Hamit Târhan da dram türünde birçok yapıt Ÿvermiştir.
KLASİK (MODERN) TİYATRO
Manzum (şiir) biçiminde yazılan tiyatrolardır.
TRAGEDYA (TRAJEDİ)
Hayatın acıklı yönlerini kendine özgü kurallarla sahnede
göstermek amacıyla yazılmış manzum tiyatro yapıtlarıdır.
Trajedinin Özellikleri
Konular tarihten ya da mitolojiden seçilir.ŸKişiler; tanrı, tanrıça, soylular, olağanüstü varlıklar Ÿdır.
Seçkin ve ağırbaşlı bir üslupla şiir biçiminde yazılır.ŸKötü, kaba söz ve söyleyişlere yer verilmez.ŸOlaylar mutluluktan mutsuzluğa doğru gelişir.ŸKahramanlar arasındaki korkunç ve çirkin olaylar sah-Ÿnede gösterilmez; bu olayları haberciler aktarır.
Beş perdeden oluşur.ŸZaman, yer, olay birliğine uyulur. Buna üç birlik kuralı Ÿdenir.
İnsanların hırslarını, kavgalarını gösterir; genellikle fela-Ÿketle sonuçlanır.
Art arda gelen koro ve diyalog bölümleri vardır.Ÿİlk temsilcileri; Aiskhylos, Sophokles, Euripides'tir.ŸFransız sanatçılar Corneille ve Racine önemli trajedi Ÿyazarlarıdır.
KOMEDYA (KOMEDİ)
Olayların ve kişilerin gülünç yönlerini ortaya koyan, izleyen-
leri güldüren ve düşündüren tiyatro yapıtlarıdır.
Komedinin Özellikleri
Konu, günlük hayattan ve yaşanan olaylardan seçilir.ŸKahramanlar, toplumun her kesiminden alınabilir.ŸManzum (şiir) olarak yazılır.ŸÜslupta soyluluk aranmaz.ŸHer türlü söze, şakaya yer verilir.ŸKişilerin öldürme, yaralama gibi her davranışı sahnede Ÿgösterilir.
DÜZYAZI TÜRLERİ Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
14
Önemli Notlarım
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
Kemal Akdağ Ömer Dayan
ŞİİR BİLGİSİBölüm 3
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
ŞİİR TÜRLERİ
LİRİK ŞİİR
İçten gelen heyecanları coşkulu bir şekilde anlatan duygu-
sal şiirlere lirik şiir denir.
Coşku, akıcılık ve lirizm ön plandadır.ŸKonular genellikle aşk, ölüm ve ayrılıktır.ŸTürk edebiyatında en çok örneği olan şiirdir.Ÿ
SERENAD / Ahmet Muhip DIRANAS
Yeşil pencerenden bir gül at bana,
Işıklarla dolsun kalbimin içi.
Geldim işte mevsim gibi kapına
Gözlerimde bulut, saçlarımda çiğ.
Açılan bir gülsün sen yaprak yaprak
Ben aşkımla bahar getirdim sana;
Tozlu yollarından geçtiğim uzak
İklimden şarkılar getirdim sana.
Şeffaf damlalarla titreyen, ağır
Koncanın altında bükülmüş her sak.
Senin için dallardan süzülen ıtır,
Senin için karanfil, yasemin zambak...
Bir kuş sesi gelir dudaklarından;
Gözlerin, gönlümde açan nergisler.
Düşen öpüşlerdir dudaklarından
Mor akasyalarda ürperen seher.
Pencerenden bir gül attığın zaman
Işıkla dolacak kalbimin içi.
Geçiyorum mevsim gibi kapından
Gözlerimde bulut, saçlarımda çiğ.
PASTORAL ŞİİR
Doğa güzelliklerini, kır ve doğa sevgisini; köy, çoban yaşa-
mını ve bunlara karşı duyulan özlemleri anlatan şiire pasto-
ral şiir denir.
İdil: Bir kişinin ya da çobanın kır hayatının güzelliklerini an-
lattığı şiirlerdir.
Eglog: Birkaç çobanın karşılıklı konuşma şeklinde aşk ve
kır hayatı üzerine yaptıkları konuşmalardan yola çıkarak ya-
zılan şiirlerdir.
Türk edebiyatında ilk pastoral şiir Abdülhak Hamit Tar-Ÿhan'ın yazdığı “Sahra” şiiridir.
ÇOBAN ÇEŞMESİ / Faruk Nafiz ÇAMLIBEL
Derinden derine ırmaklar ağlar,
Uzaktan uzağa çoban çeşmesi,
Ey suyun sesinden anlayan bağlar,
Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi.
Göynünü Şirin'in aşkı sarınca
Yol almış hayatın ufuklarınca,
O hızla dağları Ferhat yarınca
Başlamış akmağa çoban çeşmesi...
O zaman başından aşkındı derdi,
Mermeri oyardı, taşı delerdi.
Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi.
Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi.
Vefasız Aslı'ya yol gösteren bu,
Kerem'in sazına cevap veren bu,
Kuruyan gözlere yaş gönderen bu...
Sızmadı toprağa çoban çeşmesi.
Leyla gelin oldu, Mecnun mezarda,
Bir susuz yolcu yok şimdi dağlarda,
Ateşten kızaran bir gül arar da,
Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi,
...
ŞİİR BİLGİSİ Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
23
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
ŞİİRDE AHENK (SES VE RİTİM)
REDİF
Dize sonlarında tekrarlanan yazılışları, anlamları ve görev-
leri aynı ek, sözcük ve sözcük gruplarıdır. Redif kafiyeden
sonra gelir.
Marifet feleğin elinden çıkmış
Dünyada başka bir terzisi yokmuş
Kerem'i Aslı'yı narına yakmış
Ateşten gömleği giyelim gitsin
Dağlar ile taş lar ile
Çağırayım mevlam seni
Yuvadaki kuşlar ile
Çağırayım mevlam seni
UYAK (KAFİYE)
Dize sonlarında yazılışları aynı, anlamları ve görevleri farklı
olan ek, sözcük ve söz gruplarına denir.
Ertesi gün başladı gün doğmadan yolcu luk,
Soğuk bir mart sabahı… Buz tutuyor her soluk
UYAK TÜRLERİ
Yarım Uyak: Tek ses benzerliğine dayanan uyak türüdür.
Örnek:
Beyaz giyme to olur z
Sarı giyme sö olur z'ler yarım uyaktır.z
Gel yeşiller giyelim olur: rediftir.
Muradımız te olurz
Örnek:
Bir geliş var!.. Ne mübarek, ne garib âlem bu!..
Hava boydan boya binlerce hayaletle dolu…
Tam Uyak: Dizeler arasındaki iki ses benzerliğine denir.
Uzun ünlü iki ses değerinde olduğu için tam uyak kabul
edilir.
Örnek:
Kuş olsam gezsem ha yıva
Arayıp bulsam yu yıva
Örnek:
Bir mısrâ' işitdim yine ey şûh-ı dilârâ
Bir hôşça da bilmem ne dimek istedi ammâ
Zengin Uyak: Dizeler arasındaki üç ses benzerliğine denir.
Bir uzun ünlü ile bir ünsüz, zengin uyağı oluşturur.
Örnek:
Haddeden geçmiş nezâket yâl ü b olmuş sanaâl
Mey süzülmüş şişeden rûhsâr-ı olmuş sanaâl
olmuş sana: rediftir.
âl: zengin kafiyedir.
Örnek:
Alaca bir karanlık sarmadayken her y eri
Atlarımız çözüldü, girdik handan içeri.
Tunç Uyak: Dize sonundaki bir sözcüğün başka bir dize so-
nundaki sözcüğün içinde geçmesiyle oluşan ses benzer-
liğine tunç uyak denir. Tunç uyak, zengin uyağın bir türüdür
ve en az üç sesten meydana gelmelidir.
Örnek:
Bastığın yerleri "toprak" diyerek geçme, .tanı
Verme dünyâları alsan da bu cennet vatanı
Cinaslı Uyak: Anlamları ayrı, yazılışları aynı olan sözcük
ve sözcüklerin benzerliğine dayanan uyak türüdür.
Örnek:
Madem çoban değildin
Arkandaki sürü ne
Beni yardan ayıran
Sürüm sürüm sürüne
Not: İlkinin ayrı sonrakinin bitişik olması cinaslı uyak olmasına engel değildir.
ŞİİR BİLGİSİ Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
29
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
Etkinlik-1
Bizim elde bahar olur, yaz olur.
Göller dolu ördek olur, kaz olur.
Sevgi arasında yüz bin naz olur.
Suçumu bağışla, ben sana kurban
Etkinlik-2
Bu ıslıkla uzayan, dönen, kıvrılan yollar,
Uykuya varmış gibi görünen yılan yollar
Başını kaldırarak boşluğu dinliyordu.
Gökler bulutlanıyor, rüzgâr serinliyordu
Etkinlik-3
Ben çektiğim kimler çeker
Gözlerim kanlı yaş döker
Bulanık bulanık akar
Dağlarım seliyim şimdi
Etkinlik-4
Sen miydin o afet ki dedim, bezm-i ezelde
Bir kanlı gül ağzında ve mey kasesi elde,
Bir sofrada içtik, ikimiz aynı emelde,
Karşımda uyanmış gibi bir baktı sarardı
Etkinlik-5
Miskin Yunus biçareyim
Baştan ayağa yareyim
Dost ilinden avareyim
Gel gör beni aşk neyledi
Etkinlik-6
Hayran olarak bakarsınız da
Hülyanızı fetheder bu hali
Beş yüz sene sonra karşınızda
İstanbul fethinin hayali
ŞİİR BİLGİSİ Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
32
Önemli Notlarım
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
Kemal Akdağ Ömer Dayan
EDEBİ SANATLARBölüm 4
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
EDEBİ SANATLAR
TEŞBİH (BENZETME)
Aralarında ortak yön bulunan bulunan iki varlık veya kav-
ramdan, nitelik bakımından güçsüz olanı güçlü olana ben-
zetme sanatıdır.
Tam (Ayrıntılı) Benzetme: Benzetmenin dört ögesi (ben-
zeyen-benzetilen-benzetme edatı-benzetme yönü) ile yapı-
lan benzetmedir.
Bizim gemi martı gibi pek oynak.
Benzeyen Benzetilen B. Edatı Benzetme yönü
Kısaltılmış Benzetme: Bu benzetmede benzetme yönü bu-
lunmaz.
Onun gözleri deniz gibiydi.
Benzeyen Benzetilen B. Edatı
Pekiştirilmiş Benzetme: Bu benzetmede benzetme edatı
bulunmaz.
Bir siyah kadındır kaldırımlarda gece
B. Yönü Benzetilen Benzeyen
Teşbih-i Beliğ (Güzel Benzetme): Sadece benzeyen ve
benzetilenin bulunduğu benzetmedir.
Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Benzetilen Benzeyen
Gider oldum kömür gözlüm elveda.
İSTİARE (EĞRETİLEME)
Bir sözün benzetme amacıyla başka bir söz yerine kullanıl-
masına denir. Benzeyen ya da kendisine benzetilenden biri-
nin bulunmadığı teşbihe denir.
Can kafeste durmaz uçar
Dünya bir han konan göçer
Benzeyen: can (var)
Benzetilen: kuş (yok)
Açık istiare: Sadece kendisine benzetilen ögenin kullanıl-
dığı istiaredir.
İki kapılı bir handa
Gidiyorum gündüz gece
Benzeyen: dünya (yok)
Benzetilen: han (var)
Yuvayı yapan dişi kuştur.
Kurban olam kurban olam
Beşikte yatan kuzuya
Bir ateş düştü canıma,
Yanarım kimseler bilmez.
Kapalı istiare: Sadece benzeyen ögesinin bulunduğu istia-
redir.
Ay zeytin ağaçlarından yere damlıyordu.
Benzeyen: ay ( var)
Benzetilen: su (yok)
Her çiçekten bal alırsın ey gönül!
Ufukta günün boynu büküldü.
EDEBİ SANATLAR Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
35
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
TEVRİYE
Bir sözcüğün hem yakın hem de uzak anlamının söylenip
uzak anlamının kastedilmesiyle oluşan söz sanatına tevriye
denir.
Bu kadar letafet çünkü sende var
Beyaz gerdanında bir de ben gerek
Ben: Vücuttaki siyah leke (Yakın Anlam)
Ben: 1.tekil kişi (Uzak Anlam)
Gül yağını eller sürünür çatlasa bülbül
El: Organ (Yakın Anlam)
El: Yabancı (Uzak Anlam)
Bâkî kalan bu kubbede bir hoş sadâ imiş
Bâkî: Sonsuz (Yakın Anlam)
Bâkî: Şair adı (Uzak Anlam)
TECAHÜLÜÂRİF (BİLMEZLİKTEN GELME)
Anlatımı çekici kılmak veya bir nükte yapmak için, bilinen bir
şeyi bilmezlikten gelmektir.
Sular mı yandı, neden tunca benziyor mermer?
Bu dizede şair “suların yanmayacağını” bildiği halde bil-
miyormuş gibi davranarak tecahülüarif sanatı yapmıştır.
Göz gördü gönül sevdi seni ey yüzü mâhım
Kurbânın olam var mı benim bunda günâhım
Bu dizelerde şair “sevgiliyi sevmesinde kendisinin ira-
desi olduğunu” bildiği halde bilmiyormuş gibi davranarak
tecahülüarif sanatı yapmıştır.
Gökyüzünün başka rengi de varmış!
Geç fark ettim taşın sert olduğunu.
Su insanı boğar, ateş yakarmış!
MÜBALAĞA (ABARTMA)
Bir olayı ya da durumu ya olamayacağı bir biçimde anlat-
mak ya da olduğundan çok veya az göstermektir.
Bir sinek bir kartalı
Salladı vurdu yere
Yalan değil gerçektir
Ben de gördüm tozunu
Ölüm indirmede gökler ölü püskürmede yer
O ne müthiş tipidir savrulur enkaz-ı beşer
Elim değse akan sular tutuşur
İçim dışım yanar oldu gel gayrı.
TEKRİR (YİNELEME)
Anlatımı güçlü kılmak amacıyla kelime ya da kelime grupla-
rını arka arkaya sıralamaktır.
Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi
Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır
Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi
Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır
Cânı kim cânânı içün sevse cânânın sever
Cânı içün kim ki cânânın sever cânın sever
EDEBİ SANATLAR Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
38
Önemli Notlarım
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
Kemal Akdağ Ömer Dayan
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI
İSLAMİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI
Bölüm 5
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI
(DESTAN DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI)
Başlangıcı bilinmeyip Türklerin İslamiyet'i kabul ettiği 11.
yüzyıla kadar devam eden dönemdir. Bu dönem edebiyatın-
da yazılı ürün yok denecek kadar azdır. Bu dönem sözlü ve
yazılı olmak üzere iki döneme ayrılır.
SÖZLÜ EDEBİYAT
Mitolojik dönemde oluşmaya başlamıştır.ŸSözlü edebiyat dini törenlerden doğmuştur.ŸŞamanizm, Budizm, Maniheizm gibi dinler etkili ol-Ÿmuştur.
Bu dönemde nazım birimi olarak dörtlük kullanılmıştır.ŸDönemin şiirleri hece ölçüsüyle söylenmiştir.ŸŞiirlerde genellikle yarım uyak kullanılmıştır.ŸBu dönemde yabancı dillerin etkisi yoktur.ŸSanatçılar benzetme yaparken doğadan yararlanmış-Ÿlardır.
Kahramanlık, ölüm ,doğa, savaş ve aşk gibi konular Ÿişlenmiştir.
Dönemin ürünleri anonim özellikler taşır.ŸBu dönemin ürünlerine ulaşılabilecek en önemli kaynak ŸDivanü Lügati't Türk'tür.
Eski Türkler, genel sürek avlarına sığır; kurban tören-Ÿlerine şölen; yas, ölüm törenlerine yuğ adını verdikleri
dini törenler düzenlerdi.
Bu dini törenler şaman (şair, dini adam) , kam (büyücü), Ÿbaksı (doktor) ,ozan (müzisyen) adını alan kişiler tara-
fından yönetilirdi.
Törenlerde kopuz denen saz ile bazı destan parçaları Ÿveya koşuk, sagu adı verilen şiirler söylerlerdi.
İSLAMİYET ÖNCESİ
TÜRK EDEBİYATI SÖZLÜ ÜRÜNLERİ
KOŞUK
Aşk, sevgi, yiğitlik, doğa, savaş gibi konuların işlendiği şiir-
lerdir.
Hece ölçüsü ile dörtlük biçiminde söylenir.ŸUyak düzeni aaab, cccb, dddb şeklindedir.ŸKopuz eşliğinde sığır ve şölenlerde söylenirdi.ŸHalk edebiyatındaki karşılığı “koşma”, divan edebiya-Ÿtındaki karşılığı “gazel”dir.
SAGU
Ölen kişinin ardından, onun ölümünden duyulan üzüntüyü
ve kahramanlıklarını anlatan şiirlerdir.
Yuğ adı verilen ölüm törenlerinde söylenir.ŸÖlçüsü, uyak düzeni ve nazım birimi koşuktaki gibidir.ŸTürk edebiyatındaki ilk sagu örneği Divanü Lügati't ŸTürk'te geçen Alp Er Tunga sagusudur.
Halk edebiyatındaki karşılığı ağıt, divan edebiyatındaki Ÿkarşılığı mersiyedir.
Orijinal
Alp Er Tonga öldi mü
Issız ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur
Günümüz Türkçesi
Alp Er Tonga öldü mü,
Kötü dünya kaldı mı,
Zaman öcün aldı mı
Artık yürek yırtılır.
SAV
Günümüz atasözünün yerine kullanılmış, kısa ve özlü söz-
lere sav denir.
Orijinal
1. Aç ne yimes, tok ne times.
2. Alın arslan tutar, küçin sıçgan tutmas.
3. Bir karga birle kış kelmes.
4. Böri koşnısın yimes.
5. Ermegüke bulıt yük bolır
Günümüz Türkçesi
1. Aç ne yemez, tok ne demez.
2. Al (hile) ile aslan tutulur, güç ile sıçan tutulmaz.
3. Bir karga ile kış gelmez.
4. Kurt komşusunu yemez.
5. Tembele bulut yük olur.
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
45
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
İSLAMİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI
Türkler 10. yüzyılın ilk yarısından itibaren İslamiyet'i ka-Ÿbul etmeye başlamışlardır.
İslam dininin etkisiyle Türklerin sosyal ve kültürel hayat- Ÿlarında önemli değişiklikler olmuştur.
İslamiyet'in etkisiyle Türklerde birlik düşüncesi oluşmuş Ÿve yerleşik hayata geçmişlerdir.
Bu dönemle birlikte yazılı ürünler de çoğalmaya başla-Ÿmıştır.
11 ve 12. yüzyıllara denk gelen bu döneme Geçiş Döne-Ÿmi de denilmektedir.
Türk toplumu içinde Arapçayı ve Farsçayı bilen yeni bir Ÿzümre doğmuştur.
Bu dönemin sanatçıları Arap ve Fars edebiyatının etki-Ÿsinde kaldılar.
Arapça ve Farsçaya ait kelime ve tamlamaların yer aldı-Ÿğı Osmanlı Türkçesi doğmuştur.
İlim ve din alanında Arapça, edebiyat alanında Farsça Ÿkullanılmıştır.
Bu dönemde meydana getirilmiş eserler daha çok öğüt Ÿverici özellikler taşımaktadır.
Hece ölçüsünün yanında aruz ölçüsü de kullanılmıştır.ŸEski nazım biçimleriyle birlikte mesnevi ve gazel gibi Ÿyeni nazım biçimleri de kullanılmıştır.
İSLAMİYET DÖNEMİ TÜRK DESTANLARI
Manas Destanı
Kırgız Türklerinin milli destanıdır. ŸYaklaşık 500 bin mısradan oluşur.ŸKırgızlarla Kalmuklar arasındaki mücadeleyi anlatır. ŸDestanın başkahramanı Manas'tır. Ÿİslamiyet'i yaymak için mücadele eder. ŸManas'ın daha beşikteyken konuşması, on yaşınday- Ÿken gösterdiği kahramanlıklar anlatılır.
Dünyanın en uzun destanıdır. Ÿ
Saltuk Buğra Han Destanı
İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlı hükümdarı ŸSaltuk Buğra Han'ın Müslüman oluşu, inanmayanlara
keramet göstermesi, yaptığı mücadeleler ve kahra-
manlıkları anlatılır.
Cengiz Han Destanı (Cengizname)
13.yüzyılda oluşturulmuştur.ŸMoğol hükümdarı Cengiz Han'ın hayatı, savaşları, kah-Ÿramanlıkları ve Moğol istilasından kaçan Türklerin ya-
şadığı bölgelerdeki olaylar anlatılır.
Batı Türkleri tarafından istilacı kabul edildiği için sevil-Ÿmemiştir.
Battal Gazi Destanı (Battalname)
Battal “kahraman” anlamına gelir. Destanda bir Arap Ÿsavaşçısı anlatılır.
Gerçek adı Abdullah'tır. Ÿ8.yüzyılda Emeviler'in Hıristiyanlarla yaptığı savaş-Ÿlardaki kahramanlıkları dile getirilir.
Türkler İslamiyet'i kabul ettikten sonra Battal Gazi Türk-Ÿleştirilmiştir.
Seyyid Battal Gazi adıyla Müslümanlığı yaymak için Ÿyaptığı kahramanlıklar anlatılmıştır.
Danişment Gazi Destanı (Danişmentname)
Battal Gazi Destanı'nın devamı kabul edilir. ŸAnadolu'nun fethi ve bu mücadelenin kahramanları an-Ÿlatılır.
Olayların geçtiği yerler ve kahramanlar gerçeklerle pa-Ÿralellik gösterdiği için tarihi bir kaynak olarak kabul edil-
miştir.
Köroğlu Destanı
Destanın kahramanı Köroğlu'nun (Ruşen Ali) ve baba-Ÿsı Koca Yusuf'un (seyis) Bolu Beyi'nin yaptığı zulüm-
leri engellemek için ortaya koyduğu kahramanlıklar an-
latılır.
Köroğlu, Bolu Beyi tarafından gözlerine mil çekilerek Ÿkör edilen babasının intikamını almak için dağlara çıkar.
Halk inancına göre: “Silah icat edildi mertlik bozul-Ÿdu.” diyerek kırklara karışmıştır.
İSLAMİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
49
Önemli Notlarım
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
Kemal Akdağ Ömer Dayan
HALK EDEBİYATIBölüm 6
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
HALK EDEBİYATI
Halkın içinde gelişen ve İslamiyet'ten Önceki Türk Ede-Ÿbiyatı'nın devamı olan sözlü edebiyat geleneğidir.
Ortaya konan ürünlerde dil, biçim ve konu bakımından Ÿhalk kültürüne bağlılık görülür.
Dil sadedir, halk arasında konuşulan dildir.ŸŞiirlerde deyimlere ve halk söyleyişlerine yer verilmiştir.ŸŞiirler, saz şairi (ozan) ya da âşık denen kişiler tarafın-Ÿdan saz eşliğinde söylenmiştir.
Şiir birimi genellikle dörtlüktür.ŸGenellikle hece ölçüsü kullanılmakla beraber aruz öl-Ÿçüsü de kullanılmıştır.
Hece ölçüsünün 7, 8 ve 11'li kalıpları kullanılmıştır.ŸŞiirlerde başlık yoktur, türleri veya biçimlerine göre ad-Ÿlandırılır.
Şiirlerde genellikle yarım uyak ve redif kullanılmıştır.ŸŞiirlerde az da olsa söz sanatlarına ve kalıplaşmış ifade-Ÿlere yer verilmiştir.
Gerçek yaşama ve doğaya dayalı somut bir şiir anlayışı Ÿvardır.
Halk şairleri mahlaslarını son dörtlükte kullanır. Âşıklar Ÿdilinde bunun adı tapşırmadır.
Aşk, tabiat, ayrılık, hasret, ölüm, yiğitlik, toplum, din Ÿişlenen konulardır.
Âşık ve tekke şiirlerinde şairin mahlası yer alır.ŸDaha çok, şiir gelişmiş, düzyazı örnekleri pek yoktur.ŸSanatçılar şiirlerini “cönk” denen defterlerde toplardı.Ÿ
Halk edebiyatı ürünlerini üç bölümde inceleyebiliriz:
Anonim Halk Edebiyatı
Âşık Edebiyatı
Tekke ve Tasavvuf Edebiyatı
ANONİM HALK EDEBİYATI
Söyleyeni bilinmeyen, halkın ortak malı sayılan ürünler-Ÿden oluşan edebiyattır.
Bu eserlerin ilk söyleyeni vardır fakat zamanla unutul-Ÿmuştur.
Sözlü edebiyat geleneğine dayalıdır.ŸŞiirler halkın konuştuğu açık, anlaşılır bir dille yazılmış-Ÿtır.
Şiirler dörtlükler halinde ve hece ölçüsüyle oluşturul-Ÿmuştur.
Bu ürünlerde ölüm, aşk, hasret, ayrılık, yiğitlik gibi konu- Ÿlar işlenmiştir.
ANONİM HALK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ
MANİ
Halk edebiyatının en küçük nazım biçimidir.ŸTek dörtlükten oluşur.Ÿ7'Ii hece ölçüsü ile söylenir.ŸUyak düzeni “aaxa” şeklindedir.Ÿİlk dizeler doldurma amaçlıdır, anlatılmak istenen son Ÿiki dizede yer alır.
Aşk, sevgi, doğa güzellikleri, ayrılık, özlem gibi konular Ÿdile getirilmektedir.
Mani çeşitleri şunlardır.
Düz Mani
7'li hece ölçüsüyle yazılan ve dört dizeden oluşan maniler-
dir.
Kahve yemenden gelir
Bülbül çimenden gelir
Ak topuk beyaz gerdan
Her gün hamamdan gelir
Kesik Mani
İlk dizesi 7 heceden az olan manilerdir. Bu manilerde uyak
cinaslı ise bunlara “cinaslı mani” de denir.
Yara sızlar
Ok değmiş yara sızlar
Yaralının halinden
Ne bilsin yarasızlar
HALK EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
55
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
ÂŞIK EDEBİYATI SANATÇILARI
KÖROĞLU (16. YÜZYIL)
16. yüzyılda yaşadığı sanılan halk şairidir. ŸGerçek adı Ruşen Ali olan şair, Bolu Bey'i tarafından Ÿbabasının gözlerine mil çekildiği için Köroğlu diye anıl-
mıştır.
Bolu Beyi'nden babasının öcünü almak için dağa çıkıp Ÿeşkıya olmuş, yiğitlik ve kahramanlık sembolüdür.
Âşıkların piri sayılmaktadır.ŸKöroğlu koçaklama tarzındaki şiirleri ile tanınmıştır.ŸAşk, doğa ve ölüm konularını dile getirdiği şiirleri de var-Ÿdır.
Tasavvuftan ve divan şiirinden etkilenmemiştir.Ÿ“Tüfek icat edildi, mertlik bozuldu.” sözüyle bilinir.Ÿ
ÂŞIK ÖMER (17.YÜZYIL)
Konya doğumlu olduğu sanılan sanatçının doğum ve Ÿölüm tarihi bilinmemektedir.
“Üstat” diye anılan Âşık Ömer medrese eğitimi de al-Ÿmıştır.
Hecenin yanı sıra aruzla da yazmıştır.ŸŞiirlerinde divan edebiyatının etkisi görülür.Ÿ“Âşık Ömer Divanı” adıyla divan tertip etmiştir.Ÿ“Adli” mahlasını kullanmıştır.ŸÂşık Ömer'in asıl gücü aşk şiirlerindedir.ŸSemailerinde, içli duygularını çok güzel dile getirmiştir.ŸAz da olsa tasavvufi ögelere yer vermiştir.Ÿ105 şairden bahseden “Şairname”si önemlidir.ŸDivan şiirinin âşıklar arasında yayılmasına öncülük et-Ÿmiştir.
ERCİŞLİ EMRAH (17.YÜZYIL)
Hayatı ile ilgili kesin bilgiler yoktur.ŸAşk, yurt ve doğa sevgisi gibi konular işlemiştir.ŸKendi hayatını anlattığı “Emrah ile Selvihan” hikâye- Ÿsiyle bilinmektedir.
Divan şiirinden etkilenmemiştir.ŸDini konular işlememiştir.ŸSade bir dil ve hece ölçüsü kullanmıştır.Ÿ
KARACAOĞLAN (17.YÜZYIL)
16. yüzyılın sonları ile 17. yüzyılın başlarında yaşadığı Ÿsanılmaktadır.
Toroslu Türkmenler (Çukurova) arasında yaşamıştır.ŸÂşık edebiyatının en büyük şairi sayılır.ŸÂşık edebiyatının en lirik şairidir.ŸAşk, ayrılık, gurbet ve doğa temalarını işlemiştir.ŸDönemin siyasi, sosyal konularına da yer vermiştir.ŸDili sade ve duru bir Türkçedir.ŸŞiirlerinde, tasavvufa ve dini konulara yer vermemiştir.ŸŞiirlerini genellikle doğaçlama söylemiştir.ŸGezdiği yerlerde gördüğü her güzele aşık olan sanatçı Ÿşiirlerinde sevgililerinin isimlerini ilk kez söyleyen şair-
dir.
Edebiyatımızda en çok semai, güzelleme ve varsağı Ÿyazan şairdir.
Varsağı'nın kurucusu kabul edilir.Ÿ“Nemçe Destanı” adıyla epik şiirleri vardır.ŸDivan şiirinden etkilenmemiş, halk şiirinin şekil ve söyle-Ÿyiş özelliklerine bağlı kalmıştır.
GEVHERİ (17. YÜZYIL)
Gerçek adı Mustafa olup Kırım'da doğmuş, medrese Ÿeğitimi almış, divan kâtipliği yapmıştır.
Divan şairleri tarafından bilinen, örnek alınan bir şairdir.ŸToplumsal olaylarla ilgilenmemiş, şiirlerinde aşk ve do-Ÿğa güzelliklerini işlemiştir.
Hem hece hem de aruz ölçüsünü kullanmıştır.ŸHalk şairleri arasında en çok şiir yazan sanatçıdır.ŸTasavvuftan pek etkilenmemiştir.ŸŞiirlerinde birçok makam kullanmıştır.Ÿ“Gevheri makamı” diye müzik makamı da vardır.Ÿ
KAYIKÇI KUL MUSTAFA (17.YÜZYIL)
Yeniçeri ocağında yetişmiş asker şairlerdendir.ŸSade bir halk diliyle destanlar, koşmalar yazmıştır.ŸBektaşi geleneğine bağlı tasavvufi şiirleri de vardır.ŸŞiirlerini hece ölçüsüyle yazmış, divan şiirinden etki-Ÿlenmemiştir.
En ünlü şiiri “Genç Osman Destanı” dır.Ÿ
HALK EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
61
Önemli Notlarım
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
Kemal Akdağ Ömer Dayan
DİVAN EDEBİYATIBölüm 7
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
DİVAN EDEBİYATI
İslamiyet'in etkisiyle oluşan bir edebiyat dönemidir.ŸArap ve Fars edebiyatının etkisi altında gelişmiştir.Ÿ“Yüksek Zümre edebiyatı, Klasik Türk edebiyatı, Ha-Ÿvas edebiyatı” gibi adlarla da anılır.
Şairler şiirlerini “divan” denen eserlerde topladıkları Ÿiçin “Divan edebiyatı” daha çok kullanılmıştır.
Kuran-ı Kerim, hadisler, evliya menkıbeleri, tasavvuf, ŸŞehname, musiki gibi kaynaklardan beslenmiştir.
Şiirlerde aruz ölçüsü kullanılmıştır.ŸHem beyit, hem dörtlük şiir birimi kullanılmıştır.ŸKafiye kulak için değil, göz içindir.ŸGenellikle tam ve zengin uyak kullanılmıştır.ŸArapça, Farsça sözcük ve tamlamalarla oluşturulan ağır Ÿbir dil kullanılmıştır.
“Sanat için sanat” anlayışı benimsenmiştir.ŸEdebi sanatlara ağırlık verilmiş, süslü ve sanatlı bir söy-Ÿleyiş önem kazanmıştır.
Anlamdan çok, söyleyiş güzelliğine önem verilmiştir.ŸKonu bütünlüğü olmadığı için şiirlerde başlık kullanılma-Ÿmıştır.
Şiirler, redifiyle ya da türünün adıyla anılmıştır.ŸBütün güzelliğine değil, parça güzelliğine önem veril-Ÿmiştir.
Şiirlerde aşk, kadın, şarap, ölüm, tabiat, yergi, övgü din Ÿve tasavvuf gibi konular işlenmiştir.
Şiirler, gerçek yaşamdan kopuktur; şairler günlük ya-Ÿşamla pek ilgilenmemişler.
Divan edebiyatı insanın iç dünyasına yönelik, soyut bir Ÿedebiyattır.
Şairler, şiirlerde, mazmun denen, kalıplaşmış sözler Ÿkullanmışlardır.
Kullanılan bazı mazmunlar şunlardır: diş için inci; yüz Ÿiçin ay, güneş; kaş için yay; boy için servi kullanılmıştı.
Şairler, şiirlerde mahlas denen takma ad kullanmışlar.Ÿ
DİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ
ŞİİR BİRİMİ BEYİT OLANLAR
GAZEL
Aşk, kadın, şarap konulu şiirlerdir.ŸArap kaynaklı nazım şeklidir.ŸBeyit sayısı 5-15 arasında değişir.Ÿ
Uyak düzeni aa, ba, ca, da, … şeklindedir.ŸAruzun her kalıbıyla yazılabilir.Ÿİlk beytine matla, son beytine makta denir.Ÿİkinci beytine hüsn-i matla denirŸEn güzel beytine beytü'l gazel ya da şah beyit denir.ŸSon beyitte şairin mahlası yer alır, buna mahlashane Ÿdenir.
Beyitleri arasında konu birliği şartı aranmaz.ŸGazelin bütün beyitlerinde aynı konu işleniyorsa buna Ÿyek-ahenk gazel denir.
Bütün beyitleri aynı söyleyiş güzelliğine sahip olan ga-Ÿzellere yek-âvâz gazel denir.
Gazelleriyle meşhur sanatçılar “Baki” ve “Fuzuli”dir.Ÿ
Konularına göre gazeller şu şekildedir:
Âşıkane Gazel: Aşka ilişkin duyguların dile getirildiği Ÿgazellerdir. Âşıkane gazelleriyle bilinen sanatçı Fuzuli-
'dir.
Rindane Gazel: İçki, yaşamı boş verme, yaşamdan Ÿzevk alma gibi konularda yazılan gazellerdir.
Rindane gazelleriyle bilinen sanatçı Baki'dir. ŸŞuhane Gazel: Kadınları ve ten zevklerini konu edinen Ÿgazellerdir.
Şuhane gazelleriyle bilinen sanatçı Nedim'dir. ŸHâkimane (Hikemi) Gazel: Öğretici nitelikli gazellerdir. ŸHikemi gazelleriyle bilinen sanatçı Nabi'dir.
GAZEL / FUZULİ
Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan murâdım şem'i yanmaz mı
Kamu bîmârına cânân deva-yı derd eder ihsan
Niçün kılmaz bana derman beni bîmar sanmaz mı
Gâmım pinhan tutardım ben dedîler yâre kıl rûşen
Desem ol bî-vefâ bilmen inanır mı inanmaz mı
Gûl-i ruhsârına karşu gözümden kanlu akar su
Habîbim fasl-ı güldür bu akar sular bulanmaz mı
Değildim ben sana mâil sen ettin aklımı zâil
Bana ta'n eyleyen gâfil seni görgeç utanmaz mı
Fuzûlî rind-i şeydâdır hemîşe halka rüsvâdır
Sorun kim bu ne sevdâdır bu sevdâdan usanmaz mı
DİVAN EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
69
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
DİVAN EDEBİYATININ ŞİİR ALANINDAKİ
TEMSİLCİLERİ
13.YÜZYIL: Hoca Dehhani, Şeyyad Hamza, Ahmet Fakih,
Mevlana, Sultan Veled
HOCA DEHHANİ (13.YÜZYIL)
13. yüzyılda yaşadığı tahmin edilmektedir.ŸDivan edebiyatının kurucusu sayılır.ŸAnadolu coğrafyasında din dışı konularda Türkçe şiirler Ÿyazan ilk şairdir.
20.000 beyitlik Selçuklu Şehnamesi yazdığı bilinmek-Ÿtedir.
Tasavvufla pek ilgilenmemiş, aşk ve şarap konusunu iş-Ÿlemiştir.
SULTAN VELED (13.YÜZYIL)
Mevlana'nın büyük oğludur. ŸMevlevilik tarikatını sistemleştirmiş, şiirlerinde Anadolu Ÿinsanını aydınlatmayı amaçlamıştır.
Şiirlerinin çoğunu Farsça yazmış fakat Türkçe şiirler de Ÿyazmıştır.
Şiirleri genelde öğretici niteliktedir.ŸEserleri: Divan-ı Sultan Veled, İbtidaname, Rebab-Ÿname, İntihaname, Maarif
AHMED FAKİH (13.YÜZYIL)
13. yüzyılın ilk yarısında yaşadığı tahmin edilen tasav-Ÿvufi şairdir.
Mevlana'nın babasından fıkıh dersleri almıştır.ŸHorasan'dan Anadolu'ya göç eden erenlerden olduğu Ÿkabul edilir.
Çarhname: Kaside biçiminde yazılmış dini-ahlaki bir Ÿeserdir.
100 beyitten oluşur. ŸAnadolu Türkçesinin ilk ürünlerindendir.ŸKitab-u Evsafı Mesacidi'ş Şerife: Mesnevi biçiminde Ÿyazılmıştır. Mekke, Medine ve Kudüs anlatılmaktadır.
MEVLANA CELALEDDİN RUMİ (13.YÜZYIL)
1207 yılında Horosan'ın Belh şehrinde doğmuş fakat ŸKonya'da yaşamıştır.
Ünlü bir Türk mutasavvıfıdır. ŸMevlana'nın tasavvufa yönelmesinde Şems-i Tebriz-Ÿi'nin etkisi olmuştur.
Öldüğü geceyi bir düğün gecesi olarak kabul etmiş, bu Ÿkavuşma gecesine “Şeb-i Arus” demiştir.
Mevlana'ya göre kâinatın temeli, insanı olgunlaştıracak Ÿve Allah'a yaklaştıracak şey sevgidir.
Bu gibi düşüncelerinden dolayı UNESCO 2007 yılını Ÿ“Mevlana Yılı” olarak kabul etmiştir.
Birçok dil bilmesine rağmen eserlerini FarsçaŸ yazmıştır.
“Şems, Hamuş, Rumi” mahlaslarını kullanmıştır.Ÿ“Hamdım, piştim, yandım” sözleriyle yaşamını özet-Ÿlemiştir.
Divan-ı Kebir: Gazel, kaside, müstezat ve rubailerin-Ÿden oluşur. Az sayıda Türkçe, Rumca şiirler de yer alır.
Mesnevi: En ünlü eseridir. ŸManzum hikâyelerle dini ve tasavvufi öğütler yer almak-Ÿtadır. Mesnevi şeklinde yazılmıştır.
Fihi Mafih: “Ne varsa içindedir.” anlamına gelir. Dini ve Ÿtasavvufi sohbetleri yer alır. Oğlu derlemiştir.
Mektubat: Selçuklu büyüklerine nasihat için veya ken-Ÿdisine sorulan sorulara yanıt vermek amacıyla yazdığı
mektuplar yer almaktadır.
Mecalis-i Seba: Farklı zamanlarda verdiği ünlü yedi Ÿvaazdan oluşan eseridir.
ŞEYYAD HAMZA (13.YÜZYIL)
Hayatı hakkında kesin bilgiler yoktur.Ÿ13.yüzyılda yaşamış olan mutasavvıf şairlerdendir.ŸBir Şeyyad yani duvar ustasıyken Ahi teşkilatında bu-Ÿlunmuş, Anadolu'nun birçok yerini dolaşmıştır.
Hem hece hem de aruz ölçüsüyle şiirler yazmış.ŸŞiirleri ahlaki-didaktik özellikler gösterir.ŸYusuf u Zeliha: Türk edebiyatında ilk aşk mesnevisidir. ŸAnadolu sahasında yazılmış olan ilk Yusuf u Zeliha
mesnevisidir. 1529 beyittir. Kuran-ı Kerim'deki Yusuf ile
Züleyha kıssasına dayanmaktadır.
DİVAN EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
74
Önemli Notlarım
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
Kemal Akdağ Ömer Dayan
EDEBİYAT AKIMLARIBölüm 8
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
EDEBİYAT AKIMLARI
Sanatta belirli düşünüş, duyuş ve anlayış sistemine Ÿakım denir.
Edebi akımlar belli bir dönemde aynı sanat anlayışını Ÿtaşıyan sanatçıların bir araya gelmesiyle oluşur.
Edebiyat akımlarının oluşmasında bilimsel ve teknolojik Ÿyenilikler, toplumsal değişmeler ve gelişmeler, bireysel
özelliklerdeki farklılaşmalar etkili olmuştur.
Her sanat akımı çağının ifadesi olmuş, çağın düşünüş, Ÿyaşayış ve estetik değerlerini (zihniyetini) yansıtmıştır.
Sanat akımları sadece edebiyatla ilgili olmayıp mimarî, Ÿheykel, resim, müzik gibi güzel sanatların bütün kollarını
kapsar.
17.yüzyıldan itibaren felsefe ve bilimdeki yenilikler Ÿsanatı etkilemiş, değişen değerler her sanat akımının bir
öncekine tepki ya da bir öncekinin devamı olarak ortaya
çıkmasını sağlamıştır.
KLASİSİZM (KURALCILIK)
17. yüzyılda Fransa'da ortaya çıkmıştır.ŸKurucusu Boileau, “Aklı seviniz, eserleriniz değerini Ÿakıldan alsın.” sözüyle akımın felsefesini oluşturmuş-
tur.
Akıl, sağduyu ve doğaya önem verilir.ŸKonular, Eski Yunan ve Latin kaynaklarından seçilmiş-Ÿtir. Çünkü onlara göre eski mükemmeldir.
Konudan çok konunun işlenişine önem verilmiştir.ŸYapıtlarda değişmez tipler oluşturulmuştur.Ÿİdeal insan yaratma peşindedirler.ŸEser kahramanları seçkin kişilerdir.ŸKahramanlar, ruhsal özellikleriyle de ele alınır.Ÿ“Sanat, sanat içindir.” anlayışı benimsenmiştir.ŸSanatçılar, yapıtlarında kişiliklerini gizlemişler.ŸOnlara göre eser iç dökme yeri değildir.ŸDüş ve duygudan çok mantık ve ölçüye önem verilmiş-Ÿtir.
Tiyatroda üç birlik kuralına (yer, zaman, olay) birliğine Ÿuyulur.
Temsilcileri
Boileau, La Fontaine, Racine, Corneille, Moliere, Fene-
lon, Descartes, Madam De La Fayette, Madam De La Se-
vigne, Bousset, La Bruyere
Şinasi, Ahmet Vefik Paşa, Direktör Ali Bey, Yusuf Kamil
Paşa
HÜMANİZM
İnsancılık ya da insan sevgisi gibi anlamlara gelen Hü-Ÿmanizm, bir düşünce sistemidir.
Tanrı merkezli düşüncenin yerine insan merkezli dü-Ÿşüncenin geçmesi gerektiğini savunur.
Bu düşünce sisteminde insana değer vermek esastır.ŸHümanizme göre insanın kaderi kendi elindedir.ŸHümanist yaklaşım her insanın değerli ve onurlu oldu-Ÿğuna vurgu yapar.
Antik Yunan ve Latin edebiyatları örnek alınmıştır.Ÿİtalyan sanatçı Dante bu düşünce sistemiyle eserlerini Ÿyazmıştır.
ROMANTİZM (COŞUMCULUK)
Fransa'da, 1830'larda klasisizme tepki olarak doğmuş-Ÿtur.
Fransa İhtilali sonrası oluşan özgürlükçü havanın ürü-Ÿnüdür.
Duygu, coşkunluk ve hayal önem kazanır.ŸAkıl, mantık ve sağduyunun yerini duygu almıştır.ŸKonular tarih, ulusal kültür, günlük hayattan alınmıştır.ŸYapıtlarda en çok aşk olmak üzere ölüm, doğa, özgür-Ÿlük, din gibi konulara yer verilmiştir.
Sanatçılar, eserlerinde kişiliğini gizlememiş; olaylar kar-Ÿşısında duygu ve düşüncelerini açıkça dile getirmişler-
dir.
İnsan ruhuna önem verilerek karşıtlıklardan, (ak-kara, Ÿgüzel-çirkin, iyi-kötü...) yararlanılır.
Konular bir yönüyle değil; çirkin, bozuk, gülünç... bütün Ÿyönleriyle ele alınmıştır.
İyiler hep iyi, kötüler hep kötüdür.ŸÜslupta soyluluk aranmaz, günlük konuşma diline yer Ÿverilmiştir.
“Sanat, toplum içindir.” anlayışı benimsenmiştir.ŸTiyatroda, üç birlik kuralı -yer, zaman ve olay - terk edil-Ÿmiş, trajedi ve komediye karşı dram gelişmiştir.
Victor Hugo, “Cromwell” adlı eserinin ön sözünde bu Ÿakımın ilkelerini ortaya koymuş; “Hernani” adlı oyunla
da başarıya ulaşmıştır.
Temsilcileri
Goethe, Schiller, Voltaire, Rousseau, Chateaubriand,
Madame de Stael, Lamartine, Victor Hugo, Aleksandre
Dumas Pere, Alfred de Musset, Alfred de Vigny, Puşkin,
Lord Byron, Shelley
Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi, Abdülhak Hamit,
Recaizade Mahmut Ekrem (Şiir), Şemsettin Sami
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıEDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
89
Önemli Notlarım
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
Kemal Akdağ Ömer Dayan
TANZİMAT EDEBİYATIBölüm 9
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
TANZİMAT EDEBİYATI
Hazırlık Dönemi (1839-1860) : Tanzimat edebiyatının ha-
zırlık dönemi Tanzimat Fermanı’nın ilânı ile (1839) Şinasi ve
Agâh Efendi'nin Tercüman-ı Ahval gazetesini çıkardığı yıl
olan 1860 yılları arasını kapsar.
I.Dönem Tanzimat Edebiyatı (1860-1877): 1860'ta Tercü-
man-ı Ahval gazetesinin yayımlanmasıyla başlar, 1877'de
II. Abdülhamit'in Meşrutiyet Meclisi'nin çalışmalarını dur-
durmasıyla sona erer.
II. Dönem Tanzimat Edebiyatı (1877-1895): 1877'den 1895
yılına kadar sürer.
HAZIRLIK DÖNEMİ - OLUŞUMU (1839-1860)
Tanzimat sözcüğü “düzenlemeler” anlamına gelmek-Ÿtedir. Tanzimat Edebiyatı bir kültürel, siyasi ve sosyal
hareketin sonucu olarak ortaya çıkmış bir edebi hare-
kettir.
Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu) 3 Ka-Ÿsım 1839'da Reşit Paşa tarafından ilan edilmiş ve
yenileşme çalışmalarının miladı kabul edilmiştir.
Tanzimat edebiyatının hazırlık dönemi Tanzimat Fer-Ÿmanı’nın ilanı ile (1839) Şinasi ve Agâh Efendi'nin Ter-
cüman-ı Ahval gazetesini çıkardığı yıl olan 1860 yılları
arasını kapsar.
Siyasi, edebi ve sosyal alanda Batıya yönelmenin resmi Ÿbir belgesi sayılmıştır.
Eski ile yeni (Divan ile Tanzimat) edebiyat arasındaki Ÿgeçiş dönemidir.
Batı'dan birçok roman, öykü, şiir çevirisi yapılmış, devlet Ÿeliyle ilk defa “Takvim-i Vakayi” ismiyle resmi gazete
çıkarılmıştır.
Encümen-i Şuara (Namık Kemal, Ziya Paşa, Leskof-Ÿçalı Galip, Hersekli Arif, Yenişehirli Avni, …) toplulu-
ğu sanatçıları aralıklarla bir araya gelmiş ve dönemin
edebiyatına katkı sunmuşlardır.
Batıdaki edebi ve bilimsel gelişmeler yakından takip Ÿedilmiş, amaç olarak her yönden Batılı; öz ve ruh ba-
kımından milli bir edebiyat oluşturulmaya çalışılmıştır.
“Tercüme Odası” ve “Encümen-i Daniş” gibi bilimsel Ÿkurumlar bu dönemde edebi anlamda gelişmelere de
katkıda bulunmuştur.
Akif Paşa, Ahmet Cevdet Paşa, Yusuf Kamil Paşa, ŸSadullah Paşa, Münif Paşa, Ethem Pertev Paşa bu
geçiş döneminin önemli kişileridir.
TANZİMAT EDEBİYATINDA TÜRLERDEKİ
GELİŞMELER
ŞİİR
Şiirde divan şiir biçimleri içinde yeni konular (hak, ada-Ÿlet, kanun, medeniyet, eşitlik, hürriyet) işlenmiştir.
Çoğunlukla aruz ölçüsü kullanılmış, hece ölçüsü de de-Ÿnenmiştir.
Şiirlerde konu bütünlüğünün olmasına dikkat edilmiştir.ŸRomantizm akımının etkisinde kalınmıştır.Ÿ
ROMAN
Romanlarda sosyal ve tarihi konular işlenmiş, çevirilere Ÿağırlık verilmiştir.
Yusuf Kâmil Paşa ilk kez Fenelon'dan “Telemak” adlı Ÿromanı Türkçeye çevirmiştir.
Romanlar roman tekniği bakımından kusurlu sayılmış, Ÿuzun tasvirlere ve tesadüflere yer verilmiştir.
Romanların akışına müdahale edilerek okuyucuya bilgi Ÿverilmek istenmiştir.
Genellikle Batılılaşmanın yanlış yorumlanması, kölelik, Ÿcariyelik konuları işlenmiş, kişiler tek taraflı ele alınarak
iyiler ödüllendirilmiş ve kötüler cezalandırılmıştır.
Tanzimat Dönemindeki Roman İlkleri
Edebiyatımızdaki ilk çeviri roman:
Telemak - Yusuf Kâmil Paşa
Edebiyatımızdaki ilk yerli roman:
Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat - Şemsettin Sami
Edebiyatımızdaki ilk edebi roman:
İntibah - Namık Kemal
Edebiyatımızdaki ilk tarihi roman:
Cezmi - Namık Kemal
Edebiyatımızdaki ilk köy romanı:
Karabibik - Nabizâde Nazım
Edebiyatımızdaki ilk realist roman:
Araba Sevdası - Recâizade Mahmut Ekrem
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıTANZİMAT EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
95
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
II. DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI
Sanatçılar, II. Abdülhamit döneminin ağır şartlarından Ÿdolayı “Sanat, sanat içindir.” anlayışına bağlı kalmış-
lardır.
Baskıcı yönetimden dolayı sanatçılar, toplum sorunla-Ÿrından ve siyasetten uzak kalmış, bireysel konuları işle-
mişlerdir.
Yapıtlarda kullanılan dil ağırdır. ŸDivan edebiyatına karşı Batı edebiyatı savunulmuş, ŸBatı edebiyatı örnekleri başarıyla verilmiştir.
Yapıtlarda esir hayatı ve cariyelik realist bakış açısıyla Ÿişlenen konulardır.
Şiirde romantizmden romanda realizmden etkilenmiş-Ÿlerdir.
Şiirin konusu genişlemiş, tiyatro eserleri baskıdan Ÿdolayı okunmak için kaleme alınmıştır.
Sanatçılar şiirde divan şiiri biçimlerinin yanı sıra yeni Ÿbiçimler de denemişlerdir.
Bu dönemde gazetecilik işlevini yitirmiştir.ŸAruz ölçüsü kullanılmış, hece ölçüsü arka plâna atılmış-Ÿtır.
SAMİPAŞAZADE SEZAİ (1860-1936)
Esir ticareti, cariyelik konularını işlediği “Sergüzeşt” Ÿadlı romanıyla tanınmıştır.
Edebiyatımızda “Küçük Şeyler” adlı yapıtı ilk realist Ÿöykü kitabıdır.
Batılı tarzda yazmış olduğu öykülerle dikkat çekmiştir.ŸYapıtlarında realizm akımının etkileri görülür.ŸRoman ve öykülerinde halktan kişileri kendi çevreleri, Ÿdili ve günlük yaşamıyla yansıtmıştır.
Sanat, sanat için anlayışını benimsemiş; tasvirlerinde Ÿağır bir dil kullanmıştır.
Yeğeni İclal'in ölümü üzerine “İclal” adında mensur Ÿmersiyeyi yazmıştır.
Roman ve öykülerinde ruh tahlillerine önem vermiştir. Ÿ Sergüzeşt romanının kahramanları; Dilber, Celal Bey, ŸCevher Ağa’dır.
ESERLERİ
Roman: Sergüzeşt Æ
Tiyatro: ŞirÆ
Öykü: Küçük ŞeylerÆ
RECAİZADE MAHMUT EKREM (1847-1914)
“Üstat Ekrem” olarak anılmış, edebiyatımızdaki ilk re-Ÿalist roman olan “Araba Sevdası” adlı yapıtı kaleme al-
mıştır.
Divan edebiyatına karşı çıkmış, yeni edebiyatı savun-Ÿmuştur.
Muallim Naci ile “Uyak göz için mi, kulak için mi?” tartış-Ÿmasında “Uyak kulak içindir.” anlayışını savunmuş-
tur.
Sanat için sanat anlayışına bağlı kalmıştır.ŸAruz ölçüsünü kullanmış, düz yazılarında şiirlerine göre Ÿdaha sade bir dil kullanmıştır.
Güzel olan her şey şiirin konusu olabilir fikrini savun-Ÿmuştur.
Piraye, Emcet, Nijat adlı çocuklarının ölümünden dola-Ÿyı şiirlerinde hüzün ve elem vardır.
Romanda realizm, şiirde romantizm akımından etkilen-Ÿmiştir.
“Zemzeme” adlı yapıtına karşı Muallim Naci “Dem-Ÿdeme” adlı yapıtında Recaizade Mahmut Ekrem'i eleş-
tirmiştir.
Tevfik Fikret'i “Servetifünun” dergisinin başına geti-Ÿrerek Servetifünun edebiyatının başlamasına katkıda
bulunmuştur.
Araba Sevdası romanının kahramanları; Bihruz Bey, ŸPeriveş’tir.
ESERLERİ
Roman: Araba Sevdası Æ
Şiir: Nijat Ekrem, Nağme-i Seher, Pejmürde, Ya-Æ
digâr-ı Şebab, Nefrin
Tiyatro: Afife Anjelik, Vuslat, Çok Bilen Çok Yanı-Æ
lır, Atala
Öykü: Muhsin Bey, Şemsa, SaimeÆ
Ders Kitabı: Talim-i EdebiyatÆ
Eleştiri: Zemzeme, Takdir-i ElhanÆ
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıTANZİMAT EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
101
Önemli Notlarım
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Servetifünun Edebiyatı
Fecriati Edebiyatı
Bölüm 10
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
SERVETİFÜNUN EDEBİYATI (1896-1901)
(EDEBİYAT-I CEDİDE)
”“Fenlerin Zenginliği anlamına gelen “Servetifünun” Ÿdergisi etrafında, 1896'da Recaizade Mahmut Ekrem'in
öncülüğünde toplanan sanatçıların oluşturduğu bir ede-
bi topluluktur.
“Servetifünun” dergisi ilkin Ahmet İhsan Tokgöz Ÿtarafından bilim-teknik dergisi olarak çıkartılmış, Recai-
zade Mahmut Ekrem'in derginin başına Tevfik Fikret'i
getirmesiyle birlikte dergi fen ağırlıklı olmaktan çıkıp
edebiyat dergisine dönüşmüştür.
Servetifünun topluluğu, Divan edebiyatına karşı bir Ÿduruş sergilediğinden “Edebiyat-ı Cedide” (yenilikçi
edebiyat) ismiyle de anılmıştır.
Sanatçılar yapıtlarını “Edebiyat-ı Cedide Kütüphane- Ÿsi ” nde yayımlamıştır.
Servetifünuncular baskıcı yönetimden dolayı İstanbul-Ÿ'dan uzaklaşarak Yeni Zelanda'ya gitmeyi düşünmüş
ancak maddi sebeplerle bu gerçekleşmemiştir. Sonra-
ları sanatçılar Hüseyin Cahit Yalçın'ın Manisa'daki kö-
yüne gitmeyi plânlamış ancak bu da gerçekleşmemiştir.
Sanatçılar hapis, sürgün, sansür uygulamalarına maruz Ÿkalmış, II.Abdülhamit döneminin baskıcı koşulları nede-
niyle yapıtlarında aşk, üzüntü, tabiat güzellikleri,
karamsarlık, şahsi hayaller ve melankoli gibi bireysel
konular işlemiştir.
“Sanat sanat içindir.” ilkesi benimsenmiş, sosyal me-Ÿselelerden uzak durulmuştur.
Romanda realizm ve natüralizm, şiirde parnasizm ve Ÿsembolizmin etkisinde kalınmıştır.
Dil oldukça ağır ve süslüdür. Servetifünun topluluğu Ÿbundan dolayı “Salon Edebiyatı” eleştirilerine maruz
kalmıştır.
Arapça, Farsça ve Fransızca birçok sözcük kullanıl-Ÿmıştır.
Ölçü olarak aruz ölçüsü kullanılmış; şiir, düz yazıya yak-Ÿlaştırılarak “Her şeyin şiirin konusu olabileceği” gö-
rüşü savunulmuştur.
“Uyak kulak içindir.” fikri savunulmuştur.ŸBeyit bütünlüğü yerine konu bütünlüğü esas alınmıştır. Ÿ
“Anjambman”Ÿ denilen cümlelerin dize sonunda bitiril-
me şartı kaldırılmış, cümleler sonraki dizelere de taşmış-
tır.
sıkça kul-Ÿ Sone, terzarima, triyole, serbest müstezat
lanılmıştır.
Ÿ Batılı anlamda öykü ve romanda yetkin yapıtlar veril-
miştir.
Ÿ Tiyatro alanında gerileme meydana gelmiştir.
“Ede-Ÿ Hüseyin Cahit Yalçın'ın Fransızcadan çevirdiği
biyat ve Hukuk” adlı makale derginin kapatılmasına
sebep olmuş ve topluluk dağılmıştır.
Tevfik Fikret Ce-Ÿ Bu dönemin en önemli kişileri şiirde ve
nap Şahabettin Halit Ziya Uşaklıgil ; romanda ise ve
Mehmet Rauf'tur.
SERVETİFÜNUN DÖNEMİNDE KULLANILAN ŞİİR
BİÇİMLERİ
SONE
Ÿ İtalyan edebiyatından alınmıştır.
Ÿ İki dörtlük ve iki üçlükten oluşan; toplamda 14 dizeli şiir
biçimidir.
Ÿ abba-abba / ccd-ede şeklinde kafiyelenir.
Tevfik Fikret Cenap Şaha-Ÿ Edebiyatımızda ilk kez ve
bettin tarafından kullanılmıştır.
TRİYOLE
Ÿ On mısralı şiir biçimidir.
Ÿ İki dizelik bir bent ve dört dizelik iki bentten oluşur.
Ÿ ab-aaaa-bbbb şeklinde kafiyelenir.
TERZARİMA
Ÿ İtalyan edebiyatından alınmıştır.
Ÿ Üç dizelik bentlerden oluşur.
Ÿ Bent sayısı sınırsızdır.
Ÿ En sonda tek dize vardır.
Ÿ aba-bcb-cdc……x şeklinde kafiyelenir.
Tevfik FikretŸ Edebiyatımızda ilk kez tarafından kullanıl-
mıştır.
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıSERVETİFÜNUN EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
105
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
FECRİÂTİ EDEBİYATI (1909-1912)
Servetifünun dergisinin 1901 yılında kapatılmasından Ÿsonra Servetifünun topluluğu dağılmış, Ahmet Haşim,
Tahsin Nahit, Refik Halit Karay, Şahabettin Süley-
man, Ali Canip Yöntem, Yakup Kadri Karaosmanoğ-
lu, Fuat Köprülü, “geleceğin aydınlığı” anlamına gelen
Fecriati topluluğunu oluşturarak edebiyatımızdaki ilk
bildiriyi yayımlamıştır.
Edebiyatımızda ilk defa bir bildiriyle ortaya çıkan toplu-Ÿluktur. İsim babası Faik Ali Ozansoy’dur.
Bu topluluk Servetifünun'dan farklı bir sanat anlayışı Ÿortaya koyamamış ve kısa zamanda dağılmış ve sanat-
çıların çoğu Milli edebiyat hareketi içinde yer almışlardır.
“Sanat, şahsi ve muhteremdir.” görüşünü ortaya at-Ÿmış ve savunmuşlardır.
Servetifünuncuları yeteri kadar Batı edebiyatı taraftarı Ÿolmamakla suçlamışlardır.
Batı'daki edebiyat topluluklarından daha fazla yaralan-Ÿmayı amaçlamışlardır.
Fransız sembolistlerinden etkilenmişlerdir.Ÿ“Edebiyat ciddi bir iştir ve halka anlatılmalıdır.” fikri-Ÿni savunmuş, yurdun sanata ve bilime ihtiyacı olduğunu,
edebiyatın önemini anlatmak gerektiğini her yerde dile
getirmişlerdir.
Amaçlarını edebiyata ve sanata hizmet olarak açıkla-Ÿmışlardır. Türk edebiyatının Batı'ya daha da yakınlaştı-
rılması gerektiğini ifade etmişlerdir.
Aşk ve doğa konusunu işlemiş, gerçeklerden uzak doğa Ÿtasvirleri yapmışlardır.
Şiirde aruz ölçüsünü kullanmış, Arapça, Farsça sözcük Ÿve tamlamalarla yüklü ağır, sanatlı ve süslü bir dil kullan-
mışlardır.
Serbest müstezadı kullanmış, sis, gölge, yalnızlık, me-Ÿlankoli, akşam gibi bireysel konuları şiirlerinde işle-
mişlerdir.
Kulak için kafiye görüşünü benimsemişlerdir.ŸAhmet Haşim dışındaki sanatçılar topluluk dağıldıktan Ÿsonra Milli edebiyat anlayışı içinde yer almıştır.
AHMET HAŞİM (1883 - 1933)
Fecriâti topluluğunun en önemli şairi kabul edilmiş, Ÿ“Akşam Şairi” olarak tanınmıştır.
Fecriâti topluluğu dağıldıktan sonra da sanat çizgisini Ÿdeğiştirmemiştir.
Edebiyatımızda sembolizmin en önemli temsilcisidir.ŸAhmet Haşim'e göre şiir, duyulmak, hissedilmek için ya-Ÿzılmalıdır.
Şiirde anlam kapalılığını savunmuş ve bunu şiirlerinde Ÿbaşarıyla uygulamıştır.
Şairin içinde bulunduğu hayattan uzaklaşıp hayali bir Ÿâleme sığınma arzusu şiirlerinde hissedilir.
Şiirlerinde kullanılan dil çok ağır; düz yazılarında sade-Ÿdir.
Şiir anlayışını, “Şiirde mana aramak bir bülbülü eti Ÿiçin öldürmeye benzer.” sözleriyle açıklamıştır.
Bütün şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmış, hece ölçüsü-Ÿne “köylü ölçüsü” yakıştırmasında bulunmuştur.
“Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar” adlı makalesinde Ÿbir anlamda öz saf şiirinin ilkelerini ortaya koymuştur.
Şiirlerinde melankoli ve karamsarlığın olması kendisini Ÿçirkin olarak görmesine bağlanmıştır.
Şiirlerinde akşam, kızıllık, gece, gün batımı, mehtap Ÿifadelerini sıkça kullanmıştır.
“Merdiven”, “Bir Günün Sonunda Arzu”, “O Belde”, Ÿ“Yollar” en çok bilinen şiirleridir.
ESERLERİ
Şiir: Piyâle, Göl SaatleriÆ
Deneme, Fıkra, Makale: Bize Göre, Gurabahane-i Æ
Laklakan
Gezi Yazısı: Frankfurt SeyahatnamesiÆ
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıSERVETİFÜNUN EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
110
Önemli Notlarım
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
Kemal Akdağ Ömer Dayan
MİLLİ EDEBİYATBölüm 11
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
MİLLÎ EDEBİYAT (1911-1923)
1911 yılında Selanik'te, “Genç Kalemler” dergisinin Ÿyazarları olan Ömer Seyfettin, Ali Canip Yöntem, Ziya
Gökalp tarafından başlatılan bir edebi anlayıştır.
Ömer Seyfettin'in “Genç Kalemler” dergisinde kaleme Ÿaldığı “Yeni Lisan” makalesiyle “Milli Edebiyat” döne-
mi başlamıştır.
Ulusal bir dil ve edebiyatın oluşturulmasının gerekliliği Ÿdile getirilmiş, Türkçenin sadeleştirilmesi meselesi ilk
kez bir dava olarak ele alınmıştır.
Dilin yabancı dillerin etkisinden kurtarılması ve yazı Ÿdilinin konuşma diline yaklaştırılması gerektiği düşünce-
si ortaya konulmuştur.
Osmanlı Devleti'nin “hasta adam” pozisyonundan sıyrıl-Ÿması için sosyal ve edebi alanda İslamcılık, Osmanlıcı-
lık, Türkçülük gibi fikirler ortaya atılmış, akımlar içinde
yükselen değer olan Türkçülük akımı Milli edebiyatçılar
tarafından benimsenmiştir.
Dilde sadeleşme düşüncesi yapıtlarda uygulanabil-Ÿmiştir.
Türk dili, yabancı dillerin etkisinden kurtarılmaya çalışıl-Ÿmış, Türkçe karşılıkları olan Arapça, Farsça sözcük ve
tamlamaların kullanılmasına karşı çıkılmıştır.
Yazı dilinde İstanbul Türkçesi esas alınmış; sanatlı ve Ÿözentili söyleyişten uzak durulmuştur.
Yapıtlarda Anadolu hayatı yansıtılmış, millilik başlıca Ÿöge olmuştur.
Asıl şiirimizin Halk şiiri, milli ölçümüzün hece ölçüsü Ÿolduğu savunulmuştur.
Edebiyat toplumun hizmetine sunulmuş, yerli konular Ÿsıkça işlenmiştir.
Genç Kalemler, Türk Ocağı Derneği, Halka Doğru, ŸYeni Mecmua, Dergâh gibi dergi ve derneklerde milli-
yetçilik fikri aşılanmıştır.
Roman ve öyküde realizm akımının etkileri görülür.Ÿİstanbul dışında Anadolu insanının dert ve sıkıntıları iş-Ÿlenmiştir.
Öyküde Maupassant tarzı benimsenmiştir.ŸŞiirde nazım biçimi olarak koşma ve sone tercih edilmiş-Ÿtir.
Yarım ve tam uyak kullanılmış, konu olarak yurtsever-Ÿlik, kahramanlık, doğa işlenmiştir.
Türk mitolojisi ve motiflerinin yanı sıra didaktik ögeler Ÿkullanılmıştır.
ÖMER SEYFETTİN (1884 -1920)
“Yeni Lisan” makalesini “Genç Kalemler” dergisinde Ÿkaleme almış ve bu hareketin öncülerinden olmuştur.
Türk öykücülüğünün en önemli yazarlarındandır.Ÿ“Maupassant” (olay) tarzı öykücülüğün edebiyatımız-Ÿdaki en önemli temsilcisidir.
Sanat toplum için anlayışını benimsemiş, söz sanatları-Ÿna başvurmamıştır.
Öykülerinde menkıbe, masal, efsane gibi türlerden ya-Ÿrarlanmıştır.
Yapıtlarında sosyal hayatta aksayan yönleri anlatması-Ÿnın yanı sıra milli bilinci güçlendirmek için çalışmıştır.
Çocukluk anıları ve kahramanlık, öykülerinde işlediği Ÿkonulardır.
Milliyetçilik fikrinin hararetli savunucularından olmuş, ŸAnadolu insanının hayat şartlarını öykülerine taşımıştır.
Realizm akımından etkilenmiştir.ŸMilli kimlik üzerine yoğunlaştığı “Kızılelma Neresi” adlı Ÿöyküsü önemlidir.
ESERLERİ
Öykü: İlk Düşen Ak, Yüksek Ökçeler, Bomba, Æ
Gizli Mabet, Bahar ve Kelebekler, Beyaz Lale,
Nakarat, Hürriyet Bayrakları, İlk Namaz, Primo
Türk Çocuğu, Dalga, Nokta, Kızılelma Neresi,
Pembe İncili Kaftan, And, Başını Vermeyen Şe-
hit, Diyet, Kaşağı, Nadan, Eshab-ı Kehfimiz, Ha-
rem, Asilzadeler
Roman (Uzun Öykü): Efruz Bey, Yalnız EfeÆ
Mensur Şiir: Çizgili Kağıt, Neşide-i GaramÆ
Şiir: Lane-i GaramÆ
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıMİLLÎ EDEBİYAT Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
113
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU (1889-1974)
İlkin Fecriati topluluğunda bulunmuş, bireysel konuları Ÿişlemiştir.
İlk yapıtlarını mistik bir anlayışla kaleme almış, sonra-Ÿları yurt gerçeklerini ve milli duyguları işlemiştir.
Romanlarıyla tanınmış, yapıtlarında güçlü bir gözlemle Ÿyaşadığı toplumu anlatmıştır.
Yapıtlarında köylü-aydın çatışmasını anlatmış, Tanzi-Ÿmat'la Cumhuriyet arasındaki toplumsal değişimleri
yansıtmıştır.
Nehir (Irmak) roman tarzını benimsemiştir.ŸÖykülerinde olay öykücülüğünü esas almıştır.ŸDoğu-Batı, eski-yeni çatışmasını realist bir anlayışla Ÿaktarmış, Milli Mücadele Dönemi’nde Anadolu'nun du-
rumu ve sosyal olayların halk üzerindeki etkisini yapıtla-
rında işlemiştir.
“Yaban” romanı ilk tezli roman kabul edilmiştir.Ÿ “Kadro” dergisinin kurucularındandır.Ÿ“Panorama l” romanında devrimleri;Ÿ“Panorama ll” romanında toplum ve kültür yaşamını,Ÿ“Kiralık Konak” (Kahramanlar: Seniha, Naim Efendi, ŸCemil, Hakkı Celis) romanında, Batılılaşmanın üç
kuşakta meydana getirdiği değişimi;
“Hep O Şarkı” (Kahramanlar: Münire) romanında ŸAbdülaziz devrini;
“Nur Baba” (Kahramanlar: Ziba Hanım, Nigar Hanım, ŸSüheyla, Nur Baba) romanında tekke ve zaviyeleri;
“Bir Sürgün” romanında Paris'e kaçan Jön Türkleri;Ÿ“Hüküm Gecesinde” (Kahramanlar: Ahmet Kerim, ŸAhmet Samim, Samiye) romanında parti kavgalarını;
“Sodom ve Gomore” (Kahramanlar: Sami Bey, Ley-Ÿla) romanında, İstanbul'un işgali ve yozlaşan toplumu;
“Yaban” (Kahramanlar: Ahmet Celal, Emine) roma-Ÿnında, Kurtuluş Savaşı döneminde köylü-aydın çatış-
masını;
“Ankara” (Kahramanlar: Selma Hanım, Nazif Bey, ŸBinbaşı Hakkı Bey) romanında Ankara'yı ele almıştır.
ESERLERİ
Öykü: Rahmet, Bir Serencam, Rahmet, Milli Sa-Æ
vaş Hikâyeleri
Mensur Şiir: Erenlerin Bağından, Okun UcundanÆ
Anı: Vatan Yolunda, Zoraki Diplomat, Politikada Æ
Kırk Beş Yıl, Gençlik ve Edebiyat Hatıraları
Oyun: Nirvana, Veda, Sağanak, MağaraÆ
HALİDE EDİP ADIVAR (1884-1964)
İlk dönemlerinde “manda ve himayeciliği” savunmuş Ÿsonradan Milli edebiyat anlayışını benimsemiştir.
İngiliz edebiyatının etkisinde kaldığı dönemlerde yapıt-Ÿlarında aşk ve kadın psikolojisi üzerinde durmuştur.
Türkçülük akımını benimsedikten sonra, romanlarında ŸKurtuluş Savaşı, Doğu-Batı, eski-yeni çatışmasını
işlemiştir.
Yapıtlarındaki kişiler, genellikle üstün özelliklere sahip Ÿkadınlardır.
Realizm akımından etkilenmiş, güçlü bir gözlem Ÿyeteneğiyle yapıtlarını kaleme almıştır.
Milli Mücadele Döneminde halkı coşturduğu “Sultan ŸAhmet Mitingi”yle tanınmıştır.
II.Abdülhamit Dönemi’nin farklı toplum kesimleri, Do-Ÿğu’nun karşısında Batı’nın durumunu anlatır.
“Sinekli Bakkal” romanı “Soytarı ve Kızı” adıyla İngi-Ÿlizce yayımlanmış, sonradan “Sinekli Bakkal” ismiyle
yayımlanmıştır. Romanın kahramanları; Kız Tevfik,
Emine, Rabia’dır.
“Ateşten Gömlek “Vurun Kahpeye” romanlarında ŸKurtuluş Savaşı yıllarını anlatmıştır.
“Tatarcık” romanında, imparatorluktan cumhuriyet Ÿdevrine geçişi işlemiştir.
“Handan” ve “Seviyye Talip” romanlarında aşk konu-Ÿsunu işlemiştir.
“Yeni Turan” romanında, yeni bir Türkiye'yi işlemiştir.Ÿ“Ateşten Gömlek” romanının kahramanları; Ayşe, Pe-Ÿyami, Binbaşı İhsan’dır.
“Vurun Kahpeye” romanının kahramanları; Aliye, Uzun ŸHüseyin, Tosun Bey’dir.
“Tatarcık” romanının kahramanları; Lale, Recep’tir.Ÿ“Handan” romanının kahramanları; Refik Cemal, ŸNeriman’dır.
ESERLERİ
Roman: Zeyno'nun Oğlu, Yolpalas Cinayeti, Æ
Sonsuz Panayır, Döner Ayna, Hayat Parçaları
Öykü: Dağa Çıkan Kurt, Harap Mabetler, İz-Æ
mir'den Bursa'ya, Kubbede Kalan Hoş Seda
Tiyatro: Kenan Çobanları, Maske ve RuhÆ
Anı: Türk'ün Ateşle İmtihanı, Mor Salkımlı EvÆ
İnceleme: İngiliz Edebiyatı TarihiÆ
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıMİLLÎ EDEBİYAT Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
115
Önemli Notlarım
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
Kemal Akdağ Ömer Dayan
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATIBölüm 12
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI (1923 - ...)
Edebiyatın her türünde başarılı örnekler verilmiştir.ŸYazı diliyle konuşma dili arasındaki farklılık ortadan Ÿkalkmış, aruz ölçüsünün yerini hece ölçüsü ve serbest
ölçü almıştır.
Yerli ve milli bir edebi anlayış benimsenmiştir.ŸŞiir, roman, öykü, tiyatro ve öğretici metin türlerinde Ÿönemli gelişmeler meydana gelmiştir.
Toplumcu anlayışla eserler kaleme alınmaya başlan-Ÿmış, gerçeklik eserlerde önemli bir yer edinmiştir.
Bireyselliğin yanı sıra toplumun ulus bilinci kazanması Ÿamaçlanmıştır.
Batıdaki edebi gelişmeler takip edilmiştir.ŸMemleket edebiyatı anlayışıyla Batı eserleri Türkçenin Ÿgücüyle birleştirilerek başarılı örnekler verilmiştir.
Anadolu halkı, yurt ve ulus sevgisi, millî mücadele, Ata-Ÿtürk ve devrimleri sıkça işlenen konulardır.
Sezgicilik, varoluşçuluk ve gerçeküstücülük gibi akımlar Ÿetkisini daha çok göstermeye başlamıştır.
Batı dünyasında ortaya çıkan bireyin bunalımını esas Ÿalan edebi hareketlerden yararlanılmış; psikoloji ve
psikiyatri alanında yapılan bilimsel çalışmalardan yarar-
lanılmıştır.
Şairler 1980'den sonra bireysel konulara yönelmişlerdir.Ÿ
MİLLÎ EDEBİYAT ZEVK VE ANLAYIŞINI
SÜRDÜREN ŞİİR ANLAYIŞI
Ziya Gökalp ve Ömer Seyfettin'in dil anlayışları bu Ÿşairler topluluğunda etkisini göstermiştir. Kurtuluş Sa-
vaşı'nın etkilerinin sürdüğü dönemde ortaya çıkan bir
şiir anlayışıdır.
Milli edebiyatın etkisi hâkimdir.ŸSanatçılar dünyadaki milliyetçilik akımından etkilen-Ÿmişlerdir.
Memleket edebiyatı felsefesiyle şiirler yazılmış, Ÿmilliyetçilik düşüncesi aşılanmaya çalışılmıştır.
Sanat, toplum için görüşü hâkimdir.ŸAnadolu sevgisi, yurt güzellikleri ve sıradan insan-Ÿlar şiirlerin başlıca konularıdır.
Sanatçılar şiirlerini “Kültür Haftası”, “Çınar”, “Hisar” Ÿgibi dergilerde yayımlamışlardır.
Hece ölçüsü ve halk şiiri nazım biçimleri kullanmış, ma-Ÿhalli söyleyişleri ön planda tutmuştur.
Yabancı sözcükler yerine sözcüklerin Türkçe karşılık-Ÿları kullanılmıştır.
ARİF NİHAT ASYA (1904-1975)
Edebiyatımızda “Bayrak Şairi”olarak anılmıştır.ŸŞiirlerinde yurt güzellikleri, aşk, doğa, tarih duygu-Ÿsunu destansı bir havayla işlemiştir.
“Fetih Marşı” ve “Bir Bayrak Rüzgar Bekliyor” en ta-Ÿnınan şiirleridir.
Hece ve aruz ölçüsünün yanında serbest ölçüyü de kul-Ÿlanmıştır.
En çok kullandığı biçim rubaidir.Ÿ
ESERLERİ
Şiir:Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor, Heykeltıraş, Æ
Rubaiyat-ı Arif,Kökler ve Dallar, Dualar ve Âmin-
ler, Kova Burcu, Kubbe-i Hadra, Avrupa'dan Ru-
bailer
Mensur Şiir: Yastığımın Rüyası, AyetlerÆ
Düzyazı: Kanatlar ve Gagalar, Enikli Kapı, Terazi Æ
Kendini Tartmaz, Kanatlarını Arayanlar
Makale: Enikli KapıÆ
BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU (1911-1975)
Ressam-şair kimliğiyle tanınır. Bu yönüyle şiirleri ve Ÿresimleri arasında bir benzerlik vardır.
Halk edebiyatının masal, şiir, deyiş gibi türlerine karşı Ÿduyduğu hayranlık, şiirlerine yansımıştır.
Şiirlerinde toplumsal yergi söz konusudur.Ÿ“Karadut” adlı şiirinde aşk konusunu çok güzel işle-Ÿmiştir.
ESERLERİ
Şiir: Yaradana Mektuplar, Karadut, Tuz, Dol Æ
Karabakır Dol, Yaşadım, Üçü Birden, Dördü
Birden
Gezi Yazısı: Deli Fişek, Tezek, Canım AnadoluÆ
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıCUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
123
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
ÖZ (SAF) ŞİİR
Memleket edebiyatının öğretici tavrına tepki olarak orta-Ÿya çıkmışlardır.
Öz (saf) şiir temelde, Paul Valery'nin şiirde, dili her şe-Ÿyin üstünde tutan anlayışına dayanır.
Öz (saf) şiirciler, şiirin her türlü ideolojinin dışında kala-Ÿrak sadece okuyucuda estetik haz uyandırması anlayı-
şını savunurlar.
Ahmet Haşim'in “Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar” ad-Ÿlı makalesi, Türk edebiyatında “Öz Şiir” eğiliminin baş-
langıcı kabul edilir.
Şiir dili her şeyin üzerindedir.ŸŞiir bir biçim (form) ve estetik sorunudur.ŸAmaç iyi ve aynı zamanda güzel şiir yazabilmektir.ŸDilde özleştirme, saflaştırma görülür.ŸDidaktik tarzdan uzak durulmuştur.ŸŞiir, asil bir sanat olarak kabul görmüştür.ŸDize en değerli şeydir.ŸŞairlerin kendilerine has imge düzenleri vardır.ŸSembolizm akımından etkilenmişlerdir.Ÿİnsan içsel ve gizemsel bir anlayışla anlatılır.ŸGüzel şiirin ancak çalışılarak elde edileceği ve şiirin Ÿemek işi olduğu görüşü hâkimdir.
Toplumsal sorunlardan uzak durmuşlardır. Sadece Ÿ“güzel şiir için şiir yazma” eğilimi göstermişlerdir.
Her türlü gayeden uzak durarak sanat sanat için anlayı-Ÿşıyla şiirlerini yazmışlardır.
Hece, aruz ve serbest ölçüyü kullanmışlardır.ŸAhmet Haşim ve Yahya Kemal saf şiir anlayışına bağlı Ÿolup şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmışlardır.
Öz şiirin Batı'daki temsilcileri Paul Valery, Arthur Rim-Ÿbaud ve Mallarme'dir.
AHMET MUHİP DIRANAS (1908-1980)
Şiirlerinde aşk, önemli bir yer tutar; ayrıca doğayı ve ölü-Ÿmü de şiirlerinde işlemiştir.
Ölçü ve uyağa sıkı sıkıya bağlı kalmış, sese ve ahenge Ÿönem vermiştir.
Sone ve terzarima gibi nazım şekillerini kullanmış, şiir-Ÿlerinde Anadolu'yu, doğa, tarih sevgisi, memleket man-
zaralarını işlemiştir.
Sembolizm akımından etkilenmiştir.Ÿ“Olvido”,“Fahriye Abla”,“Serenad” ve “Kar” şiirle-Ÿriyle tanınmıştır.
Tevfik Fikret’in “Rubab-ı Şikeste” adlı eserini “Kırık ŸSaz” adıyla tekrar yayımlamıştır.
ESERLERİ
Şiir: ŞiirlerÆTiyatro: O Böyle İstemezdi, Gölgeler, ÇıkmazÆ
AHMET HAMDİ TANPINAR (1901-1962)
Zaman şairi olarak ünlenmiş; bireyin iç dünyasına ses-Ÿlenen roman ve saf şiirin temsilcisidir.
Musiki, his, hayal, bilinçaltı ve rüya şiirlerinin temel Ÿunsurlarıdır.
Sanatçının şiirlerinde iç öge olarak zaman, dış öge Ÿolarak ahenk kavramıyla bilinçaltı ağır basar.
Sembolizm akımından etkilenmiştir.ŸSade bir dil kullanmasının yanı sıra ölçü olarak hece Ÿölçüsünü ve serbest ölçüyü de kullanmıştır.
Soyut kavramlar ve mecazlarla yüklü bir dili vardır.ŸÖykü ve romanlarında, kendi dönemindeki toplum ya-Ÿşamını, bu yaşamın çelişkilerini ortaya koymuştur.
“Bursa'da Zaman” adlı şiirinde zaman kavramını çok Ÿgüzel anlatmıştır.
Huzur romanının kahramanları; Mümtaz ve Nuran’dır.ŸMahur Beste romanının kahramanları; Behçet Efendi, Ÿİsmail Molla Bey, Atiye Hanım’dır.
Saatleri Ayarlama Enstitüsü romanının kahramanları; ŸHayri İrdal, Nuri Efendi, Halit Ayarcı’dır.
Sahnenin Dışındakiler romanının kahramanları; Sabi-Ÿha, Cemal, Süleyman Bey’dir.
Aydaki Kadın romanının kahramanları; Selim Baka ve ŸLeyla’dır.
ESERLERİ
Huzur, Mahur Beste, Saatleri Ayarlama Ensti-Ætüsü, Sahnenin Dışındakiler, Aydaki Kadın
Öykü: Abdullah Efendi'nin Rüyaları, Yaz Yağ-Æmuru
Şiir: Bütün ŞiirleriÆDeneme: Beş Şehir, Yaşadığım GibiÆİnceleme: 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Tevfik ÆFikret, Yahya Kemal, Namık Kemal
ÖZDEMİR ASAF (1923-1981)
Şiirlerinde alay ve taşlama baskındır. ŸDuygu ve düşünce yoğunluğuyla yoğrulmuş bir sanat Ÿanlayışı ortaya koymuştur.
Kısa şiirleri özdeyiş ve atasözü niteliğindedir.ŸSanat yaşamının ilk yıllarında ölüm ve sevgi; son yılla-Ÿrında umutsuzluk ve kaçışa yer vermiştir.
ESERLERİ
Şiir: Lavinia, Dünya Kaçtı Gözüme, Yalnızlık Pay-Æ
laşılmaz, Bir Kapı Önünde, Yuvarlağın Köşeleri,
Çiçekleri Yemeyin, Ben Değildim
Öykü: Dün Yağmur YağacakÆ
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıCUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
127
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
TAHİRLE ZÜHRE MESELESİ / Nazım Hikmet Ran
Tahir olmak da ayıp değil Zühre olmak da
hattâ sevda yüzünden ölmek de ayıp değil,
bütün iş Tahirle Zühre olabilmekte
yani yürekte.
Meselâ bir barikatta dövüşerek
meselâ kuzey kutbunu keşfe giderken
meselâ denerken damarlarında bir serumu
ölmek ayıp olur mu?
Tahir olmak da ayıp değil Zühre olmak da
hattâ sevda yüzünden ölmek de ayıp değil.
Seversin dünyayı doludizgin
ama o bunun farkında değildir
ayrılmak istemezsin dünyadan
ama o senden ayrılacak
yani sen elmayı seviyorsun diye
elmanın da seni sevmesi şart mı?
Yani Tahiri Zühre sevmeseydi artık
yahut hiç sevmeseydi
Tahir ne kaybederdi Tahirliğinden?
Tahir olmak da ayıp değil Zühre olmak da
hattâ sevda yüzünden ölmek de ayıp değil.
CEVİZ AĞACI / Nazım Hikmet Ran
Başım köpük köpük bulut, içim dışım deniz,
Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkı'nda,
Budak budak, şerham şerham ihtiyar bir ceviz.
Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında.
Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkı'nda.
Yapraklarım suda balık gibi kıvıl kıvıl.
Yapraklarım ipek mendil gibi tiril tiril,
Koparıver, gözlerinin, gülüm, yaşını sil.
Yapraklarım ellerimdir, tam yüz bin elim var.
Yüz bin elle dokunurum sana, İstanbul'a.
Yapraklarım gözlerimdir, şaşarak bakarım.
Yüz bin gözle seyrederim seni, İstanbul'u.
Yüz bin yürek gibi çarpar, çarpar yapraklarım.
Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkı'nda.
Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında.
HASRETİNDEN PRANGALAR ESKİTTİM / Ahmed Arif
Seni, anlatabilmek seni.
İyi çocuklara, kahramanlara.
Seni anlatabilmek seni,
Namussuza, halden bilmeze,
Kahpe yalana.
Ard arda kaç zemheri,
Kurt uyur, kuş uyur, zindan uyurdu.
Dışarda gürül- gürül akan bir dünya...
Bir ben uyumadım,
Kaç leylim bahar,
Hasretinden prangalar eskittim.
Saçlarına kan gülleri takayım,
Bir o yana
Bir bu yana...
Seni bağırabilsem seni,
Dipsiz kuyulara,
Akan yıldıza,
Bir kibrit çöpüne varana,
Okyanusun en ıssız dalgasına
Düşmüş bir kibrit çöpüne.
Yitirmiş tılsımını ilk sevmelerin,
Yitirmiş öpücükleri,
Payı yok, apansız inen akşamlardan,
Bir kadeh, bir cıgara, dalıp gidene,
Seni anlatabilsem seni...
Yokluğun, Cehennemin öbür adıdır
Üşüyorum, kapama gözlerini...
AĞUSTOS ŞİİRİ / Hasan Hüseyin Korkmazgil
Yüreğim sızlıyor bu roman iyi bitmeyecek
Beterin beteri var diyenlere inanmıyorum
Hep böylesi havalar besler fırtınaları
Korkarım bu mavi ışık çabuk sönecek.
Duymazdım durgun suların bezgin türkülerini
Alışmak ölümün bir başka adıymış bilmezdim
Bir yangın sonu yorgunluğu yakıyor avuçlarımı
Bu rüzgar kulaklarımdan hiç eksilmiyor
Esirgenmiş bir dünyada müthiş yanlızım
Geri dönsen bile artık o ben olmayacağım
Yüreğim sızlıyor bu roman iyi bitmeyecek...
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıCUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
134
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
GARİP DIŞINDA YENİLİĞİ SÜRDÜREN ŞİİR
Garip etkisinin sürdüğü yıllarda, şiiri Garipçiler kadar Ÿbasitleştirmek istemeyen bazı şairler şiirdeki lirik du-
yarlılığı kaybetmeden yeniliği sürdürmeye devam et-
mişlerdir.
Şairler bir yandan Garip akımından etkilenmiş bir yan-Ÿdan da kendi şiir çizgilerini oluşturmuşlardır.
Bu şairler şiirlerinde yeni bir dil anlayışı ortaya koymuş, Ÿgenellikle serbest ölçü kullanmışlardır.
Şiirlerini herhangi bir ideoloji üzerine temellendirme-Ÿmişlerdir.
FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA (1914-2008)
Şiirlerinde güçlü bir Türkçe tutkusu vardır.ŸDilimiz için “Türkçe Benim Ses Bayrağım” ifadesini Ÿkullanmıştır.
Şiirlerini önceleri lirik ve felsefi bir anlayışla; sonraları bir Ÿtoplumsal duyarlılıkla kaleme almıştır.
İlk şiir kitabı “Havaya Çizilen Dünya”da hece ölçüsü-Ÿnü kullanmış, daha sonraları şiirlerini serbest ölçüyle
kaleme almıştır.
Yapma destanları ve epik söyleyişiyle şiirimizde önemli Ÿbir yer edinmiştir.
ESERLERİ
Şiir: Çocuk ve Allah, Havaya Çizilen Dünya, Da-Æ
ha, Çakır'ın Destanı, Taş Devri, Toprak Ana, Uç
Şehitler Destanı, İstanbul-Fetih Destanı, Çanak-
kale Destanı, 19 Mayıs Destanı, Anıtkabir, Asû,
Delice Böcek, Yedi Memetler
Gezi Yazısı: Mevlana OlmakÆ
CAHİT KÜLEBİ (1917-1997)
Yurt köşelerinden manzara ve insanları içten bir Ÿanlatımla şiirlerinde işlemiştir.
Şiirlerinde hece ölçüsü ve serbest ölçüyü kullanmıştır.ŸBazı şiirleri “Nazmi Cahit” takma adıyla “Gençlik” der-Ÿgisinde yayımlanmıştır.
Şiirlerinde halk türküleri ve deyişlerden yararlanmıştır.Ÿ“Yeşeren Otlar” yapıtıyla TDK Şiir Ödülü'nü kazan-Ÿmıştır.
ESERLERİ
Şiir: Adamın Biri, Rüzgâr, Atatürk Kurtuluş Sa-Æ
vaşı'nda, Yeşeren Otlar, Süt Şiirler, Yangın, Bü-
tün Şiirleri, Güz Türküleri
Anı: İçi Sevda Dolu Bir YolculukÆ
CAHİT ZARİFOĞLU (1940-1987)
Şiirlerini dinsel inançlar çerçevesinde ele aldığı mad-Ÿde-ruh çatışması üzerine temellendirmiştir.
Anadolu insanlarının acı, umut ve sevgileri işlemiş Ÿolduğu başlıca temalardır.
Çocuklar için yazdığı yapıtlarda fantastik olaylar ile Ÿolağanüstülükler görülür.
ESERLERİ
Şiir: Yedi Güzel Adam, İşaret Çocukları, Men-Æ
ziller, Korku ve Yakarış, Gülücük
Öykü: Serçe Kuş, Ağaçkakanlar, KatıraslanÆ
Radyo oyunu: Sütçü İmamÆ
Roman: Savaş Ritimleri, AnaÆ
SALAH BİRSEL (1919-1999)
İlk şiirlerinde Necip Fazıl ve Nazım Hikmet etkisinde; Ÿsonraları Garip hareketinin etkisinde kalmıştır.
1955'ten sonra kendine özgü bir şiir anlayışı benimse-Ÿmiştir.
Konularını alaysamalı bir tutumla işlemiş, aklı ege-Ÿmen kılmıştır.
Denemelerinde şiirin ve edebiyatın kuramlarını or-Ÿtaya koymuştur.
ESERLERİ
Şiir: Dünya İşleri, Hacivat'ın Karısı, Ases, Æ
Kikirikname, Haydar Haydar
Deneme: Gandi ya da Hint Kirazının Gölgesinde Æ
Şiirin İlkeleri, Sen Beni Sev, Kurutulmuş Fel-
sefe Bahçesi, Halley Kimi Kurtarır, Sergüzeşt-i
Nano Bey ve Elmas Boğaziçi, Hafiyeler Önde
Gider, Nezleli Karga
Roman: Dört Köşeli ÜçgenÆ
Anı: Boğaziçi Şıngır Mıngır, Ah Beyoğlu Vah Æ
Beyoğlu, Kahveler Kitabı
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıCUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
137
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
İKİNCİ YENİ ŞİİRİ (1954-1960)
1950'li yıllarda Cemal Süreya, Edip Cansever, İlhan ŸBerk, Turgut Uyar, Sezai Karakoç, Ülkü Tamer, Ece
Ayhan gibi şairlerin öncülük ettiği bir edebi harekettir.
Garip hareketine ve 1940 kuşağının toplumcu gerçek-Ÿçi şairlerine tepki olarak ortaya çıkmışlardır.
Türk edebiyatında farklı imge, çağrışım ve soyutlama-Ÿlarla yeni bir anlatım amaçlamışlardır.
Yeni söyleyişi gerçekleştirmek için duyulmadık yeni Ÿsözcükler kullanmışlardır.
Şiirde imgeye, hayal gücüne ve duyguya ağırlık ver-Ÿmişlerdir.
Bireyin toplumdaki yalnızlığı, sorunları, çevreyle uyum-Ÿsuzlukları gibi temaları kaleme almışlardır.
Türk şiirine yeni bir soluk getirmişlerdir.ŸDadaizm, egzistansiyalizm özellikle de sürrealizm-Ÿden etkilenmişlerdir.
Anlatımın kapalı ve soyut olmasına dikkat etmişlerdir.ŸŞiir dilinin konuşma dilinden uzak ve özgün olmasını di-Ÿle getirmiş, “Şiir için şiir” anlayışını benimsemişlerdir.
“Folklor şiire düşman” sloganını kullanmışlardır.ŸAhlak, erdem, gerçek gibi değerlerin şiirin amacı olma-Ÿması gerektiğini savunmuşlardır.
“Şiirde ahenk, ölçü ve uyak önemli değil; musiki ve Ÿanlatım zenginliği önemlidir.” anlayışıyla hareket
etmişlerdir.
Yeditepe, Papirüs, Pazar Postası gibi dergilerde şiir-Ÿlerini yayımlamışlardır.
CEMAL SÜREYA (1931-1990)
İkinci Yeni şiirinin önde gelen isimlerinden olup asıl adı Ÿ“Cemalettin Seber”dir.
Şiirlerinde mizah, lirizm, erotizm ve ironi önemli yer Ÿtutar.
İlk şiirlerini aruzla sonrakileri serbest ölçüyle kaleme al-Ÿmıştır.
Düz yazılarında “Osman Mazlum” ismini kullanmıştır.Ÿ“Papirüs” dergisini çıkarmıştır.Ÿ“Üvercinka” adlı şiir kitabı TDK Ödülü almıştır.Ÿ
ESERLERİ
Şiir: Üvercinka, Sevda Sözleri, Göçebe, Beni Öp Æ
Sonra Doğur Beni, Güz Bitiği, Sıcak Nal
Deneme: Günübirlik, Şapkam Dolu Çiçekle, Folk-Æ
lor Şiire Düşman
Antoloji: Mülkiyeli Şairler, 100 Aşk ŞiiriÆ
SEZAİ KARAKOÇ (1933- ...)
Şiirlerinde İslami düşünce hâkimdir.Ÿİkinci Yeni akımı doğrultusunda geleneksel İslam kül-Ÿtürü ile eski Türk ve Ortadoğu uygarlıklarını işlemiştir.
“Diriliş Partisi” ve dergisinin kurucusudur.ŸModern “Leyla ile Mecnun” kabul edilen “Mona Rosa” Ÿadlı şiiriyle ün salmış, en çok ölüm ve kadın konusunu
işlemiştir.
Şiirlerini oluştururken kutsal kitaplardan yararlanmış, Ÿ“gül” imgesini çokça kullanmıştır.
ESERLERİ
Şiir: Şahdamar, Körfez, Hızır'la Kırk Saat, Sesler, Æ
Taha'nın Kitabı, Zamana Adanmış Sözler, Gül
Muştusu
İnceleme-Deneme: Diriliş Neslinin Amentüsü, Æ
İslâm'ın Dirilişi, İslâm Toplumunun Ekonomik
Strüktürü, Dirilişin Çevresinde, Kıyamet Aşısı,
Allah'a İnanma ve Yalnızlık, Ölümden Sonra
Kalkış, Çağ ve İlham, Yitik Cennet, Gündönümü
Öykü: Meydan Ortaya Çıktığında, PortrelerÆ
Düz Yazı: Mağara ve IşıkÆ
İLHAN BERK (1916-2008)
İlk şiirlerinde Garip hareketi etkisi vardır.ŸNazım Hikmet'in etkisinde yazmış olduğu toplumcu Ÿşiirleri de vardır.
İkinci Yeni şiirini benimsedikten sonra şiir anlayışı ve Ÿalgılayışında değişiklikler olmuştur.
“İstanbul” adlı şiiriyle ünlenmiştir.Ÿ“Kül” şiiriyle TDK Şiir Ödülü'nü almıştır.Ÿİmge ve çağrışım zenginliğiyle birçok konuyu şiirlerinde Ÿişlemiştir.
“Güneşi Yakanların Selamı” adlı şiirini hece ölçüsüyle Ÿyazmış, karamsar bir tablo oluşturmuştur.
ESERLERİ
Şiir: Güneşi Yakanların Selamı, Günaydın Yer-Æ
yüzü, Galile Denizi, Mısırkalyoniğne, İstanbul Ki-
tabı, Delta ve Çocuk, Türkiye Şarkısı, Dün Dağ-
larda Dolaştım Evde Yoktun
Deneme: Şifalı Otlar Kitabı Æ
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıCUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
141
Önemli Notlarım
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
Kemal Akdağ Ömer Dayan
BATI EDEBİYATIBölüm 13
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
YUNAN EDEBİYATI
HOMEROS
MÖ 8.yüzyılda yaşadığı tahmin edilmektedir.ŸYunan edebiyatının en önemli sanatçılarındandır.ŸTroya Savaşları'nı anlatan İlyada ve Odysseia adlı Ÿdestanların derleyicisidir.
ESERLERİ
Destan: İlyada, OdysseiaÆ
HESEODOS
MÖ 8.yüzyılda yaşamıştır.ŸKöy yaşamını anlatan ilk şair kabul edilir.ŸDidaktik şiirin kurucusu sayılmaktadır.Ÿ
ESERLERİ
İşler ve Günler, Tanrıların YaratılışıÆ
SAPHO
MÖ 6. yüzyılda yaşamıştır.ŸLirik şiirin kurucu kabul edilen Yunanlı kadın şairdir.ŸŞiirlerinde neşe, hüzün, sevgi vb. konular işlemiştir.Ÿ
AİSOPOS (EZOP)
MÖ 6. yüzyılda yaşamıştır.ŸFabl türünün ustası, kurucusu kabul edilmiştir.ŸMasal yazarı La Fontaine'i etkilemiştir.ŸFabl türünde masalları (Ezop Masalları) vardır.Ÿ
AİSKHYLOS
MÖ 5.yüzyılda yaşamıştır.ŸYunan edebiyatının ilk büyük trajedi yazarı kabul edilir.ŸTragedyalarında, tanrılara isyan edenlerin cezalandırıl-Ÿması gerektiği tezini savunmuştur.
ESERLERİ
Zincire Vurulmuş Prometheus, Persler, Yalvaran Æ
Kızlar, Agamemnon, The Babai'ye Karşı Yediler
SOPHOKLES
MÖ 5.yüzyılda yaşamıştır.ŸAiskhylos'tan sonra tragedyada aktör sayısını üçe Ÿçıkarmıştır.
Önemli tragedya yazarlarındandır.ŸTragedyalarında insanlar tanrılarla mücadele ederler Ÿfakat sonunda yenilen insanlar olur.
ESERLERİ
Kral Oidipus, Elektra,Trakhis Kadınları, Aias, Æ
Antigone, Oidipus Kolonos'ta, Philoktetes
EURİPİDES
MÖ 5.yüzyılda yaşamıştır.ŸAntik Çağ’ın önemli tragedya yazarlarındandır.ŸTragedyalarında kadınlara önem vermiştir.ŸAşk, ölüm,psikoloji ve savaş gibi konuları işlemiştir.Ÿ
ESERLERİ
İphigenia, Heiene, Medeia, Alkestis, Elektra, Æ
Herakles, Orestas
ARİSTOPHANES
MÖ 5.yüzyılda yaşamıştır.ŸEski Yunan edebiyatının ilk ve en önemli komedi yazarı-Ÿdır.
Halkın arasındaki çatışmaları konu edinen ince yergiler Ÿyazmıştır.
ESERLERİ
Eşekarıları, Kurbağalar, Kuşlar, Bulutlar, Barış, Æ
Atlılar
PLATON (EFLATUN)
MÖ 4.yüzyılda yaşamıştır.ŸDüşüncelerini ahlak ve erdem üzerine geliştirmiştir.ŸDüşüncelerini devlet-toplum-birey ilişkisi içinde Ÿaçıklamıştır.
ESERLERİ
Devlet, DiyaloglarÆ
ARİSTOTELES
MÖ 4.yüzyılda yaşamıştır.ŸYapıtlarında varlığın ne olduğu ile ilgili düşüncelerini Ÿdile getirmiştir.
ESERLERİ
Organon, PoetikaÆ
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıBATI EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
169
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
FRANSIZ EDEBİYATI
MONTAİGNE (16.YÜZYIL)
Özgür düşünceyi Batı'ya getiren sanatçı olarak bilinir.ŸDünya edebiyatında deneme türünün ilk örneklerini Ÿvermiş, denemenin kurucusu kabul edilmiştir.
En önemli eseri “Denemeler”dir.Ÿ
LA FONTAİNE (17.YÜZYIL)
Klasisizm akımının temsilcilerindendir.ŸFabl türündeki masallarıyla bilinmektedir.ŸÜnlü fabl ustası Aisopos'tan etkilenmiştir.Ÿ12 ciltlik “Fabllar” eseri ünlüdür.Ÿ
CORNEİLLE (17.YÜZYIL)
Fransız tragedyasının kurucusu kabul edilmektedir.ŸEserlerinde erdem ve ahlakı ön planda tutmuştur.ŸKlasisizmin güçlü temsilcilerindendir.Ÿ
ESERLERİ
Le Cid, Horace, Cinna, Heraclius, Rodogune, Æ
Polyeucte
LA BRUYERE (17.YÜZYIL)
Üslubu sağlam, ünlü klasik sanatçılardandır.ŸDönemin ünlü şahıslarını da işlediği “Karakterler” en Ÿönemli eseridir.
RACİNE (17.YÜZYIL)
Tragedya türündeki eserleriyle bilinir.ŸTragedyalarında tutkularına yenik düşen insanları an-Ÿlatmıştır.
Klasisizmin temsilcilerindendir.Ÿ
ESERLERİ
Andromak, Davacılar, İskender, Phedre, Bere-Æ
nice, Britannicus
MOLİERE (17.YÜZYIL)
Dünya edebiyatında tanınan komedya yazarıdır.ŸTöre ve karakter komedisinin ortaya çıkmasını sağla-Ÿmıştır.
Hem güldürmeyi hem de düşündürmeyi amaçlamıştır.ŸBilgisiz, cahil, cimri gibi olumsuz tipler oluşturmuştur.Ÿ
ESERLERİ
Tartuffe, Cimri, Kibarlık Budalası, Hastalık Has-Æ
tası, Zoraki Tabip, Gülünç Kibarlar
J. J. ROUSSEAU (18.YÜZYIL)
Fransız İhtilali'nin önemli düşünürlerindendir.Ÿ18.yüzyılın önemli romantiklerinden biridir.ŸEşitlik, adalet, hürriyet üzerine dayalı bir düzenin müca-Ÿdelesini vermiştir.
Anı türündeki “İtiraflar” adlı eseri ünlüdür.ŸESERLERİ
İtiraflar, Nutuklar, Uygarlığın Kötülükleri, Æ
Toplum Sözleşmesi, Emil, Yeni Heloise
VOLTAİRE (18.YÜZYIL)
Romantizmin temsilcilerindendir.Ÿ“Henriada” yapma destanı ünlüdür.ŸCandide, Zadig adında romanları vardır.Ÿ
CHATEAUBRIAND (18-19.YÜZYIL)
Fransız edebiyatının önemli romantiklerindendir.ŸAnlatımıyla birçok yazarı etkilemiş, politikada da etkili Ÿolmuştur.
Annesinin ölümü üzerine dine yönelmiştir.ŸESERLERİ
Devrimler Üzerine Deneme, Atala-Rene, Mezar Æ
Ötesinden Hatıralar
LAMARTİNE (19.YÜZYIL)
Romantik akımın ilk şairi kabul edilir.ŸHayatı sıkıntılarla geçmiştir.ŸTürkiye'de bir çiftlik sahibi olmak gibi hayaller de kur-Ÿmuştur.
Romanlarında tasvire geniş yer vermiştir.ŸGraziella adlı romanı ünlüdür.Ÿ
ESERLERİ
Şairane Duyuşlar, Tefekkürler, Meditasyon, İçe Æ
Kapanışlar, Sırdaşlıklar
VİCTOR HUGO (19.YÜZYIL)
Fransız ve dünya edebiyatının en önemli romantik-Ÿlerindendir.
Eserlerinde genellikle yurt, insan sevgisi ve aşk tema-Ÿlarını işlemiştir.
“Cromwell” adlı tiyatrosunun ön sözünde romantizmin Ÿilkelerini belirtmiştir.
Roman, tiyatro, şiir türlerinde eser vermiştir.ŸESERLERİ
Sefiller, Notre Dame'ın Kamburu, Deniz İşçileri, Æ
Gülen Adam, Bir İdam Mahkûmunun Son Günü
(roman), Cromwell, Hernani, Kral Eğleniyor, Ruy
Blas (tiyatro)
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıBATI EDEBİYATI Edebiyat Konu Anlatımı
Kemal Akdağ Ömer Dayan
171
ÖSYM SINAVLARINDA EN ÇOK SORULMUŞ ESERLER
EDEBİYATIMIZDA bAZI ŞAİR VE YAZARLARIN UNVANLARI
Bölüm 14
Kemal Akdağ Ömer Dayan
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıÖSYM SINAVLARINDA EN ÇOK SORULMUŞ ESERLER
EDEBİYATIMIZDA ÖNEMLİ BAZI ŞAİR VE YAZARLARIN UNVANLARI
ÖSYM SINAVLARINDA EN ÇOK SORULMUŞ ESERLER
Acı Tütün - Necati Cumalı
Aganta Burina Burinata - Halikarnas Balıkçısı
Ağrı Dağı Efsanesi - Yaşar Kemal
Alemdağ'da Var Bir Yılan - Sait Faik Abasıyanık
Anayurt Oteli - Yusuf Atılgan
Arkadaş Islıkları - Orhan Kemal
Aşk-ı Memnu - Halit Ziya Uşaklıgil
Ayaşlı ve Kiracıları - Memduh Şevket Esendal
Aylak Adam - Yusuf Atılgan
Benim Adım Kırmızı - Orhan Pamuk
Bereketli Topraklar Üzerinde - Orhan Kemal
Bir Çift Öküz - Samim Kocagöz
Bir Deli Ağaç - Pınar Kür
Bir Düğün Gecesi - Adalet Ağaoğlu
Bir Gün Tek Başına - Vedat Türkali
Bu Ülke - Cemil Meriç
Cemo - Kemal Bilbaşar
Define - Talip Apaydın
Devlet Ana - Kemal Tahir
Dokuzuncu Hariciye Koğuşu - Peyami Safa
Dost - Vüsat O. Bener
Fatih-Harbiye - Peyami Safa
Hanımın Çiftliği - Orhan Kemal
Her Gece Bodrum - Selim İleri
Huzur - Ahmet Hamdi Tanpınar
İnce Memed - Yaşar Kemal
Kaplumbağalar - Fakir Baykurt
Kara Kitap - Orhan Pamuk
Keşanlı Ali Destanı - Haldun Taner
Kopuk Takımı - Tarık Dursun K.
Kör Duman - Kemal Tahir
Kurt Kanunu - Kemal Tahir
Kurtlar Sofrası - Atilla İlhan
Kuyucaklı Yusuf - Sabahattin Ali
Küçük Ağa - Tarık Buğra
Kürk Mantolu Madonna - Sabahattin Ali
Matmazel Noraliya'nın Koltuğu - Peyami Safa
Memleketimden İnsan Manzaraları - Nazım Hikmet
Memo - Kemal Bilbaşar
Orta Direk - Yaşar Kemal
Osmancık - Tarık Buğra
Ölmeye Yatmak - Adalet Ağaoğlu
Parasız Yatılı - Fürûzan
Puslu Kıtalar Atlası - İhsan Oktay Anar
Rahmetli Yolları Kesti - Kemal Tahir
Saatleri Ayarlama Enstitüsü - Ahmet Hamdi Tanpınar
Sarı Traktör - Talip Apaydın
Sevgili Arsız Ölüm - Latife Tekin
Siyah Kehribar - Tarık Buğra
Sokaktaki Adam - Atilla İlhan
Sonuncu - Tahsin Yücel
Sözde Kızlar - Peyami Safa
Tırpan - Fakir Baykurt
Tutunamayanlar - Oğuz Atay
Tütün Zamanı - Necati Cumalı
Yağmurlar ve Topraklar - Necati Cumalı
Yeni Yalan Zamanlar - İnci Aral
Yer Demir Gök Bakır - Yaşar Kemal
Yılanların Öcü - Fakir Baykurt
Yorgun Savaşçı - Kemal Tahir
EDEBİYATIMIZDA ÖNEMLİ BAZI ŞAİR VE
YAZARLARIN UNVANLARI
Akşam Şairi -Ahmet Haşim
Anadolu Şairi-Ömer Bedrettin Uşaklı
Bayrak Şairi-Arif Nihat Asya
Çimdik-Yusuf Ziya Ortaç
Deli Ozan, Çamdeviren -Faruk Nafiz Çamlıbel
Evler Şairi-Behçet Necatigil
Hacı Kalfa-Kâtip Çelebi
Halikarnas Balıkçısı-Cevat Şakir Kabaağaçlı
Hiciv Üstadı-Nefi
Hürriyet Şairi-Namık Kemal
Izdırap Şairi-Fuzuli
İstanbul Öykücüsü-Sait Faik Abasıyanık
İstanbul Şairi-Yahya Kemal Beyatlı
Kirpi-Refik Halit Karay
Lale Devri Şairi-Nedim
Milli Şair, Türk Şairi-Mehmet Emin Yurdakul
Mistik Şair-Necip Fazıl Kısakürek
Ölüm Şairi-Cahit Sıtkı Tarancı
Server Bedii-Peyami Safa
Sokağı Edebiyata Getiren Romancı-H.Rahmi Gürpınar
Sokağı Şiire Getiren Şair-Orhan Veli Kanık
Sultanü'ş-Şuara (Şairler Sultanı) -Baki
Şair-i Azam-Abdülhak Hamit Tarhan
Tezatlar Şairi-Abdülhak Hamit Tarhan
Ümmetçi Şair-Mehmet Akif Ersoy
Üstat-Recaizade Mahmut Ekrem
Vatan Şairi-Namık Kemal
Yazı Makinesi-Ahmet Mithat Efendi
Zevk-Eğlence Şairi-Nedim
Kemal Akdağ Ömer Dayan
177
yazar - eser - türBölüm 15
Kemal Akdağ Ömer Dayan
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıESER - YAZAR - TÜR SÖZLÜĞÜ Edebiyat Konu Anlatımı
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
Abbas Yolcu-Atilla İlhan-Gezi Yazısı
Abdullah Efendi'nin Rüyaları-Ahmet Hamdi Tanpınar-Öykü
Abdülhamid Han-Necip Fazıl Kısakürek-Tiyatro
Acılar Denizi-Ümit Yaşar Oğuzcan-Şiir
Acılı Çocuklar-Bekir Yıldız-Öykü
Acımak-Reşat Nuri Güntekin-Roman
Acı Tütün-Necati Cumalı-Roman
Açık Baş-Ahmet Mithat Efendi-Tiyatro
Açık Hava Oteli-Sait Faik Abasıyanık-Röportaj-Makale
Açıklığa Doğru-Melih Cevdet Anday-Deneme
Açıl Sofram Açıl-Eflatun Cem Güney-Masal
Açıl Susam Açıl-Fazıl Hüsnü Dağlarca-Şiir
Adamcıl-Ahmet Vefik Paşa-Çeviri-Manzum Tiyatro
Adamın Biri-Cahit Külebi-Şiir
Âdem ve Havva-Yaşar Nabi Nayır-Roman
Afak-ı Irak-Cenap Şehabettin-Gezi Yazısı
Aferin-Aziz Nesin-Öykü
Afife-Ahmet Rasim-Roman
Afife Anjelik-Recaizade Mahmut Ekrem-Tiyatro
Afyonkarahisar Türküleri-Osman Atilla-Şiir
Aganta Burina Burinata-Halikarnas Balıkçısı -Roman
Agop Paşa'nın Hatıraları-Refik Halit Karay-Hiciv-Mizah
Ağacın Çürüğü-Yaşar Kemal-Gazete-Dergi Yazılarından
Ağaçkakanlar-Cahit Zarifoğlu-Masal
Ağıtlar-Yaşar Kemal-Gezi-Derleme
Ağrı Dağı Efsanesi-Yaşar Kemal-Destansı Roman
Ağzında Bir Sevi-Sabahattin Kudret Aksal-Çeviri Şiir
Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu-Salah Birsel-Anı
Ah Biz Eşekler-Aziz Nesin-Öykü
Ah Biz Ödlek Aydınlar-Aziz Nesin-Fıkra-Öykü
Ahde Vefa-Şemsettin Sami-Tiyatro
Ahirette Bir Gün-Hüseyin Suat Yalçın-Tiyatro
Ahmet Adında Bir Çocuk-Nezihe Meriç-Çocuk Kitabı
Ahmet Haşim-Yakup Kadri Karaosmanoğlu-Monografi
Ahmet Haşim-Yusuf Ziya Ortaç-İnceleme
Ahmet Haşim-Şiiri ve Hayatı-A. Şinasi Hisar-Biyografi
Ahmet'in Kuzuları-Samim Kocagöz-Öykü
Ah Min'el Aşk-Ferit Edgü-Şiir
Ahşap Konak-Necip Fazıl Kısakürek-Tiyatro
Ahz-ı Sar- Ahmet Mithat Efendi-Tiyatro
Aile-Şemsettin Sami-Dergi
Aile Bağları-Yahya Akengin-Tiyatro
Aile Sohbetleri-Şevket Rado-Sohbet
Akar Su-Faruk Nafiz Çamlıbel-Şiir
Akbaba-Yusuf Ziya Ortaç-Mizah Dergisi
Akıl Kutusu-Eflatun Cem Güney-Masal
Akıllı Maymunlar-Ümit Yaşar Oğuzcan-Şiir
Akın-Faruk Nafiz Çamlıbel-Tiyatro
Akından Akına-Yusuf Ziya Ortaç-Şiir
Akif Bey-Namık Kemal-Tiyatro
Akile Hanım Sokağı-Halide Edip Adıvar-Roman
Ak Saçlı Genç Kız-Mahmut Yesari-Roman
Akşam-Falih Rıfkı Atay-Fıkra
Akşam Güneşi-Reşat Nuri Güntekin-Roman
Akşam Şiirleri-Hilmi Yavuz-Şiir
Ak Tanrılar-Güngör Dilmen-Tiyatro
Alageyik-Yaşar Kemal-Destansı Roman
Alagöz-Rıfat Ilgaz-Şiir
Alagün Çocukları Nezihe Meriç-Çocuk Kitabı
Alandaki Delikanlı-Samim Kocagöz-Öykü
Alemdağda Var Bir Yılan-Sait Faik Abasıyanık-Öykü
Alemdar Paşa-Orhan Asena-Tiyatro
Alemnüma-Sâkinâme-Nevizade Atai-Mesnevi
Al Gözüm Seyreyle Salih-Yaşar Kemal-Roman
Alın Yazısı Saati-Sezai Karakoç-Şiir
Ali-Orhan Hançerlioğlu-Roman
Ali Paşa'nın Siyaseti-Ali Suavi-Tarihi-?
Allah'a İnanma Ve Yalnızlık-Sezai Karakoç-İnceleme
Allah'ın Askerleri-Yaşar Kemal-Röportaj
Allah'ın Dediği Olur-Turan Oflazoğlu-Tiyatro
Al'lı ile Fırfırı-Oğuz Tansel-Masal
Alman Ekmeği-Bekir Yıldız-Öykü
Almanya Öyküsü-İbrahim Örs-Roman
Alp Er Tunga-Saka Türkleri-Destan
Altı Kardeşler-Oğuz Tansel-Masal
Altın Bülbül-Naki Tezel-Derleme Masal
Altıncı Kıta Akdeniz-Halikarnas Balıkçısı -Deneme
Altın Eskicisi-Rıfat Ilgaz-Öykü
Altın Işık-Ziya Gökalp-Şiir
Altın Pabuçlar-Cahit Uçuk-Öykü
Altın Tas-Naki Tezel-Derleme Masal
Altta Kalanlar-Dursun Akçam-Röportaj
Aman Avcı-Refik Erduran-Oyun
Amerikalı Tolstoy-Salah Birsel-Deneme
Amerikan Sargısı-Fakir Baykurt-Roman
Anadolu'dan Hikâyeler-Kemal Bilbaşar-Öykü
Anadolu Efsaneleri-Halikarnas Balıkçısı-Deneme
Anadolu Garajı-Fakir Baykurt-Öykü
Anadolu Notları-Reşat Nuri Güntekin-Gezi Yazısı
Anadolu'nun Sesi-Halikarnas Balıkçısı-Deneme
Anadolu Ormanları-Sabahattin Eyüpoğlu-Belgesel
Anadolu Tanrıları-Halikarnas Balıkçısı -Deneme
Anadolu Yolları-Sabahattin Eyüboğlu-Deneme-İnceleme
Anahtar-Refik Halit Karay-Roman
Anahtarcı Salih-Mehmet Seyda-Öykü
Anamın Kitabı-Yakup Kadri Karaosmanoğlu-Anı
Anayurt Oteli-Yusuf Atılgan-Roman
And-Ömer Seyfettin-Öykü
Anılarda Yumak Yumak-Abbas Sayar-Anı-Roman
Anıtkabir-Fazıl Hüsnü Dağlarca-Şiir
Ankara-Yakup Kadri Karaosmanoğlu-Roman
Apartman Çocukları-Rıfat Ilgaz-Roman
Kemal Akdağ Ömer Dayan
179
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıESER - YAZAR - TÜR SÖZLÜĞÜ Edebiyat Konu Anlatımı
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
Ben Sana Mecburum-Atilla İlhan-Şiir
Ben Seni Sevdim mi?-Ümit Yaşar Oğuzcan-Şiir
Ben ve O-Mükerrem Kamil Su-Roman
Ben ve Ötesi-Necip Fazıl Kısakürek-Şiir
Bereketli Topraklar Üzerinde-Orhan Kemal-Roman
Berlin'in Nar Çiçeği-Füruzan-Roman
Berlin Mektupları-Haldun Taner-Düz Yazıları
Besa-Şemsettin Sami-Tiyatro
Beş Devir-Yaşar Nabi Nayır-Oyun
Beşik-Yusuf Ziya Ortaç-Mizah
Beş Kısa Tiyatro-Aziz Nesin-Oyun
Beş Şehir-Ahmet Hamdi Tanpınar-Deneme
Beyaz Duvar-Mehmet Seyda-Öykü
Beyaz Gemi-Cengiz Aytmatov-Roman
Beyaz Gölgeler-Celal Sahir Erozan-Şiir
Beyaz Kahraman-Aka Gündüz-Tiyatro
Beyaz Kale-Orhan Pamuk-Roman
Beyaz Lale-Ömer Seyfettin-Öykü
Beyaz Mendil-Yaşar Kemal-Roman
Beyaz Selvi-Halide Nusret Zorlutuna-Öykü
Beyaz Türkü-Bekir Yıldız-Öykü
Beyaz Yağmur-Cengiz Aytmatov-Roman
Beybörek-Naki Tezel-Derleme Masal
Beyler-Behçet Necatigil-Şiir Kitabı
Bezik Oynayan Kadınlar-Edip Cansever-Şiir
Bıçağın Ucu-Atilla İlhan-Roman
Bileziklerin Sesi-Cahit Uçuk-Oyun
Bilinç Yolunda-Vedat Günyol-Deneme-Eleştiri
Billur Kalp-Hüseyin Rahmi Gürpınar-Roman
Bilmeceler ve Maniler-Naki Tezel-Derleme
Binbir Gece-Ferit Edgü-Deneme
Binboğalar Efsanesi-Yaşar Kemal-Destansı Roman
Bindiğimiz Dal-Orhan Veli Kanık-Düz Yazı
Bingöl Çobanları-Kemalettin Kamu-Pastoral Şiir
Binnaz-Yusuf Ziya Ortaç-Tiyatro
Bir Acı Hikâye-Halit Ziya Uşaklıgil-Hatıra
Bir Açıdan-Mehmet Seyda-Deneme-İnceleme-Eleştiri
Bir Adam Yaratmak-Necip Fazıl Kısakürek-Tiyatro
Bir Akşam Alacası-Selim İleri-Roman
Bir Akşamdı-Peyami Safa-Roman
Bir Aşkın Tarihi-Mehmet Rauf-Roman
Bir Avuç Hatıra-Mükerrem Kamil Su-Roman
Bir Avuç Kül-Mükerrem Kamil Su-Öykü
Biraz Gelir misin?-Aziz Nesin-Oyun
Biraz Kül Biraz Duman-Ümit Yaşar Oğuzcan-Şiir
Bir Bakıma-Cevdet Kudret Solok-Deneme
Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor-Arif Nihat Asya-Şiir
Bir Bilim Adamının Romanı-Oğuz Atay-Roman
Bir Bulut Kaynıyor-Yaşar Kemal-Röportaj
Bir Cıgara İçimi-Oktay Rıfat Horozcu-Şiir
Bir Çınar Vardı-Bahaeddin Özkişi-Öykü
Bir Çift Öküz-Samim Kocagöz-Roman
Bir Çocuk Bahçesinde-Ceyhun Atuf Kansu-Şiir
Bir Dağdan Bir Dağa-Nihat Sami Banarlı-Biyografi
Bir Daha Ölmek-Ümit Yaşar Oğuzcan-Şiir
Bir Denizin Eteklerinde-Selim İleri-Öykü
Bir Devrin Romanı-Halide Nusret Zorlutuna-Hatıra
Bir Dolaptır Dönüyor-Halit Fahri Ozansoy-Oyun
Bir Düğün Gecesi-Adalet Ağaoğlu-Roman
Bir Dünyadan Bir Dünyaya-Samiha Ayverdi-Hatıra
Bir Dünyanın Eşiğinde-Cemil Meriç-İnceleme
Bir Facianın Hikâyesi-Cemil Meriç-İnceleme-Araştırma
Bir Filiz Vardı-Orhan Kemal-Roman
Bir Gemide-Ferit Edgü-Öykü
Bir Gemi Yelken Açtı-Ali Mümtaz Arolat-Şiir
Bir Genç Kız Kalbinin Cürmü-Peyami Safa-Roman
Bir Gün Anlarsın-Ümit Yaşar Oğuzcan-Şiir
Bir Gün Büyüyeceksin-Mehmet Seyda-Çocuk Romanı
Bir Hatıra-Nabizade Nazım-Öykü
Bir Hikâye-i Sevda-Halit Ziya Uşaklıgil-Öykü
Bir İmparatorluk Çökerken-Cahit Uçuk-Anı
Birinci Perde-Cevdet Kudret Solok-Şiir
Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası-Halit Ziya Uşaklıgil-Öykü
Birkaç Hikâye, Birkaç Tahlil-N.Fazıl Kısakürek-Düzyazı
Birkaç Şiir-Poems-Orhan Şaik Gökyay-Şiir
Bir Kadın Düşmanı-Reşat Nuri Güntekin-Roman
Bir Kadın Geçti-Mahmut Yesari-Roman
Bir Kadının Penceresinden-Oktay Rifat Horozcu-Roman
Bir Kadın Söylüyor-Yaşar Nabi Nayır-Roman
Bir Kahramanın Ölümü-Adalet Ağaoğlu-Oyun
Bir Kara Derin Kuyu-Nezihe Meriç-Öykü
Bir Karış Toprak-Samim Kocagöz-Roman
Bir Kilo Namus-Refik Erduran-Tiyatro
Bir Koltuk Nasıl Devrilir-Aziz Nesin-Öykü
Bir Köyden Bir İnsan-İbrahim Zeki Burdurlu-Şiir
Bir Köy Hocası-Reşat Nuri Güntekin-Oyun
Bir Kucak Çiçek-Memduh Şevket Esendal-Öykü
Bir Mekteplinin Hatıratı-Peyami Safa-Öykü
Bir Muadele-i Sevda-Hüseyin Rahmi Gürpınar-Roman
Bir Muhtıranın Son Yaprakları-Halit Ziya Uşaklıgil-Öykü
Bir Mülkiyet Kalesi-Kemal Tahir-Roman
Bir Odada Üç Ayna-Sebahattin Kudret Aksal-Tiyatro
Bir Otelde Yedi Kişi-Kenan Hulusi Koray-Öykü
Bir Ölü Evi yahut Merhumun Hanesi-N.Hikmet-Tiyatro
Bir Ölünün Defteri-Halit Ziya Uşaklıgil-Roman
Bir Ömür Boyunca-Refik Halit Karay-Anı
Bir Ömür Böyle Geçti-Faruk Nafiz Çamlıbel-Şiir Kitabı
Bir Pazar Günü-Ahmet Kutsi Tecer-Tiyatro
Bir Rüzgâr Esti-Yusuf Ziya Ortaç-Şiir
Bir Sabah Uyanmak-Sebahattin Kudret Aksal-Şiir
Bir Sefilenin Evrak-ı Metrukesi-Ahmet Rasim-Roman
Bir Selvi Gölgesi-Yusuf Ziya Ortaç-Şiir
Kemal Akdağ Ömer Dayan
182
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıESER - YAZAR - TÜR SÖZLÜĞÜ Edebiyat Konu Anlatımı
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
Günlerin Götürdüğü-Suut Kemal Yetkin-Deneme
Gün Olur Asra Bedel-Cengiz Aytmatov-Roman
Gün Uzar Yüzyıl Olur-Cengiz Aytmatov-Roman
Günübirlik-Cemal Süreyya-Deneme
Günün Adamı-Haldun Taner-Tiyatro
Gün Var Bin Aya Değer-Bahtiyar Vahapzade-Şiir
Güpegündüz-Osman Atilla-Şiir
Güvercin Curnatası-Cemal Süreyya-Söyleşi
Güvercinim Uyur mu?-Rıfat Ilgaz-Şiir
Güz-Kemalettin Kamu-Şiir
Güz Bitiği-Cemal Süreyya-Şiir
Güzel Aydınlık-Necati Cumalı-Şiir
Güzel Dünya-Coşkun Ertepınar-Şiir
Güzel Eleni-Ahmet Rasim-Öykü
Güzelleme-Oktay Rifat Horozcu-Şiir
Güzellik ve Aşk-Turan Oflazoğlu-Tiyatro
Güz Türküleri-Cahit Külebi-Şiir
Hababam Sınıfı-Rıfat Ilgaz-Roman
Hababam Sınıfı Baskında-Rıfat Ilgaz-Öykü
Hababam Sınıfı İcraatın İçinde-Rıfat Ilgaz-Roman
Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı-Rıfat Ilgaz-Öykü
Hababam Sınıfı Uyanıyor-Rıfat Ilgaz-Öykü
Ha Bu Diyar-Haldun Taner-Tiyatro
Hacı Kaptan-Cevat Fehmi Başkut-Tiyatro
Hacıyatmaz-Cevat Fehmi Başkut-Tiyatro
Hacivat Günlüğü-Salah Birsel-Günlük
Hacivat'ın Karısı-Salah Birsel-Şiir
Hacle-Abdülhak Hamit Tarhan-Şiir
Haco Hanım Vay-Atilla İlhan-Roman
Hac Yolunda-Cenap Şehabettin-Gezi Yazısı
Hadi Gidelim-Adalet Ağaoğlu-Öykü
Hadikatü's-Süeda-Fuzuli-Düzyazı
Hadi Öldürsene Canikom-Aziz Nesin-Tiyatro
Hafiyeler Önde Gider-Salah Birsel-Deneme
Hafta-Şemsettin Sami-Dergi
Hakan-Abdülhak Hamit Tarhan-Tiyatro
Hak Dostum Diye Başlayım Söze-Haldun Taner-Düzyazı
Hakka Sığındık-Hüseyin Rahmi Gürpınar-Roman
Hakkın Sesleri-Mehmet Akif Ersoy-Şiir
Hâlâ Güzel-Nabizade Nazım-Öykü
Halas-Mehmet Rauf-Roman
Halil Felenk-Süleyman Çolpan-Tiyatro
Halkalı Köle-Bekir Yıldız-Yazılar
Halk Edebiyatı Antolojisi-Yusuf Ziya Ortaç-Antoloji
Halk Edebiyatı Dersleri-Pertev Naili Boratav-Araştırma
Halk Önderi Atatürk-C. Atuf Kansu-Makale-Deneme-Fıkra
Halk Şiiri Antoloji-Eflatun Cem Güney-Antoloji
Halktan Yana-Ümit Yaşar Oğuzcan-Şiir
Halk Türküleri-Eflatun Cem Güney-Masal-Derleme
Halley Kimi Kurtarır-Salah Birsel-Deneme
Halo Dayı-Muzaffer İzgü-Roman
Haluk'un Defteri-Tevfik Fikret-Şiir
Hamamcı Ülfet-Ahmet Rasim-Roman
Hançer-Reşat Nuri Güntekin-Tiyatro
Handan-Halide Edip Adıvar-Aşk Romanı
Han Duvarları-Faruk Nafiz Çamlıbel-Şiir
Hangi Atatürk-Atilla İlhan-Deneme-Eleştiri-Düzyazı
Hangi Batı-Atilla İlhan-Deneme-Eleştiri-Düzyazı
Hangi Parti Kazanacak-Aziz Nesin-Öykü
Hangi Sağ-Atilla İlhan-Deneme
Hangi Sol-İlhan-Deneme
Hanımın Çiftliği-Orhan Kemal-Roman
Hanımlar Arasında-Mehmet Rauf-Öykü
Hanife Teyze Hizmetçi Arıyor-Mahmut Yesari-Oyun
Harabat-Ziya Paşa-Divan Şiiri Antolojisi
Harabelerin Çiçeği-Reşat Nuri Güntekin-Roman
Haralambos Cankiyadis-Safveti Ziya-Tiyatro
Harap Mabetler-Halide Edip Adıvar-Öykü
Harbe Gidenin Şarkısı-Necati Cumalı-Şiir
Haristan ve Gülistan-Ahmet Hikmet Müftüoğlu-Öykü
Harname-Şeyhi-Mesnevi
Harput'ta Bir Amerikalı-Cevat Fehmi Başkut-Tiyatro
Harran-Bekir Yıldız-Röportaj
Hapisliğim-Recep Bilginer-Anı
Hapiste Bir Gazeteci-Recep Bilginer-Anı
Hasan Mellah-Ahmet Mithat Efendi-Roman
Hasan Sabbah-Güngör Dilmen-Tiyatro
Hasır-Mehmet Akif Ersoy-Manzum Öykü
Hasta-Mehmet Akif Ersoy-Manzum Öykü
Hastabakıcı Hanımlar-Mehmet Emin Yurdakul-Şiir
Hatıralar-Mehmet Akif Ersoy-Şiir
Havada Bulut-Sait Faik Abasıyanık-Öykü
Havada Bulut Yok-Cevdet Kudret Solok-Roman
Havadan Sudan-Aziz Nesin-Öykü
Hava Parası-Memduh Şevket Esendal-Öykü
Havaya Çizilen Dünya-Fazıl Hüsnü Dağlarca-Şiir
Havuz Başı-Sait Faik Abasıyanık-Öykü
Hayal-Refik Erduran-Oyun
Hayalet-Halit Fahri Ozansoy-Tiyatro
Hayal İçinde-Hüseyin Cahit Yalçın-Roman
Hayal İkliminden Dönen Diyor ki-Ali Mümtaz Arolat-Şiir
Hayal ve Istırap-Selim İleri-Roman
Hayat Böyledir-Şevket Rado-Sohbet-Deneme
Hayat-ı Fikriye- Fuat Köprülü-Araştırma-İnceleme
Hayat-ı Hakikiye Sahneleri-Hüseyin Cahit Yalçın-Öykü
Hayatım-Hasan Ali Yücel-Otobiyografi
Hayat-ı Muhayyel-Hüseyin Cahit Yalçın-Öykü
Hayatı Savunma Biçimleri-Adalet Ağaoğlu-Öykü
Hayat Parçaları-Halide Edip Adıvar-Roman
Hayat Şarkıları-Vasfi Mahir Kocatürk-Şiir
Hayattan Hikâyeler-Aka Gündüz-Öykü
Hayattan Sayfalar-Hüseyin Rahmi Gürpınar-Roman
Kemal Akdağ Ömer Dayan
190
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıESER - YAZAR - TÜR SÖZLÜĞÜ Edebiyat Konu Anlatımı
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
Politika Dışı-Tarık Buğra-Fıkra-Deneme
Politika Sanatı-Sabahattin Eyüpoğlu-Çeviri
Portreler-Sezai Karakoç-Öykü
Portreler-Yusuf Ziya Ortaç-Anı
Prespero ile Caliban-Nurullah Araç-Deneme-Eleştiri
Primo Türk Çocuğu-Ömer Seyfettin-Öykü
Psikoloji ve Terbiye Bahisleri-S.Esat Siyavuşgil-İnceleme
Radarın Anahtarı-Rıfat Ilgaz-Öykü
Radyofonik Öyküler-Yaşar Nabi Nayır-Radyo Oyunu
Rahatı Kaçan Ağaç-Melih Cevdet Anday-Şiir
Rahmet-Yakup Kadri Karaosmanoğlu-Öykü
Rahmet Yolları Kesti-Kemal Tahir-Roman
Raik'in Annesi-Halide Edip Adıvar-Roman
Ramazan Sohbetleri-Ahmet Rasim-Anı
Raziye-Melih Cevdet Anday-Roman
Reçetesi Peçete-Muzaffer İzgü-Tiyatro
Redife'ye Güzelleme-Füruzan-Oyun
Reis Bey-Necip Fazıl Kısakürek-Tiyatro
Renan Müdafaanamesi-Namık Kemal-Eleştiri
Resimli Osmanlı Tarihi-Turgut Özakman-Oyun
Resimli Türk Edebiyatı Tarihi-Nihat Sami Banarlı-İnceleme
Resimli ve Haritalı Osmanlı Tarihi-Ahmet Rasim-Tarih
Resme Başlarken-Bedri Rahmi Eyüpoğlu-Deneme
Reşo Ağa-Bekir Yıldız-Öykü
Renksiz Istırap-Şukufe Nihal Başar-Roman
Revizyonist-Necati Cumalı-Öykü
Rezil Dünya-Faik Baysal-Roman
Rıfat Bey Neden Kaşınıyor-Aziz Nesin-Öykü
Rilke'den Seçme Şiirler-Turan Oflazoğlu-Çeviri
Rind ü-Fuzuli-Mensur
Risaleler-Erdem Beyazıt-Şiir
Risaletü'n Nushiye-Yunus Emre-Mesnevi
Robinson Crusoe-Şemsettin Sami-Çeviri
Romantik Bir Viyana Yazı-Adalet Ağaoğlu-Roman
Roman ve Yazarlık Onuru-Samim Kocagöz-Deneme
Romanya Mektupları-Ahmet Rasim-Gezi
Rubailer-Mevlana-Şiir
Rubailer-Ümit Yaşar Oğuzcan-Şiir
Rubailer-Yahya Kemal Beyatlı-Şiir
Rubaiyat-ı Arif-Arif Nihat Asya-Şiir
Ruh Burkuntularından Hikâyeler-N.Fazıl Kısakürek-Öykü
Ruhlar-Abdülhak Hamit Tarhan-Şiir
Ruh Üşümesi-Adalet Ağaoğlu-Roman
Rumba da Rumba-Salah Birsel-Şiir
Rübab'ın Cevabı-Tevfik Fikret-Şiir
Rübab-ı Şikeste-Tevfik Fikret-Şiir
Rüya-Ziya Paşa-Mülakat
Rüya-Halit Fahri Ozansoy-Şiir
Rüya İçinde Rüya-Cevdet Kudret Solok-Tiyatro
Rüyalarım Ziyan Olmasın-Aziz Nesin-Hatıra
Rüzgâr-Cahit Külebi-Şiir
Saadet Yolu-Şevket Rado-Sohbet
Saatleri Ayarlama Enstitüsü-A.Hamdi Tanpınar-Roman
Sabahat-Nazım Hikmet Ran-Tiyatro
Sabah Kuşları-Şukufe Nihal Başar-Şiir
Sabahleyin-Osman Atilla-Şiir
Sabahtan Bir Saat Evvel-Feridun Fazıl Tülbentçi-Şiir
Sabırtaşı-Eflatun Cem Güney-Masal
Sabırtaşı-Necip Fazıl Kısakürek-Tiyatro
Sabr u Sebat-Abdülhak Hamit Tarhan-Tiyatro
Safahat-Mehmet Akif-Şiir
Sagu Örneği-Saka Türkleri-Alp Er Tunga
Sağım Solum Sobe-Atilla İlhan-Deneme-Eleştiri-Yazı
Sağırdere-Kemal Tahir-Roman
Sağnak-Yakup Kadri Karaosmanoğlu-Tiyatro
Sağnak Altında-Mahmut Yesari-Roman
Sahibini Arayan Madalya-Tarık Buğra-Öyküler
Sahibini Arayan Mektuplar-Ümit Yaşar Oğuzcan-Şiir
Sahipsizler-Bekir Yıldız-Öykü
Sahnenin Dışındakiler-Ahmet Hamdi Tanpınar-Roman
Sahra-Abdülhak Hamit Tarhan-İlk Pastoral Şiir
Saint Simon İlk Sosyalist, İlk Sosyolog-C.Meriç-İnceleme
Sait Faik İçin-Tahir Alangu-Biyografi-Derleme
Saka Kuşları-Fakir Baykurt-Çocuk Kitabı
Sakarca-Fakir Baykurt-Çocuk Kitabı
Sakarya Meydan Savaşı-Ceyhun Atuf Kansu-Şiir
Sakın Aldanma, İnanma, Kanma-Refik Halit Karay-Hiciv
Sakinâme-Fuzuli-Mesnevi
Saksağanın Kuyruğu-Rıfat Ilgaz-Öykü
Salkım Salkım Asılacak Adamlar-Aziz Nesin-Hatıra
Salon Köşelerinde-Safveti Ziya-Roman
Sam Amca-Samim Kocagöz-Öykü
Samih Rifat-Sadettin Nüzhet Ergun-Biyografi
Samsun'dan Ankara'ya-Fazıl Hüsnü Dağlarca-Şiir
Sanata Dair-Halit Ziya Uşaklıgil-Makale
Sanat-Edebiyat-Kemal Tahir-Makale
Sanat-Edebiyat-Tenkit-Peyami Safa-İnceleme-Deneme
Sanat Felsefesi-Suut Kemal Yetkin-Felsefe-Düşünce
Sanatkâr-Vasfi Mahir Kocatürk-Tiyatro
Sanat Meseleleri-Suut Kemal Yetkin-Eleştiri-Düşünce
Sanat Üzerine Denemeler-Sabahattin Eyüboğlu-Deneme
Sanat ve Edebiyat-H.Rahmi Gürpınar-Derleme Yazılar
Sanat ve Edebiyat Dünyamız-Orhan Veli Kanık-Düzyazı
Sancho'nun Sabah Yürüyüşü-Haldun Taner-Öykü
Sancı Meydanı-Faik Baysal-Öykü
Sansar-Mehmet Rauf-Tiyatro
Sarayname-Kaygusuz Abdal-Manzum-Mensur
Saray ve Ötesi-Halit Ziya Uşaklıgil-Anı
Sardanapal-Abdülhak Hamit Tarhan-Tiyatro
Sarduvan-Faik Baysal-Roman
Sarhoşlar-Orhan Kemal-Öykü
Sarı Çizmeli Mehmet Ağa-Yusuf Ziya Ortaç-Roman
Kemal Akdağ Ömer Dayan
200
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıESER - YAZAR - TÜR SÖZLÜĞÜ Edebiyat Konu Anlatımı
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
Şahdamar-Sezai Karakoç-Şiir
Şah İsmail-Feridun Fazıl Tülbentçi-Tarihi Roman
Şahmerdan-Sait Faik Abasıyanık-Öykü
Şah ü Geda-Şah ve Kul-Fuzuli-Mesnevi
Şah ü Geda-Taşlıcalı Yahya-Mesnevi
Şair Dostlarım-Oktay Akbal-Anı-Deneme-Eleştiri
Şair Evlenmesi-Şinasi-İlk Tiyatro-Komedi
Şairin Seyir Defteri-Edip Cansever-Şiir
Şairlere Ölüm Yok-Oktay Akbal-Anı-Deneme-Eleştiri
Şakacı-Sebahattin Kudret Aksal-Tiyatro
Şamaroğlanları-Fakir Baykurt-Toplum-Eğitim
Şanlı Kadırgalar-Feridun Fazıl Tülbentçi-Tarihi Roman
Şapkam Dolu Çiçekle-Cemal Süreyya-Deneme
Şarkılı Kahve-Sebahattin Kudret Aksal-Şiir
Şarkın Sultanları-Faruk Nafiz Çamlıbel-Şiir
Şecere-i Türkî-Ahmet Vefik Paşa-Tarih
Şehbal yahut İstibdadın Son Perdesi-H.Suat Yalçın-Tiyatro
Şehir Konuşmaları-Hüseyin Atlansoy-Şiir
Şehir Mektupları-Ahmet Rasim-Fıkra
Şehzadenin Başıdır-Mehmet Seyda-Öykü
Şekavet-i Edebiye Tartışmaları-Rahmi Gürpınar-Tartışma
Şeker Osman-Yusuf Ziya Ortaç-Roman
Şemsa-Recaizade Mahmut Ekrem-Öykü
Şen Kitap-Yusuf Ziya Ortaç-Mizah
Şenlikname-İlhan Berk-Şiir
Şerare-Muallim Naci-Şiir
Şermin-Tevfik Fikret-Şiir
Şevket Ustanın Kedisi-Rıfat Ilgaz-Öykü
Şeytan Çekiçleri-Mehmet Seyda-Roman
Şeytan İşi-Hüseyin Rahmi Gürpınar-Roman
Şık-Hüseyin Rahmi Gürpınar-Roman
Şıpsevdi-Hüseyin Rahmi Gürpınar-Roman
Şiddet Ruhu-Necati Cumalı-Deneme-İnceleme
Şiir Dünyasındaki Yerim Üzerine-Coşkun Ertepınar-Yazılar
Şiir Hakkında Mülahazalar-Ahmet Haşim-Piyale Önsözü
Şiir Her Zaman-Cahit Külebi-Düzyazıları
Şiir İkliminde Bir Ömür-Coşkun Ertepınar-Şiir
Şiirimizde Aşk ve Kadın-Ümit Yaşar Oğuzcan-Antoloji
Şiirimizde Ayrılık ve Yalnızlık-Ümit Yaşar Oğuzcan-Antoloji
Şiirimizde Öğretmen-İbrahim Zeki Burdurlu-Antoloji
Şiirimizde Tabiat-Ümit Yaşar Oğuzcan-Antoloji
Şiirimizde Taşlama-Ümit Yaşar Oğuzcan-Antoloji
Şiirin İlkeleri-Salah Birsel-Deneme
Şiirle Kırk Yıl-Ümit Yaşar Oğuzcan-Şiir
Şiirler-Ahmet Hamdi Tanpınar-Şiir
Şiirler-Ahmet Kutsi Tecer-Şiir
Şiirler-Ahmet Muhip Dıranas-Şiir
Şiirler-Cahit Külebi-Şiir
Şiirler-Cahit Zarifoğlu-Şiir
Şiirler-Erdem Beyazıt-Şiir
Şiirler-Oktay Rıfat Horozcu-Şiir
Şiirler-Sezai Karakoç-Şiir
Şiirlerim-Necip Fazıl Kısakürek-Şiir
Şiir Üzerine Düşünceler-Suut Kemal Yetkin-Deneme
Şiir ve Cinayet-Salah Birsel-Deneme
Şiir ve Edebiyat Sohbetleri-Nihat Sami Banarlı-İnceleme
Şiir ve İnşa-Ziya Paşa-Makale
Şikâyetname-Fuzuli-Mektup-Mesnevi
Şili'de Av-Orhan Asena-Tiyatro
Şimdiki Çocuklar Harika-Aziz Nesin-Roman
Şimdi Saat Kaç-Ferit Edgü-Deneme
Şimşek-Peyami Safa-Roman
Şir-Samipaşazade Sezai-Piyes
Şişedeki Zenci-Salah Birsel-Deneme
Şişhaneye Yağmur Yağıyordu-Haldun Taner-Öykü
Şu Dağlar Bizim Dağlar-Coşkun Ertepınar-Şiir
Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat-Şemsettin Sami-İlk Yerli Roman
Tabib-i Aşk-Ahmet Vefik Paşa-Adapte Tiyatro
Taha'nın Kitabı-Sezai Karakoç-Şiir
Tahrib-i Harabat-Namık Kemal-İlk Eleştiri
Takdir-i Elhan-Recaizade Mahmut Ekrem-Düşünce Eleştiri
Takip-Namık Kemal-Eleştiri
Takvimü't Tevarih-Kâtip Çelebi-Nesir
Talim-i Edebiyat-Recaizade Mahmut Ekrem-Ders Kitabı
Tâmat-Cenap Şehabettin-Şiir
Tamirci-Refik Erduran-Tiyatro
Tanıdık Dünya-Melih Cevdet Anday-Şiir
Tanrıdağı-Reşat Nuri Güntekin-Tiyatro
Tanrılar ve İnsanlar-Orhan Asena-Tiyatro
Tanrı Misafiri-Reşat Nuri Güntekin-Öykü
Tanrı'ya Şikâyet-Refik Halit Karay-Deneme
Tan Sesleri-Mehmet Emin Yurdakul-Şiir
Tan Sırları-Süleyman Çolpan-Şiir
Tanyeri Horozları-Yaşar Kemal-Roman
Taranta Babu'ya Mektuplar-Nazım Hikmet Ran-Şiir
Tarık-Abdülhak Hamit Tarhan-Tiyatro
Tarihe Şan Veren Türk-Feridun Fazıl Tülbentçi-Türk Tarihi
Tarih-i Kadim-Tevfik Fikret-Şiir
Tarihin Yılan Hikâyesi-Süleyman Nazif-Düzyazı
Tarih Musahabeleri- Yahya Kemal Beyatlı-Nesir
Tarih ve Tasavvuf Sohbetleri-Nihat Sami Banarlı-Gazete
Tarlabaşı Salkımsaçak-Abbas Sayar-Roman
Tartışma-Samim Kocagöz-Roman
Tartuffe-Ahmet Vefik Paşa-Çeviri-Manzum Tiyatro
Tartuffe-Orhan Veli Kanık-Çeviri Tiyatro ve Öykü
Taşbaskısı-İlhan Berk-Şiir
Taş Çatlasa-Yaşar Kemal-Deneme
Taş Çorbası-Dursun Akçam-Öykü
Taş Devri-Fazıl Hüsnü Dağlarca-Şiir
Taşları Yemek Yasak-İsmet Özel-Deneme, Düşünce
Taşlar ve Başlar-Ümit Yaşar Oğuzcan-Şiir
Taş Parçası-Reşat Nuri Güntekin-Tiyatro
Kemal Akdağ Ömer Dayan
203
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıESER - YAZAR - TÜR SÖZLÜĞÜ Edebiyat Konu Anlatımı
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
Yağıştan Sonra-Bahtiyar Vahapzade-Tiyatro
Yağmur Beklerken-Tarık Buğra-Roman
Yağmurdaki Kız-Samim Kocagöz-Öykü
Yağmur Duası-Refik Erduran-Tiyatro
Yağmur Kaçağı-Atilla İlhan-Şiir
Yağmurlar ve Topraklar-Cumalı-Roman
Yağmurlu Deniz-Necati Cumalı-Şiir
Yağmurlu Sokak-Melih Cevdet Anday-Roman
Yağmur Sıkıntısı-Oktay Rifat Horozcu-Tiyatro
Yağmurun Altında-Melih Cevdet Anday-Şiir
Yağmur Yüklü Bulutlar-Orhan Kemal-Öykü
Yahya Kemal-Ahmet Hamdi Tanpınar-İnceleme-Biyografi
Yahya Kemal'e Veda-A. Şinasi Hisar-Biyografi-Hatıra
Yahya Kemal'in Hatıraları-Nihat Sami Banarlı-İnceleme
Yahya Kemal Yaşarken-Sami Banarlı-İnceleme -Araştırma
Yakacık Mektupları-Mahmut Yesari-Öykü
Yakup'un Koyunları-Necati Cumalı-Öykü
Yakut Kayalar-Şukufe Nihal Başar-Roman
Yakut Yüzük-Mahmut Yesari-Roman
Yalan-Cenap Şehabettin-Tiyatro
Yalan-Orhan Asena-Tiyatro
Yalan Bitti-Ümit Yaşar Oğuzcan-Şiir
Yalancı Dünya-Orhan Kemal-Roman
Yalancı Şafak-Selim İleri-Roman
Yaldız-Aka Gündüz-Roman
Yalelli-Salah Birsel-Şiir
Yalnız Dönüyorum-Şükufe Nihal Başar-Roman
Yalnız Efe-Ömer Seyfettin-Öykü
Yalnızız-Peyami Safa-Roman
Yalnız Kadın-Necati Cumalı-Öykü
Yalnızlar-Tarık Buğra-Roman
Yalnızlık Bana Yasak-Oktay Akbal-Öykü
Yaman-Vasfi Mahir Kocatürk-Tiyatro
Yanan Ormanlarda Elli Gün-Yaşar Kemal-Röportaj
Yanardağ-Yusuf Ziya Ortaç-Şiir
Yanardağın Üstündeki Kuş-Ülkü Tamer-Şiir
Yanartaş-Mehmet Seyda-Roman
Yandım Ali-Fakir Baykurt-Çocuk Kitabı
Yandım Osman-Aka Gündüz-Tiyatro
Yandırma-Nezihe Meriç-Öykü
Yangın-Cahit Külebi-Şiir
Yanık Hava-Ceyhun Atuf Kansu-Şiir
Yanlış Kadınlar, Yanlış Erkekler-Atilla İlhan-Deneme
Yanlış Parmak-Salah Birsel-Günlük
Yan Yana-Melih Cevdet Anday-Şiir
Yapıştırma Bıyık-Salah Birsel-Deneme
Yaprak Dökümü-Reşat Nuri Güntekin-Roman
Yaradana Mektuplar-Bedri Rahmi Eyüboğlu-Şiir
Yaralı Geyik-Necati Cumalı-Oyun
Yaralı Hayvan-Sebahattin Kudret Aksal-Öykü
Yaraya Tuz Basmak-Atilla İlhan-Roman
Yar Bana Bir Eğlence-Haldun Taner-Oyun
Yarbükü-Talip Apaydın-Roman
Yarenlik-Rıfat Ilgaz-Şiir
Yarım Ekmek-Fakir Baykurt-Roman
Yarın Artık Bugündür-Atilla İlhan-Senaryo
Yarın Diye Bir Şey Yoktur-Tarık Buğra-Öykü
Yasak-Melih Cevdet Anday-Deneme
Yastığımın Rüyası-Arif Nihat Asya-Mensur Şiir
Yaşadığım Gibi-Ahmet Hamdi Tanpınar-Deneme
Yaşadıkça-Rıfat Ilgaz-Şiir
Yaşadım-Bedri Rahmi Eyüboğlu-Şiir
Yaş Ağaç-Mehmet Seyda-Roman
Yaşamak-Cahit Zarifoğlu-Şiir
Yaşamak Hırsı-Sait Faik Abasıyanık-Çeviri Roman
Yaşamak İstiyoruz-Cahit Uçuk-Oyun
Yaşama Sevinci-Salah Birsel-Şiir
Yaşamsız-Vüs'at Orhan Bener-Öykü
Yaşarken ve Ölürken-Selim İleri-Roman
Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz-Aziz Nesin-Roman
Yaşasın Demokrasi-Haldun Taner-Öykü
Yaşasın Deniz-Halikarnas Balıkçısı-Öykü
Yaşasın Edebiyat-Sait Faik Abasıyanık-Derleme Yazılar
Yaşasın Memleket-Aziz Nesin-Öykü
Yaşayan Ölü-Samiha Ayverdi-Roman
Yaşayıp Görmek-Oktay Akbal-Anı-Deneme-Eleştiri
Yaşayıp Ölmek-Oktay Rifat Horozcu-Şiir
Yaşlılık Günlüğü-Salah Birsel-Günlük
Ya Tahammül Ya Sefer-Mustafa Kutlu-Öykü
Yatar Bursa Kalesinde-Nazım Hikmet-Şiir
Yavrutürk Şiirleri-Rakım Çalapala-Şiir
Yayla-Fakir Baykurt-Roman
Yayladan Sesler-Vehbi Cem Aşkun-Şiir
Yayla Dumanı-Ömer Bedrettin Uşaklı-Şiir
Yayla Kartalı-Faruk Nafiz Çamlıbel-Tiyatro
Yayla Kızı-Aka Gündüz-Roman
Yayla Türküsü-Halide Nusret Zorlutuna-Şiir
Yaz Boz Tahtası-Haldun Taner-Düzyazı
Yaz Dönemi-Behçet Necatigil-Şiir
Yazılan Bozulmadan-Ahmet Kutsi Tecer-Oyun
Yazın Tarihi-Halit Ziya Uşaklıgil-Roman
Yazmak Eylemi-Ferit Edgü-Deneme
Yazmak Yaşamak-Oktay Akbal-Anı-Deneme-Eleştiri
Yazsonu-Adalet Ağaoğlu-Roman
Yaz Yağmuru-Ahmet Hamdi Tanpınar-Öykü
Yedek Parça-Aziz Nesin-Öykü
Yedi Çınar Yaylası-Kemal Tahir-Roman
Yedi Devler-Oğuz Tansel-Masal
Yedi Güzel Adam-Cahit Zarifoğlu-Şiir
Yedi Memetler-Fazıl Hüsnü Dağlarca-Şiir
Yedi Meşale-Yaşar Nabi Nayır-Şiir
Yedinci Gün-Orhan Hançerlioğlu-Roman
Kemal Akdağ Ömer Dayan
206
EDEBİYAT AKIMLARI Edebiyat Konu AnlatımıESER - YAZAR - TÜR SÖZLÜĞÜ Edebiyat Konu Anlatımı
Hocala
rın G
özünden E
debiy
at
c
Zavallı Kız-Nabizade Nazım-Öykü
Zebra-Behçet Necatigil-Şiir
Zehra-Nabizade Nazım-İlk Psikolojik Roman Denemesi
Zekeriya Sofrası-Aka Gündüz-Roman
Zemzeme-Recaizade Mahmut Ekrem-Şiir
Zenciler Birbirine Benzemez-İlhan-Roman
Zenginler Hükümeti-Recep Bilginer-Deneme
Zeynep-Abdülhak Hamit Tarhan-Tiyatro
Zeyno'nun Oğlu-Halide Edip Adıvar-Roman
Zeytindağı-Falih Rıfkı Atay-Anı
Zıkkımın Kökü-Muzaffer İzgü-Roman
Zilal-i İlham-Ali Ekrem Bolayır-Şiir
Zilli Zarife-Haldun Taner-Oyun
Zindan Duvarları-Faruk Nafiz Çamlıbel-Şiir
Ziya'ya Mektuplar-Cahit Sıtkı Tarancı-Mektup
Zonguldak Hikâyeleri-Mehmet Seyda-Öykü
Zoraki Diplomat-Yakup Kadri Karaosmanoğlu-Anı
Zoraki Tabip-Ahmet Vefik Paşa-Adapte Tiyatro
Zorla İspanyol-Necati Cumalı-Oyun
Zor Nikâhı-Ahmet Vefik Paşa-Adapte Tiyatro
Zübük-Aziz Nesin-Roman
Zühre Ninem-Kemal Bilbaşar-Roman
Zümrüdüanka-Eflatun Cem Günay-Masal
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Ahmet KABAKLI - Türk Edebiyatı
Atilla ÖZKIRIMLI - Türk Edebiyatı Ansiklopedisi
Behçet NECATİGİL - Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü
C. Kudret SOLOK - Örneklerle Edebiyat Bilgileri
C. Kudret SOLOK - Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman
İhsan IŞIK - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi
İhsan IŞIK - Yazarlar Sözlüğü
İsmail Habib SEVÜK - Türk Teceddüt Edebiyatı Tarihi
Kenan AKYÜZ - “Yeni Türk Edebiyatı”, Türk Ansiklopedisi
Tahir ALANGU - Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman
İnci ENGİNÜN - Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı
Fethi NACİ - Yüz Yılın 100 Romanı
Mehmet KAPLAN - Hikâye Tahlilleri
Mehmet KAPLAN - Şiir Tahlilleri I-II
Şükran KURDAKUL - Çağdaş Türk Edebiyatı
Berna MORAN - Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış
Behçet NECATİGİL - Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü
Ahmet OKTAY - Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı
Ahmet Hamdi TANPINAR - 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi
Mehmet Behçet YAZAR - Edebiyatçılar Âlemi:
M. Behçet YAZAR - Edebiyatçılarımız ve Türk Edebiyatı
Nihat Sami BANARLI - Resimli Türk Edebiyatı Tarihi
Ötüken NEŞRİYAT - Büyük Türk Klâsikleri
Prof. Dr. Mehmet KAPLAN - Hikâye Tahlilleri
Kenan AKYÜZ - Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri
Prof. Dr. Mehmet KAPLAN - Şiir Tahlilleri
Prof. Dr. Orhan OKAY - Batılaşma Devri Türk Edebiyatı
S.K. KARAALİOĞLU - Resimli Türk Edebiyatçılar S.
Şükran KURDAKUL - Şairler ve Yazarlar Sözlüğü
Ahmet Hamdi TANPINAR - Edebiyat Üzerine Makaleler
Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi
Kemal Akdağ Ömer Dayan
208