ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH THANH HÓA

SỞ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

**********************

BÁO CÁOĐÁNH GIÁ XÃ HỘI

DỰ ÁN: SỬA CHỮA VÀ NÂNG CAO AN TOÀN ĐẬP, VAY VỐN WB (WB8)

TIỂU DỰ ÁN: SỬA CHỮA, NÂNG CÂP ĐẢM BẢO AN TOÀN HỒ CHỨA NƯỚC ĐỒNG BỂ, XÃ XUÂN DU, HUYỆN NHƯ THANH,

TỈNH THANH HÓA

THANH HÓA–6/2015

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH THANH HÓA

SỞ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

**********************

BÁO CÁOĐÁNH GIÁ XÃ HỘI

DỰ ÁN: SỬA CHỮA VÀ NÂNG CAO AN TOÀN ĐẬP, VAY VỐN WB (WB8)

TIỂU DỰ ÁN: SỬA CHỮA, NÂNG CÂP ĐẢM BẢO AN TOÀN HỒ CHỨA NƯỚC ĐỒNG BỂ, XÃ XUÂN DU, HUYỆN NHƯ THANH,

TỈNH THANH HÓA

CHỦ ĐẦU TƯ ĐƠN VỊ TƯ VÂN

THANH HÓA–6/2015

M C L CỤ Ụ1. Giới thiệu chung 3

1.1. Mục tiêu của dự án....................................................................................................3

1.2. Các hợp phần............................................................................................................4

1.3. Giới thiệu tiểu dự án.................................................................................................6

2. Phương pháp 7

3. Đặc điểm chung về tự nhiên, kinh tế xã hội khu vực dự án 8

3.1. Đặc điểm tự nhiên.....................................................................................................8

3.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội..........................................................................................9

4. Kết quả đánh giá xã hội 11

4.1. Cơ cấu kinh tế và nguồn thu nhập chính.................................................................11

4.2. Giáo dục..................................................................................................................13

4.3. Y tế và sức khỏe......................................................................................................14

4.4. Tình hình di cư........................................................................................................15

4.5. Đặc điểm về dùng nước, quản lý công trình...........................................................16

4.6. Đặc điểm về mất an toàn công trình.......................................................................16

5. Các phát hiện chính của Đánh giá xã hội 18

5.1. Phân tích giới..........................................................................................................18

5.2. Dân tộc thiểu số......................................................................................................21

5.3. Tác động tích cực....................................................................................................22

5.4. Tác động tiêu cực....................................................................................................24

5.5. Giải pháp giảm thiểu...............................................................................................25

6. Vai trò của các bên liên quan 27

6.1. Ban quản lý dự án Trung ương...............................................................................27

6.2. Ban Quản lý Dự án tỉnh..........................................................................................28

6.3. UBND các xã và các tổ chức cộng đồng................................................................28

7. Kết luận và kiến nghị 29

Phụ lục 30

Phụ lục 1. Kế hoạch quản lý sức khỏe cộng đồng.........................................................30

Phụ lục 2. Kế hoạch truyền thông, tham vấn cộng đồng có sự tham gia.......................33

Phụ lục 3. Kế hoạch hành động giới..............................................................................38

Phụ lục 4. Hệ thống giải quyết khiếu nại.......................................................................45

Phụ lục 5. Công tác chuẩn bị thực hiện..........................................................................47

Phụ lục 6: Hình ảnh tham vấn cộng đồng......................................................................52

Phụ lục 7: Các bảng tổng hợp số liệu điều tra phỏng vấn hộ.........................................55

1

CHỮ VIẾT TẮT

BAH Bị ảnh hưởngBộ NN & PTNT Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thônBan BT Ban bồi thườngCPMU BQLDA trung ương CSHT Cơ sở hạ tầngCPO Ban Quản lý Trung ương các dự án Thủy lợiDMS Khảo sát đo đạc chi tiếtDOF Sở Tài chínhDONRE Sở Tài nguyên và Môi trườngDPC Uỷ ban nhân dân huyệnDRC Ban Tái định cư huyệnDTTS Dân tộc thiểu sốEA Cơ quan chủ quảnEMA Cơ quan giám sát bên ngoàiIOL Kiểm đếm thiệt hạiGAP Kế hoạch hành động giới GoV Chính phủ Việt NamGCNQSD Giấy chứng nhận quyền sử dụng (đất)HH Hộ gia đìnhGPMB Giải phóng mặt bằngIMO Tổ chức giám sát độc lậpNGO Tổ chức phi chính phủNHTG Ngân Hàng Thế GiớiPPMU Ban Quản lý Dự án tỉnhPSC Ban chỉ đạo dự án RAP Kế hoạch tái định cư

RP-PMUBan Bồi thường, giải phóng mặt bằng và di dân tái định cư

RCS Nghiên cứu giá thay thếRPF Khung chính sách tái định cưUBND Ủy ban nhân dânTĐC Tái định cưTDA Tiểu dự án

2

1. Giới thiệu chung

Việt Nam có mạng lưới đập và cơ sở hạ tầng thủy lợi lớn, gồm hơn 7.000 đập các loại với kích cỡ khác nhau. Hơn 750 đập được phân loại là đập lớn (đập có chiều cao hơn 15m hoặc từ 5m đến 15m với dung tích hồ trên 3 triệu m3) và số lượng đập nhỏ (chiều cao đập <15m và dung tích hồ nhỏ hơn 3 triệu m3) ước tính hơn 6.000 đập, chủ yếu là đập đất. Trong tổng số 4 triệu hecta đất nông nghiệp thì hơn 3 triệu hecta được cấp nước tưới từ 6.648 đập.

Trong quá trình xây dựng và phát triển hệ thống các hồ, đập, có một số vấn đề đáng quan tâm. Nhiều hồ chứa quy mô vừa và nhỏ được xây dựng từ những năm 1960 - 1980 còn hạn chế về kỹ thuật khảo sát, thiết kế và thi công. Các yếu tố này cùng với các hạn chế về vận hành và duy tu bảo dưỡng làm cho nhiều đập đã bị xuống cấp và mức độ an toàn của đập thấp hơn so với tiêu chuẩn an toàn quốc tế. Điều này mang lại rủi ro đáng kể cho sự an toàn của con người và an ninh kinh tế. Sự xuống cấp của các đập này, cộng với sự gia tăng rủi to và mất an toàn bởi biến đổi thủy văn do biến đổi khí hậu cũng như sự phát triển nhanh chóng ở thượng nguồn đã khiến nhiều hồ chứa trong tình trạng rủi ro. Các rủi ro có thể xuất hiện từ sự mất cân đối của mặt cắt, ví dụ như quá mỏng để có thể ổn định, tình trạng lún của kết cấu chính, thấm qua đập chính và/hoặc đập phụ và xung quanh công trình lấy nước, biến dạng của mái thượng/hạ lưu, sự cố đập tràn, và việc chưa phát huy một cách hiệu quả các thiết bị giám sát an toàn.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc duy trì và đảm bảo tăng trưởng kinh tế, Chính phủ đã khởi động một chương trình an toàn đập vào năm 2003. Dự án Sửa chữa và Nâng cao an toàn đập được đầu tư từ nguồn vốn của Ngân hàng Thế giới sẽ hỗ trợ Chương trình an toàn đập cho Chính phủ Việt Nam. Dự án này sẽ được thực hiện bằng cách hỗ trợ về an toàn kết cấu của đập và hồ chứa, cùng với yêu cầu an toàn cho vận hành để bảo vệ người dân và cơ sở hạ tầng kinh tế-xã hội khỏi nguy cơ rủi ro ở hạ lưu. Điều này phù hợp với định nghĩa của Chính phủ về an toàn đập nêu trong Nghị định 72. Dự án cũng sẽ hỗ trợ Chính phủ đảm bảo được quy hoạch phát triển tổng hợp lưu vực toàn diện hơn để tăng cường sự điều phối về thể chế, phát triển trong tương lai và an toàn vận hành.

1.1. Mục tiêu của dự án

Mục tiêu của dự án là hỗ trợ việc thực hiện chương trình an toàn đập của Chính phủ bằng cách nâng cao mức độ an toàn của các đập và hồ chứa được ưu tiên cũng như bảo vệ người dân và tài sản của các cộng đồng ở hạ du.

3

1.2. Các hợp phần

Dự án dự kiến sẽ nâng cao mức độ an toàn của đập và các công trình liên quan, cũng như sự an toàn của người và cơ sở hạ tầng kinh tế-xã hội của các cộng đồng hạ du như đã được xác định trong Nghị định 72 về quản lý an toàn đập tại Việt Nam. Nghị định này áp dụng quy tắc quốc tế trong việc định nghĩa các đập dựa trên chiều cao và dung tích. Đặc biệt, Nghị định chỉ rõ các điều sau: (i) đập lớn là đập có chiều cao từ 15m hoặc có dung tích hồ 3 triệu m3 trở lên, (ii) đập trung bình là đập có chiều cao từ 10m đến 15m hoặc có dung tích hồ chứa từ 1 đến 3 triệu m3 và (iii) đập nhỏ là đập có chiều cao từ 5m đến 10m hoặc đập có dung tích hồ từ 50.000 đến 1 triệu m3.

Dự án là sự kết hợp tối ưu giữa các biện pháp công trình và phi công trình. Các biện pháp công trình bao gồm cải tạo và nâng cấp công trình an toàn của các đập hiện có, bao gồm cả thiết bị đo đạc, như thiết bị giám sát an toàn. Các biện pháp công trình sẽ sử dụng phần lớn ngân sách của dự án (>80%). Các hoạt động phi công trình về an toàn đập, là một hợp phần chính và quan trọng của các hoạt động hỗ trợ bởi Ngân hàng trong phạm vi dự án, sẽ bao gồm hỗ trợ để tăng cường khung pháp lý và thể chế, giám sát an toàn, quy trình vận hành, vận hành và bảo dưỡng (O&M) và sẵn sàng ứng phó khẩn cấp. Những biện pháp này cũng bao gồm đánh giá các nguồn lực để đảm bảo duy trì O&M và giám sát.

Tên dự án:

- Tên Tiếng Việt: Dự án Sửa chữa và nâng cao an toàn đập

- Tên Tiếng Anh: Dam Rehabilitation and Safety Improvement Project

Cơ quan chủ quản, chủ dự án:

- Cơ quan chủ quản: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

- Chủ dự án: Ban quản lý Trung ương các dự án thủy lợi

- Chủ dự án thành phần: Sở Nông nghiệp và PTNT, Ban Quản lý dự án thủy lợi Thanh Hóa

Thời gian thực hiện dự án: Dự kiến 07 năm từ 2015 đến 2022

Nguồn kinh phí: Tổng mức đầu tư khoảng 500 triệu USD

Dự kiến dự án bao gồm 4 hợp phần chính.

4

Hợp phần 1: Khôi phục an toàn đập (385 triệu USD)

Hợp phần này sẽ nâng cao an toàn đập thông qua cải tạo cơ sở hạ tầng hiện có. Hợp phần này bao gồm hai cách tiếp cận khác nhau đối với việc cải tạo các đập lớn/vừa và nhỏ, các đập do cộng đồng quản lý. Sự khác nhau giữa hai cách tiếp cận không chỉ liên quan đến loại công trình và khung pháp lý, mà còn liên quan đến thể chế và cách tổ chức thực hiện để vận hành công trình đó và đảm bảo vận hành và bảo dưỡng bền vững. Hợp phần này bao gồm hỗ trợ cho (i) thiết kế chi tiết, giám sát và kiểm soát chất lượng việc cải tạo công trình đối với các đập được ưu tiên và cơ sở hạ tầng liên quan; (ii) cải tạo công trình, bao gồm cả công trình xây dựng, công trình thủy-cơ khí và lắp đặt thiết bị thủy văn và giám sát an toàn; (iii) lập kế hoạch vận hành và bảo dưỡng và Kế hoạch sẵn sàng ứng phó khẩn cấp; và (iv) thông qua danh sách kiểm tra đã được tiêu chuẩn hóa đối với các đập do cộng đồng quản lý.

Hợp phần 2: Quy hoạch và Quản lý an toàn đập (60 triệu USD)

Hợp phần này sẽ cải thiện việc quy hoạch và khung vận hành về quản lý đập để bảo vệ người dân và cơ sở hạ tầng kinh tế -xã hội trong các cộng đồng hạ du. Hợp phần này sẽ cung cấp hỗ trợ về: (i) mạng lưới quan trắc và hệ thống thông tin; (ii) quy hoạch phát triển tổng hợp và cơ chế phối hợp vận hành giữa các hồ thủy điện và thủy lợi; (iii) hỗ trợ về mặt pháp lý và thể chế, tăng cường cơ chế phối hợp bao gồm chính sách quốc gia về đập, về việc đăng ký, quy chế, kiểm định, tuân thủ an toàn và hình phạt; (iv) các đặc tính kỹ thuật, tiêu chuẩn và quy định về an toàn đến các mức được quốc tế chấp nhận; và (v) nâng cao năng lực, kế hoạch vận hành hồ tổng hợp toàn lưu vực, kế hoạch sẵn sàng ứng phó khẩn cấp kể cả phân tích vỡ đập, lập bản đồ lũ hạ lưu và thiết lập các điểm mốc, nâng cao nhận thức và huấn luyện sơ tán cho các cộng đồng địa phương sinh sống dưới hạ lưu.

Hợp phần 3: Hỗ trợ quản lý dự án (15 triệu USD)

Hợp phần này sẽ cung cấp hỗ trợ cần thiết cho việc thực hiện dự án. Hợp phần này bao gồm hỗ trợ cho các đơn vị sau: (i) Ban chỉ đạo dự án gồm Bộ NN&PTNT, Bộ Công thương và Bộ Tài nguyên và Môi trường để điều phối tất cả các hoạt động can thiệp của dự án; (ii) Ban quản lý dự án trực thuộc Bộ NN&PTNT để cung cấp các dịch vụ hỗ trợ cần thiết để thực hiện dự án kịp thời và hiệu quả, bao gồm cả giám sát và đánh giá, đấu thầu, quản lý tài chính, giám sát chính sách an toàn, v.v...; (iii) Hỗ trợ kỹ thuật cho các sở/vụ hưởng lợi thuộc Bộ Công thương và Bộ TN&MT để thực hiện dự án kịp thời và hiệu quả; (iv) Thành lập và vận hành Nhóm đánh giá an toàn đập quốc gia; (v) Kiểm toán độc lập các đập ưu tiên trước và sau khi cải tạo; và (vi) Chi phí vận hành gia tăng đối với các hoạt động liên quan đến dự án.

5

Hợp phần 4: Dự phòng thiên tai (0 triệu USD – không phân bổ cố định nhưng không quá 20% tổng chi phí dự án)

Hợp phần này sẽ nâng cao năng lực ứng phó của Chính phủ trong trường hợp khẩn cấp liên quan đến sự cố đập trong quá trình thực hiện dự án. Trong trường hợp khẩn cấp, hợp phần dự phòng này sẽ cho phép sử dụng số tiền trong khoản vay nhanh chóng bằng cách giảm thiểu tối đa các bước xử lý và điều chỉnh các yêu cầu về tín dụng và chính sách an toàn để hỗ trợ đẩy nhanh việc thực hiện. Hợp phần này sẽ cho phép thực hiện chi tiêu theo quy trình ứng phó nhanh OP/BP 8.00 cho danh sách hàng hóa và dịch vụ sẽ được xác định trong quá trình xây dựng dự án. Hợp phần này không phải là phần thay thế cho bảo hành, và không loại bỏ nhu cầu xây dựng các đập đã đưa vào dự án. Một danh sách chung được kết hợp với một danh sách các hàng hóa không đưa vào có thể kích hoạt các chính sách an toàn. Điều này nhằm giúp đảm bảo đủ thanh khoản trong trường hợp khẩn cấp bằng cách tài trợ cho chính phủ trong toàn bộ việc ứng phó với trường hợp khẩn cấp và đưa ra một số biện pháp bảo vệ tài khoản của Chính phủ.

1.3. Giới thiệu tiểu dự án

Tiểu dự án “Sửa chữa, nâng cấp đảm bảo an toàn hồ chứa nước Đồng Bể, xã Xuân Du, huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa” là một trong các tiểu dự án được lựa chọn thực hiện ngay trong năm đầu của Dự án.

Mục tiêu của TDA là sửa chữa, nâng cấp công trình đầu mối nhằm đảm bảo an toàn cho hồ chứa, đảm bảo nhiệm vụ thiết kế tưới cho 255 ha diện tích đất canh tác của xã Triệu Thành, Hợp Thành, huyện Triệu Sơn và xã Xuân Du, huyện Như Thanh, và cấp nước sinh hoạt cho nhân dân trong vùng.

Các hạng mục công trình của TDA bao gồm gia cố đập chính, làm mới tràn xả lũ, làm mới hai cống lấy nước, đắp tôn cao đê ngăn lũ, kiên cố hóa kênh N1, N2, và xây mới nhà quản lý.

6

Bản đồ khu vực tiểu dự án

2. Phương pháp

Mục đích của việc đánh giá xã hội (SA), được thực hiện đồng thời với đánh giá môi trường của TDA, với hai mục tiêu. Thứ nhất, xem xét các tác động tiềm năng của các tiểu dự án tích cức và tiêu cực trên cơ sở kế hoạch triển khai các hoạt động của dự án. Thứ hai, tìm kiếm từ việc thiết kế các biện pháp giả quyết các tác động tiêu cực tiềm tàng và đề xuất các hoạt động phát triển cộng đồng có liên quan đến các mục tiêu phát triển của dự án. Việc xác định các tác động bất cực là không thể tránh được, tham vấn với người dân địa phương, các cơ quan chính phủ, các bên liên quan dự án, vv, sẽ được thực hiện để đảm bảo người dân bị ảnh hưởng sẽ được bồi thường và hỗ trợ một cách thỏa đáng và kịp thời để ít nhất các hoạt động kinh tế-xã hội của họ phục hồi về mức trước khi có dự án, và về lâu dài đảm bảo cuộc sống của họ sẽ không bị xấu đi, được coi như một kết quả của các tiểu dự án.

Trong đánh giá xã hội, các dân tộc thiểu số (DTTS) đang sống trong khu vực tiểu dự án cũng được đánh giá và khẳng định sự hiện diện của họ trong khu vực tiểu dự án thông qua sàng lọc về người dân tộc thiểu số (EM) (theo OP 4.10 của Ngân hàng), tham vấn với họ một cách tự do, được thông báo trước, thông tin theo cách thức phù hợp , để xác định rằng nếu cần hỗ trợ cho cộng đồng người dân tộc thiểu số bị ảnh hưởng tại địa phương

7

Đập tràn

Cống

Bãi thải

Đập đất

Đập phụ

Đường thi công

Lán trại

Lán trại

Đường sơ tán qua lòng hồ

khi thực hiện tiểu dự án. Sàng lọc DTTS được tiến hành theo hướng dẫn OP 4.10 của Ngân hàng Thế giới, và đã được thực hiện trong phạm vi và khu vực các đánh giá xã hội tương ứng với phạm vi đánh giá môi trường (theo OP 4.01). Một phân tích về giới cũng được thực hiện như một phần của SA để mô tả về các đặc điểm về Giới trong khu vực tiểu dự án (từ góc độ tác động của dự án) để cho phép lồng ghép vấn đề giới để thúc đẩy bình đẳng giới và nâng cao hơn nữa hiệu quả phát triển của các tiểu dự án, và toàn bộ dự án. Tùy thuộc vào độ lớn của các tác động tiềm năng của dự án đã được nhận diện, và mục tiêu phát triển dự án, kế hoạch kế hoạch hành động về giới và giám sát giám sát kế hoạch hành động giới đã được chuẩn bị (hãy xem các kế hoạch trong Phụ lục 3 của báo cáo này)

Để đảm bảo tất cả các tác động tiềm năng có thể được xác định trong quá trình chuẩn bị dự án, các SA đã được tiến hành thông qua hàng loạt các cuộc tham vấn với các bên khác nhau liên quan dự án. Một phần quan trọng được quan tâm là cấp hộ gia đình, những người BAH tiềm năng bởi dự án (cả tích cực và tiêu cực). Các kỹ thuật đánh giá được thực hiện để lập SA này bao gồm 1) xem xét các dữ liệu thứ cấp, 2) quan sát thực địa; 3) các cuộc thảo luận nhóm tập trung/họp cộng đồng, 4) phỏng vấn sâu, và 5) khảo sát các hộ gia đình (xem Phụ lục 7 về cách lấy mẫu). Tổng cộng 235 người đã tham gia trả lời để đánh giá tác động xã hội cho tiểu dự án này, trong đó có 120 người tham gia cuộc khảo sát hộ gia đình (định lượng), và 115 người tham gia vào các nhóm thảo luận nhóm tập trung, các cuộc họp cộng đồng, phỏng vấn sâu (định tính).

Trong phần 4, chúng tôi sẽ trình bày vắn tắt về những kết quả SA.Trong phần5, chúng tôi sẽ trình bày những phát hiện của SA (tác động tích cực và tiêu cực) cùng với các khuyến nghị tương ứng, bao gồm cả các kết quả phân tích giới, Xin lưu ý rằng một kế hoạch hành động giới và kế hoạch giám sát kế hoạch hành động giới được trình bày tại Phụ lục 3 của SA này), và các Kế hoạch quản lý sức khỏe cộng đồng, Chiến lược tham vấn cộng đồng và truyền thông cũng đã được trình bày lần lượt tại Phụ lục 1 và 2).

3. Đặc điểm chung về tự nhiên, kinh tế xã hội khu vực dự án

3.1. Đặc điểm tự nhiên

Hồ chứa nước Đồng Bể thuộc địa phận của 4 xã gồm Phượng Nghi, Xuân Du thuộc huyện Như Thanh và Triệu Thành, Hợp Thành thuộc huyện Triệu Sơn, cách Thành phố Thanh Hóa khoảng 40km về phía Tây Nam, có tọa độ địa lý vào khoảng 19o45'30" vĩ độ Bắc, 105o30'00" kinh độ Đông.

Vùng lòng hồ là một thung lũng nằm ở khu bán sơn địa được vây quanh bởi các đồi thấp. Cao độ lòng hồ thay đổi từ 31 m đến 38 m. Các quả đồi quanh lòng hồ là đồi đất đá

8

phong hóa mạnh, bên trong lòng hồ là đất đá trầm tích. Thảm thực vật trong lưu vực của hồ thuộc dạng rừng non tái sinh.

Vùng dự án mang đặc điểm chung của khí hậu nhiệt đới gió mùa, trong năm chia làm hai mùa rõ rệt. Mùa khô từ trung tuần tháng 11 đến hết tháng 3 năm sau. Thời gian còn lại là mùa mưa, với các trận mưa lớn thường xuất hiện vào tháng 7 và 8.

3.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội

3.2.1. Diện tích và dân số

Vùng dự án bao gồm 4 xã Phượng Nghi, Xuân Du thuộc huyện Như Thanh và Triệu Thành, Hợp Thành thuộc huyện Triệu Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Tổng diện tích đất tự nhiên của cả 4 xã là 7.103,68 ha; diện tích đất sản xuất nông nghiệp 1.813,02 ha; diện tích đất lâm nghiệp 3.051,94 ha; diện tích đất nuôi trồng thủy sản 107,46 ha; diện tích đất thổ cư 682,86 ha. Tổng dân số của cả 4 xã là 24.716 người.

Tư vấn đã chọn mẫu khảo sát tại hai xã Xuân Du và Triệu Thành với các số liệu về diện tích, dân số cơ bản như trong bảng 1 dưới đây.Số liệu tổng hợp cho thấy tính chất về dân số của hai xã trong vùng dự án được khảo sát không có nhiều khác biệt. Mật độ dân số trung bình của hai xã là 475 người/km2, cao hơn gấp 1,5 lần mật độ dân số trung bình của tỉnh Thanh Hóa là 312 người/km2 (Tổng cục thống kê, 2013). Số nhân khẩu bình quân hộ của hai xã là 4,1 người/hộ xấp xỉ với số liệu thống kê của tỉnh Thanh Hóa là 4 người/hộ. Tỉ lệ người dân tộc thiểu số (DTTS) trung bình của hai xã là 32,5%. Như vậy, các số liệu trung bình về dân số ở trong bảng 1 có thể được sử dụng làm số liệu cơ bản đại diện cho vùng dự án.

Bảng 1: Diện tích và dân số các xã khảo sát

Xã Diện tích đất tự nhiên (ha)

Dân số (người)

Số hộ

Mật độ dân số (người/km2)

Số nhân khẩu bình quân hộ (người/hộ)

Triệu Thành 1092,06 5792 1544 530 3,8

Xuân Du 1708,74 7229 1602 420 4,5

Tổng cộng 2800,8 13021 3146

Trung bình 475 4,1

Kết quả kiểm kê các đối tượng bị ảnh hưởng (BAH) cho thấy có 13 hộ BAH trực tiếp (78 người) do việc thu hồi đất và tài sản trên đất phục vụ cho việc sửa chữa hồ. Không có hộ

9

nào bị di dời, không có hộ nào bị mất từ 20% đất sản xuất (từ 10% đất sản xuất đối với hộ dễ bị tổn thương); không có hộ nào phải di chuyển mồ mả; không có hộ nào thuộc nhóm dễ bị tổn thương và không có hộ người DTTS.

3.2.2. Tình trạng sử dụng đất

Diện tích đất nông nghiệp trung bình của các hộ tại cả hai xã xấp xỉ khoảng 0,3 ha/hộ. Về diện tích đất thổ cư, xã Xuân Du có diện tích đất thổ cư trung bình vào khoảng 600 m2/hộ thấp hơn nhiều so với xã Triệu Thành là 2700 m2/hộ. Xã Xuân Du là xã hưởng lợi chính từ hồ Đồng Bể với diện tích phục vụ là 225 ha, trong khi xã Triệu Thành chỉ có 24 ha được cấp nước từ hồ.

Bảng 2: Tình trạng sử dụng đất các xã khảo sát

Xã Diện tích đất tự nhiên (ha)

Đất nông nghiệp (ha)

Đất lâm nghiệp (ha)

Đất thủy sản (ha)

Đất thổ cư (ha)

Triệu Thành 1092,06 452,21 211,12 56,77 420,09

Xuân Du 1708,74 535,35 590,26 16,80 100,00

Theo kết quả khảo sát thiệt hại về thu hồi đất, phạm vi thu hồi chủ yếu bao gồm một phần nhỏ diện tích đất nông nghiệp, đất nuôi trồng thủy sản và đất lâm nghiệp, không ảnh hưởng đến nhà ở, vật kiến trúc của các hộ dân. Các hộ BAH nằm trong diện tích mở rộng thân đập cần thu hồi vĩnh viễn và diện tích đất khu bãi thải vật liệu cần thu hồi tạm thời. Thông tin về diện tích đất thu hồi của các hộ BAH như trong bảng sau.

Bảng 3: Thống kê diện tích thu hồi đất của các hộ BAH

XãĐất nông

nghiệp (ha)

Đất hoa màu (ha)

Đất lâm nghiệp

(ha)

Đất thủy sản (ha) Đất tạm

thời (ha)

Tổng diện tích đất

BAH (ha)

Xuân Du 0,154 0,057 0 0,031 1,0815 1,322

Triệu Thành 0,150 0,130 0,05 0 0 0,330

Tổng cộng 0,304 0,187 0,05 0,031 1,0815 1,652

10

4. Kết quả đánh giá xã hội

4.1. Cơ cấu kinh tế và nguồn thu nhập chính

Xét về cơ cấu kinh tế, đây là hai xã có tỉ trọng ngành nông nghiệp cao so với tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ (phi nông nghiệp) như minh họa trong biểu đồ 1 dưới đây. Theo số liệu báo cáo kinh tế xã hội của các UBND xã, tỉ lệ hộ nông nghiệp của xã Xuân Du là 96% và Triệu Thành là 91% là minh chứng rõ cho tỉ trọng cao của ngành nông nghiệp. Tuy nhiên, thu nhập bình quân đầu người của xã Xuân Du là 22,9 triệu đồng/năm lại cao hơn nhiều so với xã Triệu Thành là 12,8 triệu đồng/năm.

Hình 1: Cơ cấu kinh tế của các xã

Kết quả phỏng vấn hộ cũng cho thấy tỉ lệ người làm nông nghiệp chiếm số lượng lớn. Những nghề nghiệp mà thành viên của các hộ được phỏng vấn đang làm bao gồm (1) Mất sức lao động, (2) Nông, lâm, ngư nghiệp, (3) Buôn bán, dịch vụ, (4) Cán bộ, nhân viên nhà nước, (5) Học sinh, sinh viên, (6) Tiểu, thủ công nghiệp, (7) Công nhân, (8) Hưu trí, (9) Làm thuê/làm mướn, (10) Không có việc làm. Biểu đồ tổng hợp kết quả phỏng vấn dưới đây cho thấy tỉ lệ người làm nông, lâm, ngư nghiệp (2) là 46,7%. Tỉ lệ này thấp hơn tỉ lệ hộ nông nghiệp của UBND xã thống kê là do trong các hộ nông nghiệp còn bao gồm những người làm ngành nghề khác, như học sinh, sinh viên chiếm đến 25,8%, hay công nhân hoặc người hưu trí chiếm gần 10%. Tỉ lệ người không có việc làm rất thấp, chỉ có một trường hợp trong mẫu điều tra, chiếm tỉ lệ 0,2%. Tỉ lệ các nghề buôn bán, dịch vụ, thủ, công nghiệp cũng rất thấp, lần lượt là 1% và 0,2%.

11

Hình 2: Tỉ lệ nghề nghiệp của thành viên trong các hộ được khảo sát

Nguồn thu nhập cơ bản của hầu hết các hộ dân trong vùng dự án là nông nghiệp bao gồm cả canh tác cây trồng và chăn nuôi trong phạm vi gia đình. Các cây trồng chính được người nông dân canh tác là lúa gạo, ngô, đậu tương, lạc, khoai lang, ớt, một số loại rau và các cây ăn quả. Tùy vào điều kiện của mỗi xã và nguồn nước, người nông dân trong vùng dự án sản xuất hai vụ (một vụ lúa + một vụ màu) đến ba vụ (hai vụ lúa + một vụ màu) một năm. Tuy nhiên, nhiều người dân cho rằng sản xuất nông nghiệp hiện nay của họ là bấp bênh vì phụ thuộc quá nhiều vào thời tiết và vận hành của các hồ chứa cấp nýớc. Ðiển hình như xã Triệu Thành có đến 19 hồ chứa nhỏ để cấp nước tưới cho sản xuất nông nghiệp.

Bên cạnh thu nhập từ trồng trọt mà chủ yếu là lúa, nhiều hộ nông dân còn trồng mía để cung cấp nguyên liệu thô cho nhà máy đường Lam Sơn. Diện tích trồng mía của xã Xuân Du là 32 ha và xã Triệu Thành là 50 ha. Tuy nhiên, việc thu mua mía của nhà máy đường không ổn định nên ảnh hưởng nhiều đến thu nhập của các hộ trồng mía. Trong cuộc thảo luận nhóm ở xã Triệu Thành, người dân phản ánh do lượng đường tồn kho nhiều nên nhà máy nhiều khi không muốn mua của dân khiến cho khá nhiều hộ bị giảm thu nhập. Đặc biệt, xã Xuân Du có thế mạnh về phát triển trồng cây hoa đào đạt hiệu quả kinh tế cao và mang lại nguồn thu lớn cho nhiều gia đình.

Các vật nuôi trong gia đình tại vùng dự án là bò, trâu, lợn và gia cầm. Gia súc được nuôi để lấy sức kéo và để bán. Gia cầm thì hiếm khi bán mà chủ yếu để tiêu thụ làm thức ăn hàng ngày tại gia đình. Một số hộ phát triển mô hình trang trại, gia trại. Giá cả gia súc cũng lên xuống thất thường nên ảnh hưởng không nhỏ đến người chăn nuôi. Thu nhập từ bán trâu bò và lợn được dùng để mua các đồ đạc, tài sản trong gia đình.

12

Nghèo đói cũng là một vấn đề được xem xét và đề cập trong các cuộc thảo luận ở xã. Xã Xuân Du có tỉ lệ hộ nghèo là 3,2% trong khi tỉ lệ này cao hơn nhiều ở xã Triệu Thành với 22,9%.

4.2. Giáo dục

Cả hai xã khảo sát đều có hệ thống giáo dục ở ba cấp trường mầm non, tiểu học và trung học cơ sở. Cơ sở vật chất giáo dục, đồ dùng trường học của các xã được trang bị đầy đủ. Công tác khuyến học được thực hiện ở các xã là động lực thúc đẩy học sinh thi đua học tập đạt nhiều thành tích, khuyến khích cho các cấp học, nhà trường, gia đình, dòng họ, thôn xóm phấn đấu. Hội khuyến học đã tổ chức trao quà động viên các học sinh đạt thành tích cao, học sinh đạt giải thi ở các cấp và giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh, huyện. Mỗi xã còn có Trung tâm học tập cộng đồng thường phối hợp tổ chức hoạt động khuyến nông, phổ biến thông tin khoa học, kỹ thuật cho nông dân trong xã.

Hình 3: Trình độ học vấn các hộ khảo sát

Biểu đồ trên đây thể hiện kết quả tổng hợp trình độ học vấn của các người dân là thành viên trong các hộ khảo sát, có phân theo giới tính. Biểu đồ cho thấy gần 40% người dân có trình độ học vấn cấp Trung học cơ sở và tỉ lệ nam ở cấp này cao nữ. Tỉ lệ mù chữ chiếm khoảng 3% trong đó số lượng nữ lại nhiều hơn. Tỉ lệ người dân đi học trung cấp hay nghề ở đây rất thấp, chỉ 2%, tuy nhiên tỉ lệ có bằng đại học cao hơn nhiều với 8% chia đều cho cả nam và nữ. Như vậy, về cơ bản người dân ở đây đã được phổ cập giáo dục đến hết bậc tiểu học, tức là đều biết đọc biết viết.

Có 8% hộ gia đình có trẻ em trong độ tuổi đi học (5 – 17 tuổi) nhưng đã nghỉ học, trong đó có 16 trẻ em nam, 10 trẻ em nữ. Nguyên nhân của tất cả các trường hợp này là do khó

13

khăn về kinh tế gia đình nên trẻ em nghỉ học để lao động sản xuất phụ giúp công việc gia đình.

4.3. Y tế và sức khỏe

Đối với người nông dân lao động chân tay, sức khỏe là một yếu tố rất quan trọng để duy trì sản xuất và đời sống. Trong vòng một năm qua, có 86% số hộ khảo sát có người nhà bị ốm đau. Trong số đó, có 76% người bị cảm, cúm, 26% người bị bệnh về đường hô hấp, còn lại là các bệnh sốt rét, tả, viêm gan, cao huyết áp, tai nạn thương tích. Với các bệnh thông thường như cảm, cúm, ho, viêm mũi, có đến 65% người dân đến khám chữa bệnh tại trạm y tế xã. Lựa chọn nơi khám chữa bệnh thứ hai của người dân là tại bệnh viện huyện với 62% người trả lời. Còn khoảng 22% người dân chữa bệnh tại bệnh viện tỉnh, không có trường hợp nào điều trị ở bệnh viện trung ương.

Theo báo cáo của UBND xã Xuân Du, số hộ sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh đạt 92,5%, số hộ có nhà tiêu hợp vệ sinh là 82,5%. Tuy nhiên, có 60% người dân cho rằng những yếu tố ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người dân đó là các loại thực phẩm, rau quả không an toàn và nguồn nước sinh hoạt bị ô nhiễm. Đặc biệt là những hộ dân ở gần khu nghĩa địa phản ánh nguồn nước giếng của họ bị ô nhiễm trông thấy rõ. Vì vậy, đến 75% người dân đã mua bảo hiểm y tế để giảm bớt phần nào chi phí khám chữa bệnh trong năm.

Khi được hỏi về các bệnh lây truyền qua đường tình dục (HIV/AIDS), chỉ có khoảng 50% người dân có được hiểu biết về vấn đề này. Hầu hết mọi người (88%) vẫn còn quan niệm rằng AIDS là bệnh không thể chữa được. Tuy nhiên, 90% người dân đã có ý thức về các biện pháp phòng tránh như không dùng chung bơm kim tiêm và sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục. Chủ yếu người dân tiếp thu các thông tin này qua các chương trình truyền hình trên tivi (92%) và một số khác từ các cuộc họp cộng đồng (25%).

Tại mỗi xã trong vùng dự án đều có trạm y tế cấp xã với những thông tin cơ bản như trong bảng dưới đây. Khu nhà trạm y tế đều là nhà cấp 4, được xây dựng từ lâu nên đã cũ. Mỗi trạm có khoảng từ 11 đến 14 giường bệnh, có phân thành các phòng như phòng khám bệnh, phòng tiêm, phòng sản, phòng dược. Trạm mới chỉ có các trang, thiết bị tối thiểu để điều trị những bệnh thông thường ở địa phương. Mỗi trạm có 5 đến 6 cán bộ, bao gồm 1 bác sĩ (trưởng trạm), 2 y sĩ, 2 đến 3 y tá.

14

Bảng 4: Cơ sở vật chất các trạm y tế xã

XãTrạm y tế

Số cán bộ Số giường bệnh

Xuân Du 6 14

Triệu Thành 5 11

Tổng 11 25

Hình 4: Phòng khám bệnh ở Trạm y tế xã Triệu Thành

4.4. Tình hình di cư

Một đặc điểm nổi bật và tương đối giống nhau trong hai xã là tỷ lệ người di cư lâu dài và di cư theo mùa tương đối lớn. Tính gộp tất cả hai loại hình di cư, con số dân cư di cư dao động trong khoảng 15% - 30% dân số của mỗi xã. Đặc biệt như xã Xuân Du có trên 1300 người đi lao động ngoài xã và 32 người đi lao động có thời hạn ở nước ngoài đem lại nguồn thu nhập lớn về cho gia đình. Di cư ra nước ngoài để lao động xuất khẩu có xu hướng tăng cao do chính quyền xã đã và đang xác định đây là một con đường giảm nghèo có hiệu quả. Các lao động nữ thường ra Hà Nội làm giúp việc, nấu ăn, phụ hồ, buôn bán quần áo, nông sản. Nhiều phụ nữ trong các xã đã sang Đài Loan lao động giúp việc gia đình, hoặc làm công nhân may mặc, lắp ráp trong các nhà máy linh kiện điện tử.

Di cư đã đem lại một nguồn thu nhập đáng kể cho các gia đình ở các xã và là nguồn đầu tư cho phát triển nông nghiệp cho nhiều hộ gia đình bởi thu nhập từ di cư trung bình một

15

tháng có thể bằng thu nhập trung bình trong 6 tháng từ nông nghiệp. Các công việc đồng áng như cày bừa dần dần được cơ giới hóa và các hộ gia đình có người di cư thiếu nhân lực thường dùng tiền gửi về để chi trả cho việc cày bừa thuê mướn bằng máy móc. Tuy vậy, di cư cũng tạo ra các hệ quả tiêu cực như gánh nặng công việc đồng áng và gia đình đặt hết trên vai những người phụ nữ ở lại; hoặc là những người già phải ở nhà chăm sóc con cháu và điều này có thể ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý của những đứa trẻ khi phải sống xa cha mẹ lâu dài do nhiều gia đình di cư vào nam cả vợ lẫn chồng và để con lại cho ông bà, người thân họ hàng chăm sóc.

4.5. Đặc điểm về dùng nước, quản lý công trình

Hồ chứa Đồng Bể là công trình được sử dụng để trữ lượng nước trong hồ phục vụ tưới cho nông nghiệp, cấp nước sinh hoạt, thủy sản và phòng lũ. Hồ do Công ty TNHH một thành viên khai thác công trình thủy lợi Sông Chu quản lý và vận hành cấp nước tưới cho 255 ha của các xã Xuân Du, Triệu Thành và Hợp Thành. Ngoài ra hồ còn cấp nước cho một số diện tích nuôi trồng thủy sản của các xã trên. Trong quá trình vận hành, hồ còn được Công ty Sông Chu kết hợp làm công trình phòng lũ.

Tại trạm quản lý hồ Đồng Bể, có 3 cán bộ của Công ty Sông Chu thường trực quản lý và vận hành hồ. Chi phí vận hành và bảo dưỡng hồ hàng năm của Công ty vào khoảng 350 triệu đồng từ nguồn thủy lợi phí của nhà nước cấp. Tuy nhiên, theo đánh giá của cán bộ quản lý hồ thì nguồn kinh phí này chỉ đáp ứng việc vận hành và bảo dưỡng, sửa chữa thường xuyên, không đủ để thực hiện sửa chữa lớn trong khi hồ đã bị xuống cấp sau thời gian dài hoạt động. Do kết cấu của đập hiện nay không đảm bảo an toàn nên hồ chỉ giữ được mực nước thấp so với khả năng, cộng với lượng nước rò rỉ qua cống lấy nước nên không đảm bảo việc cấp nước tưới trong các tháng 3 và 4 cuối mùa khô. Các kênh tưới N1 và N2 bằng gạch xây do xây dựng từ lâu đã xuống cấp nghiêm trọng, nhiều vị trí bị sạt sụt, khả năng dẫn nước rất kém.

Hàng vụ, các xã lập lịch sản xuất nông nghiệp và yêu cầu dùng nước gửi cho Công ty Sông Chu để chuẩn bị kế hoạch vận hành. Mỗi đợt cấp nước tưới của hồ kéo dài khoảng một tuần. Trong thời gian đó, các đội thủy nông của các xã trong khu tưới bố trí người vận hành các cống đóng mở trên hệ thống thủy nông nội đồng để đưa nước tưới tới ruộng. Lực lượng thủy nông viên hầu hết là nam giới và đã lớn tuổi được cộng đồng thôn đề xuất đảm nhận công việc thủy nông nội đồng.

4.6. Đặc điểm về mất an toàn công trình

Hồ chứa nước Đồng Bể với hạng mục đập chính là đập đất được khởi công xây dựng năm 1989, đến năm 1991 hoàn thành bàn giao đưa vào quản lý khai thác sử dụng.

16

Sau khi xây dựng xong tháng 5/1991, mực nước hồ lên cao vượt tràn 70 cm làm xói hỏng thân dốc, hạ lưu tràn xả lũ, thấm mạnh qua thân đập, cống hở doăng rò mạnh. Sự cố này làm ngập toàn bộ khu dân cư thôn Đông Bún, xã Xuân Du. Sau đó, một đê ngăn lũ đã được làm bổ sung cách vai tả đập 300 m và cắt thông đập phụ mở rộng lòng hồ, sửa lại thân dốc tràn, sân sau làm bằng bê tông thường.

Năm 1996, lũ lớn về hồ đã làm vỡ đập phụ, gây ngập lụt và thiệt hại 20 ha lúa, hoa màu và tài sản của người dân ở xã Triệu Thành. Năm 1997, sau sự cố này, công ty thủy nông Sông Chu đầu tư sửa chữa tràn xả lũ, bọc bổ sung bê tông trên mặt tràn bằng bê tông cốt thép, kéo dài sân sau tràn, sửa làm kín cửa cống. Năm 2003, công ty tiếp tục làm tường chắn sóng trên đỉnh đập, đắp bổ sung cơ đập phía hạ lưu, làm rãnh thoát nước mặt từ cơ đập xuống chân mái hạ lưu và vật thoát nước kết hợp tầng lọc dưới chân mái hạ lưu.

Sau hơn 20 năm hoạt động, tác động của thời tiết theo thời gian đã ảnh hưởng đến độ an toàn của hồ. Dọc theo chiều dài đập xuất hiện nhiều vị trí thấm, đá lát ở mái thượng lưu bị sô tụt, bong tróc nham nhở. Chân mái thượng lưu, đoạn giữa đập, bị lún võng, lép nhiều so với mái thiết kế dẫn đến gây mất an toàn công trình. Cống lấy nước do thi công không đảm bảo nên bị hở khe phai dẫn đến không kín nước, đóng mở van khó khăn. Đường ống bê tông thân cống bị hư hỏng nặng, phần bê tông bị mùn làm giảm cường độ nhiều, một số đoạn hở cả cốt thép. Tại tràn xả lũ, bê tông mặt tràn nhiều chỗ đã bị bong tróc, các bậc tiêu năng bị vỡ nhiều đoạn. Đoạn đường từ nhà quản lý đến chân đập hiện vẫn đang là đường đất, thường lầy lội, khó đi lại trong mùa mưa bão cũng làm giảm khả năng ứng phó với sự cố của cán bộ vận hành.

Việc đầu tư sửa chữa công trình của đơn vị quản lý có hạn nên công trình ngày một xuống cấp. Với hiện trạng hồ chứa như vậy, khả năng xảy ra vỡ đập mỗi khi có bão lũ là rất cao, gây thiệt hại đến các khu dân cư, khu tưới ở vùng hạ du hồ. Rút kinh nghiệm từ sự cố vỡ đập năm 1991 và 1996, chính quyền các xã đã phải chuẩn bị phương án di dời khẩn cấp khoảng 100 hộ dân ở thôn Đông Bún, xã Xuân Du và thôn 9, 10, 11, xã Triệu Thành khỏi vùng nguy hiểm mỗikhi có nguy cơ bão lũ gây mất an toàn hồ chứa. Vì vậy, việc sửa chữa và nâng cao an toàn đập Đồng Bể là một vấn đề hết sức cấp thiết nhằm phòng tránh tối đa những thiệt hại có thể xảy ra và đảm bảo cho người dân vùng hạ du yên tâm sinh sống và sản xuất.

17

5. Các phát hiện chính của Đánh giá xã hội

5.1. Phân tích giới

Các cuộc thảo luận nhóm người dân tại hai xã có bao gồm khoảng một nửa là nữ giới, trong đó có đề cập đến những vấn đề về giới. Một số các cuộc phỏng vấn sâu đã được tiến hành với đối tượng là chủ tịch hay phó chủ tịch hội phụ nữ xã và một số cán bộ lãnh đạo UBND xã.

a. Phân công lao động theo giới

Phụ nữ chiếm một nửa tổng dân số (49,2% ở xã Xuân Du và 53% ở xã Triệu Thành) và chiếm tỷ lệ gần 60% trong lực lượng lao động của hai xã. Phụ nữ và nam giới trung tuổi là lực lượng chính tham gia các hoạt động nông nghiệp trong vùng dự án do nhiều nam giới trong độ tuổi trẻ thường đi làm ăn xa. Thông tin cung cấp hai cuộc thảo luận nhóm tại hai xã cho thấy khâu cày bừa đều vẫn do đa số nam giới đảm nhận. Những công đoạn như cấy hái, bón phân làm cỏ đều được đa số phụ nữ làm. Nhiều phụ nữ và nam giới di cư ở các địa bàn phía Bắc thường trở về quê khi mùa vụ đến để chủ động tham gia vào nhiều công đoạn sản xuất. Nam giới vẫn đóng một vai trò quyết định chủ yếu trong việc đưa ra các hướng đầu tư sản xuất của các hộ.

Mô hình phân công lao động việc nhà vẫn là mô hình phân công lao động truyền thống, phụ nữ thường thực hiện khoảng 80% các việc vặt trong nhà. Trong công việc gia đình, phụ nữ vẫn là người làm chủ yếu các công việc nội trợ và chăm sóc con cái. Mặc dù khá nhiều nam giới cho rằng người chồng cần phải chia sẻ gánh vác thêm nhiều việc nhà với vợ thì trên thực tế thời gian lao động trung bình một ngày của nữ giới thường dài hơn thời gian làm việc nhà của nam giới khoảng 1 đến 1,5 giờ. Kết quả là công việc gia đình làm cho phụ nữ quá bận rộn, ít được nghỉ ngơi hơn nam giới. Theo ước tính tại hai xã, thời gian trung bình phụ nữ làm việc trong một ngày khoảng 10-11 tiếng. Hầu hết phụ nữ trong vùng dự án là nông dân nhưng bên cạnh hoạt động kinh tế này, phụ nữ còn có trách nhiệm đối với hầu hết các công việc trong gia đình.

Các mối quan hệ về giới truyền thống và các trở ngại về mặt thời gian cản trở sự tham gia của phụ nữ trong khâu ra quyết định tại cộng đồng, và kết quả phân tích giới cũng đã khẳng định sự hiểu biết của phụ nữ về các dự án đề xuất và sự tham gia của họ trong công tác quản lý cộng đồng thường thấp hơn so với nam giới. Điều này cho thấy các hoạt động tập huấn giới cho cộng đồng của dự án trong tương lai cần nhấn mạnh hơn nữa vào vấn đề phụ nữ cần sự chia sẻ hơn nữa về công việc nội trợ từ các thành viên khác trong gia đình, để họ có thêm thời gian nghỉ ngơi, phục hồi sức khỏe.

18

b. Phụ nữ và vấn đề chăm sóc sức khỏe

Tiếp cận các trung tâm y tế là rất quan trọng đối với phụ nữ. Điều này có nghĩa là phụ nữ và con em của họ có thể phục hồi sức khỏe một cách nhanh chóng hơn. Đối với phụ nữ, điều này rất quan trọng, không chỉ vì phụ nữ và con em của họ thường xuyên bị ốm đau mà còn vì họ không còn phải ở nhà quá lâu ðể chãm sóc con em mình khi bị ốm. Mỗi xã đều có trạm y tế và mỗi huyện đều có bệnh viện cấp huyện. Phần lớn phụ nữ dân tộc đẻ tại trung tâm y tế xã và có thể tiếp cận một cách dễ dàng với trung tâm y tế xã.

Tuy nhiên, theo kết quả thu thập tại thảo luận nhóm, tình hình phụ nữ mắc bệnh phụ khoa tương đối cao. Trong các cuộc thảo luận nhóm, vấn đề nguyên nhân của hiện tượng tỉ lệ mắc bệnh cao được nhiều người cho là có liên quan đến điều kiện vệ sinh môi trường và điều kiện lao động của phụ nữ (nước không sạch, không có chỗ tắm rửa vệ sinh thích hợp, ngâm mình trong nước khi mưa lụt xảy ra). Nhiều ý kiến đề cập tới sự hạn chế hiểu biết về việc phòng chữa bệnh của cả phụ nữ và nam giới. Đã có khá nhiều nam giới bày tỏ rằng họ chưa bao giờ được nghe phổ biến nói chuyện về phòng các bệnh của cơ quan sinh sản và thường không biết rằng người chồng cần phải có các hoạt động phối hợp với người vợ cùng chữa bệnh phụ khoa. Vì thế, một nội dung khá nhiều hội thảo tham vấn nhóm đề cập cho các hoạt động của kế hoạch hành động giới là cần thiết phải có các chương trình nâng cao hiểu biết của cả phụ nữ và nam giới về vấn đề sức khỏe sinh sản, phòng và tránh các bệnh phụ khoa.

c. Lây nhiễm HIV/ AIDS

Có thể dự báo rằng việc sửa chữa, nâng cấp đập trong thời gian kéo dài có thể làm tăng nguy cơ tiềm ẩn về số người nghiện hút, và do vậy, có thể lây nhiễm HIV vì một số lượng lớn lao động sẽ di chuyển từ bên ngoài tới vùng dự án để tham gia xây dựng công trình. Đây cũng là những vấn đề cần được Hội Phụ nữ xã cùng với các trung tâm y tế quan tâm hơn và cần thiết phải tiến hành những chiến dịch nâng cao nhận thức định kỳ về HIV/AIDS và phòng chống ma túy ở các xã.

d. Phụ nữ và phòng chống bạo lực gia đình

Kể từ khi Luật Bình đẳng giới và luật Phòng chống bạo lực gia đình được thông qua năm 2007, đã có một số tiến bộ được ghi nhận trong các xã, đặc biệt là trong việc nâng cao nhận thức về các vấn đề về giới và tiến hành các chương trình tăng cường năng lực về giới, phòng chống bạo lực gia đình. Trước kia, bạo lực gia đình được coi là vấn đề nên được giải quyết và giữ kín trong nội bộ gia đình, người ngoài ít can thiệp.

Những người tham gia thảo luận nhóm tập trung cho biết các trường hợp bạo lực gia đình cũng đã giảm nhiều so với 5 năm trước đây do nhiều chương trình giáo dục về bình đẳng

19

giới được thúc đẩy. Nếu có bất kỳ báo cáo nào về trường hợp bạo lực gia đình trong khu vực của minh, lãnh đạo và hàng xóm xung quanh hoặc gia đình sẽ can thiệp để bảo vệ nạn nhân hoặc phụ nữ. Đây là một tiến bộ đáng kể so với việc cộng đồng xung quanh thờ ơ trong việc giải quyết những trường hợp bạo lực chống lại nữ giới thường thấy ở các vùng nông thôn trước đây.

e. Sự tham gia của phụ nữ trong cộng đồng thôn

Phụ nữ đã bắt đầu tham gia tích cực hơn vào các hoạt động cộng đồng như là các cuộc họp thôn. Theo các thảo luận nhóm, phụ nữ nhìn chung đã tích cực chủ động tham gia vào các buổi tập huấn về khoa học kỹ thuật ở địa phương, xóa tan các nhìn nhận hiện nay về thực trạng “nữ làm, nam học”. Hội Phụ nữ cấp xã được xem là một tổ chức quần chúng năng động ở cấp cơ sở và đang đóng vai trò rất quan trọng trong các hoạt động phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường của các địa phương. Hội phụ nữ các xã là thành viên nòng cốt của nhiều chương trình như chương trình giữ gìn vệ sinh môi trường thôn bản, xây dựng nông thôn mới, tuyên truyền phòng chống HIV, phòng chống buôn bán phụ nữ và trẻ em, giám sát các chương trình tái định cư, chương trình xây dựng và phát triển nông thôn mới.

Người dân địa phương đánh giá cao vai trò của các Hội Phụ nữ trong việc thực hiện thành công chương trình tín dụng vi mô dành cho các hộ cần vốn để phát triển kinh tế, xây sửa tiện nghi vệ sinh trong các hộ. Tất cả chính quyền xã đều công nhận hội phụ nữ là một trong các đoàn thể hoạt động tích cực nhất trong cộng đồng. Tuy nhiên, phụ nữ mới chỉ là lực lượng tham gia tích cực vào các hoạt động cộng đồng nhưng lại chưa có một tiếng nói, một vị trí tương xứng trong quá trình ra quyết định ở các cấp liên quan.

f. Bình đẳng giới và vấn đề tham chính

Có thêm nhiều ví dụ chứng minh cho sự tiến bộ trong vấn đề bình đẳng giới tại các xã trong khu vực dự án kể từ khi Luật Bình Đẳng giới được ban hành năm 2007. Các thành viên của Hội phụ nữ xã cũng như các đại diện lãnh đạo xã,người dân đều chung nhận định rằng có nhiều tiến bộ trong vấn đề bình đẳng giới so với 5 năm trước đây. Hiện nay, nam giới đã có chia sẻ với người vợ làm các công việc nội trợ như nấu cơm, giặt giũ. Tuy nhiên, như đã đề cập ở trên, phụ nữ vẫn là người làm chủ yếu các công việc nội trợ. Việc sửa đổi để đưa tên cả hai vợ chồng vào giấy chứng nhận quyền sử dụng đất được đánh giá là cơ sở pháp lý quan trọng để bảo vệ quyền bình đẳng giới của phụ nữ trong các gia đình. Và nó càng có tác dụng thiết thực bảo vệ quyền lợi của họ khi các hoạt động đền bù cho các ảnh hưởng của dự án đến đất đai hay các tài sản khác của các hộ gia đình sẽ được thực hiện trong tương lai ở các huyện này.

20

Vị thế của phụ nữ đã được cải thiện mặc dù còn chậm. Có nhiều cán bộ nữ hơn được nhận vào các tổ chức chính quyền. Đã có thêm các cán bộ nữ tham gia ở nhiều cấp chính quyền và đảng của cấp cơ sở. Giờ đây phụ nữ đã có hiểu biết tốt hơn về kinh tế, xã hội và văn hóa. Chất lượng cuộc sống (sức khỏe, quần áo, nhà ở, giao thông vận tải và các nhu cầu văn hóa) đã và đang được cải thiện; tỷ lệ sinh của các xã đã giảm khá nhiều. Từ chỗ bình quân mỗi phụ nữ có ba hay bốn con, nay tỷ lệ số con ở nhiều xã giảm xuống chỉ còn 2 con/hộ.

Tuy nhiên, với các gia đình hộ DTTS, vẫn còn các hộ sinh ba con, thậm chí nhiều hơn ba con. Điều kiện để phụ nữ có thể học tập lên cao không thuận lợi, bởi gánh nặng công việc trong sản xuất và gánh nặng gia đình. Ngoài ra, họ còn phải đối mặt với những định kiến giới đang tồn tại. Đây đó vẫn còn quan niệm truyền thống “trọng nam khinh nữ”, tồn tại tâm lý coi thường khả năng tổ chức quản lý của phụ nữ vì cho rằng nam giới lãnh đạo vẫn tốt hơn phụ nữ. Tâm lý thích sinh con trai hơn con gái hầu như vẫn rất phổ biến trong tất cả các xã.

5.2. Dân tộc thiểu số

Việc sàng lọc dân tộc thiểu số căn cứ trên khu vực bị ảnh hưởng được xác định trong các đánh giá tác động môi trường và xã hội. Chủ yếu là người Kinh đang sinh sống trong khu vực bị ảnh hưởng trực tiếp, gián tiếp và hưởng lợi của TDA, còn người DTTS sống ở các vùng cao. Trong vùng dự án, có 145 hộ DTTS đang sống ở xã Xuân Du, còn xã Triệu Thành không có hộ DTTS nào.Tỉ lệ DTTS chung của cả vùng dự án là 5%. Không có tác động tiêu cực nào của TDA đến người DTTS trong vùng. Hơn nữa, họ chính là những người hưởng lợi trong khu tưới của TDA.

Tư vấn đã thực hiện tham vấn trước, người dân được cung cấp đầy đủ thông tin và tự do tham gia (FPIC) với các hộ dân tộc Mường ở xã Xuân Du. Đa số dân tộc thiểu số ở đây thuộc về nhóm các dân tộc Mường đã sống ở đây từ rất lâu. Mặc dù họ có bản sắc văn hóa riêng biệt có thể nhận thấy qua các lễ hội truyền thống và ngôn ngữ, nhưng họ đã sinh sống cùng nhau và cùng với người Kinh trong các thôn.Họ sử dụng nhà ở theo kiểu của người Kinh và giao tiếp với bên ngoài bằng tiếng Việt. Do vậy, rất khó để phân biệt đâu là người Kinh, đâu là người Mường nếu không hỏi nguồn gốc của họ.

Các khối dân cư người Mường hay người Kinh luôn đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc sống và sản xuất. Nhìn chung nhiều hộ gia đình DTTS chưa biết tính toán giống như người Kinh. Họ thường thiếu vốn nên khả năng đầu tư sản xuất để ra sản phẩm là thấp. Nguồn thu nhập chính là lúa, mía, nhưng lúa chỉ đủ ăn còn giá mía không ổn định nên thu nhập của các hộ DTTS chưa được cải thiện nhiều.

21

Tất cả các hộ DTTS tham gia họp tham vấn đều ủng hộ việc thực hiện sửa chữa và nâng cao an toàn đập. Họ nhận thức được tiểu dự án sẽ giúp đảm bảo an toàn cho người dân sinh sống ở hạ du đập và tạo điều kiện cấp nước tưới ổn định cho nông nghiệp. Vấn đề về ảnh hưởng của thi công đến việc cấp nước tưới cũng được đề cập đến. Tuy nhiên, người dân đồng tình với các biện pháp thi công phù hợp không gây ảnh hưởng đến việc cấp nước và phương án cấp nước dự phòng. Họ tin rằng việc sửa chữa hồ chứa sẽ cải thiện tình hình cấp nươc tưới cho sản xuất nông nghiệp. Hơn nữa, họ còn đề nghị dự án hỗ trợ về khuyến nông với các mô hình nông nghiệp đem lại lợi nhuận cao hơn và tập huấn về kỹ thuật tiên tiến cho nông dân.

Như vậy kết quả sàng lọc DTTS cho thấy tỉ lệ người DTTS thấp (5%) trong vùng ảnh hưởng của dự án và không có tác động tiêu cực đối với người DTTS.Những vấn đề chi tiết hơn về DTTS còn được trình bày trong một tài liệu độc lập khác, đó là Kế hoạch phát triển DTTS cho TDA.

5.3. Tác động tích cực

Có thể nói việc sửa chữa, nâng cấp hồ Đồng Bể với mục tiêu bảo đảm an toàn và cung cấp nước tưới đầy đủ cho các xã hưởng lợi sẽ giúp nâng cao tính chủ động trong sản xuất, gia tăng năng suất cây trồng, tiết kiệm được các chi phí thủy lợi và do vậy, có thể cải thiện mọi mặt cho đời sống nhân dân trong các xã. Dự án có thể có những ảnh hưởng tiêu cực đến tài sản cá nhân và cộng đồng ở một số hộ nhưng nhìn chung, tâm lý hân hoan, hồ hởi vẫn là phổ biến bởi những triển vọng và lợi ích to lớn mà hồ chứa có thể đem lại. Việc chủ động nước tưới dự báo sẽ có sự cải thiện về năng suất lúa và hoa màu, do nguồn nước cung cấp cho canh tác được đảm bảo.

Theo nhận định chung của nhiều đại biểu tham dự thảo luận nhóm, dự án có thể đem lại những lợi ích cho cả nữ giới và nam giới trong cộng đồng. Đứng từ quan điểm tiếp cận giới, một số các đại biểu cho rằng lợi ích mang lại cho phụ nữ có thể lớn h ơn nếu so sánh tương quan với lợi ích mà nam giới nhận được do công việc của phụ nữ gắn bó nhiều hơn với sản xuất, với đất đai, với canh tác nông nghiệp cần có nước. Như vậy, việc đầu tư công trình sẽ có các tác động tích cực tới cộng đồng, cụ thể là đối với nữ giới và nam giới trên nhiều phương diện, có thể trực tiếp hay gián tiếp. Các lợi ích chủ chốt có thể phân thành các nhóm sau đây:

a. Đảm bảo an toàn hồ chứa

Đây là tác động tích cực hàng đầu của dự án đối với cộng đồng dân cư sinh sống ở hạ du đập. Hồ Đồng Bể được xây dựng từ hơn 20 năm trước với điều kiện kỹ thuật còn hạn chế nên đến nay đã có nhiều hiện tượng gây mất an toàn theo như đánh giá của các chuyên gia an toàn đập và người dân địa phương. Vì vậy, việc gia cố, sửa chữa các hạng mục của

22

hồ sẽ làm tăng độ an toàn của hồ, giảm thiểu các nguy cơ đe dọa đến tính mạng và tài sản của người dân. Cụ thể là, 100 hộ dân của hai xã ở các khu dân cư phía hạ du đập (thôn Đông Bún, xã Xuân Du và thôn 9, 10, 11, xã Triệu Thành)và sản lượng trên 20 ha đất trồng ở xã Triệu Thànhsẽ được đảm bảo an toàn, người dân yên tâm sinh sống và sản xuất tại địa phương.

b. Khả năng tăng cơ hội việc làm, tăng thu nhập cho cả cộng đồng

Việc sửa chữa hồ không những đảm bảo an toàn hồ chứa mà còn đảm bảo việc tích trữ nước đầy đủ để cung cấp nước tưới trên đồng ruộng, cải thiện tình trạng hạn trong những tháng cao điểm thiếu nước và kết quả là năng suất và sản lượng gieo trồng có thể sẽ tăng lên. Năng suất nông nghiệp được cải thiện (hoặc ít nhất là ổn định) tại một số khu vực thông qua việc giảm nguy cơ bị ngập lụt hoặc thiếu nước vào mùa khô.

Cơ hội thu hút việc làm sẽ làm giảm tình trạng thất nghiệp của nữ giới và nam giới, tăng mức độ tham gia của họ trong lực lượng lao động ở cả các ngành nghề khác và tăng thu nhập của gia đình và tăng nguồn thu của xã hội. Với thu nhập tăng lên, chi tiêu trong gia đình sẽ thoải mái hơn và điều này lại thúc đẩy lại sản xuất để cung ứng, đáp ứng nhu cầu chi tiêu thêm cho các hộ tại các vùng dự án.

Việc phát triển kinh tế và tăng cơ hội việc làm tại chỗ có thể làm giảm bớt con số người di cư tự do từ nông thôn ra đô thị trong tương lai. Về mặt lý thuyết, việc giảm đi con số nam giới di cư tự do có thể tác động tốt đến mục tiêu giảm tỷ lệ những người nghiện hút trong xã và do vậy có thể giảm phần nào nguy cơ lây nhiễm HIV trong cộng đồng.

c. Cải thiện môi trường sống

Việc sửa chữa hồ chứa sẽ chấm dứt tình trạng ngập lụt ở hạ lưu đập do rò rỉ và thấm. Do vậy, điều kiện môi trường ở đây sẽ được cải thiện hơn, tránh được những khu nước đọng, ao tù thường là nơi phát triển của các loài gây bệnh truyền nhiễm như sốt rét, tả lị.

Quá trình xây dựng dự án là cơ hội cải thiện vệ sinh môi trường sống của cả cộng đồng, nâng cao nhận thức cho người dân các xã về tầm quan trọng phải bảo vệ các công trình thủy lợi. Nhiều cơ hội giáo dục, đào tạo và tập huấn trong kế hoạch hành động giới của dự án sẽ làm tăng nhận thức về vệ sinh môi trường và bảo vệ sức khỏe cho phụ nữ.

d. Cơ hội nâng cao năng lực cộng đồng

Do mục tiêu thiết kế và xác định các đối tượng cộng đồng tham gia của dự án, nên những hoạt động giới hay dân tộc thiểu số sẽ tạo ra cơ hội cho việc nâng cao năng lực cho người dân của các xã tham gia, gia tăng các hiểu biết xã hội và gắn bó cộng đồng, gia tăng khả

23

năng tổ chức, quản lý, giám sát và gia tăng vị thế của phụ nữ cũng như các cấp hội trong cộng đồng. Họ sẽ có cơ hội hiểu biết thêm về các chính sách giới và an toàn xã hội của các tổ chức quốc tế cũng như của Chính phủ Việt Nam. Những phụ nữ DTTS sẽ có cơ hội làm quen với các vấn đề liên quan tới quản lý cộng đồng, giám sát cộng đồng khi thành lập các nhóm sử dụng nước để bảo quản nguồn nước tưới và các hệ thống thủy lợi nội đồng. Nữ giới và nam giới cũng sẽ có thêm kiến thức liên quan tới việc sản xuất, hoặc các kỹ năng mới tạo ra các sản phẩm thông qua các chương trình phục hồi sinh kế trong cộng đồng. Việc đưa nam giới tham gia vào các hoạt động cộng đồng của dự án sẽ giúp cho nam giới có ý thức hơn về quyền và trách nhiệm của họ với cả cộng đồng

e. Giải pháp làm tối đa hóa hiệu quả đầu tư

Công tác sửa chữa, nâng cao an toàn đập chính là một biện pháp tối đa hóa hiệu quả đầu tư xây dựng hồ. Sau khi dự án hoàn thành, hiệu quả tưới của hồ sẽ được tối đa hóa, đồng thời tạo các tác động tích cực như đã đề cập ở trên. Để phát huy hơn nữa các hiệu quả của dự án mang lại thì đơn vị quản lý hồ, chính quyền địa phương và người dân cần thực hiện những hoạt động như sau:

- Thực hiện bảo dưỡng, sửa chữa hồ định kỳ để đảm bảo cho công tác vận hành cũng như an toàn hồ chứa.

- Thường xuyên theo dõi, kiểm tra hồ để phát hiện những sự cố đặc biệt và kịp thời xử lý.

- Thiết lập hệ thống thông tin an toàn hồ chứa và cảnh báo sự cố thông suốt giữa các cơ quan liên quan với chính quyền và người dân địa phương để có phản ứng nhanh trong các tính huống khẩn cấp.

- Xây dựng kế hoạch phòng tránh khẩn cấp khi có sự cố đối với hồ, đồng thời diễn tập các phương án phòng tránh cho người dân.

5.4. Tác động tiêu cực

Tác động tiêu cực tiềm ẩn đã được đề cập đến trong các cuộc thảo luận nhóm, có liên quan tới đất đai thu hồi, an toàn môi trường, giảm thu nhập của một số hộ dân. Các tác động tiêu cực tiềm ẩn được xác định bao gồm các nguy cơ xẩy ra trước khi thi công, trong khi thi công và khi công trình đi vào hoạt động.

a. Tác động tái định cư

Việc thực hiện tiểu dự án sẽ phải thu hồi đất và tài sản trên đất của các xã vùng dự án. Tiểu dự án chỉ đầu tư sửa chữa và nâng cấp các công trình đã có nên mức độ ảnh hưởng đến các hộ dân không lớn, chỉ có 13 hộ BAH (78 người) và đất nuôi trồng thủy sản (đất

24

công ích) của UBND xã Xuân Du với tổng diện tích bị thu hồi là 1,65 ha. Không có hộ nào bị di dời, không có hộ nào bị ảnh hưởng nặng mất từ 20% đất sản xuất (từ 10% đất sản xuất đối với hộ dễ bị tổn thương); không có hộ nào phải di chuyển mồ mả; không có hộ nào thuộc nhóm dễ bị tổn thương. Các hộ BAH là người dân tộc kinh.

Xây dựng tiểu dự án sẽ thu hồi đất hành lang công trình mà người dân đang sử dụng là: 5.721 m2; trong đó diện tích đất nông nghiệp là 3.039 m2, diện tích đất hoa màu là 1.872 m2, diện tích đất NTTS là 310 m2, diện tích đất đồi là 500 m2. Diện tích đất thu hồi tạm thời để làm bải thải vật liệu là 10.815 m2 đất nôi trồng thủy sản UBND xã giao cho cho hộ gia đình quản lý.

Trong số diện tích đất thu hồi có 04 hộ BAH đang canh tác trên đất hành lang công trình vừa bị ảnh hưởng đến diện tích lúa, hoa màu, cây cối với 2.140 cây các loại: 10 cây chuối, 500 cây tre, 20 cây bạch đàn, 1.610 cây keo; 09 BAH đến diện tích lúa, hoa màu đang canh tác trên đất hành lang công trình và 02 hộ BAH công ích UBND đất giao thầu cho hộ nuôi trồng thủy sản theo mùa vụ. Không có hộ BAH tới vật kiến trúc.

b. Nguy cơ ô nhiễm môi trường và lây lan dịch bệnh trong quá trình xây dựng và sau khi công trình đi vào vận hành

Các tác động tiêu cực đến môi trường sống trong quá trình thi công và vận hành thiết bị có thể xảy ra như tiếng ồn, bụi bẩn nếu nhà thầu không cam kết tuân thủ về chính sách an toàn môi trường. Sau khi thi công, với hệ thống kênh mương lưu thông từ vùng cao đến vùng thấp, khả năng ô nhiễm và rủi ro về sức khỏe và các mối nguy hại tới môi trường sống của cả vùng dân cư và nguy cơ dịch bệnh lan tràn dễ dàng nếu các xã sống dọc theo chiều dài của kênh không có ý thức gìn giữ môi trường của chính khu vực mình.

c. Nguy cơ ảnh hưởng tới an toàn và sức khỏe của cộng đồng

Các tai nạn cho người lớn và trẻ em có thể xảy ra nếu không có những biện pháp che chắn an toàn và biển báo cẩn thận trong khi đang thi công.

Có các rủi ro nguy cơ về mặt xã hội đi kèm với công tác thi công như nguy cơ lây nhiễm HIV/AIDS, do nhiều công nhân xây dựng cùng tập trung trong thời điểm thi công. Sự có mặt một lượng lớn nam công nhân tạo ra một nguy cơ lây nhiễm HIV/AIDS qua các con đường tiêm chích và tình dục. An ninh trật tự làng xóm có thể bị ảnh hưởng do mâu thuẫn giữa cộng đồng và công nhân xây dựng có thể xảy ra.

5.5. Giải pháp giảm thiểu

a. Tham vấn với các bên liên quan

25

Nhằm giảm thiểu các rủi ro liên quan tới những tác động tiêu cực có thể phát sinh và nhằm thiết lập kênh thông tin liên lạc, trong quá trình chuẩn bị dự án đã tiến hành nhiều lần tham vấn với các cộng đồng sở tại. Do dự án có tính chất vay vốn nước ngoài, mức đền bù trên một địa bàn cùng tồn tại nhiều loại vốn đầu tư với các chính sách đền bù hỗ trợ không nhất quán sẽ sinh khiếu kiện do đó tỉnh sẽ có các văn bản hướng dẫn cụ thể việc thực hiện công tác kiểm kê, chi trả, mức giá thay thế của dự án dựa trên khung chính sách tái định cư của dự án được Thủ tướng phê duyệt. PPMU phối hợp chính quyền địa phương tuyên truyền rộng rãi trong cộng đồng về mục tiêu đầu tư dự án, các chính sách của dự án để cộng đồng hiểu rõ về những yêu cầu sử dụng nước làm tăng hiệu quả sử dụng nước và hiệu suất sử dụng nước.

Tham vấn với người dân tộc thiểu số:

Đối với tiểu dự án này, RAP đã được lập để đảm bảo các ảnh hưởng về đất đai, cây trồng trong khu vực xây dựng của hồ chứa sẽ được bồi thường một cách thích hợp và kịp thời. Dự kiến không có tác động bất lợi nào đối với người dân tộc thiểu số trong khu vực tiểu dự án. EMDP cũng đã được lập cho tiểu dự án này trên cơ sở đánh giá xã hội và tham vấn với các dân tộc thiểu số trong khu vực tiểu dự án. EMDP nhằm tạo cơ hội phát triển cho người DTTS trong khu vực tiểu dự án mặc dù họ không bị ảnh hưởng bất lợi của tiểu dự án.

Các cuộc tham vấn trước, được cung cấp đầy đủ thông tin và tự do tham gia với người DTTS cho thấy vì không có tác động bất lợi cho các dân tộc thiểu số, và EMDP đã được chuẩn bị để tạo cơ hội phát triển thêm cho người dân tộc thiểu số, cộng đồng người dân tộc thiểu số được tham vấn đã rất ủng hộ việc thực hiện tiểu dự án.

b. Lập kế hoạch hành động tái định cư

Mặc dù đã rất nỗ lực để tránh thu hồi đất và tái định cư người dân địa phương nhưng vẫn không thể tránh khỏi yêu cầu thu hồi đất và các tài sản khác của người dân. Kế hoạch này phản ánh cách thức dự án sẽ giảm thiểu tổn thất của những người BAH trong dự án, khôi phục sinh kế của họ bằng cách đền bù, hỗ trợ, và/hoặc trợ cấp cho họ. Mục tiêu chung của Kế hoạch hành động tái định cư nhằm đảm bảo rằng tất cả những người BAH đều được bồi thường theo giá thay thế những tổn thất của họ và đưa ra những biện pháp hỗ trợ khôi phục để họ có thể khôi phục sinh kế của họ - ít nhất là như mức trước khi có dự án.

c. Sử dụng biện pháp thi công không gây ảnh hưởng đến cấp nước và lập kế hoạch cấp nước tưới dự phòng trong thời gian thi công

26

Việc cấp nước tưới của hồ Đồng Bể sẽ không bị ảnh hưởng do tiểu dự án sẽ sử dụng biện pháp thi công hợp lý và chuẩn bị kế hoạch cấp nước tưới dự phòng trong thời gian thi công. Thứ nhất, kế hoạch thi công sẽ được lập trên cơ sở kế hoạch sản xuất của địa phương, được bố trí vào vụ đông (từ tháng 10 đến tháng 2) khi nhu cầu tưới rất thấpđể tránh tối đa việc ảnh hưởng đến cấp nước tưới và sản xuất của người dân. Đơn vị thi công sẽđắp đê quây để thi công cống mới, trong khi cống cũ vẫn được giữ nguyên để phục vụ tưới;sau khi cống mới đưa vào sử dụng mới tiến hành phá bỏ cống cũ. Thứ hai, trong trường hợp bất khả kháng, việc cấp nước từ hồ Đồng Bể bị gián đoạn, Công ty Sông Chu cùng các xã sẽ lập phương án cấp nước bổ sung từ nhiều hồ chứa nhỏ khác trong khu vực. Các cán bộ thủy nông của xã Xuân Du và Triệu Thành đã đề xuất xả nước từ hồ chứa bên cạnh vào các ao, đầm, sau đó dùng máy bơm đưa nước vào hệ thống kênh của khu vực thiếu nước. Đồng thời, các xã và Công ty Sông Chu cùng thảo luận để lập kế hoạch phân phối nước hợp lý, công bằng để tránh xảy ra các mâu thuẫn về dùng nước giữa đầu nguồn và cuối nguồn. Do vậy, việc cấp nước tưới sẽ vẫn được đảm bảo trong thời gian thi công của tiểu dự án để phục vụ cho sản xuất của nông dân.

d. Thực hiện Kế hoạch an toàn môi trường và sức khỏe nghề nghiệp của nhà thầu

Các nhà thầu xây dựng có trách nhiệm thực hiện các biện pháp giảm thiểu và chi phí giảm thiểu cũng sẽ nằm trong hợp đồng. Các hành động giảm thiểu tác động tiêu cực phù hợp với các mục tiêu của dự án được mô tả trong Kế hoạch QLMT&XH. Để có hiệu quả trong quá trình thực hiện, Ban QLDA sẽ thành lập một bộ phận môi trường với ít nhất hai cán bộ môi trường để hỗ trợ các vấn đề môi trường của dự án, bao gồm cả KHQLMT&XH tại công trường, chủ động trao đổi với người dân địa phương và có hành động để phòng tránh sự cố trong quá trình xây dựng.

Các nhà thầu cần phải chuẩn bị một Kế hoạch an toàn môi trường và sức khỏe nghề nghiệp (CEOHSP) dựa trên các biện pháp thi công có liên quan được xác định trong KHQLMT&XH cũng như các tiêu chuẩn quốc gia và tiêu chuẩn thực hành trong quản lý công trường xây dựng, bao gồm cả giữ gìn khu vực lán trại, quản lý chất thải xây dựng, v.v.

6. Vai trò của các bên liên quan

6.1. Ban quản lý dự án Trung ương

CPO sẽ có trách nhiệm bao quát toàn bộ các hoạt động của dự án cũng như hoạt động hoạt động triển khai thực hiện các kế hoạch an toàn xã hội thông qua một công ty tư vấn. Tư vấn xã hội của nhà thầu có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ với PPMU trong việc triển khai và thực hiện các hoạt động ở cấp huyện và cấp cộng đồng.

27

6.2. Ban Quản lý Dự án tỉnh

PPMU sẽ làm việc với các cơ quan Việt Nam liên quan ở các cấp tỉnh, huyện, xã hỗ trợ các hoạt động an toàn xã hội, điều phối tập huấn, tăng cường năng lực, và các hoạt động nâng cao nhận thức. Ban PPMU sẽ chịu trách nhiệm giám sát thực hiện các Kế hoạch an toàn xã hội. Việc thực hiện kế hoạch an toàn xã hội cũng sẽ được giám sát bởi Nhóm tư vấn xã hội của Bộ NN&PTNT.

6.3. UBND các xã và các tổ chức cộng đồng

UBND xã là đơn vị cấp hành chính lớn nhất của xã có trách nhiệm hỗ trợ dự án trong việc tổ chức thực hiện các hoạt động của chương trình an toàn xã hội tại cấp xã.

Hội nông dân là tổ chức đoàn thể tâp hợp quần chúng nông dân trong cộng đồng thôn xã. Vì thế nhiều hoạt động cấp xã cần có sự phối hợp của tổ chức Hội nông dân, đặc biệt là trong các hoạt động khuyến nông theo mô hình tổ chức “hội nghị đầu bờ”, cầm tay chỉ việc, trình diễn cho bà con nông dân, đặc biệt là nhân dân các DTTS.

Hội Phụ nữ cấp xã được xem là một tổ chức quần chúng năng động ở cấp cơ sở và đang đóng vai trò rất quan trọng trong các hoạt động phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường của các địa phương. Hội phụ nữ xã là thành viên nòng cốt của nhiều chương trình như chương trình giữ gìn vệ sinh môi trường thôn bản, xây dựng nông thôn mới, tuyên truyền phòng chống HIV, phòng chống buôn bán phụ nữ và trẻ em, giám sát các chương trình tái định cư, chương trình xây dựng và phát triển nông thôn mới.

Đoàn Thanh niên Việt Nam là một tổ chức quần chúng có chức năng thống nhất thanh niên và xây dựng các chương trình lôi kéo thanh niên tham gia vào trong các hoạt động xã hội. Ở cấp địa phương, lãnh đạo và đoàn viên Đoàn Thanh niên rất tích cực trong nhiều hoạt động phát triển. Đoàn thanh niên có khả năng kết nối với lớp trẻ ở tất cả các cấp, bao gồm cả các thanh niên có hành vi có nguy cơ cao hoặc liên quan tới HIV/AIDS. Đoàn thanh niên cần có các hoạt động tăng cường nhận thức, giáo dục và truyền thông cho thanh niên địa phương, giáo dục tuyên truyền lối sống lành mạnh trong thanh niên và hỗ trợ cho các thanh niên có hoàn cảnh khó khăn.

28

7. Kết luận và kiến nghị

Dự án Sửa chữa và nâng cao an toàn đập cho thấy sẽ mang lại những lợi ích to lớn, cả trước mắt và lâu dài cho người dân về vấn đề đảm bảo an toàn đập và cấp nước tưới. Dự án còn là nhân tố quan trọng để phát triển thuỷ lợi cho miền núi, vùng sâu vùng xa, nhất là những vùng đặc biệt khó khăn về nguồn nước, gắn với các chính sách xã hội để từng bước giải quyết nước sinh hoạt cho nhân dân và phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, góp phần thực hiện thành công chương trình xóa đói giảm nghèo, định canh định cư, phát triển dân tộc thiểu số và phát triển nông nghiệp kết hợp phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai.

Hiệu quả dự án mang lại tập trung vào các tác động tích cực như đảm bảo an toàn hồ chứa, khả năng tăng cơ hội việc làm, tăng thu nhập cho cả cộng đồng, cải thiện môi trường sống, tăng cường năng lực phòng tránh sự cố, thiên tai cho cộng đồng. Tuy nhiên, dự án cần chú ý những tác động tiêu cực tiềm tàng có thể xảy ra như tái định cư, tác động đến hoạt động cung cấp nước tưới, mâu thuẫn trong sử dụng nước, nguy cơ ô nhiễm môi trường và lây lan dịch bệnh trong quá trình xây dựng và sau khi công trình đi vào vận hành, nguy cơ ảnh hưởng tới an toàn và sức khỏe của cộng đồng. Do vậy, đề nghị dự án thực hiện những biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực như đã đề xuất trong báo cáo này để đảm bảo đời sống và sản xuất cho người dân trong quá trình thi công.Ngoài ra, người dân vùng dự án, đặc biệt là người DTTS, còn đề nghị dự án hỗ trợ về khuyến nông với các mô hình nông nghiệp đem lại lợi nhuận cao hơn và tập huấn về kỹ thuật tiên tiến cho nông dân. Hoạt động này sẽ là một biện pháp tốt để phát huy hiệu quả của dự án.

29

Phụ lục

Phụ lục 1. Kế hoạch quản lý sức khỏe cộng đồng

1. Kiểm soát địa điểm thi công TDA

Để bảo vệ sức khỏe con người và môi trường, khu vực thi công sẽ được kiểm soát chặt chẽ nhằm giảm thiểu việc ra vào của người dân. Trước khi bắt đầu các hoạt động thi công, nhà thầu sẽ áp dụng các biện pháp duy trì an ninh và kiểm soát việc ra vào địa điểm đó. Nhà thầu sẽ khoanh vùng các khu vực thi công; đánh dấu cờ lên cây, bụi cây và các mốc cố định trong phạm vi khu vực thi công không được phép tác động; và các khu vực ranh giới hoạt động để hạn chế ra vào. Các mối nguy hiểm bên trong các khu vực thi công bao gồm đào đắp đập đất và phương tiện máy móc di chuyển, do đó, chỉ có các công nhân xây dựng mới được phép vào các khu vực đó. Thông tin này sẽ được thông báo tại các cuộc họp và thường xuyên nhắc lại trên hệ thống loa đài xã.

2. Ngăn ngừa đổ chất thải xây dựng ra ngoài

Các chất thải thi công cần được tập kết và chở ra bãi thải đã được xác định trước khi thi công. Xe chở chất thải cần phải được che chắn để tránh rơi vãi ảnh hưởng đến môi trường và hoạt động của người dân địa phương dẫn đến các vấn đề về sức khỏe.

3. Nguy cơ bùng phát và lây lan dịch bệnh

- Những loại bệnh, đặc biệt là bệnh truyền nhiễm thường có trên địa bàn dự án

- Nguy cơ lây lan các bệnh truyền nhiễm hoặc nguy cơ ảnh hưởng tới sức khoẻ cộng đồng do người lao động từ nơi khác về tạm trú tại địa phương, và ngược lại.

4. Tránh các tổn thương cá nhân

- Công nhân trực tiếp tham gia thi công phải được trang bị quần áo bảo hộ lao động, khẩu trang, găng tay, mũ cứng, bông nút tai,... theo quy định hiện hành về an toàn lao động. Phổ biến các kiến thức về vệ sinh, an toàn lao động cho toàn công nhân.

- Người dân địa phương cần được kiểm soát việc ra vào khu vực thi công.

5. Ứng phó với tình huống khẩn cấp

Cung cấp địa chỉ liên lạc: Nhà thầu và địa phương cần cung cấp cho người dân địa phương địa chỉ và điện thoại liên lạc trong trường hợp xảy ra sự cố khẩn cấp. Có thể cung cấp sơ đồ đường đi đến cơ sở y tế gần nhất.

30

Các sự cố có thể xảy ra trong quá trình thi công TDA bao gồm: Tai nạn xe cộ hoặc máy móc thi công, cháy nổ hoặc sự cố môi trường (tràn dầu do hỏng hóc máy móc, bồn chứa chất thải sinh hoạt công nhân bị vỡ, …).

Khi xảy ra sự cố những người có liên quan tại hiện liên lạc ngay đến địa chỉ cung cấp ở trên. Trường hợp tai nạn cần sơ cứu nạn nhân trước khi đưa đến cơ sở y tế. Trường hợp xảy ra cháy nổ hoặc các sự cố môi trường cần khoanh vùng sự cố và liên lạc đến các cơ quan liên quan để xử lý.

Trong trường hợp xảy ra thiên tai, ví dụ như động đất, lũ lụt, hoặc các điều kiện thời tiết nguy hiểm, nhà thầu sẽ ngừng tất cả các hoạt động công trình và đưa các công nhân đến nơi an toàn. Các khu vực làm việc sẽ được che chắn để tránh trường hợp đổ hóa chất ra ngoài có thể ngăn ngừa được và phương tiện máy móc không được buộc giữ chắc chắn ảnh hưởng tới cộng đồng.

6. Phương pháp quản lý và giám sát sức khỏe cộng đồng

a. Địa điểm:

Kế hoạch quản lý sức khỏe cộng đồng sẽ được thực hiện tại xã Xuân Du, huyện Như Thanh và xã Triệu Thành, huyện Triệu Sơn, bao gồm cả khu vực thi công tiểu dự án hồ Đồng Bể.

b. Thời gian thực hiện: Trước và trong thời gian thi công TDA.

c. Các chỉ số để giám sát, quản lý:

- Số vụ tai nạn lao động do thi công tiểu dự án

- Số vụ tai nạn giao thông do các phương tiện phục vụ thi công tiểu dự án

- Số lần/số lượng công nhân bị ốm, đặc biệt là các bệnh truyền nhiễm

- Sự sẵn có của tủ thuốc cho công nhân tại lán trại

- Số lượng công nhân được hướng dẫn/tập huấn về vấn đề liên quan tới sức khoẻ cộng đồng

- Các tài liệu hướng dẫn sơ cấp cứu/ứng phó với dịch bệnh tai nạn được nhà thầu sử dụng/cung cấp cho công nhân

d. Phương pháp quản lý

31

- Nhà thầu sẽ giao cho chỉ huy trưởng công trình hoặc một công nhân phụ trách vấn đề về an toàn lao động và sức khoẻ cho công nhân để theo dõi, hỗ trợ những vấn đề liên quan.

- Nhà thầu phối hợp với trạm y tế xã, cán bộ y tế thôn bản để kịp thời cập nhật tình hình về dịch bệnh trên địa bàn hoặc những vấn đề về sức khoẻ của công nhân có thể lan truyền.

- Nhà thầu phối hợp với chính quyền địa phương, trạm y tế để thông báo về các vấn đề liên quan tới an toàn của người dân tại khu vực thi công hoặc tại các tuyến đường vận chuyển vật liệu thi công/chất thải.

- UBND xã/ trạm y tế chủ động kiểm tra việc giữ gìn vệ sinh, an toàn lao động tại khu vực thi công và lán trại công nhân.

- Nhà thầu phối hợp với UBND xã/Trạm y tế để có cơ chế phối hợp xử lý khi có tai nạn hoặc dịch bệnh xảy ra.

7. Đơn vị quản lý, theo dõi thực hiện

a. Ban quản lý dự án ngành Nông nghiệp & PTNT tỉnh Thanh Hóa

Ban quản lý dự án sẽ chịu trách nhiệm giám sát chung tất cả các hoạt động dự án, trong đó có kế hoạch truyền thông, tham vấn sức khoẻ cộng đồng. Những vấn đề liên quan tới sức khoẻ cộng đồng cũng là một trong những nội dung được phản ánh trong cơ chế khiếu nại của dự án.

b. UBND các xã Xuân Du và Triệu Thành

Chính quyền xã chịu trách nhiệm chung tất cả các vấn đề phát sinh trên địa bàn xã. Chính quyền xã có thể giao cho Ban giám sát cộng đồng để theo dõi các hoạt động truyền thông, tham vấn này tại địa phương.

c. Trạm y tế xã

Trạm y tế xã có chức năng về quản lý, theo dõi, sơ cấp cứu ban đầu, báo cáo các vấn đề về sức khoẻ cộng đồng trên địa bàn xã. Do vậy, những vấn đề liên quan tới sức khoẻ cộng đồng cũng có sự theo dõi, giám sát, hỗ trợ từ đơn vị này.

d. Nhà thầu

Chỉ huy trưởng công trình sẽ là người thay mặt nhà thầu để phối hợp với chính quyền địa phương thực hiện các hoạt động truyền thông, tham vấn liên quan tới sức khoẻ cộng đồng và công nhân.

32

Phụ lục 2. Kế hoạch truyền thông, tham vấn cộng đồng có sự tham gia

1. Công khai thông tin và sự tham gia

Công bố thông tin là một quá trình liên tục từ giai đoạn đầu của dự án và kéo dài trong suốt quá trình thực hiện dự án. Quá trình này cung cấp thông tin kịp thời cho các cộng đồng để họ có thể đóng góp một cách tốt nhất vào việc thiết kế dự án, vào các quyết định và giảm thiểu các ảnh hưởng. Việc cung cấp thông tin chính xác và kịp thời sẽ giúp tránh được những thông tin sai lệch và những đồn thổi không chính xác trong cộng đồng dân cư. Trong quá trình tham vấn, các nhóm dễ bị tổn thương trong cộng đồng được đặc biệt lưu ý nhằm đảm bảo sự thấu hiểu và những đóng góp tập thể của họ. Theo chính sách của cả Chính phủ và WB (tại Nghị định 69, các Điều 29, 30, 31 và 2), Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và huyện phải đảm bảo rằng người dân trong cộng đồng được cung cấp thông tin chi tiết về các dự thảo kế hoạch hoặc khung tái định cư trước thời gian tìm hiểu thực tế của WB. Bản dự thảo này cũng sẽ được công bố trên trang thông tin điện tử của WB. Sau khi lấy ý kiến của những người dân bị ảnh hưởng, kế hoạch tái định cư cuối cùng được Chính phủ và WB thông qua sẽ được tiếp tục phân phát tới các cộng đồng dân cư bị ảnh hưởng và được đưa lên trang thông tin điện tử của WB. Bất cứ sự thay đổi hay cập nhật nào của bản kế hoạch cuối cùng này cũng sẽ được thông báo tới các cộng đồng dân cư bị ảnh hưởng và cũng được đưa lên trang thông tin điện tử của WB.

Ban BT, GPMB và di dân TĐC (RP-PMU), với sự hỗ trợ của các tư vấn, các cơ quan liên quan cấp tỉnh và huyện, sẽ tiến hành các cuộc tham vấn cộng đồng về các hoạt động của dự án, kế hoạch tái định cư và việc sắp xếp chi trả đền bù. Các cuộc tham vấn này sẽ phải: (i) cung cấp thông tin về đánh giá thiệt hại và định giá tài sản thiệt hại; (ii) thông báo cho những người dân bị thiệt hại về số tiền đền bù và sự hỗ trợ đối với gia đình họ; (iii) lắng nghe phản hồi và đề xuất của họ; và (iv) rà soát và chỉnh sửa lại những thông tin chưa chính xác nếu có. Điều quan trọng là những người dân bị ảnh hưởng cần phải được thông tin đầy đủ trước về thời gian, địa điểm của các cuộc gặp, và được nhắc lại lịch sắp diễn ra. Các cuộc gặp cần có đông thành phần tham gia nhất có thể do việc này sẽ giúp làm giảm sự hiểu nhầm và các xung đột có thể.

Theo quy định tại Nghị định 69/NĐ-CP, Điều 30 (2b) việc đưa thông tin cần được ghi nhận tại các biên bản chính thức và được thống nhất với các Ủy ban nhân dân cấp xã, Ủy ban mặt trận Tổ quốc cấp xã và những người dân bị ảnh hưởng. Theo quy định tại Nghị định 69/NĐ-CP, Điều 30 3(a), sau giai đoạn này, cơ quan giải quyết đền bù sẽ tổng hợp các ý kiến nhận được, trong đó có số lượng người dân và các bên liên quan bị ảnh hưởng đồng ý và không đồng ý với kế hoạch thu hồi và đền bù đất cũng như đề nghị hỗ trợ của họ trong kế hoạch tái định cư. Các cuộc phỏng vấn với người dân bị ảnh hưởng sẽ được

33

tiến hành nhằm kiểm tra xem mức giá đền bù do địa phương thanh toán có đầy đủ không. Việc tham vấn tiếp theo sẽ được tiến hành trong giai đoạn thực hiện, tập trung vào các hoạt động cụ thể bao gồm đền bù, thu hồi đất, xây dựng kế hoạch hỗ trợ tái định cư. Các biện pháp này được thực hiện nhằm đảm bảo người dân hài lòng với việc đền bù và không phản đối sự gián đoạn mà dự án sẽ gây ra cho họ, và họ sẽ không phải chịu những ảnh hưởng bất lợi từ dự án mà sẽ được phục hồi, thậm chí cải thiện khả năng sinh kế của họ.

Sự tham gia của các bên liên quan tạo cơ hộ cho họ có ảnh hưởng và cùng chịu trách nhiệm về những sáng kiến và quyết định phát triển có thể ảnh hưởng đến họ. Thông qua sự tham gia này, những nhu cầu và ưu tiên của người dân địa phương được bộc bạch và có thể được quan tâm giải quyết thông qua dự án và trong quá trình tái định cư. Các hộ dân bị ảnh hưởng và các bên liên quan sẽ tiếp tục được tham vấn trong quá trình cập nhật và thực hiện kế hoạch tái định cư tiếp theo sau quá trình cung cấp thông tin hai chiều, thu thập phản hồi và đề xuất, góp ý.

2.Tham vấn cộng đồng

Một đánh giá về Kinh tế xã hội được thực hiện để thông báo cho các bên liên quan của dự án về các ảnh hưởng xã hội có thể có, tổng hợp các ý kiến và đề xuất của họ về khả năng giảm thiếu thiệt hại. Hoạt động này tận dụng kết quả các cuộc thảo luận của các nhóm đối tượng tập trung (các nhóm dân tộc thiểu số, phụ nữ, …) trong khu vực dự án. Quá trình tham vấn cho thấy ảnh hưởng của dự án đối với đối tượng dân tộc thiểu số là tái định cư.

Các cuộc gặp tham vấn của tỉnh đã có sự tham gia rất tích cực. Dưới đây là tóm tắt các phản hồi chính về vấn đề tái định cư tại các cuộc gặp:

(i) Các bên đều ủng hộ dự án;

(ii) Sự khác biệt giữa các chính sách đền bù từ các cơ quan quản lý dự án khác nhau do các tổ chức tài trợ khác nhau cũng như của chính phủ Việt Nam áp dụng đã gây ra những vấn đề xã hội do sự khác biệt giữa đơn giá bồi thường được sử dụng cũng như các lợi ích khác nhau cho những cá nhân bị ảnh hưởng.

(iii) Do không có đất thay thế cho các hộ sống dựa vào nông nghiệp, việc xây dựng và thực hiện chương trình phục hồi sinh kế cho các nhóm cư dân dễ bị tổn thương cần rất được quan tâm; và

(iv) Sự phối hợp chặt chẽ giữa Cơ quan thực hiện, tư vấn dự án và các bên liên quan cấp tỉnh/huyện/xã là rất quan trọng đối với sự thành công của dự án; và

34

Các cuộc gặp tham vấn đầu tiên tại các xã bị ảnh hưởng bởi dự án được tổ chức trước khi bắt đầu tiến hành khảo sát thiệt hại và đánh giá kinh tế xã hội với sự tham gia của các cán bộ xã và các hộ dân bị ảnh hưởng. Ngoài ra, các cuộc thảo luận nhóm tập trung (FGD) được tổ chức với người dân bị ảnh hưởng và các cán bộ địa phương trong thời gian tiến hành điều tra thiệt hại.

Trong các cuộc gặp, các nhóm tư vấn đã đưa ra cho người tham gia các chủ đề sau:

i. Thông tin chung về dự án, sự liên kết và các đặc điểm của dự án;

ii. Danh sách các xã bị ảnh hưởng và quy mô thu hồi đất phục vụ dự án;

iii. Mục tiêu và Nguyên tắc của Kế hoạch tái định cư theo quy định của Chính phủ và chính sách an toàn của WB;

iv. Kế hoạch khảo sát kinh tế xã hội (SES) và điều tra thiệt hại (IOL);

v. Chương trình phục hồi sinh kế;

vi. Các chế độ bồi thường và di dời (lựa chọn tiền mặt và/hoặc hình thức bồi thường khác);

vii. Các vấn đề liên quan tới dân tộc thiểu số, giới và các nhóm dễ bị tổn thương; và

viii. Cơ chế tham gia của những người dân bị thiệt hại, chế độ khiếu nại, đánh giá và giám sát trong tất cả các giai đoạn chuẩn bị, cập nhật và thực hiện dự án.

Trong các cuộc tham vấn cộng đồng được tổ chức, các cuộc thảo luận xoay quanh các vấn đề sau:

i. Phương thức tái định cư mà người dân và cán bộ địa phương thích áp dụng hơn (chuyển tới địa điểm mới theo chính sách của chính phủ hay tự thu xếp);

ii. Chi phí bồi thường;

iii. Khả năng việc làm và các chương trình khôi phục sinh kế tại địa phương;

iv. Cơ chế thanh toán và khiếu nại;

v. Các vấn đề về giới và nhóm dễ bị tổn thương;

Phản ứng của các cuộc tham vấn cộng đồng là nhiều chiều. Có một số nhóm rất tích cực tham gia, trong khi một số chỉ nghe, rất ít trao đổi với các thành viên của nhóm tư vấn. Trong số các vấn đề trao đổi ở trên, những nội dung sau đây là quan trọng nhất:

35

(i) Cơ sở để đền bù và gói hỗ trợ đối với các cá nhận bị ảnh hưởng; và

(ii) Xây dựng và thực hiện một chương trình phục hồi thu nhập khả thi và chấp nhận được là rất quan trọng trong trường hợp không có đất thay thế để đền bù cho đất nông nghiệp bị mất.

Tư vấn đã tiến hành tham vấn chi tiết với các cá nhân và/hoặc các nhóm nhỏ (FGD) với một số hộ gia đình bị ảnh hưởng, các chủ hộ gia đình là phụ nữ và các nhóm hộ gia đình dễ bị tổn thương nhằm tìm hiểu các yêu cầu cụ thể và nguyện vọng của họ trong việc hỗ trợ di dời, tái định cư.

Tham vấn cộng đồng thứ hai đã được thực hiện cùng với bản Đánh giá Tác động môi trường (EIA) để đưa ra công khai, trong đó kế hoạch tái định cư được công bố cùng với đánh giá kinh tế xã hội của dự án, kế hoạch bồi thường và các giải pháp giảm thiểu thiệt hại do tái định cư khác được đề xuất. Đối tượng tham dự đến từ tại các cơ quan sở ngành địa phương, các xã bị ảnh hưởng. Phản hồi và đề xuất của các bên liên quan về kế hoạch tái định cư sẽ được bảo đảm, quan trọng nhất là sẽ phù hợp với chính sách tái định cư, kế hoạch đền bù, phục hồi thu nhập và các sắp xếp thể chế.

Tham vấn cộng đồng tiếp theo sẽ được tiếp tục trong quá trình cập nhật và thực hiện kế hoạch tái định cư. Việc cập nhật kế hoạch là cần thiết trong giai đoạn thiết kế kỹ thuật chi tiết khi quy mô thu hồi đất được công bố và các Hội đồng tái định cư cấp huyện sẽ tiến hành khảo sát địa chính nhằm phân định đất thu hồi và phần đất còn lại của từng hộ bị ảnh hưởng, sau đó lập và cập nhật Kế hoạch TĐC. Tương tự, các cuộc gặp riêng với các nhóm hộ dễ bị tổn thương và các hộ bị ảnh hưởng nặng sẽ được tiến hành.Tất cả các hoạt động tham vấn và công bố thông tin sẽ được ghi nhân vào tài liệu. Các cuộc gặp này sẽ diễn ra: (i) sau khi hoàn thành DMS, xem lại và cập nhật giá thay thế tài sản bị thiệt hại khi các hội đồng bồi thường tham vấn trực tiếp với các hộ gia đình bị thiệt hại cùng với việc cập nhật tiền bồi thường, các quyền lợi được hưởng và chương trình phục hồi thu nhập và di dời như đã cam kết; (ii) sau khi thông qua kế hoạch tái định cư cập nhật, công khai với người dân bị ảnh hưởng tại các xã (còn được gọi là “họp măt công bố thông tin cuối cùng”), danh sách những người dân bị ảnh hưởng sẽ được cập nhật cũng như, quyền được đền bù của họ và lịch chi trả đền bù và hỗ trợ.

3.Công khai kế hoạch tái định cư

Tờ thông tin dự án (PIB) sẽ được chuẩn bị và phân phối tới người dân bị ảnh hưởng thông qua các cơ quan chính quyền liên quan (ủy ban nhân dân cấp tỉnh, huyện, xã) sau khi WB và Chính phủ phê duyệt kế hoạch tái định cư. PIB cung cấp nhưng thông tin sau đây: (i) thông tin sơ bộ về dự án, đặc biệt là về các công trình dân sự sẽ được xây dựng và

36

các ảnh hưởng xã hội bất lợi có thể xảy ra; (ii) kết quả khảo sát thiệt hại, bản công bố thông tin chi tiết được gửi tới tới văn phòng ủy ban xã; (iii) cơ sở định giá tài sản, thông tin chi tiết cũng được gửi tới xã; (iv) các quyền lợi mà các hộ dân bị ảnh hưởng được hưởng; (vi) cơ chế khiếu nại; và (vii) đầu mối liên hệ tại RP-PMU, DRC và các cơ quan địa phương liên quan.

Về việc công bố thông tin bản dự thảo RP, thông tin chính về kế hoạch sẽ được công bố cho Ủy ban nhân dân tỉnh, các huyện và các sở ngành liên quan cấp tỉnh trong các cuộc họp tham vấn cộng đồng thứ 2, tại đó thông tin về các ảnh hưởng của tái định cư, các biện pháp giảm thiểu, đền bù và tái định cư sẽ được công bố. Kết quả của các cuộc họp tham vấn tập trung vào sinh kế thay thế được thảo luận trong chương tiếp theo. Các văn phòng ủy ban tỉnh, huyện và xã sẽ có bản kế hoạch này bằng tiếng Việt. Tương tự, kế hoạch này sẽ được đưa lên trang thông tin điện tử của WB sau khi được CPO và WB phê duyệt.

Việc công bố kế hoạch tái định cư cập nhật tới ủy ban nhân dân tỉnh và các huyện sẽ được thực hiện trước khi đệ trình lên WB để xem xét và thông qua. Thông tin chính trong bản kế hoạch cập nhật này sẽ được chuyển tới các cá nhân liên quan, bao gồm những thông tin sau: (i) các giải pháp bồi thường, di dời và tái định cư; (ii) kết quả DMS; (iii) định giá tài sản chi tiết; (iv) quyền lợi được hưởng và các quyền lợi khác; (v) cơ chế và quy trình khiếu nại; (vi) thời gian thực hiện chi trả và (vii) lịch di dời. Bản cập nhật RAP cuối cùng sẽ được công bố tới các hộ dân bị ảnh hưởng và được đưa lên trang thông tin điện tử của WB. Thông tin cũng sẽ được công bố tại văn phòng các cơ quan các xã liên quan và được gửi tới những người dân thuộc đối tượng di dời dưới dạng một kế hoạch tóm tắt. Các báo cáo giám sát xã hội cũng như Báo cáo Giám sát bên ngoài về tái định cư cũng sẽ được đưa lên trang thông tin điện tử của WB.

37

Phụ lục 3. Kế hoạch hành động giới

Kế hoạch hành động giới cần được thiết kế để trực tiếp cải thiện mức độ tiếp cận của phụ nữ đối với các dịch vụ xã hội, và/hoặc cơ hội và nguồn lực kinh tế và tài chính, và/hoặc công trình hạ tầng đô thị và nông thôn cơ bản, và/hoặc tăng cường tiếng nói và quyền lợi, góp phần vào hoạt động bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ.

1. Khung chính sách pháp lý

Luật Bình Đẳng giới được coi là cơ sở pháp lý chủ chốt của Chính phủ Việt Nam để tăng cường lồng ghép Giới trong các chương trình phát triển kinh tế- xã hội.

Luật Bình Đẳng Giới được chính phủ Việt Nam ban hành ngày 29-11-2006 nhằm mục tiêu xóa bỏ phân biệt đối xử về giới, tạo cơ hội công bằng cho cả nam và nữ trong phát triển kinh tế xã hội, trong phát triển nguồn nhân lực , đồng thời thiết lập cơ chế hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau giữa phụ nữ và nam giới trong mọi mặt. Về nội dung, Luật Bình đẳng Giới đưa ra các nguyên tắc về bình đẳng giới trong tất cả các lĩnh vực kinh tế, Chính trị, trong gia đình và ngoài xã hội. Đi kèm với các nguyên tắc này, Luật cũng đề cập đến các biện pháp thực thi đảm bảo bình đẳng giới cũng như trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, gia đình, các cá nhân trong việc thực hiện bình đẳng giới. Việc tăng cường lồng ghép giới vào trong các chương trình phát triển kinh tế xã hội là biện pháp chiến lược nhằm tạo cơ hội cho phụ nữ có tiếng nói, có sự tham gia vào trong quá trình ra quyết định các vấn đề quan trọng của cộng đồng. Nó cũng là biện pháp tạo cho phụ nữ các có cơ hội tiếp cận bền vững, bình đẳng với nam giới về những lợi ích mang lại từ dự án và cơ hội cùng phát huy năng lực, sáng tạo trong công tác quản lý, giám sát, hạn chế các ảnh hưởng tiêu cực và thúc đẩy các ảnh hưởng tích cực của các chương trình phát tiển kinh tế xã hội và xây dựng hạ tầng nông thôn và đô thị.

2. Các hoạt động chính trong GAP

Kế hoạch hành động giới của Dự án được đề xuất trên cơ sở của chiến lược bao quát là tăng cường sự tham gia rộng rãi của các bên vào công tác xây dựng, quản lý hệ thống tưới để đảm bảo tất cả các mối quan tâm, lợi ích của các bên (nữ, nam, người nghèo, người dân tộc thiểu số và nông dân) đều được đáp ứng. Kế hoạch này cũng nhằm nâng cao khả năng, năng lực cho phụ nữ và cộng đồng trong việc lập kế hoạch, triển khai thực hiện và khả năng quản lý, giám sát của họ.

Điểm chung của các hoạt động giới này bao gồm các thiết kế chung nhằm khắc phục các hạn chế mà phụ nữ gặp phải tại các xã và phát huy những yếu tố tích cực của phụ nữ cũng như có các thiết kế đối với các vấn đề riêng biệt cho từng nhóm trường hợp cụ thể

38

của mỗi xã. Các hoạt động này đã được chuẩn bị qua các cuộc tham vấn với các bên liên quan, nhất là với phụ nữ địa phương, và sẽ được thực hiện trong giai đoạn thực hiện dự án. Những vấn đề được dự án tập trung quan tâm nhiều nhất sẽ là thông tin cho người dân, thiết kế các hoạt động nhằm thu hút cả cộng đồng, thu hút cả nam và nữ cùng tham gia ngay từ giai đoạn đầu tiên và sẽ do hội phụ nữ cấp xã thực hiện trong suốt thời gian thực hiện dự án (giai đoạn thi công).

Các chương trình truyền thông/ tập huấn giới gắn với các vấn đề xây dựng gia đình hạnh phúc, gắn với việc phòng chống bạo lực gia đình, gắn với việc phát triển kinh tế hộ và bảo vệ môi trường, bảo vệ công trình thủy lợi cũng sẽ được tiến hành có chọn lọc trong từng xã, tùy vào kinh phí thực hiện và điều kiện thực tiễn cũng như nguyện vọng của phụ nữ và cộng đồng sau mỗi hội thảo tham vấn. Một số các hoạt động tập huấn và truyền thông được nhấn mạnh ở một số địa điểm trên cơ sở phân tích hiện trạng cụ thể.

Một vấn đề trọng tâm khác là xây dựng các hoạt động đảm bảo tạo việc làm và các hoạt động nâng cao thu nhập, cả trong giai đoạn xây dựng và sau xây dựng của dự án, góp phẩn đảm bảo sự ổn định và phục hồi sinh kế cho các hộ gia đình. Mặc dù trách nhiệm chính trong chương trình phục hồi sinh kế cho các hộ bị ảnh hưởng là nhiệm vụ chính của hội đồng đền bù cấp tỉnh và huyện, nhưng hội phụ nữ cấp xã sẽ có trách nhiệm xây dựng bổ sung các hoạt động tập huấn cung cấp thêm kiến thức làm ăn cho phụ nữ. Các biện pháp thực hành cụ thể cần đặc biệt quan tâm cho các đối tượng gia đình có đất đai, nhà cửa và các tài sản bị ảnh hưởng phải di dời là hộ nghèo do phụ nữ làm chủ hộ, là đồng bào DTTS.

Bên cạnh đó, một trọng tâm khác không thể thiếu là chương trình truyền thông cảnh báo về sự lây lan các dịch bệnh lây truyền quađường tình dục / HIV. Một chiến dịch nâng cao nhận thức về phòng chống HIV/AIDS sẽ được tiến hành trước và trong giai đoạn xây dựng tại các xã bị ảnh hưởng. Để tạo thuận lợi cho công tác tổ chức cả hai chiến dịch trên sẽ được thực hiện đồng thời với nhau.

Các chiến dịch dự kiến cũng sẽ bao gồm các cuộc họp nâng cao nhận thức cho cán bộ của các xã bị ảnh hưởng. Thông tin/tài liệu phổ biến sẽ được cung cấp từ cấp xã (Hội Phụ nữ và các trung tâm y tế). Chuyên gia giới sẽ rà soát tài liệu hiện có và bổ sung nếu cần thiết. Tất cả thông tin và tài liệu đều được viết bằng tiếng Việt. Các khóa tập huấn cũng có thể được tiến hành bằng tiếng Việt vì bà con DTTS ở đây tương đối thành thạo ngôn ngữ này.

Cần lưu ý là một chiến dịch nâng cao nhận thức và phòng chống lây nhiễm HIV sẽ được tiến hành riêng bởi các nhà thầu cho công nhân của họ. Nhà thầu sẽ chuẩn bị kế hoạch chiến dịch nâng cao nhận thức để tăng cường nhận thức, tổ chức các lớp tập huấn và thực

39

hiện các chương trình phòng tránh cho các công nhân. Kinh phí thực hiện chương trình này sẽ lấy tiền từ ngân sách của nhà thầu. Hội Phụ nữ và các cán bộ thôn, cùng với chuyên gia giới sẽ điều phối, giám sát và báo cáo về chiến dịch phòng chống HIV/AIDS của nhà thầu và hỗ trợ họ bằng việc cung cấp tài liệu và thực hiện các hoạt động tuyên truyền phối hợp hướng vào đối tượng là công nhân.

Việc làm trong giai đoạn xây dựng công trình là vấn đề thu hút khá nhiều sự bàn cãi của người dân. Các công trình xây dựng sẽ cần lao động phổ thông để chuẩn bị mặt bằng, làm các công việc đào đắp và các hoạt động khác. Sự ưu tiên tuyển dụng lao động giản đơn tại các địa phương nơi có các công trình nâng cấp và xây dựng sẽ mang lại những lợi ích xã hội đáng kể cho phụ nữ và cộng đồng và các hộ tham gia và nó cũng là một trong các cách thức bù đắp cho các hộ bị thiệt hại bởi công trình.

Theo Luật Lao động, tất cả việc làm trong công trình xây dựng đều phải tôn trọng các cam kết của CPVN về bình đẳng giới và phát triển dân tộc thiểu số, bao gồm:

Việc làm hướng vào các đối tượng là phụ nữ và người dân tộc thiểu số

Không phân biệt đối xử trong việc tuyển dụng người dân tộc thiểu số và phụ nữ có trình độ, và;

Không phân biệt trong việc trả lương cho nam gới và phụ nữ cùng làm một công việc như nhau.

Sẽ cần thảo luận và nhất trí để đưa các điều kiện cụ thể vào trong các hồ sơ mời thầu và trong các hợp đồng thầu xây dựng trong đó có yêu cầu, ở một mức độ khả thi, các công trình xây dựng và các nhà thầu cho dự án sẽ tuyển dụng lao động địa phương, cụ thể là: i) 30% lực lượng lao động (lao động đơn giản không cần kỹ thuật) sẽ từ các xã nằm trong khu vực dự án; ii) Trong 30% lao động nữ sẽ có ít nhất 30—40% là nữ; và iii) Công việc như nhau sẽ được trả lương như nhau và không sử dụng lao động trẻ em.

Cũng cần có các cuộc thảo luận với chính quyền xã về xác định quy trình tuyển dụng người địa phương, đặc biệt là nhân lực từ các hộ gia đình bị ảnh hưởng và hộ nghèo nếu họ có nhu cầu. Các nhà thầu sẽ trình lên chính quyền xã số lượng người cần tuyển dụng và loại công việc cần làm. Các chính quyền địa phương, cùng với các hội phụ nữ, sẽ thông báo với cộng đồng và sẽ yêu cầu những người quan tâm ghi tên ở cấp xã. Danh sách gồm 50% nam và 50% nữ, sẽ được chuyển cho các nhà thầu để tuyển chọn. Ban Quản lý dự án Tỉnh (PPMU), chính quyềnxã và hội phụ nữ sẽ giám sát xem nhà thầu có đạt được hay không các chỉ tiêu về tỷ lệ lao động địa phương, tỷ lệ lao động nữ và mức lương được nhà thầuchi trả.

40

Phục vụ cho công tác quản lý dự án có hiệu quả và lồng ghép vấn đề giới, dự án cũng sẽ đảm bảo tối thiểu 25% nhân viên, cán bộ trong tổng số nhân viên của CPMU / PPMU là phụ nữ. Các tập huấn về giới và giới thiệu về chương trình hành động giới sẽ được giới thiệu cho tất cả các nhân viên của PPMU, CPMU và các đối tác liên quan. Các hoạt động giám sát, kiểm tra đánh giá việc thực hiện GAP và lồng ghép giới trong các hoạt động sẽ được thực hiện theo các chu kỳ đầu kỳ, giữa kỳ và cuối kỳ.

3. Khung kế hoạch Hành động giới (GAP)

Các hợp phần của dự án

Các hoạt động của GAP

Khôi phục an toàn đập

1. Tối thiểu 50% phụ nữ tham gia các cuộc tham vấn cung cấp các thông tin về dự án và lập kế hoạch, thực hiện, giám sát và đánh giá. Trong đó, ít nhất có 25 % phụ nữ DTTS tham gia các hoạt động tham vấn ở các xã có người DTTS sinh sống.

+ Tập huấn kỹ năng truyền thông về dự án và truyền thông về “giáo dục sức khỏe tại cộng đồng”. Tập huấn nhóm những người tình nguyện nòng cốt làm hướng dẫn viên thông tin truyền thông về nghĩa vụ bảo quản hệ thống kênh tưới. (Có thể lồng ghép truyền thông trong nội dung sinh hoạt của các câu lạc bộ Gia đình hạnh phúc). Ít nhất 30% nhóm người tình nguyện được tập huấn là phụ nữ.

+ Chiến dịch truyền thông về thực hiện dự án (được phát trên đài phát thanh của huyện và đài truyền thanh cấp xã; hoặc bằng văn bản văn bản như tờ bướm, tờ in rời được phân phát tới tay các hộ gia đình/ hoặc đại biểu.

+Tiến hành tham vấn thường xuyên với phụ nữ trong quá trình thực hiện dự án. Hình thành cơ chế phản hồi cho các mối quan tâm của chị em phụ nữ về dự án để các cấp lãnh đạo kịp thời nắm bắt và điều chỉnh khi cần thiết.

2. Xây dựng các nhóm giám sát cộng đồng, có trách nhiệm giám sát công trình xây dựng tại địa phương mình. Tối thiểu 20% phụ nữ có trong thành phần lãnh đạo nhóm giám sát.

3. Tối thiểu 20%- 30% phụ nữ tham gia các khóa tập huấn kỹ thuật liên quan đến vận hành hồ CPMU, PPMU tổ chức.

41

+ Các lớp tập huấn / tham vấn cần được tổ chức theo khung thời gian mà phụ nữ đề xuất khi lập kế hoạch để tạo điều kiện thuận lợi cho sự tham gia của họ.

+ Các cuộc họp tham vấn, thông tin và tập huấn có thể sử dụng tiếng Kinh do các hộ DTTS ở các xã đều thành thạo tiếng Kinh.

Quy hoạch và Quản lý an toàn đập

1. Tối thiểu 50% phụ nữ là thành viên lớp tập huấn về giới và bình đẳng giới và vai trò của PN trong các vấn đề bảo vệ các nguồn nước và quản lý nguồn nước và gìn giữ môi trường, vai trò của phụ nữ trong việc .

2. Thông tin/ tọa đàm {của các chuyên gia y tế / chuyên gia môi trường} về việc gìn giữ vệ sinh môi trường sống, giữ gìn nguồn nước cho cộng đồng và giữ gìn sức khỏe sinh sản cho cả phụ nữ và nam giới.

3. Tiến hành các hoạt động giữ gìn vệ sinh môi trường trong làng xóm như quét dọn, nhặt rác, hướng dẫn người dân không vứt rác thải ra kênh, bảo vệ các đoạn kênh không để bị ô nhiễm. Ít nhất 30% người tham gia là nam giới.

4. Nhà thầu thi công cần đảm bảo các chính sách quản lý nhân công sau

+ Lao động phổ thông cả nam và nữ sẽ nhận lương như nhau đối với cùng một công việc;

+ Nhà thầu sẽ không tuyển lao động trẻ em trong các hợp đồng xây lắp công trình;

+ Nhà thầu sẽ nộp lên chính quyền địa phương số lượng lao động phổ thông cần;

Những người quan tâm sẽ ghi tên tại thôn; chính quyền xã và trưởng thôn sẽ nộp danh sách cho nhà thầu; sẽ dành ưu tiên cho các hộ nghèo nhất bị ảnh hưởng, các hộ nghèo có phụ nữ làm chủ hộ.

Quản lý dự án có hiệu quả

1. Tối thiểu 25% cán bộ/ nhân viên của CPMU và PPMU của tỉnh Thanh Hóa là phụ nữ (Đảm bảo phụ nữ có tiếng nói trong thành phần

42

của CPMU và PPMU.

2. GAP được giới thiệu cho các cán bộ/ nhân viên của PPMU/ CPMU và các bên liên quan bởi tư vấn hoặc cán bộ phụ trách GAP của PPMU và DWUs.

3. Đảm bảo các cán bộ của PPMU và CPO tham gia các khóa tập huấn về giới và trách nhiệm thực hiện/ tuân thủ thực hiện GAP

4. Thực hiện quản lý –giám sát và đánh giá dự án.

- Phát triển một biểu mẫu giám sát đơn giản dựa trên dữ liệu điều tra hộ ban đầu và dữ liệu có được qua điều tra kinh tế xã hội

- Thu thập và phân tích dữ liệu ban đầu có phân tách giới về mặt tác động của dự án; và thực hiện đánh giá định kỳ và điều chỉnh nếu cần.

- Đánh giá cuối cùng sau khi dự án kết thúc. So sánh với các chỉ số ban đầu, đặc biệt là các chỉ số giới để xác định hướng thay đổi về giới diễn ra như thế nào.

-Xác định các bài học rút ra

4. Thực hiện các hoạt động tổng kết, tổ chức hội thảo, hội thi văn nghệ của các địa phương do hội PN tổ chức với sự tham gia của các xã trong khu vực dự án.

4. Kinh phí

TT Các hoạt động Kinh phí (VND)

1 Công khai các thông tin liên quan đến dự án

Cả 4 hợp phần 20.000.000

2 Tổ chức tập huấn về giám sát cộng đồng trong thực hiện các công trình thủy lợi cho các Ban giám sát cộng đồng

Hợp phần 1 20.000.000

3 Tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân về các nguy cơ có thể xảy ra trong quá trình thi công

Hợp phần 1 20.000.000

43

dự án,

4 Truyền thông nâng cao nhận thức và tổ chức huấn luyện cho cộng đồng địa phương khu vực hạ lưu về những rủi ro

Hợp phần 2 20.000.000

5 Tổ chức các hoạt động tập huấn về giới

Hợp phần 3 20.000.000

Tổng: 100.000.000

44

Phụ lục 4. Hệ thống giải quyết khiếu nại

Để đảm bảo tất cả các khiếu nại cũng như than phiền của những người BAH về bất kỳ khía cạnh nào của công tác thu hồi đất, đền bù và tái định cư đều được giải quyết kịp thời và thỏa đáng, và tất cả các giải pháp có thể đều được chuẩn bị sẵn sàng nhằm giải quyết các khiếu nại của những người BAH, cần xây dựng một cơ chế giải quyết khiếu nại rõ ràng. Tất cả những người BAH đều có thể gửi các câu hỏi về các quyền lợi liên quan tới đền bù, chính sách đền bù, mức giá đền bù, thu hồi đất, tái định cư, trợ cấp và phục hồi thu nhập tới các cơ quan thực hiện. Ngoài ra, tất cả những người BAH không phải trả bất kỳ chi phí nào trong suốt quá trình khiếu nại ở các cấp xét xử và tòa án. Các khiếu nại sẽ trải qua 4 giai đoạn trước khi dùng tới cách cuối cùng là đưa ra tòa án. Người bị ảnh hưởng sẽ được miễn tất cả các loại phí hành chính và pháp lý trong quá trình khiếu nại.

Giai đoạn 1, Ủy ban nhân dân xã: Hộ bị ảnh hưởng muốn khiếu nại có thể trình khiếu nại của mình lên UBND xã, thông qua trưởng thôn hoặc trực tiếp tới UBND xã thông qua hình thức văn bản hoặc trình bày miệng. Thành viên của UBND xã hoặc trưởng thôn nói trên có trách nhiệm thông báo cho UBND xã về khiếu nại để giải quyết. UBND xã sẽ gặp trực tiếp hộ bị ảnh hưởng có khiếu nại và có 15 ngày kể từ khi nộp đơn khiếu nại để giải quyết. Chánh văn phòng UBND xã chịu trách nhiệm lập hồ sơ và lưu giữ, quản lý tất cả các khiếu nại mà UBND xã xử lý.

Giai đoạn 2, Ủy ban nhân dân cấp huyện: Nếu sau 15 ngày hộ bị ảnh hưởng có khiếu nại không nhận được tin tức gì từ UBND xã, hoặc nếu các hộ bị ảnh hưởng không hài lòng với quyết định giải quyết đơn khiêu nại của mình, các hộ bị ảnh hưởng có thể trình khiếu nại của mình, thông qua hình thức văn bản hoặc trình bày miệng, tới bất kỳ thành viên nào của UBND cấp huyện hoặc Hội đồng BT-TĐC huyện. UBND cấp huyện sẽ có 15 ngày kể từ khi nhận được đơn khiếu nại để giải quyết. UBND cấp huyện chịu trách nhiệm lập hồ sơ và lưu giữ, quản lý tất cả các khiếu nại và sẽ thông báo tới Hội đồng BT-TĐC huyện về bất kỳ quyết định nào đưa ra. Hội đồng BT-TĐC huyện phải đảm bảo quyết định này được thông báo tới người BAH.

Giai đoạn 3, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh: Nếu sau 15 ngày hộ bị ảnh hưởng không nhận được tin tức gì từ UBND huyện, hoặc các hộ bị ảnh hưởng không hài lòng với quyết định giải quyết đơn khiếu nại của mình, hộ bị ảnh hưởng có thể trình khiếu nại của mình, thông qua hình thức văn bản hoặc trình bày bằng miệng, tới bất kỳ thành viên nào của ỦBND cấp tỉnh. UBND cấp tỉnh có 15 ngày để giải quyết khiếu nại nhằm đảm bảo thỏa đáng cho tất cả các bên liên quan. UBND tỉnh chịu trách nhiệm lập hồ sơ và lưu giữ, quản lý tất cả các khiếu nại mà UB xử lý.

45

Giai đoạn 4, Tòa án Trọng tài Phân xử theo Luật pháp: Nếu sau 15 ngày kể từ khi nộp đơn khiếu nại với UBND tỉnh, hộ bị ảnh hưởng có khiếu nại không nhận được tin tức gì từ UBND, hoặc hộ bị ảnh hưởng có khiếu nại không hài lòng với quyết định được đưa ra đối với khiếu nại của mình, vụ việc có thể được đưa ra tòa án phán quyết.

Cơ chế giải quyết khiếu nại trên được phổ biến và thảo luận với những người BAH nhằm đảm bảo những người BAH nắm được quy trình này. Ban QLBT-TĐC và các Hội đồng BT-TĐC cấp huyện chịu trách nhiệm theo dõi quá trình khiếu nại của những người BAH.

Quy trình 4 bước nêu trên tuân theo quy trình pháp lý về giải quyết tranh chấp của Việt Nam, bao gồm: a) Điều 138 của Luật Đất đai, Điều 63, Điều 64 của Nghị định 84/2007/NĐ-CP, b) Khoản 2, Điều 40 Nghị định 69/2009, và c) Quy định về giải quyết khiếu nại trong Nghị định 136/2006/NĐ-CP ngày 14/11/2006.

Cơ quan giám sát bên ngoài (EMA) được thuê thực hiện giám sát và đánh giá bên ngoài sẽ chiu trách nhiệm kiểm tra quy trình và quyết định giải quyết các khiếu nại. EMA có thể đề nghị các biện pháp cần được tiến hành bổ sung nhằm giải quyết các khiếu nại chưa giải quyết được.

Cùng với việc giám sát đánh giá nội bộ dự án, UBND tỉnh và Ban QLBT-TĐC sẽ lưu giữ một bộ hồ sơ các đơn khiếu nại của những người BAH, cũng như quyết định cuối cùng đưa ra cho các trường hợp. UBND cấp tỉnh và Ban QLBT-TĐC sẽ chịu trách nhiệm đảm bảo quy trình giải quyết khiếu nại và khung thời gian giải quyết được phổ biến và trình bày rõ tới từng cấp các Ủy ban nhân dân. Đóng vai trò cơ quan chủ quản, CPO sẽ chịu trách nhiệm toàn diện cho các quyết định giải quyết khiếu nại, và có thể tiếp tục theo sát việc đưa ra các quyết định cho các trường hợp còn lại tại các cấp dự án đặc biệt là các trường hợp liên quan tới chính sách.

Ngoài cơ chế giải quyết khiếu nại trên, trong trường hợp những người BAH vẫn không hài lòng với các quyết định giải quyết khiếu nại tại cấp dự án, người BAH có thể (hoặc cho phép người đại diện của họ) trình khiếu nại hoặc bày tỏ các quan ngại của mình tới WB, thông qua văn phòng thường trú WB tại Hà Nội.

46

Phụ lục 5. Công tác chuẩn bị thực hiện

1.Cấp Trung ương

Bộ NN&PTNT trao trách nhiệm cơ quan chủ quản cho CPMU thuộc CPO là một cơ quan của Bộ, CPMU được lãnh đạo bởi một Giám đốc Dự án với đầy đủ trách nhiệm được giao để ra quyết định. CPMU bao gồm các cán bộ kinh nghiệm và biên chế của CPO. Các tư vấn thực hiện Dự án sẽ hỗ trợ CPMU thực hiện các nhiệm vụ được trao.

CPMU sẽ:

i Quản lý và điều phối chung cho cả Dự án;

ii Liên hệ với các cơ quan thực hiện để thực hiện tất cả các hợp phần dự án;

iii Phối hợp với WB để cung cấp các dịch vụ tư vấn tái định cư cho dự án;

iv Hỗ trợ RP-PMU (Ban Quản lý Bồi thường Tái định cư) để cập nhật các RP cho các hợp phần dự án;

v Tổng hợp các báo cáo tiến độ dự án về thu hồi đất và tái định cư do RP-PMU trình lên các bộ liên quan và WB; và

vi Tuyển và giám sát cơ quan (tư vấn) độc lập bên ngoài thực hiện giám sát tái định cư độc lập.

2.Cấp tỉnh

Cơ quan thực hiện sẽ là UBND tỉnh Thanh Hóa. UBND tỉnh chịu trách nhiệm ban hành tất cả các quyết định và thông qua tất cả các vấn đề liên quan đến thực hiện RP bao gồm cả những vấn đề liên quan đến việc áp dụng chính thức, đơn giá bồi thường, thông báo và thông qua việc công bố thông tin, thu hồi đất và chi trả bồi thường, phân đất thay thế (nếu có) và thủ tục giải quyết khiếu nại tố cáo. UBND tỉnh sẽ chịu trách nhiệm thành lập Hội đồng định giá đất và phân bổ trách nhiệm cho các cơ quan huyện.

UBND tỉnh Thanh Hóa giao Sở NN&PTNT là Chủ hợp phần thu hồi đất, đền bù và tái định cư thuộc Dự án này. Trong phạm vi quyền hạn của mình, UBND tỉnh Thanh Hóa thành lập RP-PMU (Ban Quản lý Bồi thường Tái định cư) chịu trách nhiệm về Thu hồi đất, Bồi thường di dân và tái định cư và của Dự án và tiến hành thực hiện các RP của Dự án.

47

RP-PMU sẽ giám sát tất cả các hoạt động của các Hội đồng Bồi thường Tái định cư huyện (DRCs) về việc thực hiện RP. RP-PMU cũng sẽ chịu trách nhiệm về:

(i) Cập nhật các RAP cho các hợp phần dự án, bao gồm cả một số hộ BAH, đơn giá đền bù (dựa trên đánh giá độc lập về giá trị thị trường hiện tại) và ngân sách, đệ trình ngân sách lên UBND tỉnh thông qua, sau khi thông qua, tiến hành công bố đến trụ sở các xã;

(ii) Làm việc với các cơ quan liên quan các cấp để đảm bảo thực hiện hiêu quả và kịp thời RP; đặc biệt với Sở TN&MT người sẽ thẩm định tất cả các RP nói chung và khuyến nghị UBND tỉnh thông qua các kế hoạch thu hồi đất và các đơn giá đền bù (với sự hỗ trợ của Hội đồng Định giá Đất về giá thị trường hiện tại, nếu cần) và kiểm chứng các kế hoạch đền bù;

(iii) Giải quyết các vấn đề phối kết hợp liên cơ quan mà không thể giải quyết bởi các cơ quan liên quan;

(iv) Giám sát các khiếu nại liên quan đến dự án và kêu gọi sự chú ý của các cơ quan nhà nước liên quan khi khiếu nại vẫn chưa được giải quyết trong thời hạn hành động quy định. Giải quyết bất cứ khiếu nại nào lên UBND tỉnh;

(v) Đảm bảo việc cấp vốn đúng hạn;

(vi) Thiết kế và thực hiện một hệ thống giám sát nội bộ kêu sẽ nắm bắt tiến độ chung của RP cập nhật và thực hiện; và chuẩn bị các báo cáo tiến độ quý trình lên CPMU và WB.

Thành phần của RP-PMU bao gồm Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Thanh Hóa người sẽ là Giám đốc RP-PMU; Phó Giám đốc Chi cục Phát triển Nông thôn sẽ là Phó Giám đốc RP-PMU và các cán bộ khác của RP-PMU.

3.Cấp Huyện và cấp xã

Ủy ban nhân dân huyện

Ủy ban nhân dân các huyện sẽ chịu trách nhiệm về thành lập Hội đồng Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư huyện (DRC).

Thành phần Hội đồng BT-TĐC huyện xuất phát từ các cơ quan của huyện và các cơ quan chính phủ, xuất phát từ các cơ quan cấp huyện và cơ quan nhà nước, cộng thêm các đại diện của các hộ gia đình bị ảnh hưởng (kể cả các hộ gia đình bị ảnh hưởng có chủ hộ là phụ nữ), Hiệp hội nông dân huyện, Hội liên hiệp phụ nữ, và Ủy ban dân tộc thiểu số, nếu

48

các hộ dân tộc thiểu số nằm trong số các hộ bị ảnh hưởng của huyện. Các trách nhiệm chính của DRC bao gồm:

(i) Phổ biến thông tin công khai và các tài liệu khác của dự án; đảm bảo những người BAH đều biết về qui trình thu hồi đất.

(ii) Lập kế hoạch và triển khai công tác kiểm đếm chi tiết và chi trả tiền bồi thường.

(iii) Xác định những hộ BAH nặng và dễ bị tổn thương, lập kế hoạch và thực hiện các biện pháp phục hồi cho những hộ BAH này

(iv) Giúp xác định khu tái định cư và đất canh tác mới cho các hộ BAH là những hộ không thể ở lại vị trí hiện tại của họ.

(v) Hỗ trợ giải quyết khiếu nại của hộ BAH.

(vi) Tạo điều kiện thuận lợi cho công việc của đơn vị được tuyển chọn thực hiện giám sát bên ngoài.

Ủy ban nhân dân xã

Trách nhiệm của UBND xã liên quan đến công tác tái định cư bao gồm:

(i) Cử các cán bộ xã hỗ trợ Hội đồng BT-TĐC huyện trong việc cập nhật kế hoạch tái định cư và thực hiện các hoạt động tái định cư;

(ii) Xác định khu đất thay thế cho các hộ gia đình bị ảnh hưởng;

(iii) Cùng các hộ gia đình bị ảnh hưởng ký vào các biên bản bồi thường;

(iv) Hỗ trợ trong hoạt động giải quyết khiếu nại; và

(v) Chủ động tham gia vào tất cả các vấn đề và hoạt động liên quan tới tái định cư

4.Tư vấn

Các tư vấn dự án (ví dụ: Tư vấn kỹ thuật và các tư vấn giám sát dự án) sẽ hỗ trợ BQLDA trung ương thực hiện các nhiệm vụ, đặc biệt trong quá trình cập nhật và thực hiện Kế hoạch TĐC. Tương tự, các tư vấn cũng sẽ đưa ra những biện pháp can thiệp về đào tạo và xây dựng nâng cao năng lực nếu cần. Các tư vấn hỗ trợ kỹ thuật trong giai đoạn thực hiện và cập nhật Kế hoạch TĐC bao gồm:

a) Đội Phát triển Tái định cư/ xã hội.

49

b) Chương trình phục hồi thu nhập.

c) Nghiên cứu giá thay thế.

5.Thực hiện

Quá trình thực hiện:

(i) Thành lập các Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và TĐC cấp huyện. UBND huyện sẽ thành lập DRC cho dự án, và giao nhiệm vụ cho các cơ quan và các tổ chức liên quan.

(ii) Giải phóng mặt bằng / khoanh vùng dự án: Sau khi nhận đất thu hồi và đất giao từ UBND tỉnh và các UBND huyện để RP-PMU thực hiện các dự án, RP-PMU sẽ phối hợp với Sở Tài nguyên Môi trường và các cơ quan chuyên môn địa chính có hợp đồng với RP-PMU để xác định đất phạm vi đất giải phóng mặt bằng của Dự án và khoanh vùng tại thực địa, bàn giao đất để thực hiện nhiệm vụ tái định cư cho người di dời, để giải phóng đất thu hồi cho Dự án. Các cơ quan Tài nguyên & Môi trường các huyện, Uỷ ban nhân dân các xã dự án sẽ chỉ định nhân viên của họ làm việc như là thành viên của DRCs để thực hiện nhiệm vụ này.

(iii) Thuê Cơ quan Giám sát bên ngoài: CPMU sẽ hợp đồng với một cơ quan giám sát bên ngoài để thực hiện giám sát độc lập và đánh giá các hoạt động chuẩn bị và thực hiện RP. Báo cáo tiến độ nửa năm một sẽ được đệ trình bởi EMA lên CPMU và WB.

(iv) Phổ biến thông tin trước khi thực hiện DMS: Theo Nghị định số 181/2004/NĐ-CP, trước khi thu hồi đất, trong vòng 90 ngày trong trường hợp đất nông nghiệp và 180 ngày trong trường hợp đất phi nông nghiệp, các DRC phải gửi văn bản thông báo cho chủ sở hữu đất đai bị ảnh hưởng về các lý do thu hồi đất, thời gian và kế hoạch di dời, các phương án tái định cư, giải phóng mặt bằng và tái định cư.

(v) Trước khi điều tra toàn bộ dân số và tiến hành đo đạc khảo sát chi tiết, RP-PMU phối hợp với chính quyền địa phương các huyện, xã sẽ cung cấp thông tin dự án cho các cư dân trong vùng dự án. Thông tin sẽ được phát sóng qua hệ thống công cộng của địa phương kết hợp với các phương tiện khác như radio, báo chí, truyền hình, tài liệu quảng cáo hoặc thư gửi tới các hộ gia đình được treo tại các khu vực công cộng.

(vi) Các cuộc họp định hướng sẽ được tổ chức trong xã bị ảnh hưởng bởi Dự án để thông báo cho các cộng đồng bị ảnh hưởng về phạm vi và quy mô của dự án, tác động, chính sách, quyền lợi cho tất cả các loại thiệt hại, tiến độ thực hiện, trách nhiệm tổ chức, và cơ chế khiếu nại. Bao gồm cả tài liệu quảng cáo (hình ảnh, hình ảnh hoặc sách) liên

50

quan đến thực hiện dự án sẽ được chuẩn bị và gửi đến tất cả các xã bị ảnh hưởng trong các cuộc họp.

(vii) Tiến hành các điều tra giá (chi phí) thay thế bởi một cơ quan đủ năng lực. Một cơ quan đủ năng lực sẽ ký hợp đồng với CPMU để giúp UBND tỉnh trong việc xác định giá thị trường hiện tại trong điều kiện bình thường của tài sản đất và không đất. Nếu có một khác biệt đáng kể giữa giá đền bù và giá thị trường theo điều tra giá (chi phí) thay thế được thực hiện bởi một cơ quan đủ năng lực, UBND tỉnh sẽ cập nhật đơn giá bồi thường theo quy định và hướng dẫn thi hành Nghị định số 197/2004/CP và 17/2006 / NĐ-CP.

(viii) Kiểm đếm đo đac chi tiết: DMS sẽ được thực hiện một lần ngay khi hoàn tất thiết kế chi tiết. Những khảo sát này sẽ là cơ sở cho việc chuẩn bị kế hoạch bồi thường và lập các RP.

(ix) Chuẩn bị kế hoạch đền bù: DRCs chịu trách nhiệm về việc áp dụng bảng giá và chuẩn bị bồi thường cho mỗi xã bị ảnh hưởng. RP-PMU và Ủy ban nhân dân quận, huyện sẽ thẩm định các bảng này đối với giá cả, số lượng tài sản bị ảnh hưởng, quyền lợi mà những người di dời được, v.v. trước khi thông báo cho từng xã để xem xét và ý kiến. Tất cả các bảng áp dụng giá bồi thường phải được kiểm tra và có chữ ký của người di dời để chứng minh sự đồng thuận của họ. RP-PMU và DRCs sẽ nộp đơn giá đề xuất theo kết quả của cuộc điều tra chi phí thay thế để UBND tỉnh xem xét và phê duyệt. Đơn giá được áp dụng sẽ dựa trên đơn giá đã được phê duyệt của UBND tỉnh.

(x) Trình RP và phê duyệt của WB. RP-PMU sẽ chuẩn bị kế hoạch tái định cư cập nhật, công bố những thông tin quan trọng của RAP cập nhật cho người di dời và trình lên WB để xem xét và đồng ý.

(xi) RP được đăng tải lên trên trang web của WB. RAP được WB phê duyệt, sẽ được đăng tải trên trang web của WB.

(xii) Thực hiện RAP. Bồi thường và hỗ trợ sẽ được trả trực tiếp cho những người BAH dưới sự giám sát của đại diện của các hội đồng BT huyện (các Hội đồng GPMB, hỗ trợ đền bù và tái đinh cư huyện), chính quyền xã và đại diện của những người BAH. Kế hoạch phục hồi thu nhập và tái định cư sẽ được thực hiện tham vấn chặt chẽ với những người BAH và các cơ quan liên quan.

(xiii) Giám sát: Giám sát nội bộ và giám sát độc lập sẽ được thực hiện từ khi chuẩn bị tới khi thực hiện Kế hoạch TĐC. Các khiếu nại nhận được sẽ được giải quyết thông qua cơ chế giải quyết khiếu nại được thiết lập cho dự án. Một điều tra đánh giá sau dự án sẽ được thực hiện bởi cơ quan Giám sát bên ngoài trong vòng 6 đến 12 tháng sau khi hoàn thành các hoạt động bồi thường và tái định cư.

51

Phụ lục 6: Hình ảnh tham vấn cộng đồng

52

53

54

Phụ lục 7: Các bảng tổng hợp số liệu điều tra phỏng vấn hộ

Phương pháp lấy mẫu

Tư vấn đã thực hiện phỏng vấn bảng hỏi về kinh tế - xã hội của 120 hộ gia đình thuộc hai xã theo cách thức chọn mẫu ngẫu nhiên và số lượng mẫu khảo sát tùy thuộc vào số lượng người bị ảnh hưởng (theo hướng dẫn của tư vấn xã hội trung ương). TDA có ảnh hưởng trực tiếp đến 13 hộ dân nên 100% số hộ này đã được phỏng vấn cùng với 107 hộ khác được hưởng lợi trong khu tưới của hồ Đồng Bể.

Tư vấn đã thực hiện 4 cuộc thảo luận nhóm với tổng số 40 người, 2 cuộc ở mỗi xã, trong đó có một cuộc với 10 cán bộ UBND xã bao gồm lãnh đạo, địa chính, nông nghiệp, thủy lợi, hội phụ nữ, hội nông dân, v.v. và một cuộc với 10 người dân bị ảnh hưởng cũng như hưởng lợi từ TDA.

Tư vấn đã thực hiện 15 cuộc phỏng vấn sâu với các đối tượng bị ảnh hưởng được lựa chọn phân bố theo không gian từ thượng lưu đến hạ lưu của đập tại hai xã Xuân Du (thượng lưu) và Triệu Thành (hạ lưu) bao gồm hộ bị ảnh hưởng (trực tiếp, gián tiếp), cán bộ quản lý, vận hành công trình, lãnh đạo UBND xã, các đoàn thể chính trị - xã hội, trưởng thôn, cán bộ phụ trách thủy lợi xã, trạm y tế xã, cán bộ sở nông nghiệp và PTNT.

Có 2 cuộc họp tham vấn cộng đồng với tổng số 60 người tham dự đã được tổ chức tại hai xã, mỗi cuộc 30 người.

Trình độ học vấn của các chủ hộ BAH(đơn vị: %)

TT XãTrình độ học vấn Tổng

Mù chữ Tiểu học THCS THPT

1 Triệu Thành 5,4 32,1 50,0 12,5 100

2 Xuân Du 0,0 50,0 40,0 10,0 100

3 Tổng 4,5 34,8 48,5 12,1 100

55

Trình độ học vấn của các thành viên hộ phân theo giới tính (đơn vị: %)

 Giới tính Mù chữ

Tiểu học

THCS THPT Trung cấp/ nghề

Cao đẳng/ đại học

Chưa đi học

Tổng

Nam 2,3 19,1 44,3 18,3 2,3 8,4 5,3 100

Nữ 4,5 27,1 33,1 20,3 1,5 6,0 7,5 100

Tổng 3,4 23,1 38,6 19,3 1,9 7,2 6,4 100

Nghề nghiệp chính của chủ hộ (đơn vị: %)

Xã Nghề nghiệp

TổngMất sức lao động

Nông, lâm, ngư nghiệp

Buôn bán, dịch vụ

Công nhân

Hưu trí

Làm thuê/ làm mướn

Tổng 6,8 70,3 0,8 1,7 18,6 1,7 100

Triệu Thành 12,7 45,5 1,8 3,6 32,7 3,6 100

Xuân Du 1,6 92,1 0,0 0,0 6,3 0,0 100

Theo dân tộc

Kinh 7,1 68,8 0,9 1,8 19,6 1,8 100

DTTS 0,0 100,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100

56

Nghề nghiệp chính của các thành viên hộ (đơn vị: %)

Xã Mất sức lao

động

Nông, lâm, ngư

nghiệp

Buôn bán, dịch vụ

Cán bộ, nhân viên nhà

nước

Học sinh, sinh viên

Tiểu, thủ

công nghiệ

p

Công nhân

Hưu trí

Làm thuê

Không có việc làm

Tổng 3,5 46,7 1,0 3,8 25,8 0,2 9,2 7,7 1,9 0,2

Triệu Thành 6,2 36,2 1,4 1,9 27,1 0,0 10,5 12,4 4,3 0,0

XuânDu 1,5 54,8 0,7 5,2 24,8 0,4 8,1 4,1 0,0 0,4

Theo dân tộc

Kinh 3,8 46,8 0,9 3,5 25,8 0,2 8,6 8,2 2,0 0,2

DTTS 0,0 44,4 3,7 7,4 25,9 0,0 18,5 0,0 0,0 0,0

Nguồn cung cấp nước chính cho các hộ dân bị ảnh hưởng(đơn vị: %)

TT Xã

Nguồn nước ăn Nguồn nước tắm giặt

Giếng khoan/ đào

Nước mưa Tổng

Giếng khoan/ đào

Nước mưa Tổng

1 Triệu Thành 100,0 0,0 100 98,2 1,8 100

2 Xuân Du 96,9 3,1 100 98,4 1,6 100

3 Tổng 98,3 1,7 100 98,3 1,7 100

TT Xã

Nguồn nước sản xuấtTổn

gSông ngòi, kênh rạch

Hồ chứa

Giếng khoan/ đào

Hệ thống thủy lợi

Nước mưa

1 Triệu Thành 10,7 7,1 1,8 80,4 0,0 100

2 Xuân Du 6,3 12,5 6,3 71,9 3,1 100

3 Tổng 8,3 10,0 4,2 75,8 1,7 100

57

Hiện trạng nhà vệ sinh được sử dụng trong khu vực hộ dân bị ảnh hưởng(đơn vị: %)

TT Xã

Loại nhà vệ sinh

TổngKhông có nhà vệ sinh

Nhà vệ sinh tự

hoại/bán tự hoại

Nhà vệ sinh hai ngăn

Nhà cầu đơn giản

Trên ao,

sông, suối, kênh

mương

1 Triệu Thành 1,8 26,8 28,6 42,9 0,0 100

2 Xuân Du 1,6 29,7 29,7 35,9 3,1 100

3 Tổng 1,7 28,3 29,2 39,2 1,7 100

Những bệnh chủ yếu trong vùng dự án trong 12 tháng qua(đơn vị: %)

TT Xã Cảm/cúmBệnh

hô hấp

Sốt rét

Bệnh tả/lỵ

Viêm gan

Nhiễm chất

độc/ngộ độc

Tai nạn thương

tíchTổng

1 Triệu Thành 75,5 26,5 4,1 12,2 8,2 0,0 8,2 100

2 Xuân Du 77,8 22,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100

3 Tổng 75,9 25,9 3,4 10,3 6,9 0,0 6,9 100

Các dịch vụ sức khỏe người dân thường tiếp cận (đơn vị: %)

TT Xã

Trạm y tế xã

Phòng khám liên xã

Bệnh viện

huyện

Bệnh viện tỉnh

Bệnh viên

trung ương

Cơ sở y tế tư nhân tại xã

Hiệu thuốc tây

Hiệu thuố

c đông

y

Tổng

1 Triệu Thành 34,0 2,1 33,0 10,6 0,0 0,0 18,1 2,1 100

58

2 Xuân Du 32,1 1,9 32,1 9,4 0,0 2,8 20,8 0,9 100

3 Cả hai xã 33,0 2,0 32,5 10,0 0,0 1,5 19,5 1,5 100

Nguồn năng lượng dùng để thắp sáng (đơn vị: %)

TT XãNguồn năng lượng

TổngDầu hỏa Điện lưới

1 Triệu Thành 1,8 98,2 100

2 Xuân Du 3,1 96,9 100

3 Cả hai xã 2,5 97,5 100

Theo dân tộc

Kinh 1,8 98,2 100

DTTS 16,7 83,3 100

Nguồn năng lượng dùng để đun nấu (đơn vị: %)

TT XãNguồn năng lượng

TổngCủi Dầu hỏa Gas Biogas

1 Triệu Thành 80,4 0,0 17,9 1,8 100

2 Xuân Du 73,4 3,1 23,4 0,0 100

3 Cả hai xã 76,7 1,7 20,8 0,8 100

Theo dân tộc

Kinh 77,2 1,8 20,2 0,9 100

DTTS 66,7 0,0 33,3 0,0 100

Diện tích trung bình các loại đất của hộ

Xã Đất ở (m2) Đất vườn (m2)

Đất nông nghiệp (m2)

Đất thủy sản (m2)

Đất lâm nghiệp (m2)

Trung bình 434 1886 589 186 1042

Triệu Thành 378 2043 540 149 893

Xuân Du 483 1748 632 218 1172

Phân chia theo dân tộc

Kinh 442 1864 495 140 921

DTTS 290 2303 383 1050 3333

59

60