Bartın Bilim ve Sanat Merkezi - mebk12.meb.gov.trmebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/74/01/966478/dosyalar/2015_01... · duyuşsal, sosyal ve devinişsel kapasiteleri dikkate alınarak

Bartın Bilim ve Sanat Merkezi

BYF&ÖYG BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ

ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ

EĞİTİM PROGRAMLARI kazanımlar

yöntemler & teknikler

formlar Bartın,2014

1

Yavuz ÇİÇEK

Komisyon Başkanı

Bartın Bilim ve Sanat Merkezi Müdürü

Bu kitabın bütün hakları BARTINBİLSEM’e ait olup, yazılı izin alınmadan kısmen veya tamamen kullanılmaz, çoğaltılamaz, kopyası

çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.

2

İ Ç İ N D E K İ L E R

Açıklama 5

Bireysel Yetenekleri Fark Ettirici Eğitim Programı (BYFP) 6

Özel Yetenekleri Geliştirici Eğitim Programı (ÖYGP) 7

I.Bölüm Amaçlar ve Proses

Programların Amaçları 8

Programların Uygulama Süreleri 9

II. Bölüm Modüler Öğretim ve Modüler Programlama

Modüler Öğretim 10

Modüler Programlama 11

Modüler Öğretiminin Nitelikleri 12

III. Bölüm

Yöntemler Teknikler Bilimsel Araştirma Yöntemi 14 Problem Çözme Yöntemi 17

IV. Bölüm

Öğrenme Sitilleri 26

Görsel Ağirlikli Öğrenme 27

İşitsel Ağirlikli Öğrenme 27

Kinestetik Ağirlikli Öğrenme 28

Öğrenme Stili Testi 30

V. Bölüm

BYF/ÖYG Programlarının Kazanımları

Görsel Sanatlar 32 İşitsel Sanatlar (Müzik) 42

Dil Sanatlari 48

Coğrafya 73

Tarih 78

Matematik 85

Kimya 98

Fizik 104 Biyoloji 118 Türkçe 127

İngilizce 134 Bilişim Teknolojileri 148

Alanlara Ait Ortak Kazanımlar 154

3

VI. Bölüm

Proje Süreçleri

Hedefler 159

Kazanımlar 159 Proje Hazırlama 160

Neden Proje Yapılmalı 160

Bir Projenin Planlanmasinda Dikkat Edilmesi Gerekenler Hususlar Nelerdir?161

Proje Çalişmasi Nasil Yapilmalidir?162

Proje Raporu Nasil Yazilmalidir? 164

Proje Raporu Yazilirken Şu Siralamaya Dikkat Edilmelidir 165

Proje Seçimi, İşlenişi Ve Sunumu İle İlgili Özet Bilgiler 166

Ek Bilgi - Proje Tabanli Öğrenme Yaklaşimi 167

Örnek Proje Çalişmalari 172

Örnek Biyoloji Proje Raporu 172 Örnek Fizik Proje Raporu 174 Örnek Kimya Proje Raporu 176

Matematik Projelerinde Dikkate Alinmasi Gereken Hususlar 177

Coğrafya 179

Coğrafya Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 181

Örnek Coğrafya Proje Raporu 183

Sosyoloji 188 Sosyoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 188

Örnek Sosyoloji Proje Raporu 189

Tarih 191 Tarih Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 193

Örnek Tarih Projesi Raporu 193

VII. Bölüm Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı 196

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı 196

Neden Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı 196 Disiplin Hedef Değerlendirme Formunun Düzenlenmesi 197

Form Düzenleme Cetveli 210

VIII. Bölüm BYFP / ÖYGP Formları 211

BYFP Performans Derecelendirme Ölçeği (FORM-11) 212

BYFP Disiplin Hedef Değerlendirme Formu (FORM -12) 214

BYFP Proje Değerlendirme Formu (FORM -13) 215

BYFP Öğrenci Gözlem Kayit Belgesi (FORM -14) 216

ÖYGP Performan Derecelendirme Ölçeği (FORM -15) 217

ÖYGP Öğrenci Gözlem Kayit Belgesi (FORM -16) 219

ÖYGP Proje Sürecini Değerlendirme Formu (FORM -17) 220

ÖYGP Disiplin Hedef Değerlendirme Formu (FORM -18) 221

4

AÇIKLAMA

Bartın Bilim ve Sanat Merkezi PDR Birimi koordinatörlüğünde hazırlanmakta olan

“Bartın Bilim ve Sanat Merkezi Öğretim Programları ve Klavuzu” kitabının bir bölümü olarak

ele alınan “BYF/ÖYG Bireysel Yetenekleri Fark Ettirici Eğitim Programı ve Özel Yetenekleri

Geliştirici Eğitim Programı” “Kazanımlar” kitapçığı siz değerli öğretmenlerin uygulamalarına

ışık tutmak amacıyla hazırlanmıştır.

Bu kitapçıkta; On iki disiplin alanına ait kazanımlar bulunmaktadır. Bunlar, örnek niteliğinde olup fikir almak amacıyla kullanılabileceği gibi, konuyla ilgili olmak üzere ilgili kazanımlar değişiklik yapılmadan da kullanılabilecektir.

Ayrıca, programlar hazırlanırken dikkate alınacak modüler yaklaşım biçimi de, farklı

özellikleri bakımından tanıtılmaya çalışılmıştır.

Bu kitapta BYF/ÖYG programlarında öncelikle kullanılması gereken yöntemlerden, bilimsel

araştırma yöntemi ile problem çözme yöntemi ayrıntılarıyla anlatılmıştır.

Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarına göre eğitim arayışı, bize onların aslında farklı bireyler

oldukları ve farklı algılama biçimlerine sahip oldukları gerçeğini kabul ettirmiştir. Bu

gerçekten hareketle, her çocuğun eğitim ortamı oluşturulurken öğrenme tarzına uygun

yapıların oluşturulması gerekmektedir. Bu da ancak çocukların öğrenme stillerini ortaya

çıkarmakla mümkün olabilmektedir. Kitapta öğrenme stillerinin kavramsal açıklamasıyla

beraber öğrenme stilini beliryen bir de test bulunmaktadır.

Öğrencilerin, mental düzeyleri belli bir bölümde olsa dahi özel yetenekleri, kişilik özellikleri vb.

birçok alanda birbirinden farklılık göstermektedir. Bu durum, tematik yaklaşımla ele alınan

program içeriği başta olmak üzere, farklı performans ve hızda ürün elde edilmesine neden

olmaktadır. Bu nedenle kitabın sonlarında örnek olarak sunulmuş formlar, modüler

programlama anlayışını temel alarak hazırlanmıştır. Bu programlama sayesinde

bireyselleştirilmiş eğitim modeli yaklaşımıyla, her öğrencinin çalışma hızını ve performansını

kontrol edilebilmesine olanak sağlanmış olacaktır.

Ayrıca kitapta, BYF ve ÖYG eğitim programı uygulamalarının geri bildirimleri ve öğrenci bireysel yapılanmasına ışık tutacak verileri elde etmek amacıyla formlara yer verilmiştir. Bu

formlar sayesinde öğrenci gelişimini takip etmek ve daha gerçekçi planlamalar yapmak

mümkün olacaktır. 5

BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ EĞİTİM PROGRAMI BYFP

Uyum ve destek eğitimi programında elde edilen bulgular sonucu öğrencilerin bilişsel, duyuşsal, sosyal ve devinişsel kapasiteleri dikkate alınarak yetenek alanları doğrultusunda gruplar oluşturulur.

Bu dönemde öğrencilerin sahip oldukları bireysel yeteneklerini fark ettirebilmek amacıyla akademik bilgilere dayalı olarak yaratıcılıklarını öne çıkaran ve bireysel farklılıklarına yönelik programlar hazırlanır ve uygulanır.

Öğrenme ortamlarının yaratıcı düşünmeyi destekleyen eğitim araç ve gereciyle donatılmasına özen

gösterilir.

BYF eğitim programı, öğrenci merkezli eğitim anlayışına göre disiplinler arası ilişkiler

dikkate alınarak modül eğitim programı şeklinde hazırlanır.

Bireysel yetenekleri fark ettirici dönemde disiplinler arası ilişkiler dikkate alınarak proje üretim çalışmaları devam ettirilir. Bu dönemde projeler destek eğitimi programına göre daha

kapsamlı hazırlanır. Tüm bu çalışmaların sonunda, öğrencilerden elde edilen bulgular, öğretmenler kurulunda değerlendirilerek her öğrencinin yetenek alanı belirlenir.

6

ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ EĞİTİM PROGRAMI ÖYGP

Bu döneme ait eğitim programı, öğrenci merkezli eğitim modeline uygun olarak disiplinler arası

modüler yapıda hazırlanır.

Özel yetenekleri geliştirici eğitim programları sayesinde, öğrencilere disiplinler ve disiplinler arası ilişkiler dikkate alınarak herhangi bir disiplinde derinlemesine veya ileri düzeyde bilgi, beceri ve davranış kazanmaları sağlanır.

Ayrıca bu dönemde, öğrencilerin bireysel yeteneklerinin farkında olmaları sağlanarak

kapasitelerini en üst düzeyde kullanmalarını sağlanır.

Öğrencilere bu dönemde, daha çok özel yetenek alanına yönelik proje üretim çalışmaları yaptırılır.

7

I. BÖLÜM

AMAÇLAR ve PROSES

(BYFP) Bireysel Yetenekleri Fark Ettirici Programın Amacı

Öğrencilerin kendi özel yeteneklerini tanımalarına ve farkına varmalarına katkı sağlayacak,

bilimsel temellere dayanan, yüksek potansiyellerini harekete geçiren, bireysel amaçların

ihtiyaca ve yeteneğe göre belirlendiği zengin, farklı ve onların kabiliyetlerini test

edici ortamlar sunmaktır.

(ÖYGP) Özel Yetenekleri Geliştirici Programın Amacı

Çocukların; öğrenci merkezli eğitim anlayışına uygun olarak, disiplinler arası ilişkiler çerçevesinde, herhangi bir disiplinde derinlemesine veya ileri düzeyde bilgi, beceri ve

davranış kazanmalarını sağlamak ve daha çok özel yetenek alanlarına yönelik proje üretim

çalışmaları yapmalarına yardımcı olmaktır.

BYF ve ÖYG Programlarının Etkinlik Örneklerinin Belirlenmesinde Yararlanılan

Ölçütler Etkinliklerin belirlenmesinde aşağıdaki ölçütler dikkate alınmalıdır

Modüler işleyişe imkân sağlayacak şekilde düzenlenmesi

Yüksek potansiyel barındıran ilgi ve yetenekleri fark ettirici olması

Bir sonraki programa hazırlayıcılığı

Öğrenciler tarafından zevkle gerçekleştirilebilirliği

Disiplinler arasında modüler yapılanmaya olanak sağlaması

Yakın çevrenin ihtiyaçlarına odaklı proje fikri oluşturabilmesi

Programların Değerlendirme Süreçleri

BYF/ÖYG programlarını değerlendirmede aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.

Öğrencinin öz yeteneğini tespitte uygun teknik ve araçların kullanılması

Öğrencinin devam ettiği disiplinlerin öğretmenleri arasında işbirliği gerçekleştirilmesi

Danışman öğretmenlerin PDR birimiyle eşgüdümlü çalışması

Elde edilen verilerin PDR Birimince yorumlanması

Süreçte kaydedilen performans değerlerinin incelenmesi

8

Öğrencinin Uygulamalara Etkin Katılımını Sağlamada Yapılacaklar

Uygulamalar öğrencinin ihtiyacına uygun planlanmadır.

Uygulama hedefleri, birden çok ihtiyaca cevap verecek biçimde belirlenmelidir. Uygulama konuları, ilgi ve yeteneklere uygun olmalıdır.

Çok sayıda duyuya hitap eden eğitim yaşantısı sağlanmalıdır.

Uygulama konularının yeni ve ilginç oluşuna dikkat edilmelidir.

Kişisel gelişimine katkı sağlayacak, başarı duygusu oluşturan etkinlikler olmalıdır.

Yaparak yaşayarak öğrenmeye fırsat vermelidir

(BYFP) Bireysel Yetenekleri Fark Ettirici Eğitim Programının Uygulama Süresi

BYF eğitim programının süresi en fazla üç yıldır. Bir buçuk yıla yakın sürede gerçekleşen

destek eğitim programında disiplin alanlarını tanıma fırsatı bulan öğrencinin, yapılan

değerlendirmelerinde elde edilen üst düzey yetenek alanlarına göre BYF programında devam

edeceği disiplinler belirlenir. Bilimsel ve sanatsal alanlarının her ikisinde de olabilen bu

çalışmalar ikibuçuk üç yıllık bir süreyi kapsamaktadır. Devam eden bu süreçte eşgüdümlü

çalışan disiplinler, öğrenci için belirlenen ve yüksek performans sağlayabileceği özel yeteneği

belirleninceye kadar devam eder. Bu nedenle BYF (Bireysel Yetenekleri Fark Ettirici)

programında gerçekleşecek uygulamaların istenilen yararı sağlayabilmesinde gerekli olan süre

ikibuçuk üç yıl olarak düşünülmektedir.

(ÖYGP) Özel Yetenekleri Geliştirici Eğitim Programının Uygulama Süresi

ÖYG eğitim programı öğrenci farklılıklarına göre iki ikibuçuk yıl kadar sürede

gerçekleşmektedir. Bir önceki dönemlere göre alanında daha derinliği söz konusu bilgilerin

verildiği ve çalışma ortamlarının oluşturulduğu bu eğitim dönemi için oluşturulan modül

programlar, belirlenen sürelerde olmak üzere öğrencideki davranış ve becerileri geliştirecek

biçimde planlanmalıdır.

9

II. BÖLÜM

MODÜLER ÖĞRETİM ve MODÜLER PROGRAMLAMA

Modüler Öğretim

Bir davranış kazandırma mühendisliği olan eğitim; ekonomik, politik, toplumsal sistemlerin bir

alt sistemi konumundadır. Bu alt sistemin görevini etkinlikle yapabilmesi, tabi olduğu üst

sistemlerin felsefelerini dikkate almasına bağlıdır. Eğitim programlarının amaçlarını

belirlerken dikkate alınan birey, toplum ve konu alanı varsayımları daha çok felsefi

niteliktedir. Bunun nedeni toplumun yetiştirmek istediği insanda bulunması gereken

özellikleri kazandırmak için eğitimi işe koşuyor olmasıdır. Bu bağlamda da eğitimin bazı

eğitim felsefesi akımlarından yararlanarak programlarını tasarlaması, geliştirmesi ve

uygulamaya koyması gerekmektedir.

Modüler öğretimi bir program geliştirme yaklaşımı olarak ele aldığımızda, bazı felsefe

akımlarına dayanması kaçınılmazdır. Özellikle öğrenci merkezli öğrenmeye ağırlık veren pragmatist felsefesinin eğitime yansıması olan ilerlemecilik akımının ilkelerinin, modüler

öğretimde dikkate alındığının belirtmek yanlış olmayacaktır (Sönmez ve diğerleri, 2000: 44).

Çünkü modüler öğretim, programlı öğretim, bireyselleştirilmiş sistem programı, bilgisayar

destekli öğretim, yeterliğe dayalı eğitim, kendi kendine planlanan eğitim, tam öğrenme gibi öğretim yaklaşımlarını merkeze alarak gelişen bir öğretim yöntemidir.

Modüler öğretim, öğrenciyi merkeze alarak öğrencinin ilgi, ihtiyaç ve yetenekleri

doğrultusunda öğretimi yönlendirmeye çalışır. Öğretmene rehberlik ve davranış mühendisliği

rollerini yükleyerek, demokratik bir sınıf ortamının oluşmasına yardım eder. Böyle bir sınıfta

öğrenci kendi öğrenme hızına göre ilerleyerek tam ya da etkili olarak öğrenebilmektedir.

Öğrenci öğretim süreci boyunca değerlendirilmekte, değerlendirme sürekli ve gerçek

ortamından seçilmiş olgular ya da problemlerin çözümüyle yapılmaktadır. İşte böyle bilimsel

dayanakları olan modüler öğretim nedir? Şimdi bu soruyu cevaplandırmaya çalışalım:

Tanım

Modül, kelime anlamıyla bir bütünün bölünebilen parçası anlamına gelmektedir. Bir başka

deyişle, kendi içinde anlam bütünlüğü olan küçük bir birimdir. (TDK, 1988: 1033) modülü, “

bir yapının çeşitli bölümleri arasında orantıyı sağlamak için kullanılan ölçü birimi” ve “bir

uzay taşıtının bütün yapısı içinde yer alan bağımsız bölüm”dür şeklinde tanımlamaktadır.

Tanımlara bakıldığında modülü kendi içinde bir bütün olarak, fakat ayrıca daha büyük bir

bütünün de parçası olan bir birim olarak tanımlayabiliriz. Modül kavramını eğitimde daha

farklı bir anlamda kullanmaktayız. Özellikle yeterliğe dayalı programlar ile beraber modül

kavramının kullanıldığını görmekteyiz. Bu kapsamda modül, bir yazılı materyal olup

ilgiliyeterliğin tanımı, amaçları, bu amaçlara ulaşmak için yapılması gereken etkinlikleri ve

ölçme araçlarını içermektedir. Modül, belirli bir becerinin karşılığında ölçülebilir bir öğretim

hedefinin belirli bir parçasıdır. Terim aynızamanda belirli bir bilgi ya da beceriyi konu alan

bir kitapçığı anlatmak içinde kullanılır (ILO, 1987: 33). Modül aynı zamanda birkaç saatlik

10

öğrenim durumlarının tanımlanması ve sunulması için de kullanılmaktadır. Görüldüğü gibi

modül, bir öğrenme birimi olarak kabul edilmektedir.

Ancak gerçek modüler öğretimin anlamı bundan daha farklıdır. (Aklan, 1989: 15)

Eğitim açısından modülü, “ulaşılacak öğrenme hedeflerini davranışsal olarak gösteren,

hedeflere ulaşabilmek için gerekli etkinlikleri belirleyen, hedeflere ne derece ulaşıldığını

kontrol etme olanağı veren ve değişik öğrenme koşulları içinde bulunan bireylerin

öğretiminde etkilibiçimde kullanılma özelliği taşıyan, kendi içinde bütünlüğü olan bir

öğrenme elemanı” olarak tanımlamaktadır. Tanımlamaya göre, modülün bireyin kendi

kendine öğrenebilmesine imkân sağlayacak bir öğrenme birimi olduğunu söyleyebiliriz.

Modül kavramı eğitimde modüler programlama kavramı yoluyla uygulamaya

dönüştürülmektedir. Modüler programlama genel olarak öğretimin modüler programlar aracılığıyla sürdürülmesi anlamındadır.

Modüler Programlama: “Öğrenme-öğretme etkinliklerinin kendi kendine öğrenme olanağı

sağlayacak tarzda kendi içinde bütünlüğü olan ve birbirlerini işlevsel olarak tamamlayacak

biçimde bağımsız öğrenme elemanları şeklinde düzenlenmesidir. Bu kavramın ifade ettiği öğrenme elemanına “modül”, “modüler birim”, “ünite”, “işe dönük birim” gibi adlar

verilmektedir. Bu öğrenme elemanına dayalı olarak geliştirilen bir programa modüler

programlama adı verilmektedir” (Alkan, 1989: 15).

Modüler programlama kendi içinde bir bütün olan parçaların birleşmesiyle daha büyük bir bütünün meydana geldiği bir programdır. Büyük bütünün oluşması için parçaların her biri

bireyin ihtiyacına göre çok değişik biçimlerde bir araya getirebilir. Eğitimde kullanılan

modülün ne olduğu ve özellikleri şu şekilde sıralanmaktadır (Alkan, 1989: 15-16):

Öğrencinin ulaşacağı öğrenme hedeflerini davranışsal olarak gösterir.

Hedeflere ne derece ulaşıldığını kontrol etme imkânı verir.

Değişik öğrenme koşullarındaki bireylerin öğretiminde etkili birşekilde kullanılabilme özelliğini taşır.

Kendi içinde bütünlüğü olan bir öğrenme elemanıdır.

Açıklamalar doğrultusunda eğitimde kullanılan modül, “ulaşılacak olanhedefleri açık bir

şekilde ortaya koyan, bu hedeflere ulaşmada değişik etkinlikleri içeren, hedeflere ne derece

ulaşıldığını kontrol etme imkanı verenve kendi içinde bütünlüğü olan bir öğrenme birimidir,” denilebilir. Buna göre modüler programlamayı tarif etmek gerekirse şu şekilde

tanımlayabiliriz: Bir öğretim sürecinde bireysel ve yeterliğe dayalı öğrenmenin gerçekleşmesi

için kazandırılacak içeriğin belli analiz teknikleriyle düzenlenip, uygun öğrenme öğretme

ortamını oluşturacak şekilde düzenlenmesini amaçlayan bir program yaklaşımıdır.

Günümüzde mesleki teknik eğitim alanında daha yaygın olarak kullanılan modüler

programlama ve öğretim, ülkelerin eğitim sistemlerini yeniden yapılandırmaları

doğrultusunda, bir eğitim organizasyonu yapısı olarak ele alınmaktadır. Özellikle eğitimde adaptasyon ve verimlilik oranının yükseldiği, esneklik özelliğinden dolayı eğitimin her

alanına uygulanabileceği, sürekli eğitim ve yaşam boyu eğitim gibi kavramlarla uygun bir

yapı oluşturabileceği ifade edilmektedir. Bu yönüyle (D’ Hainaut ve Vasamillet, 1990: 32)

11

modüler öğretimi bir metot olarak değil, bir eğitim organizasyonu ve yapısı olarak kabul

etmektedirler.

(Alkan 1991: 187) modüler öğretim kavramının, eğitim teknolojisinde görülen yeni teknolojik gelişmelerden program düzenleme yöntemleri ile ilgili bir uygulama olduğunu belirterek;

modüler öğretimi şöyle tanımlamaktadır:“Öğrenme-öğretme etkinliklerinin kendi kendine öğrenme olanağı sağlayacak tarzda, kendi içinde bütünlüğü olan ve birbirlerini işlevsel olarak

tamamlayacak biçimde bağımsız öğrenme elemanları şeklinde düzenlenmesidir.” (Aydın,

1991: 197) modüler öğretimi, “kişiye kazandırılacak davranışların modüler birimler halinde

planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi” şeklinde tanımlamaktadır.

Yukarıdaki tanımlar yönünde organize edilen ve yapılandırılan bir program bütününde yer

alacak modüller; bireye yönelik, açıkça belirtilmiş amaçlar etrafında yapılandırılmış, kendi

içinde bütünlüğü olan ve bireysel performansın değerlendirilmesine imkân sağlayan birimlerden meydana gelmelidir.

Bu öğrenme elemanının temel nitelikleri bütünlük, amaçların davranışsal olarak ifade

edilmesi, değişik öğrenme durumlarının düzenlenmesi ve öğrenci etkinlikleri yönünde sonuç

hakkında dönüt düzeltme verilmesi şeklinde özetlenebilir. Başka bir ifadeyle modül,

öğrenme amaçlarını gösteren, amaçlara ne derece ulaşıldığını kontrol imkanı veren, değişik

öğrenme durumları içinde bulunan bireylerin etkili bir biçimde kullanabilme özelliği taşıyan,

kendi içinde bütünlüğü olan bir yaklaşımdır.

Modüler Öğretiminin Nitelikleri

Modüler öğretim sürecinin gelişimine bakıldığı zaman bireysel öğrenme ile ilgili çalışmaların

bugünkü durumun temelini oluşturduğu söylenebilir. Modüler öğretimi adlandıran modül

kavramının yeterliğe dayalı programlar ile beraber kullanıldığını görmekteyiz. Modül daha çok

bir öğretim materyali olarak ifade edilirken, modüler programlama daha geniş kapsamlı bir

kavramdır (Külahçı, 1995: 27).

Modül kavramı, bir yazılı materyal olup ilgili yeterliğin tanımı, amaçları, bu amaçlara

ulaşmak için yapılması gereken etkinlikleri ve ölçme araçlarını içermektedir. Yeterliğe dayalı

programlar ile birçok benzer özellikleri olan modüler öğretim; 1960’lı yıllardan sonra,

öğretmen yetiştirme, mesleki ve teknik eğitim ile yaygın eğitim alanında kullanılmaya başlanmıştır.

Modüler programlamada uygun öğretim materyallerinin geliştirilmesi son derece önemlidir.

Genelde bireysel öğrenmeye yönelik olan öğrenme modüllerinin her biri belirli beceri

ve/veya bilgiyi kapsar ve şu unsurlardan oluşur:

Giriş

Davranışsal amaçlar

Gerekli-araç-gereç, donanım

Açıklamalar, şekiller, öğrenim etkinlikleri

Amaçların gerçekleştirilme düzeyini ölçmeye yardım edecek ölçme araçları

Değerlendirme

Bir modülde hedeflenen sonuçlara ulaşabilmek için bu bölümler ya da bölümlerden biri

bulunmazsa, ortaya konulan materyalin modüler öğretimin özelliklerine göre hazırlanmış

olduğunu söylemek mümkün değildir. Her modülün modüler öğretimin ilkeleri doğrultusunda

hazırlanıp, uygulamayahazır hale getirilmesi gerekir.

12

Modüler öğretim uygulamasında öğrenci çalışacağı modülleri belirler ve çalışmaya başlar.

Çalışmalarında ihtiyaç duydukça öğretmeni ya da danışmanı ile bir araya gelir. Bunun yanında grup etkileşimi uygulamalarıyla öğretim desteklenebilir. Öğrenci çalıştığı modülle ilgili

yeterlikleri danışmanı önünde sergilemek zorundadır.

Genel hatları belirtilen modüler öğretimin nitelikleri şu şekilde özetlenebilir:

Modüler öğretim bireyin ilgi, istek ve yeteneklerini dikkate alır.

Bireysel öğretime imkan verir ve bireyin isteğine göre seçme şansıtanır.

Programın içeriği bireysel farklılıklara göre düzenlenebilir.

Eğitim uygulamalarına farklı bir anlayış kazandırır.

Örgün ve yaygın eğitim kurumları arasında geçiş yapma imkanı söz konusudur.

Hazırlanan modülleri bilgisayar destekli öğretim, uzaktan destekli öğretim gibi

sistemlere uyarlamak mümkündür (Alkan, 1989: 16-17).

Kaynak: http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/SBED/article/viewFile/221/216

13

III.BÖLÜM

YÖNTEMLER/TEKNİKLER

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMİ

Kapsam

Araştırma Yöntemleri; sunuşu, araştırma yöntemlerindeki farklı anlayışları, yaygın olarak

kullanılan araştırma tekniklerini, araştırma basamaklarını, veri toplama ve analizini,

yorumunu, rapor yazma esaslarını, kaynakça ve dipnot gösterme tekniklerini kapsamaktadır.

Temel amaç; araştırma sürecini (sorun belirleme, veri toplama, veri analizi ve sonuçları

yorumlama) incelemek, belli başlı bilimsel araştırma yöntemlerini (deneysel yöntem,

betimleme yöntemi, tarihi yöntem vd.) gözden geçirmek ve belirli bir konu hakkında araştırma yapabilmek için gereken literatür bulma, veri toplama, verileri değerlendirme ve rapor yazma tekniklerini yazmaktır.

Bilimsel Araştırmanın Aşamaları

Belirlenen bir konuda araştırma yapılırken, belli aşamaları takip etmek, çalışmanın daha hızlı ve

verimli olmasını sağlayacaktır. Bu aşamalar 8 başlık altında toplanabilir.

Araştırmanın Konusu

Araştırmanın Amacı ve Önemi

Araştırmanın planlanması

Problem Cümlesi

Kaynak Taraması (Anahtar kelimeler, veri toplama yöntem ve teknikleri: Veri türleri /

kaynakça (ilgili kurumlar, kütüphaneler, ilgili kişiler, internet) Verileri

toplama/sınıflandırma)

Varsayımlar

Tanımlar ve Sınırlılıklar (Araştırmanın içeriği, Başlıklar/alt başlıklar)

Yazım/sunum (rapor yazma teknikleri)

Bilimsel araştırmada verilen bir araştırma konusunu;

Bilimsel araştırma yöntemlerine uygun olarak yürütebilmek,

Araştırma sonucuna uygun çözüm önerileri geliştirebilmek,

Araştırma konusuna ait çözüm önerilerini analiz edebilmek,

Bilimsel kurallara uygun olarak rapor edebilmek,

Araştırma konusuna uygun amaç, önem, varsayım, sınırlılık ve tanımları yazabilmek,

Araştırma amacına uygun veri toplama aracını uygulayabilmek,

14

Araştırma verileri üzerinde temel istatistiksel işlemler ve çözümlemeler yapabilmek,

Bulguların yorumlanması ile ilgili özellikleri açıklayabilmek,

Araştırmada elde edilen bulguları yorumlayabilmek,

Araştırma sonucuna göre öneriler geliştirebilmek,

Yapılan araştırmayla ilgili özet yazabilmek,

Araştırma raporunun yazımında dikkat edilmesi gereken kuralları açıklayabilmek,

Kurallarına uygun olarak raporlaştırabilmek, gerekmektedir.

Bilimsel bir araştırma iki evreden oluşur.

A. Araştırmanın Amacı ve Önemi, Veri Toplama Teknikleri B. Rapor Yazma Teknikleri

A. ARAŞTIRMANIN AMACI VE ÖNEMİ, VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ

Araştırma yapılacak konuda, amacı ortaya tam koyabilmek, çalışmanın önemini

vurgulamak,

Bilimsel araştırma teknikleri doğrultusunda, seçilen konu üzerinde araştırma yaparak, değişik kaynaklardan veri toplamak ve elde edilen verileri doğru olarak analiz edebilmek

Veri türleri

o Belgesel tarama (kütüphane) o Gözlem

o Görüşme

o Yazışma

o Internet

Çalışmanın bu aşamasında dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıdaki gibidir.

Seçtiği konuyla ilgili kaynak taraması yapabilmek

Konuyla ilgili kaynak eser ve kişileri belirleyip yazma

Kaynak taraması için uygun bir plân hazırlama

Kütüphane çalışmalarında katalog kullanma

Yararlandığı kaynak ve kişilerden elde ettiği bilgileri not ve fişlere yazma

Basın yayın organlarını takip ederek konuya ilişkin bilgileri toplama

Internet’ten araştırma yapma

Araştırma konusuna uygun amaç, önem, varsayım, sınırlılık ve tanımları yazabilmek

Araştırma konusuna uygun olarak araştırmanın amacını yazma

Araştırma konusuna göre araştırmanın önemini yazma

Araştırmanın dayandığı temelleri yazma

Araştırma konusunun sınırlılıklarını yazma

Araştırma konusuna uygun tanımları yazma

Araştırma verileri üzerinde temel istatistiksel işlemler ve çözümlemeler yapabilmek

Elde ettiği verileri amacına uygun olarak sınıflayıp yazma

Sınıflandırdığı veriler üzerinde gerekli olan istatistiksel işlemleri yapma

Verileri tablo halinde gösterme

Sonuçları kontrol etme

15

Bulguların yorumlanması ile ilgili özellikleri açıklayabilmek

Bulguların nasıl yorumlanacağını yazma

Yorumlamada dikkat edilmesi gereken özellikleri yazma

Bulguların yorumlanmasını örnek vererek açıklama

Araştırmada elde ettiği bulguları yorumlayabilmek

İstatistiksel tekniklerle elde ettiği bulguları yazma

Bulgular doğrultusunda yorumunu yazma

Yaptığı yorumun doğruluğunu tabloya göre kontrol ederek yazma

Araştırma sonucuna göre öneriler geliştirebilmek

Araştırma sonuçlarına dayalı olarak gerçekleştirilebilecek öneriler yazma

Bu önerileri önemine göre sıralayıp yazma

Yaptığı araştırmayla ilgili özet yazabilmek

Araştırmanın tüm aşamalarını özetleyerek yazma

Yazdığı özeti, araştırmanın ilgili bölümüne yerleştirme

B. RAPOR YAZMA TEKNİKLERİ

Araştırma raporunun yazılmasında temel kurallar

o Bilimsel kurallar

o İçerik ile ilgili kurallar

• Alıntıların kullanılması

• Dipnotların yazılması

• Kaynak belirtme amaçlı dipnot

• Ek bilgi verme amaçlı dipnot

Araştırma raporunun yazılması

o Ön bölüm • Başlık sayfası

• Önsöz

• İçindekiler

• Listeler o Ana bölüm/Metin

• Giriş

• Problem

• Amaç

• Önem • Sınırlılıklar

• Tanımlar

o Kaynak araştırması

o Materyal ve yöntem

• Evren ve örneklem • Araştırma modeli

• Veriler ve toplanması

• Verilerin işlenmesi

16

o Araştırma sonuçları

• Tartışma

• Sonuç

• Öneriler • Özet

o Arka bölüm

• Ekler

• Kaynaklar listesi

Çalışmanın bu aşamasında dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda özetlenmiştir.

Raporlaştırma ile ilgili temel kavramlar bilgisi

• Rapor, dipnot, kaynakça, metodoloji kavramlarının tanımlarını yazma • Verilen bir kavramın tanımını, verilen bir dizi tanım arasından seçip işaretleme

• Verilen bir dizi kavramla, bir dizi tanımı eşleştirip işaretleme

Araştırma raporunun bölümlerini sıralayabilmek

• Araştırma raporunda bulunması gereken bölümleri sırasıyla yazma • Sırası karışık verilen bölümleri sıraya koyma

• Verilen bir bölümde bulunması gereken öğeleri yazma

Araştırma raporunun yazımında dikkat edilmesi gereken kuralları açıklayabilmek

• Araştırma raporunun yazılmasında dikkat edilmesi gereken kuralları yazma • Raporlaştırmada kullanacağı dilin özelliklerini açıklama

• Kapak düzeninin nasıl olacağını yazma

• Raporlaştırmada kâğıt düzeninin nasıl olacağını yazma

• Raporlaştırmada başlık ve paragraf düzeninin nasıl olacağını yazma

• Raporlaştırmada şekil ve tabloların yerleştirilmesinde dikkat edilecek özellikleri açıklama

• Dipnot yazımında dikkat edilmesi gereken kuralları açıklama

• Alıntı yapılırken dikkat edilmesi gereken kuralları açıklama

• Kaynakça yazımında dikkat edilmesi gereken kuralları açıklama

• Özet yazmada dikkat edilmesi gereken kuralları açıklama

PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ

Problem: Giderilmek istenen her güçlük problemdir. Bir durumun problem olarak

tanımlanabilmesi için şu iki koşulu taşıması gerekir.

• Kişide rahatsızlık uyandırmalı. • Birden fazla çözüm yolu olmalı.

Problem çözme, problem olan durumun belirlenerek, çözüm yollarının aranması ve problem

durumunun aydınlatılması sürecidir.

Problem Çözme Yönteminin Aşamaları • Problemin belirlenmesi.

17

• Problemin anlaşılması.

• Problem için hipotezlerin oluşturulması.

• Problemle ilgili bilgi toplanması.

• Hipotezlerin test edilmesi.

• Hipotezler arasından deney ve karşılaştırmalar yoluyla probleme en uygun olanın

seçilmesi ve uygulanması. • Hipotezlerin test edilmesinden sonuçlar çıkararak genel bir sonuca varılması.

Problemin Belirlemesi:

Öğrencilerin bir güçlükle karşılaşması veya öğretmenin bir güçlüğü sınıfa getirmesiyle

problem ortaya çıkarılmış olur. Ancak güçlüğün öğrenciler tarafından belirtilmesi daha

önemli ve daha eğitseldir. İlk zamanlarda problemin ortaya çıkarılmasında öğretmenin rolü

daha fazla olmaktadır. Öğretmen problemi doğrudan doğruya belirtebileceği gibi, sınıfta problemin

hissedilmesi için uygun bir durum oluşturabilir. Bunun yanında problem sınıfta kendiliğinden

ortaya çıkabilir. Karşılaşılan bu durum öğrenciyi etkilemekte ve bu durum onda belli bir

düzeyde rahatsızlık yaratmaktadır.

Örnek: Öğretmen nüfus sorununun ana hatlarının çizilmesi konusunda öğrencilere yardım

etmek için birkaç soru sorar:

Nüfus artışı ile ilgili neler biliyorsunuz?

Nüfus artışı konusunda geçerli bilgiler nelerdir?

Teknolojik gelişme ile nüfus artışı arasında bir ilişki var mıdır?

Sorulara verilen cevaplar doğrultusunda problem nüfus artışının nedenleri olarak belirlenir

Problemin Anlaşılması:

Bu aşamada kendimize soracağımız birkaç soru bizeproblemin analiz edilmesinde ve anlaşılmasında yardımcı olacaktır.

Problemle ilgili ne anlıyorum?

Problemle ilgili neyi biliyorum?

Problemle ilgili neyi bilmiyorum?

Yukarıdaki sorular cevaplandığında problemi hem analiz etmiş oluruz. Hem de problemle ilgili

bildiklerimiz ve bilmediklerimiz ortaya çıkar. Bu soruların cevapları bize diğer aşamalarda

yardımcı olur.

Hipotezlerin Oluşturulması:

Bir hipotezi oluştururken, öğrenci mümkün olan en kısa zamanda, mümkün olduğu kadar çok

olasılık düşünmelidir. Hipotezlerin oluşturulması, problemin çözümü ile ilgili yapılabilecek

olanların sınırlarını çizer. Hipotez, bilinmeyeler konusunda, bilinen ve yaşanmış deneyimlerle

yapılan, tahminlere dayalı geçici önerilerdir. Bu tanım çerçevesinde öğrenciler, her biri öneri

niteliğinde olan ve problemin çözümü ile ilgili karar vermeye yardımcı olacak hipotezler

geliştirirler.

Örnek: Öğrenciler, nüfus artışının nedenlerini belirlemeye yönelik 3 hipotez geliştirirler.

Bunlar:

Ekonomik yönden zayıf insanların daha fazla sayıda çocuk sahibi olmaları.

18

Sanayileşmiş toplumlarda (Fransa, İsveç, Japonya vb) nüfus artışı sorunun

bulunmaması.

Nüfus artışı sorunu olan ülkelerin aynı zamanda çevre kirliliği, açlık,..vb sorunlarının olması.

Problemle İlgili Bilgi Toplanması: Bilmediğimiz konuları problemin anlaşılması

aşamasında belirledikten sonra ,problem çözümünde yararlanılacak uygun kaynaklar

belirlenmeli ve onlardan yararlanılmalıdır. Bu aşamanın planlı yürütülmesi gerekir. Çünkü

oluşturduğumuz hipotezlerin test edilmesinde elde ettiğimiz bilgilerden ve oluşturduğumuz

materyallerden faydalanacağız. Kaynak olarak interneti, konu ile ilgili bir kitabı , konu ile ilgili

bir materyali kullanabiliriz. Ancak bunların, konunun bütün yönlerini yansıttığından ve gerçekleri

dile getirdiğinden emin olunmalıdır.

Hipotezlerin Test Edilmesi: Bu aşamada oluşturulan hipotezler test edilir. Hipotezlerin test

edilmesinin amacı ise, gerçekten problemin çözümlerinden biri olup olmayacağını anlamaktır. Bu

aşamada toplanan bilgilerden yararlanılır. Öğrenciler hipotezlerin geçerliliğinin

gösterilmesi ve test edilmesi konusunda neler yaptıklarını açıklarlar.

Hipotezler Arasından En Uygun Olanının Seçilmesi: Bu aşamada hipotezlerden probleme en

uygun olanı seçilir. Hipotezlerle ilgili araştırmalar ve/veya deneyler yapılır. Kanıtlar

toplanır. Toplanan bu bilgiler ışığında hipotezlerle ilgili karşılaştırmalar yapılır. Ve problemin

çözümüne yönelik en uygun hipotez seçilir.

Genel Bir Sonuca Varma: Problem çözme yönteminin son aşamasıdır. Hipotezlerin test

edilmesinden sonuçlar çıkartılarak genel bir sonuca varılır. Hipotezin probleme ne ölçüde ve nasıl

bir anlam kazandırdığına dair yazılı bir rapor hazırlanır.

Problem Çözme Yönteminin Sınırlılıkları • Çok zaman alan bir yöntemdir.

• Bütün disiplinlere uygulanması mümkün değildir.

• Öğrencilere bir takım maddi külfetler yükleyebilir.

• Problem çözümünde gerekli olacak bir takım materyal kaynaklarının öğrenci

tarafından sağlanması güç olabilir. • Öğrenmenin değerlendirilmesi güçtür.

Problem Çözme Yönteminin Faydaları

• Öğrenciler etkindir.

• Öğrenciler öğretme-öğrenme sürecinde etkin oldukları için kalıcı izli öğrenmeler sağlanabilir.

• Öğrencilerde öğrenme sorumluluğunu arttırır.

• Öğrencilerde problem çözümü için bağımsız düşünme yeteneğini geliştirir.

• Öğrenmeye karşı ilgi ve istek uyandırır.

• Karar verme sürecinde öğrencilerin çok yönlü düşünme yeteneğini geliştiri

• Öğrencilere başkalarıyla yardımlaşmanın ve başkalarının fikirlerinden yararlanılmasının gerektiği görüşünü benimsetir.

• Öğrencilere birden fazla kaynaktan sentez yaparak çalışmayı öğretir.

• Öğrencilere önerilerde bulunma ve hipotezler ileri sürme yeteneği kazandırır.

19

Problem Çözmede Başarısızlık Nedenleri

Problemleri çözmek karışık bir süreçtir herkes her bir aşamasında gerektiği kadar etkili

olamayabilir. Bunun sonuçlarını şu şekilde özetleyebiliriz.

• Metodik çalışmamak • Yeterli istek ve kararlılığa sahip olmamak

• Problemi yanlış tanımlamak

• Gereken teknik ve yeteneklerden mahrum olmak

• Teknikleri etkili bir şekilde kullanamamak

• Yanlış bir teknik kullanmak • Yetersiz yada doğru olmayan bilgi

• Yaratıcı ve çözümleyici zihinsel yetenekleri yeterince kullanmamak

• Çözümü bir şekilde uygulamaya sokamamak

Yukarıdaki engeller dışında çözüm önünde duran bir çok gizli faktörde vardır.

PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİNDE KULLANILAN TEKNİKLER

A. Beyin Fırtınası

Bireylerin eleştirilme endişesi olmadan fikirlerini rahatlıkla ifade ettikleri grup tartışma

tekniğidir. Beyin fırtınası, değişik fikirlerin ortaya konulmasını destekler, böylece kısa sürede çok

sayıda farklı fikirler üretilir. Bu tekniğin uygulanmasında fikirlerin niteliğinden çok, sayıca

çokluğu önemlidir.

Gruplar, bu tekniği uygulayarak daha yaratıcı bir şekilde belirli bir konuda hızlı bir süreç

içinde çok sayıda fikir üretirler. Fikirler, gruptakilerin bilgilerini, tecrübelerini ve ileri

görüşlerini birleştirir bir şekilde toparlanarak listelenir ve ortaya çıkan fikirler listesinden

kullanılabilecek olanlar seçilir:

Beyin Fırtınasının Yararları:

Grubun bütün olarak bilgilerini ve deneyimlerini ortaya koymasına yardımcı olur.

Yaratıcılığı destekler.

Grubun bütününün katılımını sağlar.

Nasıl Beyin Fırtınası Yaparız?

Ekip lideri beyin fırtınası için konuyu yeniden gözden geçirerek netleştirir,

Belirli bir süre tespit edilir,

Gruptaki her üye sıra ile bir fikir ortaya atar,

Ekip lideri her fikri tahtaya yazar. Fikir özetlenerek tahtaya yazılır ise fikri ortaya atan kişinin fikrin anlamını koruduğunu kabul etmesi gerekir,

Fikirlerin sayıca çokluğu önemlidir. Bir kişinin fikri daha önce kaydedilen bir başka

fikre bağlantılı olabilir,

Süreç, gruptakilerin bütün fikirlerini tamamlanıncaya kadar devam eder,

Ekip lideri bir sonraki aşamaya geçmeden önce gruba kaydedilecek daha başka

fikirlerinin olup olmadığını sorar.

Beyin Fırtınası için Kurallar:

Her grup üyesi her seferinde yalnız bir fikir söyler,

Fikirler dönüşümlü olarak söylenir,

20

Fikirler söylenirken ortaya atılan fikirle ilgili olarak hiçbir yorum ve eleştiri yapılmaz,

fikirler sorgulanmaz veya yargılanmaz,

Hızla bir kişiden diğerine geçilir,

Grup üyeleri eğer sıra kendilerine geldiğinde söyleyecek fikirleri yok ise "beni geçin"

der,

Her fikir; çılgınca, mantıksızca, aptalca, uygun değil veya tekrar ediliyor gibi görülse bile, kabul edilir,

Tartışma / Açıklama Bölümü:

Bütün fikirlerin ortaya atılışı tamamlandıktan sonra tartışma/açıklama bölümüne geçilir. Ortaya atılan fikirler üzerinde tartışılarak fikirlerin tam olarak anlaşılması

sağlanır. Bu bölümün sonunda bütün grup üyelerinin uzlaşması ve bir fikir üzerinde hemfikir oluşması zorunluluk değildir.

Grup üyelerinin aydınlanmasını istedikleri noktalar üzerinde beyin fırtınası yaratılarak

tartışılır,

Amacına uygun olmayan, grubun becerilerinin dışında ve daha önceden tamamlanmış

fikirler elenir,

Aynı özelliği taşıyan fikirler gruplandırılarak birleştirilir.

Beyin Fırtınasını Ne Zaman Kullanabiliriz?

Amaçlar belirlenirken,

Öğretmen/öğrenci katılımını sağlamak için,

Öğrenci/personel/veli fikirleri arasından öncelik taşıyanların belirlenmesinde,

Fazla sıklıkla toplanmayan gruplarda fikir üretiminde,

Büyük değişim yaratacak fikirleri ortaya çıkarmada,

Personele görüşlerini açıklama fırsatı tanımada,

Eleştiriyi formülleştirmede,

Görüş birliğine ulaşmada,

Gelişim hedeflerinin belirlenmesinde,

Problem çözümünde,

Yaratıcı fikirler üretmede.

Beyin Fırtınasının temel kuralları:

Bütün öneriler kabul edilir ve listelenir,

Hiçbir öneri eleştirilmez,

Fikirlerin özgürce açıklanması desteklenir,

Bütün fikirler ortaya konuluncaya kadar önerilerin ortaya konuşu devam eder,

Fikirlerin sınıflandırılması sağlanır,

Benzer fikirler fikri ortaya atanın kabulü ile gruplandırılır,

Öneriler, fikri ortaya atanın kabulü ile geliştirilir.

B. Görüş Geliştirme Tekniği

Eğitim ortamında bir konuda yapılan düşünce alışverişinde, tartışmasında kişinin kendi

görüşünü diğer görüşlerden de yararlanarak geliştirmesini ve savunmasını ya da

değiştirmesini, karşı çıktığı görüşü benimsemesini sağlayan bir öğretme - öğrenme tekniğidir.

Görüş geliştirme, belirgin çelişkiler ve kutuplanmış tutumları kapsayan konuların öğretiminde

öğrencilerde görüş geliştirmek için kullanılan bir tartışma yöntemi olarak tanımlanabilir.Bu

yöntemin kullanılması için konuların belirgin çelişkiler ve kutuplaşmış tutumlar içeren

21

konuların öğretiliyor olması gerekir.Görüş geliştirme, bütün sınıfın katılımı ile gerçekleştirilir.

Yararları

Öğrencilerin bütün halinde katıldıkları bir çalışmadır.

Öğrencilere kendi görüşlerini ifade etme, bu görüşleri gerekçeleriyle savunma ve fikir

değişikliği yapma olanağı tanır.

Öğrencilere, diğer düşüncelere saygı duymayı, yeni fikirlere açık olmayı öğretir.

Öğrencilerin bir konuyla ilgili değişik bakış açıları oluşturmalarını ve konuya eleştirel

olarak bakmalarını sağlar.

Öğrencilerin ilgi ve dikkatlerini artırarak derse aktif katılımlarını sağlar.

Sınıf içinde zevkli ve eğlenceli bir ortam oluşmasını sağlar.

Sınırlılıkları

Tartışmalı konu bulmak her zaman mümkün olmayabilir.

Öğrenciler dinleme ve tartışma kuralları için gerekli davranışları kazanmamışlarsa,

sınıf içinde aynı anda konuşma ve tartışma yaşanmasına ve sınıfta aşırı bir

gürültü yaratılarak dersin akışının bozulmasına neden olabilir.

Öğrencilerin birbirlerinden etkilenerek benzer düşünceleri savunmaları durumda farklı

düşüncelerin ortaya çıkması mümkün olmaya bilir.

Uygulama Aşamaları

Konunun geçerli bir çelişki içerecek nitelikte olması gerektiğini bilmelidir.Birbirleriyle ilişkili

birden çok tartışma konusu belirlenir. Seçilen konuların tartışmaya açık konular olmasına

dikkat edilmelidir.

Slogan kullanılmasını engellemelidir.

Örnek: o Nükleer santrallerin sayıları arttırılmalıdır.

Kişilik gelişiminde çevre kalıtıma göre daha etkilidir.

o Beş ayrı kartona

Kesinlikle katılıyorum

Katılıyorum Fikrim yok

Katılmıyorum

Kesinlikle katılmıyorum, yazılarak sınıfta farklı yerlere asılır.

Konular tahtaya yazılır ve öğrencilere bir süre düşünme fırsatı verilir.Öğrencilerin kendi

görüşlerini gösteren kartonun altında yer alması istenir. Öğrenciler yerini aldıktan sonra

tartışmaya başlanır. Öğrencilerin bulundukları noktada neden durduklarını, açıklamaları,

birbirini dinlemeleri ve ikna etmeye çalışmaları sağlanır. Öğrencilerin arkadaşlarının

açıklamalarından etkilenip etkilenmedikleri sorulurken, ikna olanların yerlerini değiştirmeleri

sağlanmalıdır. Bütün öğrencilerin tartışmaya katılması için çaba harcanır.Konunun yeterince

tartışıldığına emin olunduğunda tartışma sona erdirilebilir.Bu yöntemin sonunda “şu görüş

doğru, bu görüş yanlıştır.” denilemez. Öğrencilerde; karşıt görüşü dinleme, karşıt görüşe

saygılı davranma, aynı konunun farklı bakış açılarını görme, kendi görüşlerinin değişebileceği

kazanımlar ortaya çıkar.

Görüş geliştirme tekniğinde öğretmenin görevleri: 22

Konunun geçerli bir çelişki içerecek nitelikte olması gerektiğini bilmelidir. Slogan kullanılmasını engellemelidir.

Tartışılacak konuyu tekniğe uygun şekilde belirlemelidir. Sınıfta saygı ortamı yaratmalıdır. Öğrencilerin sınıf ortamında tartışmalarına olanak verilmelidir.

Görüş belirten öğrencilerden görüşlerinin nedenlerini istemesi, yanlı davranmaması ve

öğrencilerin düşüncelerini eleştirmemesi gerekir.

Sınıf yönetiminde becerikli olmalıdır. Görüş geliştirme tekniği münazaradan tamamen

farklıdır.

Görüş geliştirme tekniğinde;

İki zıt düşünce yoktur, iki uç noktanın ara noktaları da vardır. Bütün sınıf tartışmaya katılabilir, jüri yoktur.

Tartışmada kazanan, kaybeden grup yoktur.

Öğrenciler başta savundukları görüşü terk edip başka bir görüşe, hatta karşı çıktığı

görüşe katılabilirler.

C. Balık Kılçığı Şeması (Sebep-Sonuç DİYAGRAMI)

Belirli bir problemin veya durumun olası nedenlerini belirlemek, ortaya çıkarmak için

kullanılır. Grubun problemin içeriğine odaklanmasını sağlar Problem hakkındaki grup

bilgisinin ortaya çıkmasını sağlar

Detaylı bir sebep-sonuç DİYAGRAMI balık kılçığı şeklindedir, bu yüzden balık kılçığı DİYAGRAMI olarak da adlandırılır. Şemanın yapısı üyelerin sistematik bir şekilde düşünmesine yardımcı olmaktadır.

Analiz edilen sorun açık bir şekilde tanımlanmalı ve ekip üyelerinin tümü tarafından

anlaşıldığından emin olunmalıdır.

o Sayfanın ortasına soldan sağa, sağ tarafta kutu içinde sonuç (sorun) yer alacak şekilde

ana kılçık çizilir. Sonuca etki eden farklı kategoriler bu ana kılçık üzerine, yine kutu

içinde olacak şekilde çizilir. Belirlenen diğer sebepler küçük kılçıklar olarak temel

kılçıklara eklenir.

o Temel kılçıklar olarak, personel, çevre, malzeme, yöntem, yönetim, ölçülebilirlik kullanılabilir ya da beyin fırtınası uygulanarak daha uygun olanları da bulunabilir. Başlıkların konu ile uyumlu ve mantıklı olması önemlidir.

o Beyin fırtınası ya da diğer analiz yöntemleri kullanılarak sebepler bulunur. Sebeplerin kısa ve özlü tanımlar haline getirilmesi önemlidir. Sebeplerin belli bir kategori içinde

diyagrama yerleştirilmesi ve sıralanması sorunun net bir şekilde görülmesine yardımcı

olacaktır.

o İlk kılçıktan başlayarak sebepler eklenir ve diğer kılçığa geçilir. Her kılçık veya sebep

birçok alt kılçıklara sahip olabilir. Sebepler ve alt sebepler sıralanırken “Bu niçin

oldu?” veya “Buna sebep olan nedir?” türü sorular sorulmalıdır.

Bu aracın kullanılmasının amacı insanların karşılaştıkları sorunun sebeplerinden hangilerinin

önemli olduğunu belirlemelerini sağlamaktır.

D. Püko Döngüsü

Adım - adım plan yaparak sonuca ulaşmakta kullanılan sistematik bir yaklaşımdır. (Planla - Uygula - Kontrol Et - Önlem Al)

23

Planla

o Amacın kesin belirlenmesi (neyi başarmak istiyoruz, nerede, ne zaman ) o Hedeflerin belirlenmesi

o Detaylı plan hazırlama (uygulama planı)

Uygula

o İlgili her kişiyi bilgilendirme ( Ne, Kim, Ne Zaman ) o Faaliyet planını izleme ve gerçekleştirme

o Uygulama sonuçlarını yakın takip etme

Kontrol Et o Hedef veya hedeflere ulaşıldı mı ?

o Olası sapmaları tespit etme ve kaydetme o İlgili kişileri bilgilendirme

Önlem Al o Etkili önlemleri standartlaştırma

o Gerekli eğitim ve yönlendirmeleri sağlama o Kalıcı bir izleme sistemi kurma

24

E. Sınama-Yanılma

En çok başvurulan tekniklerden biridir. Eğer bilgi ve tecrübe eksikse, yeterli araştırma ve

inceleme vakti yoksa, problem iyi tanımlanmamış, sınırlanmamış veya üzerinde fazla

düşünülmemişse, bu teknikle çözülmeye çalışılır. Eğitsel değeri yoktur. Ancak, eğer bir

probleme sınama-yanılma yoluyla çözüm aranacaksa, mümkün çözümler arasından en

isabetlisini seçme yolu da öğretilmelidir.

F. Tümdengelim

Tümevarım tekniğinin tersidir. Daha önceden ulaşılmış bazı genel yasalar veya kurallar, formüller çocuğa verilir ve bunu birçok tekil olaya uygulaması istenir. Herhangi bir olayın

genel yasaya uygunluğu zihinsel olarak kontrol edilir. Öğretimde tümdengelim tekniği

mümkün olduğunca geç kullanılmalıdır. Çünkü bu teknik tamamen soyut kavramlardan ve

bilimsel yasa ve formüllerden hareket eder. Meselâ, üçgenin iç açılarının toplamının 180 derece olması kuralı genel bir kuraldır ve bütün üçgenleri kapsar. Bunun temeli olarak önce

çocuğun kafasında soyut üçgen kavramını ve değişik açı kavramlarını yerleştirmelidir.

Benzer bilimsel araştırma tekniklerinden yararlanma: Dünyanın değişik yerlerinde binlerce

bilim adamı değişik nesneler ve olguları bilimsel yönyemlerle inceliyorlar. Biz de yakın

çevremizde bilimsel araştırmalar yaparken, daha önce bu alanda benzer bilimsel araştırmalar

yapılıp yapılmadığını, yapıldı ise hangi teknikler kullanıldığını ve ne gibi sonuçlara

ulaşıldığını bilmeliyiz. Eğitimde genellikle daha önce yapılmış deney ve araştırmalar özetlenir ve

kısaca sınıf huzurunda da yapılmaya çalışılır.

G. Tümevarım

Adeta keşfetme yoluyla öğretimin metodudur. Tabiattaki birçok varlıklar ve olaylar dikkatli

bir şekilde gözlemlenir. Bunlar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar bulunur. Daha sonra

benzerliklerden, "soyutlama" veya "genelleme" denilen tekniklerle genel kurala veya yasaya

ulaşılır. Bunun için önce benzer olayları sistemli bir şekilde gözlem yolu öğretilmelidir.

Sistemli gözlem sonuçları analiz ve sentez yoluyla yeni işlemlerden geçirilir. Bu işlemler

sonucu, olaylar veya varlıklar arasındaki genel yasayı ortaya çıkartır. Çocuklara, hazır bilgiler

vermek yerine bu şekilde keşfettirme çok daha doğru olacaktır. Hayat Bilgisi, Fen Bilgisi,

Geometri, Dil Bilgisi gibi derslerde tümevarım metodu sıkça kullanılmaktadır. İlköğretim

safhasında soyut kavramlar hazır olarak verilmeden önce, çocuklara uzun uzun örnekler

vererek o kavrama ulaştırmak gerekir. Matematik, geometri, fizik, kimya, bir takım yüksek

manevî kavramlar ancak bu yöntemle rahat öğretilebilir. Bugüne kadarki bilimsel bilgilerin

çoğuna tümevarım tekniği ile ulaşılmıştır.

Analitik Düşünme

Yaratıcı Düşünme

o Dikey yaklaşımlar

o Yatay yaklaşımlar

Takım Çalışması 25

IV. BÖLÜM

ÖĞRENME SİTİLLERİ

Öğrenmek ve öğretmek için birçok yol vardır. Herkes öğrenebilir ama herkes aynı şekilde

öğrenmez. Bütün çocuklara uyan bir öğrenme stili yoktur. Herkesin en iyi öğrendiği yolu

bulup o yolu açmalı ve orada ilerlemeyi kolaylaştırmalıdır.

Bir öğrencinin öğrenme stilini belirleyerek gerekli düzenlemeleri yapılması öğrenci performansını arttırır.

Gerekli düzenlemelerin başında her öğrenme stiline uygun öğretim malzemesi ve öğretim

stratejisi hazırlamak gelir. Her öğrencinin en iyi öğrendiği yol, onun öğrenme stilidir. Bir

öğrencinin algılamasını, çevredeki diğer insanlarla ilişkilerini ve öğrenme çevresindeki

davranışlarına etki eden bilişsel, duyuşsal ve fizyolojik yapısı, onun öğrenme stilini belirler.

Öğretimin bireyselleştirilmesinin en sağlam yollarından biri de öğrenme stilleririnin

belirlenmesidir.

İyi veya kötü öğrenme stili yoktur. Önemli olan her öğrenciye en uygun şekilde öğreneceği

stille öğretmektir.

İnsanların farklı öğrenme ve farklı bilgi işleme sistemlerine sahip olduğu, dolayısıyla farklı öğrenme stillerine sahip olduğunu artık bilinmektedir. Öğretmen, karşısındaki öğrencilerin

farklı öğrenme stillerine sahip olduklarını, hangi öğrencinin hangi stille daha iyi öğrendiğini

bilmeli ve ona göre sunumunu yapmalıdır.

Üç temel öğrenme biçiminden bahsedebiliriz:

• GÖRSEL: Görerek ve okuyarak bilgi edinilen yöntemdir. Kendi kendine okuyarak

öğrenme, renkli eşyaları, grafik ve haritaları tercih etme eğilimindedirler.

• İŞİTSEL: İşiterek, dinleyerek ve tartışarak bilgi edinilen yöntemdir.

• KİNESTETİK: Hareket enerjisini kullanarak bilgi edinilen yöntemdir. Öğrenilecek şeylerle fiziksel temas kurarak öğrenirler; tat/dil, kişinin el ile duyumsamasına dayanır. Kinestetik; gezme, pandomim vs.yi kapsar

Öğrencilerin bu üç tip öğrenmeden hangisine yatkın olduğu (bilgi alma ve işleme yönünden)

tespit edilirse, ona göre öğretim materyali hazırlanabilir.

Bir öğrencinin bu tiplerden hangisine girdiğine karar vermek için basit gözlemler yapmalıdır:

Öğrenci gün boyu şarkı söyleyerek dolaşıyor ise işitsel, öğrenci öğrendiği her şey hakkında

sizinle konuşmak istiyorsa sosyal, parlak resimli kitaplar ilgisini çekiyorsa görsel, bütün

bunların dışında çok hareketli bir çocuk ise kinestetik bir öğrenici olabilir.

1.GÖRSEL AĞIRLIKLI ÖĞRENME

Öne Çıkan Yönleri

İyi giyinir, ayrıntıları ve renkleri hatırlar, okumayı, yazmayı sever, insanların yüzünü hatırlar

ama isimlerini unutur. Yazılarda görülen isimleri hatırlar, zihinsel (görsel) imgeler yaratır.

26

Problem Çözme Yeteneği

Talimatları okur, problemleri listeler, düşünceleri düzenlerken grafiksel malzemeler kullanır. Akış

kartları kullanır, kağıt üzerinde grafiksel çalışmaları görür ve akılda canlandırır.

Değerlendirme ve Test Etme Yöntemleri

Görsel-yazılı testler, araştırma raporları, yazılı raporlar, grafiksel gösterimlerden yararlanır.

Yazılı sınavlarda başarılıdır.

En İyi Öğrenme Yolları

Not alarak, liste yaparak, öğrenilecek bilgileri okuyarak, bir gösteriyi izleyerek öğrenir.

Kitaplardan video filmlerinden ve basılı materyallerden yararlanır.

Okuma / Çalışma Yöntemleri

Eğlenmek veya dinlenmek için okur, uzun süre çalışamaz, çalışma sırasında sessiz ortam ister,

hızlı okur, kelimelerin sesinden ziyade yazılı şeklini hatırlar.

Okuldaki Güçlükleri

Ne yapılacağını görmeden hareket etmekte zorlanır. Gürültülü ve hareketli çevrede çalışamaz. Ses

akort edemez. Görsel resim ve malzeme olmadan öğretmeni dinleyemez, öğretmenin hoş olmayan görüntüsü ile ilgilenir. Sıkıcı ve düzensiz bir sınıfta çalışmak istemez,

konsantrasyonu bozan florasan ışığı altında çalışmaktan verim alamaz.

Genel Değerlendirme

Özel yaşamlarında genellikle düzenli olurlar. Karışıklık ve dağınıklıktan rahatsız olurlar.

Dağınık bir masada çalışamazlar. Önce masayı kendine göre düzenlerler, daha sonar

çalışmaya başlarlar. Kalem, silgi, kalemtıraş gibi araçlar için masada kendilerine göre yer

belirlerler ve araç gereçlerini hep bu yerlerde tutarlar. Çantaları dolapları her zaman

düzenlidir. Yazmayı sevmeseler bile defterlerini düzenli ve itinalı kullanırlar. Düz anlatım

dediğimiz okullarda dersi öğretmenin veya öğrencinin anlatması- yönteminden yeterince

yararlanamazlar. Tam olarak anlaşılması için dersin görsel malzemelerle mutlaka

desteklenmesi gerekir. Harita, poster, şema, grafik gibi görsel araçlardan kolay etkilenirler ve bu

araçlardan öğrendiklerini kolay hatırlarlar. Öğrendikleri konuları gözlerinin önüne getirerek

hatırlamaya çalışırlar.

2.İŞİTSEL AĞIRLIKLI ÖĞRENME


Doğaçlama konuşur, ayaküstü düşünür, karşılaştığı insanların yüzlerini unutur ama adlarını

hatırlar, kelimelerle ve dille çalışır, hafif sesli ortamlardan hoşlanır.


Tartışmalardan hoşlanır, seçenekler hakkında konuşur, bir durumda ne yapılacağını o durumu yaşayanlara sorar, hedefi sözle ifade eder, sözlü tekrarlar yapar.


Yazılılardan ziyade sözlülerde başarılı olur, projelerini sözlü olarak sunar, ne öğrendiğinin

birileri tarafından sorulmasını ister, şiir okumaktan, şarkı söylemekten hoşlanır.

27


Yüksek sesle anlatım, bir öğretmeni dinleme küçük ve büyük grup tartışması yapma, çalışma

yerinde fon olarak sessiz müzik dinleme ile daha iyi öğrenir.


Diyalog ve oyunları okuma, karşılaştırma için içten ve dıştan seslendirme, okurken ne

okuduğu hakkında kendi kendilerine ve başkalarına konuşma ve yeni kelimeleri

seslendirmede başarılıdır.


Görsel öğrencilerden daha yavaş okur, uzun süre sessiz okuyamaz, okuduğu parçada

resimleri umursamaz, okunması ve yazılması gereken zamana bağlı testlerde ayrıntıları

görmede, sessizleştirilmiş ortamda yaşamada ve uzun süre sessiz kalmakta sıkıntı yaşar.


Küçük yaşlarda kendi kendilerine konuşurlar. Ses ve müziğe duyarlıdır. Sohbet etmeyi,

birileri ile çalışmayı severler. Genellikle ahenkli ve güzel konuşurlar. Yabancı dil

öğreniminde (konuşma ve dinleme becerilerinde) başarılıdır.

3.KİNESTETİK AĞIRLIKLI ÖĞRENME


Çeşitli spor ve danslarla uğraşmayı sever, yarışmalardan ve maceradan hoşlanır, zorluklara meydan okur. Koşma, sıçrama, atlama, yuvarlanma ve büyük motor kasları kullanmayı gerektiren eylemlerden hoşlanır.


Harekete geçer, daha sonra da sonuçlara bakarak plan yapar, problemleri güç kullanarak

(fiziksel olarak) çözmeye çalışır. Önemli ölçüde bedensel çaba gerektiren çözümler arar.

Problemleri bireysel olarak veya çok küçük gruplarla çalışarak çözmeyi tercih eder,

denemeyanılma ve keşfetme yoluyla öğrenir.


Performansa dayalı ve proje yönelimli değerlendirmelerde başarılı olur. Öğrencinin öğrendiği

şeyi sergileme veya gösterme eğilimi vardır. Bir şeyi anlatmaktan ziyade nasıl

yapılacağını göstermeyi tercih eder.


Canlandırma, taklit yaparak, gezerek ve performansa dayalı öğrenmeyle daha iyi öğrenir.

Küçük tartışma grupları ile öğrenir.


Eğlenmekten ziyade anlamak için okur, bir şeyin nasıl yapılacağını öğrenmek için okur. Kitapları, öğrendiği şeyleri, oyunları pratiğe döker. Kısa kitapları okumayı sever. Kısa dönemli çalışmalardan hoşlanır, parça parça çalışmaktan hoşlanır.


Okunaklı el yazısına sahip değildir. Dışa dönük rahattır. Uzun süre oturamaz, 40 dk. dan daha fazla dikkatini toplayamaz. Kelimeleri doğru okuma ve kullanmada sıkıntı yaşar,

28

duyulan görülen ve yapılan şeyleri hatırlamakta zorlanır. Fiziksel bir hareket olmaksın

duygularını açıklayamaz, uzun süre herhangi bir eylemi devam ettiremez.


Oldukça hareketli olurlar. Sınıfta yerlerinde duramazlar. Sürekli hareket halindedirler.

Tahtayı silmek, pencereyi açmak, tebeşir getirmek, kapıyı örtmek hep onların görevi olsun

isterler. Uzun müddet oturmaya zorlanırlarsa derste ne olup bittiğini anlamaz hale gelebilirler.

Bu hareketlilik uygun işlere yönlendirilmezse genelde sınıfta problem çıkarırlar. Genellikle

istenmeyen öğrenci haline gelirler. Tahta-tebeşir-anlatım ders işleme sisteminden en az

yararlanırlar, bu nedenlerden dolayı da yaramaz, tembel, ya da zeki olmadıkları ileri

sürülebilir. Dersin anlatılması veya görsel malzemelerle zenginleştirilmesi bu tür öğrencilere

beklenildiği ölçülerde katkı sağlamaz. O nedenle sınıflarımızda ideal ders araçları olarak

kabul edilen, şema, harita, fotoğraf gibi görsel araçlar görsel öğrencilere göre kinestetik

öğrenciler için daha az değer taşır. Anlatımdan da yararlanamazlar. Öğrenebilmeleri için

mutlaka elini kullanabilecekleri, yaparak yaşayarak öğrenme dediğimiz yöntemlerin

kullanılması gerekir. Sınıf yerine okul bahçesi veya laboratuarda dokunarak, ellerini

kullanarak, olayların içinde yaşayarak en iyi öğrenirler. Çalışırken sık sık ara vermeye

gereksinim duyabilir. Sözcükleri ya da sözel bilgileri öğrenirken onları kuma yazması, yada

kilden yaratması gibi öğrenirken ellerini kullanabilmesi, ders çalışırken hareket edebilmesi

öğrenmesini kolaylaştırabilir. Örneğin küçük çocuklar çarpım tablosunu öğrenirken ip

atlayabilirler.

Öğrenme stilleri ile zekâ arasında bir bağlantı tespit edilmemiştir. Her insanın bu

stillerden yalnız birine sahip olması gerekmez. İkisini hatta üçünü de taşıyabiliriz. Bazı

kişilerde iki stil ağırlıklı olarak vardır. Bazı kişiler bu üç özellikten birini diğer ikisine göre

çok daha ağırlıklı sahip olurlar, bu durumda klasik kağıt kalem okul sisteminde bu kişiler

zorlanırlar. Özellikle ağır dokunsal/kinestetik veya ağırlıklı işitsel olan ve diğer stillerin

özelliklerini göstermeyen öğrenciler bu gruba girmektedirler.

Dokunsal/kinestetik ağırlıklı öğrenciler mutlaka dersi ellerini kullanarak yapmak isterler.

Oysaki öğrenci sınıfta oturmak, öğretmende aktif olmak zorundadır. Bu öğrenciler

arkadaşlarını rahatsız eder ve sınıfın düzenini bozarlar. İşitsel ağırlıklı öğrencileri gözle

okumaları sıkıntıya düşürebilir, çünkü sesin işitilmesi öğrenmelerini kolaylaştırır hatta bazı

durumlarda öğrenmeleri için şarttır. O nedenle ilkokulda öğrencileri alıştırmaya çalıştığımız

gözle okuma işitseller için bir sorun olabilir. Bu konuda işitsel öğrencilere yardımcı

olunmalıdır.

Her üç stildeki öğrencilerinde dersten yararlanabilmesi için sınıfta öğrencilerin aktif, öğretmenlerin de rehber olması gerekir. Bunun yapılabilmesi için dersin senaryo benzeri bir

etkinlik ile işlenmesi önerilir. Senaryo sözcüğü ile drama veya tiyatro kastedilmekte, yaşamın

benzerinin öğrenme ortamına taşınması vurgulanmaktadır.

Öğrenme stilleri bireyin doğuştan sahip olduğu ve onun başarısını etkileyen karakteristik özelliğidir. Öğrenmeyi öğrenmenin temel basamaklarından biri olan öğrenme stilleri öğretmenler ve öğrenciler başta olmak üzere tüm toplum tarafından bilinmelidir.

29

ÖĞRENME STİLİ TESTİ

Adı Soyadı:…...……………………………………… Yaşı:……………

Uygulama Tarihi :……/……./20….

Lütfen aşağıdaki ifadeleri okuyup, size göre uygun olan kutucuğun içine (X) işareti koyunuz.

Uygun Az Çok

ÖLÇÜTLER Değil Uygun Uygun

1 Daha çok grup arkadaşlarımla birlikte tartışarak ve sohbet ederek öğreniyorum

2 Kendi kendime düşünüp çalışarak daha kolay öğrenebiliyorum

3 Bütün yanlışlarımı öğretmenimin anlatarak düzeltmesini isterim

4 Oturduğum sıranın temiz ve düzenli olması benim için çok önemlidir

5 Bence iyi bir öğretmen sınıfa hareketli olmalıdır

6 Fıkra anlatmaktan/dinlemekten oldukça hoşlanırım

7 Defterlerimin içini genellikle resimlerle süslemeyi severim

8 Müzik ve ritmi tutarak daha kolay öğreniyorum

9 Öğrenirken ellerimi kullanarak bir şeyler yapmaktan hoşlanıyorum

10 Elimde olmadan, sınıfta çok fazla konuşuyorum

11 Öğretmenlerim ve arkadaşlarım asla çalışmadığımı düşünürler

12 Öğretmenlerim ve arkadaşlarım sınıfta çok fazla hareket ettiğimi düşünürler

13 Boş zamanlarımda çokça okurum

14 Arkadaşlarımla konuşmayı ve onlara şaka yapmayı seviyorum

15 Arkadaşlarıma göre daha çok sporla ilgileniyorum

16 Sürekli çalışamıyorum ve sık sık ara verip, başka şeylerle uğraşıyorum

17 Arkadaşlarıma el şakası yapmaktan hoşlanıyorum

18 Resimli roman okumayı çok seviyorum

19 Fırsat buldukça resimli bulmacalar çözüyorum

20 Sessiz okumayı tercih ediyorum

21 Okunmakta olan bir yazıyı takip etmezsem yazılanları anlayamıyorum

22 Yüksek sesle okumayı seviyorum

23 Masal ve kitap kasetleri dinlemeyi, okumaktan daha çok seviyorum

24 Bir konuyu sözle anlatmayı, yazarak anlatmaya göre daha çok tercih ediyorum

25 Harita, poster ve şemalarla anlatılan konuları daha kolay öğreniyorum

26 Görmediğim şeyi kavramakta zorlanıyorum

27 İzleyici olmaktansa, etkinliğin içinde olmayı tercih ederim

28 Kendi kendime çalışmaktan çok öğretmeni dinleyerek öğrenmeyi seviyorum

29 Öğretmenlerim sık sık eşyalara dokunmamam gerektiğini söyler

30 Sınıfta tahta silmeyi, pencere ya da kapı açıp kapamayı hep ben yapmak istiyorum

31 Kendi okuduğumu değil de, başkasının okuduğunu daha iyi anlıyorum

32 Gördüklerimi çok iyi hatırlıyorum

33 Olaylar ve/veya konular şemayla gösterilirse daha iyi anlıyorum

30

DEĞERLENDİRME ANAHTARI

Uygun Değil Az Uygun Çok Uygun

1 2 3 Puan Puan Puan

GÖRSEL AĞIRLIKLI

Soru 2 4 13 18 19 20 21 25 26 32 33 TOPLAM

Puan

İŞİTSEL AĞIRLIKLI

Soru 1 3 6 8 10 14 22 23 24 28 31 TOPLAM

Puan

DOKUNSAL/KİNESTETİK AĞIRLIKLI

Soru 5 7 9 11 12 15 16 17 27 29 30 TOPLAM

Puan

31

V.BÖLÜM

BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ EĞİTİM PROGRAMI (BYFP)

ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ EĞİTİM PROGRAMI (ÖYGP)

ÖRNEK KAZANIMLAR

A. GÖRSEL SANATLAR

“Değer”i insana özgü bir kavram olması açısından sorgular.

“Estetik nesne” ve “estetik özne” kavramlarından hareketle “güzel” kavramına ulaşır.

“Estetik özne”, “estetik nesne” kavramlarını felsefi açıdan sorgular.

“Güzel” kavramının göreceliliğini sorgular.

“Güzel” ve “beğeni duygusu” arasında bağlantı kurar.

“Güzel” ve “fayda” kavramlarını ayırt eder.

“Güzel” ve “hakikat” kavramları arasındaki farkları sorgular.

“Güzel” ve “yüce” kavramları arasındaki farkları örneklerle ortaya koyar.

“Restorasyon” ve “konservasyon” kavramlarını tanır.

“Sanat eseri” ile onu değerlendiren arasındaki ilişkiyi yorumlar.

“Sanat eseri” ve “endüstri ürünü” arasındaki farkı söyler.

“Sanat eseri”nin insan zekâsının yaratma faaliyeti olduğunu belirler.

Açık ve kapalı kompozisyonları çizimle ifade eder.

Açık ve kapalı kompozisyonlarla ilgili çizimler yapar.

Açılara göre parça ve bütün ilişkilerini yüzeye aktarır.

Afiş tasarımını fark eder.

Afiş ve tipo tasarım çalışmaları örneklerle açıklar.

Alanı ile ilgili sanat eleştirilerini görsel, işitsel kaynaklardan takip eder.

Algıladığı yapısal farklılıkları çözümler

Amblem, logo ve logotype tasarımları yapar.

Amblem, marka ve logo çalışmaları için özgün tasarımlar yapar.

Anatomide eklemleri, hareketi ve oranları saptar.

Anatomik parçalarla düzenlemeler yapar.

Anatomik yapıların biçimsel ve yapısal niteliklerini çözümler.

Animasyon kavramını örneklerle açıklar.

Anlık çizim ve leke etkilerini yüzeyde çözümler.

Anlık çizimlerle kompozisyon ilke ve kurallarını kullanır.

Anlık ve dinamik (hareketli) çizgilerle çalışmayı saptar.

Aynı konunun değişik teknik, malzeme ve anlatım biçimleriyle ifade edilebileceğini

bilir.

Basılı malzemeleri tanır.

Beğenilerin zaman, eğitim, kültür vb. etkenlere göre değişebileceğini fark eder.

Biçim algılamada görsel algı yanılmasını açıklar

Biçim algılamada görsel algının önemini yorumlar

Biçimleri küçükten büyüğe doğru sıralayarak büyük- küçük, uzak -yakın, boşluk- doluluk ilişkisini kurar

32

Biçimlerin karanlık ve aydınlık ortamlarda büyük- küçük, dar- geniş etkiler

gösterdiğini saptar

Bir eserin, görsel sanatların hangi dalına ait olduğunu ayırt eder.

Birbirini dengeleyen figürler ile kompozisyonlar kurar

Birimlerden yüzey üzerinde düzenlemeler oluşturur

Birlik ve bütünlük için biçim ve kurgu oluşturur.

Birlik-bütünlük, kompozisyon ve perspektifi çözümler.

Broşür ve insört tasarımlarını tanır.

Büst çalışmasında yüz anatomisinin geometrik düzenini belirler

Büstü örnek eserlerden faydalanarak açıklar

Canlı figürleri farklı pozisyonlarda imgesel olarak tasarlar

Canlı modelde deseni oluşturan elemanlarla kompozisyonu belirler.

Canlı modelde oran-orantı, yön ve hareketin geometrik yapısını çizer.

Canlı modelde parça-bütün ilişkisini çizerek belirler.

Canlı modelden büst çalışması yapar

Canlı modelden heykel çalışması yapar

Canlı modelden kısa süreli kroki ve eskizler çizer.

Canlı modelin organik yapısını çözümler.

Canlıların anatomik yapılarını tanır

Coğrafi ve kültürel etkenlerin renk seçimindeki belirleyici rolünü tartışır.

Çalışmalarında diğer alanların müzik, şiir, öykü, masal, anı, efsane gibi ürünlerinden

esinlenir.

Çalışmalarında farklı boyama ve kalıp alma tekniklerini kullanır

Çalışmalarında kütle, boşluk, doluluk planlarını kullanır

Çalışmalarında ve izlediği sanat eserlerinde görsel biçimlendirme ögelerini ayırt eder.

Çalışmalarını sergilemekten ve arkadaşlarının yaptığı çalışmaları izlemekten zevk alır.

Çalışmalarını sergilemekten ve başkalarının sergilediği çalışmaları izlemekten

mutluluk duyar.

Çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, öykü, masal, anı, efsane gibi türlerinden

yararlanarak görsel çalışmalar yapar.

Çeşitli sanat tarzlarının ifade araçlarının anlatımdaki farklılıklarını belirler.

Çevresindeki renk uyumsuzluklarının farkına varır.

Çevresindeki tarihi, kültürel değerleri koruma isteği duyar

Çizgi, renk, ton, kütle ve hacim gibi unsurlarla eserin düzeni arasında ilişki kurar

Çizgilerin kişiye özgü olduğunu kavrar.

Çizginin desendeki yerini belirler.

Çizimlerle figürde hareket, yön ve açı oluşturur.

Çok figürlü konuları zihinde yorumlar ve yüzeyde çözümler.

Çok figürlü ortamlardan eskizler çizer.

Çukur baskı (gravür) malzemelerini tanır.

Çukur baskı (gravür) resim tekniğinin özgün baskı resim tekniklerinden biri olduğunu

fark eder.

Çukur baskı (gravür) ve kalıbının hazırlar.

Değişik kültürlere saygı duyar.

Değişik malzemeleri kullanarak hayvan ve bitki figürlerini yontarak modle eder

Dengenin desendeki yerini sorgular.

Desen araç - gereçlerini ve kullanım alanlarını tanır.

Desen çalışmalarında kompozisyon ilke ve kurallarını kullanır.

33

Desen elemanlarının portre ve oto portre için kullanılmasını sorgular.

Desen örnekleri üzerinde çözümlemeler yapar.

Desende birlik ve bütünlüğü bozan unsurları ayırt eder

Desende birlik ve bütünlük için eskizler çizer.

Desende boşluk ve doluluğu yüzeye aktarır.

Desende çizgi perspektifini belirler ve çizer.

Desende derinliğin sağlanmasını çözümler.

Desende hareketin yerini belirler.

Desende hava perspektifini belirler ve çizer.

Desende kişisel üslûbun sanatçının yaşamıyla ilişkisini sorgular.

Desende parça ve bütün ilişkisinin önemini açıklar.

Desende ritim düzenlemeleri yapar.

Desende ritim-denge ve hareketi belirler.

Desende temel sanat kavramlarına yönelik estetik elemanları çözümler.

Deseni oluşturan elemanları kullanarak birlik ve bütünlüğü yüzeye aktarır.

Deseni oluşturan elemanları tanır.

Deseni oluşturan elemanları ve temel prensipleri belirler.

Desenin temel prensiplerini açıklar.

Desenle ilgili araştırma ve incelemeleri yorumlar.

Dijital tasarım çalışma yöntemlerini kullanarak tasarım yapar.

Dijital tasarımı örneklerle açıklar.

Dijital tasarımın günümüzdeki uygulama alanlarına örnekler verir.

Dijital tasarımın toplum üzerindeki etkilerini fark eder.

Doğada karşılaştığı nesnelerin özelliklerini açıklar.

Doğadaki güzellik ile sanattaki güzelliği karşılaştırır.

Doğadaki her nesnenin farklı bir özellik taşıdığını çizgi ile belirler.

Doğadaki nesneleri ışıkla birlikte gözlemleyerek çizer.

Doğadaki obje - mekân ilişkisini sorgular

Doğadan objeleri çözümler

Doğadan seçilen bir kesiti desen elemanlarını kullanarak yüzeye aktarır.

Doğadan seçtiği nesnelerin yapısal özelliklerini tahlil eder.

Doğal birimlerden yeni sanatsal bütünlükler oluşturur

Doğal objeleri farklı malzemelerle biçimlendirerek dokular oluşturur

Doğal objeleri kullanarak rölyef çalışmaları yapar

Doğal objelerin dokularını ve doku farklılıklarını saptar

Doğal objelerin yapı elemanlarını saptar

Doğanın, sanat eserinin oluşumundaki rolünü örnekler vererek açıklar.

Doğru değerlendirme ile değer atfetme ve değer biçme arasındaki farklılığı belirler.

Dokunun desendeki yerini belirler.

Dokunun üç boyutlu sanattaki etkisini belirler

Duygu ve düşüncelerini görsel sanatların farklı dalları ile ifade edebileceğini bilir.

Duygu ve ruh hâllerini yansıtmada renklerin etkili olduğunu fark eder.

Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder.

Duyguların sanatsal yaratıcılığa katkısını fark eder.

Duygularını, düşüncelerini ve izlenimlerini yansıtan görsel tasarımlar yapar.

Duygusal tepkiler ile kompozisyon öğeleri arasındaki ilişkiyi açıklar

Düzlemde derinlik ve perspektif oluşturur.

34

Eserler aracılığıyla Anadolu uygarlıklarını tanır.

Eskiz çalışma yönteminin, tasarım sürecinde ilk adım olduğunu fark eder.

Eskiz çalışma yöntemiyle orijinal ürünler oluşturur.

Eskiz ve taslak hazırlama yöntemlerinin yaratıcı sürece katkılarını saptar.

Estetiğin kapsamının sınırlarını sorgular.

Estetiğin tarihî gelişimini özetler.

Estetik” kavramını felsefi açıdan sorgular.

Farklı duyguların yüze yansıyışını çalışmalarında uygular

Farklı ifade biçimlerinin sanatın dallarını oluşturduğunu fark eder.

Farklı objelerin birimlerinden yararlanarak yeni ve özgün bir yapı oluşturur

Farklı sanat akımları hakkında bilgi edinir.

Farklı teknikleri kullanarak geometrik formlar oluşturur

Figürde canlı ve cansız varlıklar arasındaki ilişkiyi belirler.

Form, oran, ritim, denge ve hareketi açıklar.

Form, oran-orantı, ritim, denge, hareket vb. kompozisyon elemanlarını tanır.

Formları yığarak, keserek biçimlendirir

Formların birbirleriyle olan ilişkilerini açıklar

Formun ve anatominin desendeki yerini belirler.

Geometrik öğelerin kullanımının gerekçelerini açıklar.

Gördüğü sanat eseri hakkında estetik bir yargıya varır

Gördüğü tarihî eserlerden yola çıkarak görsel tasarımlar yapar.

Göreceliliği zaman, mekân ve toplumsal şartlar açısından sorgular.

Görsel çalışmalarında ton derecelendirmeleri ile derinlik etkisi oluşturur.

Görsel doku oluşumunda nokta, çizgi, renk, biçim ve leke tekrarlarının etkisini fark

ederek çalışmalarında kullanır.

Görsel düşünme ile görsel algı arasındaki ilişkiyi belirler

Görsel sanat eserinin oluşmasında, dönemin düşünce ve inanç sistemlerinin, coğrafi

özelliklerinin ve çeşitli olayların etkisini tartışır.

Görsel tasarımlarında Anadolu uygarlıklarına ait eserlerden yararlanır.

Gösterilen eserin konusunu göz önünde bulundurarak sanatçının çevresinden nasıl

etkilendiğini tartışır.

Gösterilen sanat eserinde anlatılan ve anlatılması mümkün olan fikirler ve duyguları

tahmin

Gösterilen sanat eserindeki görsel biçimlendirme ögelerinin sanatsal düzenleme

ilkelerine göre nasıl düzenlendiğini açıklar.

Gösterilen sanat eserlerinden edindiği izlenimlerden yola çıkarak görsel tasarımlar

yapar.

Grafik sanatlarda tipografiyi örneklerle açıklar.

Grafik tasarım ürünlerinde sembol, işaret, renk ve lekelerin işlevlerini ayırt eder.

Gravür baskı resim tekniğinin uygulama aşamalarını teknik olarak gösterir.

Günümüzdeki sanatın popüler olan kısmıyla olmayanını ayırt eder.

Güzellik kavramının ölçütlerinin kültürlere göre farklılaşabileceğini değer sistemine

katar.

Hacim etkilerini ve ifadeyi çözümler.

Hacimlerin boşluktaki yeri ve yüzeye yerleştirimini sorgular.

Harf karakterlerini ve özelliklerini tanır.

Her rengin bir leke değeri olduğunu fark ederek renklerin açık-orta-koyu değerleri ile kompozisyonlar yapar.

35

Heykel çalışmalarında değişik teknikleri açıklar

Heykel sanatında organizasyon öğelerini belirler

Heykel sanatının evrensel dilini sorgular

Heykel sanatının temel özelliklerini açıklar

Heykelde estetik unsurunun önemini açıklar

Işığın yüzeye ve hacme, biçime ve renge katkılarını belirler.

Işığın zaman, mekân ve olaylar üzerindeki etkilerini çözümler.

Işık - gölge ve ton değerlerinin desendeki yerini saptar.

Işık - gölgenin nesne mekân ilişkisi üzerindeki etkilerini belirler.

Işık - gölgenin sağladığı açık, orta, koyu çizgi değerlerini belirler.

Işık - gölgenin yüzey ve hacme etkilerini çözümler.

İç mekân ve dış mekânda seçilen nesnelerin özelliklerini belirler.

İki ve üç boyutlu çalışmalarında benzerlik, zıtlık ve tekrarları kullanır.

İletişim grafiğinde, yöntem ve teknikleri sorgular.

İletişim grafiğinin insan ilişkileri ve günlük yaşantıdaki önemini açıklar.

İlgi duyduğu sanat eserleri hakkında araştırma yapar.

İlgi duyduğu sanat eserleri ve sanatçılar hakkında araştırma yapar.

İlgili tasarım programlarıyla özgün tasarımlar yapar.

İncelediği desenlerin hangi sanat akımına ait olduğunu ayırt eder.

İnsan figürünün devinim özelliklerini açıklar

İnsan iskelet ve kas yapısını tanır

İnsan vücudunun orantılarını tanır

İnsanın başarılarını değerlerle ilişkilendirir.

İnsanın diğer (bilgi, bilim felsefe gibi) insani başarılarını göz önünde bulundurarak

“sanat” kavramını temellendirir.

İnsanın neden değerli olduğunu belirler.

İnsanın sanat yapmaktaki amacını sorgular.

İstenilen yazılımlar aracılığıyla illüstrasyon oluşturur.

Karakter belirlemeye yönelik el çizimleri yapar.

Karşılaştığı evrensel ve ulusal sanat eserlerinin sanatçılarının yaşam öykülerini

öğrenmeye istek duyar.

Kendi heykel çalışmaları ile arkadaşlarının çalışmalarını uygulama tekniği açısından

karşılaştırır

Kendini açıklayacak şekilde simgesel ve kavramsal tasarımlar yapar.

Kili plastik değer açısından biçimlendirir

Kitap kapağı, broşür, CD kapağı vb. çalışmaları örneklerle açıklar.

Kompozisyon çeşitlerine uygun eskizler çizer.

Kompozisyon çeşitlerine uygun kroki ve eskizler çizer.

Kompozisyon ilgi merkezini belirler.

Kompozisyon ilgi merkezini kroki çizimleri ile belirler.

Kompozisyon öğeleri arasında ilişki kurar.

Kompozisyon öğelerini çalışmalarında bütünlük içinde kullanır

Kompozisyon öğelerini kullanarak soyut sanatsal düzenlemeler yapar

Kompozisyonda değer dengelerinin dağılımını saptar.

Kompozisyonda mekân, boşluk ve doluluğu belirler.

Kompozisyonlarında renk armonilerinden yararlanır.

Kompozisyonlarında üç boyutluluk etkisi yaratmada ışık ve gölgeyi kullanır.

36

Kompozisyonu oluştururken estetik düzenlemeleri belirler.

Konuya uygun bilgisayar yazılımlarını tanır.

Kurumsal kimlik çalışması yapar.

Kültürel miras olan eserlerin, kaçakçılığının sonuçlarını tartışır.

Kültürel mirasa sahip çıkmanın önemini pekiştirmede bilişim teknolojilerinden

yararlanır.

Lavi tekniğinin özelliklerini açıklar.

Lavide açık-orta-koyu değerleri çözümler.

Lavide kullanılacak malzemeleri ve dikkat edilecek noktaları açıklar.

Lekenin desendeki yerini belirler.

Mekân düzenlemede geometrik biçimlerin etkisini açıklar

Mekân düzenlemede perspektif kurallarını uygular

Mekân düzenlemede simetri-asimetri ilişkisini saptar

Mekân düzenlemede simetrik-asimetrik özgün tasarımlar yapar

Mekân ile ilgili kompozisyonunu seçer ve eskizini belirler.

Mekân oluşturmada düzen ilkelerini uygular

Mekân ve olaylara göre figürleri çizimle saptar.

Merkezî, simetrik ve asimetrik dengeyi çalışmalarında kullanır.

Model ve mekân ilişkilerini yüzeyde belirler.

Model ve mekân ilişkisini tespit eder.

Model ve objeler arasında boşluk ve doluluk ilişkisini çözümler.

Modelde ayrıntıları, maddesel ve organik yapı özelliklerini gösterir.

Modelde bütünlük, hareket ve oranları saptar.

Modelde en-boy ve derinliği yüzeyde çözümler.

Modelde hareketi çizimlerle geometrik olarak saptar.

Modelde parça ve bütün ilişkisini kroki çizimleri ile belirler.

Modelin mekândaki nesnelerle ilişkisini sorgular.

Modelin yapısal özelliklerini çizer.

Modüller arasında oran-orantı ilişkisini kurar

Monotipi baskı resim çalışmaları yapar.

Monotipi baskı resim tekniğini açıklar.

Monotipi baskı resmin özgün baskı resim tekniklerinden biri olduğunu fark eder.

Müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. yerlerde edindiği bilgileri ve gördüğü eserlerin

tarihle ilişkisini arkadaşları ile tartışır.

Müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. ziyaretleri yapmaya istek duyar.

Müzedeki eserler, tarihî yapılar, anıtlar vb. den yola çıkarak görsel tasarımlar yapar.

Müzedeki eserlerden yola çıkarak çeşitli görsel tasarımlar yapmanın kendi kültür

birikimine katkısını tartışır.

Müzedeki eserlerle, bu eserlerin ait oldukları dönemlerdeki sanat anlayışı arasında

ilişki kurar.

Müzelerin, ulusal ve evrensel kültür ürünlerinin geçmişten geleceğe taşındığı

mekânlar olduğunu kavrar.

Nesne ve figürleri yalın bir anlayışla geometrik biçimlere dönüştürür.

Nesne ve figürlerin geometrik biçimleri olduğunu algılar.

Nesnelerde düzenli ve düzensiz formları belirler.

Nesneleri çizgisel, lekesel ve hacimsel olarak etüt eder.

Nesnelerin birbiriyle ilişkisini anlık çizimlerle saptar.

Nesnelerle birlik-bütünlük, kompozisyon ve perspektif oluşturur.

37

Nokta etkisi yaratan varlıklara çevresinden örnekler göstererek nokta, benek ve

lekelerle renkli özgün kompozisyonlar yapar.

Nokta ve çizgi etkisi veren üç boyutlu malzemelerle özgün çalışmalar yapmaktan zevk

alır.

Nokta ve çizgi etkisini üç boyutlu çalışmalarında kullanır.

Nokta ve çizgiyi maddi form açısından açıklar

Nokta, çizgi ve leke özelliklerini fark eder.

Nokta, çizgi, leke ve doku ile form oluşturur.

Nokta, çizgi, leke ve dokunun önemini yorumlar.

Nokta, çizgi, leke ve dokuyu tanır.

Noktanın desendeki yerini belirler.

Obje üzerinde oran ve orantıyı oluşturur.

Obje ve model parçalarının geometrik yapısını sorgular.

Obje ve modelin çevresi ile birlikte kompozisyonu çözümler.

Objeler arasındaki benzerlik ilişkisini kurar

Objeleri çözümleme yoluyla özgün tasarımlar oluşturur

Objelerin yapısını ve yapı elemanlarını belirler

Organik formların fiziksel yapısını tanır

Organik ve inorganik nesneleri ayırt eder.

Özgün kompozisyonlardan tasarladığı çalışmalar üzerinde yeniden düzenlemeler yapar

Özgün tasarımlar için tipografiyi kullanır.

Parça ve bütünde oran ve orantıyı saptar.

Perspektif çeşitlerini tanır.

Perspektif kuralları ve çeşitlerine yönelik çizimlerle nesne-mekân ilişkisi kurar.

Perspektif ve perspektif çeşitlerini hatırlar.

Perspektif ve perspektif kurallarını açıklar.

Perspektifi ve planları belirler.

Perspektifte deseni oluşturan elemanları yüzeye aktarır.

Piktogramların evrensel görsel semboller olarak günlük yaşamdaki önemini kavrar.

Plastik sanatlarda desenin önemini yorumlar.

Plastik sanatlarda formda ışık gölgenin önemini saptar.

Plastik sanatların temeli olan desen çeşitlerini tanır.

Plastik sanatların temeli olan deseni oluşturan elemanları tanır.

Pozitif ve negatif biçimlerin ilişkisini kurar.

Resim düzleminin olanaklarını belirler.

Rölyef çalışmalarında farklı teknikleri özgün biçimde kullanır

Rölyef çalışmalarını teknik ve konu bakımından çözümler

Rölyef çeşitlerini ve yapım tekniklerini açıklar

Rölyef sanatının kültür ve inanç, kültür ve medeniyetlere göre teknik, konu açısından

farklılıklarını belirler

Rölyef sanatının özelliklerini örnek eserlerden yararlanarak açıklar

Rölyefin sanat tarihindeki yerini sorgular

Rölyefte kullanılan araç gereçleri tanır

Sadeleştirme ve soyutlama yoluyla farklı grafiksel anlatımlar oluşturur.

Sanat ” kavramını günlük yaşamdaki ve felsefi anlamı ile sorgular.

Sanat bilgisinin insan için önemini ve değerini ortaya koyar.

Sanat eğitiminin sanatı algılamaya olan etkilerini belirler.

38

Sanat eserinin özelliklerini kavrar.

Sanat eserinin tek ve özgün olduğu fikrini sorgular.

Sanat eserinin toplumla sanatçısı arasında bir iletişim aracı olduğunu fark eder.

Sanat eserlerindeki denge unsurunu tartışır.

Sanat eserlerindeki konu çeşitliliğini sorgular

Sanat eserlerindeki soyut ve somut ifade biçimlerini ayırt eder.

Sanat eserlerinin değerlendirilmesindeki farklılıkları sorgular.

Sanat eserlerinin kişi değerleriyle ilgisini kurar.

Sanat ve zanaat arasındaki farkı belirler.

Sanat” ve “güzel” kavramları arasında ilişki kurar.

Sanatçı” ve “sanat eseri” arasında ilgi kurar.

Sanatçıların desenlerindeki farklılıkları tespit eder.

Sanatçıların, mekânı belirtmek için ışık ve gölgeyi nasıl kullandığını tartışır.

Sanatçı-zanaatçı ayrımını yapar.

Sanatın bir insan başarısı olarak değerini sorgular.

Sanatın kendine özgü evrensel bir dili olduğunu kabul eder.

Sanatın kültürü aktarma yollarından biri olduğuna ilişkin örnekler verir.

Sanatın tarzı ve dilinin, çeşitli dönemler bakımından neden farklılaştığını tespit eder.

Sanatsal anlatımda temel elemanları kullanarak düzen ve formu oluşturur.

Sanatsal düzenleme ilke ve unsurlarını kullanarak kompozisyonlar oluşturur.

Sanatsal düzenleme ilkelerinden yararlanarak özgün kompozisyonlar oluşturur.

Sanatsal düzenleme ilkelerine doğadan ve çevresinden örnekler gösterir.

Sanattaki niteliği insan eli ve duyarlığının belirlediğini fark eder.

Seçtiği bir sanatçının desenleri hakkında yorum yapar.

Seçtiği herhangi bir eserin müzeye ulaşma sürecini araştırır.

Seçtiği kompozisyonun eskizini çizer.

Soğuk ve sıcak renkleri ayırt eder.

Somut objelerden soyut birimler elde eder

Soyut biçimlendirme çeşitlerini karşılaştırır

Soyut biçimlendirmenin üç boyutlu sanattaki yerini sorgular

Soyut biçimleri mekânda ve uzamda kullanır

Soyut biçimleri uzamda ve yüzeyde kullanır

Soyut formların psikolojik algılamadaki önemini açıklar

Soyut formların yarattığı psikolojik algıları açıklar

Soyut ve somut formları kullanarak özgün heykel yapar

Soyut ve somut konular arasındaki ilişkiyi belirler.

Soyut ve soyutlamayı örnek eserlerden yararlanarak açıklar

Soyutlamaları üç boyutlu sanat çalışmalarında kullanır

Strüktürü yapı elemanları ile inşa eder

Şablon baskı çalışmaları yapar.

Şablon baskı resim tekniğini açıklar.

Şablon baskı resim tekniğinin özgün baskı resim tekniklerinden biri olduğunu fark

eder.

Şiir, öykü, masal, efsane, mitoloji, karikatür gibi çeşitli alanların ürünleri ile ilişki

kurarak görsel biçimlendirme çalışmaları yapar.

Tabiatta ve sanatta “güzel” arasındaki farkı yorumlar.

Tanıtım amaçlı dijital grafiğin endüstriyel tüketime etkilerini sorgular.

39

Tanıtım ve kurumsal kimlik tasarımlarına örnekler verir.

Tarih, kültür ve görsel sanatlar arasındaki ilişkinin

Tarihî eser ile sanat eserinin özellikleri arasındaki farkı belirler.

Tarihî eserlerimize sahip çıkılmasının herkes için bir ulusal görev olduğunu benimser.

Tarihî eserlerin müzelere teslim edilmesi gerektiğinin bilincine ulaşır.

Tarihî eserlerin özelliklerini açıklar.

Tarihî eserlerin ve kültürün taşıyıcısı niteliğindeki sanat eserlerinin kayıt altına

alınmasının gerekliliğini ve önemini fark eder.

Tasarım oluşturmada eskiz aşamalarının yaratıcılığa katkısını belirler.

Tasarım öğeleri ve ilkelerini kullanarak özgün çalışmalar yapar

Tasarım öğeleri ve ilkelerini kullanarak yüzeyde yeni modül elde eder

Tasarımına uygun objeleri birimlerine ayırır

Tasarımına uygun yapay ve doğal objeleri belirler

Tasarımlar oluşturmada bilgisayar yazılımları kullanır.

Tasarımlarını sanatçıların örnek eserlerinden faydalanarak sorgular

Tekniğe uygun afiş çalışmaları yapar.

Tekniğe uygun broşür ve insört çalışmaları yapar.

Tekniğe uygun Çukur baskı (gravür) çalışmaları yapar.

Tekniğe uygun kitap ve dergi kapağı tasarlar.

Tekniğe uygun yüksek baskı çalışmaları yapar.

Teknik-mekanik desen ile kroki ve şematik çizimleri tanır.

Teknoloji ile sanat arasındaki ilişkiyi belirler.

Teknolojik gelişmelerin görsel sanatlara etkisini açıklar.

Temel sanat kavramlarını ve estetik elemanları iki boyutta tahlil eder.

Transformasyon kavramını üç boyutlu sanat bağlamında açıklar

Transformasyonun aşamalarını belirler

Türk müzeciliğinin kurulmasında öncülük eden kişileri araştırarak bilgi edinir.

Ulusal kültür mirasımızdan örnekler verir.

Ulusal kültürü yansıtan ve tanıtan görsel çalışmalar yapar.

Ulusal kültürümüze sahip çıkmanın önemini kabul eder.

Ulusların tanınmasında güzel sanatların önemini tartışır.

Uzak ve yakın çevresindeki doğal güzelliklerin, kültürel yapıların özelliklerinin

bozulmaması gerektiğini nedenleri ile açıklar.

Uzak ve yakın çevresindeki doğal ve tarihî güzellikleri tanır.

Uzak ve yakın çevresinin doğal ve tarihî güzelliklerini görsel çalışmalarında kaynak

olarak kullanır.

Üç boyutlu çalışmalarda kompozisyon kavramlarını kullanır

Üç boyutlu çalışmalarda tasarım öge ve ilkelerini açıklar

Üç boyutlu düzenlemede oran-orantıya dikkat eder

Üç boyutlu nesneleri iki boyutlu ifade etme metotlarını belirler.

Üç boyutlu özgün tasarımlar yapar

Üç boyutlu sanat eserlerini özelliklerine göre sınıflandırır

Üç boyutlu sanatın diğer sanat dalları ile ilişkisini belirler

Üç boyutlu sanatın medeniyetlere göre farklılıklarını saptar

Üç boyutlu sanatın tarihi süreçte ülkemizdeki yerini açıklar

Üç boyutlu sanatın tarihi süreçte, dünyadaki yerini açıklar

Üç boyutlu sanatta birim, modül ve bütün arasında ilişki kurar

40

Üç boyutlu sanatta büstün yerini sorgular

Üç boyutlu sanatta kullanılan formları açıklar

Üç boyutlu sanatta perspektifin yerini açıklar

Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. zenginliklere sahip olmasından gurur

duyar.

Ünlü sanatçıların desen örnekleri üzerinde saptamalarda bulunur.

Yakın çevresinden hareketle üç boyutlu sanatı örneklerle açıklar

Yapacağı tasarımlarda tipografiyi kullanır.

Yapılan el çizimlerini dijital ortama aktarır.

Yaptığı çalışmaları sergilemekten ve çevresindekilerle paylaşmaktan haz alır.

Yaşadığı çevrenin yöresel özelliklerinden esinlenerek görsel tasarımlar yapar.

Yazı ve resim ilişkisini ortaya koyan eskizler tasarlar.

Yüksek baskı kalıbını hazırlar.

Yüksek baskı malzemelerini tanır.

Yüksek baskı resim tekniğini açıklar.

Yüksek baskı resim tekniğinin özgün baskı resim tekniklerinden biri olduğunu fark

eder.

Yüzey çalışmalarında biçim dengesini oluşturur

Yüzey çalışmalarında biçimler arasında armoni ve zıtlık ilişkisini kurar

Yüzey düzenlemede boşluk doluluk dengesini geometrik biçimde oluşturur

Yüzey düzenlemede çoklukta birlik ilkesine uyar

Yüzey düzenlemede ışık - gölgenin etkisini belirler

Yüzey düzenlemede şekillerle estetik değer arasında ilişki oluşturur

Yüzey düzenlemede uygunluk ilkesini uygular

Yüzey düzenlemede yön ilkesini kullanır

Yüzey üzerinde biçimleri tekrarlayarak simetrik asimetrik düzen oluşturur

Yüzey ve hacmi, en, boy, derinlik kavramlarını çizimle çözümler.

Yüzeyde boşluk-doluluk ve hacim etkilerini düzenler.

Yüzün ve detayın anatomik özelliklerini belirler.

Yüzün ve detayın karakteristik özelliklerini çizerek yansıtır.

Zaman, mekân ve olayları zihinde yorumlar.

Zaman, mekân, varlık ve olayları iki boyutta çözümler.

Zıt renkleri kullanarak görsel çalışmalar yapar.

Zıtlık ilkesini kullanarak ritmik düzenlemeler yaparak yüzeyde hareket oluşturur

Zihinde figür, olay ve mekân ilişkisini çözümler.

Zihinde obje ve mekân ilişkisini tasarlar.

41

B. İŞİTSEL SANATLAR (MÜZİK)

“Değer”i insana özgü bir kavram olması açısından sorgular.

“Estetik nesne” ve “estetik özne” kavramlarından hareketle “güzel” kavramına ulaşır.

“Estetik özne”, “estetik nesne” kavramlarını felsefi açıdan sorgular.

“Güzel” kavramının göreceliliğini sorgular.

“Güzel” ve “beğeni duygusu” arasında bağlantı kurar.

“Güzel” ve “fayda” kavramlarını ayırt eder.

“Güzel” ve “hakikat” kavramları arasındaki farkları sorgular.

“Güzel” ve “yüce” kavramları arasındaki farkları örneklerle ortaya koyar.

“Sanat eseri” ile onu değerlendiren arasındaki ilişkiyi yorumlar.

“Sanat eseri”nin insan zekâsının yaratma faaliyeti olduğunu belirler.

“Sanat eseri”nin tek ve özgün olduğu fikrini sorgular.

Aksak ölçülerde yazılmış seviyesine uygun müziklerin ölçü sayılarını fark eder.

Aksak ölçüleri algılamaya yönelik kuvvetli ve hafif vuruşları fark eder.

Aksak ölçüleri tanır.

Alanı ile ilgili sanat eleştirilerini görsel, işitsel kaynaklardan takip eder.

Aralık alıştırmalarında doğru ses üretir.

Armonik la minörde düzeye uygun solfejleri okur.

Armonik la minörde, düzeyine uygun ezgi diktelerini yapar.

Armonik minör dizi kalıbını tanır.

Bağlı ses üretir.

Bağlı soluk alıştırmaları yapar.

Bağsız ses üretir.

Barok Dönem koro müziğinde ön plana çıkan müzik biçim ve türlerini tanır.

Barok Dönem koro müziğinin önemli bestecilerini tanır.

Barok Dönem koro müziğinin stil ve yorum özelliklerini açıklar.

Barok Dönem koro müziklerinin karakteristik özelliklerini belirler.

Barok Dönem müziğinin stil ve yorum özelliklerini ayırt eder.

Belirtilen dizilerdeki sesler arasındaki ilişkiyi görsel ve işitsel olarak ayırt eder.

Bildiği müziklere basit ritim eşlikleri yazmaktan hoşlanır.

Cümleleme alıştırmaları yapar.

Çabuk soluk alma alıştırmaları yapar.

Çalınan bir ezgiyi ölçü sayısına uygun olarak yazar.

Çalınan tartım cümlelerini yazar.

Çalışılan eserin ses yada görüntü kaydındaki seslendirmeyi nüans, tempo vb. özellikler

açısından kendi korosu ile karşılaştırır.

Çalışılan eserleri sahne performansı ile sergiler.

Çeneye hareketlilik kazandırma alıştırmaları yapar.

Çeşitli sanat tarzlarının ifade araçlarının anlatımdaki farklılıklarını belirler.

Çoksesli örnekler seslendirir.

Dalgalı soluk alıştırmaları yapar.

Diğer koro üyelerine saygı duyarak üzerine düşen görevleri yerine getirmeye istekli

olur.

Diğer partiler çalışılırken zihinsel söyleme yapar.

Dil ve konuşmanın toplumdaki önemini açıklar.

Dilimizdeki sözcüklerde vurgu noktalarını ayırt eder.

42

Dilin müziğe, müziğin dile etkilerini açıklar. Kendi konuşma tonunu tanır.

Dinlediği değişik türdeki müziklerden arşiv oluşturur.

Dinlediği değişik türdeki müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini açıklar.

Dinlediği eserin makamını ayırt eder.

Diyatonik ve kromatik dizileri görsel olarak tanır.

Dizek üzerinde temel işaretleri yazar.

Do majör diziyi inici ve çıkıcı olarak seslendirir.

Do majör diziyi inici ve çıkıcı olarak yazar.

Do majör ve la minörde ezgi tekrarları yapar.

Do majörde yazılmış olan düzeye uygun solfejleri okur.

Do majörde, düzeyine uygun ezgi diktelerini yapar.

Doğada sesin oluşumunu açıklar.

Doğal la minörde yazılmış olan düzeye uygun solfejleri okur.

Doğal la minörde, düzeyine uygun ezgi diktelerini yapar.

Doğal minör dizi kalıbını tanır.

Doğal solunum, konuşma solunumu ve şarkı solunumunu ayırt eder.

Doğal, armonik ve melodik laminör dizileri inici ve çıkıcı olarak seslendirir.

Doğal, armonik ve melodik laminör dizileri inici ve çıkıcı olarak yazar.

Doğru değerlendirme ile değer atfetme ve değer biçme arasındaki farklılığı belirler.

Doğru solunum için duruş pozisyonunu gösterir.

Doğru şarkı solunumu evrelerini tanır.

Dönemi koro müziği eserlerini seslendirir.

Duyduğu aralığı adlandırır ve seslendirir.

Düzeye uygun ritmik okuma alıştırmaları yapar.

Düzeyine uygun Klasik Dönem koro müziği eserlerini seslendirir.

Düzeyine uygun Orta Çağ koro müziği eserleri seslendirir.

Düzeyine uygun ritim tekrarları yapar.

Düzeyine uygun Romantik Dönem koro müziği eserleri seslendirir.

Düzeyine uygun Rönesans Dönem koro müziği eserleri seslendirir.

Düzeyine uygun yirminci yüzyıl koro müziği eserleri seslendirir.

Eksik ölçüyle yazılmış bir müzik parçasını görsel olarak fark eder.

Eksik ölçüyle yazılmış bir müzik parçasını seslendirir.

Entonasyon geliştirici alıştırmalar yapar

Entonasyonu etkileyen unsurları belirler.

Eser ile ilgili literatürü tarar.

Eserde verilmek istenen duygu ve düşünceyi sorgular.

Eseri eşliği ile birlikte seslendirir.

Eseri seslendirirken nüanslarına dikkat eder.

Eseri sözleri ile seslendirir.

Eseri, eşliği ile birlikte seslendirir.

Eseri, sözleri ile seslendirir.

Eserin bölümlerinde, müzikte verilmek istenen duyguyu yorumlar.

Eserin bölümlerini belirler.

Eserin nota isimleri ile tartımını okur.

Eserin notalarını seslendirerek solfejini yapar.

Eserin seslendirilişini yorumlar.

Eserin sözlerinde verilmek istenen duygu ve düşünceyi sorgular.

43

Eserin sözlerini nota sürelerine uygun okur.

Eserin stil ve yorum özelliklerini açıklar.

Eserin tek sesli, kanon, iki sesli, üç sesli, dört sesli, sololu, eşlikli ya da eşliksiz

oluşunu saptar.

Eserin tonunu, makamını, ölçü sayısı ve usulünü belirler.

Eserin türünü ve dönemini belirler.

Eserin yatay ya da dikey çoksesli oluşunu saptar.

Estetiğin kapsamının sınırlarını sorgular.

Estetiğin tarihî gelişimini özetler.

Estetik” kavramını felsefi açıdan sorgular.

Farklı ve tekrarlanan bölümlerden oluşan ritim kalıpları oluşturur.

Geleneksel Türk müziğinde kullanılan basit makamların oluşumunu açıklar.

Geleneksel Türk müziğinde kullanılan ses değiştirici işaretleri ve koma değerlerini

tanır.

Geleneksel Türk müziklerine ilişkin türleri ayırt eder.

Gereken süreden fazla yapılan ses alıştırmalarının sese verdiği olumsuz etkileri

açıklar.

Gittikçe hafifleyen soluk alıştırmaları yapar.

Gittikçe kuvvetlenen soluk alıştırmaları yapar.

Göreceliliği zaman, mekân ve toplumsal şartlar açısından sorgular.

Gruplar birlikte söylediğinde entonasyonuna dikkat eder.

Günümüzdeki sanatın popüler olan kısmıyla olmayanını ayırt eder.

Hafif soluk alıştırmaları yapar.

Halk türkülerinin yaşanmış öykülerini araştırır.

Halk türkülerinin yaşanmış öykülerini canlandırır.

Hüseyni makam dizisini seslendirir.

Hüseyni makam dizisini yazar.

Hüseyni makamında düzeyine uygun ezgi diktelerini yapar.

Hüseyni makamında yazılmış düzeyine uygun solfejleri okur.

Hüseyni makamının perde düzenini ve dizi seslerini tanır.

Hüseyni makamının seyrini, karar perdesini ve güçlüsünü tanır.

Hüseyni ve kürdi makamlarında ezgi tekrarları yapar.

İnsan sesinin fizyolojik gelişim ve değişim sürecini açıklar.

İnsanda sesin oluşumunu açıklar.

İnsanın başarılarını değerlerle ilişkilendirir.

İnsanın diğer (bilgi, bilim felsefe gibi) insani başarılarını göz önünde bulundurarak

“sanat” kavramını temellendirir.

İnsanın neden değerli olduğunu belirler.

İnsanın sanat yapmaktaki amacını sorgular.

İzlediği koronun türünü belirler.

Kadın ve erkek ses türlerini ayırt eder.

Kadın ve erkek ses türlerinin özelliklerini açıklar.

Kadın ve erkeklerde register bölgelerini tanır.

Karma soluk alıştırmaları yapar.

Kazanılan davranış ve alışkanlıkların topluma yansımalarını tespit eder.

Kendi dil ve konuşma bozukluklarını belirler.

Kendi dil ve konuşma bozukluklarını gidermeye yönelik alıştırmalar yapar.

44

Kendi dil ve konuşmasının kalitesini geliştirmeye yönelik alıştırmalar yapar.

Kendi oluşturduğu ezgileri seslendirir.

Kendi partisini doğru seslendirir.

Kendi ses genişliğini saptar.

Kendi sesinin alt ve üst sınırlarını genişletme alıştırmaları yapar.

Kendi sesinin karakteristik özelliğini geliştirici alıştırmalar yapar.

Kendi sesinin karakteristik özelliğini tanır.

Kısa ve kesik ses üretir.

Kısa ve kesik soluk alıştırmaları yapar.

Klasik Dönem koro müziğinde ön plana çıkan müzik biçim ve türlerini tanır.

Klasik Dönem koro müziğinin önemli bestecilerini tanır.

Klasik Dönem koro müziğinin stil ve yorum özelliklerini açıklar.

Klasik Dönem koro müziklerinin karakteristik özelliklerini belirler.

Konuşma tonunu yanlış kullanmanın olumsuz etkilerini açıklar.

Konuşmayı sürdürmek ve konuşmaya anlam katmak için duraklama yapar.

Koro çalışmalarında devamsızlığın sonuçlarına ilişkin tahminde bulunur.

Koro disiplinini, sahne hâkimiyetini ve görünümünü sorgular.

Koro disiplininin önemini açıklar.

Koro üyesi olarak korodaki varlığını sorgular.

Koro üyesi olarak ses sağlığını korumaya özen gösterir.

Koro ve şef arasında olması gereken sıkı bağ ve uyumu açıklar.

Koronun başarısı ve hedefe ulaşması için sorumluluk almaya istekli olur.

Koronun kendisine kazandırdığı davranış ve alışkanlıkları sorgular.

Koronun seslendirdiği eserlerin dönemine, stil ve yorum özelliklerine uygun

seslendirilip seslendirilmediğini sorgular.

Koronun ve kendisinin sahne performansını değerlendirir.

Koro-şef uyumunu sorgular.

Koroyu diksiyon ve artikülasyon açısından değerlendirir.

Koroyu ritmik beraberlik, ses teknikleri, entonasyon, koro tınısı ve homojenliği

açısından değerlendirir.

Kuvvetli soluk alıştırmaları yapar.

Küçük ikili, büyük ikili, küçük üçlü, büyük üçlü, tam dörtlü, artık dörtlü, tam beşli,

eksik beşli, küçük altılı, büyük altılı, küçük yedili, büyük yedili ve oktav aralıkların

kuruluş yapısını yatay ve dikey olarak tanır.

Kürdi makam dizisini seslendirir.

Kürdi makam dizisini yazar.

Kürdi makamında düzeyine uygun ezgi diktelerini yapar.

Kürdi makamında yazılmış düzeyine uygun solfejleri okur.

Kürdi makamının perde düzenini ve dizi seslerini tanır.

Kürdi makamının seyrini, karar perdesini ve güçlüsünü tanır.

Majör dizi kalıbını tanır.

Majör dizi, doğal minör dizi, armonik minör dizi ve melodik minör diziyi işitsel olarak

ayırt eder.

Majör ve minör tonaliteyi ayırt eder.

Markato ses üretir.

Melodik la minörde düzeye uygun solfejleri okur.

Melodik la minörde, düzeyine

Melodik minör dizi kalıbını tanır.

45

Müziğin diğer sanatlarla ilişkisini kavrar.

Müzik cümlesinde soluk yenileme alıştırmaları yapar.

Müzik çalışmalarını sergiler

Müzik yazısında kullanılan temel işaretleri tanır.

Müzikte dizileri tanır.

Müzikte tonalite kavramını açıklar.

Oktav alıştırmaları yapar.

Orta Çağ koro müziğinde ön plana çıkan müzik biçim ve türlerini tanır.

Orta Çağ koro müziğinde önemli bestecileri tanır.

Orta Çağ koro müziğinin stil ve yorum özelliklerini açıklar.

Orta Çağ koro müziklerinin karakteristik özelliklerini belirler.

Orta Çağ ve Rönesans Dönemi müziğinin stil ve yorum özelliklerini ayırt eder.

Orta Çağ, Rönesans Dönemi, Barok ve Klasik Dönem müziğinin stil ve yorum

özelliklerini ayırt eder.

Orta kuvvette soluk alıştırmaları yapar.

Öğrenme sürecindeki gelişimini sorgular.

Ölçü sayılarına uygun olarak ritmik ve ezgisel okuma yapar.

Psikolojik durumların sese yansımalarını açıklar.

Register birleştirme alıştırmaları yapar.

Rezonans alıştırmalarında doğru sesi üretir.

Rezonans bölgelerini tanır.

Ritmik soluk alıştırmaları yapar.

Romantik Dönem koro müziğinde ön plana çıkan müzik biçim ve türlerini tanır.

Romantik Dönem koro müziğinin önemli bestecilerini tanır.

Romantik Dönem koro müziğinin stil ve yorum özelliklerini açıklar.

Romantik Dönem koro müziklerinin karakteristik özelliklerini belirler.

Rönesans Dönemi koro müziğinde ön plana çıkan müzik biçim ve türlerini tanır.

Rönesans Dönemi koro müziğinde önemli bestecileri tanır.

Rönesans Dönemi koro müziğinin stil ve yorum özelliklerini açıklar.

Rönesans Dönemi koro müziklerinin karakteristik özelliklerini belirler.

Ruhsal ve bedensel rahatlamanın şarkı solunumundaki önemini açıklar.

Sanat ” kavramını günlük yaşamdaki ve felsefi anlamı ile sorgular.

Sanat bilgisinin insan için önemini ve değerini ortaya koyar.

Sanat eğitiminin sanatı algılamaya olan etkilerini belirler.

Sanat eserlerinin değerlendirilmesindeki farklılıkları sorgular.

Sanat eserlerinin kişi değerleriyle ilgisini kurar.

Sanat ve zanaat arasındaki farkı belirler.

Sanat” ve “güzel” kavramları arasında ilişki kurar.

Sanatçı” ve “sanat eseri” arasında ilgi kurar.

Sanatın bir insan başarısı olarak değerini sorgular.

Sanatın tarzı ve dilinin, çeşitli dönemler bakımından neden farklılaştığını tespit eder.

Ses sağlığının önemini açıklar.

Ses sınırlarını zorlayıcı hareketlerden kaçınır.

Ses ve çalgı grupları oluşturur.

Ses ve solunum organları hastalıklarının nedenlerini açıklar.

Ses ve solunum organları hastalıklarının sese verebileceği zararları ve korunma yollarını açıklar.

46

Sese hız kazandırma alıştırmaları yapar.

Sese zarar veren dış etkenleri sorgular.

Sesindeki gelişim ve değişim sürecini açıklar.

Sesine uygun konuşma tonunu kullanır.

Seslendirme tekniği ile ilgili gerekli belirlemeleri yapar.

Soluk alma, soluk tutma ve soluk verme alıştırmaları yapar.

Soluk fırlatma alıştırmaları yapar.

Solunum çeşitlerini örneklendirir.

Solunum, titreşim ve yankı sisteminde yer alan organları tanır.

Solunum, titreşim ve yankı sisteminde yer alan organların sesin oluşumunda oynadığı

rolü açıklar.

Söylerken grubu ile olan uyumunu dengeler.

Söylerken kendi sesini dinler.

Söylerken koro ile olan uyumuna dikkat eder.

Tabiatta ve sanatta “güzel” arasındaki farkı yorumlar.

Takım ruhunun, birlikte çalışmanın ve söylemenin güzelliğini açıklar.

Takım ruhunun, birlikte çalışmanın ve söylemenin güzelliğini açıklar.

Temel müzik yazı ve öğelerini kullanır.

Tonlama alıştırmaları yapar.

Tonlamanın önemini açıklar.

Toplum hayatımızda önemli yer tutan marşlarımızı doğru söyler.

Tutan seslerle sesli harf değişimi yapar.

Türk toplum ve topluluklarının müzik kültürlerinden uygun örnekleri dinlemekten

hoşlanır

Uluslararası müzik türlerinden eserleri dinlemekten ve çalmaktan hoşlanır.

Ünlü sesleri boğumlama alıştırmaları yapar.

Ünlü seslerin oluşumunu ve boğumlanmasını açıklar.

Ünsüz sesleri boğumlama alıştırmaları yapar.

Ünsüz seslerin oluşumunu ve boğumlanmasını açıklar.

Verdikleri konserlerle koroların ülkenin müzik kültürüne etkilerini yorumlar.

Vurgulama alıştırmaları yapar.

Vurgulamanın önemini açıklar.

Yatay ve dikey aralıkların oluşumunu açıklar.

Yazılı bir eser üzerindeki temel işaretleri gösterir.

Yirminci yüzyıl koro müziğinde ön plana çıkan müzik akımlarını tanır

Yirminci yüzyıl koro müziğinin geçmiş dönemlerle etkileşimlerini açıklar.

Yirminci yüzyıl koro müziğinin önemli bestecilerini tanır.

Yirminci yüzyıl koro müziğinin stil ve yorum özelliklerini açıklar.

Yirminci yüzyıl koro müziklerinin karakteristik özelliklerini belirler.

Yurdumuzdaki müzik türlerinden eserler seslendirir.

47

C. DİL SANATLARI

Açık oturum konusunun önceden belirlenmesi ve duyurulmasının yararını sorgular.

Açık oturum sonunda forum düzenlenebileceğini örneklerle gösterir.

Açık oturumda başkanın rolünü belirler.

Açık oturumda dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.

Açık oturumda ele alınan konunun işleniş tarzını belirler.

Açık oturumda görev alır.

Açık oturumda kullanılan anlatım türlerini belirler.

Açık oturumun düzenleneceği mekânın özelliklerini belirler.

Açıklayıcı anlatımda dil ve anlatım özelliklerini belirler.

Açıklayıcı anlatımla metin oluşturur.

Açıklayıcı anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini belirler.

Açıklık, akıcılık, duruluk bakımlarından aynı oturumda konuşan kişilerin

konuşmalarını değerlendirir.

Aile başta olmak üzere sosyal kurumlardaki her türlü değişmenin sahnede gösterilip

gösterilmediğini sorgular.

Aktif olarak dinler.

Alay, hiciv ve kara mizahı karşılaştırır.

Ana düşünce etrafında çeşitli düşünce, bilgi ve bulguları birleştirerek metin oluşturur.

Ana düşünce etrafında dile getirilen diğer düşüncelerin nasıl birleştirildiğini açıklar.

Ana düşünce terimiyle ne ifade edilmek istendiğini açıklar.

Ana düşüncenin özelliklerini belirler.

Ana düşünceyle metnin kaleme alındığı dönem arasında ilişki kurar.

Anadolu coğrafyası ve insanının edebî eserlerde nasıl ve niçin ele alındığını açıklar.

Anadolu’da Türkçenin yazı dili olarak gelişimini açıklar.

Anı ile otobiyografiyi karşılaştırır.

Anı metinlerinde dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.

Anı yazar.

Anı yazarlarının yararlandığı kaynakları belirler.

Anıları akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Anıları yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Anıların ortak özelliklerini belirler.

Anlam ve yorum ilişkisini belirler.

Anlamlı kümelerin metnin iletisiyle ilişkisinin yazılı veya şematik ifadesinin metnin

plânı olduğunu kavrar.

Anlatıcının anlatmada, tahlilde, tasvirde dile yüklediği değerleri araştırır.

Anlatıcının bakış açısını ve özelliklerini belirler.

Anlatıcının dolaylı ve doğrudan ifade ettiği her düzeydeki sözlü veya yazılı anlatımın

özelliklerini belirler.

Anlatıcının soyut ve somut olarak ifade ettiği her düzeydeki sözlü veya yazılı

anlatımın özelliklerini belirler.

Anlatıcının, bakış açısını ve özelliklerini kavrar.

Anlatılanları dinler.

Anlatım türlerini gruplandırır.

Anlatım türlerinin oluşumunu kavrar.

Anlatımda “tema” ve “konu” arasındaki ilişkiyi açıklar.

Anlatımda bağdaşıklığın önemini belirler.

48

Anlatımda bakış açısının rolünü belirler.

Anlatımda bulunması gereken temel özellikleri örneklerle açıklar.

Anlatımın nasıl oluştuğunu belirler.

Anlatma esasına bağlı edebî metinlerin bu dönemde teknik olgunluk kazandığını

örneklerle açıklar.

Anlatmada ve göstermede, dilde ve ifade biçiminde gerçekleşen değişiklikleri örnekler

vererek açıklar.

Anlatmada ve göstermede, dilde ve ifade biçiminde gerçekleşen değişiklikleri fark

eder.

Anlatmaya bağlı edebî metinleri, daha önceki dönemlere ait aynı tarz metinlerle

karşılaştırır.

Anlatmaya bağlı metinlerde dilin hangi işlevlerinin ön plana çıktığını belirler.

Anlatmaya bağlı metinlerde temaların özelliklerini belirler.

Anlatmaya bağlı metinleri okuma ve çözümlemede dikkat edilmesi gereken hususları

açıklar.

Anlatmaya bağlı metinlerin hangi edebî türleri oluşturduğunu belirler.

Anonim şiire mısra örgüsü, kafiye düzeni ve konusuna göre hangi adların verildiğini

açıklar.

Anonim şiiri yorumlar.

Anonim şiirin dil ve anlatım özelliklerini açıklar.

Anonim şiirin müzikle ilişkisini açıklar.

Anonim şiirin temasını bulur.

Anonim şiirin yapısını çözümler.

Anonim şiirinde ahenk öğelerini belirler.

Anonim şiirleri divan şiirleriyle karşılaştırır.

Anonim şiirlerin hangi adlarla gruplandığını belirler.

Araştırma sonucuna göre yeni fikirler geliştirir.

Araştırmada çıkan sonucu test eder.

Araştırmada yapılacakları planlar.

Âşık tarzı halk şiirinin ahenk özelliklerini belirler.

Âşık tarzı halk şiirinin dil ve anlatım özelliklerini açıklar.

Âşık tarzı halk şiirinin temasını bulur.

Âşık tarzı halk şiirlerinin yapı özelliklerini çözümler.

Âşık tarzında söylenmiş şiirleri, anonim, divan ve okuduğu günümüz şiirleriyle

karşılaştırır.

Aynı ana düşünceden hareketle bir çok metnin yazılıp yazılamayacağını açıklar. Ana

düşünce-yazar-okuyucu ilişkisini belirler.

Aynı dili konuşan insan topluluklarının ortak kültür değerlerini paylaştıklarını

açıklayan örnekler verir.

Aynı dili konuşan insan topluluklarının ortak kültür değerlerini paylaştıklarını sezer.

Aynı düşüncenin farklı cümlelerle ifade edilebileceğini örnek vererek açıklar.

Aynı sempozyumda sunulan farklı konuşma metinlerini tutarlılık, açıklık, akıcılık

bakımlarından değerlendirir.

Aynı temada farklı anlatım türlerini kullanarak kısa metinler yazar.

Aynı temada farklı türlerde metinler yazılabileceğini örneklerle açıklar.

Batı düşüncesine, yaşama biçimine ve batıda gerçekleştirilen bilimsel gelişmelere ilgi duyulma nedenlerini açıklar.

49

Batı uygarlığında göstermeye bağlı edebî metinlere toplu hâlde “tiyatro”,“drama”,

“dramatik edebiyat” adları verildiğini açıklar.

Batı uygarlığında göstermeye bağlı edebî metinlere toplu hâlde “tiyatro”, “drama”,

“dramatik edebiyat” adları verildiğini kavrar.

Batıcılık, Osmanlıcılık, İslâmcılık ve Türkçülüğe ait düşünce, etkinlik ve arayışların

millî devlet fikri ve endişesi etrafında kendiliğinden oluştuğunu açıklar.

Beğendiği anlatma esasına bağlı metinleri çözümler.

Beğendiği anlatma esasına bağlı metinleri değerlendirir.

Beğendiği anlatma esasına bağlı metinlerle antoloji oluşturur.

Beğendiği konferansçıların özelliklerini sıralar.

Beğendiği manzumelerden antoloji oluşturur.

Beğendiği öğretici metinleri çözümler ve değerlendirir.

Beğendiği öğretici metinlerle antoloji oluşturur.

Betimlemelerin kullanıldığı metin türlerini belirler.

Betimleyici metinler yazar.

Betimleyici metinlerin ortak özelliklerini belirler.

Beyitlerde ve bentlerde dile getirilen duygu ve düşüncenin zamanımız şiirlerinde de

ele alınıp alınmadığını belirler.

Bildirdiği duygu, düşünce ve kavramlara göre cümlelerin işlevlerini belirler.

Bilgi edinme kaynaklarını belirler.

Bilim ile güzel sanatların farklılığını belirler.

Bilimsel makalelerde kullanılan anlatım türlerini belirler.

Bilimsel makaleleri açıklık, akıcılık, duruluk ve tutarlılık yönlerinden değerlendirir.

Bilimsel yaklaşımlara göre araştırmayı planlar.

Bilimsel yazı hazırlar.

Bilimsel yazılarda dilin işlevlerini belirler.

Bilimsel yazılarda ön hazırlığın gerekliliğini ve hazırlıkla ilgili esasları belirler.

Bilimsel yazıları karşılaştırır.

Bilimsel yazıların amaçlarını belirler.

Bilimsel yazıların yapı özelliklerini belirler.

Bir anlatım birimi olarak paragrafın oluşumunu açıklar.

Bir cümlede veya metinde bırakılan boşlukları uygun şekilde tamamlar.

Bir dilin ses terbiyesi ve konuşma biçiminin tarihi zamanın akışı içinde insani ilişkiler

çevresinde gerçekleştiğini sezer.

Bir fikre, çok farklı açılardan bakar.

Bir konu veya tema ile ilgili düşüncelerini açıklar.

Bir metni ana fikrini belirlemek için okur.

Bir metni değişik amaçlar belirleyerek okur.

Bir metni hangi yönlerden inceleyeceğini belirler.

Birden çok yazar tarafından hazırlanan bilimsel makalede yazar adlarının sıralanış

tarzını belirler.

Bireyin duyarlılığını esas alan sanatçıların, Batı’da gelişen edebî akımlardan nasıl ve

niçin yararlandığını açıklar.

Bireyin iç dünyasını esas alan yazarların yöneldiği konuları belirler.

Bireysel duygu ve düşüncelerin şiirde işlenmesine önem verilip verilmediğini

sorgular.

Biyografi yazar.

Biyografilerde dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.

50

Biyografileri akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Biyografilerin kültür tarihindeki yerini ve önemini belirler.

Biyografilerin ortak özelliklerini belirler.

Bulduğu bilgileri yeni alanlarda kullanır.

Bulduğu bilgileri uygun formda sunar.

Bulguları uygun bir dille ifade eder.

Bulguların beklentileri karşılayıp karşılamadığına karar verir.

Bulgularla asıl fikrin bağlantısını kurar.

Bulunduğu ortama uygun olarak konuşma biçimini belirler.

Coğrafi ve siyasi ayrımdan kaynaklanan farklılıkları belirler.

Coşku ve heyecana bağlı anlatım türleriyle metin oluşturur.

Coşku ve heyecana bağlı anlatımla oluşturulmuş metinlerde kimin duygularından söz

edildiğini belirler.

Coşku ve heyecana bağlı anlatımla oluşturulmuş metinlerin kim için yazıldığını

sorgular.

Coşku ve heyecana bağlı anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini fark

eder.

Coşku ve heyecana bağlı sanat metinlerinin özelliklerini belirler.

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının oluşumunu açıklar.

Cumhuriyet Döneminde edebî metinlerin sosyal ve siyasi olaylarla ilişkisini

değerlendirir.

Cumhuriyet Döneminde edebî metinlerin sosyal ve siyasi olaylarla zaman içinde

zenginleştiğine örnekler verir.

Cumhuriyet Döneminde edebiyatımızın farklı yönlerden nasıl geliştiğini açıklar.

Cumhuriyet Döneminde halk şiirinin en önemli temsilcilerini belirler.

Cumhuriyet Döneminde memleket edebiyatı zevkinin nasıl ortaya çıktığını ve

geliştiğini açıklar.

Cumhuriyet Döneminde tercih edilen hikâye tarzlarını belirler.

Cumhuriyet Dönemine ait incelediği öğretici metinleri zihniyet, yapı, tema ve anlatım

bakımından karşılaştırır.

Cumhuriyet döneminin siyasi, sosyal ve fikrî temellerini açıklar.

Cumhuriyetin ilk dönemlerinde memleket edebiyatı zevkinin hâkim olmasının

sebeplerini ve sonuçlarını açıklar.

Cümlede anlamın oluşumunu açıklar.

Cümlenin metinde tamamlanan bir anlam birimi olduğunu fark eder.

Çeşitli dönemlere ait metinleri inceler.

Çeşitli dönemlere ait şiirleri ses ve ritim özellikleri bakımından karşılaştırır.

Çeşitli dönemlere ait şiirleri şiir dili bakımından karşılaştırır.

Çıkabilecek sorunları göz önüne alır.

Çözüm aşamasında elde edilen verileri ve bilgileri değerlendirir.

Çözümleme ve araştırmada ne kadar ve hangi özellikte kanıt toplanması gerektiğini

belirler.

Çözümün anlam ve değerini ortaya koyar.

Deneme ile sohbeti karşılaştırır.

Deneme yazar.

Deneme yazarının özelliklerini açıklar.

Denemelerde kullanılan dil ve anlatımın özelliklerini belirler.

Denemeleri akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir. 51

Denemeleri konularına ve yazılış amaçlarına göre gruplandırır.

Denemelerin ortak özelliklerini belirler.

Denemeyle makalenin farklılıklarını sorgular.

Destan döneminde sürdürülen hayatla şiir arasındaki ilişkiyi yorumlar.

Destan dönemine özgü özelliklerin yazılı eserlere nasıl yansıdığını açıklar.

Destan dönemini belirleyen zihniyet ve beğeninin özelliklerini açıklar.

Destanın dil ve anlatım özelliklerini açıklar.

Destanın işleviyle ilgili sonuçlar

Destanın oluşumuyla ilgili açıklamalar yapar.

Destanın temasını bulur.

Destanın yapısını çözümler.

Destanın, dönemin tarihî, siyasi ve kültürel yapısıyla ilişkisini sorgular.

Destanları bugünkü olay esasına bağlı diğer metinlerle karşılaştırır.

Destanları karşılaştırır.

Destansı anlatım ile destanlar arasındaki ilişkiyi sorgular.

Destansı anlatımda ele alınan konuları belirler.

Destansı anlatımdan hangi metin türlerinde yararlanılabileceğini belirler.

Destansı anlatımla metin oluşturur.

Destansı anlatımla oluşmuş metinlerin ortak özelliklerini belirler.

Diğer bilim ve bilgi alanlarının ortaya koyduğu sonuçların, edebiyatın gerçekliğine

kaynaklık ettiğini kavrar.

Dil ailelerinin oluşumunu açıklar.

Dil ögelerinin dile getirdikleri husus ve durumlar arasında anlam bağlantıları ve

ilişkileri kurar.

Dil ve zevkte Cumhuriyet Döneminin yansımalarını belirler.

Dil zevkini geliştirir.

Dilde değişme ve gelişmede geniş kitlenin ve aydınların tercihlerinin rolünü açıklar.

Dilekçe yazar.

Dilin bireysel kullanımda kazandığı özellikleri belirler.

Dilin farklı kullanıldığı metinleri karşılaştırır.

Dilin farklı olarak kullanıldığı metinleri karşılaştırır.

Dilin günlük kullanımıyla bilim, felsefe ve edebiyat eserlerindeki kullanım

farklılıklarını sebepleriyle açıklar.

Dilin günlük kullanımıyla bilim, felsefe ve edebiyat eserlerindeki kullanım

farklılıklarını belirler, bunların sebeplerini açıklar.

Dilin insan ve toplum hayatındaki yerini ve önemini kavrar.

Dilin işlevlerini açıklar.

Dilin kültür taşıyıcısı rolünü belirler

Dilin tarihî ve sosyal yönünü açıklar.

Dilin ve anlatımın açık, tutarlı anlaşılır olup olmadığını fark eder.

Dilin, kültür alanının oluşumundaki rolü ve değerini fark eder

Dilin, kültür alanının oluşumundaki rolü ve değerini örneklerle açıklar.

Dilini ve millî kültürünü tanıtır.

Dil-insan ilişkisini belirler.

Dil-kültür ilişkisini belirler.

Dille gerçekleştirilen iletişimle diğer iletişimler arasındaki farklılıkları sezer.

Dille gerçekleştirilen sanat etkinliklerini gruplandırır.

52

Dille gerçekleştirilen sanatlarla ses, renk, çizgi ve hareketle gerçekleştirilen sanatlar

arasındaki farklılıkları belirler.

Dillerin sınıflandırılmasında esas alınan ölçütleri kavrar.

Dinî-tasavvuf şiirin yapısını çözümler. Tasavvuf şiirinin yapı özelliklerinin

çözümlenmesinde;

Dinî-tasavvufi şiiri yorumlar.

Dinî-tasavvufi şiirin ahenk özelliklerini belirler.

Dinî-tasavvufi şiirin dil ve anlatım özelliklerini belirler.

Dinî-tasavvufi şiirin kendinde hissettirdiklerini açıklar.

Dinî-tasavvufi şiirin temasını bulur.

Dinî-tasavvufi şiirin yazılış amacını açıklar.

Divan şiirinde ahengi sağlayan öğeleri belirler.

Divan şiirinde Farsça ve Arapçadan kelime alınış sebeplerini sorgular.

Divan şiirinde temaların özelliklerini belirler.

Divan şiirinin ahenk öğelerini belirler.

Divan şiirinin dil ve anlatım özelliklerini açıklar.

Divan şiirinin hedef okuyucu kitlesini belirler.

Divan şiirinin temasını bulur.

Divan şiirinin yapı özelliklerini çözümler.

Divan şiirlerini destan dönemi şiirleriyle karşılaştırır.

Divanü Lügâti’t-Türk’ün edebiyatımızdaki yeri ve değerini açıklar.

Doğru ve anlamlı sorular sorarak problemi fark eder.

Dönemi temsil eden edebî şahsiyetleri araştırır.

Dönemi ve akımı temsil eden yazar ve şairleri araştırır.

Dönemlerin edebî dilini değerlendirir.

Dramatik örgüden hareketle metnin temasınıbulur, özelliklerini belirler.

Dramatik örgüyü meydana getiren parçalar arasındaki ilişkiyi belirler.

Dramlarda, başka bir deyişle tiyatro metinleri ve dramatik metinlerde göstermenin ve

anlatmanın rolünü ve değerini belirler.

Duygu ve düşüncelerini bir paragrafta ifade eder.

Duygu, düşünce, hayal ve isteklerini açık ve anlaşılır bir şekilde eksiksiz ifade eder.

Duyguların dile getirilişinde başvurulan ifade biçim ve kalıplarını açıklar.

Düşsel anlatımın hangi metin türlerinde kullanıldığını belirler.

Düşsel anlatımla gelecekten söz eden anlatımı karşılaştırır.

Düşsel anlatımla metin oluşturur.

Düşsel anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini belirler.

Düşsel yazılarla düşsel olmayan kurmaca yazıları tema, yapı bakımlarından

karşılaştırır.

Düşüncelere bütünsel bakar.

Düşüncelerini başkalarıyla tartışır.

Düşüncelerini doğru ifade kurallarına göre yazar.

Düşüncelerini kavram haritalarıyla ve grafiklerle açıklar.

Düşüncelerini paylaşır.

Düşüncelerini sözlü ve yazılı olarak ifade eder.

Düz yazıyla yazılan anlatmaya bağlı metinlerde, manzum kısımların işlevini belirler.

Edebî dönemleri belirleyen hâkim zihniyeti açıklar.

Edebî dönemlerin zihniyetle ilişkisini kavrar.

53

Edebî dönemlerin zihniyetle ilişkisini sorgular

Edebî dönemlerin, eserlerin ve sanatçıların tarih içindeki yeri ve değerini fark eder.

Edebî eserlerde yapı ve temaların tarih içinde geliştiğini keşfeder.

Edebî eserlerin yazıldığı dönemi temsil eden belge olma niteliğini sorgular.

Edebî eserlerin yazıldıkları dönemi yansıtan tarihî belge olduklarını kavrar.

Edebî gerçekliğin niteliğini kavrar.

Edebî metinde anlamın bağlamla ilişkisini açıklar.

Edebî metinler (sanat metinleri) ile öğretici metinler arasındaki farklılıkları belirler.

Edebî metinlerde dilin hangi işlevde kullanıldığını açıklar.

Edebî metinlerde geniş halk kitlesinin zevki ve yaşama tarzından nasıl ve niçin

yararlanıldığını açıklar.

Edebî metinlerin kurmaca olduğunu fark eder.

Edebî metinlerin kurmaca olduğunu örnekler vererek açıklar.

Edebî metinlerin varlık nedenlerini açıklar.

Edebî metnin bir sistem olduğunu kavrar.

Edebî metnin bir sistem olduğunu örneklerle açıklar.

Edebî metnin gerçeklikle ilişkisini örneklerle açıklar.

Edebî metnin her okunduğunda yeni anlamlar kazandığını açıklar.

Edebî metnin her okunduğunda yeni anlamlar kazanıp kazanmadığını belirler.

Edebî metnin kendinden önce ve sonra yazılan metinlerle ilişkisini açıklar.

Edebî metnin konusunu belirler.

Edebî metnin oluşmasına sebep olan temel ifade tarzlarını belirler.

Edebî metnin organik bir birlik olduğunu örneklerle açıklar.

Edebî metnin özel bir iletişim aracı olduğunu fark eder, edebî metni diğer iletişim

araçlarıyla karşılaştırır.

Edebî metnin özel bir iletişim aracı olduğunu fark eder, metni diğer iletişim araçlarıyla

karşılaştırır

Edebî metnin tikelde tümeli temsil ettiğini örneklerle açıklar.

Edebî metnin yan anlam değeri bakımından zengin olduğunu açıklar.

Edebî metnin yan anlam değeri bakımından zengin olduğunu sezer.

Edebî metnin yazıldığı dönemin özelliklerinden ve o dönemdeki her türlü gerçeklikten

nasıl yararlandığını açıklar.

Edebî metnin, yazıldığı dönemle ilişkisini açıklar.

Edebiyat tarihinin hangi konuları incelediğini açıklar.

Edebiyat tarihinin incelediği konuları açıklar

Edebiyat tarihinin uygarlık tarihi içindeki yerini açıklar.

Edebiyatın diğer bilim ve bilgi alanlarının ortaya koyduğu verilerden nasıl

yararlandığını fark eder.

Edebiyatın dille gerçekleştirilen güzel sanat etkinliği olduğunu metinlerden örnekler

vererek açıklar.

Edebiyatın dille gerçekleştirilen güzel sanat etkinliği olduğunu fark eder.

Edebiyatın güzel sanatlar içerisindeki yerini fark eder.

Edebiyatın insanı konu alan diğer bilim dallarıyla ilişkisini belirler.

Edebiyatta Tanzimat’ın ne zaman ve niçin başladığını açıklar.

Eleştirel düşünme, fikir oluşturma için okur.

Eleştirel yorumcunun hangi sebeplerle metinde yeni ve farklı anlamlar bulduğunu

açıklama zorunda olduğunu fark eder.

Eleştiri metni yazar.

54

Eleştiri yazarlarının özelliklerini belirler.

Eleştiri yazılarını, ele aldıkları konu ve ele alış biçimleri bakımlarından değerlendirir.

Eleştiri yazılarını, yazarın eser karşısındaki tavır ve tutumuna göre değerlendirir.

Eleştiri yazılarının ortak özelliklerini belirler.

Eleştiri yazılarıyla denemeleri karşılaştırır.

Eleştirileri akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Eleştirileri yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Emredici anlatımla metin oluşturur.

Emredici anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini açıklar.

Emredici metinlerde dilin kullanım özelliklerini belirler.

Emredici metinlerin işlevlerini belirler.

Epik tiyatroda sahnelerin nasıl düzenlendiğini sorgular.

Eserin edebiyat tarihimizdeki yeri ve değerini açıklar.

Eserin edebiyat tarihimizdeki yerini açıklar.

Eserle yazar arasındaki ilişkiyi belirler.

Eski Türklerde şairlerin görev ve işlevini açıklar.

Fabl ile masalı karşılaştırır.

Fabl yazar.

Fablda temanın özelliklerini belirler.

Fablı akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Fablı yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Fablın dil ve anlatım özelliklerini değerlendirir.

Fablın yapı özelliklerini çözümler.

Fablların ortak özelliklerini belirler.

Farklı betimleme tarzlarını belirler.

Farklı dönemlere ait tiyatro metinlerini çözümler.

Farklı dönemlere ait tiyatro metinlerini değerlendirir.

Farklı dönemlere ait tiyatro metinlerinin özelliklerini belirler.

Farklı düşünceyi geliştirme yollarından yararlanarak kısa metinler yazar.

Farklı kuruluş özelliği taşıyan olumlu ve olumsuz cümlelerle kısa metinler yazar.

Farklı öğretici metinleri yapı, ana düşünce, anlatma tarzı, dil ve anlatım bakımından

inceler/karşılaştırır.

Farklı sıfat türlerini kullanarak metin oluşturur.

Farklı türlerdeki mektup metinlerinden hareketle mektupların özelliklerini belirler.

Farklı uygarlıkların ve tarihî dönemlerin Türk edebiyatı üzerindeki etkilerini

karşılaştırır.

Fıkra ile makale arasındaki farklılıkları belirler.

Fıkra yazar.

Fıkra yazarının özelliklerini belirler.

Fıkralarda mizahı sağlayan ögeleri belirler.

Fıkraları akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Fıkraları yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Fıkraların ortak özelliklerini belirler.

Forum başkanının özelliklerini ve görevlerini belirler.

Forum düzenlemedeki esasları belirler.

Forum ve paneli karşılaştırır.

Forumda görev alır.

55

Forumda kullanılan anlatım türlerini belirler.

Forumda kullanılan dilin işlevini belirler.

Forumda uzun konuşmaların, gereksiz hareket ve taşkınlıkların zararlı olduğunu

örneklerle gösterir.

Forumu açıklık, akıcılık, duruluk, yalınlık ve tutarlık bakımından değerlendirir.

Garip şiiriyle İkinci Yeni şiirini karşılaştırır.

Gazetelerde yayımlanan makaleleri, haberlerden ve gazetelerdeki diğer yazılardan

ayıran niteliklerin neler olduğunu sorgular.

Gazetenin öğretici metinler başta olmak üzere kültür ve edebiyatımızda yüklendiği

işlevlerini belirler.

Gelecekten söz eden anlatımda dil kullanımının özelliklerini kavrar.

Gelecekten söz eden anlatımın hangi metin türlerinde kullanıldığını belirler.

Gelecekten söz eden anlatımla metin oluşturur.

Gelecekten söz eden anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini belirler.

Geleneksel seyirlik oyunların toplumcu gerçekçi dikkatle yorumlandığını örneklerle

açıklar.

Gerektiğinde stratejileri ve plânları değiştirir.

Gezi yazılarını akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Gezi yazılarını yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Gezi yazılarının okuyucu üzerindeki etkisini sorgular.

Gezi yazılarının ortak özelliklerini belirler.

Gezi yazılarının yararlarını sıralar.

Gezi yazılarıyla anıları karşılaştırır.

Gezi yazısı yazar.

Gönderici-alıcı ilişkisinde göstergelerin yerini ve önemini fark eder.

Gördüğü bir resmi yorumlar.

Göstermeye bağlı edebî metinleri gruplandırır.

Göstermeye bağlı edebî metinlerin tarih içindeki gelişimini açıklar.

Göstermeye bağlı metinlerin hangi edebî türleri ve sahne sanatlarını oluşturduğunu

belirler.

Grafikleri yorumlayarak düzgün cümlelerle anlatır.

Grup içerisinde etkin bir şekilde arkadaşlarıyla etkileşimde bulunur.

Gündelik hayattaki olayları anlatmak üzere haber cümleleri kurarak kısa metinler

yazar.

Günlük ile anıyı karşılaştırır.

Günlük yazar.

Günlük yazma alışkanlığının yararlarını fark eder.

Günlükleri akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Günlükleri yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Günlüklerin ortak özelliklerini belirler.

Günümüz şartlarını düşünerek İslami dönemdeki ilk

Güzel sanat eserlerinin özelliklerini açıklar.

Güzel sanatların hangi ölçütlere göre sınıflandığını belirler.

Güzel sanatların insan hayatındaki yerini ve önemini belirler.

Haber cümlelerinde zamanının nasıl bildirildiğini açıklar.

Haber cümlelerinin işlevlerini belirler.

Haber metinleri yazar.

Haber metinlerini akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

56

Haber metinlerini yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Haber yazılarında kullanılan dil ve anlatımın özelliklerini belirler.

Haber yazılarının ortak özelliklerini belirler.

Haberin; birey açısından önemini, sosyal, siyasal, kültürel ve günlük hayattaki yerini

belirler.

Halk arasından seçilmiş insanlara şiir deneden önem verildiğini açıklar.

Halk şairlerinin hangi sosyal çevrelerde nasıl yetiştiklerini açıklar.

Halk şairlerinin kendi eserleri yanında başka şairlerin eserlerini de naklettiklerini

açıklar.

Halk şairlerinin sözlü edebiyat geleneği ile ilişkisini belirler.

Halk şairleriyle kalem şairlerinin okuyucu ve dinleyiciyle iletişim tarzındaki

farklılıkları açıklar.

Halk şiiri zevkinin devam edip etmediğini sorgular.

Halk şiirinde, kişisel olanla soyut olanın birleşmesinde halk beğenisinin rolünü


Halk şiirinden gelen öğeleri belirler.

Halk şiirinin temelindeki anlayışı belirler.

Halkın yaşama tarzından ve tarihten gelen değerlere önem verildiğini sezer.

Hangi metin türlerinde günlüklerden yararlanıldığını belirler.

Hangi metin türlerinde mizahtan yararlanıldığını belirler.

Hayal ettiklerini nasıl anlatacağını öğrenir.

Her dilin kendine ait bir şiir geleneği olduğunu fark eder.

Her dönemin kendine özgü bir ses ve ritim anlayışı olduğunu fark eder.

Her düzeydeki öğretici ve fayda sağlayan eserlerle sanat eserlerini birbirinden ayırır.

Her edebî metnin bir tema etrafında oluştuğunu örneklerle açıklar.

Her kavmin destan dönemi yaşayıp yaşamadığını sorgular.

Her metnin tamamlanmış bir yapı olduğunu keşfeder.

Her türlü durumu, görünüşü duyguyu ve düşünceyi farklı düzeylerde ifade eder.

Her yapıyı meydana getiren birimleri belirler.

Herhangi bir olay çevresinde oluşan edebî metinlerden hareketle metnin oluşmasına

imkân veren zihniyetini belirler.

Herhangi bir olay çevresinde oluşan edebî metinlerin yapısını çözümler.

Hikâye yazar.

Hikâyelerin dil ve anlatım özelliklerini belirler.

Hikâyelerin ortak özelliklerini belirler.

Hikâyenin bağlı olduğu geleneği açıklar.

Hikâyenin dil ve anlatım özelliklerini belirler. Kazanımın işlenişinde;

Hikâyenin temasını bulur.

Hikâyenin yapı özelliklerini değerlendirir.

Hikâyenin yapısını çözümler.

Hikâyeyi akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Hikâyeyi yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Hikâyeyi yorumlayarak güncelleştirir.

İfadenin gerektirdiği biçimde tonlama yapar.

İletişim aracı olarak gazetenin yüklendiği işlevleri açıklar.

İletişim ile teknolojik gelişme arasındaki ilişkiyi açıklar.

İletişimde anlatıcı ile anlatılan obje veya husus arasındaki ilişkinin anlatımı nasıl etkilediğini tartışır.

57

İletişimde bağlamın önemini fark eder.

İletişimde yer alan ögeleri belirler.

İletişimin önemini ve değerini sezer.

İncelediği anlatma esasına bağlı metinleri karşılaştırır.

İncelediği anlatmaya bağlı edebî metinden hareketle metnin oluşmasına imkân

sağlayan zihniyeti belirler.

İncelediği anonim halk şiirinden hareketle şiirin oluşmasına imkân sağlayan

zihniyetini belirler.

İncelediği âşık tarzı halk şiirinden hareketle şiirin oluşmasına imkân veren zihniyeti

belirler.

İncelediği Destan Dönemi şiirinden hareketle şiirin oluşmasına imkân sağlayan

zihniyeti belirler.

İncelediği Destan Dönemi şiirini yapısı bakımından çözümler.

İncelediği destan dönemi şiirinin ahenk öğelerini belirler.

İncelediği Destan Dönemi şiirinin temasını bulur.

İncelediği dinî-tasavvufi şiirden hareketle şiirin oluşmasına imkân veren zihniyeti

belirler.

İncelediği divan şiirinden hareketle şiirin oluşmasına imkân veren zihniyetini belirler.

İncelediği eleştiri yazılarında dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.

İncelediği fıkralarda dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.

İncelediği hikâye, roman ve tiyatro metninin yapısını, anlatımını, temasını birbiriyle

ilişkilendirerek yorumlar.

İncelediği hikâyeden hareketle yazarın fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda

bulunur.

İncelediği İslami Dönem ilk dil ve edebiyat ürünlerini dönemin tarihî, siyasi ve sosyal

yapısıyla ilişkilendirir.

İncelediği konferans metinlerini açıklık, akıcılık, duruluk, yalınlık ve tutarlılık

bakımından değerlendirir.

İncelediği masalın yapı özelliklerini çözümler.

İncelediği mektuplarda dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.

İncelediği metinde açıkça dile getirilmiş olanlarla, açıkça ifade edilmemiş olanları

anlam çevresinde ilişkilendirir.

İncelediği metinden hareketle metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.

İncelediği metinden hareketle metnin sade ve sanatkârane oluşunun arkasında bir

kültür ve zevk farklılığının olduğunu açıklar.

İncelediği metinden hareketle öğretici metnin oluşmasına imkân veren zihniyetini

belirler.

İncelediği metinden hareketle şairin fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda

bulunur.

İncelediği metnin temasını bulur.

İncelediği metnin yapısını çözümler.

İncelediği metnin yapısını, anlatımını, temasını birbiriyle ilişkilendirerek metni

yorumlar.

İncelediği öğretici metinlerin yazılış amaçlarını belirler.

İncelediği romanın dil ve anlatım özelliklerini değerlendirir.

İncelediği romanın yapı özelliklerini yorumlar.

İncelediği sagu ve koşuğun dil ve anlatım özelliklerini açıklar.

İncelediği şiirden hareketle metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.

58

İncelediği şiiri Edebiyat-ı Cedide Dönemine ait şiirlerle karşılaştırır.

İncelediği şiiri yorumlar.

İncelediği Tanzimat Dönemi anlatmaya bağlı edebî metinlerinden hareketle metnin

oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.

İncelediği Tanzimat Dönemi öğretici metinlerinden hareketle metnin oluşmasına

imkân sağlayan zihniyeti belirler.

İncelediği Tanzimat Dönemi şiirinden hareketle şiirin oluşmasına imkân

İncelediği tiyatro metninden hareketle metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti

belirler.

İncelediği tiyatro metninin dil ve anlatım özelliklerini değerlendirir.

İncelenen destanlardan hareketle destanların özellikleriyle ilgili genellemele yapar.

İncelenen gezi yazısında dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.

İncelenen metnin yazıldığı dönemi belirler.

İncelenen şiiri yorumlar.

İnsan etkinliklerin güzel sanatlar içindeki yerini belirler.

İnsan etkinliklerinin güzel sanatlar içindeki yerini belirler.

İnsanın, her türlü birikimini dil aracılığıyla sonraki kuşaklara aktardığını örneklerle

açıklar.

İnsanın, her türlü birikimini dil aracılığıyla sonraki kuşaklara aktardığını kavrar.

İsimlerin kelime gruplarının oluşumundaki işlevini açıklar.

İslam kültürünün etkisiyle oluşan tasavvufun şiire yansıma tarzını sorgular.

İslami Dönem ilk dil ve edebiyat metinlerinin bağlı olduğu geleneği açıklar.

İslami Dönem ilk dil ve edebiyat metinlerinin dil, söyleyiş ve kültür özelliklerini

açıklar.

İslami Dönem ilk dil ve edebiyat ürünlerinde kullanılan lehçeyi belirler.

İslami Dönem ilk dil ve edebiyat ürünlerindeki kültürel farklılaşmayı örneklerle

açıklar.

İslami Dönem ilk dil ve edebiyat ürünlerinin edebiyat ve kültür tarihimizdeki yeri ve

değerini açıklar.

İslamiyet öncesi Türk kültürü ile İslam uygarlığı arasındaki etkileşimi açıklar.

İslamiyet’in kabulüyle Türk toplumunda görülen kültür farklılığını açıklar.

İslamiyet’in kabulüyle Türklerin sosyal, siyasi ve kültürel hayatındaki değişimi

açıklar.

İş mektubu yazar.

İşlemler sırasındaki çalışmaları gözlemler.

İyi bir paragrafta bulunması gereken özellikleri belirler.

İyi şiir okumada ahenk ve anlam ilişkisinin önemini örneklerle açıklar.

Kanıtlayıcı anlatımda dil kullanımının özelliklerini kavrar.

Kanıtlayıcı anlatımla metin oluşturur.

Kanıtlayıcı anlatımla yazılmış metinlerin ortak özelliklerini belirler.

Kanıtlayıcı, öğretici, açıklayıcı ve tartışmacı yazıları karşılaştırır.

Karşılaştırmanın işlevlerini belirler.

Kavram ve olguların başka kavram ve olgularla ilişkisini araştırır.

Kavram ve olguların sosyal yönünü belirler.

Kelime gruplarının oluşum biçimlerini açıklar.

Kelimede anlamın oluşumunu açıklar.

Kelimelerdeki anlam değişmelerini açıklar.

Kelimelerin anlam oluşturmada birbirleriyle ilişkilerini belirler.

59

Kelimelerin farklı anlam kazanmalarında nelerin etkili olduğunu belirler.

Kelimelerin sözlü ve yazılı iletişimde kazandığı farklı anlam değerlerini belirler.

Kelimelerin yan anlamlarını belirler.

Kelimenin ses ve anlam kaynaşmasından oluşan bir yapı olduğunu fark eder.

Kendi cümleleriyle metni doğru anladığına dair ifadeler kullanır.

Kendi düşüncelerinden yola çıkarak yeni ve farklı bilgiler üretir.

Kendisinin ve başkalarının yazdıklarını eleştirir.

Kimlerle mülakat yapılabileceğini belirler.

Kişi, zaman, mekân arasındaki ilişkileri açıklar.

Kişilerin benzerleriyle tarihte ve günümüzde karşılaşılıp karşılaşılmayacağını tartışır.

Kişilerin olay örgüsündeki işlevlerini belirler, tarihî, dinî ve mitolojik özelliklerini

açıklar.

Kişilerin temsil ettiği değer ve kavramları belirler.

Konferans hazırlama ve konferans vermenin usta-çırak geleneği içinde öğrenilecek

yönleri bulunduğunu belirler.

Konferans metni hazırlar ve sunar.

Konferans verecek kişinin hazırlık için yapması gerekenleri açıklar.

Konferans verilebilecek alanları belirler.

Konferansçının konferans esnasında dikkat etmesi gerekenleri açıklar.

Konferansla, söylevi; dilin işlevleri ve anlatım türü bakımından karşılaştırır.

Konferanslarda kullanılan anlatım türlerini sorgular.

Konferanslarda kullanılan dilin işlevini belirler.

Konferansta söylenenlerin bir tema çevresinde kendiliğinden birleşmesi gerektiğini

belirler.

Konu, tema ve olayı doğrulayan mantıksal sıralamayı yapar.

Konularına göre tiyatro metinlerini ayırır ve gruplandırır.

Konunun tarihçesini ya da gelişim sürecini araştırır.

Konuşma yazma amacını tartışır.

Konuşmacıların anlatım özelliklerini belirler,birbiriyle karşılaştırır.

Konuşmasında kelimeleri doğru telâffuz eder.

Konuşmasını açık ve anlaşılır yapar.

Konuşulurken söz hakkı verir.

Konuşurken beden dilini kullanır.

Konuyla ilgili tablo, grafik,yapıp bunları açıklar.

Köktürk Yazıtları’nın dil ve anlatım özelliklerini açıklar.

Köktürk Yazıtları’nın yazıldığı dönemle ilişkisini sorgular.

Köktürk Yazıtları’nın yazılı Türk edebiyatındaki önemini açıklar.

Kullanımdan kaynaklanan dil farklılıklarını açıklar.

Kutadgu Bilig’in yapı özelliklerini çözümler.

Makale yazar.

Makale yazarlarında bulunması gereken özellikleri belirler.

Makalelerde dilin nasıl ve hangi işlevde kullanıldığını belirler.

Makaleleri akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Makaleleri yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Makalelerin ortak özelliklerini belirler.

Makalenin toplum hayatındaki rolünü sorgular.

Manzum hikâyeyi şiirden ayıran özellikleri açıklar.

60

Manzume ile şiir arasındaki farklılıkları açıklar.

Manzume ve şiirde kullanılan kavramların kullanım yerlerine göre anlamlarını açıklar.

Manzume ve şiirde, lirik, epik, dramatik, satirik, pastoral anlatımın değerini örnekler

vererek açıklar.

Masal yazar.

Masalı akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Masalı yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Masalların dil ve anlatım özelliklerini değerlendirir.

Masalların ortak özelliklerini belirler.

Masalların sanat metni oluş nedenlerini sorgular.

Mekânın anlatılmasında ve tanıtılmasında nelere, niçin önem verildiğini kavrar.

Mekânın benzerlerinin, yeryüzünde bulunup bulunmadığını tartışır.

Mekânın metindeki işlevini belirler, özelliklerini açıklar.

Mektupları akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Mektupları gruplandırır.

Mektupları yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Mensur şiir metni hakkında düşüncelerini ifade eder.

Mensur şiiri yorumlayarak günceleştirir.

Mensur şiirin dil ve anlatım özelliklerini belirler.

Mensur şiirin temasını bulur.

Mensur şiirin yapısını çözümler

Metin türlerinin oluşmasında anlatım türlerinin üstlendiği rolü belirler.

Metinde ahengi sağlayan ögeleri belirler.

Metinde gözlemin etkisini tartışır.

Metinde her parçayı bütünle bağı içinde anlamlandırır, bütünü parçayla parçayı da

bütünle dil, yapı ve anlam yönünden ilişkilendirir.

Metinde ikiliğin (eski-yeni) temada, dilde, ifade biçiminde varlığını hissettirdiğini


Metinde kurmaca olanla olmayanı belirler.

Metinde somuta yönelik ifadelerden nasıl yararlanıldığını açıklar.

Metinde söylenen ile söylenmek istenenin farklılığını ayırt eder.

Metinde terim, kavram ve günlük hayatla ilgili gözlemlerden nasıl yararlanıldığını

belirler.

Metinde varoluşçu yazarların örnek alınıp alınmadığını sorgular.

Metinde varsa çelişen düşünceleri ve bu düşüncelerdeki anlam tutarsızlıklarını belirler.

Metinde yerli ve mahallî olan ögeleri ayırır.

Metindeki anlamın bilimsel eserlerin anlamlarından farklılığını araştırır.

Metindeki cümleleri kullanarak bilgileri birleştirir.

Metindeki düşünceleri değerlendirir.

Metindeki ifadenin kesin olup olmadığını tartışır.

Metindeki kişinin tarihle, sosyal hayatla ilişkisini sorgular.

Metindeki ögelerin ilişkilerini araştırır.

Metindeki ses, söz bilgisi ve cümle özelliklerini bulur.

Metindeki temel düşünceden hareketle, farklı anlatım biçimiyle farklı metinler

oluşturulup oluşturulamayacağını belirler.

Metinden etkilenme nedenini açıklar.

Metinden hareketle dönemin sosyal ve siyasî yapısıyla ilgili düşüncelerini paylaşır.

Metinden hareketle mensur şiirin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.

61

Metinden hareketle metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.

Metinden hareketle şairin fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.

Metinden hareketle şiirin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.

Metinden hareketle yazarın fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.

Metinle gelenek arasında ilişki kurar.

Metinle yazıldığı dönem arasında ilişki kurar.

Metinle yazıldığı dönem arasındaki ilişkiyi belirler.

Metinlerde, devrin sosyal problemleri üzerinde durulup durulmadığını sorgular.

Metinlerden hareketle dönem eserlerinin yazılış amacını belirler.

Metinleri daha önceki metinlerden farklı kılan hususları düşünür.

Metinleri gerçeklikle ilişkileri, işlevleri ve yazılış amaçları bakımından gruplandırır.

Metinleri gruplandırır.

Metinleri kendi dönemindeki diğer metinlerle karşılaştırır.

Metinleri kendi dönemindeki metinlerle ve günümüz metinleriyle karşılaştırır.

Metinleri sınıflandırır.

Metinleri yorumlar.

Metinlerin ana düşünce ve yardımcı düşüncelerini bulur.

Metinlerin dil ve anlatım özelliklerini açıklar.

Metinlerin gelenekle ilişkisini kurar.

Metinlerin özelliklerini açıklar.

Metinlerin varlık sebebini açıklar.

Metinlerin yazılış amacını belirler.

Metin-paragraf ilişkisini belirler.

Metinsiz tiyatro olup olamayacağını sorgular.

Metinsiz tiyatronun olup olamayacağını açıklar.

Metne ilgi duyma nedenini açıklar

Metni tutarlı kılan ögeleri düşünür.

Metni anlamada ve yorumlamada okuyucunun önemini fark eder.

Metni anlamlı birimlere ayırır; birimler arasındaki ilişkiyi açıklar.

Metni değerlendirerek genel bir yargıya varır.

Metni ifade şekilleri bakımından gruplandırır.

Metni kendinden önceki metinlerle ve günümüzdeki benzer metinlerle karşılaştırır.

Metni meydana getiren parçalar arasındaki ilişkiyi belirler.

Metni meydana getiren unsurları belirler, bu unsurların birbirine nasıl bağlandığını

açıklar.

Metni meydana getiren unsurları belirler.

Metni oluşturan ögeleri birbiriyle ilişkilendirir.

Metni oluşturan ögeleri karşılaştırır.

Metni oluşturan unsurları belirler.

Metni yapı bakımından çözümler

Metni yorumlayarak güncelleştirir.

Metnin ahenk özelliklerini belirler.

Metnin alındığı bölümün yapısını çözümler.

Metnin ana düşüncesini bulur.

Metnin ana düşüncesini kendi düşünceleriyle ifade eder.

Metnin ana fikrini belirler

62

Metnin ana fikrini bulur, aynı ana fikrin o dönemde yazılmış diğer türlerde ele alınıp

alınmadığını belirler.

Metnin anlamının bağlamla ilişkisini örneklerle açıklar.

Metnin anlamının kendi dönemindeki değerini belirler.

Metnin anlamının nasıl oluştuğunu açıklar.

Metnin anlamının özelliklerini belirler.

Metnin anlamının zaman içinde ne ölçüde değişebileceğini fark eder.

Metnin anlamıyla ilgili çıkarımlarda bulunur.

Metnin anlatım türünü belirler.

Metnin bağlı olduğu geleneği belirler

Metnin bağlı olduğu geleneği sorgular.

Metnin bağlı olduğu hikâye tarzını belirler.

Metnin bağlı olduğu roman ve hikâye tarzını sebeplerini açıklar.

Metnin bağlı olduğu roman ve hikâye tarzını sorgular.

Metnin bağlı olduğu roman ve hikâye tarzının özelliklerini metinde arar.

Metnin birimlerinden hareketle temayı bulur.

Metnin dil ve anlatım özelliklerini açıklar

Metnin dilinin doğal dilden farklılığını ayırt eder.

Metnin dilinin ifade edilmek istenen düşünceye, seçilen anlatım türüne ve hitap edilen

okuyucuya, kullanıla iletişim aracına göre değişip değişmediğini fark eder.

Metnin döneminin kültürüyle ilişkisini açıklar.

Metnin düşünce yapısını oluşturan ögeleri ayırır.

Metnin eğitici yönünün olup olmadığını belirler.

Metnin gelenekle ilişkisini belirler.

Metnin gelenekleilişkisini belirler.

Metnin hangi geleneğe bağlı kalınarak yazıldığını belirler.

Metnin hangi geleneğe bağlı kalınarak yazıldığını nedenleriyle açıklar.

Metnin her okunduğunda yeni anlam değerleri kazanıp kazanmadığını belirler.

Metnin iletişim aracı olduğunu fark eder.

Metnin iletişim aracı olduğunu örneklerle açıklar.

Metnin konusunun, güncel, tarihî, bilimsel ve felsefî oluşumunun dil ve anlatım

üzerindeki etkisini belirler.

Metnin merkezî otorite (saray yönetimi)ve halkla ilişkisini açıklar.

Metnin okuyucuda uyandırdığı duyguları belirler, bu duyguların özelliklerini açıklar.

Metnin olay örgüsünü bulur.

Metnin temasını bulur

Metnin temasının dönemindeki önemini araştırır.

Metnin türünün hangi dönemde ortaya çıktığını açıklar.

Metnin ve eserin hangi edebî akıma bağlı kalınarak yazıldığını belirler.

Metnin yapı özelliklerini çözümler.

Metnin yapısını çözümler

Metnin yapısını oluşturan unsurları belirler.

Metnin yazarıyla metin arasında ilişki kurar.

Metnin yazıldığı dönemde tartışılan sanat anlayışlarını belirler.

Metnin yazıldığı dönemdeki hâkim zihniyeti fark eder.

Metnin yazıldığı dönemin öğretici metin anlayışını belirler.

Metnin yazıldığı dönemin sosyal yapısını araştırır.

63

Metnin yazıldığı dönemin sosyal, siyasî ve kültürel hayatının özelliklerini belirler.

Metnin yazıldığı dönemle ilişkisini yansıtan kelime, kelime grupları, yapı ve anlatım

özelliklerini belirler ve yorumlar.

Metnin yazılış amacını açıklar.

Metnin yazılış amacıyla sezdirdiği anlam değerleri arasındaki ilişkileri belirler ve

yorumlar.

Metnin, kendisinden önceki metinlerden etkilenip etkilenmediğini belirler.

Metnin, manzum veya düz yazıyla yazılmış olmasının sebeplerini sorgular

Mısra örgüsü, kafiye düzeni ve temasına göre âşık tarzı halk şiirlerini gruplandırır.

Mısra örgüsü, kafiye düzeni ve temasına göre şiirleri gruplandırır.

Milleti oluşturan değerlerin farklı yönleriyle edebî metinlerde ele alındığını

Millî Edebiyat Dönemi şiirleriyle öz şiiri sürdüren şiirlerden birini dil, yapı ve tema

bakımlarından karşılaştırır.

Millî Edebiyat Döneminde Edebiyat-ı Cedide zevkini sürdüren sanatçıların da eser

vermeye devam ettiklerini örneklerle açıklar.

Millî Edebiyat Döneminde eserlere yansıyan sosyal sorunları sınıflandırır.

Millî Edebiyat Döneminde halkın yaşama tarzı ve değerleri üzerinde durulduğunu


Millî Edebiyat Döneminde her edebî ve fikrî etkinliğin millî devlet hâline gelme

kaygısı etrafında birleştiğini açıklar.

Millî Edebiyat Döneminde incelenen anlatmaya bağlı edebî metinleri karşılaştırır.

Millî Edebiyat Döneminde incelenen anlatmaya bağlı edebî metinleri, Servet-i Fünûn

ve sonrası metinleriyle karşılaştırır.

Millî Edebiyat Döneminde incelenen öğretici metinleri birbiriyle karşılaştırır.

Millî Edebiyat Döneminde sade dil ve hece vezniyle şiirler yazıldığını örneklerle

açıklar.

Millî Edebiyat Döneminde saf şiire özgü arayışlar olduğunu örneklerle açıklar.

Millî Edebiyat Döneminde üzerinde durulan ortak temaları bulur.

Millî Edebiyat Dönemindeki edebî dilin özelliklerini belirler.

Millî Edebiyat Dönemindeki farklı şiir tarzlarını birbiriyle karşılaştırır.

Millî Edebiyat Dönemini etkileyen sanat, edebiyat ve düşünce akımlarını metinlerden

hareketle belirler.

Millî Edebiyat Dönemini önceki dönemlerden ayıran özellikleri açıklar.

Millî Edebiyat Döneminin bir dönemin adı olduğunu kavrar; milliyetçi edebiyat ile

millî edebiyatın farklılığını açıklar.

Millî Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiir anlayışıyla eser veren farklı şairlerin

şiirlerini zihniyet, ses, dil, tema ve yapı bakımından karşılaştırır.

Milliyetçi edebiyatın sade dil, hece vezni ve Türkçülük hareketi çevresinde oluştuğunu

açıklar.

Mitlerin doğuşunu açıklar.

Mitolojik ögelerin o dönemin sanatı ve dilini zenginleştirdiğine örnek verir.

Mitolojik öğelerin o dönemin sanatı ve dilini nasıl zenginleştirdiğini fark eder

Mizahi anlatımda dil kullanımının özelliklerini kavrar.

Mizahi anlatımla metin oluşturur.

Mizahi anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini açıklar.

Modern dönemde göstermeye bağlı edebî metinleri ifade etmek için kullanılan terimleri sıralar.

64

Modern dünya edebiyatına ait anlatma ve söyleme biçimlerine Cumhuriyet Dönemi

Türk Edebiyatından asıl yer verildiğini açıklar.

Modern tiyatro ile geleneksel tiyatro arasındaki farklılıkları kavrar.

Modern tiyatro metinleri ile geleneksel tiyatro metinlerini karşılaştırır.

Mülakat metnini yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Mülakat yapar.

Mülakatı akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Mülakatı yapan kişinin özelliklerini belirler.

Mülakatlarda dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.

Mülakatlarda ön hazırlığın önemini açıklar.

Mülakatta iletişim anının önemini açıklar.

Münazara düzenlemedeki esasları belirler.

Münazarada demagojiye başvurmanın amaca hizmet etmediğini örneklerle gösterir.

Münazarada görev alır.

Münazarada hakem kurulunun, konuşmaları değerlendirme esaslarını belirler.

Münazarada konuşmacıların dikkat etmesi gerekenleri açıklar.

Münazarada kullanılan anlatım türlerini belirler.

Münazarada kullanılan dilin işlevlerini belirler.

Münazaranın amacını belirler.

Münazarayı açıklık, akıcılık, duruluk, yalınlık ve tutarlık bakımından değerlendirir.

Nasıl gözlem ve kıyas yapacağını belirler.

Okuduğu haberlerden hareketle haber yazılarını kaynaklarına göre gruplandırır.

Okuduğu makalelerde ana düşünceyi bulur.

Okuduğu masalları günümüz yaşama biçimi ve insan ilişkilerinden yola çıkarak

anlamlandırır.

Okuduğu metni dönemin gerçekliğiyle ilişkilendirir.

Okuduğu metnin önceki metinlerle ilişkisini araştırır.

Okuduğu ve dinlediği forum metinlerinin ortak özelliklerini sıralar.

Okuduğu ve dinlediği inceleme ve araştırma yazılarının ortak özelliklerini belirler.

Okuduğu ve dinlediği konferans metinlerinin ortak özelliklerini belirler.

Okuduğu ve dinlediği metni sorgular.

Okuduğu ve dinlediği mülakat metinlerinin ortak özelliklerini sıralar.

Okuduğu ve dinlediği sempozyum metinlerinin ortak özelliklerini sıralar.

Okuduğu ve dinlediği sohbetlerin ortak özelliklerini belirler.

Okuduğu yazılarda anlatımın amacını belirler.

Okuduğu, dinlediği ve izlediği açık oturum konuşmalarının özelliklerini belirler.

Okuduğunu, dinlediğini, gördüğünü, doğru, tam olarak anlar.

Okuduklarını ve dinlediklerini yorumlar.

Okuduklarını, dinlediklerini ve düşündüklerini düzgün cümlelerle anlatır.

Okurken etkin ve hızlı bir şekilde okur.

Okuyucunun sezgisine ve anlayışına bırakılan anlam değerlerinin metne nasıl bütünlük

kazandırdığını fark eder.

Olay çevresinde oluşan metinleri gruplandırır.

Olay örgüsü ile yaşanmış olayın farklılığını açıklar.

Olay örgüsü ve kişilerin iletiyi ifadede bir araç olduğunu kavrar.

Olay örgüsünden yola çıkarak metnin temasını bulur.

Olay örgüsünün inandırıcı olup olmadığını tartışır.

65

Olay, mekan ve kişi arasındaki ilişkiyi belirler.

Olaylar ve kavramlar arasındaki ilişkileri ortaya koyarak, neden-sonuç ilişkisini

açıklar.

Ortak tema ve anlatma biçimi olup olmadığını sorgular.

Otobiyografi (öz yaşam öyküsü)metinleriyle biyografi metinlerini karşılaştırır.

Otobiyografi yazar.

Otobiyografileri akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Otobiyografileri yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Oturum başkanının görevlerini açıklar.

Öğretici anlatımla metin oluşturur.

Öğretici metinlerde anlamın okuyucuya, mekâna ve zamana göre değişip

değişmediğini açıklar.

Öğretici metinlerde bütünü oluşturan birimlerin özelliklerini belirler.

Öğretici metinlerde dilin hangi işlevinin hakim durumda olduğunu açıklar.

Öğretici metinlerde dilin işlevini belirler.

Öğretici metinlerde dilin kullanım özelliklerini kavrar.

Öğretici metinleri anlatım biçimi bakımından gruplandırır.

Öğretici metinleri birbirinden ayıran özellikleri belirler.

Öğretici metinleri okuma ile sanat amacıyla yazılmış metinleri okumanın

farklılıklarını belirler.

Öğretici metinleri okuma ile sanat amacıyla yazılmış metinleri okumanın

farklılıklarını örneklerle açıklar.

Öğretici metinleri okuma ve çözümlemede dikkat edilecek hususları açıklar.

Öğretici metinlerin ana düşüncesiyle ilgili çıkarımlarda bulunur.

Öğretici metinlerin dil ve anlatım özelliklerini belirler.

Öğretici metinlerin oluşmasında metnin yazılış amacının ve hedeflenen okuyucu

kitlesinin rolünü fark eder.

Öğretici metinlerin yazılış amaçlarını belirler.

Öğretici metinlerle dönemin dergileri arasındaki ilişkiyi kavrar.

Öğretici metni dil ve anlatım yönünden inceler.

Örneklendirmenin işlevlerini belirler.

Öyküleyici anlatımda anlatıcının işlevini belirler.

Öyküleyici anlatımda bulunan öğeleri belirler.

Öyküleyici anlatımın hangi metin türlerinde kullanıldığını belirler.

Öyküleyici metinlerin ortak özelliklerini belirler.

Öz şiir anlayışını sürdüren şairlerin şiir anlayışlarını açıklar.

Özel mektup yazar.

Panel hakkında öğrendiklerini uygular.

Panelin özelliklerini belirler.

Paragrafın ana düşüncesini belirler.

Paragrafın yapısını belirleyen unsurları açıklar.

Paragraflar arasında bağlantıyı sağlayan söz veya söz gruplarını belirler.

Paragraflardan metin oluşturur.

Paragrafların metinde kullanılış şeklini belirler.

Paragrafta ana düşüncenin bağlam içerisinde hangi ögelerle geliştirildiğini belirler.

Paragrafta anlamın bağlamla ilişkisini belirler.

Paragrafta anlamın oluşumunu açıklar.

Paragraftaki yardımcı düşüncelerin ana düşünceyle ilişkisini açıklar.

66

Parçadan hareketle ulaşılabilecek yargıları bulur.

Problemi anlayarak uygun şekilde çözmek için plânlama yapar.

Roman incelemesi yapar.

Romandan seçilmiş metinden hareketle metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti

belirler.

Romanın bağlı olduğu edebiyat anlayışını belirler.

Romanların ortak özelliklerini belirler.

Röportaj ile gazetecilik arasında ilgi kurar.

Röportaj yapar.

Röportajı akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Röportajı yazım ve noktalama bakımından değerlendirir.

Röportajlarda dilin hangi işlevde kullanıldığını belirler.

Röportajları gruplandırır.

Röportajların ortak özelliklerini belirler.

Sade ve sanatkârane üslûpla yazılmış nesir örneklerini karşılaştırır.

Sahnede bireysel bunalımların gösterilip gösterilmediğini tartışır.

Sahnelenmek üzere ortaya konan eser metninin, edebiyatın konusu olduğunu açıklar.

Sanat iletisinin bilimsel, düşünsel ve dinsel iletilerden farklılıklarını örneklerle

gösterir.

Sanat metinleri ile gelenek arasında ilişki kurar.

Sanat metinleri ile gerçekleşen iletişimin özelliklerini açıklar.

Sanat metinleri ile okuyucu/seyirci arasındaki ilişkiyi fark eder.

Sanat metinlerinde göndergenin özelliklerini örneklerle açıklar.

Sanat metinlerinde kullanılan dilin işlevlerini belirler.

Sanat metinlerinin gerçeklikle ilişkisini sorgular.

Sanat metinleriyle öğretici metinleri karşılaştırır.

Sanat ve sanatçı ilişkisini fark eder.

Sanat ve sanatçı ilişkisini örneklerle açıklar.

Savunduğu düşünceyi örneklendirerek açıklar.

Seçilen paragraflarda varsa çok anlamlı söz ve söz gruplarının metinde kazandığı

değerleri belirler.

Sempozyum düzenlemedeki esasları belirler.

Sempozyum metinlerinde kullanılan dilin işlevlerini belirler.

Sempozyum sunumunda görev alır.

Sempozyumda dinleyici-konuşmacı ilişkisini sorgular.

Sempozyumda sunulan bildiri metinlerinin özelliklerini belirler.

Sempozyumda sunulan bildirilerin tartışılma zamanını belirler.

Sempozyumlarda başvurulan anlatım türlerini ve kullanım özelliklerini belirler.

Serbest nazım ve toplumcu şiirle, öz şiir anlayışını sürdürenlerin şiirlerini karşılaştırır.

Serbest nazımla toplumcu şiir arasındaki ilişkiyi açıklar.

Ses akışını bozan durumları gösterir.

Ses olaylarının oluşumunu kavrar.

Ses ve söyleyişi kullanmanın önemini belirtir.

Ses ve telaffuz ilişkisini fark eder.

Sevdiği manzumeleri ezberler.

Sevdiği metinlerden seçtiği parçalar ile antoloji oluşturur.

Sevdiği şiirlerden antoloji oluşturur.

67

Sevdiği şiirleri ezberler.

Sıfatların kelime gruplarının oluşumundaki işlevini açıklar.

Sohbet metinlerini akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Sohbet yazar.

Sohbette kullanılan dil ve anlatımın özelliklerini belirler.

Sonucu destekleyici verilerin yeterliliğine karar verir.

Sonuçların tekrar incelenmesi gerekip gerekmediğine karar verir.

Soru cümlelerini farklı işlevlerde kullanarak kısa metinler yazar.

Soru cümlelerinin işlevlerini belirler.

Soru cümlelerinin oluşumunu belirler.

Sorunlara kendine özgü çözümler bulur.

Sosyal ve kültürel ortamın şiir geleneğine etkisini açıklar.

Sosyal, tarihî, fikrî ve ilmî temaların sade bir dille doğal bir söyleyiş ve anlatımla ifade

edildiğini açıklar.

Söyleşme çevresinde gerçekleştirilen metin türlerini gruplandırır.

Söyleşmeye bağlı anlatımın kullanıldığı metinleri belirler.

Söyleşmeye bağlı anlatımla metin oluşturur.

Söyleşmeye bağlı anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özelliklerini belirler.

Söyleşmeye bağlı anlatımla sağlanan iletişimin özelliklerini belirler.

Söylev hazırlamada dikkat edilecek hususları belirler.

Söylev hazırlar.

Söylev veren kişiyle dinleyiciler arasındaki ilişkinin önemini açıklar.

Söylevi akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık bakımlarından değerlendirir.

Söylevin söz ve sesle gerçekleştirilen bir sanat olduğunu fark eder.

Söylevlerde kullanılan dil ve anlatımın özelliklerini belirler.

Söylevlerin ortak özelliklerini belirler.

Söz sanatlarının şiirdeki işlevini sorgular.

Sözlü edebiyat ürünlerinin toplumun ortak değerleriyle ilişkisini belirler.

Sunum yapar.

Sunumda teknik imkânlar ile görsel malzemeden nasıl yararlanılacağını kavrar.

Sunumun özelliklerini belirler.

Şair ile şiir arasındaki ilişkiyi açıklar.

Şair, yazar veya anlatıcının fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.

Şairaneliğin ne olduğunu açıklar.

Şairin fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur

Şairin özel hayatı, mizacı, siyasi ve sosyal tercihleriyle metin arasında ilişkiyi

sorgular.

Şairlerin kendi duyarlılıklarıyla yorumladığını ifade eder.

Şiir dilinde çağrışım ve duygu değerinin önemini açıklar.

Şiir dilinin özelliklerini açıklar.

Şiir dilinin ve söyleyiş biçiminin kaynaklarını sıralar.

Şiir ezberlemenin şiiri anlama ve yorumlamadaki önemini örneklerler vererek açıklar.

Şiir ezberler.

Şiir geleneğinin oluşumunu örneklerle açıklar.

Şiir metinlerinin neden anonim olduğunu açıklar.

Şiir metninin hangi gelenekte yazıldığını belirler.

Şiir okumada ses ve kelimelerin telaffuzunun önemini örnekler vererek açıklar.

68

Şiir ve şairi hakkında daha önce yazılmış yazıları bulur, okur.

Şiir yazar.

Şiirde ahengi sağlayan unsurları belirler

Şiirde ahengi sağlayan unsurları örneklerle gösterir.

Şiirde ahengin söyleyicinin ruhi durumuna ve tavrına göre düzenlendiği hususunda

örnekler verir.

Şiirde ahengin söyleyicinin ruhi durumuna ve tavrına göre düzenlendiği hususunda

örnekler verir.

Şiirde ahengin, hangi öğelerle sağlandığını belirler.

Şiirde anlam bütünlüğünün hangi ögelerle sağlandığını belirler.

Şiirde anlamın kapalılığını ve bireyselliğini örneklerle açıklar.

Şiirde anlamın neden açık olduğunu belirler.

Şiirde anlatılanların nesir olarak yazılıp yazılamayacağını tartışır.

Şiirde Batı edebiyatındaki edebî akımların hangisinden yararlanıldığını belirler.

Şiirde Batılı düşünce ve edebiyat hareketlerinin etkisini belirler.

Şiirde bireysel duygulara önem verildiğini belirler.

Şiirde imgenin doğuş nedenlerini açıklar.

Şiirde imgenin kullanılma nedenlerini sorgular.

Şiirde millî duyarlılığa yer verilip verilmediğini sorgular.

Şiirde yapının nasıl oluştuğunu belirler.

Şiirde yerli ve mahallî olan unsurları açıklar.

Şiirde, temanın hangi yönden ele alındığını sorgular.

Şiirden hareketle metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.

Şiirden hareketle şairin fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.

Şiirden hareketle şiirin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirler.

Şiiri yapı bakımından çözümler

Şiiri yorumlar.

Şiiri yorumlayarak günceleştirir.

Şiirin ahenk ögelerini belirler.

Şiirin ait olduğu geleneği belirler.

Şiirin ait olduğu geleneğin özelliklerini belirler.

Şiirin bağlı olduğu sanat ve düşünce hareketleriyle ses, söyleyiş ve tema

bakımlarından ilişkisini açıklar.

Şiirin dil ve anlatım özelliklerini açıklar

Şiirin dil ve anlatım özelliklerini değerlendirir.

Şiirin geleneğini belirler.

Şiirin gelenekle ilişkisini açıklar.

Şiirin gelenekle ilişkisini belirler.

Şiirin gelenekle ilişkisini sorgular.

Şiirin gerçeklikle ilişkisini sorgular.

Şiirin hissettirdiklerini açıklar.

Şiirin kendinde uyandırdığı duyguları ifade eder.

Şiirin temasını belirler.

Şiirin temasını bulur.

Şiirin yapısını çözümler

Şiirin yararlandığı kaynakları ve ait olduğu geleneği belirler.

Şiirin yazıldığı dönemle temayı ilişkilendirir.

69

Şiirleri yorumlar.

Şiirlerin ait oldukları sosyal çevreyle ilişkisini belirler.

Şiirlerin ortak özelliklerini belirler.

Şiirlerin temasını bulur, tema üzerinde düşüncelerini açıklar.

Tanık göstermenin işlevlerini belirler.

Tanımlamanın işlevlerini belirler.

Tanzimat Dönemi anlatmaya bağlı edebî metinlerinin temasını bulur.

Tanzimat Dönemi anlatmaya bağlı edebî metninin dil ve anlatım özelliklerini belirler.

Tanzimat Dönemi anlatmaya bağlı edebî metninin yapı özelliklerini çözümler.

Tanzimat Dönemi Edebiyatını etkileyen sosyal, siyasal ve kültürel ortamın

özelliklerini açıklar.

Tanzimat Dönemi metnini yorumlayarak güncelleştirir.

Tanzimat Dönemi öğretici metinlerinin ana düşüncesini bulur.

Tanzimat Dönemi öğretici metinlerinin dil ve anlatım özelliklerini açıklar.

Tanzimat Dönemi öğretici metinlerinin yapısını çözümler.

Tanzimat Dönemi şiirini yorumlar.

Tanzimat Dönemi şiirinin ahenk ögelerini belirler.

Tanzimat Dönemi şiirinin dil ve anlatım özelliklerini açıklar.

Tanzimat Dönemi şiirinin gelenekle ilişkisini açıklar.

Tanzimat Dönemi şiirinin hissettirdiklerini ifade eder.

Tanzimat Dönemi şiirinin temasını bulur.

Tanzimat Dönemi şiirinin yapı özelliklerini çözümler.

Tanzimat Dönemi tiyatro metninin dil ve anlatım özelliklerini belirler.

Tanzimat Dönemi tiyatro metninin temasını bulur.

Tanzimat Dönemi tiyatro metninin yapısını çözümler.

Tanzimat Döneminde tanınmış edebiyatçıların nasıl yetiştiklerini açıklar.

Tanzimat Dönemini etkileyen sanat, edebiyat ve düşünce akımlarını açıklar.

Tanzimat Fermanı’yla getirilmek istenen yenilikleri belirler.durulur. Bu dönemde

kökten bir değişme değil, devletin yönetiminde bazı düzenlemelerin söz konusu

olduğu belirtilir.

Tanzimat öncesi zihniyet ile Tanzimat sonrası zihniyeti ve kültür değerlerini

karşılaştırır.

Tanzimat sonrası Türk edebiyatında eski yeni çatışmasında ılımlıların yerini belirler.

Tanzimat sonrasında edebiyatımızda hangi edebî türlerde yazılmış eserlerin görülmeye

başladığını belirler.

Tanzimat sonrasında yazılan edebî eserlerde sosyal faydaya önem verildiğini


Tanzimat yıllarında gazeteciliğe neden önem verildiğini sorgular.

Tarama ve değerlendirme makalelerinin yararını sorgular.

Tarama-değerlendirme makalelerinin hazırlanış tarzını açıklar.

Tarama-değerlendirme makalelerinin özelliklerini belirler.

Tartışılan bir kavramın doğruluğu üzerinde kendi düşüncelerini aktarır.

Tartışılan kavramın olumlu ve olumsuz yönlerini ortaya koyar.

Tartışılan konu üzerinde uzman görüşlerini aktarır.

Tartışmacı anlatımda dil kullanımının özelliklerini kavrar.

Tartışmacı anlatımla metin oluşturur.

Tartışmacı anlatımla oluşturulan metinlerin ortak özelliklerini belirler.

Tartışmacı metinlerin yazılış ve söyleniş amaçlarını belirler.

70

Tartışmaları, toplumla iletişim imkânlarını dikkate alarak gruplandırır.

Tartışmanın özelliklerini belirler.

Tartışmaya katılır.

Tema, yapı, dil ve anlatım bakımlarından önceki metinlerle ilişki kurar.

Temanın evrensel olup olmadığını tartışır.

Temanın nasıl sınırlandırılabileceğini açıklar.

Temanın sosyal yapı, duyuş ve düşünüşle ilişkisini araştırır.

Temanın şairle ilişkisini açıklar.

Temaşadan tiyatroya nasıl geçildiğini açıklar.

Temayı destekleyen düşüncelerin olumlu veya olumsuz yönlerini açıklar.

Temel düşünceyi destekleyen yardımcı düşünceleri sıralar.

Tiyatro eseri aracılığıyla toplumun eleştirildiğini belirler.

Tiyatro eserlerinin kültür değişmesini yansıtıp yansıtmayacağını sorgular.

Tiyatro metinleri ve dramatik metinlerde göstermenin ve anlatmanın rolünü ve

Tiyatro metinlerinde olay örgüsüne ne ad verildiğini belirler.

Tiyatro metinlerinde olay örgüsüne ne ad verildiğini belirler. Dramatik örgüyü

meydana getiren parçalar arasındaki ilişkiyi belirler.

Tiyatro metinlerini canlandırır.

Tiyatro metinlerini, anlatmaya bağlı edebî metinler gibi inceler.

Tiyatro metinlerini, anlatmaya bağlı edebî metinlerle ilgili esaslar doğrultusunda

inceler.

Tiyatro metinlerinin ortak özelliklerini belirler.

Tiyatro metinlerinin yapısını değerlendirir.

Tiyatro metni ile tiyatroda seyredilen eseri karşılaştırır.

Tiyatro, tiyatro metni, dram, drama, dramatik tür, oyun kelimelerinin anlamlarını

belirler.

Tiyatronun güzel sanatlar içerisindeki yerini belirler.

Tiyatronun özelliklerini belirler.

Topluluk karşısında şiir okur.

Toplumsal ve kültürel olaylarla edebî eserler arasındaki ilişkiyi açıklar.

Uygarlık tarihiyle edebiyat tarihi arasındaki ilişkileri açıklar.

Uygun araştırma ortamına karar verir.

Uygun hitap şeklini seçer.

Uygurlar dönemine ait yazılı metinlerin özelliklerini açıklar.

Uyumsuz tiyatronun özelliklerini sorgular.

Ünlemleri kullanarak metin oluşturur.

Ünlemlerin cümle ve metindeki işlevlerini örneklerle açıklar.

Ünlemlerin kelime gruplarının oluşumundaki işlevini açıklar.

Ürettiği düşünceyi farklı ortamlarda kullanır.

Verilen bilgiden hareketle metin oluşturur.

Verileri ortaya koyar.

Vurguyla ilgili kuralları uygular.

Vücut dilini gerektiği yerde ve gerektiği ölçüde kullanır.

Yakın anlamlı cümleleri ayırır.

Yakın anlamlı kelimelerin işlevini belirler.

Yapı-tema arasındaki ilişkiyi açıklar.

Yaşama tarzı ile edebiyat ve sanat arasındaki ilişkiyi araştırır.

71

Yaşanan gerçeklikle metindeki gerçekliğin ilişkisini belirler.

Yaşayan halk hikâyecilik geleneğinin özelliklerini belirler.

Yazar ile metin arasındaki ilişkiyi açıklar.

Yazar ile metin arasındaki ilişkiyi belirler.

Yazar ile metin arasındaki ilişkiyi sorgular.

Yazar ile metinarasındaki ilişkiyibelirler.

Yazar ve şairin fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur.

Yazar veya düşünür hakkında çıkarımlarda bulunur.

Yazarın edebî yönüyle ilgili çıkarımlarda bulunur.

Yazarın fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunur

Yazarın hayat hikâyesi başta olmak üzere bilinen özellikleriyle metin arasında ilişki

kurar.

Yazarın metne yüklediği anlamı belirler.

Yazarın tarih ve geniş halk kitlesi karşısındaki tavrını belirler.

Yazarın, dönemin kültür ve sanat hayatıyla ilişkisini belirler.

Yazarken ve konuşurken hedef kitleyi dikkate alır.

Yazı diliyle konuşma dilinin birbirine yaklaştığını örneklerle açıklar.

Yazı ile telaffuz ilişkisini gösterir.

Yazılarında ve konuşmalarında benzerlik ve farklılıkları yakalar.

Yazılarında ve konuşmalarında kalıplaşmış ifadelerle, kelime gruplarını işlevlerine

göre kullanır.

Yazılarında ve konuşmalarında sebep-sonuç ilişkileri kurar bulur.

Yazılı belgelerin bulundukları yerleri ve yazıların özelliklerini belirler.

Yazılı dönem eserlerini gruplandırır.

Yazılı metinlerden hareketle dönemle ilgili çıkarımlarda bulunur.

Yazma ve konuşmada hazırlığın önemini örneklerle açıklar.

Yazma, konuşma amacına ne ölçüde ulaştığını tartışır.

Yeni düşünceler ortaya koyar.

Yeni problemleri fark eder.

Yenileşmenin sebep olduğu olay ve görünüşlerin sahnelendiğini örneklerle açıklar.

Yerli ve mahallî olanın yüksek bir zevkle şiirde nasıl ifade edildiğini açıklar.

72

D. COĞRAFYA

Atmosferin özellikleri ile hava olaylarını ilişkilendirir.

Beşerî unsurların üretim, dağıtım ve tüketim süreçleri üzerindeki etkisini analiz eder.

Bilgileri haritalara aktarmada kullanılan yöntem ve teknikleri kullanım amaçları

açısından karşılaştırır.

Bir ülkenin konumunun bölgesel ve küresel etkilerini değerlendirir.

Biyoçeşitliliğin oluşumunda ve azalmasında etkili olan faktörleri sorgular.

Bölge tanımlama ve sınıflandırılmasında kullanılan kriterler açısından ülkemizdeki

farklı bölge türlerini haritalar üzerinde örneklendirir.

Bölgeler ve ülkeler arası etkileşimde teknolojik gelişmelerin rolünü örneklendirir.

Bölgesel ve küresel ölçekteki örgütleri amaçları, işlevleri ve etki alanları açısından

değerlendirir.

Çeşitli ölçeklerdeki bölge örneklerini kullanarak bölge sınırlarının amaca göre

değişebilirliğini açıklar.

Çevre bilincine sahip olur.

Çevre sorunlarını farklı kriterlere göre sınıflandırır.

Çevre sorunlarının oluşum ve yayılma süreçlerini küresel etkileri açısından sorgular.

Çevre sorunlarının önlenmesine yönelik farklı ülkelerdeki uygulamaları tarihsel

süreçte değerlendirir.

Çevre sorunlarının önlenmesine yönelik stratejiler geliştirir.

Çevre ve insan sağlığı açısından atıklardan korunma yöntemlerini sorgular.

Çevre yönetimi ve koruma açısından çevresel örgütlerin etkinliklerini değerlendirir.

Coğrafi bir bakış açısıyla doğal ve beşerî süreçler arasındaki etkileşime kanıtlar

gösterir.

Dış kuvvetleri yer şekillerinin oluşumuna etkileriyle birlikte açıklar.

Doğa olaylarının ekstrem durumlarını ve etkilerini değerlendirir.

Doğa ve insan etkileşimini anlamlandırır.

Doğa ve insan etkileşimini ortaya koymada coğrafyanın rolünü algılar.

Doğa-insan etkileşiminden kaynaklanan riskler hakkında çıkarımlarda bulunur.

Doğal afetleri; oluşum nedenleri, özellikleri, dağılışları ve insanlara olan etkileri

bakımından analiz eder.

Doğal çevrenin insan faaliyetlerine etkilerini ve insanların doğal çevreye uyum

süreçlerini karşılıklı ilişkileri çerçevesinde analiz eder.

Doğal çevrenin sınırlılığını “beslenme halkaları” ve “taşıma kapasitesi” kavramlarına

dayalı olarak açıklar.

Doğal çevreyi korumaya yönelik alınan önlemlerin ve projelerin mekâna etkilerini

değerlendirir.

Doğal kaynakları sınıflandırarak doğal kaynak- ekonomi ilişkisini açıklar.

Doğal kaynakların değeri ve kullanımındaki değişimi tarihsel süreçte farklı bölgelerle

örneklendirir.

Doğal kaynakların etkin kullanımında çevre planlamasının önemini kavrar.

Doğal kaynakların kullanımındaki farklı tutumları “çevreye duyarlılık” açısından

sorgular.

Doğal kaynakların yönetimine ait ilkeler belirler.

Doğal sistemlerdeki değişimlerle ilgili geleceğe yönelik çıkarımlarda bulunur.

Doğal sistemlerin coğrafyanın konuları içerisindeki yerini belirler.

73

Doğal unsurlardan yola çıkarak Türkiye’deki kırsal yerleşme tiplerinin çeşitliliğini

örneklendirir.

Doğal unsurların üretim, dağıtım ve tüketim süreçleri üzerindeki etkisini analiz eder.

Dünya nüfusunun dağılışını ve dağılışı etkileyen faktörleri sorgular.

Dünya nüfusunun tarihsel süreçteki değişimini yorumlar.

Dünya üzerinde ilk kültür merkezlerinin ortaya çıkışını ve yayılışını belirleyen

faktörleri zaman, süreklilik ve değişim açısından değerlendirir.

Dünyadaki farklı bölge örneklerini, özellikleri ve bölge belirlemede kullanılan

kriterler açısından analiz eder.

Dünyanın önemli enerji nakil hatlarını bölge ve ülkelere etkileri açısından analiz eder.

Dünyanın şekli ve hareketlerinin etkilerini yorumlar.

Dünyanın tektonik oluşumundaki değişim ve sürekliliğe kanıtlar gösterir.

Ekonomik faaliyet türlerinin oransal dağılımına ilişkin verileri, ülkelerin gelişmişlik

düzeyleriyle ilişkilendirir.

Ekonomik faaliyetleri temel özelliklerine göre ayırt eder.

Ekosistemi oluşturan unsurları, madde döngüsünü ve enerji akışını ekosistemin

devamlılığı açısından analiz eder.

Eş yükselti eğrileriyle çizilmiş bir harita üzerinde ana yer şekillerini ayırt eder.

Farklı atık türlerini çevre ve insan sağlığına etkileri açısından değerlendirir.

Farklı bitki topluluklarının dağılışı ile iklim ve yer şekillerini ilişkilendirir.

Farklı hizmet sektörlerinin Türkiye’nin ekonomik kalkınmasıyla olan ilişkisini

sorgular.

Farklı iklim tiplerinin özellikleri ve dağılışları hakkında çıkarımlarda bulunur.

Geçmişten günümüze farklı geçim tarzlarını, ekonomik faaliyetler ve toplumsal

değişimler açısından analiz eder.

Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin coğrafî özelliklerini karşılaştırarak ülkelerin

farklı gelişmişliklerinin nedenlerini yorumlar.

Haritalardan yararlanarak çeşitli coğrafi kriterlerle belirlenmiş bölgelerde bulunan

ülkeleri ayırt eder.

Hava durumu ile iklim özelliklerini etkileri açısından karşılaştırır.

İç kuvvetleri yer şekillerinin oluşumuna etkileriyle birlikte açıklar.

İklim elemanlarının oluşumunu, dağılışını ve bunlar üzerinde etkili olan faktörleri

sorgular.

İklime ait kanıtlardan yararlanarak Türkiye’de görülen iklim tiplerinin özellikleri

hakkında çıkarımlarda bulunur.

İnsan faaliyetlerinden yola çıkarak beşerî sistemlerin coğrafyanın konuları içerisindeki

yerini açıklar.

İnsan faaliyetlerinin karbon, azot, oksijen ve su döngülerine olan etkilerini

örneklendirir.

İnsanların doğal afetlerin oluşumuna etkisini, afet bilincinin geliştirilmesi açısından

değerlendirir.

İnsanların gereksinimlerinden yola çıkarak doğal çevreyi kullanma biçimlerini

örneklendirir.

Jeolojik zamanların özelliklerini tektonik olaylarla ilişkilendirerek açıklar.

Kayaçların özellikleri ile yeryüzü şekillerinin oluşum süreçlerini ilişkilendirir.

Kıtaların ve okyanusların konumsal önemindeki değişimi tarihsel süreçten örneklerle değerlendirir.

74

Koordinat sistemi ve haritayı oluşturan unsurlardan yola çıkarak zaman ve yere ait

özellikler hakkında çıkarımlarda bulunur.

Kültürü oluşturan unsurlardan yola çıkarak farklı kültürel bölgelerin yeryüzünde

yayılış alanlarına ait analizler yapar.

Madenlerin ve enerji kaynaklarının üretim, dağıtım ve tüketiminin çevreye olumsuz

etkilerini örneklendirir.

Nüfus artış oranının değişiminde etkili olan faktörleri sorgular.

Nüfus özellikleri ve nüfusun önemi hakkında çıkarımlarda bulunur.

Nüfus piramitleri oluşturarak nüfusun yapısıyla ilgili çıkarımlarda bulunur.

Nüfus, yerleşme ve ekonomik faaliyetlerde gelecekte olabilecek değişimlerle ilgili

çıkarımlarda bulunur.

Örnek analizler yoluyla ülkelerin gelişmişlik seviyelerini belirleyen faktörlerhakkında

çıkarımlarda bulunur.

Örnek inceleme yoluyla bir ülkenin coğrafi özelliklerini araştırır.

Örnek incelemeler oluyla göçün mekânsal etkilerini analiz eder.

Örnek incelemeler yoluyla bir bölgedeki baskın ekonomik faaliyet türünün sosyal ve

kültürel yaşama olan etkilerini tartışır.

Örnek incelemeler yoluyla teknolojik değişimleri çevresel sonuçları ve insana etkileri

açısından analiz eder

Örnek incelemeler yoluyla ülkeler arası etkileşimde turizm faaliyetlerinin rolünü

sorgular.

Örneklerden yararlanarak “etkili arazi kullanma” uygulamalarının çevre üzerindeki

etkilerini değerlendirir.

Örneklerden yararlanarak doğal ortamda insan etkisiyle meydana gelen değişimlerin

sonuçlarını analiz eder.

Ortak doğal mirasın ekosistemdeki öneminden yola çıkarak doğal miraslara yönelik

tehditleri sorgular.

Sanayileşmiş bir ülkeyi sanayileşme aşamaları açısından analiz ederek sanayileşme

süreçlerini değerlendirir.

Sanayinin Türkiye ekonomisindeki yerini değişim ve süreklilik açısından

değerlendirir.

Şehirleri fonksiyonel özellikleri açısından örneklendirerek bunların küresel ve

bölgesel etkilerini yorumlar.

Şehirleşme, göç ve sanayileşme olgularını birbirleriyle olan ilişkileri ve toplumsal

etkileri açısından yorumlar.

Sınırlı kaynakların etkili kullanımı konusunda projeler geliştirir.

Su ekosisteminin unsurlarını ve işleyişini analiz eder.

Su kaynaklarını farklı özelliklerine göre sınıflandırır.

Tarihî metinler, belgeler ve haritalardan yararlanarak dünyadaki göçlerin nedenleri ve

sonuçları hakkında çıkarımlarda bulunur.

Tarihsel süreçte şehirlerin nüfus ve fonksiyonel özelliklerindeki değişimleri küresel

etkileri açısından yorumlar.

Tarihsel süreçte Türkiye’nin jeopolitik konumunu değişim ve süreklilik açısından

değerlendirir.

Tarım ve hayvancılığın Türkiye ekonomisindeki yerini değişim ve süreklilik açısından

değerlendirir.

Tarımsal faaliyetler açısından farklı düzeylerdeki ülkeleri karşılaştırarak tarım-

ekonomi ilişkisini yorumlar.

75

Toprak çeşitliliğini oluşum süreçlerine göre açıklar.

Turizm faaliyetlerinin çevresel, kültürel ve ekonomik etkilerinden yola çıkarak

Türkiye’nin turizm politikalarını değerlendirir.

Turizmden yararlanma açısından Türkiye’nin diğer ülkeler arasındaki yerini sorgular.

Türkiye ekonomisinin sektörel dağılımını ve bunları etkileyen şartları analiz eder.

Türkiye nüfusunun yapısal özelliklerini ve dağılışını analiz eder.

Türkiye sanayisini şekillendiren faktörleri ve bu sektörün özelliklerini açıklar.

Türkiye topraklarının kullanımını verimlilik açısından değerlendirir.

Türkiye’de nüfusun tarihsel seyrini sosyal ve ekonomik faktörler açısından sorgular.

Türkiye’de tarım ve hayvancılığı şekillendiren unsurlarla bu sektörlerin özelliklerini

açıklar.

Türkiye’de uygulanan ekonomi politikalarını değişim ve süreklilik açısından

değerlendirir.

Türkiye’de yerleşme ve nüfus dağılışını etkileyen faktörler hakkında çıkarımlarda

bulunur.

Türkiye’deki bölgesel kalkınma projelerini gerekçeleri ve etkileri açısından

değerlendirir.

Türkiye’deki doğal afetlerin nedenleri, dağılışları ve sonuçlarını analiz eder.

Türkiye’deki doğal bitki topluluklarının dağılışını yetişme şartlarıyla ilişkilendirerek

analiz eder.

Türkiye’deki göçlerin sebep ve sonuçlarını coğrafi açıdan sorgular.

Türkiye’deki iklim elemanlarının özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunur.

Türkiye’deki şehirleri fonksiyonlarına göre örneklendirir.

Türkiye’deki su varlığından yararlanmayı ekonomik, sosyal ve kültürel etkileriyle

analiz eder.

Türkiye’deki su varlıklarını genel özellikleri ve dağılışları açısından analiz eder.

Türkiye’deki ticaret merkezlerini, ticarete konu olan mallarını ve akış yönlerini

değişim ve süreklilik açısından analiz eder.

Türkiye’deki toprak tipleri ve bunların dağılışında etkili olan faktörleri ilişkilendirir.

Türkiye’deki yer şekilleri ile arazi kullanımı arasındaki ilişkiyi analiz eder.

Türkiye’deki yer şekillerinin temel özelliklerini ve dağılışını analiz eder.

Türkiye’deki yerleşim birimlerini fonksiyonel özellikleri açısından ayırt eder.

Türkiye’nin dış ticaretini ve dünya pazarlarındaki yerini ticarete konu olan ürünler

açısından analiz eder.

Türkiye’nin içinde yer aldığı jeopolitik bölgelerle olan ilişkisini analiz eder.

Türkiye’nin iklimini etkileyen faktörler hakkında çıkarımlarda bulunur.

Türkiye’nin konumunu özellikleri ve etkileri açısından değerlendirir.

Türkiye’nin küresel ve bölgesel ölçekteki siyasi,askeri ve ekonomik örgütlerle

ilişkisini yorumlar.

Türkiye’nin madenlerini ve enerji kaynaklarını etkili kullanım açısından değerlendirir.

Türkiye’nin nüfus politikalarını ve gerekçelerini değerlendirir.

Türkiye’nin nüfus projeksiyonlarına dayalı senaryolar oluşturur.

Türkiye’nin tarih boyunca medeniyetler merkezi olmasının nedenlerini coğrafi konum

açısından değerlendirir.

Türkiye’nin turizm değerlerini sınıflandırarak turizm potansiyelini yorumlar.

Türkiye’nin yer şekillerinin oluşum sürecini iç ve dış kuvvetlerle ilişkilendirir.

Türkiye’yi sembolize eden mekânsal değerleri, mekân algısına etkisiyle yorumlar.

76

Türkiye'nin madenlerini ve enerji kaynaklarını ülke ekonomisindeki yeri ile birlikte

değerlendirir.

Ulaşım ağları ile yerleşme ve ekonomik faaliyetleri ilişkilendirir.

Ulaşımda etkili olan unsurlardan yola çıkarak Türkiye’deki ulaşım sistemlerinin

gelişimiyle ilgili çıkarımlarda bulunur.

Ülkeler arasında doğal kaynak kullanımındaki farklılığı çevresel sonuçlar açısından

değerlendirir.

Ülkeler arasında sorun oluşturabilecek mekânsal unsurları, günümüz çatışma

alanlarıyla ilişkilendirir.

Ülkeler ve bölgeler arasındaki ticaretle ham madde, üretim ve pazar alanlarını

ilişkilendirir.

Ülkeleri doğal kaynak potansiyeli açısından karşılaştırarak doğal kaynakların bölgesel

ve küresel ilişkilerdeki etkisini sorgular.

Ülkelerin farklı dönemlerine ait nüfus politikalarını ve bunların sonuçlarını

karşılaştırır.

Uluslararası ulaşım hatlarının bölgesel ve küresel etkilerini sorgular.

Üretim, dağıtım ve tüketim sektörleri arasındaki ilişkiyi ekonomiye etkisi açısından

analiz eder.

Yaşadığı yerleşim alanının farklı zaman periyotlarındaki değişim ve sürekliliğini

coğrafi açıdan analiz eder.

Yaşadığı yerleşim biriminin coğrafi özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunur.

Yenilenemeyen kaynakların kullanımını “tükenebilirlik” ve “alternatif kaynaklar”

çerçevesinde analiz eder.

Yenilenemeyen kaynakların sürdürülebilir kullanımı açısından geri dönüşüm

stratejilerini değerlendirir.

Yerleşme doku ve tiplerinin oluşmasında etkili olan nedenleri sorgular.

Yerleşmelerin konumunu belirleyen ve gelişimini etkileyen faktörleri geçmişten

günümüze fonksiyonel değişiklikler açısından analiz eder.

77

E. TARİH

.……….Devleti zamanında Türklerin yazı, dil ve edebiyat alanlarındaki çalışmalarını

karşılaştırmalı olarak açıklar.

.……….Devletinin askeri teşkilatlarının temel özelliklerini açıklar.

.……….Devletinin kültürlerinden günümüze neler kaldığını açıklar.

.……….Devletinin sosyal yapılarının özelliklerini açıklar.

.……….Devletinin Türkiye'yi hangi tarihler arasında etkilediğini belirtir.

.……….Devletlerinin hukuk sistemleri arasındaki farklılıkları açıklar.

.……….toplumunun bilim ve sanat alanındaki gelişmelerini açıklar.

.……….toplumunun kültürlerinin günümüze tesirlerini yorumlar.

.……….toplumunun yazı, dil ve edebiyat alanlarındaki çalışmalarını açıklar.

…..…... Devleti'nin nasıl kurulduğunu açıklar.

…..……Devleti zamanındaki bilim ve sanat faaliyetlerini açıklar.

….…….Devleti zamanında dil ve edebiyat alanında yapılan çalışmaları benzerlik ve

farklılık yönünden karşılaştırır.

….…….Devleti zamanında Türklerin din ve inanışlarını açıklar.

….…….Devletinin askeri teşkilatlarının özelliklerini açıklar.

….…….Devletinin ekonomileriyle ilgili temel özellikleri açıklar.

….…….Devletinin hakimiyetinde bulunan toplumların din ve inanışlarının temel

özelliklerini açıklar.

….…….Devletinin hukuk sistemlerinin özelliklerini açıklar.

….…….Devleti'nin nasıl yıkıldığını belirtir.

….…….Devletinin sosyal ve iktisadi hayatlarının temel özelliklerini açıklar.

….…….Devletinin Türkiye'deki kültür kalıntılarını belirtir.

….…….Devletinin zamanındaki din ve inanışın özelliklerini açıklar.

….…….medeniyetin, İslam coğrafyası içerisindeki gayri müslim toplumların

kültürlerine tesirini açıklar.

….…….'nın fethiyle ilgili olayları açıklar.

….…….toplumunun bilim ve sanat alanında gösterdiği gelişmeleri örneklerle açıklar.

….…….toplumunun kültürlerinden günümüze neler kaldığını açıklar.

….…….toplumunun sosyal ve iktisadi hayatlarıın özelliklerini açıklar.

……..…Devleti zamanında sanat alanında yapılan çalışmaları açıklar.

…….… uygarlığının siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yapılarını kavrar.

…….….Devleti zamanında dil ve edebiyat alanında yapılan çalışmaları örnek vererek

açıklar.

…….….Devleti zamanında dil ve edebiyat alanında yapılan çalışmaları açıklar.

…….….Devletinin Anadolu'nun Türleşmesindeki hizmetlerini açıklar.

…….….Devletinin askeri teşkilatlarının yapı ve özelliklerin açıklar.

…….….Devletinin hakim oldukları bölgelerde Türk kültürünün yayılma ve

gelişmesine yaptıkları katkıları açıklar.

…….….Devletinin hakimiyeti altında bulunan toplumların din ve inanışlarını açıklar.

…….….Devletinin hukuk düzenlerini açıklar.

…….….Devleti'nin nasıl kurulduğunu ve yıkıldığını belirtir.

…….….Devletinin ne zaman ve kimler tarafından yıkıldığını belirtir.

…….….Devletinin toprak yönetiminin özelliklerini açıklar.

…….….Devletinin yönetim tarzının özelliklerini açıklar.

…….….inanışıyla İslam dini arasındaki farklılık ve benzerlikleri yorumlar.

78

…….….medeniyetinin diğer kültür ve medeniyetlere tesirini açıklar.

…….….Savaşının sebeplerini açıklar.

…….….toplumunun din ve inanışlarını açıklar.

…….….toplumunun sosyal ve iktisadi durumlarını açıklar.

…….…Devletinden günümüze neler kaldığını açıklar.

…….…döneminde Türk sosyal hayatının özelliklerini açıklar.

………. Devleti döneminde İslamiyetin yayıldığı bölgeleri harita üzerinde gösterir.

………. Devleti dönemindeki siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik gelişmeleri açıklar.

………. Devleti'nin nasıl kurulduğunu belirtir.

………. Devleti'nin nasıl kurulduğunu ve yıkıldığını belirtir.

………. Savaşının kimler arasında ve hangi tarihte yapıldığını belirtir.

………. yaşadıkları bölgeleri harita üzerinde gösterir.

………..Devleti döneminde İslamiyetin yayıldığı bölgeleri harita üzerinde gösterir.

………..Devleti dönemindeki siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik gelişmeleri

değerlendirir.

………..Devleti dönemindeki siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik gelişmeleri

değerlendirir.

………..Devleti ile ilgili tarihi olayları bilir.

………..Devleti kurulduğu sırada Anadolu'nun siyasi durumunu haritaya dayalı olarak

açıklar.

………..Devleti 'yle ilgili belli başlıca ve dış olayları kavrar.

………..Devleti zamanında bilim alanında yapılan çalışmaları açıklar.

………..Devleti zamanındaki dini hayatı açıklar.

………..Devleti’nin siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yapısını değerlendirir.

………..Devleti’nin siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik gelişmelerini ve diğer Avrupa

devletleri ile olan etkileşimini kavrar.

………..Devletinin Avrupa'daki tesirlerini belirtir.

………..Devletinin genişleme politikasını açıklar.

………..Devletinin hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterir.

………..Devletinin hukuk anlayışlarının özelliklerini açıklar.

………..Devletinin nasıl kurulduğu belirtir.

………..Devleti'nin nasıl sona erdiğini açıklar.

………..Devleti'nin nasıl yıkıldığını belirtir.

………..Devletinin ne zaman ve kim/kimler tarafından kurulduğunu belirtir.

………..Devletinin ne zaman ve kimler tarafından yıkıldığını söyler ve yazar.

………..Devletinin toprak rejimini açıklar.

………..Devletinin yönetim özelliklerini açıklar.

………..Devriyle ilgili tarihi olayları belirtir.

………..Dönemindeki siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik gelişmeleri değerlendirir.

………..Savaşının önemini açıklar.

………..Savaşının sebep ve sonuçlarını açıklar.

………..Savaşının sonuçlarını açıklar.

………..Savaşının Türk tarihindeki yerini ve önemini yorumlar.

………..toplumunun dil ve edebiyatlarını örnek vererek açıklar.

………..toplumunun kültürlerinin Türkiye'ye tesirini açıklar.

………..toplumunun, devlet yönetimlerinin temel özelliklerini açıklar.

………..sonrası insan hak ve özgürlükleri ile demokratik anlayışın gelişimine yönelik uygulamalara örnekler verir.

79

Afrika'da yaşayan toplumların din ve inanışlarını açıklar.

Anadolu’da yaşamış ilk uygarlıkların siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik yapılarını ve

çevre uygarlıklarla etkileşimini açıklar.

Anadolu'nun Türk vatanı olmasıyla ilgili olayları kavrar.

Anadolu'ya yapılan ilk Türk akınlarının kimler tarafından ve hangi tarihlerde

yapıldığını belirtir.

Anadolu'ya yapılan ilk Türk akınlarının sebeplerini açıklar

Anadolu'ya yapılan ilk Türk akınlarının sonuçlarını yorumlar.

Arap Yarımadası'nın İslamiyetin doğuşundan öncesi durumunu kavrayabilir.

Arapların din ve inanışlarını açıklar.

Arapların iktisadi durumunu açıklar.

Arapların İslamiyet öncesi dil ve edebiyatlarını açıklar.

Arapların sosyal durumunu açıklar.

Asya ve Avrupa'daki diğer Türk devletleri ve topluluklarını tanır.

Asya ve Avrupa'daki diğer Türk devletleri ve topluluklarının hakim oldukları bölgeleri

harita üzerinde gösterir.

Asya'da kurulan ilk Türk devletlerinin çevrelerindeki devletlerle siyasi

münasebetlerini bilir.

Asya'da kurulan ilk Türk devletlerinin kültür özelliklerini söyler.

Avrupa Hun Devleti’nin siyasi faaliyetlerini ve Avrupa’ya etkilerini değerlendirir.

Avrupa Hun Devleti'nin hakim olduğu bölgeleri ve bu devletin merkezini harita

üzerinde gösterir.

Avrupa Hun Devleti'nin ne zaman ve kim tarafından kurulduğunu söyler ve yazar.

Avrupa'nın etnik yapısı yönünden, kavimler göçünün tesirlerini yorumlar.

Belgelerin, tenkit süzgecinden geçirilmeden kullanılamayacağını belirtir.

Beşeri bilimlerin tarihe katkılarını belirtir.

Beşeri bilimler arasında yer alan tarihin kendine özgü bir yöntemi olduğunu fark eder.

Beyliklerin Anadolu'nun Türkleşmesindeki hizmetlerini belirtir.

Beyliklerin görevlerini belirtir.

Beyliklerin nasıl kurulduğunu belirtir.

Beyliklerin nasıl yıkıldığını belirtir.

Bir tarihçinin hayatından yola çıkarak, tarihçi olmanın gerektirdiği eğitim, ilgi,

yetenek ve kişilik özelliklerini kavrar.

Bir Türk vatandaşı olarak cumhuriyetin Türk milletine kazandırdığı vatandaşlık temel

hak ve sorumlulukları bilincini kazanır.

Bizans'ın tesirini açıklar.

Cumhuriyetin ilân edilmesini, Türkiye’de demokrasi rejiminin gerekleri ile

bağdaştırarak değerlendirir.

Devlet ve toplulukların sonlarının ne olduğunu belirtir.

Devlet ve toplulukların yaşadıkları bölgelerdeki tesirlerini belirtir.

Doğal kaynaklardan verimli şekilde yararlanmaya yönelik projeleri ülkemizin

kalkınma politikaları çerçevesinde değerlendirir.

Eski …… kültürünün tesirini açıklar.

Eski …… medeniyetinin tesirini açıklar.

Eskiçağlarda Türkiye'nin çevresinde teşekkül eden medeniyetlerin merkezlerini harita


Eskiçağlarda, Türkiye'nin çevresindeki kültür ve medeniyetlerin özelliklerini kavrar

Farklı kültür, görüş, inançtan olan kişilere saygı ve hoşgörü gösterir.

80

Farklı ve çok sayıda tarihî olaya ulaşmak için, kaynakları kullanır ve analiz eder .

Geçmişteki insanlar, olaylar, durumlar, toplumlar, dönemler, tarihler, fikirler, inançlar,

hareketler ve değişimler hakkındaki bilgileri kavrar ve kullanır .

Haçlı Seferlerinin İslam dünyası ve Avrupa açısından sonuçlarını açıklar

Haçlılar ve Haçlı Seferlerinin sebeplerini açıklar.

Harf İnkılâbını ve Millet Mekteplerini, eğitimin yaygınlaştırılması ve çağdaş Türk

toplumunun oluşturulması açılarından değerlendirir.

Hukuk alanındaki gelişmeleri, Medeni Kanun’un Türk aile yapısında ve kadının

toplumdaki yerinde meydana getirdiği değişiklikleri analiz eder.

Hz. Muhammed’in hayatı ve faaliyetleri çerçevesinde İslamiyetin doğuşu ve yayılışını

değerlendirir.

Hz. Muhammed dönemiyle ilgili tarihi olayları belirtir.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye’de meydana gelen toplumsal, kültürel ve

ekonomik gelişmeleri fark eder.

İkinci Dünya Savaşı’nın sebep, süreç ve sonuçlarını Türkiye’ye etkileri açısından

değerlendirir.

İlk Çağ uygarlıklarının oluşumuna ve yayılışına etki eden faktörleri açıklar.

İlk Türk devletlerinin hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde gösterir.

İlk Türk devletleriyle ilgili belli başlı tarihi olaylar bilir.

İslam devletlerinde askeri teşkilatın özelliklerini açıklar.

İslam devletlerinde hukuk sisteminin özelliklerini açıklar.

İslam devletlerinde iktisadi hayatın özelliklerini açıklar.

İslam devletlerinde sosyal hayatın özelliklerini açıklar.

İslam devletlerindeki eğitim ve öğretimin özelliklerini açıklar.

İslam devletlerinin bilim alanında gösterdikleri gelişmeleri açıklar.

İslam devletlerinin sanat alanında gösterdikleri gelişmeleri açıklar.

İslam devletlerinin yazı, dil ve edebiyatının genel özelliklerini açıklar.

İslam devletlerinin yönetim özelliklerini açıklar.

İslam dininin muhtelif toplumlar üzerindeki tesirini açıklar.

İslam medeniyetinin belli başlı özelliklerini kavrar.

İslam medeniyetinin diğer medeniyetlere tesirini kavrar.

İslam medeniyetinin temel esaslarını açıklar.

İslam medeniyetinin temellerini kavrar.

İslam medeniyetinin teşekkülünde diğer medeniyetlerin tesirlerini kavrar.

İslamiyetin doğduğu ve yayıldığı yerleri harita üzerinde gösterir.

İslamiyetin doğuşu sırasında Afrika'nın genel durumunu kavrar.

İslâmiyetin doğuşu sırasında Asya'da bulunan belli başlı devletleri ve merkezlerini

harita üzerinde gösterir.

İslamiyetin doğuşu sırasında Asya'nın genel durumunu kavrar.

İslâmiyetin doğuşu sırasında Avrupa'da hakim olan siyasi yapının özelliklerini açıklar

İslâmiyetin doğuşu sırasında Avrupa'daki belli başlı devletleri ve merkezlerini harita


İslâmiyetin doğuşu sırasında Avrupa'daki genel durumunu kavrar.

İslamiyetin doğuşu sırasında dünyanın ve Arap Yarımadasının genel durumunu

açıklar.

İslamiyetin doğuşu ve yayılışıyla ilgili belli başlı tarihi olayları kavrar.

İslamiyetten önce Arap Yarımadası'nda kurulan devletleri harita üzerinde gösterir.

81

Kabotaj Kanunu’nu millî egemenlik hakları ve Türk denizciliğinde meydana getirdiği

gelişmeler bakımından değerlendirir.

Kadınlara sağlanan sosyal ve siyasal hakları dönemin çeşitli ülkelerindeki kadın

haklarıyla karşılaştırarak değerlendirir.

Kavimler Göçü ile ilgili olayları kavrar.

Kavimler Göçü’nün sebep ve sonuçlarını siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik

açılardan değerlendirir.

Kavimler Göçü'nün sebeplerini açıklar.

Kavimler Göçü'nün sonuçlarını açıklar.

Kaynak arama (belge bulma) safhasında yapılacak çalışmaları örnek vererek belirtir

Konuya göre sınıflandırmanın özelliklerini örnek vererek belirtir.

Kronolojik düşünür.

Laiklik ilkesinin devlet yönetimi, hukuk ve eğitim sistemi ile sosyal alanda meydana

getirdiği değişimlerden yola çıkarak bu ilkenin temel esaslarını fark eder.

Mekana göre sınıflandırmanın özelliklerini örnek vererek belirtir.

Mezopotamya, Mısır, İran, Hint, Çin ve Doğu Akdeniz’de kurulan ilk uygarlıkların

siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yapıları ile bu uygarlıkların birbirleriyle

etkileşimini kavrar .

Millî kültür ve millî kimlik oluşturmak ve geliştirmek için dil ve tarih alanında yapılan

çalışmaları değerlendirir.

Millî Mücadele sürecinde karşılaşılan sorunlara bulunulan çözüm yollarını, ülkenin

geleceğiyle ilişkilendirir.

Millî Mücadelenin hazırlık döneminde yapılan çalışmaları millî bilincin uyandırılması,

millî birlik ve beraberliğin sağlanması açısından değerlendirir.

Ölçü ve tartıların değişmesini çağdaşlaşma çerçevesinde değerlendirir.

Örnek eser incelemeleri yaparak dönemin toplumsal olaylarının sanat ve edebiyat

üzerine yansımalarını fark eder.

Orta Asya ve Avrupa’da kurulan diğer Türk devlet ve topluluklarını tanır.

Orta Asya’nın coğrafi özelliklerini tanır.

Roma uygarlığının siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yapılarını kavrar.

Tarihi olayların sebep - sonuç ilişkisini kurar.

Şehir incelemesi yoluyla Cumhuriyet Döneminde mimarlık ve şehir planlaması

alanında yapılan çalışmalara örnekler verir.

Söz konusu takvimler arasındaki benzerlik ve farklılıkları açıklar

Tabii bilimlerin tarihe katkılarını belirtir.

Tarih araştırmacılığı ve tarih yazımıyla ilgili yaklaşımları kavrar.

Tarih araştırmalarında kullanılan yöntemleri bilir.

Tarih biliminin diğer bilimlerden nasıl yararlandığını açıklar.

Tarih biliminin konusunu, tarihçinin kullandığı kaynakları ve yöntemleri kavrar .

Tarih biliminin olayları araştırırken yararlandığı beşeri bilimlerin adlarını sıralar.

Tarih biliminin olayları araştırırken yararlandığı tabii bilimlerin adlarını sıralar.

Tarih biliminin olayların sebeplerini, gelişmelerini ve sonuçlarını ele aldığını söyler

Tarih öğrenmenin amaç ve yararlarını kavrar.

Tarih öncesi çağlar ve tarih çağları ile bu dönemlerde meydana gelen gelişmeleri değerlendirir .

Tarih, tarihçi, olay (hadise), olgu (vaka), belge (vesika, doküman), arşiv, veri, yıllık (anal), kaynak, kronoloji, zaman, çağ (devir), takvim, milat, hicret, çözümleme (tahlil), eleştiri (tenkit, kritik), sentez (terkip) kavramlarının tanımlarını söyler.

82

Tarihi bilgilerin yeni bulunan belgelerin ışığında, değişebileceğini belirtir.

Tarihî bir olay, olgu veya nesne hakkındaki farklı bakış açılarını, sunulan kanıtlar ve

verileri kullanarak sorgular.

Tarihî bir olayı değerlendirirken olayın yaşandığı dönemin koşullarını göz önünde

bulundurmanın önemini kavrar .

Tarihî empati kurar.

Tarihî konular hakkında sorular sorar ve cevaplandırır .

Tarihi olayların anlaşılmasında yer ve zaman tespitinin önemini belirtir.

Tarihi olayların ilgili kaynaklara başvurmadan öğrenilemeyeceğini belirtir.

Tarihî olayların incelenmesinde yararlanılan “zaman kavramları” nı doğru ve yerinde

kullanır.

Tarihi olayların ve olguların araştırılmasında izlenen sırayı sayar.

Tarihî olayların, inanışların, tutumların, süreçlerin ve durumların karakteristik

özelliklerini kavrar.

Tarihî süreç içinde ve süreçler (geçmiş, bugün, gelecek) arasında bağlantılar kurar.

Tarihî terminolojiyi doğru ve yerinde kullanır.

Tarihî verileri elde eder ve kullanır.

Tarihî yorumları analiz eder ve açıklar .

Tarihin diğer bilimlerle ilişkisini kavrar.

Tarihin konusunu bilir.

Tarihin konusunu teşkil eden olayların ve olguların sebep-sonuç münasebetleri

yönüyle birbirine bağlı olduğunu söyler.

Tarihin konusunun toplumların zaman içindeki sosyal, iktisadi, siyasi, kültürel ve dini

faaliyetlerinden meydana geldiğini söyler.

Tarihin sınıflandırılmasında ana kıstasların neler olduğunu belirtir.

Tarihin sınıflandırılmasını açıklar.

Tarihin, insanlığı zaman içinde anlatan bir bilim dalı olduğunu söyler.

Tarihle ilgili temel kavramlar bilir.

Tarihte kurulan Türk-İslam devletleri ile ilgili belli başlı tarihi olayları kavrar

Tarihte kurulan Türk-İslam devletlerinin kültür ve medeniyet özelliklerini kavrar.

Tüklerin tarih sahnesine çıkışları ve ilk Türk devletleriyle ilgili temel bilgileri açıklar.

Türk adının anlamını açıklar.

Türk adının anlamını ve kökenini kavrar .

Türk dünyasıyla ilgili temel kavramlar bilir.

Türk kültürünün çevredeki kültürlerle münasebetini kavrar.

Türk milletinin Kurtuluş Savaşı sürecinde elde ettiği askerî başarılarının ulusal ve

uluslararası etkilerini değerlendirir.

Türk Silahlı Kuvvetlerinin önemini ve görevlerini kavrar.

Türk ve İslam bilginlerinin bilim dünyasına katkılarını değerlendirir.

Türk-Arap kültür temaslarının özelliklerini açıklar.

Türk-Çin kültür alış-verişini açıklar.

Türk-Çin siyasi münasebetlerini belirtir.

Türk-İslam devletlerinin hakim oldukları bölgeleri ve merkezleri harita üzerinde

gösterir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin temel niteliklerine yönelik iç ve dış tehditlere karşı

korunması konusunda duyarlı olur.

Türkiye tarihiyle ilgili temel kavramlar bilir.

83

Türkiye’nin dünya üzerindeki konumunun öneminden yola çıkarak İkinci Dünya

Savaşı sonrası değişen ülkeler arası ilişkileri değerlendirir.

Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerini tarihsel gelişimi açısından analiz eder.

Türkiye'de kurulan diğer devlet ve beyliklerle ilgili belli başlı tarihi olaylar bilir.

Türkiye'de kurulan ilk Türk devletlerinin adlarını söyleyip bunların hakim oldukları

yöreleri ve merkezleri harita üzerinde gösterir.

Türkiye'de kurulan ilk Türk devletlerinin Anadolu'nun Türkleşmesindeki hizmetlerini

kavrar.

Türkiye'de uc beyliklerinin ortaya çıkma safhalarını sebeplerini belirtir.

Türkiye'nin tarih öncesi devirleri bilir.

Türkiye'nin tarih öncesi devirlerini aydınlatan merkezlerin adlarını söyler.

Türkiye'nin tarih öncesi devirlerini aydınlatan merkezlerin özelliklerini söyler.

Türklerin ilk ana yurdunun neresi olduğunu söyleyip bu yerin sınırlarını harita


Türklerin İslam dünyasına yapmış oldukları hizmetleri belirtir.

Türklerin İslam dünyasına yapmış oldukları hizmetlerin önemini açıklar.

Türklerin İslamiyeti kabul etmeden önceki inanışlarını açıklar.

Türklerin İslamiyeti kabul etmelerinin sebeplerini açıklar.

Türklerin İslamiyeti kabulü sürecini ve bu süreçte meydana gelen sosyal ve kültürel

değişimi açıklar.

Türklerin İslamiyeti kabulü ve İslam devletlerindeki hizmetleriyle ilgili olayları kavrar

Türkler'in kullandıkları takvimlerin özelliklerini açıklar.

Türklerin tarih boyunca yayıldıkları yerleri harita üzerinde gösterir.

Türklerin tarih sahnesine çıkışlarıyla ilgili olayları kavrar.

Türklerle Araplar arasındaki siyasi münasebetleri belirtir.

Türklerle Iranlılar arasındaki kültür alış verişinin özelliklerini açıklar.

Türklerle İranlılar arasındaki siyasi münabesetleri belirtir.

Uc, alp, tasavvuf, derviş, ıkta, vakıf, kervansaray, ferman, ahi vb. kavram ve terimlerin

tanımını söyler.

Üniversite Reformu ile bilimsel gelişme ve kalkınmaya verilen önemi kavrar.

Verilerin tasnifini örnek vererek belirtir.

Yabgu, kağan, bodun, boy, oymak, kurultay, yog, balbal, şamanlık, totem, vb. kavram

ve terimlerin tanımı söyler.

Yapılan yeniliklerle modern tarımın gelişimine ve çevre bilincine verilen önemi fark

eder.

Yasa, noyan, bahadır (batır), orda, han, hakan (kağan), daruga, yargucı, nüker,kalın,

suyurgal, bakşi vb. kavramlar ve terimlerin tanımını söyler.

Yeni bulgular ve bilimsel gelişmeler ışığında tarihî bilginin ve yorumların

değişebilirliğini kavrar.

Yorumlarını tarihî kanıtlarla destekler.

Zaman, kronolji ve takvim kavramlarının tarihi olayları öğrenmedeki önemini belirtir.

Zaman, Kronoloji ve takvim kavramlarını tanımlar.

Zamana göre sınıflandırmanın özelliklerini örnek vererek belirtir.

84

F. MATEMATİK

Acıyı, acı olcusunu açıklar ve uygulamalar yapar.

Açı ölçü birimlerini belirtir ve birbirine çevirir.

Açık önermeyi ve doğruluk kümesini açıklar.

Açının esas ölçüsünü açıklar.

Aileler için bütçe yapmanın önemini örneklerle gösterir.

Alışveriş ve ticarette kullanılan yüzde hesaplamalarını yapar.

Alt ve öz alt kümeyi açıklar, alt kümenin özelliklerini belirtir, bir kümenin tüm

altkümelerinin sayısını ve belirli sayıda eleman içeren alt kümelerinin sayısını

hesaplar.

Alt ve öz alt kümeyi açıklar, altkümenin özelliklerini belirtir, bir kümenin tüm alt

kümelerinin sayısını ve belirli sayıda eleman içeren alt kümelerinin sayısını hesaplar.

Analitik düzlemde bir doğrunun denklemlerini belirler ve uygulamalar yapar.

Analitik düzlemde vektörü açıklar, vektörlerin toplama ve reel sayılar ile carpma

işlemlerini yapar.

Aritmetik diziyi açıklar, özelliklerini gösterir ve aritmetik dizinin ilk n teriminin

toplamını bulur.

Artan, azalan, azalmayan ve artmayan dizileri açıklar.

Asal sayı kavramını ve sayıların aralarında asal olmasını örneklerle açıklar ve bir

doğal sayıyı, asal çarpanlarına ayırır ve pozitif bölenlerinin sayısını bulur.

Aynı düzlemde olan üç doğrunun birbirine göre durumlarını belirler ve inşa eder.

Aynı yayı gören merkez açının ölçüsü ile çevre açının ölçüsü arasındaki ilişkiyi

belirler.

Ayrık ve ayrık olmayan olayın deneyini, örnek uzayını ve olayını belirler.

Ayrık ve ayrık olmayan olayları açıklar.

Ayrık ve ayrık olmayan olayların olma olasılıklarını hesaplar.

Bağımlı ve bağımsız olayların olma olasılıklarını hesaplar.

Bağımlı ve bağımsız olayları açıklar.

Bağıntı kavramını açıklar, şema ile gösterir ve bağıntının grafiğini çizer.

Bağıntının tersini açıklar, verilen bir bağıntının tersini bulur ve grafiğini çizer.

Bağıntının yansıma, simetri, ters simetri ve geçişme özelliklerini örneklerle açıklar.

Belirli integralin özelliklerini açıklar.

Belirli integralleri kullanarak uygulamalar yapar ve problem çözer.

Belirli integralleri kullanarak uygulamalar yapar ve problem çözer. Belirsizlik

durumlarını belirtir ve fonksiyonun belirsizlik noktalarındaki limitini hesaplar.

Bileşik önermeyi açıklar; ve, veya bağlaçları ile kurulan bileşik önermelerin

özelliklerini ve De Morgan kurallarını doğruluk tablosu kullanarak gösterir.

Bir açının trigonometrik fonksiyonlar altındaki görüntüsünü trigonometrik değer

tablosunda bulur.

Bir bağımsız değişkenin verilen bir sayıya yaklaşmasını örneklerle açıklar.

Bir bilinmeyenli rasyonel denklemleri çözer.

Bir çember veya dairede merkez açının belirlediği minör (küçük) ve majör (büyük)

yayların ölçüsünü hesaplar.

Bir dizinin limitini açıklar ve uygulamalar yapar.

Bir doğal sayının pozitif doğal sayı kuvvetini açıklar, üslü sayılara ait özellikleri ve bu

özelliklerin doğruluklarını gösterir.

85

Bir doğal sayıyı herhangi bir tabana göre yazar ve değişik tabanlarda verilen sayılar

arasında işlem yapar.

Bir doğru parçasının orta dikmesini inşa eder.

Bir doğrunun parametrik ve kapalı denklemlerini bulur, uygulamalar yapar.

Bir doğrunun üzerindeki veya dışındaki bir noktadan bu doğruya dikme inşa eder.

Bir doğruya dışındaki bir noktadan paralel doğru inşa eder.

Bir düzlem ile bir geometrik cismin ara kesitini belirler, inşa eder.

Bir fonksiyonun ardışık türevlerini bulur.

Bir fonksiyonun artan ve azalan olduğu aralıkları türevin işaretine göre belirler.

Bir fonksiyonun belirsiz integralini açıklar.

Bir fonksiyonun bir aralıkta türevli olmasını ifade eder.

Bir fonksiyonun bir noktadaki limiti, soldan limiti ve sağdan limiti kavramlarını

örneklerle açıklar ve bir noktadaki limiti ile soldan, sağdan limitleri arasındaki ilişkiyi

belirtir.

Bir fonksiyonun bir noktadaki soldan türevini ve sağdan türevini bulur, soldan türev

ve sağdan türev ile türev arasındaki ilişkiyi açıklar.

Bir fonksiyonun bir noktadaki sürekliliği ile türevlenebilirliği arasındaki ilişkiyi

açıklar.

Bir fonksiyonun bir noktadaki sürekliliği kavramını açıklar ve verilen bir fonksiyonun

verilen bir noktada sürekli ya da süreksiz olduğunu belirler.

Bir fonksiyonun bir noktadaki limiti, soldan limiti ve sağdan limiti kavramlarını

örneklerle açıklar ve bir noktadaki limiti ile soldan, sağdan limitleri arasındaki ilişkiyi

belirtir.

Bir fonksiyonun bir noktadaki soldan türevini ve sağdan türevini bulur, soldan türev ve sağdan türev ile türev arasındaki ilişkiyi açıklar.

Bir fonksiyonun bir noktadaki sürekliliği ile türevlenebilirliği arasındaki ilişkiyi

açıklar.

Bir fonksiyonun bir noktadaki sürekliliği kavramını açıklar ve verilen bir fonksiyonun

verilen bir noktada sürekli ya da süreksiz olduğunu belirler.

Bir fonksiyonun bir sabitle çarpımının, iki fonksiyonun toplamının ve farkının

integraline ait kuralları bulur ve uygulamalar yapar.

Bir fonksiyonun grafiği üzerinde bükeylik ve dönüm noktası kavramını açıklar.

Bir fonksiyonun grafiğinin bir noktasındaki teğetinin ve normalinin denklemini yazar.

Bir fonksiyonun mutlak maksimum ve mutlak minimum, yerel maksimum, yerel

minimum, noktalarını açıklar ve bir fonksiyonun ekstremum noktalarını türev

yardımıyla belirler.

Bir fonksiyonun mutlak maksimum ve mutlak minimum, yerel maksimum, yerel

minimum, noktalarını açıklar ve bir fonksiyonun ekstremum noktalarını türev

yardımıyla belirler.

Bir gerçek sayının mutlak değerini açıklar ve mutlak değer ile ilgili özellikleri belirtir.

Bir gerçek sayının rasyonel sayı kuvvetini örneklerle açıklar, köklü ifadelere ait

işlemlerin özelliklerini üslü ifadelerin özelliklerinden yararlanarak gösterir ve

uygulamalar yapar.

Bir gerçek sayının tam sayı kuvvetini açıklar ve üslü ifadelere ait özellikleri gösterir.

Bir karmaşık sayının eşleniğini ve modülünü açıklar, karmaşık düzlemde gösterir.

Bir karmaşık sayının orijin etrafında pozitif yönde açısı kadar döndürülmesi ile elde edilen karmaşık sayıyı bulur.

Bir küpün, bir prizmanın belli bir mesafeden görünümünün perspektif çizimini yapar.

86

Bir matrisi bir gerçek sayı ile çarpma işlemini yapar ve özelliklerini gösterir.

Bir matrisin çarpma işlemine göre tersini bulur ve matrislerin tersini bulma işleminin

özelliklerini gösterir.

Bir matrisin çarpma işlemine göre tersini bulur ve matrislerin tersini bulma işleminin

özelliklerini gösterir.

Bir matrisin devriğini (transpozunu)bulur ve özelliklerini gösterir.

Bir noktada sürekli olan fonksiyonların toplamının, farkının, çarpımının ve bölümünün

sürekliliğine ait özellikleri ifade eder.

Bir noktada sürekli olan fonksiyonların toplamının, farkının, çarpımının ve bölümünün

sürekliliğine ait özellikleri ifade eder.

Bir noktanın bir doğruya olan uzaklığını hesaplar ve uygulamalar yapar.

Bir noktanın kartezyen koordinatları ile kutupsal koordinatları arasındaki bağıntıları

bulur, standart biçimde verilen bir karmaşık sayının kutupsal koordinatlarını belirler

ve karmaşık düzlemde gösterir.

Bir noktanın Kartezyen koordinatları ile kutupsal koordinatları arasındaki bağıntıları

bulur, standart biçimde verilen bir karmaşık sayının kutupsal koordinatlarını belirler

ve karmaşık düzlemde gösterir.

Bir tam sayının negatif kuvvetini belirler ve rasyonel sayı olarak ifade eder.

Bir üçgenin herhangi bir kenarını belli oranda bölen noktayı, üçgenin kenarlarına ve

bu orana bağlı olarak hesaplar.

Bir üçgensel bölgenin alanını veren bağıntıları ispatlar ve uygulamalar yapar.

Bir vektörü bir reel sayı ile çarpar ve çarpma işleminin özelliklerini uygular.

Bir vektörün başka bir vektör üzerine dik izdüşümünü belirler ve uygulamalar yapar.

Bir vektörün uzunluğunu (normunu) hesaplar.

Birden fazla ölçüte göre sütun ve çizgi grafiklerini oluşturur ve yorumlar.

Birebir ve örten fonksiyonun bileşke işlemine göre tersini bulur, grafiği verilen

fonksiyonun tersinin grafiğini çizer.

Birim çemberi belirtir ve denklemini yazar.

Birim küplerle oluşturulan yapıların izometrik ve dik görüntü (ortografik) çizimlerini

yapar,

Birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemleri çözer.

Birinci dereceden bir bilinmeyenli eşitsizliklerin çözüm kümesini belirler ve sayı

doğrusunda gösterir.

Birinci veya ikinci dereceden eşitsizlik sistemlerinin çözüm kümesini bulur.

Birinci veya ikinci dereceden polinomların çarpımı veya bölümü biçiminde verilen

eşitsizliklerin çözüm kümesini bulur.

Birinci veya ikinci dereceden polinomların çarpımı veya bölümü biçiminde verilen

eşitsizliklerin çözüm kümesini bulur.

Cebirsel ifadeleri çarpanlarına ayırır. .

Cebirsel ifadelerle toplama ve çıkarma işlemleri yapar.

Çember ile doğrunun ilişkisini belirler.

Çember veya dairede merkez açı ve çevre açı ile bu açıların gördüğü yayları belirler.

Çemberi ve çemberde acıları açıklar, çemberin cevre uzunluğunu hesaplar.

Çemberin düzlemde ayırdığı bölgeleri belirler

Çemberin özelliklerini belirler ve çember modeli inşa eder.

Çemberin ve çember parçasının uzunluğu ile ilgili problemleri çözer ve kurar.

Çemberin ve çember parçasının uzunluğunu tahmin eder ve hesaplar.

Çevre uzunluğu ile alan arasındaki ilişkiyi açıklar.

87

Çift fonksiyonu ve tek fonksiyonu açıklar, grafiklerini yorumlar.

Çift ve tek fonksiyonu açıklar, grafiklerini yorumlar.

Çizgi, resim veya şekil grafiklerinin yanlış yorumlara yol açabileceği durumları

açıklar.

Çizimleri verilen yapıları çok küplülerle oluşturur, çok küplülerle oluşturulan yapıların

görünümlerini çizer.

Çok büyük ve çok küçük pozitif sayıları bilimsel gösterimle ifade eder.

Çok yüzlüleri sınıflandırır.

Çokgenleri açıklar, iç ve dış acılarının ölçülerini hesaplar.

Çokgenleri karşılaştırarak benzer olup olmadıklarını belirler ve bir çokgene benzer

çokgenler oluşturur.

Çokgenlerin cevre uzunlukları ve çokgensel bölgelerin alanları ile ilgili bağıntıları

oluşturur.

Çokgenlerin iç açılarının ölçülerinin toplamını hesaplar.

Çokgenlerin köşegenlerini, iç ve dış açılarını belirler.

Çokgensel bölge modelleriyle bir bölgeyi döşeyerek süsleme yapar.

Çokgensel bölgelerle kaplamalar yapar

Daire grafiğini oluşturur ve yorumlar.

Dairenin ve daire diliminin alanı ile ilgili problemleri çözer ve kurar.

Dairenin ve daire diliminin alanını hesaplar ve uygulamalar yapar.

Dairenin ve daire diliminin alanını tahmin eder ve alan bağıntısını oluşturur.

Dairesel silindirin temel elemanlarını belirler, inşa eder ve açınımını çizer.

De Moivre kuralını ifade eder ve kutupsal koordinatlarda verilen bir karmaşık sayının

kuvvetlerini belirler.

Değişken değiştirme yöntemi ile çarpanlara ayırma uygulamaları yapar.

Deltoidi ve özelliklerini açıklar, uygulamalar yapar.

Deltoidsel bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.

Deney, çıktı, örneklem uzay, örneklem nokta, olay, kesin olay, imkânsız olay, ayrık

olaylar kavramlarını açıklar.

Deneysel, teorik ve öznel olasılığı açıklar

Denklem sisteminin çözümünü Cramer kuralını kullanarak bulur.

Denklemi problem çözmede kullanır.

Dışbükey çokgenin temel elemanları arasındaki iliskileri belirler.

Dik dairesel koninin hacim bağıntısını oluşturur.

Dik dairesel koninin yüzey alanının bağıntısını oluşturur.

Dik dairesel koniyi açıklar, yüzey alanı ve hacim bağıntılarını olusturur, uygulamalar

yapar.

Dik dairesel silindirin hacmi ile ilgili problemleri çözer ve kurar.

Dik dairesel silindirin hacmini tahmin eder ve hacim bağıntısını oluşturur.

Dik dairesel silindirin yüzey alanı bağıntısını oluşturur.

Dik dairesel silindirin yüzey alanı ile ilgili problemleri çözer ve kurar.

Dik doğrunun birbirine göre durumlarını yorumlar ve uygulamalar yapar.

Dik koordinat sistemine göre bir doğrunun eğimini belirler.

Dik koordinat sistemini oluşturur ve verilen bir noktanın koordinatlarını belirler.

Dik piramidin hacim bağıntısını oluşturur.

Dik piramidin yüzey alanının bağıntısını oluşturur.

Dik prizma ve dik piramidi açıklar.

Dik prizmaların hacim bağıntılarını oluşturur.

88

Dik prizmaların ve dik düzgün piramitlerin yüzey alan bağıntılarını oluşturur,

uygulamalar yapar.

Dik prizmaların ve dik piramitlerin hacim bağıntılarını oluşturur, uygulamalar yapar.

Dik prizmaların yüzey alanının bağıntılarını oluşturur.

Dik üçgen için eslik teoremlerini ispatlar ve uygulamalar yapar.

Dik üçgende metrik bağıntıları ispatlar ve uygulamalar yapar.

Dik üçgendeki dar açıların trigonometrik oranlarını belirler

Dik üçgendeki dar açıların trigonometrik oranlarını problemlerde uygular.

Dik vektör arasındaki acının olcusunu hesaplar.

Dik vektörün Oklid iç çarpımını açıklar ve uygulamalar yapar.

Dikdörtgeni ve özelliklerini açıklar.

Dikdörtgensel bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.

Dizi, sonlu dizi ve sabit diziyi açıklar, dizilerin eşitliğini ifade eder ve verilen bir

dizinin grafiğini çizer.

Doğal sayıların faktöriyellerini bulur.

Doğru orantılı ve ters orantılı nicelikler arasındaki ilişkiyi açıklar.

Doğru parçaları ile fraksal oluşturur, açıklar ve doğru parçaları ile fraksal oluşturur.

Doğru parçasını ve iki doğru parçası arasındaki iliksiyi açıklar.

Doğru ve ters orantıyla ilgili problemleri çözer ve kurar.

Doğru, çokgen ve çember modellerinden örüntüler inşa eder, çizer ve bu örüntülerden

fraktal olanları belirler.

Doğruların doğrultularını açıklar.

Doğrunun eğimi ile denklemi arasındaki ilişkiyi belirler.

Doğrunun eğimini modelleri ile açıklar.

Doğrusal (lineer) denklem sistemini açıklar ve doğrusal denklem sisteminin çözümünü

temel (elementer) satır işlemleri yaparak bulur.

Doğrusal (lineer) denklem sistemini açıklar ve doğrusal denklem sisteminin çözümünü

temel (elementer) satır işlemleri yaparak bulur.

Doğrusal denklem sisteminin çözümünü Cramer kuralını kullanarak bulur.

Doğrusal denklem sistemlerini cebirsel yöntemlerle çözer.

Doğrusal denklem sistemlerinin grafikleri kullanarak çözer.

Doğrusal denklemleri açıklar.

Doğrusal denklemlerin grafiğini çizer.

Dönel (dairesel) permütasyon ile ilgili uygulamalar yapar.

Dönme hareketini açıklar.

Dörtgeni ve temel elemanlarını açıklar, uygulamalar yapar.

Dörtgenin çevre uzunluğunu hesaplar, dörtgensel bölgenin alanı ile ilgili teoremleri

ispatlar ve uygulamalar yapar.

Dörtgenleri sınıflandırır, aralarındaki ilişkileri açıklar.

Dörtgenlerin kenar, açı ve köşegen özelliklerini belirler.

Dörtgenlerle ilgili teoremleri ispatlar ve uygulamalar yapar.

Dörtgensel bölgelerin alanları ile ilgili problemleri çözer ve kurar.

Dörtgensel bölgelerin alanlarını strateji kullanarak tahmin eder.

Düzgün altıgeni ve özelliklerini açıklar, uygulamalar yapar.

Düzgün altıgensel bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.

Düzgün beşgeni ve özelliklerini açıklar, uygulamalar yapar.

Düzgün beşgensel bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.

Düzgün çokgensel bölge modelleriyle oluşturulan süslemelerdeki kodları belirler.

89

Düzlemde bir nokta etrafında ve belirtilen bir açıya göre şekilleri döndürerek çizimini

yapar.

Düzlemde çokgenlerden yararlanarak desen, fraktal görüntüsü oluşturur.

Düzlemde dik koordinat sistemini oluşturur ve uygulamalar yapar.

Düzlemde doğru parçaları ile desenler oluşturur.

Düzlemde dönüşümleri açıklar ve çokgenlerle kaplamalar yapar.

Düzlemde öteleme, dönme ve bunların bileşke dönüşümlerini yapar.

Düzlemde üçgenlerle oluşturulmuş desenleri açıklar ve üçgenlerle desen oluşturur.

Düzlemde yansıma ve ötelemeli yansıma dönüşümlerini yapar.

Düzlemsel sekilerlin eslerini belirler ve uygulamalar yapar.

Elipsi açıklar ve standart denklemini elde eder.

Eşitlik ve eşitsizlik arasındaki ilişkiyi açıklar ve eşitsizlik içeren problemlere uygun

matematik cümleleri yazar.

Eşkenar dörtgeni açıklar, özellikleri ile ilgili teoremleri ispatlar ve uygulamalar yapar.

Eşkenar dörtgensel bölgenin alan bağıntılarını oluşturur.

Eşkenar dörtgensel bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.

Eşleme, toplama ve çarpma yoluyla sayma yöntemlerini açıklar.

Eşlenik ve modül ile ilgili özellikleri gösterir.

Evrensel kümeyi ve bir kümenin tümleyenin açıklar, tümleme işleminin özelliklerini

ve De Morgan kurallarını gösterir.

Farklı sayı kümelerinde birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemlerin ve

eşitsizliklerin çözüm kümelerini bulur.

Fonksiyon çeşitlerini açıklar.

Fonksiyon kavramı, fonksiyon çeşitleri ve ters fonksiyon kavramlarını açıklar.

Fonksiyon kavramını açıklar, şema ile göstererek fonksiyonun tanım, değer ve görüntü

kümelerini belirtir ve fonksiyonların eşitliğini ifade eder.

Fonksiyonlarda bileşke işlemini örneklerle açıklar.

Fonksiyonların grafiğini türev yardımıyla çizer.

Fonksiyonların limitleri ile ilgili uygulamalar yapar.

Fonksiyonun sınırlı olmasını açıklar, kapalı aralıkta sürekli fonksiyonların özelliklerini

belirtir.

Gelir ve gider kavramının anlamını açıklar.

Genişletilmiş gerçek sayılar kümesini belirtir,fonksiyonun bir noktadaki limitinin

sonsuz olmasını ve sonsuzdaki limitini açıklar.

Geometri bilgilerini kullanarak bir olayın olma olasılığını hesaplar.

Geometrik cisimlerin hacimleri ile ilgili problemleri çözer ve kurar.

Geometrik cisimlerin hacimlerini strateji kullanarak tahmin eder.

Geometrik cisimlerin simetrilerini belirler.

Geometrik cisimlerin yüzey alanları ile ilgili problemleri çözer ve kurar.

Geometrik cisimlerin yüzey alanlarını strateji kullanarak tahmin eder..

Geometrik diziyi açıklar, özelliklerini gösterir ve geometrik dizinin ilk n teriminin

toplamını bulur.

Geometrik ispat biçimlerini açıklar.

Gerçek katsayılı bir P(x) polinomunun Q(x) polinomuna bölümünden kalanı bulur.)

Gerçek katsayılı polinomun asal çarpanı kavramını açıklar, verilen bir polinomun asal çarpanlarını bulur, indirgenemeyen ve asal polinomları örneklerle açıklar.

Gerçek katsayılı ve tek değişken lipolinom kavramını örneklerle açıklar, polinomun

derecesini, baş katsayısını, sabit terimini belirtir.

90

Gerçek katsayılı ve tek değişkenli polinomlar kümesinde toplama çıkarma, çarpma ve

bölme işlemlerini yapar ve toplama ve çarpma işleminin özelliklerini gösterir.

Gerçek katsayılı ve tek değişkenli polinomu kavram olarak örneklerle açıklar,

polinomun derecesini, baş katsayısını, sabit terimini belirtir.

Gerçek sayılar kümesinde aralık kavramını örneklerle açıklar ve açık, kapalı ve yarı

açı karalıkları ifade eder.

Gerçek sayılar kümesinde eşitsizliğin özelliklerini belirtir.

Gerçek sayılar kümesinde toplama ve çarpma işlemlerinin özelliklerini belirtir.

Gerçek sayılar kümesini genişletme gereğini örneklerle açıklar.

Gerçek sayılar kümesini oluşturan sayı kümelerini belirtir.

Grafiği üzerinde tepe noktası ile herhangi bir noktası ya da herhangi üç noktası verilen

ikinci dereceden fonksiyonu bulur.

Grafiği verilen bir fonksiyonun tanım kümesindeki bazı elemanların görüntüsünü ve

görüntü kümesindeki bazı elemanların ters görüntülerini belirler, belirli aralıklardaki

değişimini yorumlar.

Günlük hayat durumları ile ilgili problemleri çözer ve kurar.

Günlük yaşam ile ilgili planlamalar yapar.

Her ve bazı niceleyicilerini örneklerle açıklar, bu niceleyicileri içeren önerme ve

bileşik önermelerin olumsuzunu yazar.

Hiperbolü açıklar ve standart denklemini elde eder.

Histogram oluşturur ve yorumlar.

Homoteti dönüşümünü bulur ve uygulamalar yapar.

İki bilinmeyenli doğrusal eşitsizliklerin grafiğini çizer.

İki bilinmeyenli eşitsizliğin çözüm kümesini bulur ve grafik üzerinde gösterir.

İki bilinmeyenli eşitsizliğin ve eşitsizlik sisteminin çözüm kümesini grafik üzerinde

gösterir.

İki boyutlu kartezyen koordinat sistemini açıklar ve kullanır.

İki cebirsel ifadeyi çarpar.

İki kümenin denkliğini ve eşitliğini belirtir.

İki kümenin farkını açıklar, fark işleminin özelliklerini gösterir.

İki kümenin kartezyen çarpımını açıklar, kartezyen çarpımın özelliklerini belirtir.

İki kümenin kartezyen çarpımını örneklerle açıklar, kartezyen çarpımın özelliklerini

belirtir.

İki sayının toplam ve farkının trigonometrik oranlarını bulur.

İki veya daha çok polinomun OBEB ve OKEK’ ini bulur.

İki ya da daha çok doğal sayının en büyük ortak bölenini ve en küçük ortak katını

bulur.

İki yönlü koşullu önermeyi açıklar, iki yönlü koşullu önerme ile koşullu önermeler

arasındaki ilişkiyi belirtir.

İkili işlemi ve ikili işlemin özelliklerini açıklar.

İkinci dereceden bir bilinmeyenli denkleme dönüştürülebilen denklemlerin çözüm

kümesini bulur.

İkinci dereceden bir bilinmeyenli denkleme dönüştürülebilen ikinci dereceden iki

bilinmeyenli denklem sistemlerinin çözüm kümesini bulur.

İkinci dereceden bir bilinmeyenli denklemlerin köklerini ve çözüm kümesini belirler.

İkinci dereceden bir bilinmeyenli denklemlerin köklerini veren bağıntıyı gösterir ve

köklerin varlığını diskriminantın işaretine göre belirler.

İkinci dereceden bir denklemin kökleri ile katsayıları arasındaki bağıntıları gösterir.

91

İkinci dereceden bir fonksiyonun grafiğinin tepe noktasını, eksenleri kestiği noktaları

ve simetri eksenini bulur, fonksiyonun değişim tablosunu düzenler ve grafiğini çizer.

İkinci dereceden iki bilinmeyenli denklem sistemlerini açıklar ve ikinci dereceden bir

bilinmeyenli denkleme dönüştürülebilen ikinci dereceden iki bilinmeyenli denklem

sistemlerinin çözüm kümesini bulur.

İntegral alma yöntemlerini açıklar ve uygulamalar yapar.

İntegral hesabının birinci ve ikinci temel teoremlerinin anlamını açıklar.

İspat yöntemlerini kullanarak basit ispatlar yapar.

İstatistiksel temsil biçimleri oluşturarak ve yorumlayarak gerçek yaşam durumları için

görüş oluşturur.

İstatistiksel temsil biçimlerini, merkezî eğilim ölçülerini ve standart sapmayı

kullanarak gerçek yaşam durumları için görüş oluşturur.

İstediklerini elde etme ile emek arasındaki ilişkiyi açıklar.

Kare matrisi, sıfır matrisini, birim matrisi, köşegen matrisi, alt üçgenmatrisi ve üst

üçgen matrisi açıklar,iki matrisin eşitliğini ifade eder.

Kareköklü bir sayıyı şeklinde yazar ve şeklindeki ifadede katsayıyı kök içine alır.

Kareköklü bir sayıyı a b şeklinde yazar ve a b şeklindeki ifadede katsayıyı kök

içine alır.

Kareköklü ifadeleri açıklar, özelliklerini belirtir ve uygulamalar yapar.

Kareköklü sayılarla çarpma ve bölme işlemlerini yapar.

Kareköklü sayılarla toplama ve çıkarma işlemlerini yapar.

Karesel bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.

Kareyi açıklar, özellikleri ile ilgili teoremi ispatlar ve uygulamalar yapar.

Karmaşık düzlemde iki karmaşık sayı arasındaki uzaklığı açıklar ve karmaşık sayı ile

çember ilişkisini belirtir.

Karmaşık düzlemi açıklar ve verilen bir karmaşık sayıyı karmaşık düzlemde gösterir.

Karmaşık sayılarda çarpma ve bölme işlemlerini yapar, çarpma işleminin özelliklerini

gösterir.

Karmaşık sayılarda ikinci dereceden bir bilinmeyenli denklemleri çözer.

Karmaşık sayılarda toplama ve çıkarma işlemlerini ve geometrik yorumlarını yapar,

toplama işleminin özelliklerini gösterir.

Karmaşık sayıyı, standart biçimini, gerçek kısmını, sanal kısmını açıklar ve iki

karmaşık sayının eşitliğini ifade eder.

Karnot (Carnot) teoremini ispatlar, özel durumlarını belirler ve uygulamalar yapar.

Katsayılı ve tek değişkenli polinomu kavram olarak örneklerle açıklar, polinomun

derecesini, baş katsayısını, sabit terimini belirtir.

Kenar uzunluğu ile alan arasındaki ilişkiyi açıklar.

Kombinasyon kavramını açıklar ve hesaplar.

Koniği, koniğin temel elemanlarını açıklar ve konikleri sınıflandırır.

Koninin temel elemanlarını belirler, inşa eder ve yüzey açınımını çizer.

Koordinat doğrusunu oluşturur ve uygulamalar yapar.

Koordinat düzleminde bir çokgenin eksenlerden birine göre yansıma, herhangi bir

doğru boyunca öteleme ve orijin etrafındaki dönme altında görüntülerini belirleyerek

çizer.

Koşullu olasılığı açıklar.

Koşullu önermeyi açıklar; koşullu önermenin karşıtını, tersini, karşıt tersini yazar ve doğruluk tablosu kullanarak denk olanları gösterir.

Kökleri karmaşık sayılar olan ikinci dereceden bir bilinmeyenli denklemleri çözer.

92

Kökleri verilen ikinci dereceden bir bilinmeyenli denklemi kurar.

Kutupsal biçimde verilen iki karmaşık sayı arasında toplama, çıkarma, çarpma ve

bölme işlemleri yapar.

Küme kavramını açıklar; liste, Venn şeması ve ortak özellik yöntemleri ile gösterir.

Kümelerdeki işlemleri kullanarak problemler çözer.

Kürenin hacim bağıntısını oluşturur.

Kürenin temel elemanlarını belirler ve inşa eder.

Kürenin yüzey alanının bağıntısını oluşturur

Küreyi açıklar, hacim ve yüzey alan bağıntılarını oluşturur, uygulamalar yapar.

L’Hospital kuralı yardımıyla fonksiyonların limitlerini hesaplar.

Limit ile ilgili özellikleri belirtir ve uygulamalar yapar.

Logaritma fonksiyonunu üstel fonksiyonun tersi olarak kurar.

Logaritma fonksiyonunun özelliklerini gösterir ve uygulamalar yapar.

Maksimum ve minimum problemlerini türev yardımıyla çözer.

Matrisi örneklerle açıklar, verilen bir matrisin türünü belirtir ve istenilen satırı, sütunu

ve elemanı gösterir.

Matrislerde çarpma işlemini yapar ve çarpma işleminin özelliklerini gösterir.

Matrislerde toplama işlemini yapar, bir matrisin toplama işlemine göre tersini belirtir,

toplama işleminin özelliklerini gösterir ve iki matrisin farkını bulur.

Matrislerde toplama işlemini yapar, bir matrisin toplama işlemine göre tersini belirtir,

toplama işleminin özelliklerini gösterir ve iki matrisin farkını bulur.

Merkez açının ve çevre açının ölçülerini açıklar.

Merkezi eğilim ve yayılım ölçüleri kullanılarak gerçek yaşam durumları için hangi eğilim veya yayılım ölçüsünü kullanması gerektiğine karar verir.

Merkezȋ eğilim ve yayılma ölçüleri kullanılarak gerçek yaşam durumları için hangi

eğilim veya yayılım ölçüsünü kullanması gerektiğine karar verir.

Minör ve kofaktör kavramlarını

determinantını hesaplar ve determinantın özelliklerini belirtir.

Modül kavramını örneklerle açıklar, kalan sınıf (denklik sınıfı) kavramını ve

tamsayılarla bölme işlemine göre kalan sınıflarının kümesini (Z/m kümesini) belirtir.

Modül kavramını örneklerle açıklar, kalan sınıf (denklik sınıfı)kavramını ve tam

sayılarla bölme işlemine göre kalan sınıflarının kümesini (Z/m kümesini) belirtir.

Modüler aritmetikte işlemler ile ilgili özellikleri gösterir ve işlemler yapar.

Nokta, doğru ve düzlem arasındaki ilişkileri açıklar.

Nokta, doğru, doğru parçası, ısın, düzlem ve uzay kavramlarını açıklar.

Olasılık fonksiyonunu belirterek bir olayın olma olasılığını hesaplar ve olasılık

fonksiyonunun temel özelliklerini gösterir.

Ondalık kesirlerin kareköklerini belirler.

Ondalık kesirlerin veya rasyonel sayıların kendileriyle tekrarlı çarpımını üslü olarak

yazar ve değerini belirler.

Onluk logaritma fonksiyonunu ve doğal logaritma fonksiyonunu açıklar.

Oran ve orantıyı açıklar

Orantıya ait özellikleri gösterir ve günlük hayatla ilgili problemler çözer.

Orman yangınlarının çıkış nedenlerini açıklar.

Ortanca, tepe değeri ve çeyrekler açıklığını hesaplar.

Öklid (Euclid)’in ilk beş postulatını belirtir.

Önermeyi, önermenin doğruluk değerini, iki önermenin denkliğini ve önermenin olumsuzunu açıklar.

93

Özdeşlik ile denklem arasındaki farkı açıklar.

Özdeşlikleri modellerle açıklar.

Özel sayı örüntülerinde sayılar arasındaki ilişkileri açıklar.

Parabolü açıklar ve standart denklemini elde eder.

Paralel iki doğrunun bir kesenle yaptığı açıların eş olanlarını ve bütünler olanlarını

belirler.

Paralel iki doğrunun bir kesenle yaptığı açıların ölçüleri ile ilgili hesaplamalar yapar.

Paralelkenarı açıklar, özellikleri ile ilgili teoremleri ispatlar ve uygulamalar yapar.

Paralelkenarsal bölgenin alan bağıntısını oluşturur.

Paralelkenarsal bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.

Parametre içeren ikinci dereceden bir denklemin, verilen koşullara uygun olacak

şekilde parametresini bulur.

Paranın akıllıca harcanması için yapılması gerekenleri sorgular.

Parçalı fonksiyonun grafiğini çizer, uygulamalar yapar.

Periyodu ve periyodik fonksiyonu açıklar, trigonometrik fonksiyonların periyotlarını

bulur.

Permütasyon kavramını açıklar ve hesaplar.

Permütasyon ve birleşim arasındaki farkı açıklar.

Permütasyon ve kombinasyon arasındaki farkı açıklar

Piramidi inşa eder, temel elemanlarını belirler ve yüzey açınımını çizer.

Pythagoras (Pisagor) bağıntısını problemlerde uygular

Pythagoras (Pisagor) bağıntısını oluşturur

Pythagoras (Pisagor) bağıntısını problemlerde uygular.

Rasyonel cebirsel ifadelerle işlem yapar ve ifadeleri sadeleştirir.

Rasyonel ifade kavramını örneklerle açıklar ve rasyonel ifadelerin sadeleştirilmesi ile

ilgili uygulamalar yapar.

Rasyonel olmayan sayıların (irrasyonel sayıların)varlığını belirtir ve gerçek sayıları

ifade eder.

Rasyonel sayı kavramını açıklar

Rasyonel sayılar ile irrasyonel sayılar arasındaki farkı açıklar.

Rasyonel sayılar kümesinde toplama, çıkarma, çapma ve bölme işlemleri yaparak

toplama ve çapma işlemlerinin özelliklerini belirtir.

Rasyonel sayılar kümesinin yoğun olduğunu gösterir.

Rasyonel sayıları farklı biçimlerde gösterir.

Rasyonel sayıları açıklar ve sayı doğrusunda gösterir.

Rasyonel sayıları karşılaştırır ve sıralar.

Rasyonel sayılarla çarpma ve bölme işlemlerini yapar.

Rasyonel sayılarla çok adımlı işlemleri yapar.

Rasyonel sayılarla ilgili problemleri çözer ve kurar.

Rasyonel sayılarla toplama ve çıkarma işlemlerini yapar.

Richter büyüklükleri arasındaki farkları hesaplar.

Riemann toplamı yardımıyla integral kavramını açıklar.

Sabit polinomu ve sıfır polinomunu, iki polinomun eşitliğini örneklerle açıklar.

Sanal birimi (i sayısını) belirtir ve bu sayının kuvvetlerini hesaplar.

determinantını hesaplar.

Sayı kümelerinde birinci dereceden bir bilinmeyenli bir veya iki mutlak değerli terim

içeren denklemlerin ve eşitsizliklerin çözüm kümelerini bulur.

Sayı örüntülerini modelleyerek bu örüntülerdeki ilişkiyi harflerle ifade eder

94

Sıralı ikiliyi ve sıralı ikililerin eşitliğini açıklar.

Sinüs teoremini ispatlar ve uygulamalar yapar.

Sinüs, kosinüs teoremlerini belirtir, gösterir ve üçgenin alan formüllerini bulur.

Sonlu sayıdaki kümelerin birleşim ve kesişim işlemlerinin özelliklerini gösterir.

Sonlu, sonsuz ve boş kümeyi örneklerle açıklar.

Standart sapmayı hesaplar.

Suç ve cezaların yasalara göre tespit edildiğini belirtir.

Şekillerin ötelemeli yansımasını belirler ve inşa eder.

Şerit süslemeleri açıklar ve motif oluşturup şerit süslemeler yapar.

Tales, Menelaus ve Seva teoremlerini ifade eder ve uygulamalar yapar.

Tam sayılarla çarpma ve bölme işlemlerini yapar.

Tam kare doğal sayılarla bu sayıların karekökleri arasındaki ilişkiyi modelleriyle

açıklar ve kareköklerini belirler.

Tam kare olmayan sayıların kareköklerini strateji kullanarak tahmin eder.

Tam sayılar kümesinde toplama, çıkarma, çapma ve bölme işlemleri yaparak toplama

ve çapma işlemlerinin özelliklerini belirtir.

Tam sayılarda bölünebilme kuralını açıklar ve bazı bölünebilme kurallarını oluşturur.

Tam sayıların kendileri ile tekrarlı çarpımını üslü nicelik olarak ifade eder.

Tam sayılarla çarpma ve bölme işlemlerini yapar.

Tam sayılarla ilgili problemleri çözer ve kurar.

Tam sayılarla toplama ve çıkarma işlemlerini yapar.

Tanım, aksiyom, teorem ve ispat kavramlarını açıklar, bir teoremin hipotezini ve

hükmünü belirtir.

Tekrarlı permütasyon ile ilgili uygulamalar yapar.

Tekrarlı permütasyonu örneklerle açıklar ve uygulamalar yapar.

Temel integral alma kurallarını türev alma kuralları yardımıyla yazar.

Terim kavramını açıklar, tanımlı ve tanımsız terimlere örnekler verir.

Ters trigonometrik fonksiyonları açıklar.

Toplam sembolünü ve çarpım sembolünü açıklar, kullanışları ile ilgili özellikleri

gösterir, temel toplam formüllerini modelleyerek inşa eder.

Toplamı çarpıma dönüştürme (dönüşüm ) ve çarpımı toplama dönüştürme (ters

dönüşüm) formüllerini oluşturur.

Totoloji ve çelişkiyi örneklerle açıklar.

Trigonometrik denklemleri çözer.

Trigonometrik fonksiyonları birim çember yardımıyla ifade eder, tanım ve görüntü

kümelerini belirler, trigonometrik özdeşlikleri gösterir.

Trigonometrik fonksiyonları birim çember yardımıyla ifade eder, tanım ve görüntü

kümelerini belirler, trigonometrik özdeşlikleri gösterir.

Trigonometrik fonksiyonların grafiklerini çizer.

Trigonometrik fonksiyonların limiti ile ilgili özellikleri belirtir.

Trigonometrik oranlardan biri belli iken diğer trigonometrik oranları bulur.

Tümevarım yöntemini açıklar ve uygulamalar yapar.

Tümler açıların trigonometrik oranları arasındaki ilişkiyi belirtir.

Türev kavramını örneklerle açıklar.

Türev tanımını kullanarak verilen bir fonksiyonun türevine ait formülleri oluştururve uygulamalar yapar.

Türevlenebilen iki fonksiyonun toplamının, farkının, çarpımının ve bölümünün türevine ait kuralları oluşturur ve bunlarla ilgili uygulamalar yapar.

95

Uygun istatistiksel temsil biçimlerini, merkezî eğilim ölçülerini ve standart sapmayı

kullanarak gerçek yaşam durumları için görüş oluşturur.

Üçgen ve üçgensel bölgelerle fraktal oluşturur, açıklar ve belirli adımdaki fraktal

görüntüsünün alanını hesaplar.

Üçgende kenarortay, kenar orta dikme, açıortay ve yüksekliği inşa eder.

Üçgeni, temel ve yardımcı elemanlarını açıklar.

Üçgenin iki kenar uzunluğunun toplamı veya farkı ile üçüncü kenarının uzunluğu

arasındaki ilişkiyi belirler.

Üçgenin kenarları ve acıları arasındaki ilişkileri ispatlar, uygulamalar yapar.

Üçgenlerde benzerlik şarlarını problemlerde uygular.

Üçgenlerde benzerlik şartlarını açıklar.

Üçgenlerde benzerlik teoremlerini açıklar ve uygulamalar yapar.

Üçgenlerde eslik teoremlerini açıklar ve uygulamalar yapar.

Üçgenlerde eşlik şartlarını açıklar.

Üçgenlerde kenarortay ve açıortayların bir noktada kesiştiklerini belirler ve

uygulamalar yapar.

Üçgenlerde yükseklik uzunluklarını hesaplar.

Üçgensel bölgelerle oluşturulmuş kaplamaları açıklar ve üçgensel bölgelerle

kaplamalar yapar.

Üslü ifadelerin eşitliğini ifade eder ve üslü ifadelerle ilgili uygulamalar yapar.

Üslü sayılarla çarpma ve bölme işlemlerini yapar.

Üslü ve logaritmik denklem ve eşitsizliklerin çözüm kümelerini bulur.

Üstel fonksiyonların birebir ve örten olduğunu gösterir.

Üstel fonksiyonu oluşturur, tanım ve görüntü kümesini açıklar.

Vektörlerin lineer bağımlı ve lineer bağımsız olma durumlarını açıklar.

Vektörlerle toplama işlemi yapar ve toplama işleminin özelliklerini uygular.

Vektörü açıklar ve nokta-vektör eslemelerini yapar.

Verilen bir fonksiyonun artan, azalan ve sabit olmasını açıklar; verilen bir

fonksiyonun artan, azalan veya sabit olduğu aralıkları belirler.

Verilen bir fonksiyonun en geniş tanım kümesini belirler.

Verilen bir gerçek yaşam durumuna uygun serpilme grafiği ve kutu grafiği çizer ve bu

grafikler üzerinden çıkarımlarda bulunur.

Verilen bir gerçek yaşam durumunu yansıtabilecek en uygun grafik türünün hangisi

olduğuna karar verir, grafiği oluşturur ve verilen bir grafiği yorumlar.

Verilen bir karmaşık sayının (n N )n. dereceden köklerini belirler, karmaşık

düzlemde gösterir ve geometrik olarak yorumlar.

Verilen bir polinoma terim ekleyerek veya çıkararak çarpanlara ayırma uygulamaları

yapar.

Verilen bir polinomu ortak çarpan parantezine alma yoluyla çarpanlarına ayırır.

Verilen bir rasyonel sayının ondalık açılımını yapar.

Verilen iki değişken arasındaki korelasyon kat sayısını hesaplar ve yorumlar.

Verilen puanları standart puanlara dönüştürür.

Verilere dayalı tahminler yürütür.

Verilerin merkezî eğilim ölçülerini ve çeyrekler açıklığını yorumlar.

Yamuğu açıklar ve özellikleri ile ilgili teoremleri ispatlar.

Yamuksal bölgenin alan bağıntısını elde eder ve uygulamalar yapar.

Yamuksal bölgenin alan bağıntısını oluşturur.

Yansıma, öteleme ve dönme hareketleri ile süsleme yapar.

96

Yansımayı açıklar.

Yarım açı formüllerini oluşturur.

Yeteri kadar temel elemanı verilen bir üçgenin diğer temel elemanlarını belirler ve uygulamalar yapar.

Yeterli elemanları verilen üçgenin yardımcı elemanlarını, çemberlerini, eslerini ve

benzerlerini çizer.

Yeterli sayıda elemanının ölçüleri verilen bir üçgeni çizer.

Yöndeş, iç, iç ters, dış ve dış ters açıları belirleyerek isimlendirir.

Yönlü açı ve yönlü yay kavramını açıklar.

Yönlü doğru parçasını açıklar ve yönlü doğru parçalarını karşılaştırır.

Yüzlerinin farklı yönlerden görünümlerine ait çizimleri verilen yapıları, birim küplerle

oluşturur ve izometrik kâğıda çizer.

97

G. KİMYA

Ametal atomları arasında kovalent bağ oluştuğunu belirtir.

Anyonların ve katyonların periyodik sistemdeki grup numaraları ile yükleri arasında

ilişki kurar.

Asal gazların neden bağ yapmadığını açıklar.

Asit-baz çözeltilerini kullanırken neden dikkatli olması gerektiğini açıklar; kimyasal

maddeler için tehlike işaretlerinin anlamlarını belirtir.

Asitler ile bazların etkileşimini deney ile gösterir, bu etkileşimi “nötralleşme

tepkimesi” olarak adlandırır, nötralleşme sonucu neler oluştuğunu belirtir

Asitleri ve bazları; dokunma, tatma ve görme duyuları ile ilgili özellikleriyle tanır.

Asitlerin bazların günlük kullanımdaki eşya ve malzemeler üzerine etkisinden

kaçınmak için neler yapılabileceğini açıklar.

Asitlerin ve bazların günlük kullanımdaki eşya ve malzemeler üzerine olumsuz

etkisinden kaçınmak için neler yapılabileceğini açıklar

Atıkların (evsel, sanayi, tıbbi, kurumsal vb.) çevreye verebileceği zararları önlemek

için uygun bir şekilde geri dönüştürülmesi veya imha edilmesi gerektiğini; teknolojik

sistemlerin oluşturduğu atıkların (kimyasallar, plastikler, metaller vb.) yönetiminin

önemli bir toplumsal sorun olduğunu anlar.

Atom modellerinin tarihsel gelişimini kavrar; elektron bulutu modelinin en gerçekçi

algılama olacağını fark eder

Atomlar arası yakınlık ile kimyasal bağ kavramını ilişkilendirir.

Atomların elektron verdiğinde pozitif (+), elektron aldığında ise negatif (-) yük ile

yüklendiği çıkarımını yapar.

Atomun çekirdeğini, çekirdeğin temel parçacıklarını ve elektronları temsili resimler


Aynı atomda, elektronların çekirdekten farklı uzaklıklarda olabileceğini belirtir.

Aynı elementin atomlarında, proton sayısının (atom numarası) hep sabit olduğunu,

nötron sayısının az da olsa değişebileceğini belirtir.

Bağımsız değişkeni değiştirerek bağımlı değişken üzerindeki etkisini belirler.

Bağların, katılarda sıvılardakinden daha sağlam olduğu çıkarımını yapar

Basit araştırmalarda gerekli malzeme, araç ve gereçleri seçerek emniyetli ve etkin bir

şekilde kullanır.

Basit kimyasal tepkime denklemlerini sayma yöntemi ile denkleştirir.

Bazı çözeltilerin elektrik enerjisini ilettiğini deneyle gösterir; elektrolit olan ve

elektrolit olmayan maddeler arasındaki farkı açıklar.

Belirli bir bilimsel veya teknolojik gelişimin bireye, topluma ve çevreye olumlu veya

olumsuz, öngörülen veya öngörülmeyen etkileri olabileceğini örneklerle açıklar.

Belli kütledeki buzun, erime sıcaklığında, tamamen suya dönüşmesi için gerekli ısı

miktarını hesaplar.

Benzerlik ve farklılıklara göre grup ve alt-gruplara ayırma seklinde sınıflamalar yapar.

Bilim ile uğraşanların tek tip insanlar olmadığını anlar.

Bilimdeki gelişmelerin; teknolojinin gelişmesine, teknolojide yeni icatlara ve

uygulamalara yol açtığına örnekler verir.

Bilimin ve teknolojinin gelişmesinde önemli bir sürükleyici gücün bireysel, toplumsal

ve çevresel ihtiyaçlar olduğunu fark eder.

Bilimsel araştırmalarda kullanılan, bilimsel araştırmaları ilerleten, destekleyen veya

mümkün kılan teknolojilere örnek verir.

98

Bilimsel bilginin gelişiminde deney yapar, delil toplar, olaylar ve kavramlar arasında

ilişki kurar, olası açıklamalar önerir ve hayal gücünün rolünü tanımlar ve örneklerle

açıklar.

Bilimsel bilginin oluşturulmasında ve başkalarına açıklamak amacıyla sunumunda modellerden yararlanmanın yeri ve önemini bilir.

Bilimsel bilginin, yeni kanıtlar ortaya çıkması durumunda nasıl değişip geliştiğine

örnekler verir.

Bilimsel is görmenin unsurlarını (bazen yalnız ve bazen birlikte çalışmak) anlar.

Bilimsel modellerin, gözlenen olguları açıkladığı surece ve açıkladığı ölçekte geçerli

olacağını, modellerin gerçeğe bire bir uyma iddiası ve gereği olmadığını fark eder

Bir atomun, katman-elektron diziliminden çıkarak kaç elektron vereceğini veya

alacağını tahmin eder.

Bir cismin sekil, renk, büyüklük ve yüzey özellikleri gibi duyusal özelliklerini belirler.

Birbiri ile temas halinde olan atomları “bağlı atomlar” seklinde niteler.

Birçok teknolojik urun veya sistemin sorun, gereksinim veya talepleri karşılamak

amacıyla geliştirilebileceğini; ancak teknolojinin daima her sorun veya gereksinime

yönelik mutlak çözümler üreterek bunları ortadan kaldıramayacağını anlar.

Bireyin teknoloji geliştirirken veya kullanırken sonuçları hakkında kendine, topluma,

çevreye ve yasalara karsı sorumluluk hissetmesi gerektiğini anlar.

Buharlaşmanın neden ısı gerektirdiğini açıklar; buharlaşma ısısını maddenin turu ile

ilişkilendirir.

Buharlaşmanın soğutma amacı ile kullanılışına günlük hayattan örnekler verir

Bütün bu süreçte yaptıklarını paylaşmak için rapor hazırlayarak ve/veya sunu yaparak

geliştirdiği fikirleri ve urunu tartışır.

Buzlanmayı önlemek için başvurulan “tuzlama” işleminin hangi ilkeye dayandığını

açıklar.

Büyüklükleri, birimleri ile ifade eder.

Büyüklükleri, uygun ölçme araçları kullanarak belirler.

Cetvel, termometre, tartı aleti ve zaman ölçer gibi ölçme araçlarını tanır.

Cevre koruma il ilgili faaliyetlerin öneminin bilincine varır ve bu faaliyetlere katılır.

Cevrede sadece yapay ürünlerin değil, şartlara göre doğal ürünlerin de olumsuz

etkisinin olabileceğini anlar.

Çevreyi ve yabani hayatı koruma yöntemlerini bilir ve tartışır.

Çevreyi ve yabani hayatı korumada hem bireylerin hem de toplumun sorumlu

olduğunu bilir.

Çizilmiş atom modelleri üzerinde elektron katmanlarını gösterir, katmanlardaki

elektron sayılarını içten dışa doğru sayar.

Çok atomlu yaygın iyonların ad ve formüllerini bilir.

Çözeltilerde, çözücü molekülleri ile çözünen maddenin iyon veya molekülleri

arasındaki etkileşimlerini açıklar.

Çözeltileri derişik ve seyreltik seklinde sınıflandırır

Çözeltilerin nasıl seyreltileceğini ve/veya deriştirileceğini deneyle gösterir.

Çözüme yönelik fikir veya fikirler üretir ve gerektiğinde çizimler üreterek bu çizimler

üstünde düşünür.

Çözünenin tane boyutu küçüldükçe çözünme hızının artacağını keşfeder.

Çekim kuvvetlerini “iyonik bağ” olarak adlandırır.

Değişik kaynaklardan yararlanarak bilgi (cevrede, sınıfta gözlem ve deney yaparak,

fotoğraf, kitap, harita veya bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak) toplar.

99

Değişkenlerin birden fazla anlama gelebileceği, sınırları tam çizilmemiş durumlarda

araştırmanın amacına (hipotez) uygun değişkenleri kesin olarak ve ölçme kriteri ile

birlikte tanımlar.

Deney ve gözlemlerden elde edilen verileri derleyip isleyerek gözlem sıklığı dağılımı,

çubuk grafik, tablo ve fiziksel modeller gibi farklı formlarda gösterir.

Doğal kaynakların korunması ve geliştirilmesi gerektiğini bilir.

Elde edilen bulgulardan desen ve iliksilere ulaşır.

Elde ettiği urunu deneyerek amaca uygunluğunu test eder.

Elektron almaya veya vermeye yatkın atomları belirler.

Elektron ortaklaşma yolu ile yapılan bağı “kovalent bağ” olarak adlandırır.

Elektron ortaklaşma yoluyla oluşan moleküllerin modelini çizer.

Elektronu, protonu ve nötronu kütle ve yük acısından karsılaştırır.

Elementleri benzer özelliklerine göre sınıflandırmanın önemini kavrar.

Elementleri sembollerle göstermenin bilimsel iletişimi kolaylaştırdığını fark eder

Endüstride atık madde olarak havaya bırakılan SO2 ve NO2 gazlarının asit yağmurları

oluşturduğunu ve bunların çevreye zarar verdiğini fark eder

Erimenin neden ısı gerektirdiğini açıklar; donma ısısı ile ilişkilendirir

Erimenin ve buharlaşmanın ısı gerektirmesini, donmanın ve yoğuşmanın ısı açığa

çıkarmasını bağların kopması ve oluşması temelinde açıklar

Farklı atomların bir araya gelerek yeni maddeler oluşturabileceğini fark eder

Farklı kültürlerden birçok kadın ve erkeğin fen ve teknolojiye geçmişte ve günümüzde

katkıda bulunduğunu ve bulunmaya devam edeceğini fark eder.

Farklı maddelerin erime ısılarını karsılaştırır.

Farklı tarihsel ve kültürel geçmişleri olan insan topluluklarının bilimsel düşüncelerin

gelişimine yaptıkları katkıları örneklerle açıklar.

Fen ve teknoloji uygulamalarının birey, toplum ve cevre üzerine olumlu veya olumsuz

etkiler yapabileceğini anlar.

Fen ve teknolojinin olumsuz etkilerine yine fen ve teknolojideki gelişmelerle önlem

almanın olası olduğunu, böylece bu etkilerin azaltılabileceğini veya giderilebileceğini

anlar.

Fen ve teknolojiye dayalı mesleklere ve bu mesleklerde çalışan kişilere (kadın ve

erkek), olabildiğince kendi yakınları veya tanıdıkları arasından örnek verir.

Gaz, sıvı ve katı maddelerde moleküllerin/atomların yakınlık derecesi, bağ sağlamlığı

ve hareket özellikleri arasındaki iliksiyi model veya resim üzerinde açıklar

Gazlarda moleküller arasındaki bağların yok denecek kadar zayıf olduğunu belirtir.

Geçmişten günümüze geliştirilen teknolojilerin insanların bireysel ve toplumsal yasam

ve çalışma tarzlarını ve çevreyle etkileşimlerini nasıl değiştirdiğini örneklerle açıklar.

Gerekli araç ve gereçleri kullanarak, eldeki malzemeye sekil verir.

Gıdalar, evde ve okulda günlük kullanılan araç, gereç ve malzemeler ile dayanıklı

tüketim mallarına karsı bir fayda, kalite ve maliyet anlayışı geliştirir.

Gıdalarda ve temizlik malzemelerinde yer alan en yaygın asit ve bazları isimleriyle

tanır.

Gözlem için uygun ve gerekli araç, gereci seçip bunları beceriyle kullanır.

Gözlem ve araştırmaları ve elde ettikleri sonuçları sözlü, yazılı ve/veya görsel malzeme kullanarak uygun sekilerde sunar ve paylaşır.

Gözlem ve olcum sonucunda elde edilen araştırmanın amacına uygun verileri yazılı

ifade, resim, tablo ve çizim gibi çeşitli yöntemlerle kaydeder.

100

Gözlem, çıkarım veya deneylere dayanarak geleceğe yönelik olası sonuçlar hakkında

fikir öne sürer.

Gözlemlere dayanarak bir veya birden fazla özelliğe göre karsılaştırmalar yapar.

Grafik çizmeyle ilgili kuralları uygular.

Günlük hayatta sıkça karsılaştığı basit iyonik ve bazı kovalent bileşiklerin formüllerini

yazar.

Günlük yaşamında sık karsılaştığı bazı ürünlerin pH’larını yaklaşık olarak bilir.

Her bileşikte en az iki element bulunduğunu fark eder.

Heterojen karışım (adi karışım) ile homojen karışım (çözelti) arasındaki farkı açıklar.

Hipotezle ilgili olan değişkenlerin dışındaki değişkenleri sabit tutar.

Isınan-soğuyan maddelerin, sıcaklık zaman grafiklerini yorumlar; hal değişimleri ile

ilişkilendirir.

İnceledikleri doğal olaylar hakkında geçmişte ve günümüzde ortaya atılmış ve kabul

görmüş olan düşünceleri ve teorileri belirler ve karsılaştırır.

İnsanların ve toplumun çevreyi nasıl etkilediğini bilir.

İslenen verileri ve oluşturulan modeli yorumlar.

İşlev, güvenlik, maliyet, estetik ve çevresel etkiler vb. acılardan hiçbir teknolojik

tasarımın mükemmel olmadığını; kullanılan materyallerin özelliklerinin ve doğa

kanunlarının teknoloji ürünlerini sınırlandırdığını anlar.

İyonlar arası çekme/itme kuvvetlerini tahmin eder.

Kadınların ve erkeklerin kuramsal ve uygulamalı fen bilimlerini meslek olarak seçip

alanlarında yükselebildiklerini anlar.

Kapalı mekânların aşırı soğumasını önlemek için ortama su konulmasının yararını

açıklar.

Karışımlarda birden çok element veya bileşik bulunduğunu fark eder .

Katı, sıvı ve buhar halleri kolay elde edilebilir (su gibi) maddeleri ısıtıp soğutarak,

sıcaklık-zaman verilerini grafiğe geçirir.

Katı, sıvı ve gaz maddelerin sıvılardaki çözeltilerine örnekler verir.

Kendi alanlarında dünya çapında üne sahip Türk bilim adamlarına ve bilime

katkılarına örnekler verir.

Kimyasal bir tepkimenin gerçekleştiğini deneyle gösterir.

Kimyasal değişimi atomlar arası bağların kopması ve yeni bağların oluşması

temelinde açıklar.

Kimyasal değişimlerde atomların yok olmadığını ve yeni atomların oluşmadığını,

kütlenin korunduğunu belirtir.

Kovalent bağlar ile moleküller arasında ilişki kurar.

Kurduğu hipotezi sınamaya yönelik bir deney önerir.

Kurduğu hipotezi sınamaya yönelik nitel veya nicel veriler toplar.

Kütlesi belli suyun, kaynama sıcaklığında tamamen buhara dönüşmesi için gerekli ısı

miktarını hesaplar.

Metal atomları ile ametal atomları arasında iyonik bağ oluşacağını tahmin eder.

Metal, ametal ve yarı metal özelliklerini karsılaştırır.

Metal, ametal ve yarı metal sınıfı elementler, görünüm, elektriksel iletkenlik ve

iletkenliğin sıcaklık ile değişimi, fiziksel hal ve haddelenme özelliği temelinde

açıklanacaktır.

Metalik ve ametalim özelliklerin karsılaştırılmasında iyonlaşma enerjisi, elektron ilgisi

kavramları kullanılmayacaktır.

Metallerin elektron vermeye, ametallerin elektron almaya yatkın olduğunu fark eder.

101

Metallerin, ametallerin ve yarı metallerin günlük yasamdaki kullanım alanlarına

örnekler verir.

Model üzerinde, bir elementin bütün atomlarının aynı olduğunu fark eder.

Model ve şekilleri kullanarak farklı elementlerin atomlarının farklı olduğunu sezer.

Modern teknolojik sistemlerle küresel cevre problemleri arasındaki bağlantıları

belirler ve cevre problemlerini çözmek için önerilerde bulunur.

Molekül yapılı bileşiklerin model veya resmi üzerinde atomları ve molekülleri gösterir

Molekül yapılı katı element kristal modeli veya modelin resmi üzerinde molekülü ve

atomu gösterir.

Moleküllerde; her elementin atom sayısının, orgu yapılarda; elementlerin atom

sayılarının oranını belirler.

Nesneler veya olaylar arasındaki belirgin benzerlikleri ve farklılıkları saptar.

Nesneleri (cisim, varlık) ve olayları duyu organlarını veya gözlem araç gereçlerini

kullanarak gözlemler.

Nesneleri sınıflandırmada kullanılacak nitel ve nicel özellikleri belirler.

Nötr atomlarda, proton ve elektron sayıları arasında ilişki kurar.

Olası çözümün gerektirdiği malzeme, araç ve gereçleri araştırır, belirler ve tanır.

Olay ve nesnelere yönelik kütle, uzunluk, zaman, sıcaklık ve adet gibi nicelikler için

uygun birimleri de belirterek yaklaşık değerler hakkında fikirler öne sürer.

Olmuş olayların sebepleri hakkında gözlemlere dayanarak açıklamalar yapar.

Periyodik sistemde grupları ve periyotları gösterir; aynı gruplardaki elementlerin

özelliklerini karsılaştırır.

Periyodik sistemdeki elementleri ve günlük hayatta karsılaştığı yaygın element

isimlerini listeler

Periyodik tablonun sol tarafında daha çok metallerin, sağ tarafında ise daha çok

ametallerin bulunduğunu fark eder.

Pozitif yüklü iyonları “katyon”, negatif yüklü iyonları ise “anyon” olarak adlandırır.

Problemin ilgili olduğu konu veya konular hakkında gerekli kapsamda ve düzeyde

bilgi edinir.

Proton sayısı bilinen hafif atomların (Z≤20) elektron dizilim modelini çizer

Saf olmayan suyun donma noktasının, saf sudan daha düşük olduğunu fark eder.

Sanayide kullanılan baslıca asitleri ve bazları; piyasadaki adları, sistematik adları ve

formülleri ile tanır.

Sert su yumuşak su kavramlarını anlar ve sertliğin neden istenmeyen bir özellik

olduğunu açıklar.

Sıcaklık yükseldikçe çözünmenin hızlandığını fark eder.

Sularda sertliğin nasıl giderildiğini araştırır.

Suları, havayı ve toprağı kirleten kimyasallara karsı duyarlılık edinir.

Suların arıtımında klorun mikrop olduruculuk etkisinden yararlanıldığını arastırarak

fark eder.

Suların arıtımında klorun mikrop öldürücü etkisinden yararlanıldığını araştırarak fark

eder.

Sürtme ile elektriklenme olayına dayanarak atomun kendinden daha basit ogelerden

oluştuğu çıkarımını yapar

Tasarımı gerçekleştirirken kendisinin ve çevresindekilerin güvenliğine ve rahatsız

edilmemesine yönelik önlemler alır.

Tasarladığı çözümün fiziksel ve/veya bilgisayar ortamında geliştirdiği modelini yapar.

Teknoloji kullanılarak çözülebilir bir problemi anlar ve kendi cümleleri ile ifade eder.

102

Teknoloji ürünleri geliştirmede hayal gücü, yaratıcı düşünme, kültür ve gelenekler,

matematiksel bilgi, doğanın isleyişi hakkında fen yoluyla elde edilen bilgiler ile

insanların fark edebilme ve kaynağı ne olursa olsun başlangıçta tamamen ilişkisiz

görünebilen bilgi, olgu ve malzemeleri bir teknolojik urun yapmak amacıyla bir araya

getirebilme yeteneği gibi birçok kaynaktan yararlanıldığını anlar.

Teknolojik tasarımın tasarım özelliklerini belirlemek, on tasarım ve is bolumu

yapmak, model ve simülasyondan faydalanmak, deneme üretimi ve urunun

değerlendirilmesi gibi çeşitli aşamalardan oluşan bir süreç olduğunu anlar.

Teknolojik urun ve sistemleri kullanarak doğal kaynaklar, canlılar ve habitatların

(yasam alanlarının) nasıl korunabileceğini ve çeşitli urun ve sistemlerin kullanımından

kaynaklanan zararlı atıkların nasıl azaltılabileceğini açıklar.

Teknolojik ürünlerin; çoğu zaman bütünü oluşturan parçalardan oluştuğunu ve bu parçaların zaman içinde dış etkenlerle veya birbirleriyle etkileşimleri sonucu aşındığını veya tahribata uğradığını fark eder.

Teknolojinin aynı konuda tarih içinde farklılıklar gösterdiğini, değişim geçirdiğini ve yeni geliştirilen teknoloji ürünlerinin öncekilerden izler taşıdığını fark eder ve bu durumu örneklerle açıklar.

Teknolojinin kendi basına ne iyi ne de kotu olduğunu ancak ürünlerin ve sistemlerin

kullanımı hakkındaki kararların istendik veya istenmedik sonuçlara yol açabileceğini

fark eder ve örneklerle açıklar.

Ulusal ve uluslar arası kalite tescil kuruluşlarının görevlerini bilir ve bunların ürünler

üzerinde kullanılan sembollerini tanır.

Ürettiği çözümün işlevselliğini sınar, benzerleri ile karsılaştırır.

Ürün üzerinde gerektiğinde geliştirici değişiklikler yapar.

Verilen basit yapılarda hangi tur bağların (iyonik bağ veya kovalent bağ) bulunduğunu

tahmin eder.

Verilen bir olay veya ilişkide en belirgin bir veya birkaç değişkeni belirler.

Verilen bir olaydaki bağımsız değişkeni belirler.

Verilen bir olaydaki bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini

denenebilir bir önerme seklinde ifade eder.

Verilen bir olaydaki kontrol edilen değişkenleri belirler.

Yanma tepkimelerini tanımlayarak basit yanma tepkimelerinin denklemlerini yazar

Yerel, ulusal ve küresel cevre sorunlarını bilir ve olası çözüm yollarını ve sonuçlarını

tartışır.

Yüklü atomları “iyon” olarak adlandırır.

Yükü bilinen iyonların oluşturduğu bileşiklerin formüllerini yazar.

103

H. FİZİK

Ağırlığı bir kuvvet olarak tanımlar ve dinamometre ile ölçer.

Akma özelliklerinden yararlanarak sıvı molekülleri arasında az da olsa boşluk

bulunduğu çıkarımını yapar.

Alınan yol, gecen zaman ve surat arasındaki iliksiyi açıklar ve farklı durumlar icin

uygular.

Alınan yolu ve gecen zamanı kullanarak cismin süratini hesaplar.

Ampermetrenin devreye nasıl bağlanacağını devreyi kurarak gösterir.

Ampullerin paralel bağlanmasından oluşan devrelerin avantajlarını ve dezavantajlarını

fark eder.

Ampullerin seri ve paralel bağlandığı durumları devre kurarak gösterir.

Ampullerin seri ve paralel bağlanması durumunda devredeki farklılıkları deneyerek

keşfeder.

Ampullerin seri-paralel bağlandığı durumlardaki parlaklığın farklılığının sebebini

direnç ile ilişkilendirir.

Ampulün de bir iletken telden oluştuğunu ve bir direncinin olduğunu fark eder.

Ampulün parlaklığı ile ilgili tahminlerini test edecek bir deney tasarlar ve kurar.

Arşimet ilkesi ile ilgili matematiksel bağıntılar verilmemelidir.

Artçı deprem, oncu deprem, şiddet, büyüklük, fay kırılması, fay hattı ve deprem

bölgesi kavramlarını tanımlar.

Astronotların uzayda pek çok alanda (fizik, kimya, biyoloji, tarım, eczacılık, balistik

vb.) incelemeler yapan bilim insanı olduklarını belirtir.





Atom kavramı ile ilgili düşüncelerin zaman içinde değiştiğini fark eder.

Atomların daha da küçük parçacıklardan oluştuğunu ifade eder.

Atom-molekül modelleri ile temsil edilmiş değişimlerde fiziksel ve kimyasal olayları

ayırt eder.

Ay’a atılan ilk adımın, uzak gezegenlere gidebilme ve uzay araştırmaları bakımından

önemini kavrar.

Ay’ın, Dünya’nın uydusu olduğunu gösteren bir model oluşturur ve sunar.

Aynı cins atomlardan oluşmuş maddeleri “element” seklinde adlandırır.

Aynı elektrik yüklerinin birbirini ittiğini, farklı elektrik yüklerinin ise birbirini

çektiğini ifade eder.

Aynı maddenin kütlesi büyük bir örneğini belirli bir sıcaklığa kadar ısıtmak için,

kütlesi daha küçük olana göre, daha çok ısı gerektiğini keşfeder.

Aynı yolla elektriklendikten sonra aynı cins iki maddenin birbirlerini dokunmadan

ittiğini, farklı cins iki maddenin ise birbirlerini dokunmadan çektiğini deneyerek

keşfeder.


Basınç, kuvvet ve yüzey alanı arasındaki iliksiyi örneklerle açıklar.

Basınca sebep olan kuvvetin çeşitli etkenlerden kaynaklanabileceğini fark eder.

Basıncın, günlük hayattaki önemini açıklar ve teknolojideki uygulamalarına örnekler verir.

104


şekilde kullanır.

Basit bir teleskop yapmak için teknolojik tasarım yapar, model oluşturur ve sunar.

Basit elektrik devrelerindeki elektrik akımını ölçmek için ampermetre kullanır ve akım

biriminin amper olarak adlandırıldığını ifade eder.

Basit makine kullanarak uygulanan “giriş” kuvvetinden daha büyük bir “çıkış” kuvveti

elde edilebileceğini fark eder.

Basit model veya resimler üzerinde molekülleri gösterir.

Basit molekül modelleri yapar.

Batan bir cisme etki eden kaldırma kuvvetinin, cismin ağırlığından daha küçük

olduğunu fark eder.

Bazı cisimlerin esneklik özelliği nedeni ile esneklik potansiyel enerjisine sahip

olabileceğini belirtir.

Bazı maddelerin veya cisimlerin birbirlerine temas ettirildiğinde elektriklenebileceğini

fark eder.

Bazı sıvı maddelerin iletken, bazılarının ise yalıtkan olduğunu fark eder.



Belirli bir giriş kuvvetini, en az üç basit makineden oluşan bir bileşik makineye

uygulayarak çıkış kuvvetinin büyüklüğünü artıracak bir tasarım yapar.


Beyaz ışığın tüm renkleri içerdiğini fark eder.

Bileşik modelleri üzerinde farklı element atomlarını ayırt eder.


Bilim ve teknolojide sesin yansıması olayından nasıl yararlanıldığına örnekler verir.








ilişki kurar, olası açıklamalar önerir ve hayal gücünün rolünü tanımlar ve örneklerle

açıklar.

Bilimsel bilginin oluşturulmasında ve başkalarına açıklamak amacıyla sunumunda modellerden yararlanmanın yeri ve önemini bilir.


örnekler verir.

Bilimsel is görmenin unsurlarını (bazen yalnız ve bazen birlikte çalışmak,

meslektaşlarla sürekli iletişim içinde bulunmak) anlar.

Bilinen takımyıldızlara örnekler verir.

Binalarda yalıtımın enerji tüketimi ile iliksisini açıklar.

Bir ampulün patladığında neden tekrar yanmadığını yorumlar.

Bir cisme birden fazla kuvvetin etki edebileceğini gözlemler.

Bir cisme etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğünün, cismin batan kısmının hacmi

ile iliksisini araştırır.

Bir cisme etki eden kaldırma kuvvetinin, cismin yer değiştirdiği sıvının ağırlığına eşit

büyüklükte ve yukarı yönde olduğunu keşfeder.

105

Bir cisme etki eden kuvvetin yönünü belirtir ve çizerek gösterir.

Bir cisme etki eden kuvvetlerin yönlerini gösteren çizimler yapar.

Bir cisme etki eden net kuvvetin sıfır olması durumunda cismin dengelenmiş kuvvetler

etkisinde olduğunu belirtir.

Bir cisme etki eden net kuvvetin sıfırdan farklı olması durumunda cismin

dengelenmemiş kuvvetler etkisinde olduğunu belirtir.

Bir cisme hareket doğrultusuna dik olarak etki eden kuvvetin, fiziksel anlamda is

yapmadığını ifade eder.

Bir cismin aldığı yol ile gecen zaman arasındaki ilişkiyi grafikle gösterir ve grafiği

yorumlar.

Bir cismin havadaki ve sıvı içindeki ağırlığını dinamometre ile ölçer ve ölçümlerini

kaydeder


Bir cismin yoğunluğu ile daldırıldığı sıvının yoğunluğunu karsılaştırarak yüzme ve

batma olayları için bir genelleme yapar.

Bir çubuk mıknatısın hareketinin, elektrik akımı oluşturduğunu deneyerek keşfeder.

Bir devre elemanının uçları arasındaki gerilim ile üzerinden gecen akım arasındaki

iliksiyi deneyerek keşfeder.

Bir devre elemanının uçları arasındaki gerilimin, üzerinden gecen akıma oranının

devre elemanının direnci olarak adlandırıldığını ifade eder.

Bir elektrik devresindeki akımın yönünün üretecin pozitif kutbundan, negatif kutbuna

doğru kabul edildiğini ifade eder ve devre seması üzerinde çizerek gösterir.

Bir elektrik devresindeki ampulün parlaklığının nelere bağlı olduğunu tahmin eder.

Bir elektrik devresindeki ampulün parlaklığının, devredeki iletkenin uzunluğu, dik

kesit alanı ve cinsinin değiştirilmesiyle değişebileceğini deneyerek fark eder.

Bir elektromıknatıs yaparak kutuplarını akımın geçiş yönünden faydalanarak bulur.

Bir iletkenin direncini ölçer ve birimini belirtir.

Bir iletkenin direncinin uzunluğuna, dik kesit alanına ve cinsine göre değiştiği

sonucuna varır.

Bir isi yaparken basit makine kullanmanın enerji tasarrufu sağlamayacağını, sadece is

yapma kolaylığı sağlayacağını belirtir.

Bir kuvvetin yönünü ve/veya büyüklüğünü değiştirmek için kullanılan araçları basit

makineler olarak isimlendirir.

Bir kuvvetin yönünün nasıl değiştirilebileceği hakkında tahminlerde bulunur ve

tahminlerini test eder.

Bir maddenin değişerek baksa bir maddeye/maddelere dönüştüğü olaylara örnekler

verir.

Bir müzik aletinden çıkan seslerin yüksekliğini ve şiddetini nasıl değiştirebileceğini

keşfeder.

Bir veya daha fazla kuvvet etkisindeki bir cismin durgun kalabilmesi için uygulanması

gereken kuvveti tahmin eder ve tahminlerini test eder.

Bir yayı geren veya sıkıştıran kuvvetin artması durumunda yayın uyguladığı kuvvetin

de arttığını fark eder

Bir yayı sıkıştıran veya geren cisme, yayın eşit büyüklükte ve zıt yönde bir kuvvet

uyguladığını belirtir.

Bir yayın esneklik özelliğini kaybedebileceğini keşfeder

Bir yüzeyden yansıyan ısınları gözlemleyerek ışığı yansıtan yüzey hakkında tahminlerde bulunur.

106






Birim yüzeye etki eden dik kuvveti, basınç olarak ifade eder.




Büyüklükleri, doğal uydu sayıları, etraflarında halka olup olmaması) göre karsılaştırır


Çekim potansiyel enerjisinin cismin ağırlığına ve yüksekliğine bağlı olduğunu

keşfeder.

Çeşitli enerji türlerini araştırır ve bunlar arasındaki dönüşümlere örnekler verir.

Çeşitli ortamlarda kırılma olayını açıklamak için basit ısın diyagramları çizer.

Çeşitli sesleri birbirinden ayırt edilebilmesini, ses dalgalarının frekans ve genliklerinin

farklı olmasıyla açıklar.



Cevrede sadece yapay ürünlerin değil, şartlara göre doğal ürünlerin de olumsuz

etkisinin olabileceğini anlar.

Çevresinde kullanılan ayna çeşitlerini gözlemleyerek aynaların kullanım alanlarına

örnekler verir.

Çevresindeki ses kaynaklarının ürettiği sesler ile ses düzeyleri arasında iliksi kurar.

Çevresindeki sesleri, ince-kalın ve şiddetli zayıf sıfatlarını kullanarak betimler ve

sınıflandırır.



olduğunu bilir.

Cisimlerin beyaz ışıkta ve renkli ışıklarda neden farklı renklerde göründüklerini

açıklar.

Cisimlerin birbirine dokundurulmadan etki ile elektriklenerek zıt yükle

yüklenebileceğini deneyerek keşfeder.

Cisimlerin daha parlak veya daha mat görünme sebeplerini ışığı yansıtma

özellikleriyle ilişkilendirir.

Cisimlerin konumları nedeniyle çekim potansiyel enerjisine sahip olduğunu belirtir.

Cisimlerin kütlesini ve hacmini ölçerek yoğunluklarını hesaplar.

Cisimlerin siyah, beyaz veya renkli görünmelerini, ışığın yansıması ve soğurulmasıyla

açıklar.

Cismin aldığı yolu ve bu yolu ne kadar zamanda aldığını ölçer.

Cismin havadaki ve sıvı içindeki ağırlıklarını karşılaştırır.

Cismin sıvı içindeki ağırlığının daha az göründüğü sonucunu çıkarır.

Çok sayıda atom ve molekül içeren maddelere bakarak, “ saf madde” ve “ karışım”

kavramlarını atom ve molekül düzeyinde fark eder.

Çözüme yönelik fikir veya fikirler üretir ve gerektiğinde çizimler üreterek bu çizimler

üstünde düşünür.



107



birlikte tanımlar.



Deneysel sonuçlara dayanarak iki cins elektrik yükü olduğu sonucuna varır.

Denge durumu, bir cismin sıvı içinde askıda kalması veya cismin bir kısmının sıvı

içinde bir kısmınınsa dışarıda kalmasıdır.

Denge durumunda, yüzen bir cisme etki eden kaldırma kuvvetinin cismin ağırlığına

eşit olduğunu fark eder.

Deprem tehlikesine karsı alınabilecek önlemleri ve deprem anında yapılması

gerekenleri açıklar.

Depremle ilgili çalışmalar yapan bilim dalına “sismoloji”, bu alanda çalışan bilim

insanlarına ise “sismolog” adı verildiğini belirtir.

Depremlere, fayların yanında, volkanik faaliyetlerin ve arazi çöküntülerinin de sebep

olabileceğini açıklar.

Devre elemanlarının iki uçlu olduğunu gözlemler ve her birinin belirli bir direnci

olduğunu ifade eder.

Devrede direnci küçük olan koldan yüksek; direnci büyük olan koldan daha düşük

akımın geçeceğinin farkına varır.

Devredeki ampulün parlaklığını değiştirebilmek için basit bir reosta modeli tasarlar ve

yapar.

Direncin değerinin artması veya azalmasının ampulün parlaklığını nasıl değiştirdiğini

deneyerek keşfeder.


Dünya dışındaki evren parçasını “uzay” olarak tanımlar ve Dünya’mızın uzaydaki

yerini belirtir.

Duaya ile yeryüzündeki kütleler arasındaki çekim kuvvetini yer çekimi kuvvetini,

olarak isimlendirir.

Dünya’mızın oluşumuyla ilgili olarak en çok kabul gören görüsün, “Büyük Patlama”

olduğunu belirtir.

Dünyadaki kütle çekim kuvvetinin varlığını, etrafındaki olaylardan yararlanarak

gözlemler.

Durgun bir cismin dengelenmiş kuvvetler etkisinde olduğu sonucuna varır.

Düz yüzeylerden yansıyan ışığın izleyeceği yolu tahmin eder.

Düz, çukur ve tümsek aynalarda oluşan görüntüleri cisme göre büyük-küçük, ters düz

olmaları bakımından karsılaştırır.

Düzgün ve dağınık yansımayı ısınlar çizerek gösterir.

Düzgün ve dağınık yansımayı keşfeder.

Elde edilen bulgulardan desen ve ilişkilere ulaşır.


Elektrik akımı gecen iletkenlerin ısındığını deneyerek fark eder.

Elektrik akımının bir çeşit enerji aktarımı olduğunun farkına varır.

Elektrik akımının manyetik etkisinin, günlük hayatta kullanıldığı yerleri araştırır ve

sunar.

Elektrik devrelerinde akımın oluşması için kapalı bir devre olması gerektiğini fark

eder.

108

Elektrik enerjisi ile çalışan araçlarda kullanılan elektrik enerjisi miktarının, aracın

gücüne ve çalıştırıldığı sureye göre değiştiğini fark eder.

Elektrik enerjisi ile çalışan araçların birim zamanda kullandıkları elektrik enerjisi

miktarının farklı olabileceğini fark eder.

Elektrik enerjisi ile çalışan araçların birim zamanda tükettiği elektrik enerjisini, o

aracın gücü olarak ifade eder.

Elektrik enerjisi kaynaklarının, devreye elektrik akımı sağladığını ifade eder.

Elektrik enerjisinin bilinçli bir şekilde kullanımı için alınması gereken önlemleri ifade

eder.

Elektrik enerjisinin bir iletkende ısı enerjisine dönüşeceği sonucuna varır.

Elektrik enerjisinin hareket enerjisine dönüştüğünü fark eder.

Elektrik enerjisinin ısı enerjisine dönüşümünü temel alan teknolojik uygulamaları

araştırır ve sunar.

Elektrik enerjisinin ışık enerjisine dönüştüğünü fark eder.

Elektrik yüklerinin pozitif (+) ve negatif (-) olarak adlandırıldığını belirtir.

Elektriklenme olaylarında cisimlerin negatif yük alış-verisi yaptığını ve cisimler

üzerinde pozitif veya negatif yük fazlalığı (yük dengesizliği) oluştuğunu ifade eder.

Elektriklenmenin teknolojideki ve bazı doğa olaylarındaki uygulamaları hakkında

örnekler vererek tartışır.

Elektriksel güç birimlerinin watt ve kilowatt olarak adlandırıldığını ifade eder.

Elektroskopun ne ise yaradığını, tasarladığı bir araç üzerinde gösterir.

Enerji dönüşümlerinden hareketle, enerjinin korunduğu sonucunu çıkarır.

Enerjiyi is yapabilme yeteneği olarak tanımlar.

Eski medeniyetlerin gök biliminde nasıl veri topladıkları, kaydettikleri, bunları ne

amaçla ve nasıl kullandıkları hakkında bilgi toplayarak bir görüş oluşturur ve sunar

Evrenin, uçsuz bucaksız olması nedeniyle uzay hakkında bilinen gerçeklerin sınırlı ve

yeni araştırmalarla değişebilir olduğunu örneklerle açıklar.

Farklı amaçlar için kullanılan ısı yalıtım malzemelerinin seçiminde, yalıtkanlık

özellikleri yanında başka nelerin hesaba katılması gerektiğini irdeler.

Farklı atomlar içeren saf maddeleri “bileşik” olarak adlandırır.

Farklı basit makine çeşitlerini araştırarak basit makinelerin geçmişte ve günümüzde

insanlığa sunduğu yararları değerlendirir.

Farklı gezegenlerde aynı kütlenin ağırlığının neden farklı olacağını açıklar.



Farklı maddelerin öz ısılarının farklı olduğunu (öz ısının ayırt edici bir özellik

olduğunu) belirtir.

Farklı maddelerin sesi farklı soğurduğunu fark eder.



Farklı yoğunluğa sahip sıvıların cisimlere uyguladığı kaldırma kuvvetini karşılaştırır

ve sonuçları yorumlar.

Farklı yükseklik ve şiddette sesler oluşturabileceği bir müzik aleti tasarlar ve yapar





anlar.

109

Fen ve teknolojiye dayalı mesleklere ve bu mesleklerde çalışan kişilere (kadın ve

erkek), olabildiğince kendi yakınları veya tanıdıkları arasından örnek verir.

Fiziksel anlamda isi tanımlar ve birimini belirtir.

Fiziksel değişimlerde değişen maddenin kimlik değiştirmediğini vurgular.

Gazların basıncında sıcaklık ve hacim değişimine girilmeyecek, basınç sabit sıcaklık

ve hacim alınarak açıklanacaktır.

Gazların da cisimlere bir kaldırma kuvveti uyguladığını keşfeder.

Gazların genleşme-sıkışma özelliklerinden, moleküllerinin bağımsız olduğu çıkarımını

yapar.

Gazların sıkışma-genleşme özelliklerinden, gazlarda boşluk olduğu çıkarımını yapar.

Gazların ve sıvıların akma özelliklerinden, moleküllerinin öteleme hareketi

yapabildiği çıkarımına ulaşır.

Geceleri yeryüzünün neden soğuduğunu sorgulayıp açıklar.




Gerilimi, bir iletkenin iki ucu arasında akım oluşmasına neden olabilecek enerji

farkının bir göstergesi olarak ifade eder.

Gıdalar, evde ve okulda günlük kullanılan araç, gereç ve malzemeler ile dayanıklı

tüketim mallarına karsı bir fayda, kalite ve maliyet anlayışı geliştirir.

Gök adalara örnekler vererek özelliklerini kavrar.

Gök bilimcilerin; teleskoplar yardımıyla gök cisimlerinin hareketlerini ve yapısını

inceleyen bilim insanları olduklarını belirtir.

Gök cisimlerini çıplak gözle gözleyerek özelliklerini belirler.

Gökyüzünün renkli görünmesini ışığın atmosferde soğurulması ve saçılması ile

açıklar.


Gözlem ve arattırmaları ve elde ettikleri sonuçları sözlü, yazılı ve/veya görsel

malzeme kullanarak uygun şekillerde sunar ve paylaşır.



Gözlem yaparak maddeler ısındıkça taneciklerin hızlandığı sonucuna varır.

Gözlem yaparken, yıldızlarla gezegenleri birbirinden ayırt eder.


fikir öne sürer.

Gözlemlere dayanarak bir veya birden fazla özelliğe göre karşılaştırmalar yapar.


Güç santrallerinde elektrik enerjisinin nasıl üretildiği hakkında araştırma yapar ve

sunar.

Gündelik gözlem ve deneyimlerinden, doğrudan temas olmadan ısı aktarımı

olabileceği çıkarımını yapar.

Güneş enerjisinden yararlanma yollarına örnekler verir.

Güneş sistemindeki gezegenleri Güneş’e yakınlıklarına göre sıralar.

Güneş sistemindeki gezegenlerin belirli yörüngelerde hareket ettiklerini kavrar.

Güneş sistemindeki gezegenlerin Güneş’e olan uzaklıklarının “astronomi birimi” (AB)

adı verilen bir uzaklık olcusu birimiyle ifade edildiğini belirtir.

Güneş sistemini temsil eden bir model oluşturur ve sunar.

Güneş’in de bir yıldız olduğunu ifade eder.

110

Güvenlik acısından sigortanın önemini ve çalışma prensibini açıklar.

Hareket enerjisinin elektrik enerjisine dönüştüğünü fark eder.

Hareketli cisimlerin hareket enerjisine sahip olduğunu fark eder.

Hareketli cisimlerin kinetik enerjiye sahip olduğunu fark eder.

Hava olaylarının sebebini günlük sıcaklık farklılıkları ve oluşan alçak ve yüksek

basınç alanlarıyla açıklar.

Hava tahminlerinin günlük yaşantımızdaki yeri ve önemini fark eder.

Hava ve su direncinin de kinetik enerjide bir azalmaya neden olacağı genellemesini

yapar.

Havanın dört temel bilesen yanında, su buharı da içeren bir karışım olması gerektiği

çıkarımını yapar

Havanın sıcaklığı arttıkça daha fazla nem kaldırabileceğini ifade eder.

Her molekülde belirli sayıda atom bulunduğu çıkarımını yapar.

Her türden maddenin bölünmesi zor, görülemeyecek kadar küçük yapı taslarından

oluştuğunu belirtir.


Hortum ve kasırganın oluşum şartlarını ifade eder.

Isı aktarım yönü ile sıcaklık arasında ilişki kurar.

Isı yalıtım kaplarının yüzeylerinin neden parlak kaplandığını izah eder.

Işığın belirli bir yayılma hızının olduğunu ifade eder.

Işığın bir enerji turu olduğunu ifade eder.

Işığın düz, çukur ve tümsek aynalarda nasıl yansıdığını keşfeder.

Işığın hem kırıldığı hem de yansıdığı durumlara örnekler verir.

Işığın her zaman çok kırıcı (çok yoğun) ortamdan az kırıcı (az yoğun) ortama

geçemediğini deneyerek keşfeder.

Işığın hızının saydam bir ortamdan başka bir saydam ortama geçerken değiştiğini ifade

eder.

Işığın ince ve kalın kenarlı merceklerde nasıl kırıldığını keşfeder.

Işığın kırılmasıyla açıklanabilecek olaylara örnekler verir.

Işığın madde ile etkileşimi sonucunda soğurulabileceğini fark eder.

Işığın madde ile karsılaştığında yansıyabileceğini keşfeder.

Işığın prizmada kırılarak renklere ayrılabileceğini keşfeder.

Işığın ve sesin havadaki yayılma hızlarını karşılaştırır.

Işığın yansıması ve kırılması olaylarının benzerlik ve farklılıklarını karşılaştırır.

Işık demetlerinin az kırıcı (az yoğun)saydam bir ortamdan çok kırıcı (çok yoğun)

saydam bir ortama geçerken normale yaklaştığı, çok kırıcı (çok yoğun) saydam bir

ortamdan az kırıcı (az yoğun) saydam bir ortama geçerken ise normalden uzaklaştığı

sonucunu çıkarır.

Işık enerjisinin başka bir enerjiye dönüşebileceğini ifade eder.

Işık kaynağı olmayan cisimlerin görülebilme nedenini ışığın yansımasıyla açıklar.

Işıkla etkilesen maddelerin ısındığını gözlemler.

Isının ısıma yoluyla yayılabileceğini belirtir.

Isının iletim, konveksiyon ve ısıma yolu ile yayıldığı durumları ayırt eder.

Isının, sıcaklığı yüksek maddeden sıcaklığı düşük olan maddeye aktarılan enerji

olduğunu belirtir.

Isıyı iyi ileten katıları ısı iletkeni seklinde adlandırır.

Isıyı iyi iletmeyen katıları ısı yalıtkanı seklinde adlandırır.

111

İki ortam arasında doğrultu değiştiren ışık demetlerini gözlemleyerek ortamların

yoğunluklarını karsılaştırır.

İki veya daha fazla kuvvetin bir cisme yaptığı etkiyi tek basına yapan kuvveti net

kuvvet (bilekse kuvvet) olarak tanımlar.

İklimin etkisini açıklamaya ve keşfetmeye çalışan bilim insanlarına “iklim bilimci” adı

verildiğini belirtir.

İklimin, yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar boyunca gözlenen tüm hava

olaylarının ortalama durumu olduğunu ifade eder ve iklimlerin zamanla

değişebileceğini kavrar.



İnsan gözünün fark edemeyeceği ısınların da olduğunu ifade eder.






Kadınların ve erkeklerin kuramsal ve uygulamalı fen bilimlerini meslek olarak seçip

alanlarında yükselebildiklerini anlar.

Kaldırma kuvvetinin, cisme aşağı yönde etki eden kuvvetin etkisini azalttığı sonucuna

varır.

Kapalı mekânlarda yankı oluşumunu engelleyebilecek projeler geliştirir ve sunar.

Katılarda atom ve moleküllerin öteleme hareketi yapmadığını tahmin eder.

Katılarda ısı iletimini deney ile gösterir.

Katıların ve sıvıların yoğunlukları ile ilgili hesaplamalar yapılmalıdır.

Katıların, sıvıların ve gazların sıkımsa genleşme özelliklerini karsılaştırır.



Kendisi ve çevresindekilerin güvenliği acısından elektrik çarpmalarına karsı alınması

gereken önlemleri listeler.

Kimyasal değişimlerde madde kimliğinin değiştiğini fark eder.

Kinetik enerjideki azalmayı enerji dönüşümüyle açıklar.

Kinetik enerjinin surat ve kütle ile olan iliksisini keşfeder.

Koyu renkli cisimlerin ışığı, acık renkli cisimlere göre daha çok soğurduğunu

keşfeder.

Kullanılan elektrik enerjisi miktarının “watt x saniye ve kilowatt x saat” olarak

adlandırıldığını ifade eder.



Kütle ile ağırlığı birbirinden ayırt eder

Kütleye etki eden yer çekimi kuvvetini ağırlık olarak adlandırır.

Kuvvet, is ve enerji arasındaki ilişkiyi araştırır.

Kuvveti dinamometre ile ölçer.

Kuvvetin birimini Newton olarak belirtir ve kullanır.

Kuvvetle ilgili olarak doğrultu ve yon kavramlarını açıklar.

Kuyruklu yıldızlara örnekler verir.

Madde ile karşılasan sesin soğurulabileceğini fark eder.

Maddeler arası ısı aktarımı ile atom moleküllerin çarpışması arasında ilişki kurar.

112

Maddeleri, elektrik enerjisini iletme bakımından iletken ve yalıtkan maddeler olarak

sınıflandırır.

Maddelerin elektrik enerjisini iletip iletmediklerini test etmek için basit bir elektrik

devresi tasarlar ve kurar.

Maddelerin elektrik enerjisinin iletimine karsı gösterdikleri zorluğu “direnç” olarak

ifade eder.

Maddelerin elektriksel iletkenlik ve yalıtkanlık özelliklerinin çeşitli amaçlar için

kullanıldığını fark eder.

Maddelerin farklı olmasından yola çıkarak atomların da farklı olabileceği sonucuna

ulaşır.

Maddelerin görünmez küçük parçalara bölünebildiğini deney yaparak fark eder.

Maddelerin ısınmasının enerji almaları anlamına geldiğini belirtir.

Maddelerin nereye kadar ardışık bölünebileceğini sorgular.

Maddenin sadece görünümünün değiştiği olaylara örnekler verir.

Maddenin, küreye benzer yapı taslarını atom seklinde adlandırır.

Mekanik ve Elektrik enerjinin ısıya dönüştüğünü gösteren deneyler tasarlar.

Mercekler kullanarak gözlem araçları tasarlar.

Merceklerin kullanım alanlarına örnekler verir.

Metallerin iletken, plastiklerin ise yalıtkan olduğunu fark eder.

Meteor ile gök tası arasındaki farkı açıklar.

Meteoroloji uzmanlarına “meteorolog” adı verildiğini belirtir.

Meteorolojinin, atmosfer içinde oluşan sıcaklık değişmelerini ve buna bağlı olarak

oluşan hava olaylarını inceleyerek hava tahminleri yapan bilim dalı olduğunu ifade

eder.

Mevsimsel sıcaklık değişimlerinin sebebini, Dünya’nın dönme ekseninin eğikliği ile

açıklar.

Model üzerinde molekül içeren ve içermeyen maddeleri birbirinden ayırt eder.



Negatif ve pozitif yüklerin birbirine eşit olduğu cisimleri, nötr cisim olarak adlandırır.





Net bir görüntü oluşabilmesi için ışığın pürüzsüz yüzeylerden yansıması gerektiğini

fark eder.

Okyanusların ve dağların oluşumunu levha hareketleriyle açıklar.

Olası çözümün gerektirdiği malzeme, araç ve gereçleri araştırır, belirler ve tanır .



Ölçülecek kuvvete uygun bir dinamometre seçerek dinamometre üzerindeki ölçekleri

yorumlar.


Ormanlık alanlara bırakılan cam atıkların güneşli havalarda yangın riski

oluşturabileceğini fark eder.

Paralel bağlı devre elemanlarının üzerinden gecen akımların toplamının, ana koldan

gecen akıma eşit olduğunu fark eder.

113

Paralel ışık demetleri ile çukur ve tümsek aynanın odak noktalarını deneyerek

keşfeder.

Paralel ışık demetleri ile ince ve kalın kenarlı merceklerin odak noktalarını bulur.

Pillerin, akülerin vb. elektrik enerjisi kaynaklarının kutupları arasındaki gerilimi,

voltmetre kullanarak ölçer ve gerilim biriminin volt olarak adlandırıldığını ifade eder.

Potansiyel ve kinetik enerjilerin birbirine dönüşebileceğini örneklerle açıklar


bilgi edinir.

Rüzgâr ile yel, tayfun, fırtına arasında ilişki kurar

Rüzgârın oluşumunu deneyle keşfeder

Seri bağlı devre elemanlarının hepsinin üzerinden aynı akımın geçtiğini fark eder.

Seri ve paralel bağlı ampullerden oluşan bir devrenin semasını çizer.

Ses dalgalarının belirli bir yayılma hızının olduğunu ve bu hızın, sesin yayıldığı

ortamın yoğunluğuna bağlı olarak değiştiğini ifade eder.

Ses dalgasının belirli bir frekansı ve genliği olduğunu ifade eder.

Ses düzeyinin ses şiddetinin bir olcusu olduğunu fark eder.

Ses enerjisinin başka bir enerjiye dönüşebileceğini ifade eder.

Ses şiddetini, sesleri şiddetli veya zayıf işitmemize neden olan ses özelliği olarak ifade

eder.

Ses şiddetinin soğurulma ile azaldığını keşfeder.

Ses yalıtımında ve yankı oluşumunu önlemede, kullanılan malzemelerin sesi iyi

soğurduklarını fark eder.

Ses yüksekliğini, sesleri ince veya kalın işitmemize neden olan ses özelliği olarak

ifade eder.

Sesin bir enerji turu olduğunu ifade eder.

Sesin bir engel ile karşılaştığında yansıdığını deney ile keşfeder.

Sesin farklı ortamlardaki hızlarını karşılaştırır.

Sesin her yönde dalgalar halinde yayıldığını fark eder.

Sesin şiddeti ile genliği, sesin yüksekliği ile frekansı arasındaki ilişkiyi keşfeder.

Sesin yayılabilmesi için neden maddesel bir ortama gerek olduğunu, ortamın tanecikli

yapısıyla açıklar.

Sesin; madde ile karsılaştığında geçme, soğurulma ve yansıma olaylarının maddelerin

özelliklerine bağlı olarak, farklı oranlarda birlikte gerçekleşebileceğini belirtir.

Sıcaklığı, moleküllerin ortalama hareket enerjisinin göstergesi seklinde yorumlar.

Sıkıştırılmış veya gerilmiş bir yayın esneklik potansiyel enerjisine sahip olduğunu fark

eder.

Sıvı içindeki cisme, sıvı tarafından yukarı yönde bir kuvvet uygulandığını fark eder ve

bu kuvveti kaldırma kuvveti olarak tanımlar.

Sıvı termometrelerin nasıl yapıldığını keşfeder.

Sıvılarda basıncın ağırlıktan, kapalı kaplardaki gazlarda ise ağırlıktan ziyade molekül

hareketinden kaynaklandığı vurgulanır.

Sıvılarda konveksiyon ile ısı yayılmasını deneyle gösterir.

Sıvıların çok fazla sıkıştırılamayışlarından, moleküllerinin birbiri ile temas halinde

olduğu sonucunu çıkarır.

Sıvıların ve gazların basıncının bağlı olduğu faktörleri ifade eder.

Sıvıların ve gazların kaldırma kuvvetinin teknolojideki kullanımına örnekler verir ve

bunların günlük hayattaki önemini belirtir.

114

Sıvıların ve gazların, basıncı iletme özelliklerinin teknolojideki kullanım alanlarını

araştırır.

Sıvıların ve gazların, basıncı, her yönde aynı büyüklükte ilettiğini keşfeder.

Surat birimlerini ifade eder ve kullanır.

Sürtünen yüzeylerin ısındığını deneylerle gösterir.

Sürtünme kuvvetinin az veya çok olmasının gerekli olduğu yerleri araştırır ve sunar.

Sürtünme kuvvetinin, kinetik enerjide bir azalmaya sebep olacağını fark eder.

Suyun ve diğer maddelerin “öz ısı”larını tanımlar, sembolle gösterir.

Tarih boyunca Dünya’mızın oluşumu hakkında çeşitli görüşlerin ortaya atıldığını fark

eder.



Tasarladığı bileşik makinenin uzun sure kullanıldığında, en çok hangi kısımlarının ne

şekilde aşınacağını tahmin eder.


Tek tek moleküllerin hareket enerjilerinin farklı olabileceğini ve çarpışmalarla

değişeceğini fark eder.



matematiksel bilgi, doğanın isleyişi hakkında fen yoluyla elde edilen bilgiler ile insanların fark edebilme ve kaynağı ne olursa olsun başlangıçta tamamen ilişkisiz



Teknolojideki sigorta modellerini araştırarak bir sigorta modeli tasarlar.

Teknolojik tasarım döngüsünü kullanarak ışığı soğuran maddelerin ısınmasıyla ilgili projeler üretir.







Teknolojik ürünlerin; çoğu zaman bütünü oluşturan parçalardan oluştuğunu ve bu

parçaların zaman içinde dış etkenlerle veya birbirleriyle etkileşimleri sonucu

aşındığını veya tahribata uğradığını fark eder.


Teknolojinin kendi basına ne iyi ne de kotu olduğunu ancak ürünlerin ve sistemlerin kullanımı hakkındaki kararların istendik veya istenmedik sonuçlara yol açabileceğini fark eder ve örneklerle açıklar.

Teknolojinin uzay araştırmalarına, uzay araştırmalarının da teknolojiye katkısını


Teleskopların uzay gözlemi yapmadaki önemini fark eder.

Titresen bir cisim için frekans ve genliği tanımlar.

Tiyatro, konser salonu gibi mekânlarda ve tarihi yapılardaki akustik uygulamalara

örnekler verir.



115

Unlu Türk gök bilimciler ve çalışmaları hakkında örnekler verir.

Ürettiği çözümün işlevselliğini sınar, benzerleri ile karşılaştırır.

Urun üzerinde gerektiğinde geliştirici değişiklikler yapar.

Uzay çalışmalarına dayanarak ve hayal gücünü kullanarak geleceğe yönelik tahminler

yürütür.

Uzay kirliliğinin sebeplerini ifade ederek bu kirliliğin yol açabileceği olası sonuçları

tahmin eder.

Uzayda, çıplak gözle gözleyebildiğimizden çok daha fazla gök cismi olduğunu fark

eder.

Üzerinden akım gecen bazı iletkenlerin görülebilir bir ışık yaydığı çıkarımını yapar.

Üzerinden akım gecen bir bobinin, bir çubuk mıknatıs gibi davrandığını fark eder.

Üzerinden akım gecen bir iletkende açığa çıkan ısının; iletkenin direnci, üzerinden

gecen akım ve akımın geçiş suresiyle ilişkili olduğunu deneyerek keşfeder.

Üzerinden akım gecen bobinin merkezinde oluşan manyetik etkinin, bobinden gecen

akım ve bobinin sarım sayısı ile değiştiğini deneyerek keşfeder.


Verilen bir olaydaki bağımlı değişkeni belirler.





Volkanların oluşumunu ve bunun sonucunda oluşan yeryüzü sekilerlini levha

hareketleriyle açıklar.

Volkanların ve depremlerin insan hayatındaki etkileri ve sebep olabileceği olumsuz

sonuçları ifade eder.

Volt/Amper değerini, direnç birimi Om’un es değeri olarak ifade eder.

Voltmetrenin devreye nasıl bağlanacağını devreyi kurarak gösterir

Yağmur ve yüzey sularının kısmen iletken olmasının sebebini ve doğurabileceği

tehlikeleri açıklar.

Yağmur, kar, dolu, sis, çiğ ve kırağı ile havanın sıcaklığı ve nemi arasında ilişki kurar

Yakın çevresindeki hava olaylarını gözlemler, sonuçları kaydederek hava olaylarının

değişkenliğini fark eder.

Yalıtım yerine iletimin tercih edildiği durumlara örnekler verir.

Yalıtımın hangi durumlarda gerekli olabileceğini tahmin eder.

Yalıtkan maddelerin, elektrik enerjisinin sebep olabileceği tehlikelere karsı korunmada

nasıl kullanılabileceğini araştırır.

Yalıtkanların direncinin iletkenlere göre çok daha büyük olduğunu ifade eder.

Yankı olayının sesin yansıması sonucu oluştuğunu ifade eder

Yansıma olayında; düzlem ayna kullanarak gelen ısın, yansıyan ısın ve yüzeyin

normalinin aynı düzlemde olduklarını keşfeder.

Yansıma olayında; düzlem ayna kullanarak gelme ve yansıma acılarının birbirine eşit

olduğunu keşfeder.

Yaptığı gözlemlere dayanarak maddelerin ışığı soğurduğu çıkarımını yapar.

Yaygın ısı yalıtım malzemelerine örnek verir.

Yayın esneklik potansiyel enerjisinin yayın sıkışma (veya gerilme) miktarı ve yayın

esneklik özelliğine bağlı olduğunu keşfeder.

Yayların esneklik özelliği gösterdiğini gözlemler.

Yayların özelliklerini kullanarak bir dinamometre tasarlar ve yapar.

116

Yer çekimi kuvvetinin Dünya üzerindeki her noktada kütleler üzerine Dünya’nın

merkezine doğru etkilediğini fark eder.

Yer kabuğunun, sıcak ve akışkan olan magma üzerinde hareket eden levhalardan oluştuğunu gösteren bir model tasarlar ve yapar.

Yerel, ulusal ve küresel cevre sorunlarını bilir ve olası çözüm yollarını ve sonuçlarını

tartışır.

Yeryüzü şekillerinin oluşumu ve değişiminde hava olaylarının etkisini örneklerle açıklar

Yıldızlar arasındaki çok uzak mesafelerin “ışık yılı” adı verilen bir uzaklık olcusu

birimiyle ifade edildiğini belirtir.

Yüklü bir cismin başka bir cisme dokundurulunca onu aynı tur yükle

yükleyebileceğini ve bu cisimlerin daha sonra birbirini itebileceğini deneyerek

keşfeder

Yüklü cisimlerden toprağa, topraktan yüklü cisimlere negatif yük akısını “topraklama”

olarak adlandırır.

Yüzeyi koyu renkli cisimlerin, acık renklilerden daha hızlı ısınmasının sebebini açıklar

117

İ. BİYOLOJİ

Akciğerlerin yapısını açıklayarak, alveol - kılcal damar arasındaki gaz alışverişini

sema ile gösterir.

Akraba evliliğinin anne ve bebek sağlığı açısından risklerini belirler.

Akraba evliliğinin olumsuz sonuçlarını araştırır ve tartışır.

Akran gruplarıyla sağlıklı arkadaşlık ilişkileri kurar.

Ası, serum ve ilaçların önemini belirterek bunları teknolojik gelişmelerle ilişkilendirir.





Aynı yasam ortamında bulunan farklı organizmaların, neden benzer adaptasyonlar

geliştirdiğini belirtir.

Bağımlılığa sebep olan maddelerin sistemlere etkisini araştırır ve sunar.


Bağışıklığın vücudu zararlı mikroorganizmalara karsı koruduğunu belirtir.


şekilde kullanır.

Bazı böbrek rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılan teknolojik gelişmelere örnekler

verir.

Bazı canlıların yaşamlarını sürdürebilmek için gerekli enerjiyi oksijen kullanmadan

sağladığını açıklar.

Bazı fosillerin, içinde bulundukları kayaçların yaslarını belirlemede kullanıldığını

ifade eder



Benzer yapı ve özellikteki hücrelerin aynı görevi yapmak üzere bir araya gelmesiyle

dokuların oluştuğunu belirtir.


Besin zincirindeki enerji akısına paralel olarak madde döngülerini açıklar.

Besin zincirindeki tüketicilerin enerji ihtiyacını üreticilerden karşıladığını açıklar.

Besin zincirlerinin başlangıcında üreticilerin bulunduğu çıkarımını yapar.

Besinlerin kana geçebilmesi için fiziksel (mekanik) ve kimyasal sindirime uğraması

gerektiğini belirtir.

Besinlerin vücuda yararlı hale gelmesi için değişime uğraması gerektiğini tahmin eder.

Beslenme ve enerji akısı acısından üreticiler ve tüketiciler arasındaki iliksiyi açıklar.









iliksi kurar, olası açıklamalar önerir ve hayal gücünün rolünü tanımlar ve örneklerle

açıklar.

118

Bilimsel bilginin oluşturulmasında ve başkalarına açıklamak amacıyla sunumunda

modellerden yararlanmanın yeri ve önemini bilir.


örnekler verir.

Bilimsel is görmenin unsurlarını (bazen yalnız ve bazen birlikte çalışmak,

meslektaşlarla sürekli iletişim içinde bulunmak) anlar.

Bilinçsiz ilaç kullanımının etkilerinin farkına vararak doğru ilaç kullanımı konusunda

olumlu tutum sergiler.

Bir çiçek modeli üzerinde tohum ve meyvenin nerede oluştuğunu belirtir.


Bir ekosistemdeki canlı organizmaların birbirleriyle ve cansız faktörlerle iliksilerini

açıklar.

Bir hayvan hücresi ve bitki hücresini mikroskopta gözlemleyerek çizer.

Bir yer altı suyu çeşidi olan maden suyunun kaynak suyundan farkını belirtir.

Birçok meyve ve tohumun hayvanlar ve insanlar için besin kaynağı olduğunu örnekleriyle sunar.






Bitkilerden elde edilen ürünlerin teknolojik gelişmelere paralel olarak çeşitlendiğini

fark eder.

Bitkilerin çok sayıda tohum oluşturmasının sebebini tartışır.

Bitkilerin hayat döngüsünün olduğunu örneklerle gösterir.

Biyoteknolojik çalışmaların hayatımızdaki önemi ile ilgili bilgi toplayarak çalışma

alanlarına örnekler verir.

Boşaltım sistemi sağlığının korunması için alınabilecek önlemlerin farkına varır.

Boşaltım sisteminde böbreklerin görevini ve önemini açıklar.

Boşaltım sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/veya sema üzerinde

gösterir.



Büyük ve küçük kan dolaşımını sema üzerinde göstererek açıklar.



Büyüme gelişme, olgunlaşma kavramlarının anlamını belirtir.

Büyüme için gerekli etkenlerin neler olduğunu kontrollü deney yaparak gözlemler.

Büyüme, gelişme ve ergenliğin araştırıldığı, tartışıldığı ve paylaşıldığı toplumsal

organizasyonların önemini fark ederek bu organizasyonlara katılmaya gönüllü olur.

Büyümeye bağlı olarak değişen yaş boy- kütle ilişkisini yorumlar.

Canlılarda büyüme ve üremenin hücre bölünmesi ile meydana geldiğini açıklar.

Canlıların yasadıkları çevreye adaptasyonunu örneklerle açıklar.

Canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri için enerjiye ihtiyaç duyduklarını açıklar.



Cevrede sadece yapay ürünlerin değil, şartlara göre doğal ürünlerin de olumsuz etkisinin olabileceğini anlar.

119

Çevremizdeki uyarıları algılamamızda duyu organlarının rolünü fark eder.

Çevresinde bulunan bitki ve hayvanlara sevgiyle davranır.



olduğunu bilir.

Çiçeğin kısımlarını gösterir/çizer.

Çiçeğin kısımlarını model, levha, sema üzerinde göstererek görevlerini açıklar.

Çiçekli bir bitkide döllenmeyi açıklar.

Çiçekli bir bitkide tozlaşmayı sağlayan etkenleri belirtir.

Çimlenmeye etki eden faktörleri kontrollü deneylerle gözlemleyerek elde ettiği verileri

kaydeder ve yorumlar.

Çocukluktan ergenliğe geçişte meydana gelen bedensel ve ruhsal değişimleri sıralar.

Çözüme yönelik fikir veya fikirler üretir ve gerektiğinde çizimler üreterek bu çizimler üstünde düşünür.





birlikte tanımlar.

Denetleyici ve düzenleyici sistemin vücudumuzdaki sistemlerin düzenli ve birbiriyle

es güdümlü çalışmasını sağladığını belirtir.



Destek ve hareket sistemi sağlığını etkileyecek olumlu olumsuz davranışları sorgular.

Destek ve hareket sistemine teknolojik gelişmelerin katkısına örnekler verir.

DNA’nın kendini nasıl eslediğini basit bir model yaparak gösterir.

DNA’nın yapısını sema üzerinde göstererek basit bir DNA modeli yapar.

Doğal anıtlara yakın ve uzak çevresinden örnekler verir.

Doğal anıtların çok uzun bir süreçte oluştuğunu ifade eder.

Doğal anıtların korunarak gelecek nesillere aktarılmasına yönelik bireysel ve

işbirliğine dayalı öneriler sunar.

Doğal anıtların tüm insanlığa ait değerler olduğunu fark eder.


Dolaşım sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/veya sema üzerinde

gösterir Kalbin yapısı ve görevini açıklar.

Dünyadaki bir cevre probleminin ülkemizi nasıl etkileyebileceğine iliksin çıkarımlarda

bulunur.

Duygu ve düşüncelerini paylaşma biçimlerini açıklar.

Duyu organlarındaki aksaklıklara ve teknolojinin bu aksaklıkların giderilmesinde

kullanımına örnekler verir.

Duyu organlarının hangi tur uyarıları aldığını ve bunlara nasıl cevap verildiğini

açıklar.

Duyu organlarının sağlığını korumak amacı ile alınabilecek önlemlere günlük

hayatından örnekler verir.

Duyu organlarının yapılarını sekil ve/veya model üzerinde açıklar.

Eklemleri oynar, yarı oynar, oynamaz olarak sınıflandırarak örnekler verir.

Ekosistemdeki biyolojik çeşitliliği fark eder ve bunun önemini vurgular.

Ekosistemleri canlı çeşitliliği ve iklim özellikleri acısından karsılaştırır.

120

Elde edilen bulgulardan desen ve ilişkilere ulaşır.


Embriyonun sağlıklı gelişebilmesi için anne adayının nelere dikkat etmesi gerektiğini

araştırır ve sunar.

Enzimin kimyasal sindirimdeki işlevini açıklar.

Ergenliği sağlıklı geçirebilmek için yapılması gerekenleri fark eder.

Ergenlik dönemi değişimlerine uyum sağlama yollarını sorgular.

Ergenlik dönemindeki gelişim özelliklerini sıralar.

Ergenlik döneminin insan yaşamının doğal bir dönemi olduğunu farkına varır.

Ergenlikle ilgili sorunları ve merak edilen konuları belirler.

Erozyona etki eden faktörleri deneyerek test eder.

Erozyonun gelecekte oluşturabileceği zararlar hakkında tahminlerde bulunur.

Eski zamanlardan kalma canlı kalıntıları (kemik, iskelet, kabuk, yaprak vb.), govde

kalıpları veya izlerinin fosil olarak nitelendirildiğini belirtir.

Farklı ekosistemlerde bulunabilecek canlılar hakkında tahminler yapar.

Farklı kayaçların zaman içinde birbirine dönüşmesini (kayaç döngüsünü) açıklar.





Farklı tipte hücrelere örnekler verir.





anlar.

Fenotip ve genotip arasındaki ilişkiyi kavrar.

Fosillerin tortul kayaçlar içerisinde uzun bir süreçte oluştuğunu açıklar.

Fotosentez için nelerin gerekli olduğunu sıralar.

Fotosentezde ışığın gerekliliğini deney yaparak gözlemler.

Fotosentezi denklemle ifade eder.

Fotosentezin canlılar için önemini tartışır.

Geçmişe iliksin bilgi edinmede fosillerden nasıl yararlanıldığını örneklerle açıklar.



Gelişim dönemlerinde başkalaşım geçiren hayvanlara örnek verir.

Gen kavramı hakkında bilgi toplayarak baskın ve çekinik genleri fark eder.

Genetik hastalıkların teşhis ve tedavisinde bilimsel ve teknolojik gelişmelerin etkisine

örnekler verir.

Genetik mühendisliğindeki gelişmelerin insanlık için doğurabileceği sonuçları tahmin

eder.

Genetik mühendisliğindeki gelişmelerin olumlu sonuçlarını takdir eder.

Genetik mühendisliğinin günümüzdeki uygulamaları ile ilgili bilgileri özetler ve

tartışır.


Geri donuşumun ne olduğunu ve gerekliliğini örneklerle açıklar.

Gıdalar, evde ve okulda günlük kullanılan araç, gereç ve malzemeler ile dayanıklı tüketim mallarına karsı bir fayda, kalite ve maliyet anlayışı geliştirir.

121


Gözlem ve araştırmaları ve elde ettikleri sonuçları sözlü, yazılı ve/veya görsel

malzeme kullanarak uygun şekillerde sunar ve paylaşır.




fikir öne sürer.

Gözlemlere dayanarak bir veya birden fazla özelliğe göre karsılaştırmalar yapar.

Gözlemleri sonucunda bitki ve hayvan hücresi arasındaki benzerlik ve farklılıkları

listeler.

Gözlemleri sonucunda insanın gelişim dönemlerini isimlendirerek belirgin

özelliklerini listeler.

Gözlemleri sonucunda kendisi ile anne-babası arasındaki benzerlik ve farklılıkları

karsılaştırır.

Gözlemleri sonucunda oksijenli solunumun denklemini tahmin eder.


Günlük yasamdan oksijensiz solunum ile ilgili örnekler verir.

Hayvanların bir hayat döngüsünün olduğunu örneklerle açıklar.

Hayvanların farklı çoğalma sekilerline sahip olduğunu fark eder.


Hücre-doku-organ-sistem organizma ilişkisini açıklar.

Hücrenin bir organizmanın sahip olduğu canlılık özelliklerini gösterdiğini vurgular.

Hücrenin temel kısımlarını levha, model üzerinde göstererek görevlerini açıklar.

İç salgı bezlerini; model, levha ve/veya sema üzerinde göstererek görevlerini açıklar.

İletişim becerilerinin başkalarıyla iliksilerini nasıl güçlendireceğini açıklar.



İnsanda üremeyi sağlayan yapı ve organları model, levha, sema üzerinde gösterir.

İnsanlarda farklı kan grupları olduğunu belirtir.

İnsanlarda yaygın olarak görülen bazı kalıtsal hastalıklara örnekler verir.


İskelette kıkırdağın önemini açıklar.





Jeotermal kaynak, kaplıca kavramlarını tanımlayarak yer altı sıcak su kaynaklarına

ülkemizden örnekler verir.

Kalıtsal bilginin genler tarafından taşındığını fark eder.

Kalp ve damar sağlığını korumak amacıyla öneriler sunarak, bu konuda dikkatli

davranır.

Kan bağısının insan vücudu ve toplum acısından önemini fark ederek yakın çevresini

kan bağısında bulunmaya yönlendirir.

Kan bağısının toplumsal ve bireysel yararlarını sorgular.

Kan damarlarının çeşitlerini ve görevlerini belirtir.

Kanın yapısı ve görevlerini açıklar.

Karaciğer ve pankreasın sindirimdeki görevlerini ifade eder.

Kasları çizgili, düz ve kalp kası olarak sınıflandırarak örnekler verir.

122

Kemiğin kısımlarını ve görevlerini belirtir.



Kendini görme işitme engelli kişilerin yerine koyarak onları anlamaya çalışır.

Kendini, görme veya işitme engelli kişilerin yerine koyarak onları anlamaya çalışır.

Kız ve erkek ergenlerde görülen benzer ve farklı bedensel değişiklere örnek verir.

Kız ve erkeklerde ergenlik belirtilerini sıralar.

Kız ve erkeklerin ergenliğe farklı zamanda girme sebeplerini açıklar.

Koku alma ve tat alma arasındaki ilişkiyi deneyle gösterir.



Lenfin dolaşım sisteminin öğesi olduğunu belirtir ve önemini açıklar.

Madenlerin teknolojik ham madde olarak önemini açıklar.

Magmatik, başkalaşım ve tortul kayaçları tanır ve birbirinden ayırt eder.

Mayozu, mitozdan ayıran özellikleri listeler.

Mayozun canlılar için önemini fark eder.

Mayozun evreleri isimlendirilmeden sekile verilir, “crossingover” terimi yerine “parça

değişimi” terimi kullanılır ve önemi vurgulanır.

Mendel’in çalışmalarının kalıtım acısından önemini irdeler.

Mitozda kromozomların önemini fark ederek farklı canlı türlerinde kromozom

sayılarının değişebileceğini belirtir.

Mitozu, çekirdek bölünmesi ile başlayan ve birbirini takip eden evreler olarak tarif

eder.

Mitozun canlılar için önemini belirterek büyüme ve üreme ile ilişkilendirir.



Mutasyon ve modifikasyonu tanımlayarak aralarındaki farkı örneklerle açıklar.





Nukleotit, gen, DNA, kromozom kavramları arasında ilişki kurar.

Oksijenli solunum denklemi ile fotosentez denklemini karsılaştırarak ilişki kurar.

Oksijenli solunum sonucunda oluşan ürünleri deney yaparak gösterir

Okyanus, deniz, gol ve akarsuların yer ustu; sıcak ve soğuk su kaynaklarının yer altı

suları olduğunu belirtir.

Olası çözümün gerektirdiği malzeme, araç ve gereçleri araştırır, belirler ve tanır.




Organ bağısının önemini vurgular.

Organik tarımı açıklar.

Organik tarımın insanlık için önemini fark eder.

Paleontologların çalışma alanları hakkında bilgi toplar ve sunar.


bilgi edinir.

Refleksi gözlemleyecek bir deney tasarlar.

Ruhsal ve bedensel değişimleri ailesi/akranları/ kişisel gelişim uzmanları ile paylaşır. 123

Ruhsal ve bedensel değişimlerini ailesi/akranları/ kişisel gelişim uzmanları ile

paylaşır.

Ergenlik döneminin insan yaşamının doğal bir dönemi olduğunun farkına varır.

Sağlık sorunlarıyla birlikte toplumda görevlerini devam ettiren bireyleri takdir eder.

Sağlık sorunu olan bireylere anlayışlı olmaya önem verir.

Bağımlılığa sebep olan maddelerin sistemlere etkisini araştırır ve sunar.

Sindirim sistemi sağlığını olumlu-olumsuz etkileyecek etkenleri özetler ve tartışır.

Sindirim sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/ veya sema üzerinde

gösterir.

Sindirime uğrayan besinlerin bağırsaklardan kana geçişini açıklar.

Sinir sisteminin bölümlerini; model, levha ve/veya sema üzerinde gösterir.

Sinir sisteminin bölümlerinin görevlerini açıklar.

Soluk alıp verme mekanizmasını gösteren bir model tasarlar.

Solunum sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/veya sema üzerinde

göstererek görevlerini açıklar.

Solunum sisteminin sağlığını korumak için pratik öneriler sunar.

Solunumun canlılar için önemini tartışır.

Sperm/ yumurta/ zigot/ embriyo ve bebek arasındaki ilişkiyi yorumlar.




Tek karakterin kalıtımı ile ilgili problemler çözer.



matematiksel bilgi, doğanın isleyişi hakkında fen yoluyla elde edilen bilgiler ile insanların fark edebilme ve kaynağı ne olursa olsun başlangıçta tamamen ilişkisiz



Teknolojik gelişmelerin dolaşım sistemi ile ilgili hastalıkların tedavisinde kullanımına

örnekler verir.

Teknolojik gelişmelerin solunum sistemi sağlığına olumlu-olumsuz etkilerini tartışır.







Teknolojik ürünlerin; çoğu zaman bütünü oluşturan parçalardan oluştuğunu ve bu

parçaların zaman içinde dış etkenlerle veya birbirleriyle etkileşimleri sonucu

aşındığını veya tahribata uğradığını fark eder.


Teknolojinin kendi basına ne iyi ne de kotu olduğunu ancak ürünlerin ve sistemlerin

kullanımı hakkındaki kararların istendik veya istenmedik sonuçlara yol açabileceğini

fark eder ve örneklerle açıklar.

Tohumların yayılma yollarına örnekler verir.

Toprağın çeşidine göre hangi kullanım amacına uygun olabileceğini tartışır.

124

Toprakları bileşenlerine göre killi, kumlu, kireçli ve humuslu toprak olarak

sınıflandırır.

Toprakları erozyondan korumak için bireysel ve is birliğine dayalı çözüm önerileri

sunar.

Tür, habitat, popülasyon ve ekosistem kavramlarını örneklerle açıklar.

Ülkemizde ve dünyada nesli tükenme tehlikesinde olan bitki ve hayvanların nasıl

korunabileceğine iliksin öneriler sunar.

Ülkemizde ve dünyada nesli tükenme tehlikesiyle karsı karsıya olan bitki ve

hayvanlara örnekler verir.

Ülkemizdeki cevre sorunları hakkında bilgi toplar, sunar ve sonuçlarını tartışır.

Ülkemizdeki cevre sorunlarına yönelik işbirliğine dayalı çözümler önerir.

Ülkemizdeki ve dünyada cevre sorunlarına yönelik işbirliğine dayalı çözümler önerir

ve faaliyetlere katılır.

Ülkemizdeki ve dünyadaki cevre sorunları hakkında bilgi toplar, sunar ve sonuçlarını

tartışır.

Ülkemizdeki ve dünyadaki cevre sorunlarına yönelik is birliğine dayalı çözümler

önerir ve faaliyetlere katılır.

Ülkemizdeki ve dünyadaki cevre sorunlarından bir tanesi hakkında bilgi toplar, sunar

ve sonuçlarını tartışır.



Üreme hücrelerinin mayom ile oluştuğu çıkarımını yapar.

Üreme organlarının neslin devamı için üreme hücrelerini oluşturduğunu ifade eder.

Üreme sistemi organlarını tanır.

Üremeyi sağlayan sperm ve yumurtanın görevlerine göre farklı yapılar kazanmış

hücreler olduğunu fark eder.

Üreticilerin fotosentez yaparak basit seker ve oksijen ürettiğini belirtir.

Üreticilerin fotosentez ile güneş enerjisini kullanılabilir enerjiye dönüştürdüğünü ifade

eder.

Ürettiği çözümün işlevselliğini sınar, benzerleri ile karsılaştırır.

Urun üzerinde gerektiğinde geliştirici değişiklikler yapar.


Verilen bir olaydaki bağımlı değişkeni belirler.





Virüs ve bakterilerin genel özelliklerini belirterek neden olduğu hastalıklara günlük

hayattan örnekler verir.

Vücudumuzdaki tüm sistemlerin birlikte ve es güdümlü çalıştığına örnekler verir.

Vücudun zararlı mikroorganizmalara (mikrop) karsı doğal engelleri olduğunu fark

eder.

Yasadığı cevrede geri dönüşüm uygulamalarını hayata geçirir.

Yasadıklarını ergenlik dönemi acısından değerlendirir.

Yavru bakımı acısından hayvan gruplarındaki farklılıkların nedenlerini açıklar.

Yavruların anne-babaya benzediği, ama aynısı olmadığı çıkarımını yapar.

Yenilenebilir enerji kaynakları kullanmanın önemini vurgular.

Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına örnek olabilecek bir tasarım yapar.

125

Yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynaklarına örnekler verir.

Yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynaklarının kullanımına ilişkin araştırma yapar

ve sunar.

Yer altı ve yer ustu sularının kullanım alanlarını (içecek, sulama, sağlık, elektrik

enerjisi üretimi vb.) örneklerle açıklar.

Yerel, ulusal ve küresel cevre sorunlarını bilir ve olası çözüm yollarını ve sonuçlarını tartışır.

Zıt çalışan kasların hareketteki önemini belirtir. 126

J. TÜRKÇE

Aktif olarak dinler.

Ana fikri yardımcı fikirlerle destekler.

Anlamadıklarını ve merak ettiklerini sorar.

Anlatım bozuklarını düzeltir.

Anlatımın kimin ağzından yapıldığını belirler.

Araştırma sonucuna göre yeni fikirler geliştirir.

Araştırmada çıkan sonucu test eder.

Araştırmada yapılacakları planlar.

Atasözü, deyim ve söz sanatlarını uygun durumlarda kullanarak anlatımını

zenginleştirir.

Aynı kavram alanına giren kelimeleri, anlam farklılıklarını dikkate alarak kullanır.

Başkalarını rahatsız etmeden dinler/izler.

Beğendiği kısa yazıları ezberler.

Beğendiği sözleri, metinleri ve şiirleri derler.

Bildirme yazıları yazar.

Bilimsel yaklaşımlara göre araştırmayı planlar.

Bir cümlede veya metinde bırakılan boşlukları uygun şekilde tamamlar.

Bir fikre, çok farklı açılardan bakar.

Bir konu veya tema ile ilgili düşüncelerini açıklar.

Bir metni ana fikrini belirlemek için okur.

Bir metni değişik amaçlar belirleyerek okur.

Bir metni hangi yönlerden inceleyeceğini belirler.

Bulduğu bilgileri yeni alanlarda kullanır.

Bulduğu bilgileri uygun formda sunar.

Bulguları uygun bir dille ifade eder.

Bulguların beklentileri karşılayıp karşılamadığına karar verir.

Bulgularla asıl fikrin bağlantısını kurar.

Bulunduğu ortama uygun bir konuşma tutumu geliştirir.

Bulunduğu ortama uygun olarak konuşma biçimini belirler.

Canlandırmalarda, sesini varlık ve kahramanları çağrıştıracak şekilde kullanır.

Cümlede anlatım bozukluğuna neden olan kullanımları belirler.

Cümleler arasındaki anlam ilişkilerini kavrar.

Cümlelerin yapı özelliklerini kavrar.

Cümlenin ifade ettiği anlam özelliklerini kavrar.

Cümleye hâkim olan duyguyu fark eder.

Çıkabilecek sorunları göz önüne alır.

Çok yönlü iletişim araçlarındaki yayınlardan ilgi, istek ve ihtiyaçlarına uygun

olanlarını takip eder.

Çözüm aşamasında elde edilen verileri ve bilgileri değerlendirir.

Çözümleme ve araştırmada ne kadar ve hangi özellikte kanıt toplanması gerektiğini

belirler.

Çözümün anlam ve değerini ortaya koyar.

Dil zevkini geliştirir.

Dilini ve millî kültürünü tanıtır.

Dinlediği/izlediği kişi, konu ya da metnin yazarı/şairi hakkında bilgi edinir.

Dinlediği/izlediği kişiyi sesini ve beden dilini etkili kullanma yönünden değerlendirir.

127

Dinlediklerinde/izlediklerinde amaç-sonuç ilişkilerini belirler.

Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde

kullanır.

Dinlediklerinde/izlediklerinde ortaya konan sorunlara farklı çözümler üretir.

Dinlediklerinde/izlediklerinde sebep-sonuç ilişkilerini belirler.

Dinlediklerinde/izlediklerinde yer alan öznel ve nesnel yargıları ayırt eder.

Dinlediklerindeki/izlediklerindeki anahtar kelimeleri fark eder.

Dinlediklerindeki/izlediklerindeki olay, yer, zaman, şahıs, varlık kadrosu ve bunlarla

ilgili unsurları belirler.

Dinlediklerindeki/izlediklerindeki örtülü anlamları bulur.

Dinlediklerindeki/izlediklerindeki yardımcı fikirleri/duyguları belirler.

Dinlediklerinden/izlediklerinden hareketle yeni öğrendiği kelimelerden sözlük

oluşturur.

Dinlediklerine/izlediklerine ilişkin karşılaştırmalar yapar.

Dinlediklerine/izlediklerine ilişkin sorular oluşturur.

Dinlediklerini/izlediklerini dil ve anlatım yönünden değerlendirir.

Dinlediklerini/izlediklerini içerik yönünden değerlendirir.

Dinlediklerini/izlediklerini kendi hayatı ve günlük hayatla karşılaştırır.

Dinlediklerini/izlediklerini kronolojik sıra ve mantık akışı içinde özetler.

Dinlediklerinin/izlediklerinin ana fikrini/ana duygusunu belirler.

Dinlediklerinin/izlediklerinin başlığı/adı ile içeriği arasındaki ilişkiyi ortaya koyar.

Dinlediklerinin/izlediklerinin konusunu belirler.

Dinlediklerinin/izlediklerinin öncesi ve/veya sonrasına ait kurgular yapar.

Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullanır.

Dinlenenin/izlenenin bağlamından hareketle kelime ve kelime gruplarının anlamlarını

çıkarır.

Dinlenenle ilgili soru sormak, görüş bildirmek için uygun zamanda söz alır.

Dinleyicilerle göz teması kurar.

Dipnot, kaynakça, özet, içindekiler vb. kısımları uygun şekilde düzenler.

Doğru ve anlamlı sorular sorarak problemi fark eder.

Dönemi temsil eden edebî şahsiyetleri araştırır.

Dönemi ve akımı temsil eden yazar ve şairleri araştırır.

Duygu, düşünce, hayal ve isteklerini açık ve anlaşılır bir şekilde eksiksiz ifade eder.

Duygu, düşünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini sözlü olarak ifade eder.

Duygu, düşünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini yazarak ifade eder.

Düşünce yazıları yazar.

Düşüncelere bütünsel bakar.

Düşüncelerini başkalarıyla tartışır.

Düşüncelerini doğru ifade kurallarına göre yazar.

Düşüncelerini kavram haritalarıyla ve grafiklerle açıklar.

Düşüncelerini paylaşır.

Düşüncelerini sözlü ve yazılı olarak ifade eder.

Düzgün, okunaklı ve işlek “bitişik eğik yazı”yla yazar.

Elektronik ortamdaki yazışmalarda biçim ile ilgili kurallara uyar.

Eleştirel düşünme, fikir oluşturma için okur.

Farklı türlerde metinler okur.

Gerektiğinde stratejileri ve plânları değiştirir.

128

Gördüğü bir resmi yorumlar.

Görsel/işitsel unsurlarla dinledikleri/izledikleri arasında ilgi kurar.

Grafikleri yorumlayarak düzgün cümlelerle anlatır.


Hayal ettiklerini nasıl anlatacağını öğrenir.

Her türlü durumu, görünüşü duyguyu ve düşünceyi farklı düzeylerde ifade eder.

İlgi alanına göre yazar.

İpuçlarından hareketle dinlediklerine/izlediklerine yönelik tahminlerde bulunur.

İşlemler sırasındaki çalışmaları gözlemler.

Kâğıt ve sayfa düzenine dikkat eder.

Kalıplaşmış cümle yapılarının kuruluş ve kullanım özelliklerini kavrar.

Karşısındakinin algılamakta zorluk çekmeyeceği bir hızda ve akıcı biçimde konuşur.

Kaset, CD, film vb. kaynaklardan kişisel arşiv oluşturur.

Kavram ve olguların başka kavram ve olgularla ilişkisini araştırır.

Kavram ve olguların sosyal yönünü belirler.

Kelimeler arasındaki anlam ilişkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca ilişkili

kelimelere örnek verir.

Kelimeleri cümlede farklı görevlerde kullanır.

Kendi cümleleriyle metni doğru anladığına dair ifadeler kullanır.

Kendi düşüncelerinden yola çıkarak yeni ve farklı bilgiler üretir.

Kendisini şahıs ve varlık kadrosunun yerine koyarak olayları, duygu, düşünce ve

hayalleri yorumlar.

Kendisinin ve başkalarının yazdıklarını eleştirir.

Kitaplık, kütüphane, kitap fuarı ve kitap evlerinden faydalanır.

Konu, tema ve olayı doğrulayan mantıksal sıralamayı yapar.

Konunun özelliğine uygun düşünceyi geliştirme yollarını kullanır.

Konunun tarihçesini ya da gelişim sürecini araştırır.

Konuşma konusu hakkında araştırma yapar.

Konuşma metni hazırlar.

Konuşma öncesinde konuyla ilgili açıklamalar yapar.

Konuşma sırasında sorulan sorulara açık, yeterli ve doğru cevaplar verir.

Konuşma sırasında uygun hitap ifadeleri kullanır.

Konuşma yazma amacını tartışır.

Konuşma yöntem ve tekniklerini kullanır.

Konuşmacının sözünü kesmeden sabır ve saygıyla dinler.

Konuşmasında amaç-sonuç ilişkileri kurar.

Konuşmasında dikkati dağıtacak ayrıntılara girmekten kaçınır.

Konuşmasında kelimeleri doğru telâffuz eder.

Konuşmasında nezaket kurallarını uyar.

Konuşmasında sebep-sonuç ilişkileri kurar.

Konuşmasını açık ve anlaşılır yapar.

Konuşmasını belirlenen sürede ve teşekkür cümleleriyle sona erdirir.

Konuşmasını bir ana fikir etrafında planlar.

Konuşmasını dil ve anlatım yönünden değerlendirir.

Konuşmasını içerik yönünden değerlendirir.

Konuşmasını sunarken görsel, işitsel materyalleri ve farklı iletişim araçlarını kullanır.

Konuşmasını sunum tekniği yönünden değerlendirir.

129

Konuşmasını, sesini ve beden dilini kullanma yönünden değerlendirir.

Konuşmaya uygun ifadelerle başlar.

Konuşmayı uygun ifadelerle bitirir.

Konuşulurken söz hakkı verir.

Konuşurken beden dilini kullanır.

Konuşurken gereksiz sesler çıkarmaktan kaçınır.

Konuşurken nefesini ayarlar.

Konuyla ilgili tablo, grafik,yapıp bunları açıklar.

Kurallı ve devrik cümleleri, anlam ve kullanım özelliklerine uygun biçimde kullanır.

Metinde gözlemin etkisini tartışır.

Metinde kurmaca olanla olmayanı belirler.

Metinde ortaya konan sorunlara farklı çözümler üretir.

Metinde yararlanılan düşünceyi geliştirme yollarının işlevlerini açıklar.

Metindeki amaç-sonuç ilişkilerini fark eder.

Metindeki anahtar kelimeleri belirler.

Metindeki cümleleri kullanarak bilgileri birleştirir.

Metindeki düşünceleri değerlendirir.

Metindeki ifadenin kesin olup olmadığını tartışır.

Metindeki ipuçlarından hareketle metne yönelik tahminlerde bulunur.

Metindeki öğelerin ilişkilerini araştırır.

Metindeki sebep-sonuç ilişkilerini fark eder.

Metindeki söz sanatlarının anlatıma olan katkısını fark eder.

Metindeki yardımcı fikirleri/duyguları belirler.

Metinden etkilenme nedenini açıklar.

Metinden hareketle dönemin sosyal ve siyasî yapısıyla ilgili düşüncelerini paylaşır.

Metinle ilgili görsel öğeleri yorumlar.

Metinleri daha önceki metinlerden farklı kılan hususları düşünür.

Metne ilgi duyma nedenini açıklar

Metne ilişkin karşılaştırmalar yapar.

Metne ilişkin sorular oluşturur.

Metni tutarlı kılan öğeleri düşünür.

Metni değerlendirerek genel bir yargıya varır.

Metni dil ve anlatım yönünden değerlendirir.

Metni içerik yönünden değerlendirir.

Metni meydana getiren parçalar arasındaki ilişkiyi belirler.

Metni oluşturan öğeleri birbiriyle ilişkilendirir.

Metni oluşturan öğeleri karşılaştırır.

Metnin ana düşüncesini kendi düşünceleriyle ifade eder.

Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler.

Metnin bağlamından hareketle kelime ve kelime gruplarının anlamlarını çıkarır.

Metnin başlığı ile içeriği arasındaki ilişkiyi ortaya koyar.

Metnin döneminin kültürüyle ilişkisini açıklar.

Metnin düşünce yapısını oluşturan öğeleri ayırır.

Metnin konusunu belirler.

Metnin öncesi ve/veya sonrasına ait kurgular yapar.

Metnin planını kavrar.

Metnin temasının dönemindeki önemini araştırır.

130

Metnin türüyle ilgili özellikleri kavrar.

Metnin yazarı veya şairi hakkında bilgi edinir.

Metnin yazıldığı dönemin sosyal yapısını araştırır.

Metnin yazılış amacını açıklar.

Metnin yazılış amacını belirler.

Nasıl gözlem ve kıyas yapacağını belirler.

Noktalama işaretlerini işlevlerine uygun olarak kullanır.

Okuduğu eseri tanıtır.

Okuduğu kitaplardan kitaplık oluşturur.

Okuduğu metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullanır.

Okuduğu metne farklı başlıklar bulur.

Okuduğu ve dinlediği metni sorgular.

Okuduğunu, dinlediğini, gördüğünü, doğru, tam olarak anlar.

Okudukları ile ilgili duygu ve düşüncelerini arkadaşlarıyla paylaşır.

Okuduklarındaki örtülü anlamları bulur.

Okuduklarındaki öznel ve nesnel yargıları ayırt eder.

Okuduklarından hareketle öğrendiği kelimelerden sözlük oluşturur.

Okuduklarını kendi cümleleriyle, kronolojik sıra ve mantık akışı içinde özetler.

Okuduklarını kendi hayatı ve günlük hayatla karşılaştırır.

Okuduklarını ve dinlediklerini yorumlar.

Okuduklarını, dinlediklerini ve düşündüklerini düzgün cümlelerle anlatır.

Okul dergisi ve gazetesi için yazılar hazırlar.

Okuma planı yapar.

Okuma yöntem ve tekniklerini kullanır.

Okurken etkin ve hızlı bir şekilde okur.

Olay örgüsünden yola çıkarak metnin temasını bulur.

Olay örgüsünün inandırıcı olup olmadığını tartışır.

Olay yazıları yazar.

Olay, mekân ve kişi arasındaki ilişkiyi belirler.

Olay, yer, zaman, şahıs, varlık kadrosu ve bunlarla ilgili unsurları belirler.

Olaylar ve kavramlar arasındaki ilişkileri ortaya koyarak, neden-sonuç ilişkisini

açıklar.

Olayları ve bilgileri sıraya koyarak anlatır.

Parçadan hareketle ulaşılabilecek yargıları bulur.

Problemi anlayarak uygun şekilde çözmek için plânlama yapar.

Savunduğu düşünceyi örneklendirerek açıklar.

Sesini ve beden dilini etkili kullanır.

Sonucu destekleyici verilerin yeterliliğine karar verir.

Sonuçların tekrar incelenmesi gerekip gerekmediğine karar verir.

Sorunlara kendine özgü çözümler bulur.

Sorunlarına konuşarak çözüm arar.

Sözleriyle jest ve mimiklerinin uyumuna dikkat eder.

Sözün ezgisine dikkat ederek okur.

Standart Türkçe ile konuşur.

Standart Türkçe ile yazar.

Süreli yayınları takip eder.

Şiir defteri tutar.

131

Şiir dilinin farklılığını ayırt eder.

Şiir ezberler, şiir dinletileri düzenler, ezberlediği şiirleri uygun ortamlarda okur.

Şiir yazar.

Şiir, hikâye, masal dinletilerine katılır.

Şiir, türkü, şarkı türlerinde metinler ezberler.

Şiirin kendisinde uyandırdığı duyguları ifade eder.

Tartışılan bir kavramın doğruluğu üzerinde kendi düşüncelerini aktarır.

Tartışılan kavramın olumlu ve olumsuz yönlerini ortaya koyar.

Tartışılan konu üzerinde uzman görüşlerini aktarır.

Tekrara düşmeden konuşur.

Tekrara düşmeden yazar.

Temayı destekleyen düşüncelerin olumlu veya olumsuz yönlerini açıklar.

Temel düşünceyi destekleyen yardımcı düşünceleri sıralar.

Türkçenin kurallarına uygun cümleler kurar.

Uygun araştırma ortamına karar verir.

Uygun hitap şeklini seçer.

Uygun yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yapar.

Ürettiği düşünceyi farklı ortamlarda kullanır.

Verilen bilgiden hareketle metin oluşturur.

Verileri ortaya koyar.

Vücut dilini gerektiği yerde ve gerektiği ölçüde kullanır.

Yabancı dillerden alınmış, dilimize henüz yerleşmemiş kelimelerin yerine Türkçelerini

kullanır.

Yapı-tema arasındaki ilişkiyi açıklar.

Yapmacıktan, taklit ve özentiden uzak bir sesle konuşur.

Yaşına ve seviyesine uygun sanat ve bilim etkinliklerine dinleyici/izleyici olarak

katılır.

Yazacaklarının taslağını oluşturur.

Yazarken ve konuşurken hedef kitleyi dikkate alır.

Yazdığı metni görsel materyallerle destekler.

Yazdıklarından arşiv oluşturur.

Yazdıklarını başkalarıyla paylaşır ve onların değerlendirmelerini dikkate alır.

Yazdıklarını biçim ve içerik yönünden değerlendirir.

Yazdıklarını dil ve anlatım yönünden değerlendirir.

Yazdıklarını yazım ve noktalama kurallarına uygunluk yönünden değerlendirir.

Yazılarında ve konuşmalarında benzerlik ve farklılıkları yakalar.

Yazılarında ve konuşmalarında kalıplaşmış ifadelerle, kelime gruplarını işlevlerine

göre kullanır.

Yazılarında ve konuşmalarında sebep-sonuç ilişkileri kurar bulur.

Yazım kurallarını kavrayarak uygular.

Yazım ve noktalama kurallarına uyar.

Yazısına konunun ve türün özelliğine uygun bir giriş yapar.

Yazısında amaç-sonuç ilişkileri kurar.

Yazısını bir ana fikir etrafında planlar.

Yazısının ana fikrini yardımcı fikirlerle destekler.

Yazıya, konuyla ilgili kısa ve dikkat çekici bir başlık bulur.

Yazıyı etkileyici ifadelerle sonuca bağlar.

132

Yazma yarışmalarına katılır.

Yazma yöntem ve tekniklerini kullanır.

Yeni düşünceler ortaya koyar.

Yeni problemleri fark eder. Yöntemleri sınar.

133

K. İNGİLİZCE

Listening

Catching the main point in short, clear and simple messages.

Checking whether the guesses /predictions are right or wrong

Deriving the probable meaning of unknown words from the context.

Extracting specific information from a listening text

Finding specific information in simple recorded texts.

Following changes of topic of a documentary and forming an idea of the main content.

Following changes of topic of factual TV news items, and forming an idea of the main

content.

Following short, simple directions.

Following speech which is very slow and carefully articulated, with long pauses for

him/her to assimilate meaning.

Forming an idea of the main content in a film.

Getting an idea of the content of simple informational material and short simple

descriptions, especially if there is visual support.


speech, especially if there is visual support.

Identifying the main point of a TV series.

Identifying the main point of reports of events where the visual supports the

commentary.

Identifying the main point of TV news items reporting events, accidents etc. where the

visual supports the commentary.

Identifying the main point of TV news items reporting events, accidents, etc.

Identifying the topic of discussion between native speakers which is conducted slowly

and clearly in a recorded text.

İdentifying animals by their sounds

İdentifying the implied plant from the given information

İdentifying the main point of radio public educational programs

İdentifying the main point of TV public educational programs

İdentifying the topic of discussion which is conducted slowly and clearly.

Listening for scores

Listening to a chant and singing it

Listening to a recorded text to extract specific information

Listening to a recorded text to fill in a chart

Listening to a recorded text to fill in the missing information.

Listening to a recorded text to pick up familiar words and phrases

Listening to a recorded text to tick correct words

Listening to a recorded text to tick the correct actions and names.

Listening to a story to understand it.

Listening to a text to match pieces of information with pictures.

Listening to and singing a song.

Listening to clear and short texts to assimilate meaning

Listening to dialogues and conversations to follow speech which is very slow and carefully articulated, with long pauses for him/her to assimilate meaning.

134

Listening to information to move objects or people to their correct location.

Listening to recorded texts to find specific information to fill in a chart.

Listening to recorded texts to match country names and nationalities

Listening to recorded texts to match pieces of information

Listening to sentences to match with pictures

Listening to short recorded texts to spot incorrect information

Listening to texts which are short and clear for comprehension

Predicting the mood of a story by the help of the melody.

Recognizing differences between past and present life styles in an excerpt from a film

(e.g. documentary, movie, TV program, etc.)

the probable meaning of unknown words from the context

Understanding and extracting the essential information from short recorded passages

dealing with predictable everyday matters which are delivered slowly and clearly.


about family.


about hobbies.


about food and drinks.

Understanding and extracting the essential information from short recorded passages.


dealing with predictable everyday matters which are delivered slowly andclearly.


Understanding and producing simple narratives

Understanding enough to be able to meet needs of a concrete type such as hunger and

thirst.

Understanding enough to be able to meet needs of a concrete type provided speech is

clearly and slowly articulated.

Understanding instructions addressed carefully and slowly to him/her

Understanding instructions addressed carefully and slowly to them.

Understanding phrases and expressions related to areas of most immediate priority

such as hunger and thirst.


(e.g. local geography) provided speech is clearly and slowly articulated.


provided speech is clearly and slowly articulated.

Understanding phrases and expressions related to food and drinks

Understanding phrases and expressions related to food and drinks in clear and slow

speech.

Understanding phrases and expressions related to leisure activities in clear and slow

speech.

Understanding phrases and expressions related to personal and family information in

clear and slow speech.

Understanding phrases and expressions related to plants growing in different

geographical locations

Understanding phrases and expressions related to rules of games provided speech is

clearly and slowly articulated.

135

Understanding phrases and expressions related to sports provided speech is clearly and

slowly articulated.

Understanding spoken regulations, for example safety, when expressed in simple language.

Using an idea of the overall meaning of short texts and utterances on everyday topics

of a concrete type to derive the probable meaning of unknown words from the context.

Using an idea of the overall meaning of short texts and utterances to derive

Using an idea of the overall meaning of utterances on everyday topics of a concrete

type to derive the probable meaning of unknown words from the context.

Reading

Getting an idea of the content of simpler informational material and short simple



categorizing plants by using their shared properties

Categorizing related terms using visual supports

Descriptions, especially if there is visual support.

Filling in tests and questionnaires


Finding specific information in simple texts

Finding specific information on rule cards

Finding specific, predictable information in simple everyday material such as menus

Finding specific, predictable information in simple everyday material.

Finding specific, predictable information in simple everyday material such as

timetables.

Finding specific, predictable information in simple everyday material such as travel

guides, brochures, etc.


Finding specific, predictable information in simple everyday material such as travel



Finding specific, predictable information in stories

Finding specific, predictable information in texts

Following short, simple written directions


descriptions, especially with the help of visual support.

Getting an idea of the content of simple informational material and short

Getting an idea of the content of simpler informational material and short simple


Getting the idea of the content of simple informational material

Interpret tables, charts and graphs in writing

İdentifying specific information in simple written material he/she encounters such as experiments.

İdentifying specific information in simple written material he/she encounters

136

İdentifying specific information in simpler written material he/she encounters such as

invitation cards, lists, etc.

İdentifying specific information in simpler written material he/she encounters

İdentifying specific information in simpler written material he/she encounters such as

letters and brochures.

İdentifying specific information in simpler written material he/she encounters.

Locating specific information in lists and isolate the information required

Locating specific information in lists and isolating the information required

Locating specific information in lists and isolating the information required in

horoscopes.

Locating specific information in lists and isolating the information required in travel


Locating specific information in lists and isolating the information required in travel

Locating specific information in lists and isolating the information required.

Locating specific information in quotes or slogans and isolating the information

required

Locating the topic sentence and supporting details and examples.

Making a story flowchart.

names, words and basic phrases and rereading as required.

Picking out and reproducing key words and phrases or short sentences from a short

text within the learner’s limited competence and experience.

Picking up familiar names, words, and very basic phrases in common everyday

situations.

Probable meaning of unknown words from the context

Reading a simple text to transfer information to fill in a table

Reading and matching parts to make sense

Reading and understanding the relation between subject pronouns and possessive

pronouns

Reading for getting information about a specific situation

Reading short and clear texts at a time, picking up familiar words and

Reading short and clear texts at a time, picking up familiar words and basic phrases

Reading short and simple texts

Reading short and simple texts to pick up familiar names and basic phrases

Reading short simple texts

Reading short, simple texts, a single phrase at a time

Reading simple phrases to fill in the missing information

Reading simple phrases to match visuals.

Reading simple texts for comprehension

Reading simple texts to pick up familiar names, words and phrases.

Reading tales for pleasure.

Reading to get an idea of the content of simple informational material and short simple

Reading to get an idea of the content of simple informational material and

Reading to recognize familiar words and phrases

Recognizing and categorizing related terms with the help of visual supports

Recognizing familiar names, and basic phrases

Recognizing familiar names, words and basic simple sentences in the most common everyday situations

Recognizing simple phrases 137

Recognizing simple phrases for general comprehension with visual support

Scanning a short text for specific information

Short simple descriptions, especially if there is visual support.

Simple descriptions, especially with the help of visual support.

Such as letters and brochures.

Summarizing gist.

The probable meaning of unknown words from the context

Understanding a folk story.

Understanding a short story.

Understanding and producing simple narratives.

Understanding concepts and their relationships and grouping them.

Understanding everyday signs and notices at school

Understanding everyday signs and notices: in public places, such as streets.

Understanding short simple personal letters.

Understanding short simple texts at a time

Understanding short, simple messages on invitation cards

Understanding short, simple messages on postcards.

Understanding short, simple texts containing the highest frequency vocabulary,

including a proportion of shared international vocabulary items.

Understanding short, simple texts on animals

Understanding short, simple texts on familiar matters of a concrete type which consist

of high frequency everyday

Understanding short, simple texts on familiar matters of a concrete type which consist

of high frequency sport related language.

Understanding short, simple texts on familiar matters.

Understanding short, simple texts on plants

Understanding short, simple texts on rules of a game

understanding simple instructions on equipment encountered in everyday life - such as

food labels, medicine, etc.

Understanding simple instructions on games

Understanding simple instructions on the box of a game

Understanding specific information in a diary.

Understanding specific information in a text

Understanding the gist of a text.

Understanding the relation between people and events.

Understanding very short, simple texts a single phrase at a time, picking up familiar



names,




Understanding very short, simple texts about family picking up familiar names, words

and basic phrases and rereading as required.

Understanding very short, simple texts about food and drinks, picking up familiar


Understanding very short, simple texts about hobbies, picking up familiar names,

words and basic phrases and rereading as required.

138

Unknown words from the context.

Using an idea of the overall meaning of a text and utterances to derive the

Using an idea of the overall meaning of a text and utterances to derive the probable meaning of unknown words from the context

Using an idea of the overall meaning of short texts and utterances on sports to derive

the probable meaning of unknown words from the context




of a concrete type to derive the probable meaning of

Using an idea of the overall meaning of short texts and utterances to derive the

probable meaning of unknown words from the context.



Using an idea of the overall meaning of short texts and utterances to derive

Using an idea of the overall meaning of short texts on everyday topics of a concrete

type to derive the probable meaning of unknown words from the context.

Using clues to make predictions

Using the most frequently occurring connectors to link simple sentences in order to

describe something as a simple list of points.

Words and basic phrases and rereading as required.

Writing

Asking for or passing on instructions in written form.

Asking for or passing on personal details in written form

Connectors like “and”, “but” and “because”.

Copy out single words and short texts presented in standard printed format.

Copying out short texts in printed or clearly handwritten format

Copying out single words and short texts presented in standard printed format.

Describing life cycles.

Expanding learned phrases through simple recombination of their elements.

Giving a simple description or presentation of people, living conditions, daily routines,

likes/dislikes, etc. as a short series of simple phrases and sentences linked into a list.

Linking words or groups of words with very basic linear connectors like ‘and’ or

‘then’.

Linking words or groups of words with very basic linear connectors like ‘and’ or

‘then’.

Making a list

Making a list of personal goals.

Making notes


text within the his/her limited competence and experience.

Rewriting the sentences to correct the word order

Short text within the learner’s limited competence and experience.

Simple connectors like “and”, “but” and “because”.

139

Spotting incorrect information and writing the correct forms

Summarizing gist.

Summarizing in the form of lists and charts

Taking notes

Transferring information

Transferring numbers into letters and vice versa

Transferring signs and symbols into sentences or paragraphs

Transforming the written word into another form (chart)

Underlining, highlighting, circling key concepts

Understanding basic types of standard routine letters and postcards on familiar topics.

Understanding enough to manage simple, routine exchanges without undue effort.

Using an inadequate word from his/her repertoire and using gestures to clarify what

he/she wants to say.

Using and writing keywords and using search engines.

Using simple descriptive language to make brief statements and compare objects and

possessions.

Using the most common punctuation marks appropriately

Using the most frequently occurring connectors to link simple sentences in order to

describe something as a simple list of points.

Write a series of simple phrases and sentences about people and living conditions

Write about everyday aspects of people and places

Writing a notice for a sports event

Writing a series of simple phrases and sentences

Writing a series of simple phrases and sentences about animals

Writing a series of simple phrases and sentences about games

Writing a series of simple phrases and sentences about hygiene

Writing a series of simple phrases and sentences about people, their educational

background and accomplishments

Writing a series of simple phrases and sentences about plants

Writing a series of simple phrases and sentences about sports

Writing a series of simple phrases and sentences about their family

Writing a series of simple phrases and sentences about their family, living conditions,

holidays.

Writing a series of simple phrases and sentences about their hobbies

Writing a series of simple phrases and sentences linked with

Writing a series of simple phrases and sentences linked with simple connectors like

“and”,“but”, “or”

Writing a series of simple phrases and sentences linked with simple connectors

Writing a series of simple phrases and sentences linked with simple


“and”, “but” and “because”.


“because”.

Writing a short simple e-mail.

Writing a short simple invitation card

Writing a short simple postcard

Writing a simple poem

140

Writing about everyday aspects of his/her environment e.g. people, places, a job or

study experience in linked sentences.

Writing about everyday aspects of people and places

Writing about shapes, converting verbal information into shapes.

Writing nationalities, country names

Writing numbers and dates, own name, nationality, address, age, date of birth or

arrival in the country etc. such as on a hotel registration form

Writing short, simple formulaic notes

Writing short, simple imaginary biographies and simple poems about people.

Writing short, simple notes and messages relating to a party.

Writing short, simple notes and messages relating to matters in areas of immediate

need.

Writing short, simple poems about holidays

Writing simple isolated phrases and sentences

Writing simple isolated phrases and sentences / a series of simple phrases and

sentences linked with simple connectors like “and”, “but”

Writing simple isolated phrases and sentences about hobbies.

Writing simple isolated phrases and sentences to fill in blanks

Writing simple isolated phrases and sentences.

Writing simple isolated sentences

Writing simple isolated sentences to fill in a chart

Writing simple phrases and sentences about where people live

Writing simple sentences about animals

Writing simple sentences about their likes and dislikes

Writing simple sentences about themselves

Writing simple sentences about themselves and other people

Writing simple sentences abouttheir likes and dislikes

Writing very short, basic descriptions of events

Writing very short, basic descriptions of events and past activities

Writing very short, basic descriptions of events and personal experiences

Writing very short, basic descriptions of past events

Writing very short, basic descriptions of scientific processes

Writing very short, basic descriptions of sports events

Writing what road signs and traffic signs mean

Writing what safety signs mean

Writing words and phrases for correct spelling (dictation)

Speaking

Accepting or refusing a request.

Agreeing and disagreeing with others.

Answering simple questions and responding to simple statements in an interview.

Answering straightforward follow up questions if he/she can ask for repetition and if some help with the formulation of his/her reply is possible.

Answering straightforward follow up questions.

141

Ask and answering simple questions, initiating and responding to simple statements in

areas of immediate need or on very familiar topics.

Asking about things and make simple transactions in shops

asking and answering about what they do at work and in free time

Asking and answering questions about a familiar topic

asking and answering questions about animals, where they live, what they do, what

they have.

asking and answering questions about daily activities and routines.

Asking and answering questions about familiar topics.

Asking and answering questions about games and their rules

Asking and answering questions about habits and routines.

Asking and answering questions about inventions, pastimes and past activities

Asking and answering questions about likes and dislikes.

Asking and answering questions about other people.

Asking and answering questions about past events and activities.

Asking and answering questions about pastimes and past activities

Asking and answering questions about pastimes and past habits and routines.

Asking and answering questions about personal experiences.

Asking and answering questions about places.

asking and answering questions about plants, where they grow, what they are good

for, what they have.

Asking and answering questions about possessions

Asking and answering questions about prices of things

Asking and answering questions about safety rules

Asking and answering questions about their abilities

Asking and answering questions about themselves

Asking and answering questions about themselves and other people and where they

live.

Asking and answering questions about themselves and other people

Asking and answering questions about traffic rules

Asking and answering questions about what he/she likes and dislikes.

Asking and answering questions about what they do at work and in free time

Asking and answering questions and exchange ideas and information on familiar

topics in predictable everyday situations.

Asking and answering questions to complete a picture (information gap activity)

Asking and answering simple questions, initiate and respond to simple statements in

areas of immediate need or on very familiar topics.

Asking and answering simple questions, initiating and responding to simple

statements on familiar topics


statements in areas of immediate need or on very familiar topics.


statements related to family


statements in areas of immediate need or on very familiar topics.

Asking for and giving directions referring to a map or plan.

Asking for and providing everyday goods and services

Asking for and providing personal information

142

Asking for and providing suggestions and obligations

Asking for attention

asking for clarification about key words or phrases not understood using stock phrases.

Asking for clarification about key words or phrases not understood using stock

phrases.

Asking for clarification about rules of games

Asking people for things and give people things.

Asking very simply for repetition when he/she does not understand.


Checking whether someone has done something or not

Communicating in simple and routine tasks requiring a simple and direct exchange of

information on games


information on traffic


information on safety


information


information on familiar and routine matters


information.

Communicating in simple and routine tasks using simple phrases to ask for and

provide things, to get simple information and to discuss what to do next.

Communicating what he/she wants to say in a simple and direct exchange of limited

information on familiar and routine matters.

Communicating what he/she wants to say in a simple and direct exchange of limited information on familiar and routine matters, but in other situations he/she generally has to compromise the message

Conditions, daily routines, likes/dislikes, etc. as a short series of simple phrases and

sentences linked into a list.

Constructing phrases on familiar topics with sufficient ease to handle short exchanges,

despite very noticeable hesitation and false starts.

Coping with a limited number of straightforward follow up questions

Dealing with common aspects of everyday living such as travel, lodgings, eating and

shopping.

Dealing with common aspects of everyday living such as travel, lodgings, eating and

shopping.

Dealing with practical everyday demands: finding out and passing on straightforward

factual information.

Delivering very short rehearsed announcements of predictable, learnt content which

are intelligible to listeners who are prepared to

Delivering very short rehearsed announcements of predictable, learnt content which

are intelligible to listeners who are prepared to concentrate.

Describing everyday aspects of his/her environment

Describing everyday aspects of his/her environment e.g. people and places

Describing everyday aspects of his/her environment e.g. people, places, a job or study experience.

143

Describing everyday aspects of his/her environment e.g.objects

describing everyday aspects of people and places.

Describing him/herself; what he/she does and where he/she lives.

Describing his/her family, living conditions, educational background, present or most

Describing life cycles.

Describing past events and people.

Describing past events.

Describing people, places and possessions in simple terms.

Describing places in simple terms.

Describing plans and arrangements, habits and routines

Describing something in a simple list of points.

Describing weather conditions

Describing where he/she lives.

Discussing events in a story or the plot in a simple way.

Discussing everyday practical issues in a simple way when addressed clearly, slowly

and directly.

Discussing what to do in the evening, at the weekend, etc.

Discussing what to do next, making and responding to suggestions, asking for and

giving directions.

Discussing what to do, where to go and make arrangements

Discussing what to do, where to go and making arrangements to meet.

Discussing what to do, where to have the party and make arrangements for the party.

Dramatization and repeating short sentences in a story

Establishing social contact: greetings and farewells; introductions; giving thanks.

Exchanging limited information on familiar and routine operational matters

Exchanging relevant information and give his/her opinion

Exchanging relevant information on formulation of mathematical problems

Explaining what he/she likes or dislikes about something.

Explaining what s/he likes or dislikes about something.

Expressing how he/she feels in simple terms, and expressing thanks.

Expressing opinions and attitudes in a simple way.

Finding out and passing on straightforward factual information.



Following changes of topic of factual TV news items, and forming an idea of the main

content.

Getting all the information needed from a shop, as long as it is of a straightforward,

non specialized nature.

Getting all the information needed from a tourist office, as long as it is of a

straightforward, non specialized nature.

Getting simple information about travel, use public transport: buses, trains, and taxis,

ask and give directions, and buy tickets.

giving a short, rehearsed presentation on a topic pertinent to his/her everyday life,

briefly give reasons and explanations for opinions, plans and actions.

Giving a short, rehearsed presentation on a topic pertinent to his/her everyday life,

briefly give reasons and explanations for opinions

Giving a short, rehearsed presentation on a topic, briefly giving reasons and

explanations. 144

Giving a short, rehearsed, basic presentation on a familiar subject.

Giving a simple description of people

Giving a simple description or presentation of people

Giving a simple description or presentation of people and events.

Giving a simple description or presentation of people and places





Giving a simple description or presentation of people, living conditions, daily

Giving a simple description or presentation of people, living or working conditions,

daily routines, likes/dislikes, etc. as a short series of simple phrases and sentences


daily routines, etc. as a short series of simple phrases and sentences linked into a list.

Giving a simple description or presentation of people, living or working


daily routines, likes/ dislikes, etc. as a short series of simple phrases and sentences

linked into a list.

Giving a simple description or presentation of scientific processes as a short series of

simple phrases and sentences linked into a list.

Giving and following simple directions and instructions e.g. explain how to get

somewhere.

Giving and receiving information about past events, people, places, dates, etc.

Giving and receiving information about quantities and numbers

Giving and receiving information about quantities, numbers etc.

Giving and receiving information about quantities, numbers, prices etc.

Giving short basic descriptions of animals

Giving short basic descriptions of events and activities

Giving short basic descriptions of games

Giving short basic descriptions of plants

Handling numbers, quantities and cost.

Handling very short social exchanges

Handling very short social exchanges about personal experiences

Handling very short social exchanges but is rarely able to understand enough to keep

conversation going of his/her own accord.

Handling very short social exchanges but is rarely able to understand enough to keep conversation going of his/her own accord, though he/she can be made to understand if the speaker will take the trouble.

Handling very short social exchanges but is rarely able to understand enough to keep conversation going of his/her own accord, though he/she can be made to understand if the speaker will take the trouble.

Identifying the main point of TV news items reporting events, accidents etc. where the

visual supports the commentary.

Identifying the topic of discussion around her which is conducted slowly and clearly.

Indicating when he/she is following.

Initiating, maintaining and closing simple, face-to-face conversation.

Interacting in a simple way but communication is totally dependent on repetition at a

slower rate of speech, rephrasing and repair.

145

Interacting with reasonable ease in structured situations and short conversations,

provided the other person helps if necessary.

Interacting with reasonable ease in structured situations and short conversations

İdentifying what he/she means by pointing to it

İndicating time by such phrases as everyday, every morning, etc

İndicating time by such phrases as next week, at three o’ clock, etc.

İndicating when he/she is following

İnitiating, maintaining and closing simple, face-to-face conversation

İnteracting in a simple way but communication is totally dependent on repetition at a

slower rate of speech, rephrasing and repair ordering a meal.

İnteracting in a simple way but communication is totally dependent on repetition at a

slower rate of speech, rephrasing and repair.

İnteracting with reasonable ease in structured situations and short conversations,

provided the other person helps if necessary

Linked into a list.

Locating specific information in lists and isolating the information required.

Making an introduction and using basic greeting and leave-taking expressions

Making and responding to invitations and apologies.

Making and responding to suggestions

Making him/herself understood in an interview and communicating ideas and

information on familiar topics, provided he/she can ask for clarification occasionally,

and is given some help to express what he/she wants to.



information on familiar topics

Making him/herself understood in short contributions, even though pauses, false starts

and reformulation are very evident.

Making simple purchases by stating what is wanted and asking the price.

Managing simple, routine exchanges without undue effort.

Managing very short, isolated, mainly pre-packaged utterances, with much pausing to

search for expressions, to articulate less familiar words, and to repair communication.

Non-idiomatic speech about personal details.

Ordering a meal.

Participating in short conversations in routine contexts on topics of interest.

Performing and responding to basic language functions, such as information exchange

and requests and express opinions and attitudes in a simple way.


text within the learner’s limited competence and experience.

Producing simple mainly isolated phrases about people and places.

Producing simple mainly isolated phrases about people.

Producing simple sentences about other people

Producing simple sentences to describe animals

Producing simple, mainly isolated phrases about people and places

Reading a loud a very short rehearsed text (poem)

Reading a very short, rehearsed statement to introduce a geographical region

Recalling and rehearsing an appropriate set of phrases from his/her repertoire.

Repeating simple phrases for correct pronunciation

Replying in an interview to simple direct questions about hobbies

146

Replying in an interview to simple direct questions spoken very slowly and clearly in

direct non-idiomatic speech about personal details.


direct


direct non-idiomatic speech about personal details.

Routines, likes/dislikes, etc. as a short series of simple phrases and sentences linked

into a list.

Saying he/she didn’t follow

Saying what he/she likes and dislikes.

Saying what he/she thinks about things in a story.

Saying what he/she thinks about things.

Talking about past and present abilities and inabilities.

Talking about past habits and routines.

Talking about people, their educational background and accomplishments

Telling a story

Telling a story or describe something in a simple list of points.

Understanding and answering questions addressed slowly and carefully to them

Understanding and extracting the essential information from short recorded passages.

Understanding clear, standard speech on familiar matters directed at him/her, provided

he/she can ask for repetition or reformulation from time to time.

Understanding clear, standard speech on familiar matters directed at him/her, provided

he/she can ask for repetition or reformulation from time to time.

Understanding enough to manage simple, routine exchanges

Understanding enough to manage simple, routine exchanges without undue effort.

Understanding everyday expressions aimed at the satisfaction of simple needs of

concrete type.

Understanding questions and instructions addressed carefully and slowly to him/her

and follow short, simple directions.

Understanding questions and instructions addressed carefully and slowly to him/her

Understanding short, simple texts on familiar matters.

Using an inadequate word from his/her repertoire and using gesture to clarify what

he/she wants to say.

Using simple descriptive language to make brief statements

Using simple descriptive language to make brief statements about sports

Using simple descriptive language to make brief statements about mathematical

operations

Using simple descriptive language to make brief statements about a place.

Using simple descriptive language to make brief statements about an object.

Using simple descriptive language to make brief statements about and compare objects

and possessions.

Using simple descriptive language to make brief statements and compare objects and

possessions

Using simple descriptive language to make brief statements.

Using simple techniques to start, maintain, or end a short conversation.

Using simple techniques to start; maintaining, or ending a short conversation

Without undue effort.

147

L. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

Açık kaynak kodlu ortamlarda bulunan program kodlarını geliştirerek yeni bir çözüm

üretir.

Ağ yapıları arasındaki farklılıkları değerlendirir.

Algoritma ve strateji kavramlarını tanımlar.

Amaca ve hedef kitleye uygunsunum biçimini kullanır

Amacına uygun çeşitli kaynaklardan, kullanıma hazır görseller oluşturur

Amacına uygun programı seçerek kullanır.

Animasyon için akış şeması ve öykü yaprakları hazırlar.

Animasyon ve film kayıtlarını içeren birçoklu ortam sunumu oluşturur.

Animasyon ve yazılım geliştirme konusunda temel kavramları tanır.

Arama Motorlarını etkili biçimde kullanır.

Arama yaparken kullanılan teknikleri listeler.

Aranan bilgi yapısı ve dosya biçimine göre arama sonuçlarını düzenler.

Araştırma yaparken kullandığı yöntemleri paylaşır.

Aynı amaç için hazırlanmış yazılımlar arasından verilmiş ölçütlere göre seçim yapar.

Aynı medya biçimleri arasında dönüştürme yapar.

Aynı türde farklı marka ve model teknolojilerin bileşenlerini karşılaştırarak sunar.

Basılı ve elektronik materyalleri kelime işlem programına aktarır.

Basılı ve elektronik ortamdaki bilgileri birbirine dönüştürür.

Beğenilen web adreslerini saklamak için sosyal imleme araçlarını kullanır.

Belirlenen bir konuda BİT araçlarını kullanarak bilgi oluşturur.

Belirlenen problem için oluşturduğu çözüm önerisini ve yaklaşımını sunar.

Belirlenen problemi çözmek için animasyon ve yazılım geliştirir.

Belirlenen problemin çözüm sürecinde gerekli işlemler için akış şeması hazırlar.

Belirlenen problemin çözümü için adımlar oluşturur.

Belirlenen problemin çözümü için algoritma geliştirmenin önemini ifade eder.

Belirlenen problemin çözümüne farklı yollardan ulaşır.

Belirlenen problemin çözümünü sağlayan farklı algoritmalar hakkında tartışır.

Belirli bir amaca ve kitleye yönelik bir veri tabanı oluşturur

Belirli bir amaca ve kitleye yönelik görsel açıdan zenginleştirilmiş birçoklu ortam

sunumu hazırlar

Belirli bir amaç için kullanılması gereken bilişim teknolojisine karar verir.

Belirli bir konu için bilgiyi uyarlar.

Belirli bir ölçüte göre dizin (indeks) dosyası hazırlar.

Belirli ölçütlere göre hazırladığı web sayfasını değerlendirir

Belli bir konuda yapılmış projelere ulaşarak bir proje havuzu düzenler.

Bilgi dönüştürme araçlarını listeler.

Bilgi kirliliği konusunda duyarlı davranır.

Bilgi paylaşımı için amacına uygun araçları seçer.

Bilgi paylaşımı için kullanılan araçları tanımlar.

Bilgi paylaşımı için özgün bir doküman oluşturur.

Bilgi paylaşımında kullanılan ağ çeşitlerini kavrar.

Bilgi ve fikirlerini farklı hedef kitlelerin anlayacağı biçimde düzenleyip medya

aracılığı ile paylaşır.

Bilgi ve iletişim teknolojilerini doğru ve güvenli biçimde kullanmak için gerekli olan

temel bilgi ve becerileri sergiler 148

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kültürel-sosyal açıdan bireysel ve toplumsal katkıları

konusunda bilinçlenebilir ve olumlu tutum geliştirir.

Bilgi ve iletişim teknolojisi araçlarını listeler.

Bilgi yönetim kavramını tanımlar.

Bilgi yönetimi süreçlerine ilişkin araştırma sonuçlarını paylaşır.

Bilgileri ifade etmek ve üzerlerinde işlem yapmak için değişkenleri kullanır

Bilginin ağlar arasındaki yolculuğunu keşfeder.

Bilginin farklı biçimlerde saklanabileceğini kavrar.

Bilginin farklı biçimlerde sunulabildiğinin farkına varır.

Bilginin sunulması için çoklu ortam uygulamalarını etkili biçimde kullanır.

Bilginin sunulması için yazılı, görsel ve işitsel imgelerin kullanımının önemini ifade

eder.

Bilgisayar ağlarının boyutlarına ve bileşenlerine ilişkin farklılıkların nedenlerini

tartışır.

Bilgisayar ağlarının işlev ve türlerini listeler.

Bilgisayar yardımı ile çözülecek bir problem için yazılacak programın temel

aşamalarını

Bilgisayardaki dosya ve klasörlerle çalışırken depolama ölçülerini dikkate alır

Bilgiye çeşitli kaynaklardan erişir.

Bilgiye erişir, bilgiyi analiz eder ve bilgiden bilgi üretmenin gücünü ve önemini

kavrar.

Bilgiye ulaşırken zararlı ve gereksiz içerikleri ayırt eder.

Bilgiye ulaşmak için çeşitli elektronik ve yazılı kaynakları araştırır.

Bilgiyi biçimlendirmek için kullanılan araçlara örnek verir.

Bilgiyi biçimlendirmek için yapılacak işlemleri açıklar.

Bilgiyi dönüştürme kavramını tanımlar.

Bilgiyi farklı şifreleme teknikleri kullanarak aktarır.

Bilgiyi paylaşmanın önemini ve yararlarını açıklar.

Bilgiyi sunmak için amacına uygun aracı seçer.

Bilgiyi yapılandırma süreçlerinde farklı araç ve yaklaşımları kullanır.

Bilişim araçlarını amacına uygun sınıflandırır.

Bilişim araçlarını kullanarak etkili iletişim kurar, fikir ve projelerini gerçekleştirir.

Bilişim etiği, gizlilik ve güvenlik konularında duyarlı davranabilir.

Bilişim sistemleri için çeşitli tehditler, riskler ve güvenlik boşlukları olabileceğini bilir

Bilişim teknolojilerin günlük hayatımızdaki kullanım amaçlarını açıklar.

Bilişim teknolojilerin günlük hayatımızdaki önemini açıklar.

Bilişim teknolojilerinin bireysel ve toplumsal açıdan sosyal ve kültürel hayata

katkılarını açıklar.

Bir dizi eylemi gerçekleştirmek için nesneleri programlar.

Bir görevi gerçekleştirmek için değişkenler ve sabitler kullanılarak fonksiyonların

oluşturulduğunu anlar

Bir kelime işlem programını kullanarak doküman oluşturur.

Bir masaüstü yayıncılık programında gerekli eklemeleri yapar

Bir masaüstü yayıncılık programında sayfayı amacına uygun olarak biçimlendirir.

Bir problemi çözmek ve projeyi gerçekleştirmek için strateji geliştirir, çözüm üretirken

farklı bakış açılarını ve yaklaşımları kullanır.

Bir veritabanının temel özelliklerini açıklar.

Bireysel ve toplumsal açıdan bilgi oluşturma sürecine ilişkin araştırma yapar.

149

BİT araçları ile algoritma ve strateji kavramlarının ilişkisini fark eder.

BİT araçları ile bilgi oluşturmanın basamaklarını listeler.

BİT araçları ile oluşturabileceği bilgi türlerini açıklar.

BİT araçları kullanarak oluşturduğu bilgiyi paylaşma biçimlerini açıklar.

BİT araçları kullanılarak dönüştürülen bilginin sosyal ve kültürel hayata etkisine

yönelik görüş geliştirir.

BİT kullanarak çalışma ve öğrenme ortamlarını kişiselleştirir.

BİT kullanılarak gerçekleşen bilgi yönetiminin sosyal-kültürel hayata katkılarını

açıklar

BİT kullanım sürecinde karşılaştığı teknik sorunlara çözüm üretir.

BİT kullanımında karşılaşılan problemlerin farkına varır.

BİT kullanırken etik değerlere uygun davranır.

BİT kullanma ve yönetme sürecinde etik ilkelere uymanın önemini fark eder.

BİT kullanma ve yönetmenin önemini açıklar.

BİT’ e ilişkin temel bileşenleri listeler.

BİT’ ini kullanarak bilgiye ulaşma yöntemlerini açıklar.

BİT’ nin kullanımında gizlilik ve güvenlik boyutlarını açıklar.

BİT’e ilişkin temel kavramları tanımlar.

BİT’in sosyal ve kültürel katkılarını bilgiye erişme ve değerlendirme kapsamında

yorumlar.

Bulut bilişim yaklaşımına uygun biçimde bilgiyi yönetir

Çeşitli işlemleri gerçekleştirirken basit değişkenler tanımlar ve kullanır

Çeşitli ortamların güvenlik düzeyine ilişkin fikir oluşturur.

Çeşitli sanal ortamları, medya ve yazılım türlerini kullanarak ortak ürün ve projeler

üretir.

Çözümü verilen probleme farklı bir çözüm yolu önerir.

Diğer sayfalara bağlantı kuran web sayfaları tasarlar ve üretir

Dijital ortamda kişisel bir ürün dosyası (portfolyo)

Dijital ortamda kişisel bir ürün dosyası (portfolyo) oluşturur

Dokümanı farklı kişilerle paylaşarak işbirliği içinde bir ürünün gelişmesine katkı

sağlar.

Dosya uzantılarına göre (örneğin pdf, gif vb.) dosyaların temel özelliklerini tanımlar.

Eğitsel oyun geliştirir.

Elektronik çizelgede amacına uygun mantıksal karşılaştırma yapar

Elektronik çizelgede formülleri kullanarak çeşitli problemleri çözer

Elektronik çizelgede grafikleri kullanarak çeşitli problemleri çözer

Elektronik çizelgede koşullu biçimlendirme yapar

Elektronik çizelgedeki çalışma sayfası özelliklerini tanır.

Elektronik çizelgenin kullanımına örnekler verir, kullanım avantajlarını açıklar.

Elektronik ortamdaki verileri farklı biçimlere dönüştürür.

Elektronik ortamdaki verilerin sınıflanması ve saklanmasında kullanılan yaklaşımları

değerlendirir.

Elektronik ortamlardaki verilerin, yönetsel önemini açıklar.

Elektronik verileri sınıflama ve saklama konusunda doğru yaklaşımları uygular.

Eriştiği bilgiyi, strateji geliştirmeye uygunluk açısından değerlendirir.

Etik ilkelerin ihlali sonucunda karşılaşılabilecek durumlara örnek verir.

Farklı algoritmaları inceleyerek en hızlı ve doğru çözümü seçer.

Farklı erişim çözümleriyle İnternet üzerinden veri transferi yapar.

150

Farklı gruplarla iletişim kurarak sanal ortamlara ilişkin sosyal ve kültürel anlayış

geliştirir.

Farklı hesaplama ve grafik oluşturma araçlarını özellikleri açısından karşılaştırarak

seçim yapar.

Farklı içerik oluşturma araçlarını özellikleri açısından karşılaştırarak seçim yapar.

Farklı iletişim araçları kullanarak ileti oluşturur

Farklı iletişim araçlarını kullanarak diğer İnternet kullanıcıları ile iletişim kurar.

Farklı iletişim araçlarının özelliklerini etkili biçimde kullanır

Farklı kaynaklardan edindiği bilgileri, geliştirdiği strateji kapsamında kullanmak üzere

dönüştürür.

Farklı medya türlerini kullanarak çoklu ortam uygulamaları geliştirir.

Farklı platformlar arasında dosya dönüşüm işlemlerini gerçekleştirir.

Farklı problem çözme yaklaşımlarını listeler.

Farklı projelere ve etkilerine ilişkin anlayış geliştirir.

Farklı projeleri inceleyerek yeni bir proje fikri oluşturur.

Farklı sanal ortamlar için etik kuralları belirler.

Farklı sosyal medya yazılımları arasında bilgi transferi sağlar.

Farklı teknolojilerin değişik amaçlar için kullanımı konusunda yorum yapar.

Farklı teknolojilerin olumlu ve olumsuz yönlerini değerlendirir.

Gazetelerin iletileri etkili bir şekilde sunmak için çeşitli yazı şekilleri ve yazma

efektleri kullandığını keşfeder

Geliştirdiği eğitsel oyunu sosyal ortamlarda paylaşır.

Geliştirdiği stratejilerin, belirlenen problemin çözümündeki etkisini tartışır.

Geliştirilmiş proje fikirleri arasından belirli ölçütlere göre seçim yapar.

Gizli kalması gereken bilgi ile paylaşılabilecek bilgiyi ayırt eder.

Gizlilik açısından önemli olan boyutları belirler.

Gizlilik ihlallerinden doğabilecek sorunları ortaya koyar.

Gizlilik ve güvenlik ayarlarını kişisel tercihlerine uygun biçimde düzenler.

Gizlilik ve güvenlik boyutlarını farklı yazılımları ele alarak karşılaştırır.

Gizlilik ve güvenlik problemlerinin neden olduğu bireysel ve toplumsal etkileri

tartışır.

Görsel-işitsel bir materyal hazırlamak için amacına uygun aracı seçer.

Günlük hayatta karşılaşılan problemleri çözmek için farklı stratejiler geliştirir.

Günlük yaşamda bilgi yönetiminin önemini açıklar.

Günlük yaşamda bilginin BİT aracılığıyla oluşum sürecini açıklar.

Güvenlik açıklarının oluşumu konusunda yorum yapar.

Güvenlik için tehdit oluşturabilecek yapılara alınabilecek önlemleri tartışır.

Hatalı bir algoritmayı doğru çalışacak biçimde düzenler.

Hazır akışa göre gerekli animasyon sahnelerini oluşturur.

Hazır bir veritabanı kullanılarak amacına yönelik sorgulama yapar ve yorumlar.

Hazırladığı akış şeması ve öykü yapraklarını programın olası kullanıcılarının

görüşlerine göre düzenler.

Hazırladığı web sayfasını yayımlar.

Hedeflenen çıktıyı elde etmek için bir programı test eder ve iyileştirir.

Herhangi bir kaynaktan erişilen bilginin ihtiyacına uygun olup olmadığına karar verir.

Herhangi bir kelime işlemci programı kullanarak oluşturduğu dokümanı paylaşır.

Hesaplama ve grafik oluşturma araçlarını tanır.

Hesaplama ve grafik programlarını etkili biçimde kullanır.

151

HTML kullanarak bir web sayfası tasarlar.

HTML’ in etiketlerden oluştuğunu açıklar.

İçerik oluşturma araçlarını tanır.

İçerik oluşturma araçlarının kullanımını açıklar.

İhtiyaca göre iletişim aracını seçer.

İhtiyaç duyulan bilgiye ulaşmak için gerekli arama ölçütlerini oluşturur.

İletişim araçları arasında veri aktarımı yapar.

İletişim araçların kullanma yöntemlerini açıklar.

İletişim araçlarının önemini ifade eder.

İletişim süreci açısından araçlar arasındaki farklılıkları karşılaştırır.

İlgi alanına giren internet adreslerini belirli bir düzende sınıflandırır.

İnternet adreslerinin oluşumunu ve yapısını anlar.

İnternet ortamında belirlediği etik ilkelere aykırı davranışları, bu ilkelere uygun

davranışlara dönüştürür.

İnternet ortamındaki davranışların etik olma durumuna ilişkin sunum yapar

İnternet ortamındaki iletişim sürecine ilişkin teknik detayları açıklar.

İnternet ortamındaki kişisel kullanım alanını düzenler.

İşlevlerini belirlediği yeni bir teknoloji tasarlar.

Kayıt formlarındaki bilginin alanlara bölündüğünü ve birkaç kayıt formunun bir dosya

oluşturduğunu fark eder.

Kelime işlem programlarını etkili biçimde kullanır.

Kelime işlemcide oluşturduğu sayfaya amacına uygun eklemeler yapar.

Kişisel mesaj ile dosyaların saklanması ve erişilmesi konusunda strateji geliştirir.

Klavyeye bakmadan bir metinden yararlanarak verilen metni hatasız biçimde yazar.

Masaüstü yayıncılık programında belirli bir amaca yönelik olarak sayfa yapısını

ayarlar.

Medyadaki iletileri eleştirel bakış açısıyla sınıf ortamında tartışır.

Metinleri, grafikleri, filmleri ve sesleri kullanmanın algıyı ve iletişimi nasıl

değiştirdiğini fark eder.

Mevcut bir algoritmayı program koduna dönüştürür.

Nesne kavramını açıklar.

Nesne tabanlı programlama dillerinin sağladığı kolaylıkları açıklar.

Nesneleri düzenleyerek web sayfası oluşturur.

Oluşturduğu çoklu ortam uygulamasını sosyal bir ağ ortamında paylaşır.

Oluşturduğu sayısal veriler ve grafik türleri hakkında görüş alış-verişinde bulunur.

Oluşturulmuş projeleri karşılaştırır.

Örnek bir ortam için bilgisayar ağ altyapısı oluşturur.

Parmak yerleşim düzenine uygun olarak verilen bir metni doğru biçimde yazar.

Problem çözme sürecinde problemin çözülebilirliği hakkında yorum yapar.

Problem çözme sürecinde strateji geliştirmenin önemini açıklar.

Problem çözmek için gerekli değişken ve işlemleri belirler.

Problem çözmenin önemini ifade eder.

Problem çözümü için geliştirdiği adımların geçerliğini sorgulayarak en etkili çözüme

ulaşır.

Program içerisinde tekrar eden bir grupta döngüleri kullanır.

Program kodunu ve çalıştırılabilir dosyayı sosyal ortamlarda paylaşır.

Programı çalıştırmak için gerekli derleyiciyi kullanır.

Programın hatasız çalışarak sonuç üretmesini sağlar.

152

Programlama dillerinin çeşitlerini ve özelliklerini açıklar.

Programlama için gereken donanımı açıklar.

Programlama için kullanılan kavramları tanımlar.

Programlama için kullanılan süreçleri açıklar.

Programlama mantığına ilişkin yaklaşım geliştirir.

Programlama sürecinde uyulması gereken pedagojik ilkeleri listeler.

Proje dokümanını verilen bir şablona uygun biçimde hazırlar.

Proje döngüsünü tanımlar.

Proje fikri geliştirmenin önemini açıklar.

Proje fikrini sosyal medya ortamında tartışmaya açar.

Proje fikrini, proje döngüsüne dönüştürerek açıklar.

Proje geliştirme sürecini açıklar.

Proje havuzundaki proje sonuçlarına dayanarak özet hazırlar.

Projelerin gereksinimlerden oluşturulduğunu, zaman-emek-maliyet sınırları içinde

gerçekleşeceğini fark eder.

Projenin nasıl yaygınlaştırılabileceğine ilişkin görüş geliştirir.

Projenin uygulama sonuçlarını sosyal medya ortamında paylaşır.

Projenin yaygınlaştırılması ile ilgili görüşlerini proje paydaşları ile paylaşır.

Sayısal veri ve formülleri kullanarak farklı türlerde grafik ve sayısal veriler elde eder.

Sayısal veri ve grafiklerden oluşan dokümanlar oluşturur.

Sınıf kavramını açıklar.

Sınıfları temel alarak bir dizi nesne oluşturur.

Sistemleri ve konuları incelemek için model, benzeşimler ve canlandırmalar oluşturur.

Sosyal medya ortamlarında görsel-işitsel paylaşımlar yapar.

Sosyal medya türlerini tanımlar.

Sosyal medyanın kullanım amaçlarını açıklar.

Sosyal medyayı etkili biçimde kullanır ve yönetir.

Sosyal medyayı kişisel tercihleri konusunda etkili bir biçimde kullanır.

Sosyal medyayı kullanım sürecinde dikkat edilecek etik değerlere ilişkin anlayış

geliştirir.

Sosyal ortamda paylaşılan bir doküman üzerinde grup olarak çalışır.

Sosyal ortamlarda paylaşılan bilgilere ilişkin olarak dijital ve telif haklarına uygun

olmayan davranışlara tepkide bulunur.

Sosyal paylaşımlarda etik ilkelere uygun davranır.

Sosyal ve kültürel değerler açısından BİT kullanımını sorgular.

Strateji geliştirmek için gereksinim duyduğu bilgiye erişir.

Sunu programındaki slaytları amacına uygun olarak düzenler

Teknolojik icatların ve yaratıcılığın ekonomiyi nasıl etkilediğini açıklar.

Ulaşmak istediği amaç doğrultusunda bilgiyi dönüştürmenin önemini açıklar.

Uygun teknikler kullanarak elektronik çizelge dosyaları oluşturur ve kaydeder

Veri tabanındaki tablolar arasında ilişkiler kurar.

Verilen bağlamda bilginin uygunluğunu değerlendirir.

Veritabanında form oluşturur ve düzenler.

Web sayfası oluşturmak için uygun yazılımları ve yazılım araçlarını kullanır

Yaşam boyu öğrenme ve bağımsız öğrenebilme konusunda kişisel sorumluluk alır.

Yazarlık ve programlama dillerini tanır, en az bir yazarlık/ programlama dilini etkili biçimde kullanır.

153

M. TÜM ALANLARA AİT ORTAK KAZANIMLAR

“Bilgi”, “bilim”, “araştırma”, “bilimsel araştırma”, “bilimsel yöntem” kavramlarının

tanımını söyler/yazar.

“Bilgi”, “bilim”, “araştırma”, “bilimsel araştırma”, “bilimsel yöntem” kavramlarının

anlamlarını kendi cümleleriyle söyler/yazar.

“Problem”, “değişken”, “bağımlı değişken”, “bağımsız değişken”, “hipotez”, “amaç”,

“önem”, “varsayım”, “sınırlılık”, “tanım”, “evren”, “örneklem”, “veri”, ve “bulgu”

kavramlarının tanımını söyler/yazar.

“Raporlaştırma”, “kapak”, “dipnot”, “kaynakça” kavramlarının tanımını söyler/yazar.

Alıntılarını kurallarına uygun olarak dipnot ile gösterir.

Araştırma amacına uygun aracı seçer.

Araştırma amacına uygun veri toplama aracını kullanır.

Araştırma ile ilgili temel kavramları açıklar.

Araştırma ile ilgili temel kavramları tanır.

Araştırma konusu olarak çevresinde karşılaştığı problemlerden birini seçer.

Araştırma konusuna uygun “amaç”, “önem”, “varsayım”, “sınırlılık” ve “tanımları”

yazar.

Araştırma konusuna uygun araştırmanın amacını söyler/yazar.

Araştırma konusuna uygun evren ve örneklemi belirler.

Araştırma konusuna uygun evreni belirleyip yazar.

Araştırma konusuna uygun -varsa- tanımları söyler/yazar.

Araştırma konusunun seçimine etki eden faktörleri söyler/yazar.

Araştırma konusunun sınırlılıklarını söyler/yazar.

Araştırma raporunda bulunması gereken bölümleri sırasıyla söyler/yazar

Araştırma raporunun bölümlerini tanır.

Araştırma raporunun yazımında dikkat edilecek kuralları hatırlar.

Araştırma sonucu keşfedilen ilişkileri günlük yaşamda meydana gelen olayları

açıklamak için kullanır.

Araştırma sonuçlarına dayalı gerçekleştirilebilecek öneriler yazar.

Araştırma tekniklerini uygulamak amacıyla çeşitli araç gereçleri etkin olarak kullanır.

Araştırma ve veri toplama yöntemlerini tanır.

Araştırmanın birey hayatındaki önemini kendi cümleleriyle söyler/yazar.

Araştırmanın birey, kurum ve toplum hayatındaki önemini açıklar.

Araştırmanın birey, kurum ve toplum için önemine örnek gösterir.

Araştırmanın bölümleri ile ilgili temel kavramları tanımlar.

Araştırmanın konusunda yer alan değişkenin türünü söyler/yazar.

Araştırmanın kurum hayatındaki önemini kendi cümleleriyle söyler/yazar.

Araştırmanın toplum hayatındaki önemini kendi cümleleriyle söyler/yazar.

Araştırması sonucunda öneri geliştirir.

Araştırmasına kapak hazırlar.

Araştırmasında elde ettiği bulguları yorumlar.

Araştırmasında elde ettiği veriler üzerinde temel işlemler ve çözümlemeler yapar.

Araştırmasını kurallara uygun olarak raporlaştırır.

Araştırmasının araştırma raporu bölümlerine uygun olarak yazar.

Araştırmasının dayandığı temelleri söyler/yazar.

Araştırmayı veya etkinliği yapmak için gerekli, uygun alet ve materyalleri seçer.

Basın-yayın organlarını takip ederek problemi ile ilgili bilgileri toplar.

154

Başlık ve paragraf düzeninin nasıl olacağını söyler/yazar.

Bilgi toplamak amacıyla çeşitli kaynaklara başvurur.





Bilimsel araştırma çeşitlerini açıklar.

Bilimsel araştırma çeşitlerini söyler/yazar.

Bilimsel bilginin değişiminde kanıtların, teorilerin ve/veya paradigmaların rolünü

açıklar.

Bilimsel bilginin değişiminin genellikle sürekli olduğunu fakat bazen de paradigma

kayması şeklinde olabileceğini fark eder.

Bilimsel bilginin ivmeli bir şekilde arttığını fark eder.

Bilimsel bir araştırma yapmaya olan ilgisini geliştirir.

Bilimsel çalışmalara katılım ve çalışma esnasında girişimci özelliğini gösterir.

Bilimsel etkinliklerle ilgili olarak kendine olan güvenini ve memnuniyetini ifade eder.

Bilimsel kavram, süreç ve araştırma sonuçlarını çizim, grafik, tablo, histogram vb.

kullanarak, yazı ve/veya sözel iletişim yoluyla özetler.

Bilimsel kavramların anlaşılmasını kolaylaştıracak modelleri ve bilgisayar

simülasyonlarını etkili olarak kullanır.

Bilimsel yöntemin aşamalarını hatırlar.

Bilimsel yöntemin aşamalarını sırasıyla söyler/yazar.

Bilim-teknoloji-toplum-çevre arasındaki ilişkileri anlar.

Bir araştırmayı yapmak için uygun olan metodu seçer.

Bir hipotezi desteklemek ya da reddetmek amacıyla bulduğu sonuçları açık olarak

ifade eder.

Bir problemi kesin ve açık olarak belirtir.

Bir üst maddede yaptığı işlemleri kontrol eder.

Bireyin teknoloji geliştirirken veya kullanırken sonuçları hakkında kendine, topluma

ve çevreye karşı sorumluluk hissetmesi gerektiğini anlar.

Bireysel olarak ve/veya diğerleri ile iş birliği içerisinde çalışır.

Bireysel ve eşli etkinlikleri güvenli bir şekilde yapar.

Bireysel ve grup çalışmalarında kendi sorumluluklarını yerine getirir.

Bireysel ve toplumsal ihtiyaçların karşılanmasında bilimin rolünü anlar.

Bu çalışmayı neden yaptığını uygun cümlelerle önem bölümünde yazar.

Bu önerileri önemine göre sıralar.

Bulguların nasıl yorumlanacağını kendi cümleleriyle söyler/yazar.

Bulguların yorumlanması ile ilgili özelliklerini açıklar.

Bulguların yorumlanmasını örneklerle açıklar.

Bulunduğu çeşitli grup ve kurumlar içindeki yerini belirler.

Çalışırken üyeler işbirliği yapar.

Çeşitli araştırmacıların deneysel verilerini sonuçlarını doğrulamak amacıyla kullanır.

Çevresinde bulunan problemleri listeleyip söyler/yazar.

Çoğu problemin birden fazla çözümü olduğunu ve bir çözümün tercih edilmesine

ilişkin kararın o şartları belirleyen farklı durumlardan etkilendiğinin farkına varır.

Değerlendirme, geliştirme ve değiştirme hususunda isteklidir.

Deneysel sonuçların doğruluğunu sınırlayan hataların kaynaklarını belirler.

Dipnot yazımında dikkat edilecek özellikleri söyler/yazar. 155

Doğrulanabilir verilerin gerekliliğini savunur.

Ekip olarak bireysel çabalarının ekip başarısını etkileyeceğinin farkında olur ve

sorumluluklarını yerine getirir.

Ekip üyeleri, diğer üyelerin başarılarını artırmada birbirlerine katkıda bulunur.

Ekip üyeleri, kendilerinden istenilenleri öğrenir ve bütün grup elemanlarının

öğrenmesini sağlar.

Ekip üyelerine destek olur, birbirlerini cesaretlendirir ve üyelerin harcadıkları çabaları

takdir eder.

Elde ettiği verileri amacına uygun olarak sınıflandırır.

Etkinliklerde kendisi ve çevresindekilerin güvenliğinin sağlanmasının önemini anlar

ve uygulamaya özen gösterir.

Etkinlikleri işbirliği içinde sürdürür.

Farklı tutum ve değerlerin biyolojik kavramlar üzerine etkisini karşılaştırır.

Farklı türdeki görüşlerini açıklamayı, eleştirmeyi ve tartışmayı öğrenir.

Gözlem ve deneylerde özgünlüğü kendine ilke edinir.


Grup içerisinde görev paylaşımı yapar.

Grup içersinde etkin olmaya istek duyar.

Grup içi iletişim kurmanın önemini açıklar.

Grup içi iletişim kurmanın önemini benimser.

Grup ve sınıf tartışmalarında diğerlerinin eleştirilerini ve önerilerini dinler, tüm

bunları objektif biçimde değerlendirir.

Grup veya diğer çalışmalarda bireysel sorumluluğunu yerine getirir.

Grupla uyumlu hareket eder.

Grupta konuşurken arkadaşına söz hakkı verir.

Grupta tartışma sonucunda ortak maddeler elde eder.

Güvenilir ve kesin verilere dayalı tahminlerde bulunur.

Hipotez doğrulandığında uygun sonuçlar çıkarır.

Hipotez yazar.

Hipotezde bulunması gereken nitelikleri söyler/yazar.

İçinde bulunduğu gruplar ile gruplara ait rolleri ilişkilendirir.

İletişimde dili etkili kullanmayı ve başka öğelerle desteklemeyi içselleştirir.

İstatistiksel tekniklerle elde ettiği bulguların anlamını kendi cümleleriyle söyler/yazar.

İşbirliği yaparak çalışmaya gönüllüdür.

İşbirliği yapma alışkanlığı kazanır.

Kağıt düzeninin nasıl olacağını söyler/yazar.

Kapak düzeninin nasıl olacağını söyler/yazar.

Karışık olarak verilen bilimsel yöntemin aşamalarını doğru olarak sıraya dizer.

Karışık verilen işlem sırasını doğru olarak sıralar.

Katıldığı gruplarda aldığı roller ile rollerin gerektirdiği hak ve sorumlulukları

ilişkilendirir.

Kavramları yapılandırmak ve fikirleri geliştirmek için benzeşimler (analojiler) üretir.

Kaygılarını ve beğenilerini grupla paylaşır.

Kaynak olarak başvuracağı kaynak eser ve kişileri belirleyip söyler/yazar.

Kaynak taraması için imkânlar dâhilinde uygun bir plân hazırlar.

Kaynakça yazımında dikkat edilecek özellikleri söyler/yazar.

Kaynakçasını kurallara uygun olarak yazar.

156

Kendi alanlarında dünya çapında üne sahip bilim insanlarına ve bilime katkılarına

örnekler verir.

Kendi problemi ile ilgili hipotezler söyler/yazar.

Kendisi için uygun çalışma teknikleri geliştirme çabası gösterir.

Kendisini karşısındaki insanın yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini

doğru olarak anlamaya çalışır.

Kendisinin ve diğerlerinin yaptığı işi tarafsız ve eleştirel olarak değerlendirir.

Konuyu, amaca uygun bir şekilde, üyelerle tartışırak seçer.

Kullanma kılavuzu veya sözlü beyanlardan bir alet veya materyalin nasıl

kullanılacağını öğrenir ve uygular.

Kütüphane çalışmalarında katalog kullanır.

Listelediği problemleri önemine göre sıralayıp söyler/yazar.

Öğrenme sürecine aktif olarak katılmaya istekli olur.

Öğrenmeyi öğrenme ile ilgili ilkeleri uygulamayı alışkanlık hâline getirir.

Öne sürdüğü hipotezi test etmek amacıyla bir etkinlik tasarlar ve yapar.

Örnek hipotezler söyler/yazar.

Örneklem seçimi için araştırmanın amacına uygun örnekleme yöntemi seçer.

Örnekleme yöntemlerini söyler/yazar.

Örnekleme yöntemlerini tanır.

Örnekleme yöntemlerinin tanımlarını söyler/yazar.

Plâna uygun olarak aracı kullanır.

Problem cümlesinde bulunması gereken nitelikleri söyler/yazar.

Problem cümlesine son şeklini vererek söyler/yazar.

Problem çözmede yaratıcılığını ortaya koyar.

Proje, tartışma vb. etkinliklerde öne sürülen görüşlerle ilgili “kabullenmiş” tavırdan

daha çok “şüpheciliği” tercih eder.

Raporda şekil ve tabloları yerleştirir.

Raporlaştırma ile ilgili temel kavramları tanımlar.

Raporlaştırmada kullanacağı dilin özelliklerini söyler/yazar.

Raporunu dil özelliklerine uygun olarak yazar.

Seçtiği araca uygun uygulama plânı hazırlar.

Seçtiği problemi problem cümlesi halinde söyler/yazar.

Seçtiği problemi uygun bir problem cümlesi haline getirir.

Seçtiği problemle ilgili kaynak taraması yapar.

Seçtiği yönteme uygun örneklemi belirleyip yazar.

Sınıflandırdığı veriler üzerinde gerekli olan istatistiksel işlemleri yapar.

Sınıflandırılmış veriler üzerinde basit istatistiksel işlemlerin özelliklerini söyler/yazar.

Sınıflandırmada dikkat edilmesi gereken özellikleri söyler/yazar.

Sıraladığı problemlerden imkânlarına göre birini seçip işaretler.

Sırası karışık verilen bölümleri sıraya dizer.

Sonuçlar ilk öne sürülen hipotezi doğrulamıyorsa ikinci bir hipotez kurar.

Soru sorma becerilerini geliştirmede istekli davranarak bu bağlamda neler

Şekil ve tabloların yerleştirilmesinde dikkat edilecek özellikleri söyler/yazar.

Tablo, grafik gibi uygun teknikleri kullanarak verileri sınıflandırır ve düzenler.

Teknolojik gelişim sürecinin sınırlılıklarını, kaynaklarını ve teknolojik uygulamaların

Teknolojik kavram, ilke ve süreçleri bilir.

Temel ve uygulamalı araştırmaların tanımını kendi cümleleriyle söyler/yazar.

157

Toplu olarak nasıl çalışılacağını planlar, gelişmelerin plana uygun olup olmadığını

kontrol eder ve gerekiyorsa planları değiştirir.

Uygun araç gereçleri kullanarak doğru ölçümler yapar.

Veri toplama aracı ile elde edilen veriler üzerinde yapılacak temel işlemleri ve

Veri toplama yöntemlerini söyler/yazar.

Veri toplama yöntemlerinin anlamını söyler/yazar.

Verilen bir araştırmanın hangi gruba girdiğini söyler/yazar.

Verilen bir bölümde bulunması gereken öğeleri söyler/yazar.

Verilen bir değişken türüne örnek gösterir.

Verilen bir değişken türünün özelliklerini söyler/yazar.

Verilen bir dizi aşama arasından bilimsel yöntemle ilgili olmayanı işaretler.

Verilen bir dizi kavramla bir dizi tanımı eşleştirir.

Verilen bir kavramın tanımını verilen bir dizi tanım arasından seçip işaretler.

Verilen bir kavramla ilgili metni özetler.

Verilen bir kavramla ilgili örnek gösterir.

Verilen bir olayda değişkenleri (bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenler)

Verilen bir örnekleme yönteminin basamaklarını söyler/yazar.

Verilen bir yöntemin basamaklarında hangi işlemlerin yapılacağını söyler/yazar.

Verilen bir yöntemin nerelerde kullanılabileceğini söyler/yazar.

Verilen bir yöntemin özelliklerini söyler/yazar.

Verilen faktörler arasından araştırma konusunun seçimine etki etmeyenleri seçip

Verilen probleme bir veya daha fazla çözüm önerisi getirir.

Verilenler arasından problem cümlesinde olmaması gereken nitelikleri seçip

Verilerde ortaya çıkan eğilimleri yorumlar.

Yanlılık gösteren bilgi ve görüşleri ayırt eder.

Yapılacak çalışmayı gruba açıklar.

Yapılacak işlemleri sırası ile söyler/yazar.

Yapılacak olan çalışmaya göre (Amaç, malzeme, teknik, konu, boyut, süre, vb.

açılardan), grubun kaç kişiden oluşacağına karar verir.

Yararlandığı kaynak ve kişilerden elde ettiği bilgileri not veya fişlere yazar.

Yazdığı hipotezleri nitelikler açısından kontrol eder.

Yazdığı hipotezlerin araştırmasında sağlayacağı yararları söyler/yazar.

Yazdığı problem cümlesini problem cümlesinin bulunması gereken nitelikler

Yazdığı yorumun doğruluğunu tabloya göre kontrol eder.

Yazdıklarını bir bütün halinde ifade eder.

Yazımda başlık ve paragraf düzenine uyar.

Yazımda kağıt düzenine uyar.

Yeni bir bulgu ortaya çıktığında mevcut bilimsel bilginin test edilerek sınandığını,

düzeltildiğini veya yenilendiğini fark eder.

Zor bir problemle karşılaştığında çözümü için kararlılık gösterir.

158

VI. BÖLÜM

PROJE SÜREÇLERİ

Hedefler, Kazanımlar, Proje Hazırlama

A. Hedefler

1. Bilgi kaynaklarına ulaşma ve bu kaynaklardan en verimli şekilde yararlanma yollarını

fark edebilme.

2. Bilimsel düşünme, araştırma yapma, bilgi üretme ve kullanma gücünü geliştirebilme.

3. Bilimsel gelişmeleri yakından izleyebilme. 4. Bireysel ve birlikte çalışma alışkanlığı kazanabilme.

5. Entelektüel merakını ilerletebilme ve geliştirebilme.

6. Olay ve olguları estetik ve eleştirel bir yaklaşımla değerlendirebilme, özgün ürünler

ortaya koyabilme.

7. Problem çözme stratejileri geliştirebilme ve bunları günlük hayattaki problemlerin çözümünde kullanabilme.

8. Proje hazırlamaya yönelik olumlu tutum geliştirebilme özgüven duyabilme.

9. Sistemli, dikkatli, sabırlı ve sorumlu olma; hoşgörülü olma, tarafsız gözle bakabilme,

inceleme, sorgulama, tartışabilme ve değerlendirme özelliklerini geliştirebilme.

10. Yaşadığı sosyal ve doğal çevreye duyarlı olabilme.

11. Yaşadığı toplumun sanata ve spora verdiği değeri fark edebilme ve bu bakış açısından

çıkarımlar yapabilme.

B. Kazanımlar

1. Bilgi çeşitleri arasındaki farkı ayırt eder.

2. Bilgi çeşitleri arasındaki farklara ilişkin örnekler verir.

3. Bilgi ve çeşitlerini tanır.

4. Bilgiye ulaşmada araştırma yapmanın gerekliliğine inanır. 5. Bilim, araştırma ve proje arasındaki ilişkiyi kavrar.

6. Bilimin günlük hayattaki yerini ve önemini açıklar.

7. Çeşitli alanlardaki problem durumlarının projelendirilebileceğini fark eder.

8. Çevresinde rahatsız olduğu durumlara örnekler verir.

9. Denence sonuçlarını ortaya koyar ve değerlendirir. 10. Denencelere uygun tahminlerde bulunur.

11. Denencelerin sınanması ile problemin çözülüp çözülmediğini kontrol eder.

12. Grup içerisinde görev paylaşımı yapar.

13. Grup içersinde etkin olmaya istek duyar.

14. Hazırlamış oldukları projeleri günlük hayata geçirirler. 15. Problemin çözümüne yönelik sorular sorarak denenceler ileri sürer.

16. Proje hazırlama basamakları ile proje yazma basamakları arasındaki ilişkiyi kurar.

17. Proje hazırlama sürecinde araştırma yapmanın önemini fark eder.

18. Proje hazırlamanın gerekçelerini açıklar.

19. Proje hazırlamanın temel amaçlarını fark eder. 20. Proje hazırlamanın temel amaçlarını grupla birlikte belirler.

159

21. Proje yazma basamaklarına uygun olarak elde ettiği verileri düzenler.

22. Proje yazma basamaklarına uygun olarak elde ettiği verileri grup üyeleri ile birlikte

düzenler.

23. Proje yazma basamaklarına uygun olarak proje raporunu yazar. 24. Projenin tamamlanma sürecini grup üyeleriyle birlikte planlar.

25. Projenin tamamlanma sürecini planlar.

26. Projesini sergiler.

27. Projesini sunuma hazır hale getirir.

28. Rahatsızlık duyduğu durumla ile ilgili proje konusunu belirler. 29. Teknolojinin bilimsel gelişmelerin bir ürünü olduğunu fark eder.

30. Yapılacak çalışmayı gruba açıklar.

C. Proje Hazırlama

BİLİM VE BİLİMSEL ÇALIŞMA NE DEMEKTİR?

İnsanların kendilerini ve çevrelerindeki diğer varlıkları anlamak, bu varlıkların birbirleri ile ilişki ve etkileşimlerini inceleyip meydana gelen olayları açıklayabilmek için uyguladıkları yöntem

ve etkinlikler ile ilk çağlardan günümüze elde edip düzenli olarak biriktirdikleri bilgiler

bütününe bilim denir.

Bilimdeki yıllardır süregelen gelişmeler, farklı ülkelerde yaşayan çok sayıdaki bilim adamının

ortak katkıları ile olmuştur. Bilim adamları tek başlarına, birkaç kişi bir arada veya kalabalık

araştırma grupları şeklinde çalışabilir. Kişisel çalışma tarzları, çalışma konuları ve yerleri çok farklı olmakla birlikte bütün bilim adamları aralarında fikir alışverişinde bulunur ve elde

ettikleri sonuçlar hakkında birbirlerine bilgi verir. Bilim adamları arasındaki işbirliği ve bilgi

alışverişi çok önemli olmakla birlikte, bilimin temelinde insanın düşünme yeteneği ve

yaratıcılığı yatar.

Bilimsel bir çalışmanın ana basamakları gözlem yaparak bilgi toplama, elde edilen bilgilerin

düzenlenmesi, düzenlenen bilgiler arasında düzenlilik olup olmadığının araştırılması, bu bilgilerdeki düzenliliğin nedenlerinin bulunması ve başka bilim adamları ile daha sonra

gelecek nesillere bilgilerin ve sonuçların yazılı olarak aktarılması şeklinde özetlenebilir.

NEDEN PROJE YAPILMALI?

İlk olarak, proje araştırması öğrencilerin sık sorduğu “ben bunu niye öğreniyorum?”

sorusunun bir cevabıdır.

Okulda öğrenci, ayrı derslerde öğretilen yetenek ve bilgileri tek bir fonksiyonel faaliyet içinde

bütünleştirir. Halbuki bilimsel bir proje tamamlandığında; okuma, yazma, gramer, matematik,

istatistik, etik, mantık, kritik düşünce, bilgisayar, programlama, grafik çizme, bilimsel

yöntem, teknik veya özel alanları kendi kendine öğrenme, jüri önünde savunma ve halkaaçık

anlatım gibi unsurların gelişimi söz konusudur. Öğrencilerin kendi kendine öğrenmesini,

mevcut bilgi havuzundan ihtiyaç duyduğu bilgiyi bulmasını, heyecan verici yeni bir olguyu

keşfetmesini, ihtiyaç duyduğu aletleri belirlemesini, seçmesini ve kullanmasını sağlayan belki

de tek eğitimsel faaliyettir. Proje tamamlandığı zaman öğrenciler kendine güvenen, yetenekli,

160

kariyer hedefi olan, hazırlıklı, disiplinli ve isteklendirmeye sahip genç liderler haline gelirler.

Hayatta karşılaşacağı her soruna proje mantığı ile yaklaşmayı ve sonuçlandırmayı öğrenmiş

olurlar. Artık onlar için hiç bir sorun aşılmaz, çözülmez değildir. Üniversite yıllarına ve

hayata hazırlıklı olurlar.

İkinci olarak, proje araştırması sadece bir uygulama değil, kendi kendini doğrulayan ve

heyecan verici bir faaliyettir. Çünkü o az bilinen veya bilinmeyen bilginin keşfini içerir.

Öğrencilerde olmayan veya az olan kişisel önem duygusunu geliştirir. Proje genellikle

bilimsel sorularla veya öğrencilerin ilgisinin olduğu alanlarla ilgilidir. Proje çalışması

öğrencilerin soruları bağımsız olarak resmi, sınanabilir, çözülebilir problemlere

dönüştürmelerini sağlar. Bu tür çalışmalar samimi bir şekilde yapıldığı zaman öğrenciler

genellikle proje çalışmasına kendilerini kaptırırlar ve çalışmanın zevkini tadarlar. Cevabın

bulunması, sonucun öğrenilmesi insanı heyecanlandıran, haz duymasını sağlayan önemli bir

keşif anı olabilir. Projenin başarılı sonuçlandırılması, öğrencilere ve diğerlerine bu sonucun

öğrencilerin bizzat kendi başarılarının bir kanıtı olduğunu gösterir. Sonuç, normal bir öğrenci

başarılı bir öğrenci olmaya ve başarılı bir öğrencide bilim insanı olmaya isteklendirilmiş olur.

Okulun sunabileceği bütün programlar içinde proje çalışması öğrencinin kendine olan

güvenini artıran, sorunlara çözüm üretme potansiyelini artıran, bağımsız olarak muazzam bir

başarı duygusunu yaşamasını sağlayan tek faaliyettir.

Sonuç olarak, proje çalışması öğrenciye maddi ve manevi yarar sağlar. Maddi imkan sahibi

olur. Ödül kazanır. Üniversiteye girişte ek puan sağlar ve rakip öğrencilerin bir adım önünde

olur.

Çok iyi hazırlanmış projeler öğrencilerin uluslararası yarışmalara katılmasını, yeni ülkeler

görmesini, başarılarının yabancı üniversiteler tarafından takdir edilmesini ve eğitim bursu

alınmasını sağlar.

BIR PROJENİN PLANLANMASINDA DIKKAT EDILMESI GEREKENLER

HUSUSLAR NELERDİR?

Proje çalışmalarının en zor aşamalarından birisi araştırılabilecek orijinal bir konu seçmeye karar

vermektir. Öğrencilerin bir çoğu bu konuda birçok kişiye danışmalarına rağmen

araştıracakları konuya kolayca karar veremezler. Bu aşamada akla ‘Bir öğrenci bir konuyu

seçerken, öğretmeni bu süreçte ona ne kadar yardım etmelidir?’sorusu gelmektedir. Bu soru

başka sorulara da zemin hazırlamaktadır. Bunlar;araştırılabilecek bir konu bulma sürecinde

danışman öğrencisini sadece yönlendirmeli midir? Öğrenci araştıracağı problemi kendisi mi

bulmalıdır? Yoksa, araştıracağı problemi öğretmeni ona ayrıntılı olarak anlatmalı mıdır?

Ülkemizde bu yaklaşımların hangisi daha çok kullanılmaktadır? Hangi yaklaşım daha

bilimseldir? Bu konuların tartışılması gerekmektedir.

Öğrencilere geniş ufuklar kazandırmak ve bilime katkıda bulunmak için, araştırma yapan

öğrencilere bir bilim adamının sahip olması gereken tüm bilgi, beceri ve davranışları

kazandırmak gerekmektedir. Kendilerinin de orijinal problem bulup etkili araştırma

yapabilecekleri yönünde özgüven kazanmaları gerekmektedir. Bu da onlara hem araştıracağı

problemi tespit etmede, hem de yöntemlerini düzenlemede serbestlik verme ile mümkün

olabilir. Öğrenci, proje hakkında ne bilmeliyim ve niçin bu bilgileri bilmeliyim sorusu ile

araştırmasına başlamalıdır. Bunlara etkili cevaplar verdikten sonra bu bilgileri toplamanın en

iyi yolunun ne olabileceği üzerine düşünmesi gerekmektedir. Bu süreçte üzerinde durulması

161

gereken diğer önemli bir konu da araştırılan bilgilere sahip olunduğunda, bunlarla ne

yapılabileceği üzerinde düşünmektir. Temel olarak bir proje planlanırken aşağıda verilen 6

kademeye özellikle üzerinde durulmalıdır.

Proje konularına karar verme

Zaman çatısını oluşturma

Etkinlikleri planlama

Değerlendirme planı hazırlama

Öğrencilerle birlikte projeyi başlatma

Projeyi tamamlama ve ürünlerin yansıtılmasına katkı sağlama

PROJE ÇALIŞMASI NASIL YAPILMALIDIR?

Proje bir bilimsel çalışma olmalıdır. Projenin her aşamasında bir bilimsel çalışmanın bütün özelliklerinin görülmesi gerekir.

Bir proje çalışması gözlem ile başlar. Gözlenen olay kendi doğal şartlarında olabileceği gibi,

gözlemin daha iyi yapılabilmesi için, koşulların kontrol altında tutulabildiği laboratuvar

denilen bir yerde de olabilir. Çoğu zaman, içindeki değişkenleri daha iyi gözlemek ve kontrol

altında tutabilmek için bu olayın laboratuvar şartlarında olması tercih edilir ve sağlanır.

Gözlenen olay, değişkenlerden bir tanesi sabit tutularak veya kontrollü şekilde değiştirilerek

laboratuvarda tekrarlanır. Kontrollü olarak ve belirli bir işlem sırası izlenerek laboratuvarda

tekrarlanan gözlemlere kontrollü deney denir. Bütün bilimsel çalışmalar deneylerden elde

edilmiş sonuçlar üzerine kurulmuştur. Bu nedenle, bir proje çalışmasında burada sözü edilen

bütün bilimsel işlem basamaklarının bulunması doğaldır.

Gözlenen bir olayda fiziksel büyüklüklerin nasıl değiştiğine bakılarak bunlar arasındaki

ilişkiler bulunur. Bilindiği gibi, ölçülebilen büyüklüklere fiziksel büyüklükler denir. Örnek

olarak uzunluk, zaman, kütle, sıcaklık, elektrik yükü, iş, güç ve daha birçok büyüklük sayılabilir.

Bir fiziksel büyüklüğün ölçümü, kendi türünden tanımlanmış ve ölçü birimi olarak

adlandırılan bir büyüklükle karşılaştırılmasına dayanır. Büyüklükte birimden kaç tane olduğu sayı

olarak bulunur. Bulunan bu sayıya büyüklüğün ölçüsü veya sayısal değeri denir. Her fiziksel

büyüklüğün bir harf veya harf grubundan oluşan bir simgesi olmalıdır. Ölçülen her büyüklüğün

sayısal değerinin yanına bugün dünyada en yaygın olarak kullanılan SI Birim Sistemi

kullanılarak ölçü birimi yazılmalıdır. Bir cismin kütlesinin m=2.45 kg şeklinde yazılması

buna örnek olarak gösterilebilir.

Bir deney sırasında gözlemler ve ölçüm sonuçları, yani veriler mutlaka yazılarak

kaydedilmelidir. Eğer birbiri ile ilişkili olan büyüklükler ölçülüyorsa, veriler alt alta satırlar

veya yan yana sütunlar yapılarak çizelge şeklinde yazılmalıdır. Bu şekilde yazarak, ölçülen

büyüklükler arasındaki ilişkiyi daha kolay görebiliriz. Verileri yazmak için hazırladığımız

çizelgelerde hesaplayarak elde edeceğimiz büyüklükler için de yer ayırmamız gerekir.

Örnek olarak, bir sarmal çelik yaya uygulanan uzatma kuvveti (F) ile, yayın uzaması (x)’in

ölçüldüğü bir deney verilebilir: Ölçüm sonuçları; şeklinde yazılabilir. Dikkat edilirse, F

kuvvetinin ölçü birimi newton (N) ile x uzamasının ölçü birimi milimetre (mm) veri

çizelgesinde belirtilmiştir.

162

F(N) x (mm)

2,0 34

4,0 70

6,0 98

Bir deneyde elde edilen veriler yardımıyla grafik çizilirse, büyüklükler arasındaki ilişkiyi görmek çok kolaylaşır. Bir grafik deneysel verilerin anında görüntülü olarak algılanmasını

sağlar. İki büyüklüğü birbirine bağlayan matematiksel eşitlik grafik yardımı ile çoğu kez

kolayca bulunur.

Eğer yukarıdaki çizelgede verilen değerler kullanılarak F-x çizilirse şekildeki grafik elde edilir. Grafikten F kuvveti ile x uzaması arasında bir doğru orantı olduğu kolayca görülmektedir.

Orantı katsayısı k ile gösterilir ve buna da yayın kuvvet katsayısı denirse, F ile x arasındaki

matematiksel eşitlik F=kx şeklinde yazılabilir.

Proje çalışmalarında veriler her zaman çizelgeler şeklinde yazılmalıdır. Verilerden grafikler

çizilerek bu grafikler yardımıyla büyüklükler arasındaki matematiksel eşitlikleri bulmaya

çalışılır. Veriler aynı anda hem çizelge hem de grafik olarak sunulmamalıdır. Verilerin en iyi

anlaşabileceği biçim hangisiyse o sunulmalıdır. Ölçüm yapma, çizelge hazırlama, grafik

çizme ve analizini yapma konularında yeterli bilgi edinmeksizin yapılacak bir proje

çalışmasının başarıyla tamamlanması ve ondan beklenilen sonuca ulaşılması mümkün

değildir.

PROJE ÖZETİ NASIL YAZILIR?

Proje yapan her öğrenci araştırma özeti yazmalıdır. Özet kısa ve anlaşılır olmalıdır. Özetin tamamı 250 kelimeyi aşmamalıdır. Özeti okuyan, proje hakkında doğru bir fikre sahip olabilmelidir. Projenin ayrıntılarından, yorumlardan ve kaynaklardan özette bahsedilmez.

Örnek bir özet aşağıda verilen unsurları içermelidir:

Deneyin amacı:

o Proje konusunun araştırılma sebebini açıklayan giriş mahiyetinde bir beyan, o Çalışan hipotez veya problemin ifadesi,

Kullanılan yöntem ve işlemler:

o Araştırmanın nasıl yapıldığı hakkında genel bir açıklama ve önemli noktaların

özeti 163

o Özet, kullanılan malzemeler hakkında bilgi içermez ancak, işlemleri çok büyük

ölçüde etkiliyorsa veya araştırma için geliştirilmesi gerekiyorsa bahsedilebilir.

Gözlemler/Veri/Bulgular:

o Bu bölüm sonuca doğrudan etkisi olan ve deney veya gözlem sonucu elde edilen anahtar bulguları içermelidir.

o Özette bulgular hakkında ayrıntı, grafik ve tablolar verilmemelidir.

Sonuçlar: o Araştırmanın sonuçlarından kısaca bahsedilmelidir. o Son pragraf araştırmanın uzantısı olan uygulamaları ve işlemleri içermelidir.

BİLİMSEL ARAŞTIRMA PLANI NASIL YAZILIR?

Bilimsel araştırma, gözlemlenen bir olay veya düşünülen bir konu hakkında soru sormayla

başlar. Bu konuda yapılan çalışmaların araştırılması (literatür taraması) ile devam eder,

bilimsel olarak nitelenen bir yöntem ile elde edilen bir cevapla son bulur. Bu süreç başından

sonuna kadar önceden planlanmalıdır. Planlama bir anlamda amaca ulaşmak için

yapılacakların belirlenmesi ve sıralanmasıdır.

Bilimsel araştırma planı aşağıda verilen unsurlardan oluşur:

Araştırma Konusu: Araştırılacak olan konu bütün unsurları ile birlikte ayrıntılı olarak tanımlanır. Araştırma konusunun sınırları cevabı aranan soruyu içerecek şekilde doğru

olarak tanımlanmalıdır. Araştırma konusu genel olmamalı cevabı aranan soru ile sınırlı

olmalıdır.

Hipotez geliştirilmesi veya mühendislik hedefinin belirlenmesi: Hipotez bir anlamda

sorulan soruya verilen bir cevap veya kestirimdir. Hipotezin bilimsel olabilmesi için

doğruluğu veya yanlışlığı yapılacak araştırmayla sınanabilir olmalıdır. Eğer araştırma

mühendislik içeriyorsa ulaşılması istenen hedefler kesin olarak belirlenmelidir.

Kullanılacak yöntem ve süreçlerin tanımı

o Süreçler : Veri toplanmasında yapılacak işlemler veya veri elde etmek için

tasarımlanan deney düzeneği tanıtılmalıdır.

o Veri analizi: Araştıma sorusuna cevap teşkil edecek veya hipotezi

doğrulayacak olan gözlem veya deney sonucu elde edilen verinin analiz

edilmesinde kullanılan süreçler ve istatistiksel yöntemler tanıtılmalıdır.

Kaynaklar: Literatür taraması neticesinde elde edilen ve araştırmada kullanılan

bilgilerin kaynaklarına yapılan atıflardan oluşur.

PROJE RAPORU NASIL YAZILMALIDIR?

Gözlemlerin ve ölçüm sonuçlarının yazılarak kaydedilmesi ve bunların korunması bilimsel

çalışmaların önemli bir kısmını oluşturur. Bilimsel çalışmaların bir başka önemli kısmı ise

yapılan çalışmaların ve elde edilen sonuçların yayınlanmasıdır. Ancak bu yolla elde edilen

bilgiler başkalarına iletilebilir ve gelecek için korunup saklanabilir.

Yapılan proje çalışmasının en önemli aşamalarından birini onunla ilgili olarak yazılacak

proje rapor oluşturur. Proje raporunda gereksiz uzatmalar ve tekrarlar olmamalıdır. Raporun

olabildiğince kısa ve öz olması gerekir. Çalışmalarla ile ilgili ne fazla ne de eksik bir şey

yazmamaya gayret edilmeli ve gerek yazım gerekse içerik olarak raporun hazırlanmasına çok

164

özen gösterilmelidir. Yapılan çalışmanın, rapor aracılığı ile değerlendirileceği her zaman akılda

tutulmalıdır.

Proje raporu bilimsel bir çalışmanın ürünüdür. Bu rapor bir problemi ortaya koyup, problemin çözümü için gerekli ve geçerli verilerin neler olduğunu ileri sürüp tartışabilir veya problemi

ortaya koyduktan sonra onun çözümü için izlenen yolu ve elde edilen verilerin değerlendirilmesi ile ulaşılan sonuçları ortaya koyabilir. Rapor başka araştırmacıların

ulaştıkları sonuçlar ile ilgili fikirleri de içerebilir. Proje raporu başkaları tarafından ulaşılan

sonuçların geçerliliğini, çelişkilerini ve başarısızlıklarını ortaya koyup yapılması gereken yeni

çalışmaları önerebilir.

Proje raporu mutlaka aşağıdaki sıraya göre yazılmalıdır. Bu sıralamaya, proje raporlarının

standart olması için, kesinlikle uyulmalıdır. Bu standart yazım, proje çalışmalarının sağlıklı

olarak değerlendirilmesinde ve gerektiğinde raporun özetlenerek veya olduğu gibi kitap haline getirilmesinde hem siz hem de raporunuzu okuyanlara büyük kolaylıklar sağlayacaktır.

PROJE RAPORU YAZILIRKEN ŞU SIRALAMAYA DIKKAT EDİLMELİDİR

Proje Adı: Projeye tek bir cümle şeklinde, kısa ve öz olarak, okuyana proje çalışması

hakkında fikir verecek bir ad verilmelidir.

Projenin Amacı: Bu kısımda proje çalışması ile ne amaçlandığı bir veya birkaç cümle ile açıklanmalıdır. Uygun ise amaçlar maddeler halinde sıralanmalıdır.

Giriş: Burada proje çalışmasının konusu ile ilgili başkalarının yaptığı çalışmalardan söz

edilmelidir. Çalışmanın öteki benzer çalışmalardan ayrılan yönlerini, benzer çalışmalardan nasıl

yararlanıldığı ve çalışmadan nelerin hedeflediğini açıklanmalıdır.

Yöntem: Bu kısımda çalışmada izlenilen yol, gözlemler ve çalışmanın kapsamıyazılmalıdır.

Deneysel çalışmalarda deney düzeneği, verilerin nasıl toplandığı açıkça anlatılmalıdır. Deney

düzeneğindeki, önemli ölçüm cihazlarının (ne olduğu, ölçüm aralığı, duyarlılığı vb.) kimyasal

ve biyolojik malzemenin temel özellikleri belirtilmelidir. Örneğin bir voltmetre kullanılıyorsa

bunun ölçme aralığı 2-220 V, 3,5 basamak göstergeli, iç impedansı Mohm olan bir voltmetre

olarak belirtilmesi, ya da optik özellikleri incelenen bir cam levhanın 25 mmx10 mmx1 mm

boyutlarında, görünür bölgedeki ışığa saydam bir cam plaka şeklinde tanımlanması uygun

olacaktır. Deneylerin nerede, kimler tarafından yapıldığı, ne kadar sürdüğü ve kaç kez hangi

koşullar altında tekrarlandığı gibi bilgilerin açık ve öz olarak verilmesi gerekir. Veri

çizelgeleri, grafikler, yaptığınız analiz ve hesaplamalar bu bölümde verilmelidir.

Sonuçlar ve Tartışma: Proje raporunun en önemli kısmı burasıdır. Proje çalışması ile elde

edilen sonuçlar buraya yazılır. Bu sonuçlar sayısal değerler, bazı matematiksel eşitlikler veya

sözlü ifadeler olabilir. Uygunsa sayısal sonuçlar çizelge ya da grafik şeklinde verilip, analiz

ve hesaplamalar gösterilebilir. Geçerlilik sınırları belirtilerek sonuçlar tartışılır. Sonuçları

olumsuz olarak etkileyen nedenler varsa açıklanır. Bu kısmı yazılmadan önce mutlaka

çalışmanın amacını tekrar gözden geçirilmeli ve amaca ne kadar ulaşıldığı belirtilmelidir.

Konuyla ilgili öneriler bu kısımda yazılarak konuya ilgi duyup benzer çalışmalar yapacaklara

yol gösterilmelidir.

165

Kaynaklar: Bu kısımda proje çalışması ile ilgili olarak başvurulan yazılı kaynaklar, harf

sırasına uygun olarak, yazar adına göre dizerek verilir. Bir kaynak mutlaka aşağıdaki

örneklere uygun olarak yazılmalıdır.

Bir tez veya bir kitap kaynak olarak gösterildiğinde tezin veya kitabın adının alttaki örnekte

görüldüğü gibi altı çizilmelidir.

Böke, H., (1987), Ankara’daki Hava Kirliliğinin Travertenleri Üzerine Etkileri, Yüksek

Lisans Tezi, ODTÜ, Ankara

Bir makale kaynak olarak gösterildiğinde makalenin çıktığı derginin adının altı örnekte

görüldüğü gibi çizilmelidir.

Stuiver, M., (1982), A high-precision calibration of the AD radiocarbon timescale,

Radiocarbon 24, sayfa 1-26

PROJE SERGİSİ İÇİN BAZI YARARLI HATIRLATMALAR

Proje çalışması ile ilgili fotoğraf, şekil, grafik ve yazıları sergiyi gezenlerin kolayca görüp

izleyeceği şekilde ve büyüklükte pano üzerine yerleştirilmelidir. Sergi sırasında pano üzerine bazı

eklemeler yapabilmek için, yapışkan bant, kalın yazan renkli kalemler ve boş kağıtlar

bulundurulmalıdır. Panoyu düzenlerken her türlü özen gösterilmelidir. Genel görünüşün

sergiyi gezenler üzerinde etkili olacağı unutulmamalıdır.

Proje çalışmalarında kullanılan düzenek, alet ve cihazlar ve yapılan uygulama modeli masa

üzerinde sergilenmelidir. Çalışan bir model üzerinde araştırmanın görülmesi sergiyi gezenleri çok

olumlu olarak etkileyecektir.

PROJE SEÇİMİ, İŞLENİŞİ VE SUNUMU İLE İLGİLİ ÖZET BİLGİLER

Konu orijinal, yeni ve en önemlisi kişiye özgü bir fikir olmalıdır.Unutulmamalıdır ki kimi

zaman çok umut veren bir proje başarısızlıkla sonuçlanabileceği gibi, bazen de, hiçbir

sonuca ulaşmayacağı veya gerçekçi olmadığı düşünülen bir projede hiç öngörülmemiş olan

başarılı sonuçlara varabilir.

Projeyi yapmaya başlarken dikkat edilmesi gerekenler

Konunun seçimi

Konunun incelenmesi ve araştırılması

Araştırılacak konuya karar verilmesi

Bir zaman çizelgesinin hazırlanması

Deneylerin planlanması

Sonuçların incelenmesi ve tartışılması

Proje raporunun yazılımında dikkate alınması gerekenler

Konu başlığı

166

İçerik listesi

Giriş

Deney

Tartışma

Sonuç

Teşekkür

Kaynakça

Proje yaparken günlük tutmak çok büyük önem taşımaktadır. Yapılan projenin çeşitli

aşamalarının kayıtlarını tutmak ileride yazılacak rapor için yararlı olacaktır.

Proje önerisi nasıl kaleme alınır?

Proje önerisinde: o Amaç

o Durum

o Yöntem

başlıkları altında projenin neyi amaçladığı, ülkemizde/dünyadaki bu konu ile ilgili

durumun ne olduğu (benzer ürünlerin ne olduğu), amaçlanılan farklılığın/benzerliliğin,

projenin gerçekleştirilmesi için hangi yöntem(ler)in kullanılmasının tasarlandığının,

bunun nedenlerinin, hangi yazılım ortamının kullanılacağının belirtilmesi gerekir.

Kaynakça

Bu kısımda, altında konuyla doğrudan ilintili hangi bilgi kaynaklarına erişilebileceği belirtilmelidir. (Bu internet bilgisi de içerebilir).

Zamanlama

Projenin gerçekleştirme aşamalarına bölünmesi ve her bir aşama için tahmini ancak gerçekçi bir süre verilmesi yararlı olacaktır.

EK BİLGİ - PROJE TABANLI ÖĞRENME YAKLAŞIMI

Çağdaş eğitim anlayışının temel hedefi öğrencilere bilgiyi bir kaynaktan aktarmak değil

onlara bilgiye ulaşma yollarını öğretmek olmalıdır. Bu da ancak üst düzeyde zihinsel süreç

becerileri ile olabilir. Dolayısıyla karşılaşılan yeni bir durumda ezberlenen bilgiler bireye

fazla yardımcı olamaz. Karşılaşılan yeni problemlere olası çözümler ancak problem

çözebilme becerileri ve bilimsel süreç becerileri ile bulunabilir.

Buradan hareketle düşünen, bilgiye ulaşabilen ve yaratıcı düşünebilen bireylerin yetiştirilmesi

ülkelerin ve milletlerin geleceğine pozitif yönde katkı sağlayacağı sonucu çıkarılabilir.

Öğrencilerin kazandıkları bilgi ve becerileri günlük yaşama transfer edebilmeleri, her gün

karşılaştıkları yeni problemlerin çözümü için kullanılabilecek metotların başında proje tabanlı

öğrenme yaklaşımı gelmektedir.

Proje çalışmalarının öğrencide var olan bağımsız çalışma yapabilme becerisi, yaratıcılık, çok

yönlü düşünebilme becerilerinin bir dışa vurumu ve bu becerilerin gelişimi için bir fırsat

olduğu hatırlanacak olunursa, proje çalışmalarının önemi daha iyi anlaşılacaktır. Yetenekli

çocuklar okullarında diğer akranlarından bazı beceriler yönünden daha üst seviyededirler.

Yapılacak olan esnek proje çalışmaları bireysel gelişime izin vermelidir. Yapılacak olan bu

esnek proje çalışmaları öğrencide var olan becerileri öğrenme ortamına yansıtmasına neden

167

olmaktadır. Bu sebepten dolayı bağımsız çalışma (proje hazırlama) yapma aşaması üstün

yetenekli öğrencilerin eğitim modellerinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Bu modellerde

öğrenciler ön eğitim aşamalarına tabi tutulduktan sonra ilgiliöğretmen gözetiminde bağımsız

çalışma yaptırılmak sureti ile öğrencide var olan yetenek potansiyelinin geliştirilmesi

amaçlanmaktadır.

Bilindiği gibi çocuklar özel bir beceriye ihtiyaç duydukları zaman çok daha hızlı öğrenirler ve

öğrendikleri bilgi ve beceriyi çok uzun bir zaman dilimini boyunca hatırlaya bilirler (Diffily

ve Sassman). Bu beceriyi hatırlamaları ve uygulamaları kazanılan bu becerinin gelişmesini

sağlar. Bu beceriler uygulandığı zaman, öğrenciler becerilerini hatırlarlar ve bu becerileri

onlar için öneminin farkına varırlar (Trepanier ve Street. 1993). Bu sebepten dolayıdır ki

Proje çalışmaları üstün yeteneklilerin eğitiminin vazgeçilemez bir parçasıdır. (Diffily,1996).

Acaba proje nedir? Veya hangi tür çalışmalar proje adı ile adlandırılır? Gibi sorular aklımıza gelebilir.

Proje kavramının tanımı birçok şekilde yapılmaktadır. Dünyadaki birçok eğitimci

deneyimlerin bir çeşidi olarak proje terimini kullanmaktadır. Bazı öğretmenler ise bir günden fazla devam eden her etkinliği proje olduğu kabul etmektedirler. Proje temelli öğrenmenin ilk çıkış noktası proje konusu için olaylara farklı boyutlardan bakabilmektir (Diffily, 2002).

Çocuklar kendi ilgi alanlarında, işbirliği ile çalışabilecekleri ve bilginin farklı tiplerini

kullanabilecekleri bir konu seçerler. Bu konu üzerinde uğraşarak güncel bir çalışma yaparlar.

Öğrenme süreci ve içeriği ders kitabından ziyade dış dünya ile ilişkili olmalıdır. Ders

kitapları sınıf projelerinde tamamen terk edilmez, ancak bir kaynak olarak kullanılırlar. Fakat

belli bir zamanda öğrenilecek olan bilgi ders kitaplarından aynen dikte edilmemelidir. Proje

çalışmalarında İnternet, yazılı kaynaklar ve insan kaynaklarından faydalanılabilir. Ayrıca

kişisel gözlemlere dayanan bir çalışma olduğu zaman gözlemlerde bilgi kaynağı olarak

kullanılabilir. Geleneksel öğrenme deneyimlerinin tersine projeler birkaç gün veya haftalarca

sürebilir, ayrıca öğrenciler kendi sınıflarının dışından olan gerçek dinleyicilere çalışmalarını

sunma imkânı bulurlar.

Bilindiği üzere bilim ve sanat merkezlerinde üstün yetenekli öğrencilere uygulanan program

modüler yapıda proje temelli bir eğitim programıdır. Yani her ne kadar ön eğitim aşamaları

önemli olsa da, bu çalışma sürecinin meyveleri proje aşamasında toplanmaktadır. Bu yüzden

proje temelli öğrenme yaklaşımının verimli uygulanması bilim ve sanat merkezlerindeki

öğrenim için önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.

Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımın Genel Özellikleri ve Avantajları

Öğrencilerin öğrenme becerilerini geliştirir ve zenginleştirir.

Yaşam boyu öğrenmeyi sağlar.

Grupla çalışma ve iş birliğine dayalı öğrenme etkinliklerine katılımı sağlar.

Öğrencilerin bilgilerini yansıtmaları ve katılımları için çoklu yollar öğrenir.

Zekânın farklı boyutlarının kullanımına izin verir (müziksel zeka, uzamsal, mantıksal

zeka gibi).

Öğrenci performansının bireysel olarak ölçülmesine izin verir.

Öğrenciler gerçek yaşamla o

Problem çözme becerilerini ve probleme dayalı öğrenme becerilerini geliştirirler.

Öğrencilere çeşitli beceriler kazandırır. Bunlar:

o Yaşamsal beceriler: Bir toplantı yönetmek, bir bütçe hazırlamak,bir plan

yapmak gibi

168

o Teknolojiyi kullanma becerisi: Bilgi sayar kullanma televizyon, radyo, video

vb araçları kullanma

o Bilimsel süreç becerileri: karar vermek, eleştirisel düşünme becerileri, problem

çözme becerileri [(1) Temel süreçler: Gözlemleme, sınıflama, ölçme ve sayıları kullanma, uzay zaman ilişkilerini kullanma,yordama, önceden kestirme

(2) Nedensel süreçler, (3) Deneysel süreçler: Hipotez kurma ve yoklama,

yaparak tanımlanma, model yaratma, değişkenleri belirleme ve kontrol

etme,deney düzenleme ve yapma (YÖK/Dünya Bankası).

o Öz denetim becerileri: Hedefler oluşturmak, işlemleri organize etmek, zaman yönetimi

o Tutumlar: Öğrenmeye ilgi, gelecek için öğrenmeye merak o Eğilimler: Öz denetim, başarı hissi

o İnançlar: Kendine güven duygusunu geliştirme (Kaptan, 2002)*Dezavantajları

Öğretmenin iş yükünü ve sorumluluklarını arttırabilir. Öğrenme için ayrılan süre artabilir

Araştırmanın sınırları iyi çizilmezse, konuda aşırı bir sapma ve dağılma gözlenebilir.

Proje çalışmaları grup veya bireysel olarak yürütülebilir. Fakat, grup proje yöntemi ile daha

verimli çalışmaların yapıldığı bilinmektedir. Grup çalışmaları yolu ile öğrenciler hem grup

çalışmasının önemini hem de bilimsel süreç becerilerini kazanırlar. Grup çalışmasının bireysel

çalışmaya göre avantajı da bireysel çalışmalarda öğretmene daha fazla iş

düşmesidir.Öğretmen olaya fazla müdahale ettiği zaman ortaya çıkan ürün öğretmenin eseri

olmaktadır. Bu da öğrenci için yapılan yatırımın boşa gitmesi anlamına gelmektedir.

Proje türleri kullanım amaçlarına göre farklı kategorilerde sınıflandırılabilir

Araç-gereç yapım projeleri (Hayvan gübresinden bazik pil yapımı veya tepegöz yapım

projesi)

Öğrenme projesi (İlköğretim öğrencilerin öğrenmekte zorlandıkları fen konularının

belirlenmesi)

Entelektüel ya da problem projeleri (Yeşil ırmaktaki kirliliğin canlı yaşamı üzerine etkileri)

Estetik nitelikli projeler: Çevre düzenlem

Çalışma projeleri: ...

Bunlara ek olarak bir fen ünitesinde kullanılacak olan projelerde üçe ayrılabilir

Yapı ya da makine projeleri: Öğrenciler bir hücre modeli, volkan yarış arabası, müzik aleti, vb. yaparlar ve bunları yaparken neleri öğrendiklerine odaklanırlar. Yaptıkları ürünlerin nasıl çalıştıklarını gösterirler ve yaptıkları ürünü nasıl

geliştirebileceklerini açıklarlar.

Deney/araştırma/Ölçme projeleri: Bir obje üzerinde bir ya da daha fazla

değişkenin etkilerini araştırmak bir deney tasarlanır. (Yeşil ırmağın kirliliğini

etkileyen faktörlerin incelenmesi)

Araştırma ve keşif projeleri: Öğrenciler bir bilim adamı ve konu seçerler.

Bulgularını özetlemek için bir sunu kurulu oluşturularak birincil ve ikincil kaynakları

kullanırlar. Öğrenciler İnternetten en basit araçlara kadar geniş bir yelpazede araç

seçebilir ve kullanabilirler (Oktay Sinanoğlu’nun hayatını konu alan bir çalışmanın

öğrenciler tarafından yapılması. Veya Bir ülke mesela Japonya: Kültürü,dili, bu günkü

ve geçmişte Japonya, gelenekleri, giyim tarzları, yiyecek türleri, yaşadıkları evler...

gibi faktörler dikkate alınarak incelenir. İncelemeler sonucunda bir sunum hazırlanır

ve sunulur (Diffiliy, 2002))

169

Proje tabanlı öğrenme yaklaşımında amaç öğrenci etkinliğini ön plana çıkarmaktır. Daha çok John

Dewey’in ileri sürdüğü eğitim ilkelerinden esinlenerek geliştirilen proje tabanlı öğrenme yaklaşımı bireysel öğrenmeye önem vermesinin yanında okul ile yaşam arasında ilişki kurulmasını

sağlar.

Proje temelli öğrenmede öğretmen ve öğrenci rolleri

Bilindiği üzere geleneksel eğitimde sınıf yönetimi öğretmendedir. Öğretmen bilgi dağıtıcısı ve bütün soruları cevaplayandır. Onun yerine onlar sınıflarında öğrencilere akıl hocası, bir örnek ve kolaylaştırıcı olarak çalışırlar.

Öğretmenler proje temelli sınıflarda geleneksel öğretmenlerden farklı öğretim

stratejileri kullanmalıdırlar. Onlar öğrencilere bilgi aktarımından ziyade, öğrencileri

bilgiye yönlendirmelidirler.

Proje öğretmenleri özellikle yetenekli öğrencilerin sınıfında farklı soru teknikleri

kullanmalıdırlar. Direk bir çocuğa soru sormaktan ziyade “ben merak ediyorum sen bu

soruya nasıl cevap vereceksin?”gibi soru kalıpları kullanılabilir. Burada önemli olan

öğrenciye yaklaşım ve hitap şeklidir..

Yetenekli öğrencilerle çalışan bir öğretmen planlanan bir proje çalışmasında

yaratıcılık ve orijinallik yönlerinden üst standartları hedeflemelidir. Öğretmen proje

çalışması boyunca öğrencileri tanır, onları izler karşılaştıkları problemlerde çözüm

için yol göstericilik yaparlar.

Proje temelli sınıflarda öğrenci rolleri diğer normal sınıflardan farklıdır. Proje

çalışması boyunca öğrenciler öğretmen direktiflerini harfiyen yerine getiren bireyler

değil karşılaştıkları problemlere kendi çözümlerini geliştirebilen bireyler olmalıdırlar.

Öğretmen ve öğrenciler proje konusunun seçimi, araştırma için ihtiyaç duyulan

etkinlikleri planlama ve öğrenme paylarını belirlemede birlikte çalışırlar.

Proje çalışması esnasında kazanılan bilgi beceriler öğrenci merkezlidir. Öğretmen

öğrencileri dikkatlice gözlemler. Öğrencilerin proje çalışması esnasında tipik

ihtiyaçları nelerdir veya onların proje esnasında karşılaştıkları bir probleme çözüm

bulmak için ne yaptıklarını gözlemler.

Proje tabanlı öğrenmede öğretmenin rolü

Proje tabanlı öğrenmede öğretmen öğrenci için:

Danışman

Meslektaş

Arkadaş Kaynak sağlayıcı

Öğrenme etkinliklerine katılan kişidir.

Proje tabanlı öğrenmede öğrencinin rolü

Öğrenci öğrenme sürecinde kat ettiği aşamalar yardımı ile kendisini denetleyebilme imkânına sahiptir.

Etkinlikleri bizzat uygular

Kendi işlemlerini tanımlama

Zamanın büyük bir kısmında bağımsız çalışma

Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının planlanması ve uygulanması sırasında dikkate

alınması gereken özellikler nelerdir?

170

Proje istendik etkinlikleri kapsayıcı olmalı ve boş uğraşlardan arındırılmalıdır.

Projenin hazırlanması için ayrılan süre yeterli olmalıdır.

Proje işlenilen konu ile ilgili olmalı, ulaşılacak davranışlar açıkça belirtilmelidir.

Projeden elde edilecek sonuç araç-gereç ve kaynaklar için yapılan yatırımı

karşılayabilecek nitelikte olmalıdır.

Öğrencilere etkinlikler yolu ile sorunlarını çözebilme olanağı verilmelidir.

Öğrencilerin yaratıcılı

Proje öğrencilerin normal yaşam koşulları içinde çalışmalarına uygun olmalıdır.

Proje öğrencileri düşünmeye, incelemeye, ve araştırmaya yöneltmelidir.

Proje planı hazırlanırken göz önüne alınması gereken planlama öğeleri nelerdir?

Program: Projede yapılacak olan işler ve sürelerini gösteren iş takviminin hazırlanması İş

bölümü: Gruptaki her bir üyenin görev tanımın yapılması Bütçe: Yapılacak işler için harcanacak paranın önceden belirlenmesi

Araştırma planı: Bilgi toplamak için kullanılacak olan yöntem, araç gereç ve kaynakların

listesi, araştırmayı tanımlamak için gerekli eylemlerin ve yapılacak araştırmalara ilişkin iş

bölümünün yer aldığı bir planın hazırlanması

Materyaller: Araştırma için gerekli olan araç gereçlerin kontrol listelerinin belirlenmesi ve hazırlanması

Yayın listesi: Araştırmada kullanılacak fotoğraf, gazete, video, radyo, televizyon vb, yayın

araçlarının listesinin hazırlanması

Diğer: Proje süreci içerisinde ortaya çıkması muhtemel olasılıkların ve çözüm yollarının

düşünülmesi gerekmektedir

Proje Hazırlama Kontrol Listesi:

Proje hazırlamada araştırmacıların programlı ve düzenli bir şekilde çalışmalarını ve

kendilerini kontrol etmelerini sağlayacak olan proje hazırlama kontrol listelerini literatürde

mevcuttur. Bu listeye bir örnek aşağıda verilmiştir (Çepni, 2001).İlgi duyduğunuz konuların bir listesini çıkarınız.

Bu konuyla ilgili kitap veya makale okuyunuz ve arkadaşlarınızla bu konuyu tartışınız.

Bu konular içinde yalnızca bir tane konu seçiniz.

Danışman hocanız ile konuyu tartışınız ve çalışmanızda vurgunun nerede olması

gerektiğine karar veriniz.

Çalışacağınız konuyu açık bir dille ifade ediniz.

Deneme mahiyetinde bir soru yazınız.

Çalışmanın amacını ve hedeflerini belirleyiniz.

Hangilerinin araştırmaya uygun olduğunu dikkatli bir şekilde inceleyiniz.

Yeterli kaynak okumaya çalışınız. Bu çalışmalar sizin doğru yolda olup olmadığınıza

ışık tutacaktır.

Okuduğunuz bu kaynaklar size araştırmada kullanabileceğiniz metotlar ve

okuduğunuz bilgilerin kategorilere koyulmasında yarar sağlayacaktır.

Burada çalışmanın her adımı için ne kadar zaman harcayacağınızı belirleyiniz.

Danışman hocanızla sürekli iletişimde bulunmalısınız.

Şu anda araştıracak olduğunuz konuyu tam olarak belirlemiş olmalısınız.

171

Örnek Bir Projenin Uygulama Aşamaları

Problemin araştırılabilir hale dönüştürülmesi

Projenin amacının belirlenmesi

Verilerin toplanması

Toplanan verilerin analizi

Sonuç ve önerilerin yazılması

ÖRNEK PROJE ÇALIŞMALARI

BİYOLOJİ

ÖRNEK BİYOLOJİ PROJE RAPORU: Projenin Adı:

Hava Kirliliğini Oluşturan Katı Parçacıkların Mutajenisite Yönünden İncelenmesi

Projenin Amacı:

Bu araştırmada hava kirliliğinin insan sağlığına olabilecek zararlarının basit, ucuz ve kısa

süreli testlerle dolaylı olarak ölçülmesi amaçlanmaktadır.

Giriş:

Yerküremizi kuşatan atmosferde birçok mutajen ve kanserojen maddenin varlığı saptanmıştır

(Fishbein, 1976). Mutajenisite çalışmaları için duyarlı mikrobiyolojik bir yöntemin 1971 de

Ames tarafından geliştirilmesinden altı yıl sonra Pitts ve ark. Ames yöntemini kullanarak

atmosferdeki katı parçacıkların organik fraksiyonlarında mutajenik aktivite bulmuşlardır.

Ankara, hava kirliliğinin tehlikeli boyutlara ulaştığı kentlerimizden biridir. Ankara hava

kirliliğinin değişik boyutları çalışılmış olmakla beraber (Yeşilyurt, 1984), kirleticilerin

mutajenik etkileri daha önce çalışılmamıştır. Bu çalışma Ankara hava kirliliğinin bu yönüyle de

incelenerek sonuçların diğer değişkenlerle karşılaştırılmasını hedeflemektedir.

Yöntem:

Katı Madde Miktarının Bulunması:

Yüksek kapasiteli hava örnekleme cihazları ile “glass-fiber” filtreler üzerinde 24 saat süreyle

toplanan parçacıklar soxhlet cihazında asetonla ekstrakte edildi. Daha sonra “rotary” evaporatörde kurutulan örnekler dimethil sülfoksit içinde çözülerek -20°C de saklandı.

Ames Mutajenisite Testi: Organik ekstraklar Ames (1971) tarafından geliştirilen “plate incorporation” testi ile

mutajenik etkileri bakımından ölçüldü. Bunun için Salmonella typhimurium test suşu TA98

Nutrient broth ta bir gece üretilip (0.1 ml bakteri, 0.2 ml histidin-biyotin karışımı ve 0.1 ml

ekstrakt) 2 ml lik 45 °C su banyosunda tutulan %7 lik agar içine konularak karıştırılıp

minimal glukoz agar plakları üzerine yayıldı ve 37 °C de 72 saat inkübasyondan sonra histidin

pozitif koloniler sayılarak mutajenik etki belirlendi.

172

Ankara’nın değişik semtlerinden elde edilen hava örnekleri ile yapılan çalışmaların sonuçları

çizelgede verilmektedir.

Çizelge: Ankara’nın değişik semtlerinden elde edilen hava örneklerinde gözlenen mutajenik aktivite miktarları

Hava örneğinin Alındığı Alınan T A98 bakterilerinin

alındığı tarih semt miktar (m3) histidin pozitif sayısı 20.1.1988 Cebeci 1867 124

27.1.1988 Aydınlıkevler 1881 64

3.2.1988 Ulus 1907 55

10.2.1988 Tandoğan 1803 88

Sonuçlar ve Tartışma:

Çizelgeden görülebileceği gibi hava örnekleri S.typhimurium TA98 bakterileri üzerinde

mutajenik etki göstermektedir. Mutajenik maddelerin çoğunun kanserojen (kanser yapıcı)

olduklarının bulunması (McCann ve Ames, 1976) soluduğumuz kirli havanın sağlığımız için ne

büyük bir tehlike oluşturacağını göstermeye yeterlidir. Bu çalışma ile tehlikenin boyutları

hakkında bir fikir sahibi olmuş bulunmaktayız.

Kaynaklar:

Ames, B.N., (1971), The detection of chemical mutagens with enteric bacteria, Chemical

Mutagens, Principles and Methods for their Detection (ed. A. Hollaender), (Plenum, New

York), Cilt 1, sayfa 267-283.

Fishbein, L., (1976), Atmospheric mutagens, Chemical Mutagens, Principles and Methods for their

Detection (ed. A. Hollaender), (Plenum, New York), Cilt 4, sayfa 219-319.

McCann, J. Ve Ames, B.N., (1976), Detection of carcinogens as mutagens in the

Salmonella/microsome test: Assay of 300 chemicals: Discussion, Proc. Natrl. Acad. Sci.

USA. 73, sayfa 950-954.

Pitts, J.N., Grosjean, D. Ve Mischek, T.M., (1977), Mutagenic activity of airborne particulate

organic pollutants, Toxicol. Lett., 1, sayfa 65-70.

Yeşilyurt, C., (1984), Ankara Hava Kirlenmesinin Belli Kirleticiler ve Meteorolojik Verilere Göre

Değerlendirilmesi, Bilim Uzmanlığı Master Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.

173

FİZİK

ÖRNEK FİZİK PROJE RAPORU:

Projenin Adı: Gaz Basıncının Sıfır Olduğu Sıcaklığın Bulunması.

Projenin Amacı:

Projenin amacı basit bir yolla gaz basıncının sıfır olduğu sıcaklığın bulunmasıdır. Doğrudan ölçülemeyen bir fiziksel büyüklüğün dolaylı olarak ölçülebileceğini göstermek projenin bir başka amacıdır.

Giriş:

Gazın hacminin sabit tutulduğu bir durumda basıncın sıcaklıkla doğru orantılı olduğu

Guillaume Amonton tarafından bulunmuştur ve basınç ile sıcaklık arasındaki bu ilişki

Amonton Yasası olarak bilinmektedir. Bu yasanın bir uygulaması olarak sıcaklık ölçümünde

kullanmak üzere 1703 yılında Amonton hava kullanarak bir “gaz termometresi” yapmıştır. Bu

çalışmada gaz termometresi kullanılarak bir gazın basıncının hangi sıcaklıkta sıfır olacağı

dolaylı şekilde deneysel olarak bulunmuştur.

Yöntem:

Cam bir kap içine kuru hava dolduruldu. Cam kap buz-su karışımı dolu olan başka bir kabın içine

Şekil 1’de gösterildiği gibi yerleştirildi. Sıcaklık ölçümünde bir civalı termometre (-10 °C ile +

110 °C arası ölçebilen) kullanıldı. Gazın basıncını ölçmek üzere bir Bourdon tipi basınçölçer

aletinden yararlanıldı. Bourdon basınçölçeri oda sıcaklığında (18 °C) ve açık durumda

atmosfer basıncını ölçecek şekilde ayarlandı. Basınç değerleri doğrudan pascal (simgesi Pa

dır; 1 Pa=1 N/m2) olarak okundu.

Önce buz-su karışımı karıştırılarak sıcaklığın sabit kalması sağlandıktan sonra basınç değeri

ölçüldü. Daha sonra su yavaş yavaş ısıtıldı ve sıcaklık yaklaşık olarak 15°C arttıkça ısıtıcı kabın

altından çekildi ve su karıştırılarak sıcaklığın sabitleşmesi sağlandıktan sonra basınç değerleri

okundu. Bu işlem su kaynayıncaya kadar sürdürüldü. Elde edilen sıcaklık ve basınç verileri Çizelge

1 de verilmektedir.

Şekil 1

Sıcaklık okumalarında ±0.1°C, basınç okumalarında ±0.1Pa hata yapıldığı sonucuna varıldı.

Çizelge Sıcaklık ve basınç değerleri

Sıcaklık (°C) Basınç (Pa)

1.0 9.7

17,8 0,4

32.0 10,9

43,0 11,2

66,5 12,0

174

80,0 12,5

100,5 13,2

Elde edilen veriler kullanılarak basınç-sıcaklık grafiği Şekil 2’deki gibi çizildi. Grafiğin eğimi hesaplandı ve 0.035 N/m2/C değeri bulundu. Grafiğin düşey eksenini 9,8 N/m2 noktasında kestiği görüldü.

Şekil 2

Bu değer ile eğim değerinden yararlanarak grafiğin sıcaklık eksenini kestiği noktanın -280 °C olduğu bulundu. Bir başka deyişle, gazın sıcaklığı -280 °C ye düşürülürse basıncının sıfır

olması gerekir. Sıcaklık ve basınç ölçümlerindeki hataların hesaplanan sonuçtaki hataya

katkıları hesaplandığında bunun yaklaşık ±12 °C olduğu bulundu.

Sonuçlar ve Tartışma

Gazların basınçlarının sıfır olduğu sıcaklığın teorik değeri -273 °C bu çalışmada bulunan -280

°C ±12 °C lik değerin hata sınırları içine düşmektedir. Bu çalışmada bir grafik analizinin çok

dikkatli yapılması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Eğimin ve düşey ekseni grafik doğrusunu

kestiği noktanın bulunmasında yapılacak çok ufak bir hata sonuç üzerinde büyük etkiler

doğurmaktadır. Hesaplamalarda en büyük hatanın (yaklaşık %3) grafiğin eğiminin

bulunmasında yapıldığı görülmektedir.Basınç değerlerinin okunmasından önce sıcaklığın sabitleştirilmiş olması gereklidir. Bu yapılmadığı zaman okunan basınç değerinin okunan sıcaklık değerine karşı geldiğini söylemek zordur.

Gazların basınçlarının sınıf olduğu sıcaklığı doğrudan ölçmek normal laboratuvar şartlarında

mümkün olmamakla birlikte, kolayca bulunabilecek alet ve cihazlar yardımıyla dolaylı yoldan

ölçülebilmektedir. İyi tasarlanmış benzer deneyler ile doğrudan ölçülmesi çok zor veya olanaksız olan başka fiziksel büyüklükler de ölçülebilir.

Kaynaklar:

Becket. L., (1982), Advanced Practival Physics, (John Murray, Londra). Özbakan, M., (1988), General Physics Laboratory, ODTÜ, Ankara.

175

KİMYA

ÖRNEK KİMYA PROJE RAPORU:

Projenin Adı: Ankara’daki Hava Kirliliğinin Taş Anıtlara Etkileri

Projenin Amacı:

Çalışmanın amacı, Ankara’daki hava kirliliğinin ana bileşeni olan kükürt dioksit gazının traverten taşları üzerine etkilerini Anıtkabir’den ve Maltepe Camii’nden alınan örnekler üzerinde görmektir.

Giriş:

Ankara hava kirliliği çok yüksek olan kentlerimizden biridir. Özellikle kış mevsiminde ısınma

amacı ile yakılan yakıtlardan çıkan kükürt dioksit gazının, bu kirliliğin ana bileşeni olarak

gerek halk sağlığı gerekse taş anıt eserlerde meydana getirdiği etkiler bakımından, üzerinde

önemle durulması gerekmektedir. Bu çalışmada bu gazın traverten taşlarından yapılmış anıt

eserlerde yarattığı etkiler incelenmektedir. Bunun için Anıtkabir’den ve Maltepe Camii’nden

hava kirliliğinden etkilenmiş ve etkilenmemiş olmak üzere iki tür örnek alınmıştır. Bu

örneklerde taş bozunma ürünü olan kalsiyum sülfat (jips) analizleri gravimetric yöntemle

yapılmıştır.

Yöntem:

Kalsiyum karbonat yapısındaki traverten taşlarının yüzeyi, nemli ortamda, havadaki

(traverten) (jips)

CaCO3 CaSo42H2O H2O ve SO2

kükürt dioksit gazının etkisi ile kalsiyum sülfata dönmektedir. Bu olayı şeklinde yazarak

gösterebiliriz. Travertenin jips’e dönüşümü ile kristal yapısı değişen taş yüzeyi kabartmakta

ve yağmur gibi dış etkenlerle dökülmektedir.Bu araştırmada bozulmuş taşlardan alınan

örnekler, binanın yapımında kullanılmadan saklanmış ve dış etkenlerden korunmuş benzer taş

örneklerle kıyaslandı. Örnekler yüzeyden ince tabaka alınarak hazırlandı ve yüzey alanı

ölçüldü. Binaların yaşları gözönüne alınarak kirliliğin zamana göre nasıl değiştiği

saptandı.Örneklerdeki sülfat miktarı, traverten 6 molar hidroklorit asit içinde çözüldükten

sonra %1.3 (ağırlık/hacim) baryum klorür çözeltisi ile baryum sülfat çöktürülüp gravimetrik

olarak bulundu.

Ölçümler sonucunda dış şartlardan etkilenmemiş taşlarda sülfata rastlanmamış, bina

yüzeyindeki taşlarda ise binanın yaşına ve yağmur gibi dış etkenlerle karşılaşmış olma

durumuna göre değişik oranlarda sülfatlaşma saptanmıştır. Çizelge 1’de Anıtkabir’den ve

Maltepe Camii’nden alınan örneklerde ölçülen sülfatlaşma oranları (%CaSo4 2H2O)

gösterilmektedir.

Çizelge 1: Dış etkilere açık olmaya göre sülfatlaşma oranları (yüzde olarak)

Örneğin alındığı yer Yağmur açık Yağmurdan korunmuş

(%CaSo4 2H2O) (%CaSo4 2H2O)

Anıtkabir 2.7 24.4

176

Maltepe Camii 0.1 67.7

Yapıların yaşlarına göre sülfatlaşma oranları ise Çizelge 2’de gösterilmektedir. Bu çizelgeye, oldukça genç bir bina olarak, 100. Yıl Çarşısı’ndan alınan örnekler de eklenmiştir. Her üç yerden alınan örneklerin yaş dışında diğer şartları aynıdır.

Çizelge 2: Binanın yaşına göre sülfatlaşma oranları (yüzde olarak)

Örneğin alındığı yer Yapım Tarihi Yağmurdan korunmuş

(%CaSo42H2O)

Anıtkabir 1945 87.0

Maltepe Camii 1959 67.7

100. Yıl Çarşısı 1981 16.7


Traverten yüzeyler havadaki kükürt dioksit gazından etkilenmekte ve sülfatlaşma

gözlenmektedir. Bu etki nem oranı yükseldikçe artmaktadır. Yağmur etkisine açık yüzeylerde jips

oluşumu daha az miktarlarda izlenirken, yağmurdan korunan yüzeylerde jips oluşumu daha fazla

olarak bulunmuştur. Bunun nedeni ise yağmur alan yüzeylerdeki sülfatın yıkanarak yere inmiş

olmasıdır. Sülfatlaşma travertenin fiziksel özelliklerine, bileşimine, havadaki kükürt dioksit

gazı miktarına, havanın bağıl nem oranına, meteorolojik parametrelere ve yapıların yaşlarına

göre değişmektedir.Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından 1970-1984 yılları arasında

Ankara’nın havasında, aylık ortalama değerler olarak bağıl nem ve kükürtdioksit gazı

yoğunluğu ölçümleri yapılmıştır. Sülfatlaşma için gerekli olan bu iki parametre kış aylarında

beraberce yükselerek Ocak ayı civarında en yüksek değerlere ulaşmakta, yaz aylarında

birlikte azalmaktadır.

Kaynak:

Böke, H., (1987), Ankara’daki Hava Kirliliğinin Travertenler Üzerine Etkileri, Yüksek

Lisans Tezi, ODTÜ, Ankara.

MATEMATİK

MATEMATİK PROJELERİNDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN HUSUSLAR

Matematik alanında yapılacak bir proje çalışmasında, aşağıdaki üç nokta açısından, herhangi

bir matematik araştırmasında bulunması gereken tüm özelliklerin bulunması gerekir: (1)

Varılan sonuçların ilginç olması ve araştırılan alana katkıda bulunması. (2) Sonuca ulaşmada

kullanılan yöntem ve atılan adımların doğruluğu. (3) Sunuşun, okuyucunun çalışmayı

rahatlıkla izlemesini mümkün kılacak açıklıkta ve bilimsel yazım kurallarına uygun biçimde

yapılması.

(1) Ortaöğretim düzeyinde yapılacak bir proje çalışmasının, herhangi bir matematik

araştırmasından temel farkı kuşkusuz, yapılan çalışmanın katkısının niteliğine ilişkin

olacaktır. Tüm bilimsel çalışmalarda, özgünlük en önemli ölçütlerden biridir. Oysa matematik

gibi çok yoğun ve kapsamlı bir birikim temeline sahip bir alanda, özgün araştırma cephesine

ulaşmak, ciddi ve uzun süreli bir çabayı gerektirir. Bu nedenle, burada ele aldığımız proje

177

çalışmalarındaki özgünlük ölçütü, matematiğe ciddi bir katkı niteliği taşıyan yeni bir sonucun elde

edilmesi anlamında değildir. Bilinen bir sonucun farklı bir alana uygulanması; bilinen bir teoremin

daha basit ya da farklı yönlerine ışık tutacak bir biçimde yeni bir kanıtının verilmesi; belli bir

konuda elde edilmiş sonuçların, aralarında ilişkilere farklı bir açıdan vurgu yapan yeni bir

yaklaşımla derlenmesi, özgün proje konuları olabilir.

Bir araştırmanın sonuçlarının matematiğe yaptığı katkının niteliğinin, kuşkusuz göreli ve

öznel bir yönü vardır. Bilimsel dergilerde yayımlanan matematik makalelerinde her yıl 150-

200 bin civarında yeni teoremin kanıtlandığı hesap edilmektedir. Bu teoremlerin gerek çözüm

getirdikleri problemler, gerekse yol açtıkları yeni ve ilginç problem demetleri açısından

taşıdıkları ağırlık ve önem, farklılık göstermektedir. Bu önem derecesini belirlemek üzere kesin

ve niceliksel bir ölçüt getirmek mümkün olmasa da, bir problemin matematiksel içeriğinin

zenginliği konusunda, matematikçiler arasında genellikle bir görüş birliğinin oluştuğunu

söyleyebiliriz. Bu görüş birliklerinin, matematikcilerinin nesiller boyunca üstünde odaklaşmaya

devam ettikleri en ünlü örnekleri, 1976 yılında çözülen Dört Renk Problemi ile yakın zamanda

ispatı tamamlanmış olan Fermat Teoremi; ya da hala “açık problem” niteliğini sürdüren Goldbach

Kestirimi’dir.

Buradaki ölçüt, problemin kendisinin ilginçliğinin yanı sıra, getirilen çözümün başka hangi problemlerin çözümüne basamak oluşturabileceği; daha önce elde edilmiş sonuç ya da

yöntemleri genelleştirmesi ya da kendisinin genelleştirilebilirliği; yol açtığı yeni problemler ve

araştırma süreçleri olarak ifade edilebilir.

Ortaöğretim düzeyindeki genç araştırıcı adaylarının proje çalışmalarına yönlendirilmesindeki

amaç, onların bilimsel araştırmaya giden yolda bir ilk adım atmalarını sağlamaktır. Bu

adımın, gençlerin ufkunu genişletme ve onları daha büyük hedeflere yöneltmenin yanı sıra,

aynı zamanda bilimsel araştırmanın çok sabırlı ve yoğun bir çalışmayı gerektirdiğini

öğrenmelerine de hizmet etmesi beklenmektedir.Dolayısıyla, nitelikli bir proje çalışması, daha

büyük bir problemin özel durumlarının incelenmesi, kısmi çözümlerinin bulunmaya

çalışılması ya da genel çözüme yönelik bazı adımların atılmasından oluşabileceği gibi; iyi bir proje

için mutlaka iddialı problemlerle uğraşılması şart değildir. Basit bir problem dahi, ele alınış

biçiminin ve içerdiği yaklaşımın yetkinliği ile nitelikli bir projenin konusunu

oluşturabilir.

(2) Sonuca ulaşmada kullanılan yöntem ve atılan adımların doğruluğu bakımından, bir proje

çalışmasının, herhangi bir matematik araştırmasından hiçbir farkı yoktur. Her düzeydeki

bilimsel çalışmada aslolan, gerçeğe uygunluk ve çıkarımların doğruluğudur.

(3) Proje çalışma sonuçlarının sunulacağı raporun içerik ve biçimine ilişkin izlenmesi gereken

kurallar, aynı zamanda bir proje çalışmasında ele alınması beklenen hususları da içermektedir.

Öncelikle çalışmada ele alınan konunun ya da problemin açık biçimde tanımlanması gerekir.

Konunun seçiliş nedeni, ele alınış biçimi ve gerekçeleri, problemin çözümünün başka problem ya

da alanlarla ilgili olarak sağlanması beklenen ek katkılar, projenin amacını daha iyi ortaya

koyabilmek için belirtilmesi gereken hususlardır.

İkinci olarak, seçilen konu ya da probleme ilişkin daha önce yapılmış olan çalışmaların

taranması ve incelenmesi gerekir. Bu, bu tür çalışmaların mevcut çalışma ile olan ilişkilerinin,

benzerlik ve farklılıklarının raporda belirtilebilmesi için gerekli olduğu gibi, yapılan

çalışmada doyurucu sonuçların elde edilmesi de, ancak araştırıcının mevcut birikime hakim

olmasıyla mümkün olacaktır. Bu birikimi edinmek, araştırıcının yükümlülüğünde olmakla

178

birlikte, genç araştırıcıların bu amaçla ilgili alanlarda çalışan daha deneyimli matematikçilere

danışmalarında da yarar vardır.

Raporun, yapılan çalışmanın sunulduğu ana bölümlerinin, herhangi bir matematikçinin

rahatlıkla izleyebileceği bir açıklıkta olması gerekir. Kullanılan kavramların düzgün

tanımlarının verilmesi, yapılan çıkarımların dayanaklarının belirtilmesi ve başka çalışmaların

sonuçlarından yararlanıldığı durumlarda, bu sonuçların ve kaynakların açık biçimde ifade

edilmesi, bu açıdan dikkat edilmesi gereken hususlardır.Raporun sonuç bölümünün temel

amacı, yapılan çalışmanın ilgili alana özgün katkısının belirlenmesidir. Bu nedenle, bu

bölümde, elde edilen sonuçların özetlenmesinin yanı sıra, mevcut projenin benzer

çalışmalardan gerek içerik gerekse yaklaşım bakımından farklılıklarının ortaya konması ve

projenin amacının ne ölçüde gerçekleştirilmiş olduğunun saptanması gerekir. Özellikle

proje amacına kısmenulaşıldığı durumlarda, yapılan çalışmada çözümsüz kalan problemlerin ne olduğunun ve projenin başka ne tür çalışmalarla desteklenmesinin söz konusu olabileceğinin ortaya konması da, yerinde olur.

Bir proje raporunda, yukarıda sözü edilen, amaç ve sonuç bölümleri ile ana bölümlerin

dışında yer alması gereken diğer iki unsur da, özet ve kaynakçadır. Özetin amacı, okuyucuya,

çalışmada ele alınan konu ya da problemin ne olduğu, kullanılan yöntemler ve yaklaşım ile

elde edilen sonuçlar hakkında kısaca bilgi iletmektir. Kaynakçada ise, çalışmada kullanılan

tüm kaynakların eksiksiz olarak ve bilimsel yazım kurallarına uygun biçimde verilmesi

gerekir.

Bir proje çalışmasında ele alınabilecek konuların ve kullanılabilecek yaklaşımların çeşitliliği göz

önüne alındığında, elinizdeki metnin birçok bölümünün, bire bir uygulanması beklenen bir

yönerge gibi değerlendirilmemesi gerektiği görülür. Ortaöğrenim düzeyinde yapılacak bir

matematik projesi de, bir matematiksel araştırma etkinliğidir. Bu metinde yol gösterici olma

amacıyla özetlenen ilkeler, bir ilk adım niteliğinde de olsa, bu tür bir çalışmanın, matematik

araştırmalarının genel özelliklerini taşıması gereğinden kaynaklanmaktadır.

COĞRAFYA

Coğrafya; ayrı yerlerdeki tüm fiziksel ve beşeri olguların etkileşiminin, yerler arasındaki

karşılıklı etkilenmenin hangi kalıpları yarattığının ve mekânı nasıl organize ettiğinin

incelenmesidir. İnsanın yaşama alanı olarak yeryüzünün anlaşılması ve yeryüzünü

şekillendiren bir varlık olarak da insanın etkilerinin ortaya konulması coğrafyanın temel

amacını meydana getirmektedir. Bu açıdan ele alındığında coğrafya bir mekân bilimi olarak

tanımlanmaktadır. Coğrafi çalışmalarda meydana gelen olayların nedenlerinin açıklanması

büyük önem taşımaktadır.

Coğrafyanın konularını meydana getiren yeryüzü ve onun üzerinde yaşayan insan ile

faaliyetleri, farklı birçok bilimin de konusunu oluşturmaktadır. Bununla birlikte coğrafya,

konuların ele alınış biçimi ile kullandığı yöntemler açısından diğer bilim alanlarından

ayrılmaktadır (Jeoloji dünyanın oluşumunu, tektonizmayı, bunların meydana geliş

mekanizmasını açıklarken, jeomorfoloji yüzey şekillerinin oluşumunda etkili olan etmen ve

süreçleri araştırır. Bunu yaparken jeolojinin temin ettiği bilgileri kullanır ve yorumlar. Aynı

179

şekilde demografi nüfusun özelliklerinin araştırmakla beraber, nüfus coğrafyasında bu

özelliklerin nedenleri ve mekânsal etkileri değerlendirilmektedir).

Bütün bu özellikler nedeniyle coğrafya fiziki coğrafya ve beşeri coğrafya olmak üzere iki ana

inceleme alanına sahiptir. Yer şekillerinin oluşumunda etkili olan etmen ve süreçler, iklimler,

hidrografik özellikler, toprak oluşum süreci ve belli toprak gruplarının dağılışları ile

biyocoğrafya özelliklerinin ve nedenlerinin ortaya konulması, başka bir ifadeyle doğal

çevrenin nasıl bir yaşama alanı oluşturduğu fiziki coğrafyanın konusudur. İnsanın dünyadaki

faaliyetleri ise genel anlamı ile beşeri coğrafyanın konusu içinde yer almaktadır. Bunlar

arasında nüfusun gelişimi, yaş, cins, ırk, dil vb özellikleri ile dağılışı; yerleşme şekilleri ve

özellikleri, insanın yaşamını sürdürmek için gerçekleştirdiği ekonomik faaliyetler başlıca

çalışma konularını oluşturur. Bu iki genel inceleme alanı dışında, dünyanın evrendeki yerini,

şeklini ve özelliklerini tanımaya yarayan ve sonuçlarını değerlendiren matematik coğrafya;

yerkürenin doğru olarak kâğıda aktarılıp dağılışların uygun şekilde gösterilmesine öğreten

kartoğrafya; jeopolitik özelliklerin ve sonuçlarının anlaşılmasına katkıda bulunan siyasi

coğrafya; dünya tarihinde değişim yaratan olayların meydana gelişinde etkili olan etmen ve

süreçlerin anlaşılmasını sağlayan tarihi coğrafya alanı gibi farklı çalışma konuları da

bulunmaktadır. Bütün coğrafya çalışmalarının temel özelliği sonuçlarının uygulanabilir

olmasıdır.

Coğrafî çalışmalar iki yaklaşımla ele alınır. Bunlardan ilki, farklı ölçeklerde de olsa (ülke, kıta,

dünya gibi) bir konu, diğer konular ile ilişkileri ölçüsünde değerlendirilerek dağılışları ve özellikleri

belirlenir. Bu yaklaşıma sistematik yaklaşım denilmektedir. İkinci yaklaşım ise bir ünitede (yöre,

bölüm, kıta, ülke gibi) yer alan tüm unsurlar birbirleri ve farklı bölgelerle ilişkileri göz önüne

alınarak incelenir, dağılış özellikleri ve nedenleri araştırılır. Bu yaklaşıma ise bölgesel yaklaşım

denilmektedir.

Konusu coğrafya olan bir projenin gerek ele aldığı olay, gerekse onu ele alış biçimi diğer

bilim alanlarından farklıdır. Dolayısı ile coğrafî çalışmalarda kullanılan yöntem, çalışmanın

özelliğine göre değişim gösterebilmektedir. Bazen bu çalışmalarda laboratuar çalışmaları,

deney sonuçları ön plana çıkarken, bazı çalışmalarda anket, mülakat ve gözlem gibi teknikler

önem kazanmakta ve çalışmada bu verilerin değerlendirildiği istatistik programlarına ihtiyaç

duyulmaktadır. Yapılacak her türlü projede, projeyi oluşturan kuramsal ve kavramsal

çerçevenin çok iyi ortaya konulması (proje sınırlarının, amacının ve yönteminin belirlenmesi)

ve oldukça cazip olan komşu bilimlerin alanlarına taşılmaması önem taşımaktadır. Son

yıllarda coğrafî bilgi sistemleri, ele alınan konuların mekânsal dağılışının ortaya

konulmasında en büyük yardımcıdır. Bu konuda var olan paket programlar, çoğu verinin daha

az emek harcanarak görsel hale getirilmesine katkıda bulunmaktadır. Ancak bu programlar

kullanılarak yapılan çalışmaların bir kısmı bulgu ve sonuçların görsel ifadesinden daha ileri

gitmemektedir. Bu tür programların, kendi özelliklerinden de faydalanılarak coğrafî

analizlerin yapımı, değerlendirilmesi ve sonuçlarının gösterilmesi için kullanılması yerinde

olacaktır.

Örnek Proje Konuları

Yeryüzünün herhangi bir bölgesinin ( Dağ, ova, vadi, plato, havza, yerleşim yeri vb )

fiziki, beşeri ve ekonomik unsurlarının coğrafya ilkelerine bağlı kalınarak araştırılması

Belli bir bölgede veya yerleşim yerinde deprem, kütle hareketleri, erozyon, heyelan,

sel vb. doğal olayların ortaya çıkış nedenleri, yerleşmeler üzerideki etkileri, çevreye verdiği zararlar ve alınabilecek muhtemel önlemler

180

Belli bir il örneğinde organize sanayi bölgesinin yer seçiminde hakim rüzgâr yönünün

önemi ve sonuçları

Doğal hayatı olumsuz etkileyen insan faaliyetleri ve sonuçları

Kıyı kullanım biçiminin yaşam üzerindeki etkisi ve neden olduğu sorunlar

Sultan sazlığında yaban hayatının sürdürülebilirliği açısından yağış miktarındaki

değişimin incelenmesi

Belli bir bölgede veya yerleşim yerinde bitki örtüsünün çeşitliliğinin korunmasına

yerel halkın katkısının sağlanması

Belli bir bölgede ekoturizm faaliyetlerinin yerel kalkınma üzerine etkisi

Konya Bölümünde obruk oluşumlarının sıklaşmasının şeker pancarı tarımı ile ilişkisi Belli bir tarım bölgesinde bilinçsiz sulamadan kaynaklanan sorunların giderilmesi

konusunun değerlendirilmesi

Belli bir yerleşme yeri örneğinde termal su kaynaklarının neden olduğu çevre sorunları ve alınması gereken önlemler

Belirlenecek bir il örneğinde termal su kaynaklarının tarım amaçlı kullanımı

Belli bir coğrafyada aşırı sulamanın taban suyu seviyesinin düşmesine etkisi

Belli bir yerleşim yeri örneğinde kültürel değerlerin turizm faaliyetlerinde alternatif

olanak olarak değerlendirilmesi

COĞRAFYA PROJELERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Coğrafya projeleri; belli bir alan içinde bir veya birkaç coğrafî unsurun ağırlıklı olarak ele

alındığı, sorunların belirlendiği ve çözülmesi için yapılması gerekenlerin tartışıldığı

projelerdir. Yapılacak proje ile belli bir sorunun çözümü için yeni bir yöntem veya yaklaşım

kullanılabileceği gibi, bilinen bir yöntem yeni bir sahaya da uygulanabilir. Projenizde bilinen bir

yöntemi yeni bir sahaya uygulasanız dahi alternatif yöntemleri denemekten kaçınmayınız. Bu

projenizin orijinalliğini arttıracağı gibi bilimsel düşünceye bir katkı da sağlayabilir.

Yapılacak projede teorik olarak veya uygulamada belli bir sorunun çözümüne katkıda

bulunmak hedeflenmelidir.

Projelerde önemli olan teorik veya pratik bir sorunun tanımlanmasıdır. Bu konuda literatürden

faydalanılabilir. Yapılması gereken önce sorunu tanımlamak ve araştırma konusunun

sınırlarını iyice çizmektir. Araştırma konunuz ve ele aldığınız sorunun net ve belirgin

olmasına dikkat ediniz. Konu ve kapsamın net olarak belirlenmesi, nelerin ya da hangi

hususların araştırma kapsamına alındığının somut bir şekilde belirlenmiş ve sınırlanmış

olması araştırma projelerinin başarısında anahtar işlev görür. Belirlediğiniz konuyla ilgili

kapsamlı bir kaynak taraması yaparak yapılmış olan çalışmaları ve yayınları inceleyiniz.

Bilimsel araştırmaların en önemli ölçütlerinden birinin özgünlük olduğunu asla unutmayınız.

Yaptığınız çalışma ile ilgili veya benzer çalışmaların teorik veya pratik uygulamalarını

değerlendirmek, yapılacak çalışmanın bir tekrar olmaması için gerekli koşullarından biridir.

Zengin bir kaynak çalışması, konunun yazımı ve değerlendirmesi aşamalarında araştırıcıya büyük katkı sağlayacak, aynı zamanda alternatif görüşlerin oluşmasına da katkıda

bulunacaktır. Literatür çalışması hem seçtiğiniz konuya hakimiyetinizi artıracak, hem de

araştırmanızın o konuda daha önce yapılmış benzer çalışmalarla ilişkisini, benzerliğini,

farklılıklarını, katkılarını ortaya koymanızı sağlayacaktır. 181

Amacının yalın biçimde anlatılması başarılı bir projenin temel ilkelerinden biridir. Gereksiz bilgi

karmaşaya neden olduğu gibi, çalışmanızın farklı konuları da içereceği yorumlarının

yapılmasına ve beklentinin artmasına yol açar. Bunun için yapacağınız çalışmanın amacının ne

olduğu açıklayın, çalışma alanını tanımlayın ve çalışma konunuzu sınırlandırın.

Hazırlayacağınız projenin ortaöğretim öğrencileri arasında yapılan bir yarışmaya yönelik

olduğu gerçeğini unutmayınız.

Çalışmada kullanılacak yöntem ve materyal, konu ile uyumlu olarak seçilmelidir. Projenin ilgili kısmında hangi materyalin kullanılacağı, bunun nasıl değerlendirileceği açıklanmalıdır. Çalışma planı hazırlanırken bir “B planı”nın olması, sonuca ulaşmada büyük katkı

sağlayacaktır. Bunun için en uygun olduğunu düşündüğünüz yönteme alternatif bir başka

yöntemi de göz önünde bulundurunuz. Kullanılacak materyalin yapacağınız projenin ölçeği ile

uyumlu olması, maliyet/fayda analizi yapıldığında olumlu olarak değerlendirilmesi büyük önem

taşımaktadır.

Coğrafyada tasviri anlatım çok uzun süreden beri yerini, sayısal verilerin elde edilmesi ve

yorumlanmasına bırakmıştır. Bu nedenle gerek fiziki coğrafya, gerekse beşeri coğrafya

çalışmalarında sayısal olarak ifade edilebilecek verilere gereksinim duyulmaktadır. Bu

verilerin işlenmesi için bir tablolama programı (Microsoft Excel, Openoffice.org Calc vb)

kullanabileceğiniz gibi, SPSS gibi istatistik programlarından veya ArcGIS, MapInfo, GRASS

gibi coğrafî bilgi sistemi paket programlarından faydalanabilirsiniz. Özellikle programların

sürümleri arasında, “program tarafından yapılabilecekler açısından” farklılıklar vardır. Bunun

için bu programlarla ilgili bilgiyi eksiksiz ve doğru olarak vermeniz projenizin güvenirliliğini

arttıracaktır. Ancak kullanacağınız programlarda çalışmayı sizin yapmanız, programın nasıl

çalıştığını bilmeniz veya profesyonel yardım aldıysanız bunu belirtmeniz mutlak

gerekmektedir.

Projede kullanılan dilin sade ve anlaşılabilir olması, terimlerin gereken yerde ve doğru olarak

kullanılması, sorunun ve nedenlerinin çok iyi açıklanması, elde edilen bulguların tartışılması ve

doğru sonuca ulaşabilmek açısından önem taşımaktadır. Proje sonucunda uygulanabilir sonuçlar

elde edildiyse veya öneri geliştirmek mümkün ise, bunların da açıkça belirtilmesi yerinde

olacaktır.

Çalışmanın güvenirliliğini arttıran önemli hususlardan biri de kaynak kullanımıdır. Proje ile ilgili güncel bir kaynakçaya yer verilmesi ve yapılan atıflar ile kaynakların gösterilişi, bilimsel

çalışmaların temel nitelikleri arasındadır. Söz konusu kaynaklar yöntemi açıklamak için

kullanılıyorsa, mevcut kaynakların karşılaştırılarak tartışılması yerinde olacaktır. Çalışmada

gerekli olan her aşamada, size ait olmayan veri veya görüşü kullandığınızda mutlaka atıfta bulununuz. Proje raporunda yer alan tüm atıflara ait bilginin kaynakçada bulunması,

çalışmada kullanılmayan kaynakların kaynakçaya yazılmaması gerekmektedir.

Projenin sunumu aşamasında hazırlanacak poster ve sunum esnasında kullanılabilecek

animasyonlar, konunun daha anlaşılır olmasını sağlayacağı gibi, görsel olarak hatırlanmayı ve

değerlendirilmeyi de kolaylaştıracaktır.

182

ÖRNEK COĞRAFYA PROJE RAPORU

Projenin Adı

17 Ağustos 1999 Depreminin İzmit Yerleşmesinde Nüfusun Cins ve Yaş Bileşiminde Neden Olduğu Değişimler ve Sonuçları

Amaç

Deprem bir alanda fiziki değişikliklere yol açması nedeniyle fiziki bir olay olarak

değerlendirilir. Büyüklüğü ve verdiği hasar, alt yapı tesislerinin etkilenmesi, afet sonrası acil

yardım ve kurtarma çalışmaları ilk bakışta akla gelen temel sorunlardır. Ancak depremin aynı

zamanda yaşayan insanlar ve faaliyetleri üzerinde de etkileri vardır. Bu etkiler insanların

psikolojik durum ve davranışlarını etkilemekten, sosyal ilişkilerinde farklılaşmaya kadar giden

farklı konu ve boyutlarda olabilir. Belli büyüklüğün üzerinde ve can kayıplarının fazla olduğu

depremlerin bir diğer önemli özelliği ise meydana geldiği alandaki nüfusun cins ve yaş

bileşiminde de yaşanan değişimdir. Bu değişimi yaratan sadece deprem anında yaşanan can

kayıpları değildir. Bu konuda daha sonra yaşanan göçler de etkili olmaktadır. Bu projenin amacı

1999 depremi sonrasında İzmit yerleşmesinde nüfusun yaş ve cinsiyet yapısında ortaya çıkan

değişimin ve sonuçlarının ortaya konulmasıdır.

Giriş

Deprem insanların hayatını çok kısa bir zaman diliminde büyük ölçüde etkileyen bir olaydır.

Kısa sürede meydana gelmesine karşılık sonuçları bakımından çok daha uzun sürede etkili

olduğu açık olarak görülmektedir. Bu nedenle deprem sonrasında yapılacak çalışmalar sadece

enkazın kaldırılması ve kayıpların belirlenmesine yönelik gerçekleşmez. Deprem sonrasında

insanların yaşadıkları psikolojik travma, en az deprem esnasında yaşanan fiziki yıkım kadar

etkili olmaktadır. Özellikle çok sayıda can kaybının yaşandığı büyük depremlerin sonrasında

ortaya çıkan bir diğer durum da nüfusun yaş ve cinsiyet yapısında meydana gelen değişimdir.

Deprem sonrasında gerek kadın/erkek nüfus oranlarının gerekse bu nüfusun yaş yapısının

ortaya konulması, geleceğe ilişkin planlamalarda nelerin yeniden gözden geçirilmesi

gerektiğini, nelerin öncelik kazandığını belirtmede bir yöntem olarak değerlendirilebilir.

Kullanılan materyal ve yöntem

Çalışma, Kocaeli ilinin il merkezi olan İzmit yerleşmesi ile sınırlandırılmıştır. Mahalle ölçeği,

en küçük birim olarak kabul edilmiş, nüfus sayımları ve sağlık ocaklarında yer alan yaş

grubuna göre hazırlanmış tablolar kullanılmıştır. Çalışmada deprem sonrasındaki nüfusun

değişimi için sağlık ocaklarından temin edilen verilerden faydalanılırken, nüfus projeksiyonu

ile gelecek 10, 25 ve 50 yıllık dönemde nüfus yapısında yaşanacak değişimler öngörülmeye

çalışılmıştır.

Çalışmanın temel veri kaynaklarını nüfus sayımları ile sağlık ocakları tarafından hazırlanan

nüfus yaş ve cinsiyet özelliklerini gösterir tablolar oluşturmuştur. Bu amaçla deprem öncesi

nüfusun yaş ve cinsiyet bileşiminin belirlenmesi için 1990, deprem sonrasındaki nüfus için ise

2000 yılına ait genel nüfus sayımı verileri kullanılmıştır. Nüfus verilerinin

değerlendirilmesinde, nüfus piramitlerinin çiziminde ve geleceğe yönelik nüfus tahminlerinde

Microsoft Excel 2007 programından faydalanılmıştır. Nüfus projeksiyonları için Türkiye

İstatistik Kurumu’nun da nüfus projeksiyonlarını hazırladığı P = P 0.ern formülü

kullanılmıştır. İzmit yerleşmesinin mahalleleri de gösteren sayısal haritası Kocaeli Büyükşehir

Belediyesi’nden temin edilmiş, NetCAD programı ile hazırlanan harita uygun yama

kullanılarak ArcMap 9.3 programına aktarılmıştır. Tüm haritaların çiziminde bu programdan

183

faydalanılmış, görsel katkıyı sağlamak üzere çizilen haritalar Google Earth Pro 4.2 programı

vasıtasıyla temin edilen koordinatlandırılmış uydu görüntüleri ile birleştirilmiştir.

Veri ve Bulgular

İzmit Körfezi ve çevresinin jeomorfolojik özellikleri ile sismik aktivitesi konuları çeşitli

çalışmalarda detaylı olarak ele alınmıştır (Hoşgören, 1995; Yüksel, 1995). Aynı şekilde 17

Ağustos 1999 depreminin oluş mekanizması üzerinde birçok çalışmalar bulunmaktadır

(Nurlu, Cerit ve Sezen, 1999; İTÜ, 1999). Bunun dışında Türkiye’deki depremler ve oluş

sıklıklarının belirlenmesi ile ilgili çeşitli çalışmalar da vardır. Özmen ve arkadaşlarının

hazırladığı “Coğrafi Bilgi Sistemi ile Deprem Bölgelerinin İncelenmesi” isimli çalışmada

Türkiye’nin deprem bölgesi haritasına göre yerleşmelerin deprem riskleri değerlendirilmiştir

(Özmen, Nurlu ve Güler, 1997). Deprem sonrasında yapılan çalışmalardan bir diğeri ise

yardımların dağıtımı ve halkın memnuniyetini ölçmeye yönelik olarak gerçekleştirilmiş

çalışmadır (Akkayan, Kırımlı ve Polat, 2001).

Yapılan çalışmalar deprem sonrasında can kayıplarından kaynaklanan nüfus azalışının dışında

nüfus yapısında bir dizi değişikliğin ortaya çıktığını göstermektedir. Özellikle deprem

sonrasında zarar gören meskenlerde yaşayanların, zarar görmeyen veya daha az zarar gören

akrabalarının yanında yaşamaya devam etmesi, hane büyüklüğünde önemli değişikliklerin

olmasına yol açtığı gibi belli yerlerin nüfus yaş ve cinsiyet yapısında da değişime neden

olmaktadır.

İzmit’in nüfus gelişimi incelendiğinde 1927 yılında 15 bin dolayında nüfusa sahip olduğu,

1950’de nüfusun 30 bini aştığı görülmektedir (Tablo 1). 1965 sayımından sonra nüfusu 100 binin

üzerine çıkan İzmit’te 1990 yılında 256.882 kişi yaşıyordu. Oysa 2000 yılında yapılan nüfus

sayımında nüfus 195.699 kişi olarak belirlenmiştir. Adrese dayalı nüfus kayıt sisteminin verilerine

göre ise 2007 yılında İzmit’te 250 bine yakın nüfus yaşıyordu. Nüfusun sayısal gelişimi gerek

Kocaeli’nde gerekse merkez ilçede benzer seyir izlemiştir.

Tablo 1: Kocaeli İli’nde ve İzmit’te 1927-2000 döneminde nüfus gelişimi

Yıllar İzmit Merkez İlçe Kocaeli

1927 15.215 55.778 160.241

1935 18.693 71.766 162.149

1940 29.120 79.793 191.012

1945 28.352 83.564 205.203

1950 36.037 98.507 230.304

1955 55.507 118.303 253.174

1960 73.488 142.159 281.527

1965 89.547 164.885 317.662

1970 120.694 206.334 385.408

1975 165.483 267.811 477.736

1980 190.423 318.576 596.600

1985 233.338 385.595 742.245

1990 256.882 377.377 936.163

2000 195.699 373.034 1.206.085

2007 248.424 447.898 1.437.926

Sayım dönemlerindeki nüfus artışı göz önüne alındığında nüfusun 1940-1945 dönemi

haricinde sürekli artmasına karşılık, 1990-2000 döneminde binde 27,2 oranında azaldığı

184

görülmektedir (Tablo 2). Bu ölçekte bir azalış Merkez ilçe ve Kocaeli il nüfusuna yansımaz.

İzmit, deprem merkezinde yer almanın etkisiyle çevredeki birçok yerleşmeden daha fazla

nüfus kaybına uğramıştır. Depremin yaralarını sarmaya yönelik çalışmaların sağladığı

ivmenin yanında yeni iş imkânlarının olması/olabileceği umudu İzmit ve çevresinde 2000-

2007 devresinde hızlı bir nüfus artışının gerçekleşmesine neden olmuştur.

Tablo 2: Proje sahasında yıllık nüfus artış hızının sayım dönemlerine göre değişimi

Dönemi İzmit Merkez İlçe Kocaeli

1927-1935 25,73 31,50 1,48

1935-1940 88,66 21,20 32,76

1940-1945 -5,35 9,24 14,33

1945-1950 47,97 32,90 23,08

1950-1955 86,39 36,62 18,94

1955-1960 56,12 36,74 21,23

1960-1965 39,53 29,66 24,15

1965-1970 59,70 44,85 38,66

1970-1975 63,42 52,16 42,95

1975-1980 28,08 34,72 44,44

1980-1985 40,65 38,19 43,69

1985-1990 19,23 -4,31 46,42

1990-2000 -27,20 -1,16 25,33

2000-2007 34,08 26,13 25,12

Çizilen nüfus piramitleri, nüfusun yaş yapısındaki değişimi ana hatlarıyla göstermektedir

(Şekil 1). 1990’da en fazla nüfusa sahip yaş grubu 10-14 yaş grubu iken, 2000 yılında 20-25

yaş grubunun en kalabalık yaş grubu olması sonucuna yol açmıştır. Buna göre 2007 yılında

da en kalabalık yaş grubunun 30-35 yaş grubu olması beklenir. Bu beklentilerin

gerçekleşmesine karşılık, 1990 yılında 5-9 yaş grubu, 2000 yılında 15-19 yaş grubu ikinci fazla

nüfusa sahip yaş grubunu meydana getiriyordu. Oysa 2007 yılında 25-29 yaş grubunun altındaki

tüm grupların sayıca birbirine yakın değerlere sahip olması, nüfus artışının hız kazandığını

göstermektedir. Nüfusun cinsiyet ve yaş yapısında görülen özellikler benzer şekilde İzmit’in

nüfus piramidine de yansımaktadır.

185

Şekil 1: Kocaeli ili ve İzmit’in nüfus piramitleri

Sonuç ve Tartışma

Deprem sonrasında İzmit’in nüfusunda azalış ortaya çıkmıştır. Bu azalış Kocaeli ilinin

genelinde ve Kocaeli’nin Merkez ilçesinde görülmez. Depremin hayat üzerindeki olumsuz

etkilerinin unutulmaya başlanması, diğer yerlerde olduğu gibi İzmit’te de nüfus artışının hız

kazanmasına neden olmuştur. İzmit şehrinin daha kolay bir yaşam imkânı sunması, diğer yerlere nazaran İzmit’in daha hızlı nüfuslanmasına neden olmuştur. Bunun sonucunda Kocaeli ili

ile Kocaeli Merkez ilçesinde binde 25-26 dolayında gerçekleşen yıllık nüfus artış hızı, İzmit’te

binde 35’e yaklaşmaktadır.

Nüfusun yaş ve cinsiyet yapısındaki değişim, eğitim, sağlık gibi alt yapıyı ilgilendiren uzun

vadeli planlarda yeni verilerin esas alınmasını gerektirmektedir. Bu projeden elde edilen

çıktılar, başka çalışmalara da veri kaynağı olma özelliğine sahiptir. Örnek olarak bu projede,

nüfus projeksiyonlarından elde edilen verilere göre ilköğretim sonrasında eğitime devam

edebilecek tahmini nüfus ortaya konulmuştur. İlköğretim okullarına bitiren nüfusun okula

devamı ile ilgili sayısal veriler değerlendirilmemiştir. Bu göz önünde bulundurularak eğitim için

kaynakların planlanmasına ilişkin çalışmalar yapılabilir.

186

Kaynakça

AKKAYAN, Taylan, KIRIMLI, Yüksel ve POLAT, Tülin (2001) Deprem Yardımlarından

Yararlananların Değerlendirme Raporu, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

yayını.

AVCI, Sedat (2005) “Faults, earthquakes and cities: A case study for Turkey”, Two Papers

About Urbanization in Turkey: 39-76, Istanbul: Çantay

DİE (1991) 1990 Genel Nüfus Sayımı Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri (41-Kocaeli), Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü yayını.

DİE (2003) 2000 Genel Nüfus Sayımı Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri (41-Kocaeli),

Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü yayını.

ESRI (2008) ArcMap 9.3, Redland: ESRI Inc.

HOŞGÖREN, M. Yıldız (1995) “İzmit körfezi havzası’nın jeomorfolojisi”, İzmit Körfezi

Kuvaterner İstifi, (Ed. Engin Meriç): 343-348, İstanbul: Kocaeli Valiliği Çevre Koruma

Vakfı.

Google Earth (2007) Google Earth Pro 4.2, Mountain View: Google Inc.

İTÜ(1999) 17 Ağustos Kocaeli Depremi Ön Değerlendirme Raporu,

<http://www.belgenet.com/deprem/depremitu.html>, son erişim 26.10.2009.

NURLU, Murat, CERİT,Orhan ve SEZEN, Fikret (1999) 17 Ağustos 1999 Gölcük ve 12

Kasım 1999 Düzce Depremleri Tektonik İncelemesi,

<http://www.deprem.gov.tr/lab_htm/rapor/DEPREM-web.htm>, son erişim 26.10.2009.

ÖZMEN, Bülent (2000) 17 Ağustos 1999 İzmit Körfezi Depreminin Hasar Durumu

(Rakamsal Verilerle), Ankara: Türkiye Deprem Vakfı yayını.

ÖZMEN, Bülent, NURLU, Murat ve GÜLER, Hüseyin (1997) Coğrafi Bilgi Sistemi ile Deprem Bölgelerinin İncelenmesi, Ankara: Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü yayını.

TUİK (2009a) 2000 Genel Nüfus Sayımı Sosyal ve Demografik Nitelikler<http://tuikapp.tuik.gov.tr/nufusapp/idari.zul>, son erişim 26.10.2009.

TUİK (2009b) 2007 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Nüfus Sayımı Sonuçları

<http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul>, son erişim 26.10.2009.

YÜKSEL, Fethi Ahmet (1995) “İzmit körfezi ve yakın çevresinin sismik aktivitesi”, İzmit

Körfezi Kuvaterner İstifi, (Ed. Engin Meriç): 259-267, İstanbul: Kocaeli Valiliği Çevre Koruma Vakfı.

187

SOSYOLOJİ

Sosyoloji, toplumları bilimsel ve sistematik olarak inceleyen bir sosyal bilim dalıdır.

Sosyolojinin araştırma konuşu, toplum ve toplumsal yaşamla ilgili olgu ve olaylardır.yapısı,

değişimi, işleyişi, toplumsal gruplar, kurumlar, vb sosyolojinin ilgi alanı içine girer.Toplumun

yapısını keşfetme, toplumdaki grupları bir arada tutan veya onları birbirinden ayıran,

uzaklaştıran güçlerin neler olduğunu ortaya koyma, toplumsal yaşamı değiştiren ve

dönüştüren koşulları belirleme, insanlar arası ilişki ve etkileşimlerin yapısı ve işleyişi ile ilgili

kural ve ilkeleri ortaya koyma, sosyal davranışı toplumsal bağlam içerisinde açıklama ve

sosyal sorunları anlama ve çözüm önerileri geliştirme sosyolojinin en temel amaçları arasında

yer alır.

Toplum ve toplumla ilgili bütün olgular ve olaylar (evlenme, boşanma, göç, kentleşme, suç, spor

vb.) sosyolojinin araştırma konusunu oluşturur.İçinde yaşadığımız toplumun ekonomik yapısı,

aile düzeni, kültürü, yönetim biçimi, nüfusu, ahlak anlayışı, sosyal davranışlarımızı

şekillendirir. Örneğin; arkadaş seçimimiz, mesleğimiz, boş zamanları değerlendirme

biçimimiz gibi eylemlerimiz toplumsal koşullardan etkilenir.

İnsan davranışları üzerinde toplumsal koşulların etkili olması sosyal davranışın

çözümlenmesinde, toplum ve toplumsal yaşamla ilgili olgu ve süreçlerin bilinmesini önemli

bir hale getirmiştir. Bu çerçevede sosyoloji daha özel olarak sosyal davranışı açıklamayı

amaçlar. Sosyal davranış, toplumsal bir bağlamda anlam kazanan, diğer insanlarındavranışları

ile karşılıklı etkileşimi olan insan eylemleri olarak tanımlanabilir. Örneğin; bir fabrikada

çalışan işçilerin veya bir okulda ders anlatan öğretmenlerin davranışları sosyal davranışlardır.

Örnek Proje Konuları

Yerel gelenekler, adetler, töreler ve bunların yöre insanları üzerindeki etkileri.

Sözlü tarih (kişilerle mesela gazilerle derinlemesine mülakat yapılarak bir tarihsel

kesitin kişiler perspektifinden yansıtılması)

Kuşaklar arası ilişkiler ve sorunlar

Aile yapısı, aile ilişkileri, ilişkilerdeki değişim, aile içi şiddet, vb.

Küreselleşmenin çevrenizdeki ticaret, iş kolları ve meslekler üzerindeki etkileri.

Sosyal şiddet ve çeşitli sosyal sistemlere (aile, okul) etkileri

Risk altındaki çocuklar ve topluma kazandırılmaları

Her türlü eşitsizlikler (gelir, eğitim vs.) ve bölgelerarası farklılıklar

Sosyal değişme ve değişen ve kaybolan yaşam tarzları

Toplumla bütünleşemeyen ve dışarıda bırakılan toplum kesimleri ve sorunları

Sosyal anlamda Avrupa Birliğine hazır olma durumumuz ve bu bağlamda karşılaşılan sorunlar

SOSYOLOJİ PROJELERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Sosyoloji projeleri, sosyal olgu, süreç ve kurumları teorik veya pratik bir sorunu esas alarak incelemeyi amaçlayan projelerdir. Projelerde önemli olan teorik veya pratik bir sorunun tanımlanmasıdır.

188

Bu konuda literatürden faydalanılabilir. Dikkatimizi çeken ve toplumda sıkıntı yaratan bir

sosyal sorun da proje konuşu olabilir. Yapılması gereken önce sorunu tanımlamak ve

sınırlarını iyice çizmektir.

Araştırma konunuz ve ele aldığınız sorunun net ve belirgin olmasına dikkat ediniz. Konu ve

kapsamın net olarak belirlenmesi, nelerin ya da hangi hususların araştırma kapsamına

alındığının somut bir şekilde belirlenmiş ve sınırlanmış olması araştırma projelerinin

başarısında anahtar işlev görür. Belirlediğiniz konuyla ilgili kapsamlı bir kaynak taraması

yaparak yapılmış olan çalışmaları ve yayınları inceleyiniz. Bilimsel araştırmaların en önemli

ölçütlerinden birinin özgünlük olduğunu asla unutmayınız. Literatür çalışması hem seçtiğiniz

konuya hakimiyetinizi artıracak, hem de araştırmanızın o konuda daha önce yapılmış benzer

çalışmalarla ilişkisini, benzerliğini, farklılıklarını, katkılarını ortaya koymanızı sağlayacaktır.

Konu belirlendikten sonraki adım bu konuyu en iyi bir şekilde çalışmak için ne türlü bir

araştırma yapılacağına karar vermektir. Biz buna araştırma tasarımı diyoruz. Tasarım nerden,

kimden hangi yöntemle bilgi toplanacağını belirlemektir. Örneğin alan (saha) araştırmalarında

kimden bilgi toplanacağı sorusu bizi örneklem seçimine götürür. Burada esas olan sorunla

doğrudan ilgisi olan insanları bilgi kaynağı olarak kullanmaktır. Bu tür araştırmalarda dikkat

edilmesi gereken en önemli husus, seçeceğiniz örneklemin araştırma evreninizi temsil edecek

nitelik ve sayıda olmasıdır. Örneklemde dikkat edilmesi gereken ilgili insanları (denekleri)

tamamen tesadüfi bir şekilde seçmektir. Tam anlamıyla tesadüfi olan bir örneklem küçük de olsa

seçildiği grup için temsili sonuçlar verebilir.

Salt teorik olmayan araştırmalar için çok farklı bilgi toplama teknikleri vardır. Bunlar

kütüphane taraması ve belge incelemesinden gözleme, odak grup çalışmasından anket

uygulamasına kadar sorunun niteliğine göre değişen farklı bilgi toplama araçlarıdır. Sadece

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine dayanarak araştırma yapılacağı gibi sadece anket uygulaması yoluyla veya her iki teknik birlikte kullanılarak araştırma yapılabilir. Daha tercih

edilen yaklaşım niteliksel bilgi toplanmasına yardımcı olan (gözlem, mülakat ve odak grup

görüşmeleri gibi) tekniklerle niceliksel bilgi toplanmasına yardımcı olan (anket gibi)

tekniklerin birlikte kullanılmasıdır.

Unutulmaması gereken nokta sosyal bilimlerde bilgi toplama tekniklerinin çok çeşitli olduğu ve her birini veya bileşimlerini kullanarak projeler için gerekli bilgileri temin etmenin mümkün olduğudur

ÖRNEK SOSYOLOJİ PROJE RAPORU

Projenin Adı: Ankara’ya göç etmiş İspirliler arasındaki hemşerilik bağının ekonomik ilişkilerine etkisi.

Projenin Amacı:

Hemşerilik, bir sosyal gruplaşma etmenidir. Özellikle modernlik öncesi toplumlarda önemli bir

sosyal dayanışma ve organizasyon temeli olduğu kadar, sosyal, siyasi, kültürel ve iktisadi

sonuçlarda doğuran bir olgudur.Bu araştırmada, bu iki birbiriyle ilişkili sürecin, yani

hemşerilik ve iç göç olgularının iktisadi faaliyetlere nasıl bir etkide bulunduğunun

incelenmesi amaçlanmıştır.

189

Giriş:

Hemşerilik, “aynı şehirden gelmek” anlamına gelen bir kelimedir. Sosyoloji literatüründe,

özellikle sosyal değişme, göç ve kentleşme bağlamında incelenmiş bir sosyal olgudur.

Hemşehrilik, kökenin bulunduğu şehirden başka bir şehre göç edilmesiyle beraber, göç edilen

kentin sosyal, kültürel ve iktisadi dokusuna da etki etmektedir.

Ülkemizde, 1950’lerde çok partili demokratik sisteme geçiş, kalkınma çabalarının ve kamu yatırımlarının artmasıyla yoğunlaşan iç göç ile birlikte, büyük şehirlerde aynı yöreden gelenlerin aynı mahalle ve semtlere yerleşmesi, benzeri işkolları ve ticaret alanlarında faaliyet

göstermeleri ile hemşerilik olgusu öne çıkmıştır.

Sosyal çevremize baktığımızda, hatta kendi ailemizi incelediğimizde, hemşerilik ilişkilerinin önemli bir sosyal dayanışma, aidiyet, kültür muhafazası gibi bir takım işlevleri yerine getirdiğini görebiliriz.

Bu çalışmada Ankara’da yerleşik ispirliler arasındaki hemşerilik bağının, onların iktisadi

dayanışmasına ve iş ilişkileri geliştirmesine nasıl yansıdığı incelenmiştir.

Yöntem:

Ankara’da İspirlilerin kurduğu derneklerle temas edilerek, İspirlilerin yoğun olarak

yaşadıkları bir yer olan Keçiören Mecidiye mahallesi araştırma evreni olarak seçilmiştir.

Derneklerden alınan adresler ile mahalle muhtarından alınan adresler birleştirilip, tekerrürler ayıklandıktan sonra, araştırma evreninin 314 haneden oluştuğu tespit edilmiştir.

Bu evrenden tesadüfi örnekleme yöntemiyle 60 haneden oluşan bir örneklem belirlenmiştir.

Proje kapsamında örneklerden elde edilecek bilgi ve verileri toplamak üzere 22 sorudan oluşan bir anket geliştirilmiştir. İlgili örnekleme bu anket uygulanmıştır. Anket hane halkı

reisine o bulunamadığı takdirde de eşine uygulanmıştır. Ankete cevap verme oranı % 90

olarak gerçekleşmiştir.

Anketin sonuçları bir istatistik analiz programı (SPSS) kullanılarak değerlendirilmiştir.


Elde edilen verilerden çeşitli bağıntılar kurularak şu sonuçlara varılmıştır:

Deneklerin hemşehrisi olmayan işadamları ve esnaf ile olan mevcut ilişkileri, hemşehrileri olanlara kıyasla daha azdır.

Deneklerin hemşehrilik ilişkileri ortak iktisadi faaliyetlerinde önemli bir rol oynamaktadır.

Deneklerin % 48.2’si serbest meslek sahibidir. Bu meslek alanlarında inşaat müteahhitliği ve fırıncılık en önde gelmektedir.

Serbest meslek sahibi İspirlilerin %87.8’i işlerini kurarken hemşehrilerinden maddi ve manevi

destek gördüğünü belirtmiştir.

190

Deneklerin % 42.6’sı memur ve işçi olarak çalışmaktadır. Bunların önemli bir çoğunluğu (% 71)

işe girmelerinde hemşehrilerinin (milletvekili, bürokrat, iş adamı vb.) yardımcı ve etkili

olduklarını belirtmişlerdir.

Deneklerin işsiz olanları ise yine hemşehrilerinden maddi ve manevi destek görmektedir.

Kaynaklar:

Ayata, A. (1994), “Geleneksel ve Modern Dayanışma”, Dünyada ve Türkiye’de Güncel

Sosyolojik Gelişmeler. Ankara: Sosyoloji Derneği Yayınları.

Bayhan, V. (1996) “Türkiye’de İç Göçler ve Anomik Kentleşme”, Toplum ve Göç II.

Sosyoloji Kongresi. 20-22 Kasım, Mersin.

Bayraktar, Ulaş (2001) ‘Hemşehri dernekleri ve demokratik gelişim’, İstanbul’dakiAnadolu

Bott, E. (2004) “Aile içi Roller ve Toplum Ağı” içinde çev. İhsan Sezai, Öncü Sosyologların

Kaleminden Sosyoloji, Ankara: Tekağaç.

Gökçe, Birsen (1994) “Toplumsal Değişim Sürecinde Gecekondu Ailesi”, Aile Kurultayı. 16- 18 Kasım 1994, Birinci Kitap, Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı.

Köse, Ahmet Cengizhan (1996) Yöresel Dayanışma Örgütlerinin Kentlileşme Sürecindeki Rolü

-Konya İli Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.

Tekşen, Adnan (2003) Kentleşme Sürecinde Bir Tampon Mekanizma Olarak Hemşehrilik:

Ankara’daki Malatyalılar Örneği, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı (DPT).

TARİH

Tarih, uzak veya yakın geçmişte yaşamış toplumların ve onların hayatlarını etkileyip yön

veren kişilerin, oynadıkları önemli rolleri, yaşantıları boyunca sebep oldukları olayları,

yarattıkları maddî manevî kültürü, toplumlar arası ilişkileri sebep-sonuç bağlantısı içerisinde

inceleyen, analiz edip yorumlayan bir sosyal bilim dalıdır. Tarih bu inceleme, analiz ve

yorum işini kendine özgü metotlar aracılığıyla, sosyoloji, iktisat, antropoloji, felsefe, arkeoloji

vb. diğer sosyal bilim dallarının ortaya koyduğu verileri de kullanarak yapar. Böylece

toplumları, kişileri, aralarındaki ilişkileri anlamaya ve anlatmaya çalışır. Bu sebeple tarih,

yalnızca geçmişi anlamaya değil, ama geçmişin anlaşılmasından yola çıkarak geleceğe dair

perspektifler ortaya koymaya da yarar. Bu yüzden tarihi yalnızca geçmişin bilimi olarak

değerlendirmek yanıltıcı ve yanlıştır. Tarih, bazılarınca yanlış olarak, bu boyutlarıyla değil,

yalnızca geçmişteki olayların ve kişilerin kuru bir betimlemesinden ve kronolojik

sıralanmasından ibaret, geçmişin geçmişte kalan ve bugünle bir bağlantısı bulunmayan “ölü

bilgisi” olarak algılanır.Geçmişte yaşamış toplumların faaliyetleri, aralarındaki ilişkileri ve

kültürleri, çok çeşitli oldukları için tarihin de diğer bilim dalları gibi farklı ve değişik

uzmanlık alanları vardır.

Bunlardan bazıları

191

• Siyasal Tarih

• Askeri Tarih

• İktisat Tarihi

• Hukuk Tarihi • İdare Tarihi

• Sosyal Tarih

• Dinler Tarihi

• KültürTarihi

• Düşünce ve Zihniyet Tarihi • Kurumlar Tarihi

• Uluslararası İlişkiler (Diplomasi) Tarihi vb. şeklinde sıralanabilir.

Günümüzde bunlara, yakın geçmişte meydana gelmiş bir olayın, henüz yaşamakta olan canlı

şahitleriyle yüz yüze görüşmelerde onların anlattıklarına dayanan birde “Sözlü Tarih” katılmıştır.

Bunların her biri de kendi içlerinde alt uzmanlık alanlarını içlerine alırlar. Dönemlerine göre

İlkçağ Tarihi, Ortaçağ Tarihi; coğrafi konumlara göre Avrupa Tarihi, Afrika Tarihi veya

ülkelere göre Fransa Tarihi, Türkiye Tarihi, İngiltere Tarihi ABD Tarihi, Çin Tarihi;

devletlere göre Roma İmparatorluğu Tarihi, Uygur Devleti Tarihi, Bizans Tarihi, Osmanlı

Tarihi vb.

İçinde yaşadığımız şimdiki zaman, hatta henüz yaşamadığımız gelecek zaman, sandığımızdan çok

daha fazla geçmişin etkisine ve yönlendirmesine bağımlıdır.

Ülkeler kendi çıkarlarını geçmişten gelen haklarına dayanarak savunurlar. Bu sebeple tarihi

yalnızca geçmişi aydınlatmağa değil, aynı zamanda geleceği de aydınlatmağa çalışan bir

bilimsel disiplin olarak görmelidir.

İşte bütün bu tarih alanlarında çok çeşitli projeler yapılabilir. Nitekim günümüz modern

tarihçiliğinde, tarih uzmanlık alanlarının çok kompleks hale gelmesi ve genişlemesi sebebiyle,

kompleks, çok boyutlu konular, artık “disiplinler arası” bir anlayışla, projelere dayalı olarak

çalışılmakta ve yayımları yapılmaktadır.

Örnek Proje Konuları:

XIII. yüzyılda Anadolu Selçukluları’nda şehirleşme

Ortaçağ Türkiye’sinde Türk-Bizans sınırında toplumsal yapı ve yaşam

Erken OsmanIı toplumunda sosyal tabakalar

İlkçağlardan bugüne Anadolu’da kırsal yerleşim süreci (tek bir köy örneğinde)

Osmanlı çağında Anadolu ticaret yolları

Osmanlı çağında Rumeli ve Anadolu askerî sefer yolları

Tanzimat dönemi yenileşme çabalarının Osmanlı taşrasına yansımaları (tek bir il

örneğinde)

Osmanlı taşrasında ayanlar (tek bir ayan ailesi örneğinde)

Osmanlı yenileşmesinin mimari alandaki yansımaları

Yenileşme döneminde çeviri edebiyatı ve Türk edebiyatına etkileri

192

Yakın geçmişle ilgili sözlü tarih araştırmaları

TARİH PROJELERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Tarih projeleri, yukarıda belirtilen tarih alanlarından birinde, teorik veya pratik bir sorunu

aydınlatmaya yönelik projelerdir. Bu sebeple tarih projeleri, temelde geçmişte meydana

gelmiş olaylarla veya kişilerle, yahut siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamla ilgili

oldukları için, ister istemez dönemlerinin arşiv belgelerine, kronik veya ve kayiname denilen

tarih kitaplarına, dönemden kalma çeşitli mahiyette başka kitaplara ve yerine göre bugün

ayakta kalmış tarihsel yapılara, bunların kitabe (epigrafi) denilen yazıtlarına, mezar

yazıtlarına ve hatta o döneme ait sikke denilen paralara (meskukat, numizmatik) dayanmak

durumundadırlar. Tarihçinin kullanacağı temel materyaller genellikle bunlardır. Eğer modern

zamanlar tarihi söz konusuysa, bunlara, gazeteleri, dergileri, ses ve görüntü kasetlerini de

eklemelidir. Bunlar olmadan tarih yazılamaz.Projelendirilecek araştırma konusunu iyi

seçmek, ilk önce dikkat edilecek husustur.

Hem konu, hem de onunla ilgili sorun veya sorunlar çok açık, belirgin ve net olmalı, sınırları, projenin çerçevesi net bir şekilde çizilmelidir. Çünkü bu, o projenin sağlıklı bir biçimde sonuçlandırılabilmesinin temel şartıdır.

Ayrıca, projelendirilecek konunun daha önce çalışılıp çalışılmadığına da bakmalıdır. Bu

sebeple ilgili modern literatür üzerinden mutlaka bir tarama yapmak gerekir. Konu

çalışılmamışsa mesele yoktur. Şayet çalışılmışsa, boş bırakılan yanları olup olmadığına,

çözüme kavuşturulmamış problemleri bulunup bulunmadığına dikkat etmeli, eğer böyle ise, o

çalışılmış konunun aydınlatılmamış taraflarıyla ilgili projeler hazırlanabilir.

Araştırma konuşu seçildikten sonra yapılacak en önemli şey, onula ilgili hangi materyallerin bulunduğuna bakmaktır. Hakkında hiçbir materyal bulunmayan konular ne kadar orijinal, ne

kadar çekici ve gerekli olurlarsa olsunlar, projelendirilemezler. Bu takdirde o konu terk

edilmelidir.

Bu aşamalardan geçildikten sonra, araştırmanın gerekçesi çok açık ve ikna edici bir biçimde

ortaya konulmalıdır. İyi gerekçelendirilmemiş projeler, konuları ne kadar iyi seçilmiş, ne

kadar orijinal olursa olsun, kabul görmeme tehlikesiyle karşı karşıyadır.Son aşamada, projede

uygulanacak yöntemin belirlenmesi ve çok iyi anlatılması söz konusudur. Yöntemi iyi

belirlenmemiş projeler, yukarıdaki şartlar ne kadar yerine getirilirse getirilsin, kesinlikle ikna

edici olamazlar.

ÖRNEK TARİH PROJESİ RAPORU

Projenin adı:

Bir İç Anadolu Kasabasının Doğuş ve Gelişim Tarihi: Çapanoğulları ve Yozgat

Projenin Amacı:

Anadolu şehir ve kasabalarının büyük bir çoğunluğu Bizans, Selçuklu ve kısmen de Osmanlı

döneminden kalmadır. Osmanlı döneminde 18. yüzyılda bu kasabalara yepyeni iki tanesi daha

eklenmiştir: Nevşehir ve Yozgat. Nevşehir Lale Devri’nin ünlü sadrazamı Damat İbrahim

Paşa ile beraber gelişmiş ve bir şehir halini almıştır. Yozgat ise, Bozoklu Türkmen aşiretinin

Yozkat koluna mensup bir ayan ailesinin kurup kışlak olarak kullandığı 10-15 haneli küçük

193

bir köyden gelişerek şehir olmuştur. Proje bu ilginç dönüşümün nasıl bir tarihsel sürecin

ürünü olduğunu, bu sürecin açıklanmasın) hedeflemektedir.

Giriş:

Osmanlı İmparatorluğu 18. yüzyılda, iç ve dış şartlar ve gelişmelerin etkisiyle siyaset,

yönetim ve ekonomik yapısı başta olmak üzere, çok önemli bir değişim süreci içine girmiştir.

Bu değişimin etkilediği Osmanlı siyasal otoritesi yavaş yavaş taşradaki nüfuzunu, ayan

denilen hanedanlarla (bir takım nüfuzlu büyük yerel aileler) paylaşmak zorunda kalmıştır. Bu

hanedanlar, bulundukları yerlerde başlangıçta devletin vergisini tahsil etmekle görevli

voyvoda veya mütesellim denilen görevlilerdi. Fakat devlet adına vergi tahsildarlığı gibi

önemli bir konumda olmaları, onları zamanla idari ve ekonomik güç haline getirmiş ve halk

üzerinde belirli bir otorite sağlamalarına, dolayısıyla halkla devlet merkezi arasında aracı

konumuna yükselmelerine yol açmıştır. Bu da onları devlet nezdinde hatırı sayılır hale

getirmiştir. İşte Çapanoğulları da, bu sürecin bir parçası olarak, mütesellimlik ve

voyvodalıktan elde ettikleri nüfuz sayesinde bir ayan ailesi durumuna gelmişler, yaşadıkları

Yozkat köyünü (sonradan Yozgat denilmeğe başlamıştır) kendilerine merkez yaparak faaliyetlerini buradan yürütmüşlerdir. 18. yüzyıldan itibaren nüfuz ve hakimiyet alanları

genişleyince, bu köyü bir şehir yapmak için harekete geçip hakimiyetleri altındaki Kayseri,

Tokat, Sivas ve Antep gibi şehirlerden Müslüman, Ermeni ve Rum, tüccar, esnaf ve sanatkar

şehirli halkı getirip yerleştirmişlerdir. Bu halk konaklar, dükkanlar, çarşılar, çeşmeler, camiler inşa

etmişlerdir. Çapanoğulları da burada bir de saray yaptırmışlar, şehirde vakıflar kurarak önemli

kamu binaları ve hayır eserleri inşa ettirmişlerdir. Böylece Yozgat’ı zamanın modern bir Osmanlı

şehri haline getirmişlerdir.

Yöntem:

Önce Osmanlı İmparatorluğu’nda ayanlardan, bu arada Çapanoğulları ve Yozgat’tan

bahseden yazılı kaynaklar tespit edilerek taranmış ve ilgili veriler ortaya çıkarılmıştır. Bunlar

arasında Osmanlı döneminde yazılmış 18. yüzyıl kronikleri, Yozgat ve çevresinden geçen

yabancı gezginlerin günlükleri birincil bilgi kaynaklarını oluşturmuştur. Yozgat ve çevresinde gerek

Çapanoğulları, gerekse yerli ailelerin yaptırdıkları mimari yapılar, cami ve mescit

mezarlıklarındaki mezar taşları, şehir ve çevresinden yetişen önemli kişilerin yazılı eserleri tek

tek incelenerek Yozgat’ın tarihsel geçmişine dair bilgiler çıkarılmıştır. Osmanlı

döneminden kalma mezar taşlarındaki yazıtlar okunarak Yozgat’a ilk yerleşen ailelerin

kimlikleri ve aile bilgileri, mesleki dağılımları, ölüm sebepleri tespit edilmiş, aile şecereleri

ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca bu ailelerden günümüzde soyları devam edenlerle tek tek

temasa geçilmiş olup, aileleri ve Yozgat’ın geçmişi hakkında aile içi bilgiler elde edilmiş ve

kaynaklarla karşılaştırılıp kontrolleri sağlanmıştır.


Bütün bu çalışmalar, Çapanoğlu ailesinin bir konar göçer Türkmen ailesi olduğu, bu

ailenin, Yozkat adındaki bir Türkmen aşiretinin mensubu olarak 17. yüzyıl sonlarına

doğru, aynı adı verdikleri köyü kurup buraya yerleştikleri anlaşılmaktadır.

Ailenin ilk kurucusunun Çapar Ömer Ağa olduğu, Çapan kelimesinin bu kelimeden

türediği anlaşılmıştır. Zaman içerisinde giderek büyüyen ailenin, güçlenerek çevrede

sözünü geçirir hale geldiği, böylece Osmanlı devleti nezdinde adım duyurarak vergi

mütesellimliğini elde ettiği, bu görevi kullanarak daha da güçlenip yerel bir otorite

olduğu görülmüştür.

Çapanoğulları kurdukları köyü, kazandıkları nüfuz ve otoriteye paralel olarak giderek büyütmüşler, bazı ayrıcalıklar vaat ederek diğer vilayetlerden göçürdükleri tüccar,

194

esnaf ve sanatkar ailelerini yerleştirerek onlar aracılığıyla mamur hale getirmişler ve

bölgede işler bir ekonomik sistem yaratmışlardır.

Şehrin gelişmesine ilk büyük katkıları yapanların, Çapar Ömer Ağa’nın oğulları

Süleyman Bey, Ahmet Paşa ve onun oğlu Mustafa Bey olduğu anlaşılmaktadır. Şehir özellikle bu üçünün zamanındaki ekonomik ve bayındırlık faaliyetleriyle ilk

gelişmesini sağlamıştır.

Çapanoğulları tarafından şehre iskan edilen Türk, Ermeni ve Rum tüccar, esnaf ve sanatkarların oluşturdukları zengin ekonomik hayatın, kurulan pazar ve panayırların

özellikle şehrin sosyal ve ekonomik gelişme ve büyümesinde başat bir rol oynadığı görülmektedir.

Başta şehir merkezinde bizzat kendilerinin kurdukları vakıflar aracılığıyla inşa

ettirdikleri büyük cami ve çevresindeki dükkanlar başta olmak üzere, yaptırdıkları

diğer eserler bu gelişmenin bir sonucudur. Ayrıca halen, bazıları değişime uğramış

olsa da, yapıları mevcut diğer cami, mescit, çeşme köprü medrese, tekke ve benzeri

eserlerin de, Yozgat’a yerleşen ve zenginleşen diğer büyük ailelerin yaptırdığı benzeri

mimari eserlerin ve büyük konakların da bu küçük, ama şirin Orta Anadolu şehrinin

bir şehir haline gelmesine önemli katkıda bulunduğu meydana çıkmaktadır.

Kaynaklar: Acun, Hakkı (2005), Bozok Sancağı (Yozgat İli)‘nda Türk Mimarisi, Ankara.

Acun, Hakkı (2005), Tüm Yönleri İle Çapanoğulları ve Eserleri, Ankara.

Duygu, Süleyman (1953), Yozgat Tarihi ve Çapanoğulları, İstanbul

Ergin. A. Sakir (1994), Vakıflar ve Yozgat’ta Tarihi Vakıf Camileri, Ankara.

Koç, Yunus (1989), XVI. Yüzyılda Bir Osmanlı Sancağının Nüfus ve İskan Yapısı, Ankara.

Mert. Özcan (1980), XV7//. Ve XIX. Yüzyıllarda Çapanoğulları, Ankara.

Ocak, A. Yaşar (1973). “Milli Mücadele’de Çapanoğlu İsyanı”. Türk Kültürü Araştırmaları, sayı. VI I-X,, Ankara 1974, ss. 83-149.

Özkaya, Yücel (1977), Osmanlı İmparatorluğu’nda Ayanlık, Ankara.

Sakin, Orhan, (2004), Bozok Sancağı ve Yozgat, Ankara.

Sümer, Faruk (1974), “Bozok tarihine dair araştırmalar”, Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Anma

Kitabı. Ankara.

Uzunçarşılı, İsmail H. (1974), “Çapanoğulları”, Belleten, Ankara, c. XXXVIII,

ss. 215-263.

195

VII. BÖLÜM

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı

Milli Eğitim Bakanlığı, Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinin 69. maddesinde

bireyselleştirilmiş eğitim programından “özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin gelişim

özellikleri, eğitim performansları ve ihtiyaçları doğrultusunda hedeflenen amaçlara

yönelik hazırlanan ve bu bireylere verilecek destek eğitim hizmetlerini de içeren özel

eğitim programıdır.” şeklinde bahsetmiştir.

Yönetmeliğe göre programın içeriğinde;

Eğitim planında yer alan yıllık amaçlar ve öğrencinin takip alınarak belirlenen kısa

dönemli amaçlarının,

Öğrencinin alacağı destek eğitim hizmetinin türü, süresi, sıklığı ve bu hizmetin kimler tarafından nasıl sağlanacağının,

Öğretim ve değerlendirmede kullanılacak yöntem ve teknik, araç-gereç

ve eğitim materyallerinin,

Eğitim ortamına ilişkin düzenlemelerin,

Öğrencinin kişisel bilgilerin bulunması öngörülmüştür.

Neden Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı

Öğrenme Psikolojisi alanında yapılan çalışmalarda bireylerin öğrenme hızlarının aynı

olmadığını, bir konuyu herkesin aynı sürede öğrenemeyeceğini, dolayısıyla bireylerin grup

halinde eğitilmelerinin sakıncalı olduğunu göstermiştir (Hızal, 1989: 42).

Öğrenme-öğretme sürecinde bireylerin bilgi kaynağı ile etkileşimini doğrudan sağlayacak

düzenlemelerin gerekliliği çok eskilerden bugüne kadar süren görüşlerden anlaşılmıştır. Artık

öğretmeni ya da konuyu merkeze alan, her türlü bilgiyi öğretmenden bekleyen öğrencilik

anlayışından uzaklaşılmakta; artık öğretmenin rehberliğinde ve kontrolünde bireyin kendi hızı,

yeteneği, ilgi ve ihtiyaçları yönünde çaba göstermesi gereken bir program anlayışı

gerekliliğini hissettirmektedir.

Geleneksel eğitim sistemlerinde belirli yaşlardaki bireyler aynı eğitim basamağında grup

halinde eğitilmektedirler. Halbuki öğrenme bireysel bir süreçtir. Dolayısıyla aynı sınıfta

bulunan bireyler eşit zaman diliminde farklı düzeylerde öğrenmektedirler. Bu sistemde bütün

yükü ve etkinliği öğretmen göstermekte, sınıf ortalamasına uygun bir tempo içinde ders

etkinliği sürdürmektedir. Bu durum ise bazı öğrenciler için hızlı, bazı öğrenciler için yavaş,

bazı öğrenciler için sıkıcı, bazı öğrenciler içinde gereksiz olarak görülebilmektedir. Bir başka

deyişle öğretimde bireylerin bireysel ihtiyaçlarına cevap verilememekte, bir yerde öğrenciler

adeta sistem dışına doğru itilmektedirler. Bu durumda emek, zaman, ekonomik güç ve

bunların sonucu olarak insan gücü kaybına neden olmaktadır. Halbuki Bloom (1979:216)

kalıtım ve çevre etkilerinden yavaş öğrenen öğrencilerin bulunabileceğini belirterek bu

öğrencilerin de etkili bir şekilde öğrenebileceklerine; ancak bu sonuca erişebilmek için

öğrencilerin daha çok zamana, dikkate ve kaynağa gerek duyulacağını ifade etmektedir. Tüm

öğrencilerin bu özelliklere uygun olarak eğitilmeleri geleneksel eğitim sistemlerinde mümkün

196

değildir. Yapılacak iş eğitim programlarını bireyselleştirmek, yani öğretimi, bireylerin kalıtsal ve

çevresel özellikleri ile uyumlu hale getirmek, bireylere öğrenebilecekleri en uygun

ortamları oluşturmak gerektiği belirtilmektedir.

Eğitim programcıları ve psikologlar, eğitim etkinlikleri motorunun eğitilen olduğunu

belirtmekte ve bu görüşlerini şu ilkelere dayandırmaktadırlar:

Etkili ve sağlam olan bireysel öğrenmedir.

Öğrenci öğrenme süreci boyunca başarı ve başarısızlığı konusunda geribildirim almalıdır.

Çocuk öğrenme sürecinde kendi kapasitesine ve bireysel durumuna uygun olarak

özgürce ilerleyebilmelidir.

Etkili bir öğrenme olabilmesi için öğrencinin olgunluk düzeyi, becerileri ve öğrenmedeki tepkileri dikkate alınmalıdır (Hızal,1989: 44).

Bu ilkelere dayalı bireyselleştirilmiş bir öğretim sisteminin bireylerin fiziki ve sosyal

ihtiyaçlarının doyurulmasına yönelik olacağı, eğitim sonucu bireylerin yeti ve yeteneklerini en üst

seviyede gerçekleştireceği, öğrenci açısından önemli görülecek böyle bir eğitim

ortamında, öğrenme yaşantıları faaliyetlerine aktif katılacağı beklenmektedir.

Öğrencinin öğrenme düzeyini belirlemede büyük bir öneme sahip olduğuna inanılan öğrenci

niteliklerinden ilki onun bilişsel giriş davranışları, yani eldeki öğrenme ünitesi ya da

ünitelerinin öğrenilebilmesi için gerekli olduğu kabul edilen ilgili ön öğrenmelerdir. İkincisi,

öğrenci niteliği ise, onun öğrenme süreci ile ilgili duyuşsal giriş özellikleri yani yeni öğrenme

ünitesi ya da ünitelerini öğrenmeye güdülenmiş olma derecesidir. Öğretimle ilgili en önemli

değişkenin öğretim hizmetinin niteliği olduğu sanılmaktadır. Bu değişken, nelerin ve onların da

nasıl öğrenileceğini öğrenciye bildiren uyarıcıların, öğrenciye sağlanan öğrenme sürecine katılma

olanaklarının ve öğrenilenleri pekiştirme amacı ile kullanılan uyarıcıların öğrenci ihtiyaçlarına

uygunluk derecesini kapsamaktadır (Bloom, 1979:11).

MODÜLER PROGRAM YAKLAŞIMLI BEP FORMU DÜZENLEME ve ÖRNEK BEP DEĞERLENDİRME FORMLARI

Disiplin Hedef Değerlendirme (BEP) Formunun Düzenlenmesi

Disiplin Hedef Değerlendirme formu, BYF ve ÖYG eğitim programı kapsamında

gerçekleştirilecek çalışmalarda kullanılacaktır.

Öğrencilerin, mental düzeyleri belli bir bölümde olsa dahi özel yetenekleri, kişilik özellikleri vb. birçok alanda birbirinden farklılık göstermektedir. Bu durum, tematik yaklaşımla ele alınan

program içeriği başta olmak üzere, farklı performans ve hızda ürün elde edilmesine neden

olmaktadır.

Bu form, modüler programlama anlayışını temel alarak oluşturulmuştur. Bu sayede

bireyselleştirilmiş eğitim modeli yaklaşımıyla, her öğrencinin çalışma hızını ve performansını kontrol edebilmenize olanak sağlayacaktır. Öncelikle öğrencinin devam ettiği disiplin

alanında ilgi duyduğu bir konu üzerine, proje veya araştırma konusunu belirlenecektir.

197

Çalışmanın uzak hedefi, bu çalışmanın sonunda elde edilmesi düşünülen beceriyi ( davranışı)

hedeflemelidir. Daha sonra, uzak/ana hedef için öğretmen tarafından bir süre belirlenecektir.

(Örnek: Kasım 4. Hafta.) Bu, Kasım ayının 4. haftasına kadar becerinin kazandırılacağı

anlamına gelmektedir. Daha sonra uzak hedefe (ana hedef) varmada öğrenciye yardımcı

olacak kısa hedeflerin (tali hedefler) belirlenmesi gerekmektedir. Bu hedefler, ana hedefe

varmada öğrenciye yardımcı olacak becerileri kapsamaktadır. Burada dikkat edilmesi

gereken, yakın hedeflerin, uzak hedefle ilişkili ve kademeli olarak ana hedef davranışa odaklı

olmasıdır. Yakın hedefler için belirlenen sürelerin bu çalışmaları yapmaya imkân verecek

aralıklarda olmasına özen gösterilmelidir. Son olarak, her kısa hedef için belirlenen tarihlerde,

öğrencinin becerileri hangi düzeyde gerçekleştirdiği tespit edilecektir. Az, orta ve çok

biçiminde adlandırılan düzeylerden birini işaretlemek suretiyle, ilgili öğrencinin o beceriyi ne

kadar gerçekleştirdiği bulunacaktır. Elde edilen puan, toplam üst düzey puanına oranıyla

yukarıya yazılacaktır. (Örnek: Kısa hedeflerin sayısı 7 olsun. Bu hedeflerin her biri için en üst

değer 3 tür. Buna göre en üst puan 7x3=21 dir. Öğrencinin de bu değerlendirmede aldığı

performans puanı 16 olsun. Buna göre o öğrencinin performans oranı 16/21 dir.)

Aşağıda disiplin alanlarınızda kullanabileceğiniz örnek BEPler verilmiştir. Bu program

örneklerindeki, uzun hedefler, kısa hedefler ve kısa hedef sayıları ile süreleri örnek olarak

sunulmuştur. Öğrencinin ihtiyacına göre bunlar öğretmen tarafından belirlenecektir.

198

BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ FORM 12-18

(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM

(ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM

DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU

(BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI

Öğrencinin Adı Soyadı: ………………………………………..

Düzenleme Tarihi:………………………………….

SPOR DİSİPLİNİ

Uzak Hedef

Beden eğitimi ve sporun kültürel yönünü kavrama.

Yakın Hedefler

1 Olimpiyat oyunlarının tarihsel gelişimini araştırma. 2.

Olimpizm düşüncesinin ne olduğunu kavrama 3 .Sporun

toplum üzerindeki etkisini değerlendirme

4…………………………………………

Uzak Hedef

……………………………………………...

Yakın Hedefler

1……………………………………………………………………

2……………………………………………………………………

3……………………………………………………………………

Uzak Hedef

……………………………………………...

Yakın Hedefler

1……………………………………………………………………

2……………………………………………………………………

3……………………………………………………………………

Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme

Oranı

Aralık 3. Hafta 11/12

Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3)

Kasım 2.Hafta +

Kasım 4. Hafta

+ Aralık 2. Hafta

+ Aralık 3.Hafta

+


Oranı

………….


Az Orta Çok

(1) (2) (3)

……………….….

……………...

…………………..


Oranı

………….


Az Orta Çok

(1) (2) (3)

……………….….

……………...

…………………..

199





(BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI Öğrencinin

Adı Soyadı: ……………………………………….. Düzenleme Tarihi:………………………………….

GÖRSEL SANATLAR DİSİPLİNİ

Uzak Hedef

Öğrencinin, sanatın ve sanat eserlerinin her zaman önemsenecek birer

değer olduğunu kavratabilme.

Yakın Hedefler

1. Görsel sanat eserinin tek ve özgün olduğu fikrini sorgulama 2.

Görsel sanat” ve “güzel” kavramları arasında ilişki kurabilme 3 .

Görsel sanatın bir insan başarısı olarak değerini kavrama

4 Görsel sanatın kendine özgü evrensel bir dili olduğunu kabul etme.

Uzak Hedef

……………………………………………...

Yakın Hedefler

1…………………………………………………………………………

2………………………………………………………………………..

3………………………………………………………………………..

Uzak Hedef

……………………………………………...

Yakın Hedefler

1…………………………………………………………………………

2………………………………………………………………………..

3………………………………………………………………………..

Uzak Hedefin Süresi

Aralık 1. Hafta

Yakın Hedef Süreleri

Ekim 2.Hafta

Kasım 1. Hafta

Kasım 3. Hafta

Aralık 1.Hafta



……………….….

……………...

…………………..



……………….….

……………...

…………………..

Gerçekleşme

Oranı

8 /12

Gerçekleşme

Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3)

+

+

+

+

Gerçekleşme

Oranı

.…/….

Gerçekleşme

Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3)

Gerçekleşme

Oranı

.…/….

Gerçekleşme

Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3)

200


(BYF)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM (ÖYG) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM

DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (BEP) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI

Öğrencinin

Adı Soyadı: ………………………………………..


İŞİTSEL SANATLAR DİSİPLİNİ

Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme

Müzik yoluyla estetik yönünü geliştirme. Oranı

Aralık 4. Hafta 9 /12

Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme

Düzeyi

Az Orta Çok 1. Estetik nesne” ve “estetik özne” kavramlarından hareketle “güzel” (1) (2) (3) kavramına ulaşma. Kasım 1.Hafta +

2. Estetik kavramlarını felsefi açıdan sorgulama. Kasım 2. Hafta +

3 . Estetiğin kapsamının sınırlarını sorgulama. Aralık 2. Hafta +

4. Estetiğin tarihî gelişimini özetleme. Aralık 4.Hafta +


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok 1………………………………………………………………………… ……………….…. (1) (2) (3) 2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..

201




Öğrencinin

Adı Soyadı: ………………………………………..


DİL SANATLARI DİSİPLİNİ

Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme Pandomimin evrensel dili olduğunu kavrama Oranı

Kasım 3. Hafta 9/9


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1. Beden dilinin önemini kavrama Ekim 3. Hafta + 2. Beden diline farklı kültürlerden örnekler verme Kasım 1. Hafta +

3 .Pandomimin evrensel bir tiyatro dili olduğunu fark etme Kasım 3. Hafta +


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..

202




Öğrencinin

Adı Soyadı: ………………………………………..


EDEBİYAT DİSİPLİNİ

Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme Ulusal ve evrensel değerlerin sanat eseri olan edebî metinlerde Oranı

zenginleşerek varlıklarını nasıl sürdürdüklerini kavratma Ocak 1. Hafta 12 /12

Yakın Hedefler Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1. Metinle gelenek arasında ilişki kurma Kasım 4. Hafta + 2. Edebî metnin bir sistem olduğunu örneklerle açıklama Aralık 2. Hafta +

3. Edebî metinlerin varlık nedenlerini açıklama Aralık 4. Hafta +

4. Edebî metnin organik bir birlik olduğunu örneklerle açıklar Ocak 1.Hafta +


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok 1………………………………………………………………………… ……………….…. (1) (2) (3)

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..

203




Öğrencinin

Adı Soyadı: ………………………………………..


COĞRAFYA DİSİPLİNİ

Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme İnsan - doğa ilişkisi çerçevesinde coğrafi sorgulama becerileri Oranı kazanma. Kasım 3. Hafta 7/12

Yakın Hedefler Gerçekleşme

Yakın Hedef Süreleri Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3)

1. Doğa ve insan etkileşimini anlamlandırma

Ekim 2.Hafta + 2. Doğa ve insan etkileşimini ortaya koymada coğrafyanın rolünü

algılama Ekim 4. Hafta + 3. Doğa-insan etkileşiminden kaynaklanan riskler hakkında

çıkarımlarda bulunma Kasım 1. Hafta

4.Doğal çevrenin insan faaliyetlerine etkilerini ve insanların doğal

çevreye uyum süreçlerini karşılıklı ilişkiler çerçevesinde analiz etme Kasım 3.Hafta + +

Uzak Hedef


……………………………………………... Oranı

.…/….

Yakın Hedefler Gerçekleşme

Yakın Hedef Süreleri Düzeyi

Az Orta Çok 1………………………………………………………………………… (1) (2) (3)

……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3………………………………………………………………………..

…………………..

Uzak Hedef


……………………………………………... Oranı

.…/….


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..

204




Öğrencinin

Adı Soyadı: ………………………………………..


TARİH DİSİPLİNİ


Tarihin sadece siyasi değil, ekonomik, sosyal ve kültürel alanları Oranı kapsadığını fark ettirerek hayatın içinden insanların da tarihin öznesi Ocak 1. Hafta 10 /12

olduğu bilincini kazandırma.


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1. Tarih öğrenmenin amaç ve yararlarını kavrama Kasım 2.Hafta + 2. Geçmişteki insanlar, olaylar, durumlar, toplumlar, dönemler, tarihler,

fikirler, inançlar, hareketler ve değişimler hakkındaki bilgileri kavrama Kasım 4. Hafta + ve kullanma

3 Tarihî olayların, inanışların, tutumların, süreçlerin ve durumların Aralık 3. Hafta + karakteristik özelliklerini kavrama

4 Tarihin konusunun toplumların zaman içindeki sosyal, iktisadi, siyasi, Ocak 1.Hafta + kültürel ve dini faaliyetlerinden meydana geldiğini söyleme


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..

205




Öğrencinin

Adı Soyadı: ………………………………………..


MATEMATİK DİSİPLİNİ

Uzak Hedef Uzak Hedefin Süresi Gerçekleşme Oranı

Ayrik ve ayrık olmayan olayları kavrayabilme Aralık 3. Hafta 11/12


Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1. Ayrık ve ayrık olmayan olayın deneyini, örnek uzayını ve olayını Kasım 2.Hafta + belirleme

2. Ayrık ve ayrık olmayan olayları açıklama Kasım 4. Hafta +

3. Ayrık ve ayrık olmayan olayların olma olasılıklarını hesaplama. Aralık 2. Hafta +

4. Ayrık ve ayrık olmayan olaylara örnekler verme Aralık 3.Hafta +


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..

206




Öğrencinin

Adı Soyadı: ………………………………………..


FİZİK DİSİPLİNİ

Uzak Hedef

Atom teorisini kavrama

Yakın Hedefler

1. Atom kavramı ile ilgili düşüncelerin zaman icinde değiştiğini fark

edebilme

2. Atomların daha da küçük parçacıklardan oluştuğunu ifade edebilme 3.

Atom-molekül modelleri ile temsil edilmis değişimlerde fiziksel ve

kimyasal olayları ayırt edebilme

4. Atomun uyarılma şekillerini bilme

Uzak Hedef

……………………………………………...

Yakın Hedefler

1…………………………………………………………………………

2………………………………………………………………………..

3………………………………………………………………………..

Uzak Hedef

……………………………………………...

Yakın Hedefler

1…………………………………………………………………………

2………………………………………………………………………..

3………………………………………………………………………..


Oranı

Aralık 1. Hafta 9 /12

Yakın Hedef Süreleri Gerçekleşme

Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) Ekim 2.Hafta +

Ekim 4. Hafta +

Kasım 2. Hafta +

Aralık 1.Hafta +


Oranı

.…/….


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) ……………….….

……………...

…………………..


Oranı

.…/….


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) ……………….….

……………...

…………………..

207




Öğrencinin

Adı Soyadı: ………………………………………..


BİYOLOJİ DİSİPLİNİ


Genetik alanında temel kavramları, araştırma alanlarını, araştırma Oranı tekniklerini ve güncel uygulamaları kavrama Aralık 1. Hafta 7 /12


Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1. Gen kavramı hakkında bilgi toplayarak baskın ve çekinik genleri fark Ekim 2.Hafta + edebilme

2. Genetik hastalıkların teşhis ve tedavisinde bilimsel ve teknolojik Ekim 4. Hafta + gelişmelerin etkisine örnekler verme

3. Genetik mühendisliğindeki gelişmelerin insanlık icin doğurabileceği Kasım 2. Hafta + sonuçları tahmin etme

4. Genetik mühendisliğinin günümüzdeki uygulamaları ile ilgili bilgileri Aralık 1.Hafta + özetleme ve tartışma


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok 1………………………………………………………………………… ……………….…. (1) (2) (3) 2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1………………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..

208




Öğrencinin

Adı Soyadı: ………………………………………..


KİMYA DİSİPLİNİ


Çözeltiyle ilgili olarak bilgi, beceri ve deneyime sahip olabilme Kasım 3. Hafta 10/12


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1.Çözeltilerde, çözücü molekülleri ile çözünen maddenin iyon veya Ekim 2.Hafta + molekülleri arasındaki etkileşimlerini açıklama.

2.Çözeltilerin nasıl seyreltileceğini ve/veya deriştirileceğini deneyle Ekim 4. Hafta + gösterebilme

3.Çözüme yönelik fikir veya fikirler üretme ve gerektiğinde çizimler Kasım 1. Hafta + üreterek bu çizimler üstünde düşünme

4.Çözünenin tane boyutu küçüldükçe çözünme hızının artacağını Kasım 3. Hafta + keşfedebilme


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok 1………………………………………………………………………… ……………….…. (1) (2) (3) 2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..


Oranı

……………………………………………... .…/….


Düzeyi

Az Orta Çok 1………………………………………………………………………… ……………….…. (1) (2) (3) 2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. ………………….. BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi

209

FORM DÜZENLEME CETVELİ

FORMLAR BİREYSEL YETENEKLERİ ÖZEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM (BYFP) PROGRAM (ÖYGP)

FORM-11 NİSAN

PERFORMAN DERECELENDİRME ÖLÇEĞİ (Her Yılın Nisan Ayı İçerisinde)

FORM-12 TÜM YIL BUYUNCA

DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (Eğitim Yılı Süresince Disiplin Öğretmenince Hazırlanacaktır)

FORM-13 NİSAN

PROJE DEĞERLENDİRME FORMU (Her Yılın Nisan Ayı İçerisinde)

FORM-14 NİSAN

ÖĞRENCİ GÖZLEM KAYIT BELGESİ (Her Yılın Nisan Ayı İçerisinde)

FORM-15 MAYIS

PERFORMAN DERECELENDİRME ÖLÇEĞİ (Her Yılın Nisan Ayı İçerisinde)

FORM-16 MAYIS

ÖĞRENCİ GÖZLEM KAYIT BELGESİ (Her Yılın Nisan Ayı İçerisinde)

FORM-17 MAYIS

PROJE DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ (Her Yılın Nisan Ayı İçerisinde)

FORM-18 TÜM YIL BUYUNCA

DİSİPLİN HEDEF DEĞERLENDİRME FORMU (Eğitim Yılı Süresince

Disiplin Öğretmenince Hazırlanacaktır)

210

VIII. BÖLÜM

BYFP / ÖYGP FORMLARI

211

Bartın Bilim ve Sanat Merkezi Müdürlüğü EK-11

(BYF) BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM

PERFORMANS DERECELENDİRME ÖLÇEĞİ

Adı Soyadı : ... .............................................. Numarası : ...

Düzenleme Tarihi : ...

Disiplin Alanı : ...

GÖREV PUANI: 210-285 Aralığı

ÖLÇÜTLER

Eleştirel Düşünme ve Yargıda Bulunma

1.Duygularını ve zevklerini sorgulama

2.Eleştirel gözle bakma

3.Kendini sorgulayabilme

TOPLAM PERFORMANS PUANI:……………/285

DERECELER

(5) (4) (3) (2) (1)

4.Kendini yetenekli gördüğü dalının, diğer dallar içindeki yerini sorgulama

5.Sonuçları önceden kestirebilme

6.Varsayım geliştirme

PUAN ……/30

Problem Çözme ve Plan Oluşturma (5) (4) (3) (2) (1)

1.Problemi tanımlama

2.Amaca uygun soru sorma

3.Bir durumun problem olup olmadığına karar verme

4.Çözüme yönelik plan yapma

5.Amaca uygun araç belirleme

6.Verileri analiz etme

7.Deney tasarlama

PUAN ……/35

Kişinin Kendini Yönetmesi ve Geliştirmesi (5) (4) (3) (2) (1)

1.Bireysel ve grup çalışmalarında sorumluluk alma

2.Çalışmalarına özen gösterme ve düzenli olma

3.Çalışmalarında zamanı verimli kullanma

4.Düşünce ve gözlemlerinde bağımsız kalmayı başarma

5.İş birliğine açık olma

6.Kendine güven duyma

7.Kendini geliştirmeye istekli olma

8.Proje hazırlamaya istekli olma

9.Çalışmalara zorlanmadan motive olma

10.Sanat/bilim eğitimine inanma

11.Sanata/bilime üst düzeyde meraklı olma

12.Sorumluluklarının farkında olma

13.Yeteneğinin/yeteneklerinin farkında olma

PUAN ……/65 212

Bilgiye Erişim ve Kullanım (5) (4) (3) (2) (1)

1.Araştırma yapmaktan zevk alma

2.Bilgi kaynaklarına ulaşma ve bu kaynaklardan en verimli şekilde yararlanma

3.Bilgiyi analiz ve sentez ederek anlamlı hale getirme

4.İlgi duyduğu konular hakkında araştırma yapma

5.Kavramları doğru ve yerinde kullanma

6.Bilimsel araştırma kriterlerini uygulama

PUAN ……/30

Bilgi ve Kavramayı Gösterme (5) (4) (3) (2) (1)

1.Gözlemleri sonucunda mantıksal çıkarımlarda bulunma

2.Neyi bilmek istediğinin farkında olma

3.Toplanan bilgilerden hareketle genellemeler yapabilme

4.Toplumun gelişiminde sanatın/bilimin yerini ve önemini fark etme

5.Sanatsal/bilimsel çalışmanın kendini ifade etme biçimi olduğunu fark etme

6.Ulusların tanınmasında sanatın/bilimin önemini kavrama

7.Kendini yetenekli gördüğü alan ile diğer alanlar arasında bağlantılar kurma

PUAN ……/35

Tasarlama, Oluşturma, Gerçekleştirme (5) (4) (3) (2) (1)

1.Çözüm üretmede sezgisel bir yaklaşım kullanma

2.Bilgi ve birikimini bilimsel/sanatsal çalışmayla ifade etme

3.Çalışmaya uygun slogan ve metin(ler) belirleme

4.Özgün tasarımlar ortaya çıkarma

5.Ürünün önemini belirtebilme

PUAN ……/25

İletişim Kurma (5) (4) (3) (2) (1)

1.Kendini ifade edebilme

2.Birebir iletişim kurabilme

3.Grup içinde iletişim kurabilme

4.Türkçeyi doğru ve güzel kullanma

5.Tartışmalara katılabilme

6.Yardımlaşmayı sevme ve gerektiğinde talep etme

PUAN ……/30

Empati Kurma (5) (4) (3) (2) (1)

1.Arkadaşlarının çalışmalarına saygı duyma.

2.Başkalarına ait çalışmaları takdir etme

3.Karşısındakinin duygularını fark edebilme

PUAN ……/15

Yaratıcı Düşünme (5) (4) (3) (2) (1)

1.Doğadan alınan objelere sanatsal/bilimsel anlam yükleme

2.Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli tekniklerle ifade etme

3.Farklı çözüm yolları önerme

4.Yeni durumlar karşısında özgün çözümler üretme

PUAN ……/20

Danışman……………………………….İMZA BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi

213

Bartın Bilim Ve Sanat Merkezi Müdürlüğü EK-12

(BYFP)BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM


Öğrencinin

Adı Soyadı: ………………………………..…… Düzenleme Tarih…………………………….

Disiplin Adı: ……………………………………....….


……………………………………………... ………….

3/4


Düzeyi

Az Orta Çok …… (1) (2) (3)

1……………………………………………………………………… ………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..


……………………………………………... ………….

3/4


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1……………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..


Oranı

……………………………………………... ………….

3/4


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1……………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..

BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi

214



PROJE DEĞERLENDİRME FORMU

Öğrencinin Adı Soyadı: ……………………………………… Numarası:…………

Düzenleme Tarihi: ………………………….

Disiplin Alanı: ………………………….…..

YETERLİLİK

DÜZEYİ

P R O J E B E C E R İ L E R İ

1. Grup içinde görev dağılımı yapabilme

2. Problemi belirleyebilme

3. Problem ile ilgili inceleme araştırma yapabilme

4. Hazırlayacakları proje konusuna karar verebilme

5. Projenin sınırlılıklarını belirleyebilme

6. Projeye isim verebilme

7. Projenin amacını belirleyebilme

8. Kullanılacak araç-gereç ve malzemeleri belirleyebilme

9. Proje maliyetini hesaplayabilme

10. Projeye uygun plan yapabilme ve zaman çizelgesi hazırlayabilme

11. Konu ile ilgili önceden yapılmış proje örneklerini veya çalışmaları inceleme

12. Kanıtlamak istediği durumları belirleyebilme

13. Hipotezlerini kanıtlarken kullanacağı yöntem ve teknikleri belirleyebilme

14. Hipotezlerin sınanma süreçlerini ve sonuçlarını kaydedebilme

15. Projeyi plana göre gerçekleştirebilme

16. Projeyle ilgili olarak: kaynak kişiler ve öğretmeniyle iletişim kurabilme

17. Grupla uyumlu çalışabilme

18. Proje çalışmasına istekli olabilme

TOPLAM

GENEL TOPLAM /54 BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi

215

Bartın Bilim ve Sanat Merkezi Müdüğrlüğü

(BYFP) BİREYSEL YETENEKLERİ FARK ETTİRİCİ PROGRAM EK-14

ÖĞRENCİ GÖZLEM KAYIT BELGESİ

ÖĞRENCİNİN

ADI SOYADI :……………………………………………………………………………………………………………………………………

NUMARASI :……………………………………………………………………………………………………..………………………………

DÜZENLEME TARİHİ:…………………………………………….………………………………………………………………

DİSİPLİN ADI :…………………………………………….…………………………………………………………………………………

* Bu bölüme öğrencide gözlenen bilimsel/sanatsal alanlara ait akademik davranış ve beceriler ile fark edilen yetenek alanları yazılacak.

Adı Soyadı İmza

Danışman Öğretmen BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi

216

Bartın Bilim ve Sanat Merkezi Müdürlüğü

(ÖYGP) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM EK-15

PERFORMAN DERECELENDİRME ÖLÇEĞİ

ADI SOYADI : ...

NUMARASI : ... DİSİPLİN ALANI : ...

DÜZENLEME TARİHİ : ... .................................. . TOPLAM PERFORMANS PUANI:…………/220

DERECELER

SANATSAL / BİLİMSEL DAVRANIŞLAR

Çalışmalara zorlanmadan motive olabilir

Eleştirel gözle bakabilir

Kendini sorgulayabilir

Kendi yetenek dalının, diğer dallar içindeki yerini sorgulayabilir

Sonuçları önceden kestirebilir

Varsayım geliştirebilir

Problemi tanımlayabilir

Amaca uygun soru sorabilir

Bir durumun problem olup olmadığına karar verebilir

Çözüme yönelik plan yapabilir

Amaca uygun araç belirleyebilir

Verileri analiz edebilir

Çalışmalarda sorumluluk alabilir

Çalışmalarına özen gösterebilir

Çalışmalarında zamanı verimli kullanabilir

Düşünce ve gözlemlerinde bağımsız kalmayı başarabilir

İş birliğine açıktır

Kendini geliştirmeye isteklidir

Proje hazırlamaya isteklidir

Duygularını ve zevklerini sorgulayabilir

Sanat/bilim eğitimine inanır

Sanata/bilime üst düzeyde meraklıdır

217

Sorumluluklarının farkındadır

Yeteneğinin/yeteneklerinin farkındadır

Araştırma yapmaktan zevk alır

Bilgi kaynaklarına ulaşabilir

Bilgi kaynaklarından en verimli şekilde yararlanabilir

Bilgiyi analiz ve sentez ederek anlamlı hale getirebilir

İlgi duyduğu konular hakkında araştırma yapabilir

Kavramları doğru ve yerinde kullanabilir

Bilimsel araştırma kriterlerini uygulayabilir

Gözlemleri sonucunda mantıksal çıkarımlarda bulunabilir

Neyi bilmek istediğinin farkındadır

Toplanan bilgilerden hareketle genellemeler yapabilir

Sanatsal/bilimsel çalışmayla kendini ifade ettiğinin farkındadır

Kendini alanıyla diğer alanlar arasında bağlantılar kurabilir

Çözüm üretmede sezgisel bir yaklaşım kullanabilir

Bilgi ve birikimini bilimsel/sanatsal çalışmayla ifade edebilir

Özgün tasarımlar ortaya çıkarabilir

Sanatsal/bilimsel tartışmalara katılabilir

Doğadan alınan objelere sanatsal/bilimsel anlam yükleyebilir

Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli tekniklerle ifade edebilir

Farklı çözüm yolları önerebilir

Yeni durumlar karşısında özgün çözümler üretebilir

TOPLAM PUAN ……………………….

İmza

Adı Soyadı

Danışman……………………………………….


218

(ÖYGP) ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM EK-16

ÖĞRENCİ GÖZLEM KAYIT BELGESİ

ÖĞRENCİNİN

ADI SOYADI:……………………………………………………………………………………………………………………………………

NUMARASI:……………………………………………………………………………………………………..………………………………

DÜZENLEME TARİHİ:…………………………………………….………………………………………………………………

DİSİPLİN ADI :…………………………………………….………………………………………………………………

* Bu bölüme öğrencide gözlenen akademik/sanatsal alanlara ait davranış ve beceriler yazılacak.

ADI SOYADI

İMZA

Danışman Öğretmen BARTIN BİLİM ve SANAT MERKEZİ Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birimi

219


(ÖYG)ÖZEL YETENEKLERİ GELİŞTİRİCİ PROGRAM

PROJE SÜRECİNİ DEĞERLENDİRME FORMU

Adı Soyadı : ...

Numarası : ... Disiplin Alanı :………………………………….…….

I. PROJELERİ HAZIRLAMA 5 4 3 2 1

1. Amacını belirleyebilme

2. Uygun plan yapabilme

3. İhtiyaçları belirleyebilme

4. Grup içinde görev dağılımı yapabilme

5. Farklı kaynaklardan bilgi toplayabilme

6. Plana göre gerçekleştirebilme

7. Rolünü gerçekleştirebilme

8. Ekip çalışmasını gerçekleştirebilme

9. Çalışmasını istekli olarak gerçekleştirebilme

TOPLAM

BÖLÜM TOPLAMI

II. PROJELERİN İÇERİĞİ 5 4 3 2 1

1. Türkçeyi doğru ve düzgün yazma

2. Bilgilerin doğruluğu

3. Toplanan bilgileri analiz edebilme

4. Elde edilen bilgilerden çıkarımda bulunabilme

5. Toplanan bilgileri düzenleyebilme

6. Kritik düşünme becerisini gösterebilme

7. Yaratıcılık yeteneğini kullanabilme

TOPLAM

BÖLÜM TOPLAMI

III. SUNU YAPMA 5 4 3 2 1

1. Türkçeyi doğru ve düzgün konuşabilme

2. Sorulara cevap verebilme

3. Konuyu ilgi çekecek şekilde sunabilme

4. Sunuyu hedefe yönelik materyalle destekleyebilme

5. Sunuda akıcı bir dil ve beden dilini kullanabilme

6. Sunum sırasında öz güvene sahip olabilme

7. Sunuyu severek yapabilme

TOPLAM

BÖLÜM TOPLAMI

GENEL TOPLAM ………./ 115 Tarih:……/……./20….

Danışman………………….……………… imza

220




Öğrencinin

Adı Soyadı: ………………………………..…… Düzenleme Tarih…………………………….

Disiplin Adı: ……………………………………....….


……………………………………………... ………….

3/4


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1……………………………………………………………………… ….………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..


……………………………………………... ………….

3/4


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1……………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..


Oranı

……………………………………………... ………….

3/4


Düzeyi

Az Orta Çok

(1) (2) (3) 1……………………………………………………………………… ……………….….

2……………………………………………………………………….. ……………...

3……………………………………………………………………….. …………………..


221

KAYNAKLAR

Boud, D. J., Individualized Instruction İn Higher Education. The İnternational

Enclopedia Of Educational Technology. UK: Wheatons Ltd, 1989

D’Hainaut, L. ve Vasamillet, C. Modular Training: Introduction. Torino: İLO Turin

Center.

Hızal, Alişan, “Programlı Öğretim Yönteminin Etkenliği. Karşılaştırmalı, Uygulamalı

Araştırma”. Ankara Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, No: 117, Ankara, 1982

İlo (İnternational Labour Organization), Mesleki Eğitim: Seçilmiş Açıklamalı

Terimler. Ankara, 1987.

Külahçı, Şadiye G, Kendi Kendine Öğretim-Programlı Öğretim, Eğitim ve Bilim,

1985.

Linda, H, And Dick, H, A Competency-Based (Individualized Instructions) Approach to The Basic Cource in a Small Public University: ( ERİC Digest No: 181518): San Antonio, U.S.A, 1979.

Öğretmen Yetiştirme Modül Serisi. Eğitim Programları Temel Kavramlar ve

Program Türleri. Özışık Ofset Matbaacılık, Ankara 1995.

Özçelik, Durmuş Ali, Eğitim Programları ve Öğretim. “Genel Öğretim Yöntemi” ÖSYM Eğitim Yayınları, İkinci Baskı No:8, Ankara, 1989.

Senemoğlu, Nuray. Gelişim Öğrenme ve Öğretim. “Kuramdan Uygulamaya”. Spot

Matbaacılık. Ankara, 1997.

Sönmez, Veysel ve Diğerleri, Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Anı Yayıncılık. Ankara,

2000.

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Öğretim Programları

TÜBİTAK Proje Rehberi 2010

Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları, 1988

Yüksek Öğretim Programları

bhsm.gov.tr/galeri/dokuman/Egitim_Arastirma_Teknikleri.ppt

http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/SBED/article/viewFile/221/216

http://fairway.ecn.purdue.edu/asee/fie95/4a2/4a22/4a22.htm

http://gwis2.circ.gwu.edu:80/~kearsley/styles.html

http://kpssdershanesi.blogcu.com/kpss-egitim-bilimleri-gorus-gelistirme

teknigi/7087858

http://sanalilkogretim.com/mod/resource/view.php?inpopup=true&id=1296

http://www.bena.com/ewinters/styles.html

http://www.oltc.edu.au/cp/04.html

www.egitim.aku.edu.tr/ogrenstil.doc

www.ozelogretim.hacettepe.edu.tr/grup3/problem.php

www.ulugbeyilkogretimokulu.k12.tr/tky/problemcoztek.ppt

222

http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/SBED/article/viewFile/221/216

http://fairway.ecn.purdue.edu/asee/fie95/4a2/4a22/4a22.htm

http://gwis2.circ.gwu.edu/~kearsley/styles.html

http://kpssdershanesi.blogcu.com/kpss-egitim-bilimleri-gorus-gelistirme%20teknigi/7087858



http://sanalilkogretim.com/mod/resource/view.php?inpopup=true&id=1296

http://www.bena.com/ewinters/styles.html

http://www.oltc.edu.au/cp/04.html

http://www.egitim.aku.edu.tr/ogrenstil.doc

http://www.google.com/url?sa=D&q=http://www.ozelogretim.hacettepe.edu.tr/grup3/problem.php&usg=AFQjCNFdac6fKqogjIxE5N4Iwc2AVa_5fg

http://www.ulugbeyilkogretimokulu.k12.tr/tky/problemcoztek.ppt

Documents

Bartın Bilim ve Sanat Merkezi - mebk12.meb.gov.trmebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/74/01/966478/dosyalar/2015_01... · duyuşsal, sosyal ve devinişsel kapasiteleri dikkate alınarak