BAŞKANLIK SİSTEMİ - ozelburoistihbarat.com · 106 Başkanlık Sistemi yalist hukuk ve devlet sistemi meydana gelmiştir. Sosyalist hukuk sisteminin yapısal özellikleri, ayrıca

www.nobelyayin.com

EditörlerMurat AKTAŞ

Bayram COŞKUN

BAŞKANLIK SİSTEMİKarşılaştırmalı Bir İnceleme ve Türkiye İçin Değerlendirmeler

NOBEL AKADEMÝK YAYINCILIK EÐÝTÝM DANIÞMANLIK TÝC. LTD. ÞTÝ.

Ankara Daðýtým Kültür Mah. Mithatpaþa Cad. Nu: 74 B-01/02 Kýzýlay / ANKARA

Tel: 0312 418 20 10 Faks: 0312 418 30 20 / www.nobelyayin.com [email protected]

Merkez ÝOSB Abdülkadir Geylani Cad. Nu: 2/A Ostim / ANKARA Tel/Faks: 0312 386 00 91

KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI

Aktaş, Murat., Coşkun, Bayram.

BAŞKANLIK SİSTEMİ - Karşılaştırmalı Bir İnceleme ve Türkiye İçin Değerlendirmeler Editörler: Murat AKTAŞ - Bayram COŞKUN 1. Basım, X + 492 s., 135x215 mm Kaynakça var, dizin yok. ISBN 978-605-133-664-0 1. Hükûmet Sistemleri 2. Başkanlık Sistemi 3. Parlamenter Sistem 4. ABD 5. Latin Amerika 6. İngiltere 7. Türkiye

YAYIN NO : 762Yönetim/Siyaset/Uluslararası İlişkiler : 02ISBN : 978-605-133-664-0 © 1. Basım, Ekim 2013

BAŞKANLIK SİSTEMİ Karşılaştırmalı Bir İnceleme ve Türkiye İçin DeğerlendirmelerEditörler: Murat AKTAŞ - Bayram COŞKUN

Copyright 2013, NOBEL AKADEMİK YAYINCILIK EĞİTİM DANIŞMANLIK TİC. LTD. ŞTİ. SERTİFİKA NO 20779Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz.

Genel Yayın Yönetmeni: Nevzat Argun [email protected]önetim/Siyaset/Uluslararası İlişkiler Dizi Editörü: Taliha Aslan [email protected]

Redaksiyon: Gönül Ekici [email protected] Tasarım: Tarkan Kara [email protected] Tasarım: İlknur Güçlü Erdoğan [email protected]ı Sorumlusu: Halil YeşilBaskı ve Cilt: Hazar Matbaacılık / Sertifika No: 26482 Kazım Karaberik Cad. 7/56-57 İskitler Ankara

Dağıtım: Volkan Kurt [email protected] +90 312 418 20 10 Emrah Dursun [email protected]ıtım: Sadık Küçükakman [email protected] Yavuz Şahin [email protected] Onur Uysal [email protected] Çetin Erdoğan [email protected] Serdar Döğer [email protected] Serhat Geçkaldı [email protected]: Volkan Özdemir [email protected]ş: [email protected]

105

RUSYA’DA YÖNETİM GELENEĞİNİN DEĞİŞEMEYEN ÖZELLİĞİ:

GÜÇLÜ YÜRÜTME

Dr. Ali ASKER*

GİRİŞ

Hükümet sistemleri, başka bir adı ile yönetim biçimle-ri konusu günümüzde hukuk ve siyasi bilimler alanında, ayrıca politika çevrelerinde çokça tartışılan konuların ba-şında gelmektedir. Sosyalist rejimin çökmesinden sonra ortaya çıkan yeni bağımsız cumhuriyetlerde, ayrıca rejim değişmesi sürecine girmiş Doğu Avrupa ülkelerinde ikti-dar erkleri arasındaki yetki dağılımı önemli konuların ba-şında gelmiştir. Yüzyıllar boyunca yarı feodalite ve emper-yalist bir yapıya sahip Rusya’da siyasi reformlar ve top-lumsal yaşamın demokratikleştirilmesi yönünde başlatılan girişimler ya yarım kalmış ya da başarısızlıkla sonuçlan-mıştır. Rusya’nın devlet yönetimi alanındaki gelenekler her zaman güçlü bir yürütme (zaten mutlak monarşi) er-kinden yana olmuştur.

1917’de Ekim ihtilalı sonucunda sosyalist rejimin tesis edilmesinden sonra ülkedeki yapı tamamen değişmiş, bir sos- * Karabük Üniversitesi, İİBF, Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi

106 Başkanlık Sistemi

yalist hukuk ve devlet sistemi meydana gelmiştir. Sosyalist hukuk sisteminin yapısal özellikleri, ayrıca hukuk doktrini her hangi bir şekilde kuvvetler ayrılığı ilkesini kabul etmemiştir. Sovyetler Birliğinin dağılma sürecine girmesiyle yeni oluşan cumhuriyetlerde hangi hükümet sisteminin tercih edilmesi gerektiği konusunda yoğun tartışmalar yaşanmıştır.

Sovyet sonrası anayasaların yapımı sürecinde ağırlıklı olarak liderlerin kişisel tutumlarını ve görüşlerini yansıtan “lider anayasaları” ortaya çıkmıştır. Bu durum Orta Asya anayasalarında özellikle bariz şekilde yaşanmıştır.

Gerek meşruiyet gerekse yaşanabilirlik açısından mey-dana gelen anayasal sorunlar siyasi istikrarın göreceli bir istikrar olduğunu ortaya koyarken, belli iç ve dış koşullar meydana geldiğinde ayaklanma ve devrimlerin meydana gelme ihtimalini de artırmaktadır.

Rusya Federasyonunda böyle bir durumun salt bir bi-çimde gözlemlendiğini veya anayasa yapımının tek liderin hegemonyası altında geliştiğini tam anlamıyla söylemek zor olsa da o dönemdeki iktidarın (yürütmenin) kendi egemen-liğini kuvvetlendirdiğini, kuvvetler dağılımından önemli bir pay kopardığını ifade etmemiz yanlış olmayacaktır. Sovyet sonrası dönemde Rusya’da sistem değişikliği ve anayasa yapımı sürecinde enine boyuna tartışılmış hükümet sistemi konusunda, iktidar erkleri arasında yetki dağılımıyla ilgili sorunun çözülmesinde parlamento ve devlet başkanlığı arasında iç savaş tehdidi doğuran ciddi bir çatışma yaşan-mıştır. Dönemin devlet başkanı Boris Yeltsin tarafından askeri güç kullanılmış, Rusya’daki anayasa yapımı süreci yürütmenin “zaferiyle” sonuçlanmış ve bu tutum yeni ana-yasanın ruhuna ve lafzına önemli şekilde yansımıştır.

Hükümet Sistemlerinin Tanıtılması 107

Rusya ve birçok eski Sovyet ülkelerinde tercih edilen hükümet sistemlerinin genel özelliği geniş yetkilerle dona-tılmış başkanlık kurumu ve zayıf parlamento şeklinde kar-şımıza çıkmaktadır. Cumhurbaşkanlarının (veya devlet baş-kanı) kişisel tutumları, imaj ve karakterinin etkin olduğu bu ülkelerde otoriter, yarı otoriter, “ölçülü otoriter” (veya öl-çülü demokrasi) adları altında değişik siyasi rejim tanımla-maları yapılırken bilinen tek gerçeklik lider iktidarının (veya yürütme erkine dayalı) kuvvetli olduğu ve kısa sürede otori-ter yapısını “yasallaştırdığı” gerçekliğidir. Hükümet siste-minin yasal, siyasi veya kuramsal çerçevede “başkanlık”, “yarı başkanlık”, “süper başkanlık”, “başkanlı parlamenter” vs. adlar altında tasnif edilmesi (veya tartışılması) bu gerçe-ği değişmemektedir.

1. RUSYA’NIN YÖNETİM GELENEĞİ VE İKTİDAR HEGEMONYASININ NİTELİKSEL YAPISI

Doğu Slavlarının en büyük kolunu oluşturan Rusların yönetim tarihini incelediğimizde bu konuda değişik tezlerin bulunduğunu görmekteyiz. Rus devletinin kuruluşu ve geli-şimini ele aldığımızda Avrasyacı kuramın yanı sıra Rusların İskandinav kökenli olduklarını iddia eden Norman kura-mından da bahsedilmektedir. (bk. Kurat, 1993. Ataöv, 1968). MS 5-6. yüzyıldan itibaren Karadeniz’le Baltık Deni-zi arasında kabileler halinde doğu Slavları 9. yüzyılın ortala-rına doğru Doğu Kiev ve Novgorod olmak üzere iki knezlik merkezi etrafında toplanmış, aynı yüzyılın sonunda ise merkezi Kiev olan “Kiev Rus” devletini oluşturmuşlar-dır. 988’de Kiev Knezi Vladimir, Hıristiyanlığı (Ortodoks)


devlet dini olarak kabul etmiş ve Hıristiyanlık dini birkaç yüzyıl içinde ülkede yayılmıştır. 12. yüzyılın başlarında “Ki-ev Rus” devleti değişik knezliklere parçalanmıştır. 1237’de başlayan ve 1240’da Kiev’in işgali ile 240 yıl süren Tatar-Moğol istilası döneminde Kiev Rus devleti tamamen orta-dan kalkmış ve bağımsızlıklarını kaybetmişlerdir. Knezler sadece Altın Ordu’ya vergi ödemekle yönetim hakkı elde etmişlerdir. 14. yüzyıldan itibaren Moskova Knezliğinin yükselişi ve 1485’te IV. İvan’ın “Tüm Rusların Yüce Knezi” unvanını alması Rus devleti tarihinde önemli bir aşama olmuş, Moskova merkez olmak üzere Rus Çarlığı ortaya çıkmıştır. O dönemden itibaren Rus devleti yayılma-cı bir politika izlerken merkezleşmiş bir devlet yapısı da gittikçe güçlenmiştir. 16. yüzyılın ortalarında Moskova Devleti feodal dağınıklığına son vermiş bulunmaktaydı. Zamanla yapılan reformlar sayesinde Çar hâkimiyetini sı-nırlayan Boyar Duması (soylu meclisi) ortadan kaldırılmış, 17. yüzyılın birinci yarısında Kilise yönetimi devletin dene-timi altına alınmıştır (История.., 2002, s. 87) I. Petro’nun hakimiyeti ise Rus devletinin yükselişinde yeni bir dönemi başlatmıştır. I.Petro’nun askeri, idari ve siyasi reformlar merkezi iktidarı güçlendirmeyi hem de Rusya’nın kalkınma-sına yol açmayı hedeflemiştir. Reformların diğer bir hedefi de orduyu güçlendirerek yayılmacılık politikalarını geliştir-mekti. Petro’nun başlattığı bu reformlar II. Yekaterina tara-fından devam ettirilmiştir. (bk. Брикнер, s. 1996; Каменский, 1997, s. 282-293) Yönetim organlarının önemli fonksiyonlarını kendisine yakın üst düzey yönetici-lerin elinde biriktiren II. Yekaterina mutlak yönetim ve denetim sistemini güçlü bir hale getirmiştir. (История…, 2002, s.127)


Rusya’da yapılan reformlar tarihine baktığımız zaman II. Aleksandr döneminin önemli bir aşama olduğunu söy-lemekte yarar vardır. Fakat II. Aleksandr’ın 1 (13) Mart 1881 yılında “narodnikler” (Halkçılar akımı) tarafından yapılan bir suikast sonucunda öldürülmesiyle bu reformlar kesintiye uğramış, meşruti monarşiye geçiş yönündeki ha-zırlıklar gerçekleşememiştir. Bu ve önceki reformlar her ne kadar ileri dönük bir süreç olarak algılansa da değişmeyen tek gerçeklik Rus yönetim felsefesinde güçlü çar hâkimiye-tinin devamını sağlamak olmuştur. Bu yüzden ülke idaresi-ni çok kötü şartlarda devralmış Aleksandr’ın niyeti, geçmiş-ten kopmak yerine, bütün hiyerarşik yapıyı korumak için kontrolü elden bırakmadan bir şeyler yapmak idi. (Lee, 2004, s. 114).

20. yüzyıla gelindiğinde Çarlık Rusyası ekonomik, sos-yal ve siyasi krizlerin oldukça yoğun yaşandığı bir devlet haline gelmiştir. Nüfusu 135 milyon (1913 yılında 160 mil-yona ulaşmıştır) olan bu dev imparatorlukta halkın %90’ı köylerde yaşıyordu. Siyasi ve idari reformlar yapmadan devletin yönetilmesi oldukça güç idi. 23 Nisan 1906 yılında devlet kurumlarının yapısını ve işleyişini öngören, ayrıca yurttaş hak ve özgürlüklerinin hükme bağlandığı Temel Devlet Yasalar1 kabul edilmiştir. Bu yasalara göre İmpara-

1 1906 yılında kabul edilen belge Devletin Temel Yasaları adlandırılmasına rağ-

men genelde Anayasa olarak geçmektedir. Hukuki gücüne göre diğer yasalar-dan üstün olan bu belgenin bir Anayasa olup olmadığı fikri devrim öncesi litera-türde de tartışılmıştır. 1920’lerde V. N. Durdanevski bu kanunların “1814 Fran-sız Bildirgesi ilkelerine göre hazırlanmış Avusturya ve Japonya anayasalarından esinlenerek hazırlanmış çok ılımlı bir bireyci” anayasa olduğunu yazmaktaydı. Bk. Конституционное право России: Советское конституционное право от 1918 года до Сталинской конституции, Allpravo.ru, 2003. http://www.allpravo.ru/library/doc117p0/instrum118/ Ayrıca, bu kanunu hazırlayanların kendileri 1850 Prusya Anayasasını örnek al-dıklarını ifade ediyorlardı. История государства и права России, 2002, с. 255.


torun yüce iktidarına itaat etme sadece korku nedeniyle değil, aynı zamanda bir Tanrı emri olduğu için vicdanen yerine yetirilmesi gereken bir yükümlülüktür. Böyle bir ba-kış açısının hâkim olduğu ortamda çar hâkimiyetinin sınır-landırılması ve anayasal monarşinin tesisini düşünebilecek siyasi bir iradenin varlığı söz konusu olamazdı. Bu yüzden 1906’dan faaliyete başlamış “duma”lar 2 Rus parlamenta-rizm geleneğinin başarısız denemelerinin ötesine geçeme-miştir. Şubat Devrimi (25 Şubat 1917) sonucu kurulan Ge-çici Hükümetin düşürülmesi ve Bolşeviklerin iktidara gel-mesiyle (Ekim 1917) parlamenter yönetim çabaları da ke-sintiye uğramış, Şubat Devriminin doğurduğu iyimser dü-şünce ve umutlar tamamen yok olmuştur. Bolşevik rejimin özelliği şiddet kullanarak kendini idame ettiren, ideolojiden beslenen ve her hangi muhalif görüşe tahammül etmeyen bir niteliğe sahip olmasıydı. Ağustos 1918’de Lenin eyalet komitelerine gönderdiği telgrafta “kulak”lara,3 beyaz muha-fızlara, karşı devrimcilere kitle terörü uygulamayı, kuşkulu bulunanları ise toplama kamplarına kapatmayı emretmiştir. (Отечественная…, 1999, s. 177-178). “Proleterya diktatör-lüğü” olarak adlandırılan bu rejim aslında proletaryanın değil, Komünist Parti’nin diktatörlüğü idi ve Komünist Parti’nin iktidarın tek sahibi olarak varlığını sürdürmesine hizmet etmiştir.

2 Birinci Devlet Duması 1905–1907 Devriminin bir sonucu olarak ortaya çıktı.

Seçimler devrim sonucunda kesintiye uğradı. 17 Ekim 1905 yılında devlet düze-ninin geliştirilmesine ilişkin Manifestoyla seçim hakkını genişletilmiş, Duma is-tişare kurumu niteliğinden çıkarılarak yasa koyma organına dönüştürülmüştü.

3 Kulak - köy ağalarına, tarımda işverenlere, ayrıca tarım ürünlerinin tedarik ve satışıyla iştigal eden zengin çiftçilere verilen bir isimdir. Ekim ihtilalı sonrası Bolşevik hükümet “kulak”ların bir sınıf olarak tasfiye edilmesi kendine vazife edinmiştir.


Sovyet devlet sisteminde parti örgütü devlet organları üstü bir konumdaydı ve toplumsal yaşamın tüm alanlarında üstün konuma sahipti. Sovyet döneminin 10 Temmuz 1918 tarihli ilk anayasasında (Rusya SSFC Anayasası (Temel Ya-sa)) “proletarya diktatörlüğünü” devletin yönetim şekli ola-rak öngörülmüştür. Devletin yüksek yürütme erki olan Halk Komiserleri Sovyeti (Halk Bakanları Konseyi) yürüt-me işlevinin yanı sıra, yasama yetkisine da haizdi. Böyle bir sistemin tesis edilmesi sadece ülkedeki olağanüstü durum-dan kaynaklanmıyordu. Bu sistem Sovyet devlet yapısının temel felsefesine dayanmaktaydı. Ayrıca anayasada yer al-masa da uygulamada yargı erki de doğrudan yürütmenin denetimi altında idi. (Bk. История.., 2002, s. 370-373)

Sovyetler Birliği döneminde yönetim geleneklerini in-celerken en fazla üzerinde durulması gereken konu Stalinizmdir. Totaliter karakteri itibariyle Stalin rejiminin belirgin özelliklerinden biri lider kültüdür. Sovyetler Birliği tarihinde hiçbir önder onun kadar yüceltilmemiştir. 1924’den 1953’e kadar 29 yıl devam eden uygulamalar Sov-yetler Birliği’nin en koyu siyasi rejimini oluşturmuştur. Bu-radaki en temel etken de Stalin’in kişisel diktatörlüğü idi. Çok uluslu ve kademeli federal birlik sistemi getiren 5 Ara-lık 1936 tarihli Anayasasında (“Stalin Anayasası” olarak da zikredilmektedir) (История…, 2002, s. 398)4 en üst devlet

4 1936 Anayasasından önce 1924 tarihli bir anayasa da kabul edilmiştir. 1924

Anayasası sadece iki kısımdan oluşmaktaydı: 1) SSCB’nin Oluşumuna İlişkin Deklarasyon, 2) SSCB’nin Oluşumuna İlişkin Anlaşma. Bu Anayasayı diğer Sov-yet anayasalarından ayıran önemli özellik sadece SSCB’nin oluşumu ve merkezi iktidarla birlik üyesi olan cumhuriyetler arasındaki yetki paylaşımını öngörme-siydi. Anayasada; vatandaş hak ve özgürlükleri, seçim sistemi ve yerel yönetim-lerle ilgili düzenleme bulunmamaktaydı. Bu gibi hükümler birlik üyesi olan cumhuriyetlerin anayasalarında belirlenmiştir. История государства и права России, s. 398.


erki Yüksek Sovyet olarak belirtilse de ülkedeki fili ve tek hâkimiyet Stalin’in hegemonyası altındaki komünist partiye aitti. Ülkeyi fiili anlamda yukarıdan aşağıya doğru örgüt-lenmiş parti teşkilatı yönetiyordu.

Stalin’in ölümünden sonra Sovyetler Birliğinde liderlik-le ilgili ciddi sorunlar ortaya çıkmış, tek bir lider üzerinde mutabakata varılmanın zorlukları doğrultusunda belli bir süre kolektif liderlik uygulanmıştır. Fakat bu formül iktidar mücadelesini yatıştırmamıştır. İktidar mücadelesinden galip çıkan Nikita Hruşyov, uyguladığı politikalarla Sovyetler Birliği’nde yeni bir dönemi başlatmıştır. Bu politikalar saye-sinde Stalin kültü parçalanmış, Stalinizm gerek ideolojik ve gerekse kurumsal yönden tasfiye edilmeye çalışılmıştır. 5 Milyonlarla insanı devamlı baskı ve korku altında tutmak, kitle terörü uygulamak, kişilerin bireysel suçlarından dolayı aileleri ve yakınlarını öldürmek, hapse atmak, sürmek, yargı dışı infaz etmek, yıldırmak vs. gibi özelliklere sahip Stalinist rejimin sona erdirilmesi açısından Hruşyov politikaları ce-saretli reformlar olarak karakterize edilebilir. Her ne kadar aynı bir totaliter siyasi sistemin aşamaları olsa da, Stalin’in baskıcı rejimi ile Hruşyov döneminin ılımlı rejimi aynı tota-liter rejimin iki değişik türü olarak değerlendirilmelidir. Fa-kat halkın refah düzeyinin yükseltilmesi, ekonomik büyü-me, sosyal politikalarla ilgili uyguladığı reformların başarı-sızlıkla sonuçlanması Hruşyov’un halkın ve yönetimin des-teğinden yoksun bırakmış ve hâkimiyetten uzaklaştırılması-na neden olmuştur. 5 Bu konuda, ayrıca “perestroyka” dönemi politikalarıyla ilgili Türkçe kaynak için

bk. İrge, F., SSCB'de Gorbaçov Liderliğinde Başlayan Radikal Reform Hareketlerinin Nedenleri, Reformların Hedefleri-Uygulanışı ile Doğu Bloku’nda Sovyet Cumhuriyetle-rinde ve Uluslararası Alanda Etkileri-Sonuçları, İ.Ü. İktisat Fakültesi SBE Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, 1995.


Ekim 1964’de iktidara gelmiş L.Brejnev iktidarı da to-taliter bir rejimin taşıdığı tüm özelliklere sahipti (Отечественная история, 1999, s. 429-430). Bu dönemde zaman zaman rüşvet, yolsuzluk vs. gibi negatif unsurlara karşı mücadele adı altında (veya sırasında) toplu “temizleme” poli-tikaları uygulanmıştır. 7 Ekim 1977’de kabul edilmiş yeni ana-yasada proleter diktatörlüğünün amacına ulaştığı ve Sovyet devletinin tüm halkın devleti olduğu vurgulanmıştır. Bu ana-yasada devlet; “işçilerin, köylülerin ve aydınların, cumhuriye-tin tüm milletlerden olan emekçilerin irade ve çıkarlarını ifade eden, tüm halkın sosyalist devleti” olarak tanımlanmıştır.

Özetlemek gerekirse, Çarlık Rusya’da değişik tarihi dö-nemlerde yapılan siyasi reformlar kuşkusuz bir önceki dö-neme nazaran ileriye doğru atılmış bir adım olarak görülebi-lir. Fakat bu reformlar hiçbir zaman tamamlanamamıştır ve bu yüzden hedeflenen başarı sağlanamamıştır. Bu reformla-rın veya reform girişimlerinin temelinde yatan ve hiçbir za-man değişmeyen tek düşünce “güçlü iktidar” (güçlü yürüt-me) ilkesi olmuştur. Zaten bu yüzden Rusya’nın siyasi yöne-tim tarihinde dönemin diğer büyük devletleriyle kıyasladığı-mızda ileri düzeyde, gelişmiş bir siyasi yapının varlığından söz edemeyiz. Bu yapının şekillenmesinin temelinde güçlü, merkezleşmiş bir iktidarın yokluğu durumunda “büyük dev-let”in parçalanabilirlik korkusu yatmaktaydı. Bu korku tarih boyunca var olmuş, dün olduğu gibi bugün de Rus yönetimi tarafından manipüle edilmiş, despotik, otoriter ve baskıcı geleneğinin dayanak noktası haline gelmiştir. Rusya’da hü-kümet sisteminin değerlendirilmesi sırasında bu hususu dik-kate almayarak yalın halde ve normatif bir üslupta yapılacak bir değerlendirmenin sağlıklı bir sonuca varamayacağını da özellikle vurgulamak gerekmektedir.


2. SOVYETLER BİRLİĞİNDE REFORM ÇABALARI VE BAŞARISIZLIK

Sovyetler Birliğinin dağılma sürecinin başlangıç nokta-sı, 1985 yılında M. S. Gorboçev’in iktidara gelmesiyle ülke-de başlatılan reformlar olmuştur. Ekonomik değişim siya-setini ifade eden “yeniden yapılanma” (perestroyka), “hızlan-dırma” (uskoreniye) ve “açıklık” (glasnost) kavramları yozlaş-mış ve büyük sorunlarla baş başa kalmış ekonomik mode-lin onarılmasını, çok partili sisteme geçiş, basın özgürlüğü ve özel mülkiyetin tanınması konuları içermekteydi. Gorbaçov iktidara geldiği zaman Batıda hiç kimse bu ola-yın Sovyetler Birliği tarihinin bir dönüm noktası olacağını ve Sovyetler Birliğinin dağılıp gideceğini aklına bile getire-memiştir. Nitekim aynı dönemde Amerika’daki bir takım araştırma merkezlerinde Sovyetler Birliği’ni Orta Asya’dan ve “İslam faktörü” ile yıkma hesapları yapılmaktaydı (Armaoğlu, 2003, s. 911).

“Perestoryka” döneminde Sovyetler Birliği anayasal sisteminde önemli değişmeler yaşanmıştır. 1988 yılında SSCB Yüksek Sovyeti tarafından anayasal reform adıyla bilinen değişikliklerle yönetim şekli ve seçim sistemi ilgili yeni düzenlemeler getirilmiştir. Bu düzenlemeler doğrultu-sunda tesisi edilmiş SSCB Halk Vekilleri Kongresi tesisi edilmiştir.6 Yılda bir kez toplanacak Kongrenin müstesna yetkilerine SSCB Anayasasının kabulü, anayasal değişiklik-

6 Toplam 2250 halk vekilinden oluşan Kongre’de halk vekillerinin 750’si bölge

çevreleri üzere, 750’si ulusal-bölgesel çevrelerden (birlik cumhuriyetleri, özerk cumhuriyetler, özerk iller ve özerk bölgelerden) 750’si ise Komünist Partisi ve sivil toplum örgütlerinden (sendikalar, komünist gençler teşkilatı, gaziler birliği, Sovyetler Birliği çapında faaliyet gösteren sivil toplum örgütleri vs.). seçilirdi.


ler ve ilaveler yapılması; devlet sınırlarının belirlenmesi, federe devletlerarasında sınır değişikliklerinin onaylanması, iç ve dış politikanın temel yönlerinin belirlenmesi; ekono-mik ve sosyal gelişmeyle bağlı devlet programlarının kabul edilmesi; SSCB Yüksek Sovyetinin seçilmesi; Yüksek Mah-keme Başkanının, Başsavcının, Yüksek Hakem Mahkemesi Başkanının atamalarının onaylanması; Anayasal Denetim Komitesinin seçilmesi; Yüksek Sovyetin kararlarının yürür-lükten kaldırılması ve referandum yapılması gibi yetkiler dâhildi (Hüquq Ensiklopediyası, 1991: 466-467). Bu kuru-mun tesis edilmesiyle halkın parti ve sivil toplum örgütle-rinden seçtikleri temsilciler aracılığıyla karar alma meka-nizmasına daha geniş çapta katılımı öngörülmüştür. Fakat tüm bu değişiklikler demokratik felsefeden yoksun olup dekoratif karakter taşımaktaydı (bk. История…, 2002: 497-499).

Mart 1990 tarihinde SSCB Devlet Başkanlığı görevi ihdas edildi. Devlet Başkanı çok geniş yetkilerle donatılmış-tır. İlk seçimi Yüksek Sovyet Kongresince gerçekleştirilen Devlet Başkanı, daha sonra doğrudan seçimlerle halk tara-fından seçilecektir. Ayrıca bu tarihte SSCB Anayasasının Komünist Partinin tekelini öngören 6. maddesi de kaldı-rılmıştır. Fakat yapılan bu değişiklikler ülkede var olan siya-si ve ekonomik bunalımı önleyememiştir. SSCB’nin sürdü-rülüp sürdürülmemesi konusunda 1991 yılı mart ayında bir referandum gerçekleştirilmiş, cumhuriyetlerden altısının boykot ettiği bu referandumda beklenen sonuç alınmamış-tır. Birliği bir arada tutma konusunda birlik cumhuriyeti liderleriyle yapılan görüşmelerden de bir sonuç çıkmayınca dağılma süreci hızlanmıştır.


12 Haziran 1991 yılında “Demokratik Rusya” tarafın-dan desteklenen Yeltsin Rusya tarihinde yapılan ilk Devlet Başkanı seçimlerini kazanmıştır. Gorbaçov’un taviz vermek dışında başka bir seçeneği yoktu. Buna göre de yeni Birlik Anlaşmasının metni hazırlanmıştır. Anlaşma metni 20 Ağustos 1991 yılında imzalanacaktı. Merkezci güçler, da-ğılmayı önleyebilmek için son şans olarak 19 Ağustosta bir darbe girişiminde bulundular. Devlet Başkanı vekili G.Yanayev’in başkanlığında bir grup M. Gorbaçov’un “hastalığını” ilan ederek “Olağanüstü Hal Devlet Komite-si” (GKÇP 7 )ni kurdular. Bu gelişmeleri protesto eden B.Yeltsin ve taraftarlarının Rusya Parlamento binasına (“Beyaz Ev”) toplanmaları, ordu ve KGB’nin Yeltsin’i des-teklemesi GKÇP’nin üç günden fazla yaşamamasına neden olmuştur. Komite üyeleri tutuklanmış, Kırım’da gözaltında tutulan M. Gorbaçov başkente geri dönmüştür. Fakat hâ-kimiyet artık Gorbaçov’un değil demokratik muhalefetin eline geçmiştir. Birlik Anlaşması geri çevrilmiştir. Dört ay sonra 8 Aralık 1991 tarihinde Belarus, Ukrayna ve Rusya tarafından Minsk yakınındaki Belovejsk Ormanında imza-ladıkları anlaşma Sovyetleri Birliğinin sonunu getirmiştir.8 25 Aralık 1991’de Sovyetler Birliğinin resmen ortadan kalkmıştır.

7 GKÇP (Rusca-“Gosudarstvennıy Komitet po Çerezvçaynogo Polojeniya –

Olağanüstü Hal Devlet Komitesi”) siyasal ve tarihi literatürde genelde bu şekil-de geçmektedir.

8 Россия, Энциклопедия кругосвет, http://www.krugosvet.ru/articles/123/ 1012332/1012332a10.htm#1012332-L-124


3. RUSYA FEDERASYONUNDA ANAYASA YAPIMI

1990 yılında Rusya’da parlamento seçimlerinde radikal demokratların çoğunluk kazanması Sovyetler Birliğinin çöküşünü daha da hızlandırmıştır (bk. Gonenc, 1998; Gonenc, 2002). Bu dönemden itibaren SSCB’nin çekirde-ğini oluşturan RSFSC (Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti) parlamentosu birlik cumhuriyetlerinin ege-menlikle ilgili kabul ettikleri tüm belgeleri desteklemiş, 1990 yılında Rusya Ukrayna, Beyaz Rusya, Moldova ve Letonya ile iki taraflı anlaşmalar imzalamıştır. Bu anlaşma-lar ekonomik açıdan büyük önem taşımasa da cumhuriyet-lerin ilk egemen cumhuriyet olarak tanımlanmaları politik açıdan büyük öneme haizdir. Sovyetler Birliği sonrası dö-nemde diğer cumhuriyetlerde olduğu gibi Rusya Federas-yonunda da mevcut Anayasaya değişiklikler yapılarak dev-let sisteminin yapısı ve işleyişinde birçok reforma gidilmiş-tir.9 1989 yılında yeni bir yüksek devlet kurumu tesis edil-miştir. Bu kurumun ismi RSFSC Halk Vekilleri Konseyi idi. Konseyin yetki alanına yeni anayasanın kabulü ve değiş-tirilmesi yetkisi de dahildi. Devletin siyasi ve yönetim yapı-sıyla ilgili birçok anayasa değişiklikleri yapılmış, RSFSC ismi değiştirilerek Rusya Federasyonu-Rusya şeklinde de-ğiştirilmiş, Devlet Başkanı makamı ihdas edilmiştir. RSFSC Halk Vekilleri Kongresinin daimi çalışan organı Yüksek Sovyet idi. Bu ikili ve paradoksal yapı bir yasama organı olarak parlamentonun üstünlüğü ilkesini zedeler niteliktey-di. Oturmuş parti sisteminin yokluğu ve temsili demokrasi-

9 1978 Anayasasında 300 den fazla değişiklik yapılmıştır.


nin düşük düzeyi Kongre ve Yüksek Sovyeti birkaç delege gruplarının baskısı altında kalan bir kurum haline getirmiş-tir. (Чиркин, 1998, s. 50) Böyle bir ortamda geniş yetkilerle donatılan Devlet Başkanı ve Kongre-Yüksek Sovyet ara-sında bir “yetki gaspı” yaşanmaktaydı. Ülkede “çifte meşru-luluk” sorunu, yürütme ile yasama arasında bir “soğuk ikti-dar savaşı” devam ediyordu (Баглай, 2001: 84).

22 Haziran 1990 tarihinde dönemin Yüksek Sovyet Başkanı B. Yeltsin’in başkanlığında 102 kişiden oluşan ge-niş tabanlı bir Anayasa Komisyonu tarafından 4 ay içinde yeni Anayasa taslağı hazırlanarak kamuoyunun müzakere-sine sunulmuştur. Kongredeki komünist muhalefetin tu-tumlarından dolayı anayasa görüşmeleri ertelenmiştir. Ekim 1991’de komisyon ikinci bir taslağı kabul ettiyse de 5. Halk Vekilleri Kongresi taslağı kabul etmemiştir. Metin konu-sunda çok sayıda teklif önerilmesi ve değişik çevreler tara-fından yeni tasarıların ortaya atılması sonucu Ekim 1991’de komisyon metni yeniden yayınlanmıştır. Nisan 1992 yılında toplanan 6. Halk Vekilleri Kongresi ise anayasal reformları desteklediğini ifade ederek, yeni Anayasa metni üzerinde yapılacak düzeltmeler sonuçlandıktan sonra nihai şeklinin Kongrenin bir ileri toplantısına sunulması yönünde karar kabul etmiştir. Fakat yasama ve yürütme erkleri arasındaki anlaşmazlıklar sonucu Anayasa metni bundan sonraki 7. (Aralık 1992), 8. (Mart 1993) ve 9. (Nisan 1993) kongrele-rin hiç birinde kabul edilmemiştir. Dahası 7. Kongrede yürürlükteki anayasanın 1216 maddesine değişiklik yapılmış, bu değişiklik gereği her hangi bir yasal yolla seçilmiş devlet erkinin feshi veya faaliyetinin durdurulması durumunda Devlet Başkanının yetkilerinin sona erdirileceğine dair hü-küm getirilmiştir (Баглай, 2001: 85-86).


Yasama ve yürütme arasındaki görüş ayrılıkları anayasa yapımı sürecindeki en büyük engel idi. Bu görüş ayrılıkları insan ve yurttaş hakları konusunda değil kuvvetler ayrılığı, yasama ve yürütme arasındaki yetki dağılımı konusunda yoğunlaşmıştır. Mayıs 1993’de Yüksek Sovyetin kabul ettiği ve yayınladığı anayasa tasarısı parlamentonun yürütme erki üzerindeki üstünlüğünü açık şekilde ortaya koymuştur. Bu tasarı güçlü yetkilerle donatılmış parlamento ve bir o kadar zayıf yetkilere sahip Devlet Başkanı kurumlarını öngör-mekteydi. Yüksek Sovyet yasama yetkisinin yanı sıra “dene-tim yetkisine” de sahip idi. Böyle bir durumda 20 Mayıs 1993 tarihli Devlet Başkanı kararnamesiyle yeni bir Anaya-sa tasarısının hazırlanması için geniş tabanlı bir Anayasa Meclisi oluşturulmuştur. 250 üyeden müteşekkil ve 5 ayrı grup olarak çalışan komisyonda; federal organları, federe unsurları ve yerel yönetimleri temsil eden üyeler, siyasi par-ti, sivil toplum örgütleri, sendikalar, dini kurumlar, işletme-ler ve özel sektör temsilcileri bulunmaktaydı (Баглай, 2001: c. 87-88).

Anayasa Meclisine Rusya Federasyonu Halk Vekilleri Kongresinin Anayasa Komisyonu üyeleri, meclis grupları temsilcileri, Devlet Başkanı ve Hükümet temsilcileri ve yargı organları temsilcileri de katılacaktı. Görüldüğü gibi, Anayasa Meclisi, Devlet organları ve değişik sivil toplum örgütleri temsilcilerinin katılımını öngören geniş bir fo-rumdur. Fakat Yüksek Sovyet Anayasa Meclisinin bazı ko-ordinatör ve üyelerinin zimmet gibi ağır suçlarla ilişkili ol-dukları iddiasında bulunarak 24 Haziran 1993 tarihli kararı ile Anayasa Meclisi ile işbirliğini reddetmiştir. Komisyona kendi tasarısını sunan Devlet Başkanı söz konusu tasarıyla


komisyonun hazırladığı tasarıyı bir arada değerlendirerek uzlaşmacı bir metnin yapılması tavsiyesinde bulunmuştur. Müzakereler sırasında yapılan ilave ve değişikliklerle dikka-te alınarak 12 Temmuz 1993 tarihinde Anayasal Meclis tarafından yeni anayasa metni kabul edilmiştir (Баглай, 2001, c. 89). Böylece 1993 yılı sonbaharına gelindiğinde Rusya’da yasama ve yürütmenin her birinin elinde kendi anayasa metinleri vardı ve bu durum anayasa yapımı süre-cindeki kritik durumu daha ileri boyutlara taşımıştır. Devlet Başkanının anayasal reforma dair 21 Eylül 1993 tarihli ka-rarnamesi yürürlükteki Anayasanın bazı maddelerinin yürür-lüğünü durdurarak halk vekillerinin yetkilerinin de sona erdi-rilmesini öngörüyordu. Kararnamede “Rusya ve halklarının güvenliği – yasama erki tarafından oluşturulmuş çatışan normlara formel şekilde uymadan daha değerlidir” ifadesi yer almıştır. Ka-rarnameye göre, tüm federal organlar, 12 Temmuz tarihli Anayasa taslağına göre hazırlanmış bir Tüzüğe göre faaliyet göstereceklerdi. Parlamento seçimleri ise, 11–12 Aralık 1993 olarak belirlendi. Ayrıca, Anayasa Mahkemesinin görevi ge-çici olarak durdurulmuştur (Баглай, 2001: c. 90).

Yasama ve yürütme arasındaki çatışma Yüksek Sovyet Başkanlık Divanının Anayasanın 1216 maddesine dayana-rak Başkanın azledildiği yönünde karar almasıyla daha da derinleşmiştir. Bu arada Anayasa Mahkemesi de Devlet Başkanı Kararnamesiyle Anayasanın ciddi bir biçimde ihlal edildiğini ifade ederek Devlet Başkanının azledilmesi yö-nünde karar çıkarmıştır. 4 Ekim 1993’de B.N. Yeltsin or-duya Yüksek Sovyetin bulunduğu “Beyaz Ev”i ablukaya almasını ve sonuna dek ateş açmasını emretmiştir. Tankla-rın açtığı ateş sonucunda resmi verilere göre binayı savu-


nanlardan 150 kişi hayatını kaybetmiştir. (Моисеев, 2010, s. 329-330). Ayrıca, olaylar sırasında parlamento yöneticile-ri ve eski Anayasa taraftarlarının büyük kısmı tutuklanmış-tır. B.Yeltsin’in “Bolşevikce tutumu”, ülkedeki yasama er-kini saf dışı bırakması, kendi iradesini zor kullanarak kabul ettirmesi, bunun için şiddete başvurması aynı zamanda ül-kenin imajı açısından da olumsuz bir eylem idi (Моисеев, 2010: 330).

İşte bu gelişmeler Rusya’da yeni rejimin oluşumu sıra-sında tercih edilen hükümet sisteminin meşruiyeti sorunu-nun sorgulanmasını gerekli kılmaktadır. Hükümet sistemi değişikliği, şüphesiz, belli bir sistem içinde en temel ku-rumsal tercihlerden birinin değişmesi anlamına gelir. Bu değişiklik elbette kapsam ve etkileri bakımından siyasi sis-tem mensuplarının tümünü etkileyecektir. Burada önemli olan husus bütün siyasi iktidarı elinde bulunduran siyasi grubun meşruiyet tabanına sahip olup olmamasıdır. Hü-kümet sistemi değişikliği her ne kadar yasama-yürütme iliş-kileri bağlamında siyasi seçkinler tarafından oynanan oyun kurallarını ilgilendiriyor gibi görünse de kamusal kararların alınması ve uygulanması süreci tüm toplumu etkileyecektir. Bu yüzden hükümet değişikliği geniş tabanlı bir uzlaşmayı gerektirmektedir (Gönenç, 2005: 5-6). Bu değerlendirme bağlamında baktığımızda Rusya’da hükümet sisteminin benimsenmesinde siyasi güçler, toplumsal kesimler, elitler vs. arasında sağlıklı bir mutabakat sağlanarak kabul edile-memiştir. Sadece hükümet rejiminin benimsenmesinde değil, anayasanın tümüyle kabulü sürecinde aynı olumsuz-luğun yaşandığını söyleyebiliriz. Oysa bir anayasa yapımı sürecinde karşılıklı mutabakatın sağlanması, tüm toplumsal


ve siyasi güçlerin karşılıklı sorumluluk anlayışı içinde pazar-lıklar, tavizler ve uzlaşmalar büyük önem taşır. Zira de-mokrasiye geçiş sürecinde istikrarlı bir anayasanın meydana getirilmesi, bütün toplumsal ve siyasal güçlerin, yani top-lumda aritmetik çoğunluktan ibaret olmayan gerçek çoğun-lukların uzlaşmasına bağlıdır (Miguel, 1993: 37-38).

Rusya’da böyle bir mutabakatın sağlanamaması sonu-cunda anayasa yapımı süreci yürütme erkinin baskısı ve üstünlüğü ortamında gelişmiştir. Bu Rusya’nın siyasi ve hukuk tarihinin gelişim süreci içinde oluşmuş “kötü alış-kanlığın” yeniden tekrarlanması idi. 7 Ekim 1993 tarihinde Devlet Başkanının imzaladığı kararname, anayasal reform-ların devam edeceğini ve 21 Eylül 1993 tarihine kadar Yük-sek Sovyet tarafından kabul edilmiş tüm kanun ve kararla-rın Rusya Federasyonu genelinde yürürlükte olacağını ifade etmekteydi. 10 Kasım 1993 tarihinde kamuoyuna sunulan yeni Anayasa tasarısının kabulü konusundaki referandum 12 Aralık 1993 yılında yasama organına genel seçimlerle bir arada yapılmıştır. 12 Aralık 1993 yılında yapılan referan-duma toplam seçmen sayısının % 54.8’i katılmış, katılanla-rın % 58.4’ü anayasanın kabulü yönünde oy kullanmıştır. Görüldüğü gibi, seçmenlerin % 40’dan fazlası referanduma katılmamıştır. Katılanların Anayasayı kabul yönündeki oyla-rı da düşük bir oranda seyretmiştir. Katılımın bu kadar dü-şük olmasının nedeninin o dönemde Rusya’da yaşanan si-yasi kargaşa ortamından kaynaklandığı ifade edilmektedir (Конституционное право, 1999: 71). Bu oranlar anayasa-nın meşruluğu üzerine de gölge düşürmektedir. Anayasa yapımında mümkün olduğunca çok grup kendi düşüncele-rini, anayasa yapımı aşamasında ifade edemezse ve anayasa


yapımı ile ilgilenen belli başlı siyasal gruplar memnun kal-mazlarsa, bu sorunlar ileride yapılan bu anayasayı ve rejimi olumsuz yönde etkileyecektir. Bu sorular, tıpkı “doğum hatası” gibi, anayasanın yaşamasını zorlaştırır, hatta mev-cutluk süresini kısaltırken rejimin ve anayasanın meşruiye-tine de zarar vermektedir (Gonenc, 2000: 103.)

16 Haziran 1996 tarihinde yeni anayasal düzene göre yapılan Rusya Federasyonu Devlet Başkanı seçimleri B.Yeltsin’in zaferi ile sonuçlanmıştır. Daha sonra ikinci kez Devlet Başkanı görevine seçilmiş B. Yeltsin bu görevi de-vam etmekte zorlanmış, 1999 yılı sonuncu gününde istifa etmiştir. Anayasa gereği Devlet Başkanı görevini erken se-çime kadar Hükümet Başkanı V. Putin üstlenmiştir. 26 Mart 2000 tarihinde yapılan RF Devlet Başkanı seçimlerin-de Putin, geçerli oyların % 53’nü alarak RF Devlet Başkanı görevine seçilmiştir (Баглай, 2001: 95-96). Bu tarihten iti-baren günümüze kadar süregelen başkanlık seçimlerinin seyri Rus yönetim geleneğinin gelişmişlik ve demokrasi kültüründen ne kadar yoksun olduğunu açık şekilde ortaya koymaktadır.

4. KUVVETLER AYRILIĞI BAĞLAMINDA YASAMA VE YÜRÜME ERKİ

Yukarıda da belirttiğimiz üzere Sovyet hukuk siste-minde kuvvetler ayrılığı geçersiz bir kuramdır. Sovyetler Birliğinin dağılma sürecine girdiği tarihten itibaren bu ku-ram çok fazla dile getirilen, demokratik hukuk devletinin olmazsa olmaz ilkesi olarak itibar görmeye başlamıştır. Bu


yüzden Sovyetler Birliğinin dağılma sürecine girmesiyle birlik cumhuriyetlerinin egemenlik bildirgelerinde, daha sonra bağımsızlık yasalarında bu ilke açık şekilde yer almış-tır. Rusya’da kuvvetler ayrılığı ilkesi ilk kez 1990 yılında kabul edilmiş Devlet Egemenliği Bildirisinde yer almıştır. Bu bildiride devlet iktidarının yasama, yürütme ve yargı olmak üzere üç organdan oluşturulduğunu ve gerçekleşti-rildiğine işaret edilmiştir. 1992 yılında yapılan Anayasa de-ğişikliği ile bu kuram ilk kez Anayasa hükmü olarak tespit edilmiştir.

4.1. Devlet Başkanı

4.1.1. Seçimi ve Görev Süresi

Rusya Federasyonu Devlet Başkanlığı makamı 1991 yı-lında Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyet Devlet Başkanı Kanunu ile tesis edilmiştir. Kanun gereği devlet başkanı en yüksek makam ve yürütmenin başı olarak belir-lenmiş, ona tanınan birçok yetki ve faaliyet alanları yürütme erkini güçlendirecek şekilde düzenlenmiştir. 1993 Anayasa-sının kabulünden sonra bu kanun yürürlükten kaldırılmıştır.

1993 Anayasasına göre, Devlet Başkanı devletin başıdır Devlet Başkanı seçimlerinin yapılmasına dair karar Fede-rasyon Konseyi tarafından alınır. Federasyon Konseyi tara-fından seçim kararı alınmazsa seçim, RF Merkez Seçim Komisyonu tarafından devlet başkanının görev süresinin sona erdiği ayı takip eden ayın ilk pazar günü yapılır. Dev-let Başkanı, Anayasada öngörülmüş görev süresinin ta-mamlamadan görevinden ayrılırsa Federasyon Konseyi Devlet Başkanının görevden ayrılması tarihinden itibaren üç aylık sürenin sonuncu pazar günü erken seçim günü


olarak ilan eder. Devlet Başkanı makamına bazı ön şartlar getirilmiştir. Bu şartlar a) vatandaşlık; b) yaş; c) ikamet; d) medeni ve siyasal hakları kullanma ehliyetidir.

Anayasanın 81. maddesinin 1. fıkrasına göre, Devlet Başkanı vatandaşlar tarafından doğrudan genel ve eşit oyla ve gizli oylamayla altı yıl süreyle seçilmektedir. Daha önce-den dört sene olan bu süre 30 Aralık 2008 tarihli son ana-yasa değişiklikleriyle10 altı seneye çıkarılmıştır. Yaşı 35’ten az olmayan, Rusya Federasyonunda en az 10 yıl daimi ika-met eden Rusya Federasyonu vatandaşı Rusya Federasyonu Devlet Başkanı seçilebilir (AY, md. 81/2).

Kanun gereği seçime katılan seçmenlerin oylarının yar-sından fazlasını alan aday seçimleri kazanmış sayılır. Eğer adaylardan hiç birisi seçmen oylarının yarıdan fazlasını al-mamışsa, birinci turda en fazla oy almış ilk iki adayın yarış-tığı ikinci tur oylama yapılır. İkinci turda en fazla oy alan aday seçimleri kazanır. Ayrıca, ikinci turda en fazla oy almış adayın seçimi kazanmış olması için onun aldığı geçerli oyla-rın sayısı, "herkese karşı" oylarından daha fazla olmalıdır. Anayasanın 81. maddesinin önemli hususlarından biri de söz konusu maddenin 3. bendindeki tekrar seçilebilmeyle ilgili öngörülen sınırlamadır.

Anayasaya göre aynı kişi bu makamda peş peşe iki dö-nemden fazla bulunamayacaktır. Bu hüküm uygulamada açık bir şekilde suiistimal edilmiştir. Nitekim iki dönem seçilmiş Devlet Başkanı bir dönem sonra tekrar aday olarak

10 20 Aralık 2008’de kabul edilmiş No: 6 sayılı kanun “Rusya Federasyonu ve

Devlet Dumasının Yetki Süresinin Değiştirilmesine İlişkin” federal kanun 31 Aralık 2008’de yayınlandığı gün yürürlüğe girmiştir. Bu kanun, yürürlüğe gir-dikten sonra seçilmiş Devlet Başkanının görev süresiyle ilgili uygulanacaktır.


yeniden Devlet Başkanı makamına seçilebilmektedir. Ard arda iki kez seçilmeyle ilgili hüküm post Sovyet ülkelerde birçok ülkede uygulanmayan ve en fazla ihlal edilen ilkedir. V.Putin’in ilk devlet başkanlığı döneminde üçüncü kez aday olup olmayacağı ciddi şekilde tartışılmıştır. V. Putin adaylığını ileri sürmemiş, 2 Mart 2008’de Devlet Başkanı makamına % 70 oyla D. Medvedev seçilmiştir. Medvedev dönemi Putin iktidarı açısından bir ara dönem olmuştur. 4 Mart 2012’de yapılan seçimler sonucu % 63.6 oy alarak üçüncü kez Devlet Başkanı görevine seçilmiş, ardından D. Medvediv’i Başbakan görevine atarak makamlarını “değiş tokuş” yapmışlardır.

Anayasanın 92. maddesinin 2. fıkrasında Devlet Baş-kanının görevini sona erdiren durumlar yer almaktadır. İlgili hüküm gereğince Devlet Başkanı istifa, sağlık duru-muyla ilgili olarak kendi yetkilerini uzun süre kullanamama veya görevden uzaklaştırılma gibi durumlarda yetkilerini zamanından önce sona erdirir. Bu durumda Devlet Başkanı seçimleri onun yetkilerinin zamanından önce sona erdiği andan itibaren en geç üç ay içinde yapılır (AY, md.92/2). Devlet Başkanı sağlık nedeniyle görevini kesin olarak ya-pamayacak durumunun nasıl tespit edildiği açık şekilde belirtilmemiş ve doktrinde tartışılan konulardan biri olmuş-tur. Söz konusu hükümle ilgili Anayasa Mahkemesinin iki yorum kararı bulunmaktadır.11

11 Anayasa Mahkemesi 11 Temmuz 2000 tarih ve 12-P sayılı Kararına göre "Rusya

Federasyonu Devlet Başkanının sağlık nedeniyle kesin olarak görev yapamaya-cak durumda bulunması halinde görevinin süresinden önce sona ermesi, Rusya Federasyonu Devlet Başkanının devamlı, geri dönmez şekilde vücut fonksiyon-larının bozulmasından dolayı anayasal yetkilerinden doğan kararları verebilme veya diğer bir şekilde Rusya Federasyonu Anayasasının taleplerine uygun ola-rak yetkilerini gerçekleştirme yeteneğini gerçekten kaybetmesi objektif olarak


Devlet Başkanı, sadece Devlet Duması tarafından ileri sürülen devlete ihanet veya diğer ağır suç işlemesi konu-sundaki iddiaya dayanarak ve devlet başkanının eylemlerin-de suç unsurlarının varlığına ilişkin Yüksek Mahkemenin görüşü üzerine ve iddia usullerine uyulduğuna ilişkin Ana-yasa Mahkemesinin görüşüne dayanarak, Federasyon Kon-seyince görevinden uzaklaştırılabilir (AY, md.93/1). İddia-nın ileri sürüldüğüne ilişkin Devlet Dumasının kararı ve Federasyon Konseyinin Devlet Başkanını görevden alma kararı, Devlet Duması milletvekillerinin en az üçte birinin önerisi ve Devlet Dumasınca oluşturulan özel komisyonun görüşü doğrultusunda, her kamaranın üye tam sayısının üçte iki oyu ile kabul edilmelidir (AY, md.93/2).

Devlet Başkanının görevden alınmasına ilişkin Fede-rasyon Konseyinin kararı, Devlet Duması tarafından Dev-let Başkanına karşı ithamın ileri sürüldüğü andan itibaren en geç üç ay içinde kabul edilmelidir. Eğer bu süre içinde Federasyon Konseyinin kararı kabul edilmezse, devlet baş-kanına karşı ileri sürülmüş itham reddedilmiş sayılır (AY, md.93/3). Görüldüğü gibi Devlet Başkanının azli sürecine Federal Meclisin her iki kanadı, Anayasa Mahkemesi ve Yüksek Mahkeme katılmaktadır. Böyle bir prosedür devlet başkanının azledilmesini oldukça güçleştirmektedir.

Devlet başkanlığı makamının boş kalması veya devlet başkanının kendi görevini icra edemeyecek durumlarda bu makama hükümet başkanı vekâlet eder. Anayasada devlet başkanının görevini geçici olarak yerine getirmeyecek durum-

tespit edilebilmesi amaçlı özel bir usul talep etmektedir Bu durumda, incelenen esasın olağanüstü önemi gereği, Rusya Federasyonu Devlet Başkanının irade beyanı onun görevinin süresinden önce sona erdirilmesine bağlayıcı esas teşkil etmez " ( Shukurov, 2003, s. 83.)


da bulunması halinde geçici vekâleti açıkça düzenlememiştir. Anayasa Mahkemesi resmi yorumu ile söz konusu Anayasa hükmünü genişletmiştir. (Bk. Shukurov, 2003, s. 90).

4.1.2. Görev ve Yetkileri

Anayasa devlet başkanına geniş yetkiler tanımıştır. Anayasaya göre devlet başkanı Anayasanın, insan ve vatan-daş hak ve özgürlüklerinin güvencesi olarak tanımlanmıştır Anayasanın belirlediği şekilde Rusya Federasyonu egemen-liğinin, bağımsızlığının ve toprak bütünlüğünün korunması için önlemeler alır, devlet hakimiyet organlarının uyumlu işleyişini ve karşılıklı işbirliğini sağlar (AY, md. 80/2). Dev-let Başkanı Anayasa ve federal yasalara uygun olarak devle-tin iç ve dış politikasının temel yönlerini belirler (AY, md. 80/3). Devlet Başkanı, devletin başı olarak Rusya Federas-yonunu ülke içinde ve uluslararası ilişkilerde temsil eder (AY, md.80/4). Görevi gereği uluslararası antlaşmalarını ve onay belgelerini imzalar, akredite olunmuş diplomatik tem-silciliklerin güven mektuplarını ve avdetnamelerini kabul eder (AY, md.86).

Devlet Başkanı Silahlı Kuvvetlerin Yüksek Başkomu-tanıdır. Ülkeye karşı saldırı ve yakın saldırı tehdidi durum-larında, Devlet Başkanı ülke çapında veya ayrı ayrı bölge-lerde Federasyon Konseyi ve Devlet Dumasına bu konuda derhal bilgi sunarak sıkıyönetim uygular. Sıkıyönetimin rejimi federal anayasal kanunla belirlenir (AY, md. 87). Ay-rıca federal anayasal kanunlarda öngörülen durumlarda ve şekilde ülke çapında veya ayrı ayrı bölgelerinde Federasyon Konseyi ve Devlet Dumasına bu konuda derhal bilgi suna-rak olağanüstü hal uygular (AY, md. 88).


Devlet Başkanının yürütme ile ilgili başlıca görev ve yetkileri şunlardır:

a) Hükümet Başkanını atamak,

b) Bakanları atamak ve azletmek,

c) Hükümeti istifaya göndermek,

d) Hükümet Toplantılarına Başkanlık etmek,

e) Hükümet işlemlerini denetlemek,

f) Düzenleyici işlem yapmak.

Anayasanın 110. maddesine göre yürütme erki hü-kümet tarafından kullanılır. Bu yetkileri ve hükümetin yetki alanını bir arada dikkate aldığımızda aslında devlet başkanının yürütme erkini kullandığı zaman hükümetin neredeyse yardımcı nitelikte bir organ olduğunu görmek-teyiz. Hükümet; hükümet başkanı, hükümet başkanı yar-dımcıları ve federal bakanlardan oluşur. 114. maddede Hükümetin görevleri sıralanmıştır. Bu maddede Hükü-metin; federal bütçe, mali, kredi ve para politikaları, kül-tür, bilim, eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, ekoloji alanla-rında uygulanan devlet politikasının yürütülmesi ve fede-ral mülkiyetin yönetimi konusunda yetkili olduğu belir-tilmiştir. Hükümet dış politikanın uygulanması konusun-da ülke savunması, devletin güvenliği, kanuniliğin, va-tandaşların hak ve özgürlüklerinin sağlanması, mülkiyetin ve kamu düzeninin korunması, suçlulukla mücadele için gereken önlemleri alır. Hükümetinin faaliyet şekli, fede-ral anayasal kanunla belirlenir (AY, md.114).

Devlet Başkanının yürütme erkini kullanılmasıyla ilgili üzerinde durulması gereken konulardan biri düzenleyici işlem yapma yetkisidir. Bu işlemler iki türdür: 1) kararname


(ukaz) 2) emirname (rasporyajenie) Kararname genel olarak normatif, yani sürekli uygulama için öngörülen ve gerçek ve tüzel kişilere, kamu kurum ve kuruluşlarına ait hükümler içermektedir. Emirnameler ise daha somut karakterli (ör-neğin atamalarla ilgili veya her hangi bir etkinliğin düzen-lenmesiyle ilgili) düzenlemelerdir. Fakat şunu da vurgula-mak gerekir ki özellikle Rusya Federasyonu Devlet Başka-nının Sekretaryasının (Administratsiya) yapısıyla ilgili nor-matif karakterli emirnameler de çıkarılmıştır. Son dönem-lerde bu tür düzenlemelerin kararnamelerle yapıldığı göz-lemlenmektedir.

Devlet başkanının normatif işlemlerinin yasama organı tarafından onaylanması gerekmez. Bu konunun tek istisna-sı, sıkıyönetim ve olağanüstü hal ilanına ilişkin kararname-lerin Federasyon Konseyince onaylanmasıdır. Devlet baş-kanı kararnamelerinin başlıca yasama gücünü, mevzuattaki boşluklardan ve parlamentonun yasama faaliyetindeki ge-cikmelerden doğan ihtiyaçtan aldığı iddia edilmektedir. Rusya Federasyonu Anayasa Mahkemesi 20 Nisan 1996 tarihli kararında, Devlet Başkanının yasama çözümü gerek-tiren konularda kararname çıkarma yetkisinin olduğunu beyan etmiştir. Getirilen tek şart, çıkarılan kararnamenin yürürlülük süresinin ilgili kanunun yürürlüğe girdiği ana kadar devam etmesidir (Shukurov, 2003: 115.).

Rusya Federasyonu Hükümetine Dair Federal Anaya-sal Kanunda, hükümetin “kolejiyal organ” olduğu öngö-rülmüştür. Aynı kanunda, Hükümet Başkanının istifasının tüm hükümetin düşmesine sebep olacağı düzenlenmiştir. Hükümet, Devlet Başkanı önünde kolejiyal sorumluluk taşımaktadır ve bu sorumluluğu sadece Devlet Başkanı


karşısında taşır. Hükümet Başkanının önerisi ile Devlet Başkanı, hükümetin her hangi bir üyesini görevden alabil-diği gibi hükümet üyesi kendisi de istifasını sunabilir (Баглай, 2001: 589-590).

Devlet Başkanı Anayasanın 117. maddesine göre hü-kümeti istediği an istifaya gönderebilir. Bunun için Devlet Dumasının onayı gerekmemektedir. Peki, Hükümet kendi iradesiyle istifasını sunarsa devlet başkanının bunun kabul edip etmeme gibi bir yetkisi var mı? Bu konuda Anayasada her hangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Yani bu soruya anaysa hukuku ve düzenlemeleri çerçevesinde yanıt bu-lunmamaktadır ve bu tür sorunların siyasi yöntemlerle çö-zülmesi tercih edilmektedir (Баглай, 2001: 590-591). Ana-yasanın 117. maddesinin 4. fıkrasına göre Hükümet Başka-nı Devlet Dumasından güvenoyu isteminde bulunabilir. Hükümet Başkanının böyle bir istemde bulunabilmesi için hükümetin kolejiyal kararına gerek yoktur.

Anayasada Devlet Başkanının yasamayla ilgili yetkileri konusunda birçok hükümler yer almıştır. Bu yetkilerden biri kanunların imzalaması ve yayımlamasıdır. (AY, md. 84/e) Devlet Başkanı ayrıca veto yetkisine sahiptir. Devlet Başkanı önüne gelen federal kanunu on dört gün içinde Federal Meclise geri gönderilebilir. Devlet Duması tekrar görüştüğü kanunu ya üye tamsayısının yarısından bir fazla oyu ile düzeltmelerle kabul eder veya bu kanunu üye tam sayısının üçte ikisinin oyu ile aynen kabul eder. Devlet Baş-kanının en önemli yetkilerinden biri de yasama organının feshidir. Bu yetki Hükümete gösterilen güvensizliğin sonu-cuna ilişkin bir yetkidir. Anayasanın 109. maddesine göre Devlet Duması Anayasasının 111. ve 117. maddelerinde


öngörülen durumlarda Devlet Başkanı tarafından feshedi-lebilir. Hükümete güvensizlik oyunun verilmesine ilişkin karar, Devlet Duması üye tam sayısının çoğunluk oyuyla kabul edilir. Hükümete güvensizlik oyu verildikten sonra Devlet Başkanı ya Hükümetinin istifasını ilan edebilir ya da Devlet Dumasının kararına rıza göstermeyebilir. Eğer üç ay içinde Devlet Duması Hükümete tekrar güvensizlik oyu verirse, Devlet Başkanı hükümetin istifasını ilan eder veya Devlet Dumasını fesheder.

Doktrinde Devlet Başkanı tarafından Hükümet Başka-nı olarak aynı kişinin adaylığının Duma tarafından üç kez reddi veya değişik adaylıkların toplamda üç kez reddinin nasıl hukuki sonuç doğuracağı tartışılan konulardan olmuş-tur Anayasa Mahkemesinin 11 Aralık 1998 tarihli kararı bu tartışmalara son koymuştur. Karara göre “Devlet Başkanı tarafından sunulan Hükümet Başkanı adaylıklarının üç kez redde-dilmesinden sonra - her defasında yeni adayın sunulması veya aynı adayın iki veya üç kez sunulmasına bakmaksızın - Devlet Duması feshedilmelidir.” Görüldüğü gibi, yüksek yargı organı, Anaya-sanın Devlet Başkanına Hükümet Başkanı belirleme yetki-sinin sınırsız olarak tanındığını ve bu konuda direniş göste-ren Devlet Dumasının feshedileceğini tespit etmiştir (Shukurov, 2003: 108 vd.).

Devlet Duması, seçildikten sonraki bir yıl içinde Anayasanın 117. maddesinde öngörülen gerekçeyle fes-hedilemez (AY, md. 109/3). Ayrıca Devlet Duması, Rusya Federasyonu Devlet Başkanına karşı itham ileri sürdüğü andan itibaren, Federasyon Konseyinin bu ko-nudaki kararının kabul edilmesine kadar feshedilemez (AY, md.109/4). Devlet Duması, Rusya Federasyonu


genelinde sıkıyönetim veya olağanüstü hal uygulandığı dönemde, ayrıca Rusya Federasyonu Devlet Başkanının yetki süresinin sona ermesinin son altı ayı içinde feshedi-lemez (AY, md. 109/5).

Devlet Dumasının feshi durumunda, Devlet Başkanı, yeni seçilecek Devlet Dumasının, fesihten sonra en geç dört ay içinde, toplanmasını sağlayabilecek yeni seçim tari-hini belirler.

4.2. Federal Meclis

4.2.1. Yapısı ve Oluşumu

Yasama organıyla ilgili hükümler Anayasanın 5. Bölü-münde yer almakta ve 94-109. maddeleri kapsamaktadır. Anayasa’ya göre, yasama organı olan Federal Meclis iki kamaradan oluşmaktadır: Üst kamara Federasyon Konseyi, alt kamara Devlet Duması.

Federasyon Konseyine, Rusya Federasyonun her bir federe unsurunun bir temsilcisi ve yürütme organlarından birer temsilci olmak kaydıyla ikişer temsilci girer (AY, md. 94/2).

Devlet Duması ise beş yıl12 süreyle seçilen (AY, md. 96/1) 450 milletvekilinden oluşur (94/3). Federasyon Konseyinin oluşum şekli ve Devlet Dumasının seçim şekli federal yasayla belirlenmektedir (AY, 96/2). 21 yaşına ulaşmış ve seçimlere katılma hakkına sahip Rusya Federas-

12 20 Aralık 2008’de kabul edilmiş No: 6 sayılı kanun “Rusya Federasyonu ve

Devlet Dumasının Yetki Süresinin Değiştirilmesine İlişkin” federal kanunla ( 31 Aralık 2008’de yayınlandığı gün yürürlüğe girmiştir) Devlet Dumasının yetki süresi dört yıldan beş yıla yükseltilmiştir.


yonu vatandaşı Devlet Dumasına milletvekili seçilebilir (97/1). Aynı şahsın aynı anda her iki kamara üyeliğine mü-saade edilmemektedir. Ayrıca Devlet Duması milletvekili diğer temsili devlet hakimiyet organlarının milletvekili ve yerel yönetimlerin halk vekili olamaz (97/2). Devlet Duması milletvekilleri sürekli profesyonel esasta çalışırlar. Onlar devlet memuriyetinde bulunamaz, öğretim, bilimsel ve diğer yaratıcı faaliyetler dışında her hangi bir ücretli faa-liyetle uğraşamazlar (97/3).

Devlet Dumasının; Hükümet Başkanının atanmasına onay vermek, hükümete güvenoyu vermek, Merkez Banka-sı Başkanını göreve atama ve görevden almak, Sayıştay Başkanını ve üyelerinin yarısını göreve atamak ve görevden almak, federal anayasal kanun doğrultusunda faaliyet göste-ren İnsan Hakları Yetkilisini göreve atamak ve görevden almak, ayrıca genel af ilan etmek, Devlet Başkanının azli için iddia ileri sürmek gibi yetkileri vardır (AY, md. 103/1).

Kanunların kabulü dışında Duma, anayasayla yetki ala-nına dâhil edilen konularda karar alır (AY, md. 103/). Ana-yasasında başka bir usul öngörülmemişse, Devlet Duması kararları Devlet Duması üye tam sayısının çoğunluğunun oyu ile kabul edilir (AY,md. 103/3).

4.2.2. Federasyon Konseyi Yetkileri

Federasyon Konseyi ve Devlet Dumasının oturumları ayrı ayrı yapılır (AY, md.100/1). Federasyon Konseyinin yetkileri arasında Rusya Federasyonu federe unsurları ara-sında sınır değişikliklerinin onaylanması, devlet başkanının sıkıyönetim ve olağanüstü ilişkin kararnamesinin onaylan-ması, Silahlı Kuvvetlerinin Rusya Federasyonu sınırları dı-


şında kullanılmasına izin verilmesi gibi konular dâhildir. Devlet Başkanı seçimlerinin belirlenmesi, görevinden uzak-laştırılması, Anayasa Mahkemesi, Yüksek Mahkeme, Yük-sek Hakem Mahkemesi hakimlerinin, Başsavcının göreve atanması ve görevden alınması, Sayıştay Başkan ve üyeleri-nin yarısının göreve atanması ve görevden alınması gibi konular yer almaktadır (AY, md. 102).

4.2.3. Yasama Faaliyeti

Federal yasaların kabulü Devlet Duması tarafından gerçekleştirilir. Federal yasalar Anayasada başka bir usul öngörülmemişse, Devlet Duması üye tam sayısının çoğun-luk oyuyla kabul edilir. Kabul edilmiş federal yasalar beş gün içinde Federasyon Konseyinin görüşüne sunulur. Söz konusu yasa, Federasyon Konseyi tarafından, kamaranın üye tam sayısının çoğunluğunun lehte oy kullanmasıyla kabul edilir. Bunun yanı sıra kanun on dört gün içinde Fe-derasyon Konseyi tarafından görüşülmemişse de kabul edilmiş sayılır. Federasyon Konseyi tarafından federal ya-sanın geri çevrilmesi durumunda ortaya çıkan uyuşmazlığın aşılması için kamaralar uzlaşma komisyonu oluşturabilir ve bundan sonra federal yasa Devlet Dumasında tekrar görü-şülür. Federasyon Konseyi kararırına Devlet Duması tara-fından rıza gösterilmezse, tekrar oylamada Devlet Duması üye tam sayısının en az üçte ikisinin lehte oy kullanmasıyla federal yasa kabul edilmiş sayılır (AY, md. 105).

Anayasanın 106. maddesinde Devlet Dumasının aşağı-daki konularda kabul ettiği federal yasaların Federasyon Konseyi tarafından görüşülmesi zorunludur: a) Federal bütçe; b) Federal vergiler ve resimler; c) Mali, döviz, kredi,


gümrük düzenlemesi, para dolaşımı; d) Rusya Federasyonu uluslararası antlaşmalarının onaylanması ve iptali; e) Rusya Federasyonunun devlet sınırlarının statüsü ve korunması; f) Savaş ve barış. Anayasa Mahkemesinin 23 Mart 1995 tarihli kararına göre söz konusu kanunların Federasyon Konse-yinde incelenmesi için herhangi bir süre öngörülmemiştir. Anayasanın.105/4. maddesinde öngörülen ön dört günlük süre sona erse bile 106. maddede belirtilmiş kanunların herhangi birisi Federasyon Konseyi incelemesi sona er-meden onaylanmış sayılamaz. Dolayısıyla bu durumda, kanun devlet başkanı tarafından da imzalanamaz (Shukurov, 2003: 138). Federasyon Konseyi tarafından onaylanan kanun, beş gün içinde onaylanarak ve yayın-lanmak üzere devlet başkanına gönderilir. Devlet Duması tarafından kabul edilen kanun, Federasyon Kon-seyince reddedilirse Uzlaşma Komisyonunda görüşülür. Komisyonun oluşturulması için bir tarafın öneride bu-lunması ve diğer tarafın onayı gerekir. Komisyon, parla-mento kamaralarının temsilcilerinden oluşur.

Rusya Federasyonu hukuk sisteminde daha yüksek hi-yerarşik konuma sahip kanunlar “anayasal federal kanun” olarak tanımlanmaktadır. Anayasanın 108. maddesine göre Anayasanın öngördüğü konularda federal anayasal kanun-lar kabul edilir (AY, md. 108/1). Federal anayasal kanunlar Federasyon Konseyi üye tam sayısının en az dörtte üçünün ve Devlet Duması milletvekili üye tam sayısının en az üçte ikisinin oy çoğunluğuyla onaylanmışsa, kabul edilmiş sayılır. Federal anayasal kanun on dört gün içinde Rusya Federas-yonu Devlet Başkanı tarafından imzalanır ve yayımlanır (AY, md. 108/2).


5. BENİMSENMİŞ HÜKÜMET SİSTEMİ ÜZERİNDE BİR DEĞERLENDİRME

5.1. Hükümet Sistemlerinin Tasnifi

Bir demokratik sistemde halkın seçtiği temsilcilerin hangi devlet organını veya organlarını oluşturduklarına ba-kıldığında, farklı hükümet sistemleriyle karşılaşılmaktadır. Gerçekten, hükümet sistemleri, her durumda bağımsız ol-ması gereken yargı organının dikkate almazsak devletin geriye kalan iki organ, “yasama” ve “yürütme”nin oluşum-ları ve birbiriyle olan ilişkilerine göre belirlenmektedir.

1990’lara gelindiğinde sosyalist sistemin çökmüş olma-sı yeni anayasa yapımı süreçlerini de beraberinde getirmiş-tir. Bu süreçlerde en çok tartışılan konulardan biri hangi hükümet sisteminin tercih edileceği konusu olmuştur. Ya-sama-yürütme ilişkileri bağlamında anayasalarda öngörülen değişik mekanizmaların yukarıda zikredilen sistemlere otur-tulması zor olmuştur. Çok sayıda karma modellerin ortaya çıkması hükümet sistemlerine yönelik yeni sınıflandırmala-rın yapılmasına neden olmuştur (bk. Gonenc, 1998). Bu sınıflandırmalardan popüler olanı Shugart’ın yaptığı sınıf-landırmadır. Shugart hükümet sistemleri konusunda beşli bir ayrım önermektedir.

Saf başkanlık sistemi (pure presidential system),

Saf parlamenter sistem (pure parliamentary system),

Başbakan-başkanlık sistemi (premier-presidential system),

Başkan-parlamenter sistem (president-parliamentary system),


Başkanlı parlamenter sistem (parliamentary with “president” system) (Shugart, 1993: 30; Gönenç, 1998-b-: 205-207; Onar 2005, s. 366.)

Bunlardan ilk ikisi, yani saf başkanlık sistemi ve saf parlamenter sistem başkanlık sistemini ve parlamenter sis-temi, başbakan-başkanlık sistemi ise yarı-başkanlık sistemi-ni karşılamaktadır.

Başkan-parlamenter sistemde Cumhurbaşkanı halk ta-rafından seçilmekte olup güçlü yetkilerle donatılmıştır. Bu sistemde başbakan ile bakanlar kurulunun diğer üyeleri hem yasama organına, hem de cumhurbaşkanına karşı so-rumludur.

Başkanlı-parlamenter sistemde ise Cumhurbaşkanı yine halk tarafından seçilmekte ve yasama organına karşı sorum-lu bir başbakan ve bakanlar kurulu bulunmaktadır. Ancak Cumhurbaşkanın yetkileri çok azdır. Bir başka değişle bu sistemdeki yürütme fonksiyonu saf parlamenter sistemdeki gibi başbakan ve bakanlarca yerine getirilmektedir. (Onar, 2005: 366.)

Günümüzde hukuk ve siyaset bilimi literatüründe hü-kümet sistemleriyle ilgili daha farklı sınıflandırmalar yapıl-maktadır. Bu sınıflandırmaya katılmayan Sartori, özellikle “başkanlı-parlamenter sistem” ayrımını benimsememekte ve yetkisi bulunmayan bir cumhurbaşkanının halk tarafından seçiliyor olmasının, bir sistemi parlamenter sistem olmaktan çıkarmayacağını savunmaktadır. (Sartori, 1994: 132-133; Sartori, 1997: 174-175). Fish ise hükümet sistemlerini par-lamenter sistem, başkanlık sistemi, yarı-başkanlık sistemi ve süper-başkanlık sistemi (superpresidentialism) olarak dörde


ayırmakta, süper-başkanlık sistemini; olağanüstü yetkilerle donatılmış bir cumhurbaşkanı karşısında hayli zayıf ko-numda bir yasama organının bulunduğu anayasal düzen şeklinde tanımlanmaktadır. (Fish, 1997: 326-327, Alıntı: Onar 2005: 377.)

Rusya Federasyonun Anayasasının nasıl bir hükümet sistemini benimsediği hem doktrinde hem de siyasi plat-formda tartışılan konulardandır. Bazılarına göre Rusya’daki hükümet sistemi süper başkanlık sistemidir. Bazıları ise yarı başkanlık, başkanlı parlamenter sistem kavramlarını dile getirirken, diğer kısmı da tipik bir başkanlık sisteminin var-lığından bahsetmektedirler. Bu değerlendirmeleri de dikka-te alarak hükümet sisteminin tanımlanması açısından Dev-let Başkanının anayasal durumuna ve diğer erkelerle arasın-daki ilişkilerin düzenlenmesine bakarak bazı yaklaşımlarda bulunabiliriz.

Öncelikle Anayasanın 10. ve 11. maddelerini karşılaş-tırdığımız zaman kuvvetler ayrılığı konusunda paradoksal bir durumun var olduğunu görmekteyiz. Maddelerin içeri-ğine baktığımız zaman 10. maddede kuvvetler ayrılığında üç erkin (yasama, yürütme ve yargı) varlığından bahsedilir-ken 11. maddede kuvvetler ayrılığı doğrultusunda dört er-kin ismi geçmektedir:

Rusya Federasyonu Devlet Başkanı

Federal Meclis (Federasyon Konseyi ve Devlet Duması)

Rusya Federasyonu Hükümeti

Rusya Federasyonu mahkemeleri (AY, md.11/1)


Kuşkusuz 11. madde devlet mekanizmasının önemli bir bileşenini oluşturan Devlet Başkanının rolünü ve yetki-lerini açıklamamaktadır. Bu konudaki açıklamalar Anayasa-nın 4. bölümünde yer almaktadır. M. V. Baglay’a göre “Dev-let Başkanı erkinin doğası, Devlet Başkanı tarafından çıkarılan normatif düzenlemelerin yasal gücü Anayasada yeteri kadar açıklığa kavuşmamıştır. Yasama, yürütme ve yargı erki dışında kalan bu erk hukuki doğası itibariyle gizemli bir hakimiyettir… Bu bilmece sadece Devlet Başkanı hakimiyetini yürütme erki kapsamına dahil etmekle çözülebilir.” (Баглай, 2001: 133-134).

Devlet Başkanı Federal Konsey veya yargı erkinin faa-liyetine doğrudan müdahale edememekteyken bu erkler arasındaki uyuşmazlıkları sadece uzlaşma prosedürleri veya yargıya intikal ettirmekle çözebilmektedir. Fakat aynı şeyi Devlet Başkanı-Hükümet ilişkileri açısından söyleyemeyiz. Her ne kadar Hükümet bir yürütme erki olarak Anayasanın metninde ayrı bir başlık altında yer almaktaysa da Devlet Başkanının Hükümetle ilgili sahip olduğu yetkiler (Hükü-met oturumlarını yönetmek, atamalar, görevden almalar vs.) Devlet Başkanının fiilen yürütmenin başı olduğunu göstermektedir. Böylece hakimiyet erkleri arasında belirtil-miş “1+3” yapısı fiilen “2+2” yapısına dönüşmüş bulun-maktadır (Баглай, 2001: 131-132.)

Anayasada kurgulanan yapının yarı başkanlık sistemi-nin özelliklerine uygun geldiğine dair tezler de ileri sürül-mektedir. Anayasanın 11. ve 81. maddelerinde yer alan hü-kümler, ayrıca Hükümet Başkanının Devlet Dumasının onayı ile Devlet Başkanı tarafından atanması, Hükümetin hem Devlet Başkanı hem de Devlet Duması karşısında sorumlu olmasıdır. Devlet Başkanının rıza göstermediği


durumda her hangi bir hukuki sonuç doğurmayacak güven-sizlik oyu vs. hususlar bu tür hükümet sistemine uygun gelmektedir. Ayrıca “iki kat” güvensizlik oyu, Devlet Duması tarafından üç ay içinde tekrar güvensizlik oyu ve-rildiği takdirde Devlet Başkanının iki alternatif karar alma hakkının doğması (ya Hükümet istifaya gönderilir ya da Devlet Duması feshedilir) yarı başkanlık sisteminin özellik-leri olarak belirtilmektedir. (AY, md. 117/2) 13 Rusya’daki hükümet sisteminin Shugart ve Carey’in beşli hükümet sistemleri sınıflandırması çerçevesinde ele alırken başkanın üstünlüğüne dayanan “başkan-parlamenter sistemi” olduğu tezi ileri sürülmektedir (Shugart, 1992: 24, Alıntı: Shukurov, 2003: 158.)

Başka bir yaklaşıma göre ise Rusya Federasyonunda hükümet sistemi bir başkanlık sistemidir. Bu savın teme-linde 1993 Anayasasının yapımı sürecinde o dönemde var olmuş koşulların anayasaya yansıdığı, kuvvetler ayrılığının Devlet Başkanı lehinde gerçekleştirildiği yönünde bir dü-şünce yatmaktadır. Bu yaklaşım sadece kamuoyunda değil aynı zamanda uzmanlar düzeyinde de kabul gören bir yak-laşımdır. Eğer gelecekte söz konusu organların yetkileri konusunda reel bir değişiklik olursa, parlamentonun yetki-leri genişlerse o zaman Rusya’da yarı başkanlık sisteminden bahsedilebilir. Bu teze göre günümüzde Rusya’daki hükü-met sistemi yarı başkanlık değil, bir başkanlık sistemi olarak tanımlanmaktadır. 14

13 Конституционное право России, http://www.bibliotekar.ru/konstitucionnoe-

pravo-5/21.htm 14 Россия — президентская республика, http://www.pravo.vuzlib.org/book_

z051_page_46.html


1993 Anayasasının kabulüyle Rusya’da süper başkanlık sisteminin tesis edildiğini ileri süren yaklaşımlar da vardır. Bunun gerekçesi olarak da Devlet Başkanının yasama-yürütme-yargı üçlüsü içinde yer almadığı, bu hakimiyet erk-lerinin üstünde bir konuma sahip olduğunu göstermekte-dirler. Devlet Başkanının atamalarla ilgili yetkileri, silahlı federal organların faaliyetini (Savunma Bakanlığı, Olağa-nüstü Haller Bakanlığı, Federal İstihbarat Servisi, İçişleri Bakanlığı vs.) doğrudan yönetmesi de önemli hususlardan-dır (Овчинникова, О. Д., 2008: 21-22).

Hükümet sistemleriyle ilgili Rusya’nın siyasi yöneti-minde hakim olan düşünce ve söylemlerin de önemli oldu-ğunun altını çizmek gerekmektedir. V. Putin 2008’de Hü-kümet Başkanı görevindeyken Le Monde gazetesine verdiği bir demecinde şunları vurgulamıştır: “Rusya başkanlık cum-huriyetidir ve biz Devlet Başkanının ülkenin siyasi sistemindeki anahtar konumunu değişmek niyetinde değiliz. Devlet Başkanının Rusya’nın siyasi sistemindeki anahtar rolü devam edecek, bunun yanı sıra parlamentonun da etkisi artacaktır… Eğer Rusya’nın içinde bir yetki paylaşımı söz konusuysa kuşkusuz, son söz hakkı Devlet Başkanına ait olacaktır.”15 Medvedev de 2010 yılında yaptığı bir açıklamada “bir hükümet sistemi olarak parla-mento demokrasisinin” Rusya Federasyonu açısından bir “felaket” olduğunu ifade etmiştir. 16 “Adil Rusya” Partisi mensuplarından milletvekili Anatoli Aksakov’un söyledik-leri Rus siyasi elitlerinin bakış açısına bariz örnek teşkil et-

15 Путин: "Мы не намерены менять ключевую роль президента в

политической системе страны", Утро, 2008/05/31 http://www.utro.ru/ news/2008/05/31/741795.shtml

16 Медведев: парламентская демократия как форма правления для РФ – катастрофа, http://rus.ruvr.ru/2010/09/10/19703419/


mektedir: “Parlamentarizm ülkede yönetilebilirliğin ortadan kalkmasıyla sonuçlanır. Ülkenin tarihine baktığımız zaman bunu görebiliriz. Rusya merkezi hakimiyetin güçlü olduğu dönemlerde gerek ekonomik gerekse politik alanda büyük başarılar elde etmiştir. Fakat parlamentonun üstün olduğu dönemlerde ülkede derhal sorun-lar ortaya çıkmıştır. Bunun en taze örneği SSCB Yüksek Konseyi-dir. Bu halk meclisi Sovyetler Birliğinin dağılmasına neden olmuş-tur… Güçlü iktidar Çar döneminde de, Sovyet döneminde de, bu gün de toplumda istikrarı sağlamıştır.”17

Son dönemde liberal içerikli açıklamalarıyla tanınan maliye eski bakanı Aleksey Kudrin’e göre Rusya 15-30 yıl sonra parlamenter cumhuriyet olabilir: “Biz başkanlık haki-miyetine karşı kuşkulu değiliz. Fakat süperbaşkanlık konusunda bunu söyleyemeyiz. İleride on yıl sonra Rusya’da parlamenter yöneti-me geçiş konusu gündeme gelebilir. Bu 15, 20 veya 30 sene sonra gerçekleşebilir ve bu konu araştırma gerektirmektedir”.18

Özetlemek gerekirse Rusya’da nasıl bir hükümet siste-minin uygulandığı sorusuna tekboyutlu bir yanıt vermek imkânsızdır. Kendine özgü bir yapıya sahip bu hükümet sistemi süperbaşkanlık, başkanlık, yarı başkanlık, başkanlı parlamenter sistem adları altında tanımlamaktadırlar. Söz konusu tanımlamalar hem siyasi alanda hem de bilimsel araştırmalarda ve konuya ilişkin kitaplarda yer almaktadır. Rusya Federasyonunda iktidarının yapısını, işleyişini, uygu-lanan politikaları ve Devlet Başkanının diğer kurumlarla

17 Для России предпочтительнее сильная централизованная власть

Российские парламентарии высказали мнение об оптимальной модели политического устройства в стране, http://rusk.ru/newsdata.php?idar= 177082

18 Алексей Кудрин: Россия может стать парламентской республикой через 15-30 лет, http://www.kommersant.ru/news/2162267, 04.04.2013


ilişkilerdeki etkinliğini yakından incelemeden sağlam bir değerlendirme yapmak zor olacaktır. Diğer taraftan salt anayasal formülleri ve sınıflandırmayı kullanarak her hangi bir tanımlamada bulunmak aslında doğru bir yaklaşım ol-mayacaktır. Ayrıca hükümet sistemi tartışmalarının içeriğini irdeleyerek yeni bir sonuç almak da verimli olmayacaktır. Önemli olan ve her kesin kabul ettiği husus Rusya Fede-rasyonu Anayasasında öngörülen hükümet sisteminin her bir halde Devlet Başkanını geniş yetkilerle donatmış, onu diğer hâkimiyet kollarına nazaran kuvvetli bir hale getirmiş olması hususudur. Devlet Başkanı Hükümetin başıdır. Hü-kümet Başkanının atanması sırasında Dumanın onay verip vermemesi önemli ölçüde bir formaliteden öteye geçeme-mektedir. Devlet Başkanının iç ve dış politikanın temel yönlerini belirlediğine dair hüküm, onun ilgili kurum ve kuruluşlar üzerinde doğrudan denetim ve yönetim potansi-yeline sahip olduğu anlamına gelmektedir. Bu bağlamda Hükümet her ne kadar hakimiyetin bağımsız bir erki olarak (ayrıca Anayasa metninin sistematiğinde) yer alsa da fiilen Devlet Başkanının politikasını gerçekleştiren bir alt kol niteliğindedir. Yürütme üzerindeki bu etkinliğinin yanı sıra Devlet Başkanı kendi Sekretaryasını önemli görevlerle do-natarak yürütme erki üzerinde daha etkin bir hale gelmek-tedir. Devlet Başkanının kararname çıkarma yetkisinin mevzuattaki boşluklardan ve parlamentonun yasama faali-yetindeki gecikmelerden doğan ihtiyaçtan ileri geldiği iddia edilse de burada yasama erkinin işlevine bir müdahalenin olduğunu görmekteyiz. Bu ve çok sayıda diğer hususlar hâkimiyet kolları arasında Devlet Başkanının konumunu oldukça kuvvetlendirirken otoriter siyasi sistemin şekillen-mesini destekleyen hukuki enstrümanlar olarak karşımıza


çıkmaktadır. Devlet Başkanının iki kez ardı ardına göreve seçilmesine dair sınırlama ise tabiri caizse Devlet Başkanı-Hükümet Başkanı arasında gerçekleşen örtülü pazarlıklarla hileli bir prosedür haline gelmiştir. V. Putin 11 Eylul 2009'da uluslararası tartışma kulübü “Valday” üyeleriyle yaptığı görüşmede, 2012 seçimlerinde Medvedev’le yarışıp yarışmayacaklarına ilişkin kendisine yöneltilen soruyu şu şekilde yanıtlamıştır: “Biz 2008 yılında yarıştık mı? 2012 yılın-da da yarışmayacağız. Biz anlaşacağız, çünkü aynı kanı ve aynı siyasi görüşleri taşıyan insanlarız.” Putin, secim tarihi yaklaştı-ğında Medvedev'le “oturup düşüneceklerini”, duruma ve planlara göre bir karara varacaklarını söylerken “fakat birbi-rimizle kavga etmeyeceğimiz kesindir” ifadesini kullanmıştır (Asker, 2009, s. 34). Bu açıklama Rusya’da demokratik se-çim kültürünün ne kadar düşük seviyede olduğunu gözler önüne sermektedir. Anayasal hükümlerin çizdiği yetki alanı doğrultusunda yasama-yürütme ilişkilerinin şekli, benim-senmiş hükümet sisteminin süper başkanlık, yarı başkanlık, başkanlı parlamenter vs. sistem olarak adlandırılmasıyla ilgili tartışmalarda siyasi rejimin özelliklerinin de mutlaka dikkate alınması gerekmektedir. Bu hususu dikkate aldığı-mızda Rusya’da Devlet Başkanının diğer erkler üzerinde etkin olduğunu, geniş yetkilerle donatılmış otoriter bir ha-kimiyete sahip olduğunu açık bir şekilde görebilmekteyiz.

KAYNAKÇA

Armaoğlu, F., (2003) 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu, Ankara.

Asker, A., (2009) Rusya’nın Modernizasyonu Mümkün mü?, 21.Yüzyıl Dergisi, Kasım 2009, Sayı:11, (ss.69-74).


Ataöv, T., (1968) Rus Devletinin Kuruluşu, AÜSBF Dergisi, Cilt: XXIII, Ankara.

Atar, Y., (2000) Demokrasilerde Anayasal Değişmenin Dinamikleri ve Anayasa Yapımı, Mimoza Yayınları, Konya.

Çağlar, B., (1989) Anayasa Bilimi, BFS Yayınları, İstanbul.

Demir, F., (1998) Demokrasilerde Hükümet Sistemleri ve Başkanlık Hükümet Rejimi, Ege Genç İşadamları Derneği Yayını, İzmir.

Duverger, M., (1992) A New Political System Model: Semi-Prasidential Government, Parlamentary Versus Prasidential Government (ed. Arend Lijphart), Oxford University Press.

Erdoğan M., (1999) Anayasal Demokrasi, Siyasal Kitabevi, 3. Baskı, Ankara.

Eren, A., Aleskerli, A.,(2005) Yeni Anayasalar: BDT ve Baltık Ülkeleri, TİKA Yayınları, Ankara.

Fish, M. Steven, (1997) The Pitfalls of Russian Superpresidentialism, Current History, vol. 96, no. 612 (October), (ss. 326-330).

Gönenç L., (1998) Azerbaycan Anayasası Üzerine Notlar, An-kara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 47, 1998-b-, Sayı 1-4, (ss.185-220)

Gönenç, L., (1998) Prospects for Constitutionalism in Post-Communist Countries, (Doktora Tezi), Leiden,. (Bu ese-rin genişletilmiş şekli yayınlanmıştır.), Bk. Gonenc, L., Prospect for Constitutionalism in Post Communist Countries, Martinus Nijhoff Publishers (first edition), The Hague, New York, 2002.

Gönenç, L., (2005) Türkiye’de Hükümet Sistemi Değişikliği Tartışmaları: Olanaklar ve Olasıklar Üzerine Bir Çalışma Notu, İçinde: Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği, Ankara.

Gözübüyük, Ş., (1998) Anayasa Hukuku, 7. Bası, Turhan Kitapevi, Ankara.


Hüquq Ensiklopediyası, (1991) Xalq Deputatlarının Qurultayı, Azərbaycan Ensiklopediyası Baş Redaksiyası, Bakı, s. 466-467.

İrge, F., (1995) SSCB'de Gorbaçev Liderliğinde Başlayan Radikal Reform Hareketlerinin Nedenleri, Reformların Hedefleri-Uygulanışı ile Doğu Bloku’nda Sovyet Cumhuriyetlerinde ve Uluslararası Alanda Etkileri-Sonuçlar, İ.Ü. İktisat Fakültesi SBE Uluslararası İlişkiler Bilimi Dalı Doktora Tezi

Kurat, A.N., (1993) Rusya Tarihi (Başlangıçtan 1917’e Kadar), TTK, Ankara.

Lee, S.J., (2004) Avrupa Tarihinden Kesitler, 1789-1980, Dost, Ankara .

Miguel, H., (1993) “Demokrasiye Geçiş ve Anayasal Tercihler”, BDT Ülkelerinde Demokrasiye Geçiş ve Anayasa Yapımı (Avru-pa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu – Türk Demok-rasi Vakfı), Ankara.

Onar E., (2005) Türkiye’nin Başkanlık veya Yarı-Başkanlık Sis-temine Geçmesi Düşünülmeli midir? Uluslararası Anayasa Hukuku Kurultayı, Türkiye Barolar Birliği, 9-13 Ocak, Ankara, s. 362-390.

Sartori, G., (1994) Comparative Constitutional Engineering:An Inquiry into Stractures, Incentives and Outcomes, Macmillan Press Ltd.

Sartori, G., (1997) Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, (çev: Ergun Özbudun), Yetkin Yayınları, Ankara.

Shugart, M. S.,(1993) Of Presidents and Parliaments, East Europian Constitutional Rewiew, Volume 2, No: 1.

Shugart, M.S., Carey J.M., (1992) Presidents and Assamblies: Constitutional Design and Electoral Dynamics, Cambridge.

Shukurov, T., (2003) Hükümet Sistemlerinin Çeşitli Açılardan Değerlendirilmesi ve Bu Değerlendirme Işığında 1993 Tarihli Rusya Federasyonu Anayasasının Getirdiği Hükümet Sistemi, A. Ü. SBE, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Y.L. Tezi), Ankara.


Turhan, M., (1989) Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası, Dicle Üniveristesi Hukuk Fakültesi Yayınları, No:9; Diyarbakır.

Uluşahin, N., (1999) Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi, Ankara.

Алексей Кудрин: Россия может стать парламентской республикой через 15-30 лет, http://www.kommersant.ru/ news/2162267, 04.04.2013

Баглай, М., (2001) Конституционное право Российской Федерации, Москва.

Брикнер, А.Г.,(1996) История Екатерины Второй, Т.1-3, Терра, Москва.

Для России предпочтительнее сильная централизованная власть Российские парламентарии высказали мнение об оптимальной модели политического устройства в стране, http://rusk.ru/newsdata.php?idar=177082

История государства и права России, (Отв. редактор С.А. Чибиряев), Былина, Москва, 2002

Каменский, А.Б., «Екатерина II (1729-1796)», Исторический лексикон. ХVIII век: Энциклопедический справочник ( Ред. совет: В.Н. Кудрявцев и др.), Знание, Москва 1997.

Конституционное право (Под ред. В.В.Лазарева), Юрист, Москва, 1999.

Конституционное право России, http://www.bibliotekar.ru/ konstitucionnoe-pravo-5/21.htm

Конституционное право России: Советское конституционное право от 1918 года до Сталинской конституции, Allpravo.ru, 2003, http://www.allpravo. ru/library/doc117p0/instrum11/

Медведев: парламентская демократия как форма правления для РФ – катастрофа, http://rus.ruvr.ru/2010/09/10/ 19703419/

Моисеев, В.В.,(2010) История государственного управления России, Учебное пособие для вузов, КНОРУС, Москва.


Овчинникова, О. Д., Эволюция формы правления Российского государства: историко-теоретический аспект, (Автореферат диссертациина соискание ученой степени кандидата юридических наук), Академия Управления МВД Росси, Москва 2008.

Отечественная история:ХХ век, 1999, с. 177-178.

Путин: "Мы не намерены менять ключевую роль президента в политической системе страны", Утро, 2008/05/31 http://www.utro.ru/news/2008/05/31/741795.shtml

Россия - президентская республика, http://www.pravo. vuzlib.org/book_z051_page_46.html

Россия, Энциклопедия кругосвет,http://www.krugosvet.ru/ articles/123/1012332/1012332a10.htm#1012332-L-124

Чиркин, В., Конституционное право: Россия и зарубежный опыт, Москва 1998.


EK 1:

RUSYA FEDERASYONU ANAYASASI (Giriş, I., IV, V, VI. Bölumler).19

(12 Aralık 1993 yılında genel halk oylamasıyla onay-lanmıştır)

Biz, kendi toprakları üzerinde ortak bir kaderde birleşmiş Rusya Federasyonun çok uluslu halkı,

İnsan hak ve özgürlükleri, toplumsal barışı ve anlaşmasını doğ-rulayarak;

Devletin tarih boyu oluşmuş birliğini koruyarak, halkların eşit-liği ve kendi kaderini belirleme haklarının evrensel ilkelerinden yola çıkarak;

Bizlere, Vatana sevgi ve saygıyı, adaleti ve iyiliye inancı aşıla-mış atalarımızın anısına saygı duyarak;

Rusya’nın egemen devletçiliğini ihya ederek ve onun demokratik temellerinin dokunulmazlığını doğrulayarak;

Rusya'nın refahını ve gelişmesini sağlamağa can atarak;

Bugünkü ve gelecek nesiller karşısında Vatanımız için sorum-luluk duygusundan yola çıkarak;

Kendimizin dünya topluluğunun bir parçası olduğunun bilincine vararak; RUSYA FEDERASYONU ANAYASASINI kabul ederiz.

19 Anayasa metni küçük değişikliklerle aktarılmıştır: Eren, A., Aleskerli, A.,Yeni

Anayasalar: BDT ve Baltık Ülkeleri, TİKA Yayınları, Ankara 2005


I. KISIM BİRİNCİ BÖLÜM

ANAYASAL DÜZENİNİN ESASLARI

Madde 1

1. Rusya Federasyonu - Rusya, hükümet şekli cumhu-riyet olan demokratik federatif hukuk devletidir.

2. "Rusya Federasyonu" ve "Rusya" isimleri eşanlamlıdır.

Madde 2

İnsan, onun hak ve özgürlükleri yüce değerlerdir. İn-san ve vatandaş hak ve özgürlüklerini tanımak, uymak ve korumak devletin görevidir.

Madde 3

1. Rusya Federasyonunda egemenliğin taşıyıcısı ve hâ-kimiyetin tek kaynağı onun çok uluslu halkıdır.

2. Halk, kendi hâkimiyetini doğrudan, ayrıca devlet hâ-kimiyet organları ve yerel yönetim organları aracılı-ğıyla gerçekleştirir.

3. Halk hâkimiyetinin doğrudan yüksek ifadesi refe-randum ve serbest seçimlerdir.

4. Rusya Federasyonunda hiç kimse hâkimiyete el ko-yamaz. Hâkimiyetin gasp edilmesi veya hâkimiyet yetkisine el koyma federal yasayla cezalandırılır.

Madde 4

1. Rusya Federasyonunun egemenliği onun ülkesinin tümünü kapsar.

2. Rusya Federasyonu Anayasası ve federal yasalar Rusya Federasyonu genelinde egemendir.

3. Rusya Federasyonu kendi ülkesinin bütünlüğü ve dokunulmazlığını sağlar.


Madde 5

1. Rusya Federasyonu, Rusya Federasyonunun eşit haklara sahip unsurları olan cumhuriyetler, toprak-lar, vilayetler, federal şehirler, özerk vilayetler ve özerk alanlardan oluşur.

2. Cumhuriyet (devlet) kendi Anayasası ve mevzuatına sahiptir. Diyar,20 vilayet, federal şehir, özerk vilayet ve özerk alanlar21 kendi Tüzüklerine ve mevzuatına sahiptirler.

3. Rusya Federasyonunun federatif düzeni - devletin bütünlüğüne, devlet hâkimiyet sisteminin bütünlü-ğüne, Rusya Federasyonunun devlet hakimiyet or-ganları ve Rusya Federasyonu unsurlarının devlet hakimiyet organları arasındaki yönetim konularının ve yetkilerin ayrılmasına, Rusya Federasyonunda halkların hak eşitliği ve kendi kaderini belirlenmesi-ne dayanır.

4. Federal devlet hâkimiyet organlarıyla olan karşılıklı ilişkilerinde Rusya Federasyonunun tüm unsurları eşit haklara sahiptirler.

Madde 6

1. Rusya Federasyonu vatandaşlığı federal yasayla elde edilir ve sona erer, edinme esasına bakılmaksızın tek ve eşittir.

2. Rusya Federasyonunun her bir vatandaşı onun ülke-sinde tüm hak ve özgürlüklere sahiptir Rusya Fede-rasyonu Anayasasıyla öngörülmüş eşit yükümlülük-ler taşırlar.

20 Rusça “kray” kelimesinin karşılığı olarak verilmiştir. 21 Rusça “okrug” kelimesinin karşılığı olarak verilmiştir.


3. Rusya Federasyonu vatandaşları vatandaşlıktan veya onu değiştirme hakkından yoksun bırakılamaz.

Madde 7

1. Rusya Federasyonu - insanın onurlu yaşamı ve öz-gürce gelişmesini sağlayan bir ortam oluşturmaya yönelik politika izleyen sosyal devlettir.

2. Rusya Federasyonunda insanların çalışma ve sağlığı korunur, güvence altına alınmış asgari ücret belirle-nir, aile, ana, baba ve çocuk, sakat ve yaşlı vatandaş-ların devletçe korunması sağlanır, sosyal hizmetler sistemi geliştirilir, devlet emekli aylığı, yardımı ve sosyal güvenliğin diğer güvenceleri belirlenir.

Madde 8

1. Rusya Federasyonunda ekonomik alanın bütünlüğü, malların, hizmetlerin ve mali kaynakların serbest do-laşımı, rekabetin desteklenmesi, ekonomik faaliyet-lerin serbestliği güvence altına alınır.

2. Rusya Federasyonunda özel, devlet, belediye ve diğer mülkiyet türleri kabul edilir ve eşit şekilde korunur.

Madde 9

1. Rusya Federasyonunda toprak ve diğer doğal zen-ginlikler, ilgili bölgede yaşayan halkların yaşam ve faaliyet temeli olarak kullanılır ve korunur.

2. Toprak ve diğer doğal zenginlikler özel, devlet, beledi-ye ve diğer mülkiyet türleri kapsamında bulunabilir.

Madde 10

Rusya Federasyonunda devlet hâkimiyeti yasama, yü-rütme ve yargı ayrılığı doğrultusunda gerçekleştirilir. Yasa-ma, yürütme ve yargı hâkimiyeti organları serbesttir.


Madde 11

1. Rusya Federasyonunda devlet hâkimiyeti; Rusya Federasyonu Devlet Başkanı, Federal Meclisi (Fede-rasyon Konseyi ve Devlet Duması), Rusya Federas-yonu Hükümeti ve Rusya Federasyonu mahkemele-ri tarafından gerçekleştirilir.

2. Rusya Federasyonu unsurlarında devlet hâkimiyeti onların oluşturdukları devlet organlarınca gerçekleş-tirilir.

3. Rusya Federasyonunun devlet hâkimiyet organları ve Rusya Federasyonu unsurlarının devlet hakimiyet organları arasında yönetim konuları ve yetkilerinin ayrıştırılması bu Anayasayla, yönetim konuları ve yetkilerin ayrıştırılmasına ilişkin federal ve diğer ant-laşmalarla gerçekleştirilir.

Madde 12

Rusya Federasyonunda yerel yönetim tanınır ve güven-ce altına alınır. Yerel yönetimler kendi yetkileri çerçevesin-de serbesttir. Yerel yönetim organları devlet hakimiyet or-ganları sistemine dahil değildir.

Madde 13

1. Rusya Federasyonunda ideolojik çoğulculuk kabul edilir.

2. Hiçbir ideoloji devlet ideolojisi veya zorunlu bir ideoloji olarak belirlenemez.

3. Rusya Federasyonunda siyasal çoğulculuk ve çok partililik tanınır.

4. Toplumsal birlikler22 yasa önünde eşittir. 22 “Toplumsal birlikler” kavramı Rusya mevzuatında büyük ölçüde “sivil toplum

örgütleri” kavramı karşılığında kullanılmaktadır.


5. Amaç ve faaliyetleri Rusya Federasyonunun anaya-sal düzeninin temellerini zorla değiştirmeye ve ülke bütünlüğünü ihlal etmeye, devlet güvenliğini sars-maya, silahlı oluşumlar oluşturmaya, sosyal, ırki, milli ve dini ayrımcılığı körüklemeye yönelik top-lumsal birliklerin oluşturulması ve faaliyeti yasaktır.

Madde 14

1. Rusya Federasyonu dünyevi devlettir. Hiçbir din, devlet dini veya zorunlu nitelikte belirlenemez.

2. Dini birlikler devletten ayrılmıştır ve yasalar önünde eşittir.

Madde 15

1. Rusya Federasyonu Anayasası Rusya Federasyonu genelinde uygulanır ve yüksek hukuki güce ve doğ-rudan yürürlüğe sahiptir. Rusya Federasyonunda uygulanan yasalar ve diğer hukuk düzenlemeleri, Rusya Federasyonu Anayasasına aykırı olamaz.

2. Devlet hâkimiyet organları, yerel yönetim organları, yetkili şahıslar, vatandaşlar ve onların birlikleri Rus-ya Federasyonu Anayasasına ve yasalara uymakla yükümlüdürler.

3. Yasalar resmi şekilde yayımlanır. Yayımlanmayan yasalar uygulanmaz. Herkesin bilgilendirilmesi ama-cıyla resmi şekilde yayımlanmamış insan hak, özgür-lük ve ödevlerini ilgilendiren normatif hukuk düzen-lemeleri uygulanamaz.

4. Uluslararası hukukun evrensel ilke ve normları ve Rusya Federasyonunun uluslararası antlaşmaları onun hukuk sisteminin bir parçasıdır. Eğer Rusya Federasyonunun uluslararası antlaşmasıyla, yasayla öngörüldüğünden farklı diğer bir hüküm öngörül-müşse uluslararası antlaşmanın hükmü uygulanır.


Madde 16

1. Anayasanın bu bölümünün hükümleri Rusya Fede-rasyonu'nun anayasal düzeninin temellerini oluştu-rur ve bu Anayasanın öngördüğü usule aykırı bir şe-kilde değiştirilemez.

2. Bu Anayasanın hiçbir hükmü, Rusya Federasyonu'-nun anayasal düzeninin temellerine aykırı olamaz.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM RUSYA FEDERASYONU DEVLET BAŞKANI

Madde 80

1. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Devletin başıdır. 2. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı; Rusya Fede-

rasyonu Anayasasının, insan ve vatandaş hak ve özgürlüklerinin güvencesidir. O, Rusya Federas-yonu Anayasasının belirlediği şekilde Rusya Fede-rasyonunun egemenliği, bağımsızlığı ve toprak bü-tünlüğünün korunması için önlemeler alır, devlet hâkimiyet organlarının uyumlu işleyişini ve karşı-lıklı işbirliğini sağlar.

3. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı, Rusya Federas-yonu Anayasası ve federal yasalara uygun olarak dev-letin iç ve dış politikasının temel yönlerini belirler.

4. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı, devletin başı olarak Rusya Federasyonu'nu ülke içinde ve ulusla-rarası ilişkilerde temsil eder.

Madde 81

1. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı, genel eşit ve doğrudan seçim hakkına dayanarak, gizli oylamayla Rusya Federasyonu vatandaşları tarafından dört yıl süreyle seçilir.


2. Yaşı 35 ten az olmayan, Rusya Federasyonu'nda en az 10 yıl daimi ikamet eden Rusya Federasyonu vatandaşı Rusya Federasyonu Devlet Başkanı seçilebilir.

3. Aynı şahıs arka arkaya iki dönemden fazla Rusya Federasyonu Devlet Başkanı görevinde bulunamaz.

4. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı seçimlerinin ya-pılma şekli federal yasayla belirlenir.

Madde 82

1. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı görevine başlar-ken halk karşısında aşağıdaki şekilde yemin eder:

"Rusya Federasyonu Devlet Başkanı yetkilerini kulla-nırken, insan ve vatandaş hak ve özgürlüklerine saygı gös-tereceğime ve koruyacağıma, Rusya Federasyonu Anayasa-sına uyacağıma ve savunacağıma, devletin egemenliği ve bağımsızlığını, güvenliğini ve bütünlüğünü savunacağıma, halka sadakatle hizmet edeceğime yemin ederim."

Yemin, Rusya Federasyonu Federasyon Konseyi üyele-ri, Devlet Duması milletvekilleri ve Anayasa Mahkemesi hakimlerinin hazır bulunduğu resmi törende yapılır.

Madde 83

Rusya Federasyonu Devlet Başkanı:

a) Devlet Dumasının rızasıyla Rusya Federasyonun Hükümet Başkanını göreve atar;

b) Rusya Federasyonu Hükümetinin oturumlarının başkanlığını yapma hakkına sahiptir;

c) Rusya Federasyonu Hükümet Başkanının istifasına ilişkin karar alır;

d) Rusya Federasyonu Merkez Bankası Başkanlığı gö-revine atanması için Devlet Dumasına aday önerir; Rusya Federasyonu Merkez Bankası Başkanının gö-


revinden alınması konusunu Devlet Duması gün-demine taşır;

e) Rusya Federasyonu Hükümet Başkanının teklifi üzerine Rusya Federasyonu Hükümet Başkanının yardımcılarını, federal bakanları göreve atar ve gö-revden alır;

f) Göreve atanmaları için; Rusya Federasyonu Anayasa Mahkemesi, Rusya Federasyonu Yüksek Mahkemesi, Rusya Federasyonu Yüksek Hakem Mahkemesi ha-kimlerinin adaylıklarını, ayrıca Rusya Federasyonu Başsavcısının adaylığını Federasyon Konseye önerir; Rusya Federasyonu Başsavcısının görevden alınması için Federasyon Konseyine teklif sunar; diğer federal mahkemelerin hakimlerini göreve atar;

g) Statüsü federal yasayla belirlenmiş Rusya Federas-yonu Güvenlik Konseyini kurar ve yönetir;

h) Rusya Federasyonu'nun askeri stratejisini onaylar; i) Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Sekreterliğini

oluşturur; j) Rusya Federasyonu Devlet Başkanının yetkili tem-

silcilerini göreve atar ve görevden alır; k) Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetlerinin yüksek

komuta heyetini göreve atar ve görevden alır; l) Federal Meclis kamaralarının ilgili komite ve komis-

yonlarına danışarak, Rusya Federasyonu'nun yaban-cı devletler ve uluslararası kuruluşlardaki temsilcile-rini göreve atar ve geri çağırır.

Madde 84

Rusya Federasyonu Devlet Başkanı;

a) Rusya Federasyonu Anayasası ve federal yasaya uy-gun olarak Devlet Dumasına seçimleri belirler;


b) Rusya Federasyonu Anayasasında öngörülen durum ve şekillerde Devlet Dumasını fesheder;

c) Federal anayasal kanunla düzenlenen şekilde refe-randum belirler;

d) Devlet Dumasına yasa tasarıları sunar; e) Federal yasaları imzalar ve yayımlar; f) Ülkedeki durumla, devletin iç ve dış politikasının

temel yönleriyle ilgili Federal Meclise yıllık mesaj sunar

Madde 85

1. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı, Rusya Federas-yonu devlet hakimiyet organları ve Rusya Federasyo-nu federe unsurlarının devlet hakimiyet organları ara-sında, ayrıca Rusya Federasyonu federe unsurlarının devlet hakimiyet organlarının aralarındaki uyuşmazlık-ları çözmek için uzlaşma prosedürlerini kullanabilir. Uzlaşma kararının alınamaması durumunda sorunu, çözüm için ilgili mahkemeye devredebilir.

2. Rusya Federasyonu federe unsurları yürüme organ-larının düzenlemeleri Rusya Federasyonu Anayasa-sına ve federal yasalara, Rusya Federasyonunun uluslararası yükümlülüklerine aykırı olursa veya in-san ve vatandaş hak ve özgürlüklerinin ihlal ederse Rusya Federasyonu Devlet Başkanı sorunun ilgili mahkemece çözülmesine dek söz konusu düzenle-melerin yürürlüğünü durdurabilir.

Madde 86

Rusya Federasyonu Devlet Başkanı;

a) Rusya Federasyonu dış politikasının yönetilmesini gerçekleştirir;


b) Görüşmeler yapar, Rusya Federasyonu'nun uluslara-rası antlaşmalarını imzalar;

c) Onay belgelerini imzalar; d) Akredite olunmuş diplomatik temsilciliklerin güven

mektuplarını ve avdetnamelerini kabul eder.

Madde 87

1. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Rusya Federas-yonu Silahlı Kuvvetlerinin Yüksek Başkomutanıdır.

2. Rusya Federasyonu’na saldırı ve yakın saldırı tehdidi durumlarında, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Rusya Federasyonu genelinde veya ayrı ayrı bölgele-rinde Federasyon Konseyi ve Devlet Dumasına bu konuda derhal bilgi sunarak sıkıyönetim uygular.

3. Sıkıyönetimin sistemi federal anayasal kanunla belir-lenir.

Madde 88

Rusya Federasyonu Devlet Başkanı federal anayasal kanunlarda öngörülen durumlarda ve şekilde Rusya Fede-rasyonu genelinde veya onun ayrı ayrı bölgelerinde Fede-rasyon Konseyi ve Devlet Dumasını bu konuda derhal bil-gilendirmek koşuluyla olağanüstü hal uygular.

Madde 89

Rusya Federasyonu Devlet Başkanı:

a) Rusya Federasyonu vatandaşlığı ve siyasi sığınma verilmesi konularını karara bağlar;

b) Rusya Federasyonu'nun devlet ödülleriyle ödüllen-dirir, Rusya Federasyonu'nun onursal rütbelerini, yüksek askeri ve yüksek özel rütbeleri verir;

c) Af kararı verir.


Madde 90

1. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı kararname ve emirler verir.

2. Rusya Federasyonu Devlet Başkanının kararname ve emirleri Rusya Federasyonu genelinde bağlayıcıdır.

3. Rusya Federasyonu Devlet Başkanının kararname ve emirleri Rusya Federasyonu Anayasasına ve federal yasalara aykırı olamaz.

Madde 91

Rusya Federasyonu Devlet Başkanı dokunulmazlık hakkına sahiptir.

Madde 92

1. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı, yemin ettiği an-dan itibaren yetkilerini kullanmaya başlar, görev sü-resinin sona ermesiyle ve yeni seçilmiş Rusya Fede-rasyonu Devlet Başkanın yemin ettiği andan itiba-ren, yetkilerini kullanmaya son verir.

2. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı istifa, sağlık du-rumu nedeniyle yetkilerini uzun süre kullanamama veya görevden uzaklaştırılma durumunda yetkilerini kullanmaya zamanından önce son verir. Bu durum-da Rusya Federasyonu Devlet Başkanı seçimleri yetkilerini zamanından önce sona erdiği andan itiba-ren en geç üç ay içinde yapılır.

3. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı kendi görevlerini yerine getiremediği tüm hallerde, bu görevler Rusya Federasyonu Hükümet Başkanı tarafından yerine getirilir. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı görev-lerini vekaleten yürüten kişi, Devlet Dumasını fes-hetme, referanduma sunma, ayrıca Rusya Federas-yonu Anayasasına ilave ve değişikliler yapılmasını teklif etme hakkına sahip değildir.


Madde 93

1. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı, sadece Devlet Duması tarafından ileri sürülen devlete ihanet veya diğer ağır suç işlemesi konusundaki iddiaya dayana-rak ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanının ey-lemlerinde suç unsurlarının varlığına ilişkin Rusya Federasyonu Yüksek Mahkemesinin görüşü üzerine ve iddia usullerine uyulduğuna ilişkin Rusya Fede-rasyonu Anayasa Mahkemesinin görüşüne dayana-rak, Federasyon Konseyince görevinden uzaklaştırı-labilir.

2. İddianın ileri sürüldüğüne ilişkin Devlet Dumasının kararı ve Federasyon Konseyinin Devlet Başkanını görevden alma kararı, Devlet Duması milletvekille-rinin en az üçte birinin önerisi ve Devlet Dumasınca oluşturulan özel komisyonun görüşü doğrultusunda, her kamaranın üye tam sayısının üç-te iki oyu ile kabul edilmelidir.

3. Rusya Federasyonu Devlet Başkanının görevden alın-masına ilişkin Federasyon Konseyinin kararı, Devlet Duması tarafından Devlet Başkanına karşı ithamın ile-ri sürüldüğü andan itibaren en geç üç ay içinde kabul edilmelidir. Eğer bu süre içinde Federasyon Konseyi-nin kararı kabul edilmezse, Devlet Başkanına karşı ileri sürülmüş itham reddedilmiş sayılır.

BEŞİNCİ BÖLÜM

FEDERAL MECLİS

Madde 94

Federal Meclis - Rusya Federasyonu parlamentosu - Rusya Federasyonu'nun temsili ve yasama organıdır.


Madde 95

1. Federal Meclis iki kamaradan, Federasyon Konse-yinden ve Devlet Dumasından oluşur.

2. Federasyon Konseyine, Rusya Federasyonun her bir federe unsurunun temsili ve yürütme organlarından birer temsilci olmak kaydıyla ikişer temsilci girer.

3. Devlet Duması 450 milletvekilinden oluşur.

Madde 96

1.Devlet Duması beş yıl süre için seçilir. 2. Federasyon Konseyinin oluşum şekli ve Devlet

Dumasının seçim şekli federal yasayla belirlenir.

Madde 97

1. 21 yaşına ulaşmış ve seçimlere katılma hakkına sahip Rusya Federasyonu vatandaşı Devlet Dumasının milletvekili seçilebilir.

2. Aynı şahıs aynı anda Federasyon Konseyi üyesi ve Devlet Duması milletvekili olamaz. Devlet Duması milletvekili diğer temsili devlet hakimiyet organları-nın ve yerel yönetimlerin halk vekili olamaz.

3. Devlet Duması milletvekilleri daimi profesyonel esasta çalışırlar. Devlet Duması milletvekilleri devlet memuriyetinde bulunamaz, öğretim, bilimsel ve di-ğer yaratıcı faaliyetler dışında her hangi bir ücretli faaliyetle uğraşamaz.

Madde 98

1. Federasyon Konseyi üyeleri ve Devlet Duması mil-letvekilleri tüm yetki süreleri boyunca dokunulmaz-lık hakkına sahiptirler. Onlar suçüstü yakalanma du-rumları hariç tutuklanamaz, hapsedilemez, arana-maz, ayrıca, diğer insanların güvenliğinin sağlanması


için federal yasayla öngörülmüş durumlar hariç kişi-sel aramaya tabi tutulamaz.

2. Dokunulmazlık hakkından yoksun bırakılmasına ilişkin konu, Rusya Federasyonu Başsavcısının öne-risiyle Federal Meclisin ilgili kamarası tarafından ka-rara bağlanır.

Madde 99

1. Federal Meclis daimi çalışan organdır. 2. Devlet Duması ilk oturumuna seçimden sonraki

otuzuncu gün toplanır. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Devlet Dumasının oturumunu bu süreden önce çağırabilir.

3. Devlet Dumasının ilk oturumu en yaşlı milletvekili tarafından açılır.

4. Yeni seçilmiş Devlet Dumasının çalışmaya başlama-sıyla, önceki Devlet Dumasıın yetkileri sona erer.

Madde 100

1. Federasyon Konseyi ve Devlet Dumasının oturum-ları ayrı ayrı yapılır.

2. Federasyon Konseyi ve Devlet Duması oturumları açık yapılır. Kamaraların içtüzüklerinin öngördüğü durumlarda kapalı yapılabilir.

3. Kamaralar Rusya Federasyonu Devlet Başkanının mesajlarını, Rusya Federasyonu Anayasa Mahkeme Başkanının mesajlarını, yabancı devlet başkanlarının konuşmalarını dinlemek amacıyla bir arada toplana-bilirler.

Madde 101

1. Federasyon Konseyi kendi içinden Federasyon Konseyi Başkanını ve yardımcılarını seçer. Devlet


Duması kendi üyeleri içinden Devlet Duması Baş-kanını ve yardımcılarını seçer.

2. Federasyon Konseyi Başkanı ve yardımcıları, Devlet Duması Başkanı ve yardımcıları oturumları yönlen-dirir ve kamaraların iç düzenini yönetir.

3. Federasyon Konseyi ve Devlet Duması, komite ve komisyonlar oluşturur, kendi yetki alanlarındaki konularda parlamento dinlemelerini gerçekleştir.

4. Kamaraların her biri kendi iç tüzüğünü kabul eder ve kendi iç düzenine ilişkin konuları çözer.

5. Federal bütçenin uygulanması hakkında denetimin gerçekleştirilmesi için, Federasyon Konseyi ve Dev-let Dumasının oluşumu ve faaliyet şekli federal ya-sayla düzenlenen Sayıştayı oluşturur.

Madde 102

1. Federasyon Konseyinin yetkilerine aşağıdakiler da-hildir:

a) Rusya Federasyonu federe unsurları arasında sınır değişikliklerinin onaylanması;

b) Rusya Federasyonu Devlet Başkanının sıkıyönetim ilan edilmesine ilişkin kararnamesinin onaylanması;

c) Rusya Federasyonu Devlet Başkanının olağanüstü hal ilan edilmesine ilişkin kararnamesinin onaylanması;

d) Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetlerinin Rusya Fe-derasyonu sınırları dışında kullanılmasına izin veril-mesi;

e) Rusya Federasyonu Devlet Başkanı seçimlerinin be-lirlenmesi;

f) Rusya Federasyonu Devlet Başkanının görevinden uzaklaştırılması;


g) Rusya Federasyonu Anayasa Mahkemesi, Rusya Fe-derasyonu Yüksek Mahkemesi, Rusya Federasyonu Yüksek Hakem Mahkemesi hakimlerinin göreve atanması;

h) Rusya Federasyonu Başsavcısının göreve atanması ve görevden alınması;

i) Sayıştay Başkan ve üyelerinin yarısının göreve atan-ması ve görevden alınması;

2. Federasyon Konseyi, Rusya Federasyonu Anayasa-sıyla yetki alanına dahil edilen konularda karar alır.

3. Rusya Federasyonu Anayasasıyla başka bir usul ön-görülmemişse, Federasyon Konseyinin kararları Fe-derasyon Konseyi üye tam sayısının çoğunluk oyu ile kabul edilir.

Madde 103

1. Devlet Dumasının yetkilerine aşağıdakiler dahildir: a) Rusya Federasyonu Hükümet Başkanın atanması

için Rusya Federasyonu Devlet Başkanına rıza gös-termek;

b) Rusya Federasyonu Hükümetine güvenoyu konusu-nu karar bağlamak;

c) Rusya Federasyonu Merkez Bankası Başkanını göre-ve atama ve görevden alma;

d) Sayıştay Başkanını ve üyelerinin yarısını göreve ata-ma ve görevden alma;

e) Federal anayasal kanun doğrultusunda faaliyet göste-ren İnsan Hakları Yetkilisini göreve atamak ve gö-revden almak;

f) Genel af ilan etmek; g) Rusya Federasyonu Devlet Başkanının görevinden

uzaklaştırılması için itham ileri sürmek;


2. Devlet Duması, Rusya Federasyonu Anayasasıyla yetki alanına dahil edilen konularda karar alır.

3. Rusya Federasyonu Anayasasında başka bir usul ön-görülmemişse, Devlet Duması kararları Devlet Duması üye tam sayısının çoğunluğunun oyu ile ka-bul edilir.

Madde 104

1. Yasama teklifinde bulunma hakkı, Rusya Federasyo-nu Devlet Başkanına, Federasyon Konseyine, Fede-rasyon Konseyi üyelerine, Devlet Duması milletve-killerine, Rusya Federasyonu Hükümetine, Rusya Federasyonu federe unsurlarının yasama (temsili) organlarına aittir. Yasama teklifinde bulunma hakkı ayrıca yetki alanlarıyla ilgili konularda Rusya Fede-rasyonu Anayasa Mahkemesine, Rusya Federasyonu Yüksek Mahkemesine, Rusya Federasyonu Yüksek Hakem Mahkemesine aittir.

2. Yasa tasarıları Devlet Dumasına sunulur. 3. Vergilerin uygulanması veya kaldırılmasına, ödenme-

sinden muaf tutulmasına, devlet borçlanma senetle-rinin çıkarılmasına, devletin mali yükümlülüklerinin değiştirilmesine ilişkin yasa tasarıları ve federal büt-çeden karşılanan harcamaları öngören diğer yasa ta-sarıları, sadece Rusya Federasyonu Hükümetinin görüşü alınarak sunulabilir.

Madde 105

1. Federal yasalar Devlet Duması tarafından kabul edi-lir.

2. Federal yasalar, Rusya Federasyonu Anayasasında başka bir usul öngörülmemişse, Devlet Duması üye tam sayısının çoğunluk oyu ile kabul edilir.


3. Devlet Duması tarafından kabul edilmiş federal ya-salar beş gün içinde Federasyon Konseyinin görü-şüne sunulur.

4. Federal yasa, Federasyon Konseyi tarafından, kama-ranın üye tam sayısının çoğunluğunun lehte oy kul-lanmasıyla yahut on dört gün içinde Federasyon Konseyi tarafından görüşülmezse kabul edilmiş sa-yılır. Federasyon Konseyi tarafından federal yasanın geri çevrilmesi durumunda ortaya çıkan uyuşmazlı-ğın aşılması için kamaralar uzlaşma komisyonu oluş-turabilirler ve bundan sonra federal yasa Devlet Dumasında tekrar görüşülür.

5. Federasyon Konseyi kararırına Devlet Duması ta-rafından rıza gösterilmezse, tekrar oylamada Dev-let Duması üye tam sayısının en az üçte ikisinin lehte oy kullanmasıyla federal yasa kabul edilmiş sayılır.

Madde 106

Devlet Dumasının aşağıdaki konularda kabul ettiği fe-deral yasaların Federasyon Konseyi tarafından görüşülmesi zorunludur:

a) Federal bütçe ; b) Federal vergiler ve resimler; c) Mali, döviz, kredi, gümrük düzenlemesi, para dola-şımı;

d) Rusya Federasyonu uluslararası antlaşmalarının onaylanması ve iptali;

e) Rusya Federasyonu'nun Devlet sınırlarının statüsü ve korunması;

f) Savaş ve barış.


Madde 107

1. Kabul edilmiş federal yasa imzalanmak ve yayım-lanmak için, beş gün içinde Rusya Federasyonu Devlet Başkanına sunulur.

2. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı on dört gün içinde federal yasayı imzalar ve yayımlar.

3. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı federal yasayı, kabul edildiği andan itibaren on dört gün üçünde geri çevirirse, Devlet Duması ve Federasyon Kon-seyi söz konusu yasayı Rusya Federasyonu Anayasa-sında belirlenmiş şekilde yeniden görüşür. Eğer tek-rar görüşme zamanı federal yasa eski şekliyle Fede-rasyon Konseyi ve Devlet Duması üye tam sayısının üçte iki oy çoğunluğuyla kabul edilirse, yedi gün içinde Rusya Federasyonu Devlet Başkanı tarafın-dan imzalanır ve yayımlanır.

Madde 108

1. Federal anayasal kanunlar, Rusya Federasyonu Ana-yasasıyla öngörülen konularda kabul edilir.

2. Federal anayasal kanunlar Federasyon Konseyi üye tam sayısının en az dörtte üçünün ve Devlet Duması milletvekillerinin üye tam sayısının en az üçte ikisinin oy çoğunluğuyla onaylanmışsa, kabul edilmiş sayılır. Federal anayasal kanun on dört gün içinde Rusya Federasyonu Devlet Başkanı tarafın-dan imzalanır ve yayımlanır.

Madde 109

1. Devlet Duması Rusya Federasyonu Anayasasının 111. ve 117. maddelerinde öngörülen durumlarda Rusya Federasyonu Devlet Başkanı tarafından fes-hedilebilir.


2. Devlet Dumasının feshi durumunda, Rusya Fede-rasyonu Devlet Başkanı yeni seçilecek Devlet Dumasının fesihten sonra en geç dört ay içinde top-lanmasını sağlayabilecek yeni seçim tarihini belirler.

3. Devlet Duması seçildikten sonraki bir yıl içinde Rusya Federasyonu Anayasasının 117. maddesinde öngörülen gerekçeyle feshedilemez.

4. Devlet Duması Rusya Federasyonu Devlet Başkanı-na karşı itham ileri sürdüğü andan itibaren, Federas-yon Konseyinin bu konudaki kararının kabul edil-mesine kadar feshedilemez.

5. Devlet Duması Rusya Federasyonu genelinde sıkı-yönetim veya olağanüstü hal uygulandığı dönemde, ayrıca Rusya Federasyonu Devlet Başkanının yetki süresinin sona ermesinin son altı ayı içinde feshedi-lemez.

ALTINCI BÖLÜM

RUSYA FEDERASYONU HÜKÜMETİ

Madde 110

1. Rusya Federasyonu'nda yürütme hakimiyeti Rusya Federasyonu Hükümeti tarafından gerçekleştirilir.

2. Rusya Federasyonu Hükümeti Rusya Federasyonu Hükümet Başkanı, Rusya Federasyonu Hükümeti Başkanı yardımcıları ve federal bakanlardan oluşur.

Madde 111

1. Rusya Federasyonu Hükümet Başkanı Devlet Dumasının rızasıyla Rusya Federasyonu Devlet Başkanı tarafından atanır.

2. Rusya Federasyonu Hükümet Başkanının adaylığına ilişkin teklif yeni seçilmiş Rusya Federasyonu Devlet


Başkanının göreve başlamasından veya Rusya Fede-rasyonu Hükümetinin istifasından sonra en geç iki hafta içinde veya Devlet Duması tarafından adaylı-ğının geri çevrilmesinden sonraki bir hafta içinde gündeme alınır.

3. Devlet Duması Rusya Federasyonu Devlet Başka-nınca önerilmiş Rusya Federasyonu Hükümeti Baş-kanının adaylığını, bu konudaki teklifin gündeme alınmasından sonraki bir hafta içine görüşür.

4. Rusya Federasyonu Hükümet Başkanı adaylıklarının Rusya Federasyonu Devlet Duması tarafından üç kez reddedilmesi durumunda, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Rusya Federasyonu Hükümet Baş-kanını atar, Devlet Dumasını fesheder ve yeni se-çimleri belirler.

Madde 112

1. Rusya Federasyonu Hükümet Başkanı atanmasını takiben bir haftalık süre içinde Rusya Federasyonu Devlet Başkanına federal yürütme organlarının ya-pısına ilişkin teklif sunar.

2. Rusya Federasyonu Hükümet Başkanı Rusya Fede-rasyonu Hükümet Başkanı yardımcıları görevine adaylıkları ve federal bakanların adaylıklarını Rusya Federasyonu Devlet Başkanına önerir.

Madde 113

Rusya Federasyonu Hükümet Başkanı Rusya Federas-yonu Anayasasına, federal yasalara ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanının kararnamelerine uygun olarak, Rusya Federasyonu Hükümetinin faaliyetlerinin temel yönlerini belirler ve çalışmasını organize eder.


Madde 114

1. Rusya Federasyonu Hükümeti: a) Federal bütçeyi hazırlar ve Devlet Dumasına sunar

ve onun uygulanmasını sağlar; federal bütçenin uy-gulanmasına ilişkin Devlet Dumasına rapor sunar;

b) Rusya Federasyonu'nda tek bir mali, kredi ve para politikasının gerçekleşmesini yönlendirir;

c) Rusya Federasyonunda kültür, bilim, eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, ekoloji alanlarında tek bir devlet politikasının yürütülmesini sağlar;

d) Federal mülkiyetin yönetimini gerçekleştirir; e) Ülke savunması, devlet güvenliği, Rusya Federasyo-

nu'nun dış politikasının gerçekleştirilmesinin sağ-lanması yönünde önlemler alır;

f) Kanuniliğin, vatandaşların hak ve özgürlüklerinin sağlanması, mülkiyetin ve kamu düzeninin korun-ması, suçlulukla mücadele için önlemler alır;

g) Rusya Federasyonu Anayasası, federal yasalar, Rusya Federasyonu Devlet Başkanının kararnameleriyle verilen diğer yetkileri gerçekleştirir.

2. Rusya Federasyonu Hükümetinin faaliyet şekli, fede-ral anayasal kanunla belirlenir.

Madde 115

1. Rusya Federasyonu Hükümeti, Rusya Federasyonu Anayasasına, federal yasalara, Rusya Federasyonu Devlet Başkanının normatif kararnamelerine daya-narak ve onların yerine getirilmesi için karar ve emirler verir ve bunların yerine getirilmesini sağlar.

2. Rusya Federasyonu Hükümetinin karar ve emirleri Rusya Federasyonunda bağlayıcıdır.


3. Rusya Federasyonu Hükümetinin karar ve emirleri Rusya Federasyonu Anayasasına, federal yasalara, Rusya Federasyonu Devlet Başkanının kararnamele-rine aykırı olduğu durumlarda, Rusya Federasyonu Devlet Başkanını tarafından iptal edilebilir.

Madde 116

Rusya Federasyonu Hükümeti yeni seçilmiş Rusya Fe-derasyonu Devlet Başkanına kendi yetkilerini iade eder.

Madde 117

1. Rusya Federasyonu Hükümeti Rusya Federasyonu Devlet Başkanı tarafından kabul edilecek veya geri çevrilecek istifada bulunabilir.

2. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Rusya Federas-yonu Hükümetinin istifasına ilişkin karar alabilir.

3. Devlet Duması Rusya Federasyonu Hükümetine güvensizlik oyu verebilir. Rusya Federasyonu Hü-kümetine güvensizlik oyunun verilmesine ilişkin ka-rar, Devlet Duması üye tam sayısının çoğunluğuyla kabul edilir. Devlet Duması tarafından Rusya Fede-rasyonu Hükümetine güvensizlik oyu verilmesinden sonra, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı, Rusya Federasyonu Hükümetinin istifasını ilan edebilir ya-hut Devlet Dumasının kararına rıza göstermeyebilir. Eğer üç ay içinde Devlet Duması Rusya Federasyo-nu Hükümetine tekrar güvensizlik oyu verirse, Rus-ya Federasyonu Devlet Başkanı Hükümetin istifası-nı ilan eder veya Devlet Dumasını fesheder.

4. Rusya Federasyonu Hükümet Başkanı Devlet Dumasından Rusya Federasyonu Hükümetine gü-venoyu isteğinde bulunabilir. Eğer Devlet Duması güvenoyu vermezse Devlet Başkanı yedi gün içinde


Rusya Federasyonu Hükümetinin istifası veya Dev-let Dumasının feshi ve yeni seçimlerin yapılması konusunda karar alır.

5. Rusya Federasyonu Hükümeti, istifası veya yetkileri-ni iade etmesi durumunda Rusya Federasyonu Dev-let Başkanının görevlendirmesiyle yeni Rusya Fede-rasyonu Hükümetinin oluşana dek yetkilerini devam ettirir.


EK 2:

Rusya Federasyonu Anayasa Mahkemesinin Rus-ya Federasyonu Anayasası'nın 111.maddesinin 4.fıkrasının Yorumlanmasına Dair23

11 Aralık 1998 Tarihli Kararı

- M. V. Baglay (Başkan), N. V. Vitruk (Üye), G. A. Gadjiyev (Üye), Yu. M. Danilov (Üye), L. M. Jarkova (Üye), V. D. Zorkin (Üye), A. L. Kononov (Üye), V. O. Luçin (Üye), T. G. Morşakova (Üye), V. İ. Oleynik (Üye), Yu. D. Rudkin (Üye), N. V. Seleznev (Üye), A. Ya. Sliva (Üye), V. G. Strekozova (Üye), O. S. Hokhryakova (Üye), B. S. Ebzeyev (Üye), V. G. Yaroslavtsev (Üye)

Heyetinde toplanan Rusya Federasyonu Anayasa Mah-kemesi;

- Anayasa Mahkemesine başvurarak yorum isteminde bulunan Devlet Duması'nın temsilcileri deputat N.İ.Şakleyin, Prof. Dr. V. V. Lazarev ve Prof. Dr. Sırıkhkatılımı ile;

RF Anayasa Mahkemesi, Rusya Federasyonu Anayasa-sı m.125/5 ve Rusya Federasyonu Anayasa Mahkemesine Dair Federal Anayasal Kanununun m.3/1(iv),2,3; m.21/2, m.36, m.74 ve m.107 esas alarak, Rusya Federasyonu Anaysası'nın 111/4 hükümlerinin yorumlanmasını açık oturumda incelemiştir.

İnceleme, Rusya Federasyonu Devlet Duması'nın RF AY m.111/4'ün yorumlanması istemiyle yapmış olduğu başvuru üzerine yapılmıştır.

23 Alıntı: Shukurov, 2003.


Rusya Federasyonu Anayasa Mahkemesi, raportör ha-kimler V. İ. Oleynik'i ve B. S. Ebzeyev'i, başvuran taraf temsilcilerini, bilirkişileri Hukuk bilimleri doktoru Prof. A. S. Pigolkin'i ve Filoloji bilimleri doktoru Yu. A. Safronova'yı, toplantıya davet edilen Rusya Federasyonu Devlet Başkanı'nın RF AY Mahkemesindeki yetkili temsil-cisi M. A. Mityukov'u dinledikten sonra aşağıdakileri tespit etmiştir:

1. RF AY m.111/4'e göre, Rusya Federasyonu Hükü-met Başkanı adaylıklarının Devlet Dumasınca üç kez red-dinden sonra RF Devlet Başkanı Rusya Federasyonu Hü-kümet Başkanı'nı atar, Devlet Dumasını fesheder ve yeni seçimleri ilan eder.

Devlet Duması, söz konusu anayasal normun yorum-lanmasını, başka bir değişle, RF Devlet Başkanı'nın Devlet Duması tarafından reddedilmiş Rusya Federasyonu Hükü-met Başkanı adaylığının bir daha sunma hakkının olup ol-madığını ve bu göreve sunulan aynı adaylığın üç kez redde-dilmesinin hukuki sonuçlarının ne olduğunun anlatılmasını istemiştir.

Devlet Dumasına göre, RF AY m.111 ve onunla ilişkili olan m.83/a, m.84/b ve m.103/1(a) hükümlerinden Rusya Federasyonu Devlet Başkanının aynı adaylığı sunma hakkı-na sahip olmadığı, Devlet Duması ise üç farklı adaylığın sunulmasından sonra feshedilebileceği anlaşılmaktadır, yani RF AY m.111 metninde yer alan "sunulan adaylıklar"'ın, başvuran tarafın fikrine göre, farklı kişiler anlamına gel-mektedir.


2. Rusya Federasyonu Anayasası'nın 111.maddesinin 4.fıkrasının bu maddenin diğer hükümleri ile beraber de-ğerlendirilen lafzi anlamına bakarsak, "sunulan Rusya Fe-derasyonu Hükümet Başkanı adaylıkları" hem bu göreve sunulan adaylığın üç kez reddedilmesini, hem de bu göreve sunulan kişilerin üç kez reddedilmesi anlamına gelmektedir. Dolayısıyla, RF AY m.111'in metni kendiliğinden sayılan her iki seçeneği de taşımaktadır.

RF AY m.111/4 hükümlerinin anayasal hukuki anlamı, Anayasa koyucunun öngördüğü ve bu maddenin taşıdığı amaca uygun olarak çıkarılabilir ve çıkarılmalıdır.

Rusya Federasyonu Anayasası'nın m.83/a, m.84/b, m.103/1a beraber incelenen 111.maddesinin hukuki man-tığı, Rusya Federasyonu'nda devlet iktidarının Yasama, Yü-rütme ve Yargı erkleri bölünmesi (RF AY m.10) ortamında tek kaynaklarının çok uluslu Rusya Federasyonu halkının olduğu (giriş, m.3/1,2) erklerin çatışmasını önlemekte sak-lıdır. Demokratik hukuk devletinde temel kuruluşun esasını teşkil eden söz konusu hükümler, Devlet Başkanı tarafın-dan RF Hükümet Başkanı atanırken Devlet Duması'nın da onayının alınması gerektirmektedir. RF Anayasası, Rusya Federasyonu anayasal düzeninin önemli öğelerinden biri olan Rusya Federasyonu Hükümetinin (RF AY m.11/1) oluşturulmasının uzatılmaması ve bunun da sonucunda faaliyetinin engellenmemesinin önüne geçmek için iktidar kanatları arasında mümkün olabilecek anlaşmazlıkları aşma yöntemlerini öngörmektedir.

3. Federal devlet iktidarı organlarının fonksiyon ve yetkilerini düzenleyen Rusya Federasyonu Anayasası, onla-rın anayasal ilişkilerinin özelliklerinden yola çıkmaktadır.


Rusya Federasyonu Anayasasına göre, RF Devlet Başkanı "devletin başıdır" (RF AY m.80/1). Rusya Federasyonu Devlet Başkanı, kuvvetler ayrılığı sistemindeki yerinden dolayı, RF Anayasasına göre, devletin başı olarak yürütül-mesiyle Hükümetin görevli olduğu (m.114/1) devletin iç ve dış politikasının ana hatlarını belirlemektedir (m.80/3). İşte, Devlet Başkanı'nın RF Hükümetini oluşturma, onun faaliyet yönlerini belirleme ve kontrol etme yetkileri (RF AY m.83; m.111; m.112; m.115/3, m.117) ve RF Hüküme-tinin faaliyetinden dolayı Devlet Başkanı'nın anayasal so-rumluluğu buradan doğmaktadır. Ayrıca, RF Devlet Baş-kanı'nın Hükümetin kadrosunu belirleme ve Hükümet Başkanının adaylığını sunma ve atama yetkileri de buradan doğmaktadır.

Rusya Federasyonu Anayasası'nın 111.maddesinin 4.fıkrasından ve buna bağlı Devlet Başkanı'nın durumuna ilişkin diğer anayasal hükümlerden, Devlet Dumasına sunu-lacak Hükümet Başkanı adaylığının seçimi hakkı RF Devlet Başkanı'na ait olduğu anlaşılmaktadır. Rusya Federasyonu Anayasası bu hakkı sınırlamadan RF Devlet Başkanı'na bu hakkın somut kullanım seçeneğini, yani aynı adayı iki veya üç kez sunma veya her defasında yeni adayı sunma, belir-lemesine olanak tanımıştır. Aynı zamanda, Devlet Duması da, sunulan adaylığı onay vererek veya reddederek Rusya Federasyonu Hükümet Başkanı atamasına katılmaktadır. Ayrıca, Rusya Federasyonu Anayasası'ndan bu sürecin katı-lımcılarının sayılan yetkilerinin hukuki sınırlanmasın müm-kün olduğu gösterilmemektedir.

4. RF Anayasası'nın Giriş kısmında ilan edilen toplum-sal barış, RF AY'na göre Devlet Başkanı tarafından sağla-


nana devlet iktidarı organlarının uyumlu faaliyetlerini ve işbirliklerini de gerektirmektedir. Tersi devlet iktidarının anayasal amacına aykırı olur ve demokratik hukuk devleti olarak Rusya Federasyonu'nun anayasal düzeninin sabitli-ğini tehdit altında bırakır.

Rusya Federasyonu Anayasası'nın m.10, m.11/1, m.80/2,3, m.83/a, m.84/b, 103/1a, m.110/1 ve m.115/1 'le bir arada değerlendirilen RF Hükümetinin temel devlet kuruluşundaki yerini ve Başkanının atanması usulünü ve şeklini belirleyen 111.maddesinden, Rusya Federasyonu Hükümeti Başkanı'nın atanması sırasında RF Devlet Baş-kanı ve Devlet Dumasının uyumlu hareket etmesinin ge-rektiği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, söz konusu usul, bu makama adaylıkla ilgili fikir ayrılığının önlenmesi amacıyla ilgili organlar arasında uyum gerektiğini öngörmektedir.

RF Anayasası'nın 111.maddesinin uygulaması, sunulan Rusya Federasyonu Hükümet Başkanı adaylığının ilk su-nuşta onaylanması, aynı adayın üç kez sunulması ve iki defa retten sonra uzlaşma prosedürlerini uygulanması dahil bir çok yaklaşımları içermektedir. Ayrıca, ileride RF AY m.111/4'ün öngördüğü ve tarihi bağlam göz önünde bu-lundurularak anayasal düzenin sabit fonksiyonunu amaçla-yan Devlet Başkanı ve Devlet Duması ilişkisi seçeneklerin-den biri üzerinde anayasal geleneğin oluşacağı da gözden kaçmamalıdır.

5. Rusya Federasyonu Anayasası'nın 111.maddesinin 4.fıkrasının anlamına göre, Rusya Federasyonu Devlet Baş-kanı tarafından sunulan RF Hükümet Başkanı adaylıkları-nın Devlet Dumasınca üç kez reddedilmesi durumunda, bu durumda adaylık sunuşları sırasında mevcut tercihlerden


hangisinin kullanıldığına bakmaksızın,Rusya Federasyonu Devlet Başkanı RF Hükümet Başkanı'nı atar, Devlet Dumasını fesheder ve yeni seçimleri ilan eder. RF Devlet Başkanı ve Devlet Duması arasında oluşmuş uyuşmazlığın böyle bir anayasal hukuki yöntemle çözülmesi, demokratik hukuk devleti olarak Rusya Federasyonu'nun anayasal dü-zenin esaslarına uygun gelmektedir.

Rusya Federasyonu Anayasa Mahkemesi, Rusya Fede-rasyonu Anayasa Mahkemesine Dair Federal Anayasal Ka-nununun m.71/1,2, m.72, m.74, m.75 ve m.106'den yola çıkarak, KARAR vermiştir:

1. Sunulan RF Hükümet Başkanı adaylıklarının Devlet Duması'nca üç kez reddedilmesine dair Federasyonu Anaysası'nın 111.maddesinin 4.fıkrası, bu maddenin diğer hükümleri ile beraber değerlendirilmesinde, RF Devlet Başkanı'nın RF Hükümet Başkanı makamına aynı adayı iki veya üç kez ya da her defasında ayrı bir adayı Devlet Dumasına sunabileceği anlamını taşımaktadır. Bir taraftan, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı'nın herhangi bir adaylı-ğı sunma ve onun üzerinde ısrar etme hakkı, diğer taraftan ise, Devlet Duması'nın sunulan adaylığı inceleme ve onun atanmasına onay verilmesi konusunu karara bağlama hakkı, Rusya Federasyonu Anayasası'nda öngörülen veya ona ay-kırı olmayan ve Devlet Başkanı yetkilerinin kullanım süre-cinde ve parlamenter uygulamada yer alan işbirliği şekilleri dahil, bu süreç taraflarının uyumlu faaliyeti ve işbirliğine dair anayasal taleplere uygun olarak gerçekleştirilmelidir.

Devlet Başkanı tarafından sunulan Hükümet Başkanı adaylıklarının üç kez reddedilmesinden sonra, her defasın-da yeni adayın sunulması veya aynı adayın iki veya üç kez sunulmasına bakmaksızın, Devlet Duması feshedilmelidir.


2. Rusya Federasyonu Anayasa Mahkemesine Dair Fe-deral Anayasal Kanununun 106.maddesine göre işbu Ka-rarda RF Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan yorum resmi ve bağlayıcıdır.

3. Rusya Federasyonu Anayasa Mahkemesine Dair Fe-deral Anayasal Kanunu m.79/1 ve 2 göre, işbu Karar kesin olup temyiz edilemez, ilan edildiği andan itibaren yürürlüğe girer ve doğrudan uygulanır.

4. Rusya Federasyonu Anayasa Mahkemesine Dair Fe-deral Anayasal Kanunu m.78 göre, işbu Karar Rusya Fede-rasyonu Mevzuat Toplusu'nda ve Rossiyskaya Gazeta'da hemen yayınlanır. Ayrıca, Karar Rusya Federasyonu Ana-yasa Mahkemesi Gazetesinde de yayınlanacaktır.

RUSYA FEDERASYONU ANAYASA MAHKEMESİ No.28-P

Documents

BAŞKANLIK SİSTEMİ - ozelburoistihbarat.com · 106 Başkanlık Sistemi yalist hukuk ve devlet sistemi meydana gelmiştir. Sosyalist hukuk sisteminin yapısal özellikleri, ayrıca