Bazat Teknike t Informatiks - BTI

Bazat e sigurise kompjuterike

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Objektivat

Shpjegimi i rndsis s siguris

Prshkrimi i krcnimeve t siguris

Identifikimi i procedurave t siguris

Krkesat e siguris bazuar n nevojat e shfrytzuesve

Identifikimi i teknikave t mirmbajtjes parandaluese pr siguri

Zgjedhja e problemeve q kan t bjn me sigurin

Rndsia e siguris

Informacionet private, sekretet e kompanis, t dhnat financiare, pajisjet kompjuterike dhe gjerat e siguris kombtare kanosen nga rreziku nse procedurat e siguris nuk ndiqen si duhet

Prgjegjsia primare e do prdoruesi prfshin sigurin e t dhnave dhe rrjets kompjuterike

Krcnimet ndaj siguris

Llojet e sulmeve n sigurin kompjuterike: Fizike

Vjedhja, dmtimi apo shkatrrimi i pajisjeve kompjuterike

T dhnat Fshirja, korruptimi, ndalimi i qasjes, qasja e paautorizuar apo

vjedhja e informacioneve

Krcnimet potenciale: Krcnimet e brendshme

Prdoruesit e brendshm (t punsuarit) mund t shkaktojn krcenim t qllimshm apo aksidental

Krcnimet e jashtme Prdoruesit nga jasht mund t sulmojn n mnyr t

strukturuar apo jo t strukturuar (fjalkalimet apo skriptat)

Viruset , krimbat dhe trojant

Softuer qllimkeq (malware) sht do softuer i dizajnuar t dmtoj apo ndrpres nj sistem: Virusi sht nj kod softuerik q sht i krijuar nga nj sulmues.

Viruset mund t grumbullojn t dhna t ndjeshme, ti ndryshojn apo ti shkatrrojn ato

Nj krimb sht nj program i vet-replikueshm i cili prdor rrjetn pr t shumfishuar kodin e vet pr tek hostat e asaj rrjete. M e pakta q bjn, krimbat konsumojn kapacitetin e nj rrjete

Nj trojan sht teknikisht nj krimb dhe sht emruar kshtu shkaku i metods q prdor pr t kaluar mbrojtjen e siguris kompjuterike duke u paraqitur si dika e dobishme (Kali i Trojs)

Softueri Anti-virus sht i dizajnuar t gjej, pamundsoj dhe fshij viruset, krimbat dhe trojanet prpara se kta ta infektojn kompjuterin

Sulmuesit mund t prdorin kto vegla pr t instaluar nj program: ActiveX

Kontrollon ndrveprimet n

ueb faqe

Java Lejon aplikacionet t ekzekutohen

brenda nj shfletuesi p.sh. nj kalkulator apo numrator

JavaScript Ndrvepron me kodet HTML pr t lejuar ueb faqet

interaktive p.sh. nj baner q rrotullohet

Siguria e Uebit

Adware, spyware, dhe grayware

Instalohen pa dijenin e prdoruesit, bjn grumbullimin e informacioneve q ruhen ne kompjuter, ndryshojn konfigurimet apo hapin dritare punuese pa miratimin e prdoruesit Adware shfaq reklamime, zakonisht shfaqen n form

t dritareve Grayware sht nj fajll apo program i dmshm Spyware esht lloj i grayware, shprndahet pa

dijenin apo miratimin e prdoruesit t kompjuterit Phishing sht nj form e inxhinieringut shoqrues

ku sulmuesi tenton t prezantohen n emrin e dikujt legalisht nga jasht organizats apo kompanis

Refuzimi i shrbimit (DoS)

Pengon qasjen e prdoruesve n shrbimet e zakonshme

Drgon mjaftueshm krkesa n mnyr q t mbingarkoj nj resurs kompjuterik apo edhe ta ndaloj s operuari Ping of Death sht nj seri e prsritshme, m i

madh se pingu i zakonshm q ka pr qellim ta pamundsoj funksionalitetin e kompjuterit

E-mail bomba sht nj sasi e madhe e email-ave t cilt e pushtojn e-mail serverin duke u pamundsuar prdoruesve qasje n posten elektronike

DoS i shperndar sht nj sulm i lshuar nga shum kompjuter q quhen zombie

Spam dhe shfaqja e dritareve

Spam sht nj email i cili drgon line t dmshme apo prmbajtje mashtruese Shfaqjet e dritareve t padshiruara jan ato q hapen automatikisht e q kan qllim shprqendrimin e prdoruesit dhe rekomandimin e lineve reklamuese

Pr ti parandaluar kto duhet prdorur softuert pr anti-virus, konfigurimet opsionale pr e-mail, bllokuesit e dritareve si dhe anti-spamet

Inxhinieringu shoqrues

Nj inxhinier shoqrues sht nj person i cili sht n gjendje tiu qaset pajisjeve apo rrjets duke mashtruar njerzit me paraqitjet legale me rast merr informacionet q i duhen pr t siguruar qasjen Asnjher nuk duhet dhn fjalkalimin

Gjithmon duhet krkuar ID-n e nj

personi t panjohur

Duhet ndaluar qasja e vizituesve t papritur

Prcjellja e vizitorve sipas procedurave

Sulmet TCP/IP

TCP/IP prdoret pr t kontrolluar n trsi komunikimin n rrjeta kompjuterike prfshi edhe internetin

Hedhja kompjuterve

Fshirja e hardiskut, prdorimi i nj vegle softuerike pr ti fshir t gjitha t dhnat

E vetmja mnyr pr tu siguruar q t dhnat nuk mund t kthehen nga nj hardisk sht shkatrrimi i pllakave t diskut

Tri mnyrat pr shkatrrimin apo riciklimin e t dhnave dhe hardiskqeve: Fshirja e t dhnave

Shkatrrimi i hardiskut

Riciklimi I hardiskut

Prforcimi i siguris sipas shtresave

Planet, politikat dhe procedurat e situatave kritike dhe testimi i tyre

Dokumentimet e siguris

Dokumentimet e siguris prshkruajn se si nj kompani adreson shtjet e siguris

Pyetjeve q duhet prgjigjur me shkrim nj politik e siguris lokale:

Cilat prona krkojn mbrojtje?

Cilat jan mundsit krcnuese?

ka duhet br nse vije deri tek

thyerja e siguris?

Mbrojtja e pajisjeve

Vjedhja e kompjuterit sht mnyra m e leht pr ti vjedhur t dhnat, kshtu q duhet mbrojtur fizikisht

Metodat pr mbrojtjen fizike Kontrollimi i qasjes Prdorimi i elsave Mbyllja e dhomave Pajisja me vida t siguris

Mbrojtja nnkupton edhe: Prdorimin e kartave elsa q shrbejn pr identifikim

me nj cip q mban t dhnat q prdoruesit si dhe nivelin e qasjes

Senzort biometrik t cilt identifikojn karakteristikat fizike t prdoruesit si jan gjurmt e gishtrinjve apo retina e syrit

Mbrojtja e t dhnave

Vlera e pajisjeve kompjuterike sht shpesh her shum m e ult se sa vlera e t dhnave q ato mbajn. Jan disa mnyra pr ti mbrojtur kto t dhna: Mbrojta me fjalkalim Enkriptimi i t dhnave Firewall mbrojtse Ruajtja e t dhnave Siguria me smartkart Siguria biometrike Siguria me fajll sisteme

Teknikat e siguris pa tela

Instalimi i prmirsimeve dhe arnimeve

Prmirsimet e rregullta t siguris jan esenciale n mnyr q sulmuesit t mos gjejn rrug t hapura pr thyerjen e siguris

Duhet kuptuar mir dhe br me kujdes instalimin e prmirsimeve dhe arnimeve si dhe duhet gjetur mnyra pr tu njoftuar pr ato m t fundit

Krkesat e siguris

Nj organizat duhet t tentoj ti arrij nivelet m t larta t mbrojtjes s siguris kundr humbjes s t dhnave apo dmtimeve softuerike dhe pajisjeve

Nj politik e siguris prfshin nj qndrim gjithprfshirs t nivelit t siguris s krkuar si dhe mnyrs se si kjo do t arrihet, qndrime t cilat varen edhe nga prgjigjet e pyetjeve: A sht lokacioni I kompjuterit n shtpi apo kompani? A ka qasje t pandrprer n internet? A sht kompjuter apo laptop?

Politikat e siguris

Nj politik e siguris sht nj grumbull i rregullave, udhzuesve dhe listave t kontrollit, si: Identifikimi i njerzve q u lejohet qasja n pajisjet kompjuterike Identifikimi i pajisjeve q lejohen t instalohen n rrjetn kompjuterike si

dhe kushtet e instalimit Definimi i krkesave t nevojshme pr mbetjen e t dhnave konfidenciale

n rrjetn kompjuterike Determinimi i procesit t punonjsve pr qasje n pajisje dhe t dhna Definimi i nj qndrimi t pranueshm n lidhje m prdorimin e

kompjuterit apo pajisjeve

Politika e siguris duhet patjetr t ofroj informacion t hollsishm pr shtjet si ato emergjente p.sh. Hapat q duhen ndrmarr pas thyerjes s siguris Kush duhet kontaktuar n rastet emergjente Informacionet q do ndahen me klientt, prodhuesit dhe mediat Lokacioni dytsor q do t prdoret n rast t evakuimit Hapat q duhen ndrmarr pasi emergjenca t jet kaluar, prfshir

prioritetin e shrbimeve q duhen ri kthyer

Siguria harduerike

Identifikimi i harduerit dhe pajisjeve q mund t prdoren pr parandalimin e vjedhjeve, vandalizmit dhe humbjes s t dhnave Pr t ndaluar qasjen mund prdoren biometrikt,

muret dhe/apo dyert e mbyllura Pr t mbrojtur infrastrukturn e rrjets duhen

siguruar dhomat e telekomit, ngritja e detektimeve pr prdorimin e pa autorizuar t rrjets pa tela dhe/apo vendosja e mureve harduerike

Pr t mbrojtur kompjutert individual duhen prdorur elsa t kabujve, elsa t laptopve pr docking station dhe/apo shtpiza q mbyllen

Pr t mbrojtur t dhenat mund t prdoren hardisqete mbrojtur me els

Siguria e aplikacioneve

Siguria e aplikacioneve mbron t dhnat e

sistemit operativ dhe aplikacioneve softuerike Muret mbrojtse softuerike

Detektimi i ndrhyrjeve n sistem (IDS)

Aplikacionet dhe arnimet n OS

Softuert anti-virus dhe anti-malware

Duhet br krahasimin e kostos n mes humbjes s t dhnave dhe shpenzimeve pr mbrojtjen e tyre dhe pastaj t vendoset se cili sht niveli i pranueshm pr sigurin e tyre

Przgjedhja e komponentve t siguris

Faktort q duhen marr parasysh kur vendosim pr komponentt e siguris

Avantazhet dhe dis-avantazhet e komponentve

Tiparet dhe funksionet

Krkesat pr ngritjen

dhe mirmbajtjen e tyre

Kufizimet buxhetore

Krcnimet reale

Komponentt e siguris

Prcaktimi pr teknikat adekuate pr sigurimin e pajisjeve dhe t t dhnave

Teknikat m t zakonshme

Fjalkalimet

Informatat dhe auditimi

Enkodimi hash

Enkriptimi simetrik

Enkriptimi asimetrik

VPN

Pajisjet pr kontrollin e qasjes

Pajisjet fizike pr kontroll t qasjes elsi/dryni Kanalinat Karta els Vzhgimi me kamer Roja

Metodat dy-faktorsh pr identifikim n kontroll t qasjes

Kartat e menura