Belajar Bahasa Jawa 1

Embed Size (px)

Citation preview

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    1/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    SAPALA / PENGANTAR

    Widyabasa Wiwara merupakan sekumpulan tulisan, tulisan sederhana yang

    mengenengahkan beberapa hal dasar dalam mempelajari bahasa Jawa. Dalam tulisan sederhana ini

    disampaikan kata kata bahasa Jawa yang lazim digunakan dalam keseharian.

    Demi untuk kepentingan belajar bahasa Jawa, maka dalam tulisan ini kata kata atau

    kosakata bahasa Jawa ditulis dalam aksara carakan Jawa, dan disampaikan dalam tiga ragam tutur

    bahasa Jawa, yaitu :

    1. Ragam Ngoko, ragam ini merupakan ragam kata yang digunakan pada level atau tataran

    pada percakapan biasa.

    2. Ragam Krama, ragam ini merupakan ragam kata yang digunakan dalam tataran levelmenghormati lawan bicara namun masih kategori menengah.

    3. Ragam Krama Inggil, ragam ini merupakan ragam kata yang digunakan dalam tataran level

    menghormati lawan bicara kategori tinggi.

    Kemudian daripada itu, tulisan ini juga menyertakan terjemahan kosakata Jawa dalam

    bahasa Indonesia yang ditulis dengan menggunakan aksara Nusantara (Modern Kawi), untuk

    mengenalkan sekaligus aksara Kawi.

    Demikian semoga tulisan sederhana ini bisa bermanfaat, dan bisa menginspirasi para tokoh

    bahasa untuk bisa menyajikan tulisan serupa yang lebih sistematik dan secara keilmiahan bisa

    dipertanggungjawabkan.

    Tri Surya Luhuring Ngawiyat

    Kaliwira,

    Respati Palguna, 28 Jumadilakir 1946 Jimakir

    windu Kuntara.Masbekel Sepuh Dwijasetyaprasaja,S.S.

    Setya Amrih Prasaja 1

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    2/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    AKSARA JAWA DAN NUSANTARA ( MODERN KAWI )

    JAWA NUSANTARA LATIN

    ha

    na ca ra ka

    da ta sa wa la

    pa dha ja ya nya

    ma ga bha tha nga

    Setya Amrih Prasaja 2

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    3/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    a i

    u e o re le za qa

    TEMBUNG PURUSA / KATA GANTI ORANG

    NGOKO KRAMA KRAMA INGGIL INDONESIA

    aku

    kula

    kula

    saya

    kow

    sampyan

    panjenengan

    kamu

    awak dhw

    awak piyambak

    awakipun piyambak

    kami

    aku kow

    kula sampyan

    kula panjenengan

    kita

    dhwk

    piyambak

    panjenenganipun

    dia

    ka

    piyambak punika

    panjenenganipun punika

    mereka

    Setya Amrih Prasaja 3

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    4/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    TEMBUNG WILANGAN / KATA BILANGAN

    NGOKO KRAMA KRAMA INGGIL INDONESIA

    nul

    das

    das

    nol

    siji

    setunggal

    setunggal

    satu

    loro

    kalih

    kalih

    dua

    telu

    tiga

    tiga

    tiga

    papat

    sekawan

    sekawan

    empat

    lima

    gangsal

    gangsal

    lima

    nem

    nem

    nem

    enam

    pitu pitu pitu tujuh

    wolu

    wolu

    wolu

    delapan

    sanga

    sanga

    sanga

    sembilan

    sepuluh

    sedasa

    sedasa

    sepuluh

    sewelas

    sewelas

    sewelas

    sebelas

    rolas

    kalihwelas

    kalihwelas

    duabelas

    telulas

    tigawelas

    tigawelas

    tigabelas

    Setya Amrih Prasaja 4

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    5/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    patbelas

    kawanwelas

    kawanwelas

    empatbelas

    limalas gangsalwelas gangsalwelas limabelasnembelas

    nembelas

    nembelas

    enambelas

    pitulas

    pitulas

    pitulas

    tujuhbelas

    wolulas

    wolulas

    wolulas

    delapan belas

    sangalas

    sangalas

    sangalas

    sembilanbelas

    rongpuluh

    kalihdasa

    kalihdasa

    duapuluh

    selikur

    selikur

    selikur

    duapuluh satu

    rolikur

    kalihlikur

    kalihlikur

    duapuluh dua

    telulikur

    tigalikur

    tigalikur

    duapuluh tiga

    patlikur

    sekawanlikur

    sekawanlikur

    duapuluh empat

    selaw selangkung selangkungduapuluh lima

    nemlikur

    nemlikur

    nemlikur

    duapuluh enam

    pitulikur

    pitulikur

    pitulikur

    duapuluh tujuh

    wolulikur

    wolulikur

    wolulikur

    duapuluh delapan

    Setya Amrih Prasaja 5

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    6/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    sangalikur

    sangalikur

    sangalikur

    duapuluh sembilan

    telungpuluh tigangdasa tigangdasa tigapuluhtelungpuluh lima

    tigangdasa gangsal

    tigangdasa gangsal

    tigapuluh lima

    patangpuluh

    kawandasa

    kawandasa

    empatpuluh

    sket

    sket

    sket

    limapuluh

    sewidak

    sewidak

    sewidak

    enampuluh

    pitungpuluh

    pitungdasa

    pitungdasa

    tujuhpuluh

    wolungpuluh

    wolungdasa

    wolungdasa

    delapanpuluh

    sangangpuluh

    sangangdasa

    sangangdasa

    sembilanpuluh

    satus

    setunggalatus

    setunggalatus

    seratus

    swu

    setunggalwu

    setunggalwu

    seribu

    setengah sepalih sepalih

    separo

    sapratelon

    sapratigan

    sapratigan

    sepertiga

    seprapat

    setunggalprapat

    setunggalprapat

    seperempat

    sapraliman

    sapraliman

    sapraliman

    seperlima

    Setya Amrih Prasaja 6

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    7/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    rongpratelon

    kalihpratigan

    kalihpratigan

    duapertiga

    telungprapat tigangprapat tigangprapat tigaperempat

    karotengah

    karotengah

    karotengah

    satuperlima

    WARNA / WARNA

    NGOKO KRAMA KRAMA INGGIL INDONESIA

    abang

    abrit

    abrit

    merah

    ijo

    ijem

    ijem

    hijau

    ireng

    cemeng

    cemeng

    hitam

    putih pethak pethakputih

    kuning

    jen

    jen

    kuning

    biru

    biru

    biru

    biru

    soklat

    soklat

    soklat

    coklat

    klawu

    klawu

    klawu

    abu - abu

    ARAH KBLAT / ARAH MATA ANGIN

    NGOKO KRAMA KRAMA INGGIL INDONESIA

    atas

    Setya Amrih Prasaja 7

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    8/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    ndhuwur nginggil nginggil

    ngisor

    ngandhap

    ngandhap

    bawah

    kiwa

    kiwa

    kiwa

    kiri

    tengen

    tengen

    tengen

    kanan

    tengah

    tengah

    tengah

    tengah

    ngarep

    ngajeng

    ngajeng

    depan

    buri

    wingking

    wingking

    belakang

    wtan

    wtan

    wtan

    timur

    kulon

    kiln

    kiln

    barat

    lor

    lr

    lr

    utara

    kidul

    kidul

    kidul

    selatan

    lor kulon

    lr kiln

    lr kiln

    barat laut

    lor wtan

    lr wtan

    lr wtan

    timur laut

    kidul kulon

    kidul kiln

    kidul kiln

    barat daya

    kana

    ngrika

    ngrika

    disana

    disini

    Setya Amrih Prasaja 8

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    9/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    kn ngriki ngriki

    kono

    ngriku

    ngriku

    disitu

    mrana

    mrika

    mrika

    kesana

    mrn

    mriki

    mriku

    kesini

    mrono

    mriku

    mriku

    kesitu

    PASEDULURAN / KEKERABATAN

    NGOKO KRAMA KRAMA INGGIL INDONESIAadhi

    adhi

    rayi

    adik (L/P)

    kakang

    kangmas

    rakamas

    kakak (laki laki)

    mbakyu

    kangmbok

    kangmbok

    kakak (perempuan)

    ibu

    ibu

    ibu

    ibu

    rama

    rama

    rama

    ayah

    bapak

    bapak

    bapak

    ayah

    pak lik

    pak lik

    pak lik

    paman

    bu lik

    bu lik

    bu lik

    bibi

    pak dh

    pak dh

    pak dh

    kakak laki laki ayah

    Setya Amrih Prasaja 9

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    10/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    bu dh

    bu dh

    bu dh

    kakak perempuan ayah

    simbah putri simbah putri yang putri nenek

    simbah kakung

    simbah kakung

    yang kakung

    kakek

    PRANGANING AWAK / BAGIAN TUBUH

    NGOKO KRAMA KRAMA INGGIL INDONESIA

    endhas sirah sirahkepala

    rambut

    rambut

    rikma

    rambut

    bun - bunan

    bun - bunan

    pasundhulan

    ubun ubun

    rai

    rai

    pasuryan

    wajah

    bathuk

    bathuk

    palarapan

    dahi

    alis

    alis

    imba

    alis

    mata

    mripat

    paningal

    mata

    idep

    idep

    ibing

    bulu mata

    irung

    irung

    grana

    hidung

    brngos

    brngos

    rawis

    kumis

    pipi

    Setya Amrih Prasaja 10

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    11/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    pipi pipi pangarasan

    cangkem

    cangkem

    tutuk

    mulut

    lamb

    lamb

    lathi

    bibir

    untu

    untu

    waja

    gigi

    ilat

    ilat

    lidhah

    lidah

    janggut

    janggut

    kethekan

    dagu

    kuping

    kuping

    talingan

    kuping

    githok

    githok

    griwa

    tengkuk

    gulu

    gulu

    jangga

    leher

    awak

    awak

    sarira

    badan

    pundhak

    pundhak

    pamidhangan

    bahu

    geger

    geger

    pengkeran

    punggung

    dhadha

    dhadha

    jaja

    dada

    susu

    susu

    prembayun

    payudara

    weteng

    weteng

    padharan

    perut

    pusar

    Setya Amrih Prasaja 11

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    12/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    wudel wudel puser

    iga

    iga

    unusan

    iga

    bangkkan

    bangkkan

    pamekak

    pinggang

    bokong

    bokong

    bocong

    pantat

    tangan

    tangan

    asta

    tangan

    pk pk

    pk pk

    tapak asta

    telapak tangan

    driji

    driji

    racikan

    jari

    jempol

    jempol

    jempol

    ibu jari

    panuding

    panuding

    panuding

    telunjuk

    panunggul

    panunggul

    panunggul

    jari tengah

    jenthik

    jenthik

    jenthik

    kelingking

    kuku

    kuku

    kanaka

    kuku

    sikil

    suku

    sampyan

    kaki

    pupu

    pupu

    pupu

    paha

    dhengkul

    dhengkul

    jengku

    lutut

    betis

    Setya Amrih Prasaja 12

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    13/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    kmpol kmpol wentis

    gares

    gares

    gares

    tulang kering

    tungkak

    tungkak

    tungkak

    tumit

    TETEMBUNGAN SANSIPUN / KOSAKATA LAIN

    NGOKO KRAMA KRAMA INGGIL INDONESIA

    adhep

    adhep

    ajeng

    hadap

    adicara

    adicara

    adicara

    acara

    anggo

    angg

    agem

    pakai

    nganggo

    ngangg

    ngagem

    memakai

    sandhangan

    ageman

    rasukan

    pakaian

    gedh

    gedh

    ageng

    besar

    cilik

    alit

    alit

    kecil

    dolan

    dolan

    ameng - ameng

    main

    angl

    angl

    angl

    sulit

    antara

    antawis

    antawis

    antara

    jeneng

    nama

    asma

    nama

    Setya Amrih Prasaja 13

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    14/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    adhem

    asrep

    asrep

    dingin

    kerep asring asring

    sering

    tangan

    tangan

    asta

    tangan

    mnhi

    caos

    asung

    memberi

    undang

    aturi

    aturi

    mengundang

    larang

    awis

    awis

    mahal

    arang - arang

    awis - awis

    awis - awis

    jarang jarang

    marga

    awit

    awit

    karena

    adus

    adus

    siram

    mandi

    arep

    ajeng

    badh

    akan

    baku

    baku

    baken

    baku

    bda bnten bnten

    beda

    tari

    tari

    beksa

    tari

    gawa

    bekta

    asta

    bawa

    bubar

    bibar

    bibar

    bubar

    Setya Amrih Prasaja 14

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    15/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    mangkat

    mangkat

    tindak

    berangkat

    bali mantuk kondur pulanglunga

    ksah

    tindak

    pergi

    buwang

    bucal

    bucal

    buang

    carita

    cariyos

    cariyos

    cerita

    cedhak

    caket

    cerak

    dekat

    adoh

    tebih

    tebih

    jauh

    cukup

    cekap

    cekap

    cukup

    cekel

    cepeng

    cepeng

    pegang

    coba

    cobi

    cobi

    coba

    dadi

    dados

    dados

    jadi

    omah griya dalem

    rumah

    bengi

    dalu

    dalu

    malam

    gaw

    damel

    damel

    membuat

    suw

    lami

    dangu

    lama

    Setya Amrih Prasaja 15

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    16/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    durung

    drng

    drng

    belum

    wis sampun sampun sudahaja

    sampun

    sampun

    jangan

    mangan

    nedha

    dhahar

    makan

    mlu

    tumut

    dhrk

    ikut

    keris

    keris

    dhuwung

    keris

    dina

    dinten

    dinten

    hari

    nesu

    nesu

    duka

    marah

    tekan

    dugi

    dugi

    sampai

    ling

    ling

    mut

    ingat

    enom

    enm

    timur

    muda

    tuwa sepuh sepuh

    tua

    anyar

    nggal

    nggal

    baru

    suk

    njing

    njing

    pagi

    awan

    siyang

    siyang

    siang

    Setya Amrih Prasaja 16

  • 7/30/2019 Belajar Bahasa Jawa 1

    17/17

    Widyabasa Wiwara Bahasa Jawa Untuk Pemula

    sor

    sonten

    sonten

    sore

    duw gadhah kagungan punya

    bojo

    bojo

    garwa

    istri/suami

    lara

    sakit

    gerah

    sakit

    ilang

    ical

    ical

    hilang

    idak

    idak

    idak

    injak

    iya

    inggih

    inggih

    ya

    sing

    ingkang

    ingkang

    yang

    udan

    jawah

    jawah

    hujan

    jaba

    jawi

    jawi

    luar

    piy

    pripun

    kadospundi

    bagaimana

    akh kathah kathah

    banyak

    sethithik

    sekedhik

    sekedhik

    sedikit

    gelem

    purun

    kersa

    mau

    bocah

    lar

    lar

    anak kecil

    Setya Amrih Prasaja 17