Belajar_ Sejarah Tulisan Jawi

Sabtu, 26 Juni 2010

sejarah tulisan jawi

Jawi

1.0 Pengenalan

Latar Belakang Ringkas Sistem Tulisan Jawi

Pada masa dahulu hingga kini, penggunaan tulisan Jawi masih

digunakan kerana ianya amat berkait rapat dengan agama Islam.

Kemunculan sistem Tulisan Jawi banyak berhubungkait dengan

kedatangan agama Islam ke Nusantara. Sebenarnya tulisan Jawi

berasal dari tulisan Arab dan mengandungi huruf-huruf Arab yang

dimasukkan ke dalam sistem penulisan bahasa Melayu.

Sejak kebelakangan ini, penggunaan tulisan Jawi di dada-dada

akhbar mahupun penggunaan di papan iklan, papan tanda nama

jalan, bangunan, dan sebagainya mendapat pengiktirafan dan

sokongan padu oleh kerajaan untuk digunakan secara

meluas.Begitu juga penggunaannya di peringkat pengajian di

universiti dan pendidikan di sekolah, sistem Tulisan Jawi telah

dijadikan salah satu mata pelajaran wajib yang mesti dipelajari oleh

golongan pelajar di Malaysia.

Meskipun penggunaan tulisan Jawi telah bermula sejak 700 tahun

yang lalu, ia belum banyak diselidiki dari segi perkembangan dan

sistem tulisannya. Jika dilihat dari segi sejarah perkembangannya,

terdapat dua pengaruh sistem ejaan yang digunakan iaitu

pengaruh Arab dan Melayu. Secara amnya, pengaruh Arab dalam

bentuk ejaan tulisan Jawi dipengaruhi dengan penggunaan tanda-

tanda baris; manakala pengaruh ejaan Melayu pula, wujudnya

huruf-huruf vokal sebagai menggantikan penggunaan tanda-tanda

baris.

Memang tidak dapat dinafikan bahawa tulisan Jawi merupakan satu

aspek yang penting dalam mengekalkan imej dan identiti budaya

Melayu masa kini. Bersesuaian dengan penggunaan tulisan Jawi

dalam segala urusan dan pernah menjadi tulisan antarabangsa

seperti mana bahasa Melayu yang pernah menjadi lingua franca

sebagaimana menerusi catatan pengembara Barat ke Nusantara

seperti Magellan, Tom Pires, dan Van Ronkel, menjelaskan bahawa

bahasa Melayu dan tulisan Jawi diiktiraf sebagai bahasa

perhubungan utama pada zaman Kesultanan Islam di Nusantara.

Kelahiran Sistem Tulisan Jawi yang berasal dari tulisan dan

pengaruh Arab terbukti sejarah kewujudannya dalam tamadun

Melayu melalui beberapa sumber khazanah dan bahan-bahan

bertulis yang ditemui seperti; dari batu bersurat, manuskrip lama,

kertas lama, majalah, batu nisan, bahan-bahan yang dibuat

daripada logam, kulit, alat senjata, duit syiling, batu lontar,

tembikar, ukiran-ukiran pada masjid, istana, termasuk sumber

penemuan pada azimat dan tangkal.

Sebagai contohnya, penemuan pertama pada batu nisan Syeikh

Nuruddin Al-Raniri di Barus, Sumatera Utara yang tercatat dalam

bahasa Arab bertarikh 48 Hijrah, diikuti pula batu nisan seorang

puteri raja di Pekan, Pahang Darul Makmur pada 419 Hijrah,

kemudiannya batu nisan Syeikh Abdul Qadir Ibn Husin Syah Alam di

Langgar, Kedah bertarikh 290 Hijrah, dan batu nisan Fatimah binti

Maymun bin Hibatullah yang dijumpai di Leram, Grisek, Jawa Timur

tanggal 475 Hijrah bersamaan 1082 Masihi; yang menunjukkan

tulisan Jawi berasal dari orang Arab yang kemudian telah

diubahsuai dengan menambahkan beberapa huruf Arab yang

disesuaikan dengan gaya bahasa orang Melayu dalam usaha

membuktikan kewujudan tulisan Jawi dalam tamadun Melayu

setelah penemuan prasasti di Kuala Berang, Terengganu pada 702

Arsip Blog

2010 (6)

Juni (3)

bm klasik

sejarah tulisan jawi

komunikasi

April (1)

Maret (2)

2008 (3)

Mengenai Saya

osmaismail

Hamba Allah yang cuba menjadi sebenar -

benar hambaNya.

Lihat profil lengkapku

0 More Next Blog Create Blog Sign In

belajar

Hijrah bersamaan 1303 Masihi. Namun begitu, persoalan yang

mungkin tidak dapat dihuraikan dan mendapat kepastian hingga kini

ialah siapakah pencipta sebenar bagi tulisan Jawi yang ada

sekarang walaupun aksara tulisan Jawi banyak menggunakan

huruf-huruf Arab.

Oleh yang demikian dalam penghasilan perkataan Jawi, sebenarnya

ia berkait rapat dengan sistem ejaannya. Terdapat tiga jenis

pembentukan ejaan yang lazim digunakan iaitu ejaan tradisi, ejaan

lazim, dan ejaan mengikut hukum :

a) Ejaan Tradisi

Dalam pembentukan ejaan ini, penggunaan kaedah baris digunakan,

dan ada ketikanya ianya digugurkan. Ini tidak menjejaskan sistem

ejaan tersebut. Contoh perkataan seperti tiada ( ), pada ( ),

dan kepada ( ).

b) Ejaan Lazim

Ejaan ini lazimnya digunakan bagi mengeja perkataan sukukata

terbuka atau sukukata tertutup sama ada bunyi sukukata itu ke

atas, ke bawah, atau ke depan. Antara contoh perkataannya

seperti lada( ), pasu( ), suka( ), barang( ), bulan(

),nangka( ), dan bantal( ).

C) Ejaan Mengikut Hukum

Dalam sistem ejaan Jawi mengikut hukum, terdapat beberapa

hukum mengeja seperti hukum darling, hukum di luar darling, hukum

ka-ga, hukum ra-ma, hukum ha-aha dan lampau hukum.

1.1 Objektif Kajian

a) Mengkategorikan dan menjelaskan jenis ejaan kata Melayu Jati

dan kaedah ejaan kata serapan yang terdapat dalam Akhbar Fikrah

Harakah.

b) Menganalisis peratusan penggunaan jenis dan kaedah ejaan

tersebut.

c) Menilai semula sistem ejaan yang terdapat dalam akhbar yang

dikaji.

1.1 Bahan Kajian

Dalam melaksanakan tugasan ini penulis menggunakan Akhbar

Fikrah Harakah sebagai bahan kajian utama. Tajuk yang diutarakan

ialah Allah Berkuasa Menarik Balik Penglihatan, Pendengaran

Golongan Yang MenyanggahNya dan Peranan Umat Islam Dalam

Menghadapi Cabaran Global tulisan Tuan Guru Haji Abdul Hadi

Awang bertarikh 14 Febuari 2010.

1.2 Kaedah Kajian

Dalam membuat kajian penggunaan ejaan yang terkandung dalam

akhbar ini, sumber rujukan diperolehi dan dirujuk dari sumber

perpustakaan, sumber internet, dan individu tertentu iaitu guru

mata pelajaran Pendidikan Islam, dan Bahasa Melayu.

1.3 Batasan

Walaupun jumlah perkataan dalam akhbar Fikrah Harakah agak

banyak, namun penulis hanya menghadkan kepada 1000 perkataan

awal sahaja. Daripada 1000 perkataan ini kajian akan dibuat

berdasarkan objektif yang telah ditentukan.

2.0 Hasil Kajian

Setelah mengkaji 1000 perkataan daripada akhbar, bermula

daripada perkataan :

Tafsir hingga Amin didapati ejaan bagi setiap perkataan adalah

seperti berikut (terdapat juga perkataan berulang) :

2.1 Ejaan Lazim

1 Tanda

2 Tanya

3 Banyak

4 Baru

5 Tahu

6 Besar

7 Hasil

8 Usaha

9 Dan

10 Dalam

11 Dewan

12 Ahli

13 Majlis

14 Tentang

15 papan

16 Lagi

17 Batu

19 tanda

2.2 Ejaan Mengikut Hukum

2.2.1 Hukum Darlung

23 kali

2.2.2 Hukum Luar Darlung

24 saya

25 Mana-mana

26 nama

2.2.3 Hukum Ka dan Ga

27 ketika

2.2.4 Hukum Ha dan Aha

28 bahasa

2.3 Ejaan Tradisi

30 Orang

31 Utama

33 Yakni

34 Itu

35 Sendiri

36 Apabila

37 Pertama

38 Ia

39 Yang

40 Huruf sin

41 Atau

42 Tidak

43 Maknanya

44 Sampai

46 Melayu

47 Wujud

48 telah

49 kepada

50 kerana

51 apatah

52 penggaram

53 segera

54 Rahmat

55 sebarang

2.4 Kata Berimbuhan

57 perkataan

58 menjadi

59 melintasi

62 dibandar

63 apakah

64 Terpinga-pinga

65 terlihat

66 perkataan

67 tertinggal

68 Sebaik

69 kerumah

70 menyelongkar

71 pelbagai

72 termasuk

73 ternyata

74 terbaru

75 menyebabkan

76 bertanya

78 tersebut

79 sebuah

2.5 Ejaan Kata Serapan Inggeris

80 edisi

2.6 Analisis Kekerapan Penggunaan Jenis dan Kaedah Ejaan

Bil. Perkataan Jenis dan Kaedah

1. Ejaan tradisi

2. Ejaan lazim

3. Ejaan kata serapan Inggeris

4. Kaedah kata imbuhan apitan (awalan -akhiran) Imbuhan

per..an

5. Ejaan lazim

6. Ejaan lazim

7. Ejaan lazim

8. Hukum di luar Darlung

9. Ejaan lazim

10. Kaedah kata berimbuhan awalan (mem)

11. Ejaan lazim

12. Kaedah kata berimbuhan awalan (me)

13. Ejaan lazim

14. Nama khas

15. Nama khas


16. Kata serapan Arab

17. Ejaan lazim (suku kata terbuka)

18. Kaedah kata berimbuhan awalan (di)

19. Ejaan lazim (suku kata tertutup)

20. Kata berimbuhan apitan (awalan-akhiran)

21. Ejaan tradisi

22. Ejaan lazim (suku kata terbuka)

23. Kata berimbuhan awalan (ber)

24. Kata berimbuhan apitan

(awalan-akhiran) (kean)

25. Kata seru

26. Kata berimbuhan apitan (awalan-akhiran) (se..nya)

27. Ejaan tradisi (suku kata terbuka)

28. Bunyi glotis

29. Kata gabungan

30. Ejaan lazim (Suku kata terbuka + terbuka)


31. Kaedah kata berimbuhan awalan (se)

32. Kaedah kata berimbuhan awalan (ke)

33. Ejaan lazim (Suku kata tertutup + tertutup)

34. K.L.I.A Penggunaan Bahasa Inggeris

35. Kata perbuatan



38. Kata serapan Inggeris

39. Kata diftong

40. Ejaan lazim

41. Ejaan lazim



44. Ejaan tradisi

45. Ejaan lazim

46. Nama khas


47. Ejaan lazim

48. Ejaan lazim


50. Ejaan lazim

51. Ejaan lazim


53. Ejaan lazim

54. Ejaan lazim

55. Kata berimbuhan apitan (awalan-akhiran) (me..an)


57. Kata berimbuhan apitan (awalan-akhiran) (pe..an)


59. Ejaan tradisi

60. Ejaan lazim





64. Kata seru


66. Ejaan lazim

67. Ejaan lazim

68. Ejaan tradisi

69. Ejaan lazim

70. Nama khas

71. Kata diftong

72. Ejaan lazim

73. Ejaan lazim


75. Kaedah kata berimbuhan akhiran (an)

76. Ejaan tradisi

77. Ejaan lazim

78. Nama khas


79. Kata geluncur


81. Kata berimbuhan apitan (awalan-akhiran) (pe..an)

82. Ejaan lazim


84. Ejaan lazim

- kata dasar satu suku kata

- dieja tidak menggunakan alif

85. Ejaan tradisi


87. Ejaan lazim

2.7 Penilaian semula Sistem Ejaan Jawi

Secara amnya, didapati penggunaan sistem ejaan dan tulisan

besar pengaruhnya. Dalam kajian Akhbar Utusan Melayu yang

dibuat sistem ejaan banyak menggunakan ejaan tradisi, ejaan lazim

dan ejaan mengikut hukum. Ejaan tradisi paling ketara digunakan

dan ejaan mengikut hukum dan kata serapan Inggeris sedikit

digunakan. Ini berkemungkinan Usaha dalam mengembang dan

mempertingkatkan semula pendidikan tulisan Jawi dan

penggunaannya di dalam media cetak mahupun media massa

seharusnya disegerakan agar tidak akan terus pupus disebabkan

oleh tangan orang Melayu sendiri. Hal ini berlaku kerana majoriti

daripada generasi muda kini tidak dapat menguasai pendidikan

tulisan Jawi apatah lagi mahu menulis dan membaca Jawi kerana

sebahagian daripada mereka buta dalam pembacaan tulisan Jawi.

Kelemahan ini amat menghantui masyarakat Melayu yang amat

menyayangi sistem tulisan Jawi ini. Justeru itu, tanggungjawab

memelihara tulisan Jawi bukan sahaja menjadi tanggungjawab pihak

kerajaan sahaja, tetapi komitmen semua pihak untuk memelihara

tulisan Jawi sebagai suatu warisan milik bersama mesti

dilaksanakan secara kerjasama dan kesungguhan yang hakiki.

Antara langkah-langkah yang boleh dilakukan dalam aktiviti

pembudayaan dan menghargai pendidikan tulisan Jawi dalam

kalangan masyarakat ialah usaha awal kerajaan menghidupkan

semula akhbar Utusan Melayu Mingguan yang mula menemui para

pengguna pada setiap Isnin mulai 01 Mei 2006 dengan kerjasama

Kementerian Kebudayaan, Kesenian, dan Warisan (KekWa),

Kementerian Pengajian Tinggi, Kementerian Pelajaran Malaysia, dan

Kementerian Penerangan. Malahan, Kabinet juga telah meluluskan

peruntukan khas sebanyak RM11 juta kepada KekWa bagi

memartabatkan tulisan Jawi di Negara ini.

Selain itu, usaha yang dilakukan oleh Kementerian Pelajaran pula

dalam mempertingkatkan pendidikan tulisan Jawi ialah dengan

menggalakkan sekolah-sekolah supaya menggunakan apa-apa

sahaja bahan cetakan bertulisan Jawi termasuk akhbar Utusan

Melayu untuk digunakan sebagai bahan pembelajaran dalam kelas.

Dalam hal ini, misalnya Jabatan Pelajaran Terengganu telah

meminta semua sekolah di negeri itu melanggan akhbar Utusan

Melayu untuk dijadikan bahan pengajaran dan pembelajaran Jawi di

samping sebagai bahan bacaan tambahan kepada murid. Ini selaras

dengan pelaksanaan program j-QAF, yang memberi penekanan

kepada bidang penulisan dan pemahaman Jawi untuk murid sekolah

termasuk penghasilan buku teks Pendidikan Islam dalam tulisan

Jawi, kertas peperiksaan peringkat Peperiksaan Menengah Rendah

dan Sijil Pelajaran Malaysia dalam tulisan Jawi. Kesungguhan dalam

memperkayakan pendidikan tulisan Jawi dan menaikkan maruahnya,

peruntukan lebihan masa kepada Pendidikan Islam di sekolah turut

dibuat oleh pihak Kementerian Pelajaran bilamana pihak

kementerian telah bersetuju memperuntukkan satu daripada enam

masa seminggu bagi mata pelajaran Pendidikan Islam dikhaskan

untuk pembelajaran Jawi. Dengan masa tambahan yang diberikan

itu membolehkan pendidikan tulisan Jawi dimanfaatkan dengan

sebaik mungkin oleh pihak sekolah dan guru yang mengajar mata

pelajaran tersebut.

Pihak Kementerian Pelajaran juga telah mengambil inisiatif penting

untuk kepentingan guru dan murid dengan menggunakan ejaan

baharu yang disediakan oleh Dewan Bahasa dan Pustaka bagi

mengelakkan kekeliruan yang timbul jika terdapat tenaga pengajar

yang masih menggunakan sistem tulisan Jawi lama.

3.0 Kesimpulan

Sistem Tulisan Jawi yang terkandung didalamnya sistem ejaan dan

kaedah ejaan merupakan aspek yang amat penting dalam

mengekalkan identiti budaya Melayu. Kemunculan tulisan Jawi juga

banyak berkaitrapat dengan kedatangan Islam dan budaya al

Quran. Pengaruh al Quran dalam penggunaan kata bahasa Melayu

juga wujud daripada peminjaman perkataan Arab ke atas bahasa

Melayu itu sendiri. Ini kerana pada suatu ketika dahulu, tulisan

Jawi pernah menjadi tulisan antarabangsa seperti bahasa Melayu

yang menjadi lingua franca pada zaman Kesultanan Islam di

Nusantara. Kelalaian dan kealpaan dalam menyanjungi tulisan Jawi

bererti mengabaikan budaya yang sudah berakar umbi dalam alam

Melayu sejak dahulu lagi.

Lantaran itu, dalam pembentukan perkataan Jawi bermula daripada

pembentukan sukukata Jawi itu sendiri. Pembentukan sukukata

Jawi dapat dipecahkan kepada dua iaitu sukukata Jawi terbuka dan

sukukata Jawi tertutup.

Sukukata terbuka ialah sukukata yang berakhir dengan huruf vokal,

manakala sukukata tertutup pula ialah sukukata yang diakhiri

dengan huruf konsonan.

Dalam sistem tulisan Jawi juga terdapat tiga huruf vokal yang

mewakili enam huruf vokal dalam bahasa Melayu, iaitu huruf alif (

)mewakili huruf vokal a, u, dan e(pepet); diikuti huruf ya ( )

mewakili huruf vokal i dan e (taling); manakala huruf wau( )

mewakili huruf vokal o. Huruf-huruf konsonan pula adalah selain

daripada huruf vokal a, e, i, o, dan u. Oleh itu, pembentukan

sukukata terbentuk dengan gabungan antara huruf konsonan

dengan huruf vokal atau sebaliknya.

Pembentukan ejaan Jawi dari pengaruh Arab dan Melayu ini telah

lama digunapakai oleh orang-orang Melayu dan bukan Melayu di

Tanah Melayu yang merangkumi sistem ejaan lama seperti (sudah -

); ejaan tua (itu - ); ejaan baharu ( billik - ); ejaan Arab

(wajib - ); ejaan kemelayuan ( peduli - ); dan ejaan kata

asing/Inggeris seperti ( vokal ).

Maka, dalam abad ke-20 ini, telah banyak cabaran yang wujud

dalam memelihara tulisan Jawi di mata dunia agar sentiasa dihargai.

Antara cabaran tersebut ialah penggunaan sistem ejaan Jawi yang

tidak menggunakan vokal pada sukukata akhir terbuka masih

digunakan dan bagi perkataan baru dan kata pinjaman vokal

digunakan bagi mendapatkan bunyi sehampir yang boleh dengan

perkataan asal (Hashim Musa,1999:180-181). Perkara ini banyak

tercatat dalam penggunaan tulisan Jawi di dalam majalah Dian,

Mastika, Hiburan, akhbar Utusan Melayu seperti yang dikaji,

Semangat Asia, dan akhbar Fajar Asia.

Cadangan penggunaan sistem fonetik oleh majalah Dian juga

kurang mendapat sambutan kerana ketika itu sistem ejaan Zaaba

telah sebati digunakan; ini menyukarkan lagi perubahan sistem

lama kepada sistem baru.

Penghasilan buku,Pedoman Ejaan Jawi yang Disempurnakan, dan

Daftar Ejaan Rumi-Jawi, yang diterbitkan pada 1988 oleh Dewan

Bahasa dan Pustaka adalah gabungan dan pemantapan yang

diusahakan daripada buku,Daftar Ejaan Melayu Zaaba(1939).

Kedua-dua buku tersebut bertujuan untuk pemantapan,

pengekalan, pengubahsuaian, dan pembaharuan dalam

menyelesaikan beberapa masalah ejaan Jawi yang dihadapi oleh

para pengguna. Lantaran itu, penghasilan buku-buku tersebut

dapat mengelakkan berlakunya kekeliruan dalam sistem ejaan

tulisan Jawi pada masa dulu, kini, dan mungkin selamanya.

Menerusi kertas kerja kajian ini diharapkan masyarakat Melayu

khasnya dan pencinta tulisan Jawi amnya terpaksa menghadapi

dugaan dan cabaran sama ada untuk menerima atau menolak

pembaharuan/perkembangan ejaan Jawi yang diketengahkan. Bagi

menangani cabaran yang berlaku, pelbagai seminar, perbincangan,

bengkel, dan seumpamanya akan/telah diadakan namun

peningkatan dan menghargai tulisan Jawi masih di ambang

kekaburan.

Bibliografi

Amat Juhari Moain( 1994,Februari). Sistem Ejaan Jawi Prasasti

Terengganu, Jurnal

Dewan Bahasa,Jilid 38.Bil.2. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan

Pustaka.hlm.100-104

Amat Juhari Moain(Julai 2004).Sejarah Perkembangan Tulisan Jawi.

Monograf:Bil.9 :

Bahasa, Sastera dan Budaya Melayu, Serdang,FBMK:

UPM.hlm.167-179

Hj. Mohd Hussein Hj Baharuddin,Ph.D(2006). Modul BBM3402

Sistem Tulisan Jawi,

Universiti Putra Malaysia, PPL, Serdang: Pro-Office Shoppe Sdn.

Bhd.

Mohd Hussein Baharuddin(Julai 2004).Gagasan dan Aktiviti ke Arah

Memartabatkan

Tulisan Jawi. Monograf:Bil.9 : Bahasa, Sastera dan Budaya Melayu,

Serdang,Jabatan

Bahasa Melayu, FBMK :Universiti Putra Malaysia.hlm. 181-187

Mohd Hussein Baharuddin(November 2000).Tulisan

Jawi:Perkembangan dan

Cabaran. Monograf: Bil.4 : Bahasa, Sastera dan Budaya

Melayu,Serdang,Jabatan

Bahasa Melayu, FBMK :Universiti Putra Malaysia.hlm.139-153

Samat Buang(2007,Januari). Mengembalikan Maruah Tulisan Jawi.

Pelita

Bahasa.Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.hlm. 9-11

Saiful Bahri Aziz,etc.(2005). Pengajian Islam, Modul 2/3, Mod

latihan Perguruan

Berasaskan Sekolah, Major j-QAF, Bahagian Pendidikan Guru, KPM.

http://ms.wikipedia.org/wiki/Tulisan_Jawi bertarikh 16/03/2009

. http://www.ftsm.ukm.my/IRPA/EA0036/01Tjawi.html.

bertarikh 16/03/2009

.

http://www.ashtech.com.my/koleksi_digital/konvension/Display&f=

Posting Lebih Baru Posting Lama

jawi00089

& s=1&t=toc.htm. bertarikh 29/03/2009

Diposkan oleh osmaismail di 09.29

Tidak ada komentar:

Poskan Komentar

Beranda

Langganan: Poskan Komentar (Atom)

Documents

Belajar_ Sejarah Tulisan Jawi