Lời giới thiệu

Làm thế nào để sinh con theo ý muốn?Làm thế nào để có đứa con khỏe, đẹpvà thông minh? Làm thế nào để sau khisinh con, người mẹ vẫn giữ được vócdáng thon thả, sắc đẹp không bị phaitàn? Đó là điều mà các cặp vợ chồngđều quan tâm lo lắng.

Đứa trẻ sinh ra khỏe mạnh và pháttriển như thế nào đều có liên quan mậtthiết với cha mẹ chúng ngay từ trướckhi thụ thai. Chế độ nuôi dưỡng, cáchchăm sóc, chữa bệnh và giáo dục trẻrất quan trọng; những sai sót nhỏ củacha mẹ nếu kéo dài sẽ ảnh hưởng tớisức khỏe, thậm chí làm ngưng trệ sự

phát triển cơ thể, trí lực hoặc gây rabệnh tật cho con.

Cẩm nang Giúp mẹ và con khỏe đẹp làcuốn sách giúp các cặp vợ chồng trẻ

- những người muốn làm cha mẹ cóđược những thông tin mới về thai sản,cho chúng ta biết sự liên quan giữa chamẹ với thai nhi để từ đó cha mẹ biếtcách tránh những rủi ro cho đứa contương lai của mình. Cẩm nang Giúp mẹvà con khỏe đẹp giúp người mẹ cách tựchăm sóc sức khỏe, sắc đẹp trong thờikỳ mang thai và sau khi sinh con, cáchkhắc phục những khiếm khuyết của cơthể, để tự tin trong cuộc sống. Đồngthời Cẩm nang Giúp mẹ và con khỏe đẹpcung cấp cho cha mẹ, những người

nuôi dạy trẻ... kiến thức nuôi dưỡng,chăm sóc sức khỏe cho trẻ, cũng nhưcách chữa bệnh cho trẻ nhỏ.

Mong rằng Cẩm nang Giúp mẹ và conkhỏe đẹp là người bạn thân thiết củacác gia đình, của những người làm chamẹ, những người nuôi dạy trẻ và nhữngai quan tâm đến trẻ nhỏ.

Người biên soạn

1

Phần I

Chăm sóc người mẹ

trong thời kỳ mang thai

Nền tảng sức khỏe của mỗi người đượcxác định từ trước khi chúng ta ra đờivà ngay cả trước khi thụ thai. Mọi biểuhiện của sức khỏe cũng như tinh thầncủa người mẹ đều có ảnh hưởng trựctiếp đến đứa con ngay từ trong bàothai.

Trong phần này, chúng tôi giới thiệuvới các bạn lịch phát triển của thai kỳ,chế độ ăn uống, làm việc, tập luyện,nghỉ ngơi và cách làm đẹp trong thờikỳ quan trọng: Thời kỳ mang thai.

Lịch phát triển của thai kỳ

Chuẩn bị trước khi mang thai

Nếu bạn muốn có đứa con bình thường,

khỏe mạnh bạn nên bàn với chồng kếhoạch có con ít nhất là 3 tháng trước khithụ thai. Đây là thời gian cần thiết để

kiểm tra sức khỏe, xem lại nếp sinh hoạtcủa bạn xem có gì có thể ảnh hưởng đếnviệc thụ thai và thai nhi không… nếu cónguy cơ xấu, các bạn cần có biện pháptích cực để giải quyết chúng. Khi đãquyết định có con bạn phải ngừng sửdụng thuốc ngừa thai qua 3 kỳ kinhnguyệt trước khi thụ thai.

Những điều cần quan tâm và kiểm tratrước khi mang thai

- Phụ nữ đang mang thai (nhất là thờigian đầu thai kỳ) nếu mắc phải bệnh banđỏ sẽ có những tác hại đến thai nhi. Bạn

đã miễn nhiễm bệnh ban đỏ chưa?

Nếu không biết chắc chắn, bạn cần thửmáu, nếu bạn chưa miễn nhiễm bác sĩ sẽ

tiêm phòng cho bạn, sau đó bạn phải thửmáu lại. Bạn không nên có thai ngay sauđó, mà phải chờ ít nhất sau 3 tháng.

- Bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khiquyết định có con nếu bạn hoặc chồngmang bệnh, dị tật (chứng máu khôngđông, chứng đái tháo…, u nang xơ donguyên nhân di truyền…).

- Vợ chồng bạn có mối liên hệ về dòngmáu (anh, chị em họ…)

- Bạn đã có con bị dị tật về thể chất hoặc

tinh thần.

- Bạn dưới 18 tuổi, dễ có nguy cơ sinhcon tử sản hay nhẹ cân.

- Bạn đã quá 38 tuổi (khi tuổi cao dễ cókhả năng sinh con bị hội chứng Down).

2

- Bạn hay chồng làm việc trong môitrường có hóa chất độc hại như chì,thuốc tê, tia X… (khả năng thai nhi cóthể bị ảnh hưởng).

- Bạn muốn có con khi đang chữa trịbệnh tiểu đường, động kinh nên báo chobác sĩ biết. Bác sĩ có thể thay đổi thuốcđiều trị để không làm ảnh hưởng đến

việc thụ thai hoặc thai nhi.

- Bạn hoặc chồng nghiện: thuốc lá, rượu,ma túy… đều có hại cho con bạn.

- Bạn có bệnh về đường răng miệng: cầnphải chữa trị kịp thời và vệ sinh răngmiệng thật sạch sẽ trong thời gian mangthai vì vi khuẩn từ đường miệng theomáu đi vào tử cung và gây ra tác độngđối với màng ối bao bọc bào thai. Việcnhiễm khuẩn từ đường răng miệng có thểgây ra những biến chứng khi sinh đẻ

(sảy thai, thai chết lưu hoặc đẻ non).

Cách tính trứng rụng theo chu kỳ kinhnguyệt

- Chu kỳ kinh 28 ngày: Trứng rụng vàongày thứ 14 tính từ ngày đầu tiên của chukỳ kinh nguyệt.

- Chu kỳ kinh 35 ngày: Trứng rụng vàongày thứ 21 tính từ ngày đầu tiên của chukỳ kinh nguyệt.

- Chu kỳ kinh 22 ngày: Trứng rụng vàongày thứ 8 tính từ ngày đầu tiên của chukỳ kinh nguyệt.

Cách tính ngày trứng rụng bằngphương pháp biểu đồ nhiệt độ

Lấy nhiệt độ của bạn (ở hậu môn) vàomột giờ cố định các buổi sáng, khi bạnchưa bước xuống đất, chưa ăn uống gì vàghi vào biểu đồ. Bạn sẽ thấy nhiệt độ của

bạn có một thời kỳ xuống thấp (xungquanh 36,50) và một thời kỳ lên cao(xung quanh 370) rồi nhiệt độ lại xuốngthấp (sắp tới kỳ kinh nguyệt mới).

Trứng rụng vào ngày cuối cùng trước khinhiệt độ lại lên, hoặc vào ngày đầu củathời kỳ nhiệt độ lên. Tùy theo từngngười, thông thường nhiệt độ lại lêntrong vòng 24 tiếng đồng hồ.

Giai đoạn nhiệt độ xuống thấp là giaiđoạn vô sinh của chu kỳ và kết thúc bằngkinh nguyệt. Khi bạn đã có thai, nhiệt độkhông xuống như mọi lần trước khi cókinh nguyệt.

Thời điểm có khả năng thụ tinh caonhất

Bạn nên biết thời điểm của thời kỳ sinhsản hoặc thời kỳ khó thụ tinh để chủ

động việc mang thai. Ngày trứng rụng và2, 3 ngày trước đó là thời điểm thụ tinhcao nhất (vì tinh trùng có khả năng thụtinh trong 2, 3 ngày).

Vào ngày thứ 14 của chu kỳ kinh nguyệt(nếu chu kỳ 28 ngày), một noãn bào(trứng) chín sẽ rụng. Các vòi nhỏ ở đầuvào Fallopian tube còn gọi là loa vòi sẽ

3

chụp bắt noãn bào và hút nó vào trong.Noãn có thể tồn tại trong vòng 24 tiếngđồng hồ, nếu không gặp tinh trùng, nó sẽra ngoài âm đạo cùng với máu và dịch

nhầy (lớp màng tử cung bong ra) trong kỳkinh nguyệt tới.

Khi giao hợp, người đàn ông có thể xuấttinh và đưa vào âm đạo từ 200 đến 400triệu tinh trùng. Số tinh trùng này phảivượt qua một đoạn đường, qua tử cungvào ống dẫn trứng, chúng có thể sốngtrong ống dẫn trứng 48 tiếng đồng hồ nếutrứng chưa rụng. Tinh trùng có chất menphá vỡ lớp vỏ ngoài của trứng, nhưng chỉ

có một tinh trùng có thể lọt được vàotrong trứng. Khi vào trong trứng, tinhtrùng mất đuôi, phần đầu phình ra, nóhợp nhất với trứng tạo thành một tế bào(hợp tử).

Giới tính của em bé

Giới tính được quyết định bởi tinh trùngcủa người đàn ông (nó có thể là nhiễmsắc thể X hoặc Y). Tinh trùng đực bơinhanh hơn tinh trùng cái nhưng lại khôngsống lâu bằng tinh trùng cái, do đó, cócơ may sinh một bé trai nếu giao hợp ởthời điểm trứng chín hoặc một bé gái nếugiao hợp 3 ngày trước khi trứng rụng.

+ Trường hợp song sinh: Tỷ lệ 1/80.

- Song sinh anh em là trường hợp khihai trứng riêng biệt được hai tinh trùngriêng biệt thụ thai. Mỗi cặp song sinhđều có phần “bánh rau” riêng, có thểcùng hoặc khác giới tính, và so với cácanh chị em khác không giống nhau đặcbiệt. Song sinh anh em phổ biến hơnsong sinh giống nhau như đúc gấp 3 lần.

- Song sinh giống nhau như đúc (cùngtrứng) xảy ra khi một trứng được thụ

tinh và phân chia làm hai, mỗi nửa riêngbiệt phát triển thành một em bé, hai embé này giống hệt nhau. Cặp song sinh nàycó chung “rau” và luôn luôn cùng giớitính, đặc điểm thể chất giống nhau, bảnchất di truyền giống nhau.

Những dấu hiệu có thai

- Mất kinh nguyệt là dấu hiệu đầu tiên khiphụ nữ có thai. Nhưng kinh nghiệm chobạn thấy rằng khi bạn phải làm việc quásức, bị một số bệnh, uống một số thuốc,hoặc bị “sốc” tình cảm, thay đổi cáchsống, khí hậu, vào thời kỳ mãn kinh…

bạn có thể tạm mất kinh (hoặc chậmkinh) mà vẫn chẳng có thai. Do đó,không thể khẳng định chắc chắn rằng: phụnữ không thấy kinh là có thai.

- Nhiệt độ của bạn đáng lẽ phải tụt, thìlại cứ ở mức trên 370 cho tới hết chu kỳkinh nguyệt và cũng không có kinhnguyệt.

- Vú nở căng, đôi khi có cảm giác nhưkiến bò.

- Cảm thấy vị tanh trong miệng.

- Mệt mỏi hay chóng mặt.

- Âm đạo có nhiều dịch.

- Muốn nôn oẹ.

4

- Thèm ăn đồ chua, thèm ngủ.

- Hay xúc động bất thường do lượnghoóc-môn thay đổi.

- Hay mắc tiểu, táo bón bất thường.

Càng sớm xác định bạn có thai càng tốt,để bạn kiêng cữ và bồi dưỡng sức khỏevì các bộ phận quan trọng của thai nhiđều hình thành và rất dễ bị tổn thươngtrong 3 tháng đầu thai kỳ.

Bạn có thể tự xét nghiệm nước tiểu đểbiết mình đã có thai hay chưa. Dụng cụ

xét nghiệm được bán ở các nhà thuốc,chúng rất dễ sử dụng, song phải làmđúng cách. Tuy vậy, bạn cũng phải thậntrọng với trường hợp xét nghiệm cho kếtquả âm tính, vì có thể do bạn thử quásớm hoặc nước tiểu loãng quá không đủđộ

nhạy làm kết quả sai lệch. Thời điểm tốtnhất để bạn làm xét nghiệm nước tiểu làvào buổi sáng, khi bạn mới ngủ dậy.

Bác sĩ sản khoa sẽ có kết luận nhanhchóng, chính xác khi xét nghiệm nướctiểu hoặc máu của bạn.

Cách tính ngày mang thai để chủ độngchọn thời điểm sinh con

- Thời gian mang thai từ 280 đến 289ngày, tùy theo từng người. Ngày sinh convào khoảng 41 tuần sau ngày thứ nhất củakỳ kinh nguyệt cuối cùng.

Những thay đổi

của cơ thể người mẹ

Trong suốt thời gian mang thai, cơ thểngười mẹ có những thay đổi quan trọngcó thể nhìn thấy được như: tăng cân, tăngkích thước, thể tích của tử cung, của vú.Nhưng còn có những biến đổi kín đáoxảy ra trong hệ tuần hoàn, hô hấp, hệ tiêuhóa, tiết niệu… mà ta không nhìn thấy.Những thay đổi này sẽ cung cấp cho concủa bạn những nhân tố cần thiết để pháttriển.

+ Những biến đổi về hoóc-môn: Quátrình biến đổi hoóc-môn phức tạp trongsuốt thai kỳ làm cho cơ thể thích nghi vớinhững nhu cầu mới.

Hoóc-môn gonadotrophine chorionique(HGC) chỉ được tiết ra khi trứng đã thụtinh, cần cho hoàng thể khi khởi đầu cóthai, được sản xuất ra bởi bộ phận saunày sẽ trở thành nhau thai. Sự cân bằngcủa hoóc-môn progestérone vàoestrogène làm cho trứng ở sâu trong tửcung và ngăn cản các cơn co bóp của tửcung lúc mang thai. Hoóc-mônprolactine chỉ huy sự biến đổi của vú đểcho trẻ sơ sinh sữa.

Hoóc-môn ocytocine có tác động gâyđẻ...

Tử cung: Tử cung lớn lên từ từ, đều đặn,cùng với thời gian của thai kỳ, từ

hình tam giác nó biến thành hình tròn vàmềm. Nhưng nhìn vào cơ thể bạn chỉ

nhận thấy rõ sự lớn lên từ tháng thứ tư.

5

Tuần hoàn máu: Máu của mẹ có nhiệmvụ đưa các chất cần thiết nuôi thai nhi vàthải đi các chất thừa nhờ nhau thai.

Máu: Ngay từ đầu thai kỳ, các mạch máuđều giãn nở. Thể tích máu của người mẹtừ 4 lít tăng đến 5 hoặc 6 lít. Nhu cầu vềsắt tăng, do đó bạn cần đề

phòng thiếu sắt.

Tĩnh mạch: Do tử cung phát triển, cảntrở máu từ chân về tim, làm tĩnh mạchcẳng chân căng lên, có thể gây viêm tĩnhmạch. Tuy vậy, nhiều khi bạn có cảmgiác nặng ở chân, nhưng không phải doviêm tĩnh mạch. Khi ngủ bạn nên nằmnghiêng về bên trái, vì tĩnh mạch chủnằm bên phải tử cung.

Mạch đập của tim: Nhanh thêm từ 10đến 15 nhịp trong một phút, kể cả khingủ. Trường hợp song thai, mạch cònđập nhanh hơn nữa. Mạch dao động từ60

đến 90 nhịp trong một phút.

Hệ hô hấp: Vì những nguyên nhân sau,càng giai đoạn cuối thai kỳ bạn càng thởgấp hơn, bạn cảm thấy hơi khó thở bằngmũi, phải thở bằng lồng ngực và giọngnói có đổi khác:

- Những thay đổi hoóc-môn do mangthai.

- Tử cung càng lớn thì hoành cách mô(cơ chủ yếu của hô hấp) bị đẩy lên phíatrên của lồng ngực, bạn thở bằng lồngngực.

- Bạn còn phải thở cả cho thai nhi.

Bạn đừng quá lo lắng, mọi việc sẽ trở lạibình thường sau khi sinh. Hệ hô hấp củabạn trong thời gian này làm việc “quá

mức”, nó làm giảm áp lực của khícacbonic, có lợi cho thai nhi.

Hệ tiêu hóa: Những thay đổi hoóc-mônđã làm ảnh hưởng đến hoạt động tiêuhóa. Dạ dày lười biếng hơn, kém trươnglực hơn có thể làm cho bạn có cảm giácbuồn nôn. Thức ăn nằm lâu trong dạ dàyhơn, do đó bạn không thấy đói, biếng ăn.

Dạ dày, bàng quang, ruột phải thích nghiđể có chỗ cho tử cung ngày một lớn lên,những điều đó làm cho cơ thể có khóchịu nhỏ.

Ruột: Do tác động của hoóc-môn đặcbiệt trong thời kỳ mang thai, ruột bị

giãn ra, việc tiêu hóa chậm lại, làm cho

cơ thể dễ hấp thụ các chất dinh dưỡng cótrong thức ăn, nhưng đồng thời gây nguycơ táo bón.

Bài tiết nước tiểu: Thận phải làm việcnhiều hơn để lọc máu và thải bỏ chấtthừa. Tử cung lớn lên ép xuống bọng đáilàm bạn hay mót tiểu. Trong thời giannày đôi khi nước tiểu có đường màkhông phải do đái tháo.

Sự thích nghi của hoạt động chuyểnhóa: Những biến đổi hóa học làm cho cơ

thể người mẹ đáp ứng được nhu cầu nănglượng, đem đến cho thai nhi những dinhdưỡng cần thiết cho sự chuyển hóa củathai, sửa chữa và sản sinh ra các mômới.

6

Nước và muối: Trong thời gian mangthai, có một số người bị phù mắt cá,cẳng, bàn chân. Nguyên nhân do tỉ lệprogestérone tăng, cơ thể đã giữ thêmnước và sodium để bù lại phần muối mấtđi. Vì vậy, thực hiện chế độ ăn ít muốitrong thời gian này không có lợi gì màcòn có thể gây hại. Các chứng phù trênkhông nguy hiểm gì nếu người mẹ khôngbị cao huyết áp.

Chất béo, đường, prôtêin:

Trong suốt thai kỳ, nhu cầu chất béo tăng,nhất là 4 tháng đầu, cơ thể người mẹ dựtrữ nhiều chất béo để đáp ứng cho nhucầu năng lượng. Chất cholestérol được

biến đổi bởi nhau và dùng để sinh sản raprogestérone mà thai dùng để tạo ra cáchoóc-môn khác.

Cơ thể người mẹ tạo ra glucose để cungcấp cho thai “chất đốt” đặc biệt cơ bảncho sự chuyển hóa của thai.

Prôtêin là một thành phần cấu tạo của tếbào, cần cho sự tổng hợp các mô mới.

Những thay đổi của người mẹ

qua từng tháng

Tháng thứ nhất:

- Bạn không có kinh nguyệt là dấu hiệuđầu tiên.

- Vú bạn lớn lên một cách kín đáo, vàbạn có thể cảm thấy người hơi khó chịu.

Tuần lễ thứ tám :

- Vú bạn vẫn tiếp tục to lên.

- Bạn hay buồn ngủ, miệng tiết ra nhiềunước bọt, buồn nôn, dễ cáu bẳn, táo bón,hay buồn đi tiểu…

Tuần lễ thứ 12: tổng tăng trọng chuẩnđến thời điểm này là 2kg.

- Cảm giác buồn nôn giảm dần, bạn tăngcân (nếu không bị ảnh hưởng nặng nề củaốm nghén).

- Các biến đổi hoóc-môn làm bạn hay

bối rối, xúc động.

- Lưu lượng máu lưu chuyển gia tăng nêntim, phổi, thận của bạn làm việc nhiềuhơn.

- Bạn không còn mắc đi tiểu nhiều nhưngnhu động ruột trong thời gian này giảmnên bạn dễ mắc chứng táo bón.

Tuần lễ thứ 16: tổng tăng trọng chuẩnđến lúc này là 2,5kg.

7

- Bạn cảm thấy khỏe hơn, ăn ngon miệnghơn.

- Đầu vú và vùng da xung quanh có thể

đậm lại.

- Bụng hơi nây tròn và xuất hiện một vệtđậm màu kéo dài từ rốn trở xuống (vệtđậm này sẽ hết dần sau khi sinh con).

Tuần lễ thứ 20: tổng tăng trọng chuẩnđến thời điểm này là 3kg.

- Tóc bạn dày, óng mượt hơn, lông mặtvà màu lông trên người có xu hướng sẫmlại, sắc tố da nổi rõ hơn. Tuy nhiên nếutóc bạn thuộc loại tóc dầu thì dầu hơn,tóc khô thì khô và giòn hơn.

- Lợi (nướu) của bạn trở nên mỏng manhhơn và dễ chảy máu. Cần tăng cườngcanxi, phốt-pho và fluor, đề phòng sâurăng.

- Bạn đau lưng, nhức mỏi người. Dịchnhầy trong âm đạo gia tăng.

- Kích thước hai vú gia tăng, và có thểtiết ra sữa non (bạn đừng nặn mà chỉ

lau bằng giấy hoặc khăn mỏng).

- Bạn hãy uống nhiều nước để giúp cơthể thải chất thừa.

Tuần lễ thứ 24: tổng tăng trọng chuẩnđến lúc này là 4,5kg.

- Đây là những ngày dễ chịu nhất trongthời gian mang thai của bạn. Bạn sẽ

tăng cân nhanh, bụng to lên rõ rệt.

- Mặt bạn và phần trên cơ thể trông mậpra.

- Bạn hay đổ mồ hôi và nóng hơn ngườikhác. Bạn hãy uống nhiều nước và mặcnhững loại vải bằng sợi thiên nhiên.

- Nếu bạn khó ngủ hãy thay đổi tư thếnằm.

Tuần lễ thứ 28: tổng tăng trọng chuẩnđến thời điểm này là 9kg. Tăng trọngtập trung ở vùng bụng, mông, đùi.

- Bạn cảm thấy nặng nề, vụng về, hayquên.

- Bạn cảm thấy thai nhi chuyển độngnhiều trong bụng mình.

- Tim bạn đập nhanh hơn, máu chảynhanh hơn và các tĩnh mạch trên vú nổirõ, xuất hiện vết vằn đỏ chạy ngang trênbụng.

- Bạn có thể bị ợ chua, khó tiêu, chuộtrút, đôi khi có những cơn co thắt như

lúc sắp sinh, nhưng không đau lắm.

- Bạn hãy ăn thức ăn có nhiều chất sắt vànghỉ ngơi nhiều.

Tuần lễ thứ 32: tổng tăng trọng lýtưởng ở thời điểm này là 11kg.

- Bạn khó thở, hay mắc tiểu, hoặc sónmột ít nước tiểu (khi ho, hắt hơi, cười) vìthai nhi lúc này đã lớn và chèn ép vào

các bộ phận khác trong cơ thể bạn.

Những cơn co bóp tử cung và những khóchịu đến với bạn.

8

- Rốn của bạn sẽ bằng phẳng hoặc lồi, nósẽ trở lại bình thường sau khi sinh.

Vết thâm chạy xuống dưới bụng rõ hơn.

- Xương chậu phát triển rộng ra để chuẩnbị cho sinh nở, nên bạn thấy khó chịuxung quanh khu vực này.

- Bạn mệt mỏi, khó ngủ hơn lúc bìnhthường, vì vậy bạn cần tranh thủ nghỉ

ngơi khi có thể được.

Tuần lễ thứ 36: tổng tăng trọng chuẩnđến thời điểm này là 12kg.

- Bạn cảm thấy hay mệt mỏi vì thiếu ngủvà sự tăng cân của thai nhi.

- Chóp bụng phát triển làm cho sự phânbố trọng lượng cơ thể thay đổi, bạn nênchú ý giữ gìn tư thế cho tốt.

- Nếu bạn mang thai con so thì tình trạngkhó thở, táo bón… sẽ được giảm khi đầucủa thai nhi lọt vào tiểu khung xươngchậu.

- Bạn đi tiểu nhiều hơn vì bọng đái bịchèn ép.

- Tốc độ lên cân giảm dần đến tuần lễ 38thì dừng lại.

- Những ngày sắp sinh con, bạn đượcnghỉ ngơi càng nhiều càng tốt. Nếu đangđi làm, bạn nên xin nghỉ vào thời điểmnày để chuẩn bị cho việc sinh nở.

Tuần lễ thứ 40:

- Bạn bứt rứt tê chồn chân và mọi cửđộng rất vụng về, cố sức vì kích cỡ củabụng mình.

- Cảm giác nặng ở bụng dưới, da bụngcăng ra gây ngứa ngáy khó chịu.

- Tử cung mềm dẻo và đàn hồi hơn chuẩnbị cho lúc chuyển dạ. Đôi lúc có co thắt

Braxton Hicks làm bạn nghĩ là mình đãchuyển dạ.

- Nếu bạn nhận thấy thai nhi cử độngdưới 10 lần một ngày thì phải đi kiểm tranhịp tim của thai nhi.

Hai tuần lễ cuối bạn có thể sụt đi một íttrọng lượng. Dấu hiệu này chứng tỏ

đứa bé đã phát triển hoàn chỉnh, bạn cóthể chuyển dạ trong vòng 10 ngày trở lại.

Sự phát triển của thai nhi

Tháng thứ nhất:

- Ngay sau khi thụ tinh, trứng di chuyểntrong ống dẫn trứng đến buồng tử

cung. Trong quá trình chuyển động, sựphân bào làm tế bào trong trứng tăng lênkhông ngừng.

9

- Ngày thứ tư sau khi thụ tinh, trứng đếnđược buồng tử cung, nó đã phát triểnthành một vật thể hình cầu có khoảng 100tế bào với một nang chứa đầy dịch lỏng,Vài ngày tới nó nổi bồng bềnh trongkhoang tử cung.

- Tuần thứ ba nó bắt đầu bám vào lớpniêm mạc dày nhưng mềm của tử

cung. Việc thụ thai hoàn tất khi trứng đãbám chắc vào thành tử cung.

- Lớp tế bào bên ngoài phôi có mànglông giống như bọt biển bám dính vàolớp niêm mạc tử cung, ăn thông với mạchmáu của người mẹ, màng lông này pháttriển thành nhau của thai nhi. Một số tếbào phát triển thành dây rốn và các màngnhầy bảo vệ thai nhi.

- Các nội bào chia thành ba lớp, pháttriển thành các bộ phận khác nhau của cơthể em bé.

Tuần lễ thứ 5 và 6:

Lúc này phôi thai dài 6mm và đã có:

- Bộ não đơn giản, hệ thần kinh trungương và xương sống.

- Bốn rãnh nông trên vùng đầu sẽ pháttriển thành hai tai và hai mắt của em bé.

- Hệ tiêu hóa, dạ dày, miệng và hàm.

- Lồng ngực phát triển. Tim có thể tíchlớn, trông giống như một chiếc bướu nhỏ,đã có tâm thất và tâm nhĩ, bắt đầu đậpvào cuối tuần thứ năm.

- Hệ thống mạch máu đang được hìnhthành.

- Bốn chồi tay chân nhỏ xíu đã phát triển.

Tuần lễ thứ 7: phôi thai dài khoảng 1,3cm.

- Đầu to ra và gập vào phía lồng ngực.

Khuôn mặt đã hình thành, đôi mắt cònđóng màng, mắt nằm ở hai bên cạnh củađầu.

- Nét chu vi hệ thần kinh gần như đã hoànchỉnh.

- Tim bắt đầu bơm máu đi khắp phôithai.

- Các tế bào xương bắt đầu phát triển.

- Phổi, ruột, gan, thận và các bộ phậnsinh dục đã có nhưng chưa hoàn chỉnh.

- Cánh tay, chân đã hình thành rõ ràng, ởphần cuối có những khe hở sau này pháttriển thành các ngón.

Tuần lễ thứ 8:

- Khuôn mặt đã có: chóp mũi, lỗ mũi,miệng, lưỡi. Các bộ phận bên trong taihình thành.

10

- Cánh tay, chân phát triển dài hơn. Vai,cùi, trỏ, đầu gối đã được phân chia rõràng. Tuy còn kết dính nhau bởi màng danhưng các ngón chân ngón tay đã phânbiệt.

- Tuyến sinh dục bắt đầu hình thành.

- Các cơ và dây thần kinh cùng tiến triểnvới tủy sống.

- Các cơ quan sơ bộ đã hình thành, thờikỳ phát triển phôi chấm dứt, từ lúc nàygọi là thai nhi.

Tuần lễ thứ 12: thai nhi dài 6,5cm,nặng 18g.

- Các cơ quan nội tạng hình thành xongvà đã hoạt động. Do đó thai nhi ít hẳnnguy cơ bị nhiễm trùng, hoặc bị tác hạicủa thuốc do mẹ uống.

- Mí mắt phát triển và khép phủ lên mắt.

- Tai đã có vành.

- Tay, chân hình thành với đầy đủ ngón.Móng tay, móng chân đang mọc.

- Các cơ bắp đang phát triển, do đó thainhi có thể co, xòe, nắm tay lại. Nó cũngđã có thể cử động cơ miệng, nhăn mặt,nuốt các dịch lỏng bao quanh và đi tiểu.Song mọi cử động còn rất khẽ nên mẹkhông cảm nhận được.

- Các cơ quan sinh sản đã khác biệt, cơquan bên ngoài của con trai đã hình thànhnhưng qua siêu âm chưa nhìn thấy.

Tuần lễ thứ 16: thai nhi dài 16cm, nặng135g và lớn nhanh trong tháng này.

- Mặt và cơ thể phủ một lớp lông tơ.Lông mày và lông mi phát triển.

- Da của bé mỏng, có thể nhìn thấy maoquản ở dưới lớp da.

- Các khớp tay, chân được hình thành,xương cứng bắt đầu phát triển.

- Có các cử động hô hấp bằng lồng ngực.Tim đập nhanh gấp đôi nhịp tim của mẹ.

- Các cơ quan sinh dục đã định hình rõràng.

Tuần thứ 20: thai nhi dài 25cm, nặng340g.

- Tóc bắt đầu mọc.

- Chân răng bắt đầu phát triển.

- Cánh tay, cẳng chân phát triển.

- Da được một chất sữa trắng, nhờn trong

tử cung bảo vệ.

- Các tế bào thần kinh phát triển đầy đủ.

- Mẹ đã cảm nhận được cử động của thainhi. Tuy vậy, các bà mẹ cũng đừng quálo lắng khi thấy thai nhi không cử độngnhiều.

Tuần lễ thứ 24 và 25: thai nhi dài 33 -34cm, nặng 570 - 600g.

- Mặt thai nhi đã tinh tế hơn, lông mày,mũi, tai, cổ đã thấy rõ.

11

- Các tuyến mồ hôi hình thành dưới danhưng lớp mỡ thì chưa có.

- Các cơ chân tay phát triển mạnh. Bé coduỗi chân tay thường xuyên.

- Thai nhi đã có giai đoạn thức và ngủ,bắt đầu phản ứng với những tiếng độngbên ngoài.

- Người mẹ cảm thấy tiếng nấc cụt, tiếngho của thai nhi giống như tiếng gõ nhẹ.

Tuần thứ 28: thai nhi dài 37cm, nặng900g - 1kg.

- Da của thai nhi màu đỏ, tuy trông nhănnheo nhưng bắt đầu có mỡ dưới da.

- Khu vực tư duy của não phát triển lớnhơn, phức tạp hơn. Thai nhi đã có thể

biết đau và phản ứng giống những bé mớisinh đủ ngày tháng.

- Vị giác thai nhi nhạy bén vì gai lưỡiphát triển nhiều hơn so với lúc ra đời.

- Phổi chưa phát triển hoàn thiện.

- Khi thai nhi đang cử động, nếu đặt taylên bụng người mẹ ta có thể cảm nhậnđược hình dáng bàn chân, mông của nó.

Tuần thứ 32: thai nhi dài 40,5cm; nặng1,6kg; trông thai nhi không khác gìmấy so với lúc bé đã được sinh ra.

- Thai nhi đã phân biệt được sáng tối,lúc này nó đã lớn, nên ít cử động vì tử

cung chật chội.

- Nó đã có thể quay ngược đầu xuống đểchuẩn bị chào đời.

Tuần lễ thứ 36: thai nhi dài 46cm;nặng 2,5kg.

- Da thai nhi màu hồng, lớp mỡ tích tụdưới da làm thai nhi tròn trĩnh, đẹp hơn.Lớp lông măng đã dần dần được thaybằng một chất sệt bảo vệ.

- Tóc có thể dài 5cm.

- Ngón tay, ngón chân đã có móng.

- Hai tinh hoàn của bé trai bắt đầu hiệnra.

- Sọ chưa hoàn toàn xương hóa: haixương thóp chỉ khép kín sau khi trẻ đãsinh ra được vài tháng.

- Đầu của bé (nếu là con so) có thể đãlọt vào tiểu khung chậu để chuẩn bị

chào đời.

- 4 tuần còn lại ở trong tử cung, thai nhităng trọng mỗi ngày khoảng 28g.

Tuần lễ thứ 40: thai nhi dài 51cm;nặng 3,4kg.

- Da lúc này hoàn toàn nhẵn, lớp chất sệtbong ra từng phần. Thai nhi có thể

cào xước thân thể bằng móng tay sắc

nhọn của mình.

- Một chất sẫm màu (được gọi là phânsu) tích tụ ở ruột thai nhi, sẽ được thải rangoài khi ruột của bé chuyển động lầnđầu.

12

Cuộc sống của em bé

trong tử cung

Trong suốt 9 tháng nằm cuộn tròn trongtử cung của mẹ, thai nhi được túi nước ốibao bọc. Thai nhi sống nhờ vào nguồndinh dưỡng, dưỡng khí do cơ thể

mẹ cung cấp truyền qua nhau và dây rốn.

Đấy cũng là nơi thai nhi thải chất cặn bã.

Nước ối chảy ra trước khi em bé chàođời, còn nhau và dây rốn đều được thảibỏ

sau khi em bé chào đời.

Túi nước ối: Khi thể tích tăng, phôi thairời nơi nó đã gắn vào thành tử cung.

Song song có một màng nhầy hình thànhbao quanh nó. Màng này nhanh chóng cóđầy nước (túi nước ối), lớn lên và chiếmtoàn bộ tử cung vào tuần lễ thứ 10. Nướcối có nhiều chức năng: Nó mang đến chothai nhi nước và các chất dinh dưỡng màthai nhi nuốt hoặc thấm qua da, nó điềuhòa nhiệt độ của thai nhi, giúp thai nhi

dịch chuyển, bảo vệ thai nhi chống cácchấn động bất ngờ và chống vi trùng cóthể

xâm nhập từ ngoài âm đạo. Nước ốiđược thay 4 giờ đồng hồ một lần. Mộtphần của nước ối được thai nhi thải rakhi nó đái. Ta có thể biết tình trạng sứckhỏe của thai nhi khi làm xét nghiệmnước ối.

Nhau: Được hình thành từ tuần thứ 4 vàhoàn thành ở đầu tháng thứ 4 của thai kỳ.Nó lớn lên cùng với sự phát triển của tửcung. Bề ngoài giống như một cái đĩaxốp, có hai mặt, được dính trong tử cung.Khi hoàn thiện, nhau có đường kính20cm, dày 3cm, nặng 500 - 600g. Chủyếu nhờ nhau mà cơ thể người mẹ đã

nuôi dưỡng được thai nhi. Máu của mẹtới nhau bằng những động mạch của tửcung.

Chất dinh dưỡng, ôxy mà máu đem theotruyền qua nhau bằng tĩnh mạch rốn tớithai nhi. Chất thải, khí cacbonic chứatrong máu của thai nhi bằng các độngmạch rốn tới nhau, rồi từ đó hòa với máucủa mẹ. Cơ thể mẹ có chức năng thảinhững chất thừa ra ngoài qua thận vàphổi. Nhau còn sản sinh ra những hoóc-môn cần thiết cho thai kỳ trôi chảy vàthai nhi phát triển tốt, ngoài ra còn mộtsố chức năng khác chưa được làm sángtỏ. Nhau giống như một cái lọc đặc biệtgiữa mẹ và con, nó không hoàn toàn bảovệ được thai nhi chống các vi rút, vi

trùng, vi khuẩn xâm nhập, vì vậy trongmọi trường hợp, bạn hãy hỏi thầy thuốc,không nên tự điều trị

bằng thuốc.

Dây rốn: Là một dây gồm ba mạch máu:hai động mạch để cho máu chảy từ

thai nhi về nhau, một tĩnh mạch để chomáu chảy từ nhau về thai nhi.

Các cử động của thai nhi:

- Hoạt động đầu tiên của thai nhi là nhịpđập của tim ở tuần thứ tư của thai kỳ.

- Tuần 15 cử động đầu tiên giống như cửđộng hô hấp nhưng không đều, gián đoạn.

- Nấc cụt có nhiều ở tháng thứ 9 khoảng6 lần một ngày.

13

- Tháng thứ 3 thai nhi đã có thể cử độngtay, chân. Từ tháng thứ 4 người mẹ

có thể cảm nhận được các cử động củathai nhi, nhất là khi nó đạp mạnh hoặcthay đổi tư thế. Những cử động này đềuđặn, và tăng từ tháng thứ 5 đến tháng thứ7.

Sau đó cường độ cử động giảm, vì từtháng thứ 8 thai nhi cảm thấy tử cung quáchật, không có chỗ cho nó cử động thoảimái. Nhưng trong 12 giờ đồng hồ nócũng phải cử động ít nhất 1 lần.

- Thai nhi ngủ thức không theo giờ giấc,nó thức và hoạt động ngay cả lúc bạnngủ. Cơ thể của nó hoạt động mạnh khimẹ nó stress hoặc xúc động mạnh. Nó cóphản ứng với sự kích thích từ bên ngoài.

Những cơ quan cảm giác:

Bộ phận tiếp nhận cảm giác ở da của thainhi được hình thành từ rất sớm. Từ

cuối tháng thứ 3 các bộ phận thu nhậnnhạy cảm ở da tay đã định vị. Nhưng cáccơ

quan cảm giác khác của thai nhi pháttriển hơn.

- Nhất là ba tháng cuối của thai kỳ, thai

nhi có thể nghe thấy tiếng nói của bố

mẹ, khi đang ngủ có thể bị đánh thức bởitiếng nhạc quá lớn, chuyển động theotiếng nhạc mà nó thích...

- Từ tháng thứ 7 thai nhi có thể mở mắt,nhìn thấy và nhắm mắt. Cũng trong thờigian này thai nhi có thể phản ứng với vịngọt, chua, đắng.

dinh dưỡng của người mẹ

trong thời kỳ mang thai

Cơ thể người mẹ là nguồn duy nhất cungcấp thức ăn cho thai nhi. Vì vậy, chế độăn uống của người mẹ trong thời kỳ mangthai quyết định sự phát triển của thai nhi.

Người mẹ phải được ăn uống tốt, càngđa dạng cân đối càng tốt (không có nghĩalà ăn uống cho hai người, mà là ăn uốngtốt gấp đôi).

Tuy vậy, người mang thai phải thận trọngtrong việc lựa chọn thức ăn cho mình, vìcó những thức ăn lợi cho cả mẹ và thainhi, nhưng cũng có những thức ăn chỉ làmcho người mẹ tăng cân rất nhiều, rấtnhanh mập mà ít có lợi cho thai nhi.

Và có những thức ăn người mẹ phải tránhxa vì “Lợi bất cập hại”.

ở những tháng đầu tiên của thai kỳ, nhiềungười mẹ thường chán ăn, hay nôn và rấtthích ăn của chua như: khế, táo, mận,chanh... Đây là hiện tượng sinh lý thay

đổi (quen gọi là nghén) và cơ thể ngườimẹ đang thiếu chất. Thông thường, sauvài ba tháng, cơ thể người mẹ sẽ thíchnghi, ăn uống bình thường trở lại.

Nếu người mẹ bị nghén nặng không ănuống được gì, nôn quá nhiều dẫn đến sứckhỏe suy kiệt, nên đến thầy thuốc đểnhanh chóng tìm biện pháp xử lý thíchhợp, nhằm đảm bảo an toàn cho cả mẹ vàthai nhi.

14

Nhu cầu dinh dưỡng của người mẹ

trong thời kỳ mang thai:

Năng lượng

Calo là nhiên liệu sinh ra năng lượng chocơ thể. Mỗi thức ăn có một giá trị

năng lượng được đánh giá bằng kilocalo, ví dụ: 1g Prôtêin (chất đạm) = 4kcal, 1g Gluxít (chất ngọt) = 4 kcal, 1gLipít (chất béo) = 9 kcal.

Một phụ nữ 25 tuổi có trọng lượng trungbình và hoạt động bình thường, cần tốithiểu 1800 đến 2200 kcal mỗi ngày. Khingười phụ nữ đó mang thai trong 3

tháng đầu cần thêm 100 kcal mỗi ngày và6 tháng sau thêm 250 kcal mỗi ngày.

Nghĩa là: năng lượng tối thiểu chongười mẹ phải đạt 2400 đến 2500 kcalmột ngày.

Nguồn năng lượng trong thức ăn củangười Việt Nam chủ yếu từ lương thựcnhư: gạo, ngô, khoai, sắn. Các loại củcũng là nguồn năng lượng nhưng khônggiàu prôtêin. Vì vậy, không nên dùng củthay thế hoàn toàn cho gạo mà chỉ nên ănkhi thiếu gạo.

Prôtêin

Phụ nữ đang mang thai nên cố gắng ănnhiều thức ăn giàu đạm, vì nhu cầu đạmtăng dần cùng với sự phát triển của thainhi. Prôtêin là nguyên liệu để cơ thể

tạo ra và tái tạo các mô. Prôtêin để tănglượng máu, để tử cung và vú phát triển,để

tích lũy mỡ… đồng thời cần một lượngkhông nhỏ để cung cấp cho thai nhi cùngnhau thai hình thành và phát triển, đặcbiệt là sự phát triển não. Phụ nữ mangthai mỗi ngày cần khoảng 70 - 90 gamPrôtêin. Nếu bữa ăn thường ngày của bạnđã có nhiều Prôtêin thì khi mang thai chỉcần thêm 10g - 20g một ngày.

Prôtêin có nhiều trong: thịt, cá, tôm, cua,ốc, trứng, các sản phẩm từ sữa, rau ngót,rau rút, các loại cây họ đậu (đậu tương,đậu xanh, lạc, vừng)… 300 - 400g raucó 5 - 10g Prôtêin. Ngoài ra, bạn có thểbổ xung thêm Prôtêin ở rau, gạo mới.

- Bạn nên ăn gạo có chất lượng cao (gạomới thu hoạch, gạo mới xay xát và khôngxát trắng quá), vì loại gạo này có nhiều

chất khoáng, vitamin B1 và Prôtêin.

Nếu dùng gạo kém chất lượng kéo dài sẽdẫn tới thiếu Prôtêin, có thể bị phù nề vìthiếu Vitamin B1, thiếu các chất khoánggiúp cho việc tạo máu dẫn tới thiếu máu.

LipitDầu mỡ không chỉ giúp cho việc hấp thụcác Vitamin A, D, E mà còn có tác dụngbảo vệ thai nhi, giúp cho thai nhi chónglớn, người mẹ khỏe mạnh.

10g dầu cung cấp gần 100kcal. Nếu dùngdầu mỡ để xào, rán thức ăn thì thức ăn cómùi thơm, kích thích ăn ngon miệngnhưng lại làm mất đi nhiều Vitamin và15

đối với người đang mang thai có thể gâykhó tiêu, ợ nóng. Vì vậy, cách chế biếntốt nhất là trộn dầu ăn vào rau (sa-lát).

Vitamin, chất khoáng và các yếu tố vi

lượng

Trong suốt thời gian mang thai, người mẹcần được cung cấp đầy đủ Vitamin vàkhoáng chất để giúp cho cơ thể cân bằngvà thai nhi phát triển tốt.

Vitamin C

Vitamin C có tác dụng bảo vệ mô, chốngô-xy hóa với nhiều dạng bệnh. Nó canthiệp vào tận các tế bào, các cơ, não,hoóc-môn. Vitamin C giúp phụ nữ mangthai có một bánh nhau bền chắc, tăng sứcđề kháng cho cơ thể và giúp hấp thụ tốtchất sắt. Hàng ngày bạn phải cung cấplượng vitamin C cần thiết cho cơ thể, vìsinh tố này cơ thể chúng ta không tích trữđược.

Những trái cây và rau giàu Vitamin Cnhư: cam, chanh, quýt, bưởi, dâu tây, cácloại quả tươi có vị chua, cà chua, bắpcải, súp lơ, ớt ngọt, rau mùi tây… Nêndùng quả tươi chín, rau tươi, non, nênhấp cách thủy hoặc ăn sống, vì Vitamin Cmất đi nhiều nếu thức ăn tồn trữ lâu vànấu nướng không đúng kỹ thuật.

Canxi

Canxi là thành phần cơ bản của xương vàrăng. Nó đóng vai trò quan trọng trongviệc co giãn các tế bào cơ. Khi mangthai, cơ thể người mẹ cần một lượngcanxi gấp đôi lúc bình thường, giúp choviệc tạo xương thai nhi. Nhu cầu canxităng cùng với sự phát triển của thai nhi.Vì vậy, người mẹ phải cung cấp cho cơ

thể đủ canxi để không tổn thương đếnxương của bản thân và thỏa mãn nhu cầucủa thai nhi.

Thức ăn có nhiều canxi, phốt pho nhưsữa, các sản phẩm từ sữa, cá, cua, trứng,nước khoáng, rau xanh và các hạt họđậu… Vitamin D là nhân tố hấp thụ

canxi, nó được tạo nên ở da dưới tácdụng của ánh nắng mặt trời. Vì thế, bạncũng cần phơi nắng đầy đủ.

Chất sắt

Nhu cầu sắt của cơ thể người mang thaigia tăng để: thỏa mãn sự phát triển củathai nhi, tránh mọi nguy cơ mất máu lúcchuyển dạ và dự trữ cho bé trong 6

tháng mới sinh. Nguồn sắt từ cơ thểngười mẹ truyền cho con, vì vậy nếungười mẹ khỏe mạnh, được cung cấp đầyđủ chất sắt sẽ hạ được tỉ lệ đẻ non vàphòng chống thiếu máu cho con ngay từkhi còn là bào thai. Tổng số chất sắt cầncho người mang thai là 500 - 600 mg. Batháng cuối của thai kỳ cần 3 mg sắt/ngày.

Người mẹ có thai bị thiếu máu chỉ cầnhơi gắng sức là mệt mỏi, chóng mặt, hoamắt, khó thở và nguy cơ tai biến, rủi rokhi đẻ cao. Tỉ lệ tử vong ở sản phụ

thiếu máu khi đẻ cao. Đứa con thiếu máuthường nhẹ cân, ra đời sớm (đẻ non), tỉ

16

lệ tử vong sơ sinh cao. Vì vậy, để đứacon sinh ra được khỏe mạnh người mẹcần được cung cấp đầy đủ chất sắt.

Những thực phẩm giàu chất sắt như: gan,thịt nạc đỏ, chim bồ câu, cá, lòng đỏtrứng, các loại đậu đỗ, mơ, nho khô, rauquả… (sắt gốc động vật dễ hấp thụ

hơn sắt gốc thực vật).

Lưu ý: Bạn nên ăn rau quả tươi, vìVitamin C giúp cơ thể hấp thụ tối đa chấtsắt. Trái lại không nên uống nước trà vìcó thể phản tác dụng. Bạn cần phải thử

máu muộn nhất là vào tháng thứ tư của

thai kỳ. Để phòng chống thiếu sắt, ngoàichế độ ăn uống hợp lý, bạn nên uốngthêm viên sắt và axít folic theo chỉ dẫncủa bác sĩ (phải uống đủ liều mới có kếtquả tốt).

Axít folic (B9)

Axít folic cần thiết cho sự phát triển hệthần kinh trung ương của thai nhi, đặcbiệt là trong những tuần lễ đầu. Axít foliccòn đóng vai trò quan trọng trong việcphân chia và phát triển các tế bào, giúphấp thụ chất đạm, giảm chứng xơ

động mạch và ngừa một số loại ung thư.Thiếu axít folic trẻ dễ bị dị tật bẩm sinh.

Cơ thể người mẹ trong thời gian mang

thai cần lượng axít folic gấp nhiều lần sovới lúc bình thường nhưng dưỡng chấtnày lại không tích trữ được, do đó, cầnphải cung cấp hàng ngày.

Axít folic có nhiều trong các loại rautươi, lá to, có màu xanh thẫm như: mùngtơi, cải xanh, cải cúc, hoa lơ xanh… vàtrong lạc, hạt dẻ, bánh mì nguyên cám….Tuy nhiên, bạn nên ăn rau hấp cách thủyhoặc để sống vì sinh tố này bị

tiêu hủy rất nhiều trong quá trình nấunướng.

Vitamin B2 và Becaroten

Các loại rau màu xanh đậm có nhiềuVitamin B2 và Becaroten (tiền Vitamin

A). Nếu bạn ăn ít rau thì cần ăn thêm mộtsố hoa quả chín như: đu đủ, xoài, na,chuối… vì hoa quả không chỉ cung cấpdinh dưỡng, vitamin mà còn giúp tiêuhóa tốt.

Chất Iốt

Tuy cơ thể chỉ cần một lượng Iốt rất nhỏ,nhưng nó là thành phần cấu tạo quantrọng nhất tạo chất nội tố của tuyến giáptrạng. Thiếu Iốt sẽ dẫn đến đần độn,chậm phát triển thể lực, thiểu năng tuyếngiáp, bướu cổ.

Phụ nữ mang thai mà thiếu Iốt nặng dễ bịsảy thai tự nhiên, thai chết lưu, đẻ

non hoặc ảnh hưởng xấu tới sự phát triển

bộ não của thai nhi, gây ra những khuyếttật bẩm sinh về trí tuệ và vận động củatrẻ sau này. Đặc biệt, những khuyết tậtxảy ra trong thời kỳ thai nghén tồn tạivĩnh viễn sau khi trẻ ra đời.

Để đảm bảo đủ Iốt bạn nên ăn các thứcăn hải sản (cá, rong, tảo, rau câu).

Khi chế biến thức ăn bạn hãy dùng muốiIốt.

17

Chất xơ

Chất xơ kích thích sự co bóp của dạ dày,ruột, giúp cho các hoạt động tiêu hóa,bài tiết chất cặn bã, thải chất độc hại ở

ruột, chống táo bón.

Khi mang thai, bạn rất dễ bị táo bón, vìvậy, thức ăn xơ phải chiếm phần đáng kểtrong bữa ăn hàng ngày của bạn.

Chất xơ có nhiều ở rau và trái cây. Nókhông có ở các thức ăn gốc động vật.

Nước

Nước là chất không thể thiếu cho sựsống, nó chiếm 2/3 trọng lượng cơ thể.

Nước hòa tan các chất dinh dưỡng đểcung cấp cho cơ thể, duy trì ổn định nhiệtđộ cơ thể. Nước là con thuyền giúp cơthể thải bỏ các chất độc hại, chống táobón. Nước giữ cho thận khỏe mạnh, làm

cho sự trao đổi chất giữa mẹ và thai nhiđược dễ dàng.

Người ta có thể nhịn ăn 7 ngày, nhưngnhịn uống 7 ngày có thể chết do thiếunước. Bạn hãy uống từ 1l đến 1,5l nướcmỗi ngày, và có thể uống thêm sữa, nướcquả

tươi, rau ép không đường, hoặc canh rau.

Những điều cần chú ý

Ăn đúng mức, đủ chất, ngon miệng

Để đảm bảo sức khỏe cho bạn và con,bạn cần có chế độ ăn uống đa dạng, cânđối, đầy đủ và san đều cho cả ngày, cùngvới cách chế biến, kỹ thuật nấu nướng

tốt.

Bạn đừng lo ngại vì bạn thích ăn chualúc có nghén, các thức ăn chua thường cóchất khoáng, axit Ascobic giúp chuyểnhóa, hấp thụ tốt chất đường bột -

là những chất thiếu hụt lúc bạn mang thai.

Bạn nhất thiết phải ăn thêm (cả về lượngvà chất) trong bữa ăn chính hoặc phụtrong ngày để thêm dinh dưỡng:

- Tạo nên thai nhi (đến khi sinh nặngkhoảng 3kg).

- Tạo nên các cơ quan bảo vệ thai nhi(cổ tử cung to lên, sản sinh ra nước ối,nhau thai… sự tăng trưởng này khoảng

3kg).

- Dự trữ một lượng mỡ (tối thiểu phảiđược 5kg) để đủ sức đẻ và đủ nguyênliệu tạo sữa nuôi con.

+ Có trường hợp người mẹ không ănthêm mà con vẫn khỏe vì: người mẹ lúcbình thường vốn đã ăn uống đủ, khi mangthai lại được nghỉ ngơi hợp lý, giảm laođộng (năng lượng lúc bình thường vốndành để lao động, khi mang thai nănglượng ấy được dành cho thai nhi - khôngăn thêm nhưng giảm lao động có tác dụngnhư nhau).

18

Những trường hợp đặc biệt

Công thức sau đây giúp bạn tự theo dõitrọng lượng, và khi mang thai có kế

hoạch ăn uống để tăng số cân cần thiếtcho con bạn phát triển tốt:

trọng lượng đo bằng

I =

kg(cao bằng m)2

Ví dụ: Bạn cao 1,56m và cân nặng 50 kg:

60

60

I �

�

� 20 8

,

6

,

1

(

6)2

4

,

2

Nếu I nhỏ hơn 18 thì bạn bị gầy - tổngtrọng lượng cần tăng đến cuối thai kỳ

là 20 kg.

Nếu I nằm giữa 18 và 20 bạn mảnhngười - tổng trọng lượng cần tăng đếncuối thai kỳ khoảng 15 kg.

Nếu I nằm giữa 20 và 23 thì bạn là ngườicó trọng lượng bình thường - tổng trọnglượng cần tăng đến cuối thai kỳ là 12 kg.

Nếu I lớn hơn 23 thì bạn là người mập -tổng trọng lượng cần tăng đến cuối thaikỳ từ 7 - 11kg, vì có thể lấy dự trữ từ cơthể bạn.

Những trường hợp dưới đây cần phảiăn nhiều:

- Bạn dưới 18 tuổi và cơ thể chưa phát

triển đầy đủ. Bạn nên ăn nhiều sữa vàcác sản phẩm từ sữa để có đủ 2500kcal/ngày.

- Bạn phải làm việc nặng cần 2500 kcal/ngày, nên tăng thêm prôtit, gluxit, lipitvà vitamin nhóm B, C cho khẩu phần ănhàng ngày.

- Bạn đã có nhiều con hoặc đẻ dày, cầntăng cường chất sắt, canxi, vitamin B9 vàmuối khoáng.

- Bạn đang mang thai sinh đôi, cần tăngthêm khẩu phần calo nhất là ở nửa cuốicủa thai kỳ.

Những thực phẩm nên hạn chế sử dụng

Các chất tanh:

Trong thời gian mang thai, bạn khôngphải hoàn toàn kiêng ăn chất tanh.

Những thức ăn này giàu dinh dưỡngnhưng dễ bị ươn thiu (tôm, cá), dễ bị dịứng (cua, sò, ốc, hến…) nên khi ăn bạnhãy chú ý tới vệ sinh an toàn thực phẩmvà cách chế biến. Kiên quyết đổ bỏ khithực phẩm ươn, ôi thiu.

Thịt trâu, thịt chó, thịt ba ba:

Là những thức ăn gây đầy bụng, lâu tiêu,ợ nóng, phụ nữ có thai nên hạn chế

dùng.

19

Các loại gia vị :

ớt, tỏi, dấm, hành, gừng, hạt tiêu… nênăn vừa phải. Ăn quá nhiều gừng, dấm cóthể làm cho bé bị vàng da và tổn thươngnão.

Các loại đồ hộp :

Các loại đồ hộp, đồ đóng gói sẵn cónhiều gia vị cũng như hóa chất bảo quản,dùng đồ đã để lâu hoặc quá hạn dễ gâyrối loạn tiêu hóa.

Các chất kích thích :

Trà đặc, cà phê, rượu, bia, thuốc lá ảnh

hưởng xấu đến sự phát triển hệ thần kinhcủa thai nhi. Đặc biệt, phụ nữ có thai màhút thuốc lá là tự đầu độc mình và con,thường xảy ra những rủi ro như:

- Sảy thai và tỉ lệ chết chu sinh cao.

- Cân nặng trẻ sơ sinh kém 7 - 8% so vớitrẻ có mẹ không hút thuốc lá.

- Rối loạn sự chuyển hóa chất Prôtêin,chậm hình thành xương và chậm tổng hợpcác chất cần cho sự sống của thai nhi. Hệthần kinh trung ương bị đầu độc đầu tiên(2 - 3 tuần đầu), hệ tim mạch (4 -5 tuầnđầu).

- Chứng thiếu máu ôxy dẫn đến sự kémcỏi trí năng ở trẻ.

- Những bệnh viêm, đặc biệt là bệnh khíthũng phổi và thương tổn nặng đến gan.

- Bệnh tim bẩm sinh ở trẻ, mở đường chosự sớm phát triển quá trình xơ vữa độngmạch… gây những yếu kém về di truyềncó khi ảnh hưởng đến thế hệ thứ 2

- 3 sau này.

Đường, bánh kẹo ngọt, sôcôla, mứt :

ăn quá nhiều bánh kẹo, đường, khoaichiên… sẽ gây tăng cân quá nhanh ở

bạn mà không giúp được gì cho sức khỏecủa thai nhi.

Những chăm sóc y tế

trong thời kỳ mang thai

Khám thai định kỳ

Khám để chẩn đoán có thai, và khám thaiđịnh kỳ nhằm mục đích kiểm tra sứckhỏe, tìm ra những vấn đề có thể xảy rađối với người mẹ và thai nhi, phòng nguycơ đẻ non. Đồng thời, bạn sẽ nhận đượcnhững hướng dẫn của thầy thuốc về

cách bảo vệ thai và giúp thai nhi pháttriển tốt...

Lần khám thai đầu tiên phải được làmkhi bạn có thai khoảng 12 tuần. Sau đómỗi tháng bạn khám một lần cho đến khithai được 28 tuần. Từ tuần thứ 28 bạnnên khám thường xuyên hai tuần một lần

cho đến khi thai được 36 tuần. Từ đó đến20

khi sinh bạn nên khám mỗi tuần một lần.Nếu có vấn đề gì đặc biệt cần khámthường xuyên hơn nữa.

Lần khám thai đầu tiên để chẩn đoántình trạng sức khỏe của bạn, tính toánngày bạn có thể sinh nở, lập tiền sử bệnhvà làm xét nghiệm khi thấy cần thiết.

ở lần khám đầu tiên bác sĩ sẽ hỏi bạnnhững điều sau:

- Tuổi của bạn và chồng.

- Quê quán của bạn (vì một số dạng bệnhthiếu máu có tính di truyền và chỉ

gặp ở một số sắc tộc).

- Nghề nghiệp của hai vợ chồng bạn vànhững vấn đề liên quan như: có phải làmviệc ca đêm không? Có phải mang vácnặng nhọc hoặc phải tiếp xúc nhiều vớihóa chất độc hại không? ...

- Bạn bắt đầu thấy kinh từ bao giờ, cóđều đặn không? Chu kỳ kinh bao nhiêungày? Ngày đầu của kỳ kinh cuối cùng làngày nào?...

- Bạn dùng biện pháp tránh thai nàotrước khi có thai, và ngưng dùng từ khinào?

- Bạn có bị những bệnh nặng, bệnh kinhniên không? Bạn đã trải qua phẫu thuật

chưa? Bạn có đang điều trị bệnh gìkhông? Bạn có bị chứng dị ứng nàokhông? Bạn đang dùng những thuốc gì?...

- Chế độ ăn uống của bạn ra sao?

- Bạn có hút thuốc lá, có nghiện rượu,nghiện ma túy không? Thần kinh và giấcngủ của bạn thế nào?...

- Những kỳ mang thai trước (kể cả nhữnglần sảy và nạo thai) của bạn như

thế nào? Bạn đã có con chưa? ở cữ nhưthế nào? Chúng nặng bao nhiêu cân? Saukhi đẻ có vấn đề gì không? Trước đâybạn có cho con bú không? Bây giờ chúngthế nào?

- Trong gia đình bạn hoặc gia đình chồngbạn có trường hợp sinh đôi nào không?Có bệnh di truyền (chứng đái tháo, chứngmáu khó đông...) nào không?

Nếu bạn đã khám về di truyền trước khimang thai thì ý kiến của bác sĩ như thế

nào?...

ở các kỳ khám bác sĩ sẽ hỏi bạn 6 câusau và đây cũng là những câu hỏi để

bạn tự theo dõi sức khỏe, thai nghéncủa mình

- Bạn có thấy tử cung co bóp không? Lúcđó bạn có cảm tưởng bụng bạn rắn lại vàkhông phải lúc nào cũng đau. Những co

bóp này phải thường xuyên xảy ra trongsuốt thai kỳ, càng gần ngày sinh càng tăngvà rõ rệt: dưới 10 lần một ngày (trướctháng thứ 9).

- Bạn có bị ra máu không? Nếu có, phảinằm nghỉ ngơi và mời bác sĩ tìm nguyênnhân.

21

- Bạn có ra chất nhầy không? Nếu nhiềudịch màu trắng đục, chảy ra từ âm đạo,có mùi hôi và gây ngứa hoặc đau khu trúcó thể bạn bị viêm nhiễm. Đáng lo ngạihơn cả là ra nước ối trắng đục có mùinhẹ, cần phải khám ngay.

- Bạn có thấy thai cựa quậy không? Đầu

tiên là những đụng nhẹ, sau đó là nhữngcú đạp mạnh. Nếu quá 12 tiếng đồng hồmà không thấy thai nhi cựa quậy, bạnphải đến bệnh viện.

- Khi đi tiểu bạn có thấy buốt không?Nếu có, bạn nên kiểm tra đường tiết niệu.

- Bạn có bị sốt không? Sốt thường là dấuhiệu của viêm nhiễm, cần phải đi khámngay.

Bạn cần nói cho bác sỹ biết những lolắng của mình dù những vấn đề đó thuộcvề tâm lý, bệnh tật hay vật chất.

+ Đo chiều cao (kỳ khám đầu): Nhânviên y tế sẽ đo chiều cao của người mẹ.

(Vì chiều cao giúp cho biết kích thướcxương chậu). Xương chậu nhỏ có thểsinh khó.

Khám phụ khoa (kỳ khám đầu):

Bác sĩ khám phụ khoa cho bạn để xácđịnh giai đoạn mang thai, tình trạng củaâm hộ, kiểm tra xương chậu, kiểm tra cổcử cung - tử cung, trực tràng - âm đạo -bàng quang.

Các xét nghiệm bắt buộc (kỳ khámđầu):

- Tìm albumin hoặc đường trong nướctiểu.

- Định nhóm máu và nhân tố Rhesus.

- Xác định bạn đã miễn dịch đối vớibệnh ban đỏ (Rubéole) chưa.

- Xác định xem bạn có mắc bệnh lây quađường sinh dục không (ví dụ có bệnhgiang mai: phải chữa trị trước tuần lễ thứ20 để không ảnh hưởng đến thai nhi).

- Khi có thai được 6 tháng phải làm xétnghiệm tìm viêm gan B; nếu tiền sử

bạn phải truyền máu thì cần làm xétnghiệm tìm viêm gan C.

+ Các xét nghiệm nên làm (kỳ khámđầu):

- Làm xét nghiệm dịch cổ tử cung và tửcung (nếu các xét nghiệm này đã được

làm quá 2 năm trở về trước).

- Siêu âm.

- Tìm căn bệnh AIDS đối với phụ nữ cónhiều người tình, có người tình ái nam áinữ, nghiện chích ma túy hoặc có chồngdễ bị chứng xuất huyết.

Khám tổng quát (kỳ khám đầu):

22

Bác sĩ sản khoa khám tổng quát, nghetim, phổi, kiểm tra hai bầu vú của bạn.

Bác sĩ sẽ hỏi về răng của bạn và nhắcnhở bạn thường xuyên kiểm tra răng.

ở tất cả các lần khám thai đều phảilàm các bước sau: Xét nghiệm nướctiểu (các kỳ khám) để:

- Xác định xem có bị bệnh đái tháođường không.

- Xác định xem có vết chất đạm không.Nếu có chứng tỏ thận của bạn làm việckhông tốt. Cuối thai kỳ làm xét nghiệmmà vẫn còn chất này, có thể đó là dấuhiệu của tiền sản giật.

Cân nặng (các kỳ khám):

Bạn sẽ được cân ở các kỳ khám thai, đểxem bạn có lên cân đúng với sự pháttriển của thai kỳ không. Nếu trong batháng đầu bạn có sụt cân chút ít, do

nghén, cũng là bình thường.

Giai đoạn cuối thai kỳ, nếu bạn tăng cânđột ngột, đó có thể là dấu hiệu của tiềnsản giật.

Đo huyết áp (các kỳ khám):

Nên đo huyết áp thường xuyên để kịpthời phát hiện ra chứng tăng huyết áp độtngột và tìm cách giữ huyết áp ổn định.Huyết áp bình thường khoảng 120/70,nếu tăng lên 140/90 thì đó là điều đángquan tâm. Trong thời gian mang thai,huyết áp hơi thấp hơn một chút. Tănghuyết áp có thể là dấu hiệu của một sốbệnh, dễ bị tiền sản giật.

Chỉ số huyết áp của bạn ở mỗi một lần

đo cần phải được ghi chép vào sổ tay,hoặc vào sổ khám thai của bạn để tiệntheo dõi.

Khám chân, mắt cá chân và tay (các kỳkhám): Để kiểm tra những nơi này củabạn xem có bị phù hay sưng không? Xemchân bạn có bị giãn tĩnh mạch không?Nếu có hơi sưng một chút ở những tuầncuối thai kỳ thì là chuyện bình thường,nhưng nếu phù một cách quá đáng, thì cóthể đó là một dấu hiệu của tiền sản giật.

+ Sờ nắn bụng (các kỳ khám):

Bác sĩ sờ nắn bụng bạn để kiểm tra vị trícủa mỏm trên cùng tử cung - là bộ

phận phản ánh tốt nhịp độ phát triển của

thai nhi, xác định được đâu là đầu, mông,lưng, và tư thế của thai nhi. Bác sĩ sẽ đochiều cao tử cung để đánh giá thể tích vàsự phát triển của thai nhi. Vào cuối thaikỳ càng phải kiểm tra nhiều lần để

xem em bé của bạn đã xoay đúng chiềuchưa (đầu đi trước) và vào tuần cuốicùng kiểm tra để xem đầu của em bé đãlọt vào khung chậu chưa.

23

Nghe nhịp tim em bé (các kỳ khám sautuần thứ 14): Giai đoạn đầu thai kỳ cóthể nghe nhịp tim của thai nhi bằng thiếtbị khuếch âm. Sau tuần thứ 28 bác sĩnghe tim của thai nhi bằng ống nghe đểkiểm tra xem tim có đập đều không (140

lần trong 1 phút).

Những thử nghiệm bổ sung:

* Siêu âm: Siêu âm không thể nghe thấybằng tai được, cũng không nhìn thấy ảnhcủa thai nhi, mà chỉ nhìn thấy hình, muốnhiểu được hình cần nhờ kỹ

thuật viên giảng cho. Siêu âm dễ truyềnqua chất lỏng, vì thế đối với lần siêu âmđầu tiên, bạn cần uống 1/4 lít nước trướckhi siêu âm để bàng quang đầy nước. Từ

cuối tháng thứ ba trở đi trước khi siêuâm không cần phải uống nhiều nước, vìđã có nước ối. Tiến trình siêu âm khoảng5 - 10 phút, an toàn và không gây đauđớn cho bạn và thai nhi. Khi làm siêu

âm, kỹ thuật viên thoa lên bụng bạn mộtlớp dầu mỏng, sau đó dùng dụng cụ thunhận cầm tay (bộ phận chuyển siêu âm)đưa nhẹ

nhàng lên bụng bạn. Dụng cụ này tỏa ravà nhận lại các sóng siêu âm, xây dựngnên hình ảnh em bé của bạn trên mànhình.

Cần làm siêu âm ba lần nếu trong thờigian mang thai nếu bạn không bị rối loạngì rõ rệt.

- Siêu âm lần thứ nhất: Vào tuần thứ 8đến tuần thứ 12 của thai kỳ, để xác địnhtuổi của thai nhi, dự đoán ngày sinh, xácđịnh xem bạn mang một hay đa thai.

Lúc này đã có thể đo được kích thướccủa phôi. Vào tuần thứ 7 có thể ghi nhậntiếng đập tim của thai nhi. Tuần thứ 8, rõkhối tròn của phôi trong tử cung. Tuầnthứ 11 hoặc 12 có thể đo được đầu.Trường hợp bị đau hoặc ra máu, siêu âmcó thể chẩn đoán được nguy cơ sẩy thaihoặc thai ngoài tử cung.

- Siêu âm lần thứ hai: Vào tuần thứ 20đến tuần thứ 22, có thể biết được giớitính của thai nhi. Mục đích của lần siêuâm này để kiểm tra xem thai nhi có dị tậtgì không? Nếu có dị tật lớn có thể chongừng mang thai.

- Siêu âm lần thứ ba: Vào tuần thứ 32đến tuần thứ 34, mục đích để xem xét sựphát triển của thai nhi, chất lượng nước

ối, tư thế thai nhi, vị trí của bánh nhau,phát hiện dị tật phát sinh muộn.

* Thử nghiệm Alpha feto prôtêin (AFP):

Xét nghiệm máu (tuần thứ 15 - 18) đểđịnh lượng alpha feto prôtêin - là mộtchất được thai nhi sản xuất trong tử cungvà chuyển sang máu tuần hoàn của mẹ.Nếu mức alpha feto prôtêin cao hơn bìnhthường cho biết có thể: thai kỳ được tiếnhành sớm hơn bạn tưởng, đa thai, hoặcthai nhi có gì bất thường.

Nếu xét nghiệm máu cho thấy hàm lượngAFP của bạn bị cao, bạn phải đi siêu âm,sau đó lại xét nghiệm máu một lần nữa.Khi chưa chẩn đoán chính xác là có dịtật nào, bác sĩ sẽ cho bạn đi chọc dò

nước ối.

24

* Chọc dò nước ối (ở những trường hợpcần thiết vào tuần thứ 14 hoặc trễ

hơn):

Chọc dò nước ối để phát hiện một số dịtật của thai nhi như: Hội chứng Downhay tật nứt đốt sống Spina bifida. Thủthuật này chỉ được thực hiện ở trườnghợp cần thiết, vì dễ làm sẩy thai, tỉ lệ1/100. Bác sĩ chỉ có thể gợi ý cho bạn đilàm xét nghiệm này, nếu:

- Bạn ở độ tuổi (trên 37) có nhiều nguycơ con mắc hội chứng Down.

- Tiền sử gia đình bạn có người mắcbệnh di truyền như tật nứt đốt sống Spinabifida.

- Mức AFP trong máu của bạn tăng cao.

Bác sĩ thực hiện siêu âm, xác định vị trícủa thai nhi, của bánh nhau. Sau đó bácsĩ dùng một kim rỗng xuyên qua thànhbụng vào tử cung để lấy mẫu dịch baoquanh thai nhi và hàm chứa một số tế bàocủa thai nhi, để xét nghiệm xem các tế

bào này có gì bất thường không. Trongvòng ba tuần là bạn sẽ nhận được kếtquả.

* Lấy mẫu màng nhau (CVS) ở nhữngtrường hợp cần thiết vào tuần thứ 6

đến tuần thứ 8:

Có thể phát hiện được rất sớm một số rốiloạn di truyền trong giai đoạn đầu củathai kỳ bằng các xét nghiệm một mẫu mônhỏ (sau phát triển thành nhau).

Mẫu xét nghiệm thường được lấy quangõ vào của tử cung. Tỉ lệ sẩy thai do xétnghiệm CVS cao hơn so với thủ thuậtchọc dò nước ối. Kết quả của xét nghiệmCVS sẽ cho thấy cái thai có gì bấtthường không. Nếu có gì bất thường vàcha mẹ

muốn chấm dứt thai kỳ thì có thể thựchiện trong giai đoạn đầu.

Nguyên tắc dùng thuốc

khi có thai và cho con bú

Trong thời gian mang thai, các thuốcdùng cho mẹ đều truyền qua rau thai sangthai bắt đầu từ tuần thứ 5 của bào thai.Hậu quả của những thuốc dùng cho mẹtrong 3 tháng đầu của thai kỳ có thể gâyra quái thai do rối loạn của các gen trongbào thai. Và khi thai đã phát triển thìthuốc sẽ làm ảnh hưởng tới sự phát triểncủa bào thai. Có nhiều thuốc mẹ dùng sẽqua sữa, con bú phải sữa đó cũng có ảnhhưởng, tuy nhiên ảnh hưởng ít nghiêmtrọng hơn đối với bào thai.

Khi mang thai và cho con bú, người mẹcần tuân thủ những nguyên tắc sau:

- Chỉ dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ

khi thật cần thiết. Tuy vậy vẫn phải cânnhắc lợi hại về những nguy cơ đối vớicon. Nếu có các biện pháp điều trị kháckhông cần thuốc thì nên ưu tiên.

- Nên dùng thuốc ở liều tối thiểu và cóhiệu quả ngắn.

25

- Những hoóc môn phải dùng cho phụ nữtrong tuổi sinh sản (nhất là tuổi vị

thành niên) cần thận trọng vì có thể lànguyên nhân gây tác hại cho hoạt độngtình dục.

Một số kháng sinh có thể dùng vàkhông thể dùng khi có thai và cho con

bú:

- Penicillin: Là thuốc dùng tương đối antoàn hơn các kháng sinh khác, hầu nhưkhông gây tác hại cho thai, tuy vậy cũngchỉ dùng khi thật cần thiết.

- Erythromycin: Có thể dùng thaypenicillin khi có dị ứng với penicillin.

- Aminoglycoside như: Amikacin,gentamicin, kanamycin, neomicin,steptomycin...

- Cloramphenicol: Thuốc qua rau thaivà bài tiết ra sữa bằng 1/2 lượng thuốc ởhuyết thanh mẹ. Là thuốc chống chỉ địnhdùng vì có nguy cơ gây ra suy tuỷ đốivới thai và gây ra hội chứng xanh xám

cho trẻ khi đẻ ra dễ bị tím tái, xanh xao,tiêu chảy, có vấn đề về hô hấp và dễ bịtruỵ mạch.

- Sulfamid: Thuốc qua rau thai và quasữa, không nên dùng nhất là vào cuối thaikỳ vì dễ gây ra tan huyết và vàng da nhânxám ở trẻ sơ sinh.

- Tetracyclin: Chống chỉ định khi cóthai, khi cho con bú và cho trẻ em dưới 8tuổi. Trong thai kỳ, thuốc gây ngộ độccho gan của mẹ và thai nhi. Với trẻ nhỏ,tetracyclin bị ứ đọng ở trong xương làmxương phát triển kém và làm cho menrăng trẻ bị vàng, kém phát triển, dễ bịsâu răng.

- Các thuốc kháng sinh khác như

amoxicillin, claforan, rifamycin, bactrimcó thể dùng được , tuy nhiên khi dùngphải cân nhắc.

- Các thuốc corticoid không nên dùngtrong khi có thai và không có loại thuốcnào thay thế. Thuốc qua rau thai và cóthể gây suy tuyến thượng thận thai nhi, hởhàm ếch, trẻ nhỏ hơn so với tuổi.

- Các thuốc chống ung thư: Sẽ gây sảythai,dị tật bẩm sinh trong 3 tháng đầu,ảnh hưởng đến tâm thần, tới xương, gâydị dạng xương sọ, não úng thuỷ và pháhỏng tạng của thai nhi. Do đó người đangdùng thuốc điều trị ung thư hoặc di cănung thư thì không nên có thai và nếu cóthai thì nên bỏ thai.

- Các thuốc điều trị tiểu đường: Thuốcinsulin qua rau thai, tuy không gây dị

dạng cho thai nhưng gây tỉ lệ thai chếtcao hoặc tăng các nguy cơ cho thai.

- Thuốc tẩy giun - sán: Nói chung khôngnên dùng. Chỉ nên dùng trước khi có thaivà trong trường hợp rất cần thiết thì nêndùng khi thai được trên 5 tháng (theo chỉđịnh của bác sĩ).

26

- Các thuốc nội tiết: Androgen,estrogen, progestin có thể làm tăngbilirubin, ung thư âm đạo, hở hàm ếch,teo hoặc ung thư tiền liệt tuyến, tinhhoàn, bàng quang... cũng có thể gây nam

tính hóa bộ phận sinh dục nữ hoặc gây áinam ái nữ.

Vì thế không nên lạm dụng thuốc nội tiếttrong lúc có thai.

- Thuốc lợi tiểu: Chỉ dùng theo sự chỉđịnh của bác sĩ chuyên khoa.

- Thuốc giảm đau, thuốc an thần: Chỉdùng khi được sự đồng ý của bác sĩ.

- Các thuốc vitamin không nên dùng khimang thai: Vitamin A và D có thể gây dịdạng bẩm sinh. Nếu uống vitamin B1 liêntục có thể gây co bóp tử

cung.

- Các thuốc cần dùng khi có thai: Nênuống viên sắt và axit folic ngay từ khi cóthai cho đến hết thời kì hậu sản. Nếukhông có điều kiện thì uống vào 3 thángcuối của thai kì để phòng băng huyết saukhi đẻ.

Phụ nữ ở độ tuổi từ 15 - 35 có nguy cơuốn ván cao. Vì vậy, khi mang thai bạnnhớ tiêm vacxin phòng uốn ván.

- Tiêm mũi UV1: Vào tháng thứ 5 đếntháng thứ 8 của thai kỳ

- Tiêm mũi UV2: Cách mũi UV1 ít nhất 4tuần.

- Tiêm mũi UV3: Cách mũi UV2 ít nhất 6tháng.

- Tiêm mũi UV4 : Cách mũi UV3 ít nhất1 năm.

- Tiêm mũi UV5 : Cách mũi UV4 ít nhất1 năm.

Chú ý: Phải tiêm đầy đủ 5 mũi phòng uốnván mới có tác dụng phòng bệnh.

Những thay đổi cần chú ý

khi mang thaiChảy máu cam:

Các mạch máu ở vùng mũi của bạn trởnên quá mỏng manh, vì thế khi sự lưuthông máu tăng lên, chúng rất dễ vỡ. Bạnđừng lo lắng, sợ hãi quá mức khi bạn haybị chảy máu cam trong lúc mang thai.

Choáng váng:

Nguyên nhân là do những thay đổi tronghệ tuần hoàn máu. Khi cảm thấy choángváng, bạn nên nằm xuống hoặc ngồixuống càng nhanh càng tốt ngay khi bắtđầu cảm thấy đau đầu nhẹ. Nếu hiệntượng này xảy ra thường xuyên, bạn nên

báo cho bác sĩ biết.

Những cơn ác mộng:

27

Khi gần đến ngày sinh, có thể bạn sẽ gặpnhững cơn ác mộng. Lí do của hiện tượngnày là do cuộc sống của bạn đang cónhững thay đổi quá lớn, não của bạnđang phải “nỗ lực hết mình” để thích ứngvới sự thay đổi này.

Tăng tiết bã nhờn:

Làn da của bạn xuất hiện các đốm xạmmàu, thâm. Trong trường hợp này, bạnnên có một chế độ ăn uống lành mạnh vàđầy đủ dưỡng chất; bạn có thể dùng sản

phẩm dưỡng ẩm không gây nhờn và rửamặt thường xuyên với các sản phẩm làmsạch có công thức nhẹ nhàng.

Tăng tiết nước bọt:

Trong giai đoạn ốm nghén, một số bà mẹcảm thấy miệng rất nhiều nước bọt (đặcbiệt là vào buổi sáng). Bạn nên vệ sinhrăng miệng thường xuyên, uống nhiềunước và có thể nhai kẹo cao su khôngđường.

Chảy máu ở lợi: Bạn nên đi khám răng.

Đau nhức ở cổ tay: Do sự giữ nước vàcăng phù Những vết rạn:

Xuất hiện ở vùng bụng, đùi, mông. Bạn

có thể xoa kem chống rạn dành cho phụnữ mang thai giúp da mềm mại, đàn hồitốt và hạn chế các vết nứt.

Đau nhức ở chân, bàn chân sưng phù:

Bạn nên ngâm chân với nước muối ấm đểgiảm sưng. Khi ngủ nên gác hai chân lêngối, cao hơn so với đầu.

Thân bị phù: Xảy ra khi bào thai pháttriển to ra, da của bạn đang giãn ra.

Bạn không nên lo lắng, sau khi sinh mọiviệc sẽ ổn thôi.

Lòng bàn tay, bàn chân đỏ hồng: Triệuchứng này sẽ tự mất sau khi bạn sinh embé.

Da vùng nách trở nên thâm, sạm: Vùngnày sẽ sáng dần lên sau khi bạn sinh embé.

Bạn mất những đường cong gợi cảm,bạn hay ợ chua, trung tiện: Điều nàykhông đáng lo ngại.

Bạn hay mót tiểu:

Khi dạ con phát triển, nó bắt đầu chèn épvào bàng quang, khả năng chứa nước tiểucủa bàng quang giảm vì vậy bạn haybuồn tiểu hơn bình thường.

Khi có dấu hiệu sảy thai, có thể dùngcác món sau:

- Nõn hành 65g, xay ra lấy nước, hấp

chín lên uống, giúp phụ trợ cho việcchữa trị chảy máu âm đạo, sảy thai códấu hiệu báo trước...

28

- Lấy cuống của quả bí đao đốt cháythành than, rồi sau đó nghiền thành bộtmịn, mỗi lần 10g, cho vào nước cháogạo nếp, trị động thai, chảy máu âm đạoở phụ

nữ.

- Lá ngải cứu 10g, ninh canh gà mái, mónnày có tác dụng nhất định đối với sảythai có dấu hiệu báo trước.

- Tử hà xa 150g, hoặc nhau thai mới 1

cái, thêm vào 10g lá ngải cứu, đun uốnghoặc nấu canh ăn canh, có tác dụng bổtrợ chữa trị sảy thai có dấu hiệu báotrước.

- Nước đường đỏ đun với lá bạc hà,uống nước, mỗi ngày uống 3 lần.

- Đậu đen 40g, gạo nếp 60g vo sạch, chovào nồi đất, thêm nước vừa đủ, dùng lửanhỏ nấu cháo.

- Dầu vừng 120g, mật ong 400g, lần lượtdùng lửa nhỏ đun sôi, tắt lửa, để nguộivừa. Rồi trộn đều dầu vừng với mật ong.Mỗi lần ăn từ 1 - 2 thìa canh, mỗi ngàyăn hai lần.

- Trứng gà 1 quả, ngải cứu 1 nắm, cho

vào nối đất nấu, ăn trứng đã nấu chín,mỗi ngày một lần, ăn vào buổi sáng.

- 4 lòng đỏ trứng gà, rượu nấu 30ml,nước vừa đủ trộn đều, có thể cho thêmchút muối ăn, hấp khoảng nửa tiếng, ănmột bữa hoặc chia thành nhiều bữa ănhết.

Ăn uống khi bị phù nước

trong thời gian mang thai

(1) Một cốc mật ong, 20g bí xanh, đunnước uống, mỗi ngày 3 - 4 lần.

(2) Cá 6 sọc dài: 250g, tỏi 50g, chonước vừa đủ, đun lửa nhỏ, nấu canh,thêm vào chút gia vị, ăn cá và uống canh.

Mỗi ngày ăn một lần, ăn liên tục trong 5ngày.

(3) canh bí, cho thêm táo hoặc các đồnấu cùng khác, cho một chút muối hoặckhông cho muối, ăn trong thời gian dài.

(4) Tỏi, đậu đen, đường đỏ mỗi thứ 50g,thêm nước vừa đủ, đun lửa nhỏ cho đếnkhi đậu đen chín là có thể ăn được. Mỗingày ăn 1 lần, ăn trong 5 ngày.

(5) Canh cá chép nấu đậu đỏ: ăn đậu vàcá, uống canh, có tác dụng tốt chữa phùnước thai nghén.

(6) Cá diếc 1 con, gạo lốc 100g, thêmnước vừa phải, nấu thành cháo loãng, khiăn không cho muối.

(7) Mạch nha, bột đậu nành, bột gạo nếp,cho đường đỏ vào hấp thành bánh.

(8) Đầu vịt một cái rửa sạch, chặt nhỏ,đun nhừ, rồi cho 100g gạo lốc, hànhtrắng 3 cây, nấu cháo ăn.

Làm việc trong thời kỳ

mang thai

29

- Nếu trong thời gian mang thai, bạn đanglàm một nghề nghiệp yêu thích, phù hợpvới sức khỏe và không có trở ngại gì thìbạn vẫn có thể tiếp tục làm việc đến khicần thiết phải nghỉ. Tuy vậy, nhữngngười hay đẻ thiếu tháng, đang chờ đẻ

sinh đôi, sinh ba, đẻ dày nên nghỉ làmviệc sớm trước quy định và hạn chế bớtviệc nhà để được nghỉ ngơi, đề phòng cóthể bị đẻ non.

- Nếu bạn phải làm công việc nặng nhọc,

đi lại nhiều, trong môi trường nhiều tiếngồn, ẩm ướt, quá lạnh, quá khô dễ có nguycơ đẻ non. Vì vậy, bạn nên xin thay đổicông việc cho phù hợp.

- Nếu bạn làm những nghề dễ lây nhiễmbệnh, tiếp xúc với chất độc hóa học, cácbức xạ… thì phải đến bác sĩ khám để cóbiện pháp phòng ngừa ngay từ khi bắtđầu mang thai và xin thay đổi công việccho phù hợp, vì các nghề đó rất nguyhiểm cho phụ nữ mang thai đặc biệt làthai nhi.

Những nhân tố gây nguy hiểm cho phụnữ mang thai:

- Đứng liên tục quá ba giờ đồng hồ.

- Mang vác nặng quá 10 kg.

- Làm việc ở nơi quá lạnh, quá khô, quáẩm.

- ở môi trường có tiếng ồn lớn, độ rungcủa máy móc cao.

- Hàng ngày phải đi bộ quá một giờ đồnghồ.

Khi phải di chuyển,

đi xa trong thời kỳ mang thai

Phụ nữ mang thai không nên đi xa, nhất làtừ tháng thứ 7 vì khi đi xa điều kiệnkhông được thuận lợi như ở nhà và sựmệt nhọc dễ gây đẻ non.

Các phương tiện vận chuyển

Khi đi xa bạn hãy nhớ là đi bằng phươngtiện máy bay thì tốt hơn đi bằng tàu hỏa,đi bằng tàu hỏa thì tốt hơn đi bằng ôtô.

Máy bay:

Khi đi xa, nếu có điều kiện, phụ nữ mangthai nên dùng phương tiện máy bay là tốtnhất. Tuy nhiên, khi bay ở độ cao chânthường sưng lên, bạn cần ngồi thoải mái,cởi giày và làm vài động tác thư giãncho máu ở chân tuần hoàn tốt. Trong lúcđang bay, bạn nên ăn ít và uống nhiềunước. Tới nơi, việc đầu tiên của bạn lànghỉ ngơi để sức khỏe phục hồi.

Tàu hỏa:

30

Từ tháng thứ 7 của thai kỳ, khi đi xadùng phương tiện tàu hỏa rất tốt, vì bạncó thể được nằm hoặc đi lại trong toatàu.

Ôtô con:

Không có vấn đề gì nếu bạn dùngphương tiện này để đi trong thành phố

hoặc đi những đoạn ngắn (dưới một giờđồng hồ), miễn là xe tránh ổ gà, tránhchỗ

gập ghềnh và không chạy nhanh quá. Tuynhiên, bạn phải thắt dây bảo hiểm dướibụng, chứ không buộc bắt chéo như

thường lệ. Tới nơi nên nghỉ ngơi ngay.

Khi đi xa bằng ôtô bạn nên chú ý:

- Khám phụ khoa trước khi đi xa, để bácsĩ khuyên bạn có nên dùng phương tiệnnày không. Nếu thấy có nguy cơ gì bác sĩsẽ cho thuốc chống co bóp.

- Đừng đi liền một mạch, đi được khoảnghai tiếng đồng hồ bạn nên dừng xe, nghỉcho khỏi mệt

- Dù bạn hay ai lái thì cũng phải cho xechạy êm, tránh ổ gà, không hãm phanhđột ngột.

Ôtô hàng và xe buýt:

- Dùng những phương tiện này để điđoạn đường ngắn thì không có vấn đề gì,miễn là bạn được ngồi.

- Tránh dùng phương tiện công cộng lúcđang có đông người đi.

- Không được chạy để lên kịp mộtchuyến xe sắp chuyển bánh.

Xe đạp:

Phụ nữ mang thai không nên dùngphương tiện xe đạp để đi lại, nhất là từ

tháng thứ 4, thứ 5 trở đi (vì phải dùng cơbắp để đạp và phải chịu xóc) để tránh bị

ngã tổn thương đến thai.

Những điều cần lưu ý khi đi xa

- Khi đi xa, nên mang theo hồ sơ sảnkhoa của bạn để đề phòng những bất ngờxảy ra.

- Khi tới nơi bạn phải biết ngay bác sĩhoặc bệnh viện gần nhất ở đâu.

- Phải chú ý ăn uống và tránh nhữngchương trình hoạt động quá nặng.

- Nếu bạn mang thai đặc biệt thì dù đibất cứ đâu cũng phải mang theo hồ sơ

sản khoa của bạn.

- Khi đi ra nước ngoài vì cơ thể phải cốgắng thích nghi với sự chênh lệch múi

giờ, sự thay đổi khí hậu đột ngột nên bạnrất mệt nhọc và không phải là không cónguy cơ xấu.

- Nên tránh đến các nước có nhiều nguycơ mắc những bệnh dịch như: Sốt rétvàng, bệnh này dễ gây tử vong nhưng lạichống chỉ định tiêm phòng cho phụ

31

nữ có thai. Bệnh sốt rét dễ gây xuấthuyết, sảy thai hoặc đẻ non, ở một sốnước uống phòng bằng thuốc Lariam rấthữu hiệu, nhưng thuốc này chống chỉ địnhdùng cho phụ nữ có thai. Bệnh tiêu chảyrất nguy hiểm, vì nó làm cho cơ thể mấtnước nhưng chẳng có thuốc nào để phòngngừa tốt cả. Tránh đến những vùng có

bệnh Sars.

- Bạn nên tránh những cuộc đi chơi cóthể mang lại nguy hiểm. Tránh tắm ở

sông, hồ ao hoặc dẫm chân xuống bùnđất ẩm ướt. Không tắm nắng lâu ở bểbơi, ở

biển (có thể đi một lúc trong nước chobớt tê chân với điều kiện thoa kem chốngnắng và đội mũ). Không ăn, uống nước ởsông, suối và thức ăn sống. Khi có dấuhiệu báo động (sốt, co bóp ở bụng, chảymáu âm đạo) phải đến bác sĩ ngay.

Chọn nơi sinh

Tùy theo hoàn cảnh cụ thể, bạn hãy lựa

chọn nơi sinh nở cho mình. Đa số

các em bé hiện nay được sinh ở bệnhviện, một số em bé được sinh ở nhà hộsinh hoặc tại nhà.

- Sinh tại bệnh viện sản hoặc tại khoasản bệnh viện đa khoa: Có đầy đủ cáctrang thiết bị cần thiết, có đội ngũ y bácsĩ lành nghề có thể giúp quá trình sinh nở

của bạn diễn tiến thuận lợi, sẵn sàng xửlý các trường hợp khẩn cấp cho cả mẹ vàcon. Mặt khác, bạn sẽ yên tâm hơn khi cóbác sĩ và các bà mẹ khác giúp đỡ.

- Sinh tại nhà hộ sinh: Bạn cũng được sựgiúp đỡ tận tình, chu đáo của các bác sĩ,nữ hộ sinh. Tuy nhiên, trong trường hợp

bạn được dự kiến trước cuộc sinh đẻ cóthể khó khăn (khi bạn khám thai) bạn hãyđến bệnh viện.

- Sinh tại nhà: Nếu bạn dưới 35 tuổi vàthai kỳ của bạn diễn tiến bình thường.

Ưu điểm là bạn được sinh con giữa giađình và người thân. Nhưng tốt nhất là bạnnên sinh con ở các cơ sở y tế phòng cótình huống bất lợi nào xảy ra cần đượcxử

lí kịp thời.

Thai quá ngày

ở nông thôn ngày xưa, khi có phụ nữmang thai quá 9 tháng 10 ngày mà chưa

sinh thì trong dân gian thường gọi là"chửa trâu", vì người ta xem đây là mộttrạng thái bất thường. Y học goi nhữngthai trên 42 tuần (hơn 294 ngày tính từngày đầu của kỳ kinh chót) là thai giàtháng hay thai quá ngày.

Đây là trường hợp bệnh lý vì thai nằmlâu trong tử cung, bánh nhau lần lần bị

thoái hóa, tuần hoàn giữa mẹ và thai nhigiảm, không đủ cung cấp chất dinh dưỡngvà oxy cho thai; song song, sự đào thảichất bã và khí carbonic cũng giảm, nênlượng oxy trong máu kém, rối loạn chấtđiện giải và cô đặc máu dẫn đến suy thai32

dần dần, nếu không can thiệp giúp sinh

đúng lúc thì thai nhi bị suy nặng có thể

chết trong tử cung.

Trẻ sơ sinh già tháng có các đặc điểmnhư sau:

• Teo lớp mỡ dưới da và da không cóchất gây bao bọc nên khô cứng, nhănnheo có thể bong da.

• Chân tay dài, khẳng khiu. Cơ nhão. Đầuto.

• Tăng hoạt tính, trẻ luôn luôn hoạt động.

• Thân hình mảnh khảnh.

• Móng tay, móng chân dài, có màu vàng

xanh của phân su.

Nếu thai suy nặng, toàn thân gầy gò, ngựcnhô, bụng lép; da khô vàng tróc từngmảng lớn, rốn khô, cứng khớp.

Ngoài ra, trẻ già tháng còn dễ bị cácbiến chứng như ngạt nặng do hít nước ốicó lẫn phân su, nhiễm trùng ối, viêmphổi trong tử cung, xuất huyết phổi, xẹpphổi, có những cơn co giật do suy não,nhiễm trùng huyết hay viêm màng não, dễ

bị hạ đường huyết...

Có một số trường hợp thai quá ngày vẫntiếp tục phát triển trong tử cung (không bịsuy) do bánh nhau hoạt động tốt, tuynhiên khi sanh có thể gặp trở ngại do thai

to.

Để phòng tránh trường hợp mang thaiquá ngày, người phụ nữ cần ghi nhớ

ngày bắt đầu chu kỳ kinh mỗi tháng củamình. Khi có thai, nên đi khám thai ítnhất 3 lần, mỗi quý (3 tháng) một lần.Siêu âm có thể định được tuổi thai tronggiai đoạn sớm của thai kỳ và góp phầnđánh giá sức khỏe của thai nhi qua thểtích nước ối và độ vôi hóa bánh nhau.Thai kỳ bình thường kéo dài từ 38 đến42 tuần lễ

tính từ ngày thứ nhất của kỳ kinh cuối;quá 42 tuần đã là thai quá ngày. Người tacó thể tính tuổi thai qua cử động của thai:ngày đầu tiên thấy "hai máy" tương ứng

với thai 5 tháng ở con so và 4 tháng ởcon rạ. Kể từ sau dự đoán là thai đủ tuổi,thai phụ cần theo dõi cử động thai: thaicàng trương thành cử động càng nhiều;nếu thai giảm cử động là thai suy. Vì thế,thai phụ có thể tự đếm số lần thai máymỗi ngày, bắt đầu vào một giờ nhất định,để xem 10 lần thai máy thì mất bao nhiêuthời gian. nếu thời gian về sau càng dàihơn, thậm chí dài gấp đôi và không đủ 10lần trong 12 giờ, thì phải nghĩ đến thaisuy cần đến bệnh viện khám để đượcchẩn đoán và can thiệp đúng lúc, kịp thờiđưa bé ra khỏi tử cung mẹ.

nghỉ ngơi

trong thời kỳ mang thai

Giấc ngủ

33

- Ba tháng đầu thai kỳ, do biến đổi hoóc-môn người mang thai thường muốn ngủ ởnhiều thời điểm trong ngày. Bạn đừngchống lại ý muốn này, hãy sắp xếp côngviệc để có nhiều thời gian nghỉ ngơi vàngủ. Tuy vậy, cũng có người lại mất ngủvì quá lo lắng, vì đảo lộn về tâm lý. Nếurơi vào trường hợp này, bạn hãy tâm sựvới người thân, với chồng và nghe theolời khuyên của bác sĩ để có giấc ngủ

ngon.

- Ba tháng tiếp theo là thời kỳ hếtnghén… lúc này bạn đã ổn định tâm lý,

được mọi người trong gia đình quantâm… việc này tạo nên trạng thái thoảimái làm cho giấc ngủ của bạn ngon lành.Bạn có thể nằm ngủ trong tư thế nào màbạn thích, kể cả nằm sấp cũng không ảnhhưởng đến thai nhi.

- Từ tháng thứ 5, 6 trở đi bạn thấy khóchọn cho mình một tư thế ngủ thoải mái.Có thể bạn bị chuột rút ở chân, thai nhicựa quậy nhiều, mắc đi vệ sinh và cácgiấc mơ làm bạn tỉnh giấc giữa ban đêm.Do kém ngủ đêm nên bạn cần thu xếp để

được nghỉ ngơi nhiều vào ban ngày. Bữatối bạn nên ăn ít, tránh dùng chất kíchthích, tập thư giãn và ngủ trên mặt phẳngcứng. Khi chuột rút ở chân, bạn hãy xoabóp nhiều vào cơ bị đau bằng cách để

chân duỗi thẳng và kéo các ngón chân về

phía người bạn, cho đến khi hết đau. Nếukhông hết đau, bạn hãy đến gặp bác sĩ, vìthiếu vitamin cũng có thể gây ra co cứngcơ như vậy.

- Khi thể tích và trọng lượng thai nhi lớn,nằm sấp hay nằm ngửa đều làm bạn khóchịu, khó thở, bạn hãy nằm nghiêng vềbên trái và gác đùi phải lên một cái gối.

Nghỉ ngơi

Nghỉ ngơi không có nghĩa là người mangthai nghỉ hoàn toàn không làm việc gì,mà chỉ giảm cường độ lao động ở thángthứ 7, nghỉ hẳn lao động nặng hoặc laođộng trí óc căng thẳng vào tháng thứ 9.

Phụ nữ mang thai chỉ nên làm những côngviệc nhẹ ít hao sức lực. Bạn nghỉ trướckhi đẻ là nghỉ vì con, vì trách nhiệm bảovệ thai nhi chứ không đơn thuần chỉ đểmẹ khỏe. Nghỉ ngơi ở tháng cuối cùnggiúp:

- Cơ thể mẹ tập trung sức lực giúp thainhi hoàn chỉnh.

- Tránh được những bất thường trongtháng cuối.

- Cơ thể mẹ dự trữ sức lực cần thiết vàhạn chế tai biến khi đẻ.

Chế độ tập luyện và làm đẹp

của người mẹ

trong thời kỳ mang thai

34

Chế độ tập luyện

ích lợi của tập thể dục trong thai kỳ

- Kich thích hệ thống tuần hoàn, việc thởô-xi được tốt hơn, thần kinh tốt hơn...

- Làm săn chắc các cơ, làm dẻo dai cáckhớp xương chậu.

- Giúp các bộ phận của cơ thể bạn khôiphục được trạng thái ban đầu được nhanhhơn sau khi bạn sinh em bé (giúp bụngthon, dáng người thanh, săn chắc.

Thời gian mang thai không phải là lúc đểbạn tập luyện dữ dội, bạn chỉ nên tiếp tụcvới những gì cơ thể bạn đã quen. Bạnnhớ rằng:

- Đừng bao giờ tập đến độ bạn cảm thấymệt phờ và “Thở không ra hơi”.

- Tránh chơi các môn thể thao có nguycơ gây tổn thương tới thai nhi như: cưỡingựa, trượt băng...

- Đặc biệt cẩn thận trong những tuần đầuvà cuối thai kỳ vì các dây chằng của bạncó thể bị kéo quá mạnh, dễ dẫn đến bịsảy thai, đẻ non.

Bơi lội là môn thể thao rất tốt và tuyệtđối an toàn vì nước nâng đỡ cơ thể

bạn.

Bài tập đi bộ

Tác dụng: Kích thích tuần hoàn máu, nhấtlà ở đôi chân; kích thích bộ máy hô hấpvà giúp bạn tiêu hóa tốt hơn. Ngoài ra đibộ còn có tác dụng làm cho đai bụng dẻodai và còn giúp bạn dễ sinh hơn.

Săn sóc cơ thể

Khi thai nhi to nó sẽ làm cho cơ thể bạnmất thăng bằng, nên khi đứng bạn thườngcong ưỡn lưng và đưa bụng về phíatrước, bạn nên luôn nhắc mình rằng đó làtư thế đứng sai. Đặc biệt vào cuối thai kỳcác cơ của lưng dưới và xương chậu bịkéo căng. Vì vậy, khi làm bất cứ việc gì

bạn cũng nên chú ý đứng ngồi ngay ngắn,tránh xách nặng, tránh làm tổn thươngvùng lưng, cố gắng tập giữ cho lưngthẳng càng lâu càng tốt. Dưới đây là cáchchăm sóc cơ thể:

- Bạn đứng thẳng người, thả vai xuống,giữ cho lưng thẳng, mông khít vào, haichân hơi dạng ra, đầu gối hơi cong mộtchút, nâng ngực và sườn lên phía trên,làm cứng các cơ bụng, để trọng lượngcủa thai nhi dồn vào trung tâm và đượccác cơ đùi, mông, bụng nâng đỡ.

- Thay vì cúi lom khom để làm các việctrong gia đình bạn nên làm việc ở

dưới thấp, ngang mức sàn nhà, trong tưthế quỳ.

- Khi cần nâng hoặc mang một vật nặngbạn nên ngồi xổm đối diện trước đồ

vật (giữ cho lưng càng thẳng càng tốt),san đều sức nặng trên đồ vật, kéo đồ vậtlại gần thân mình.

35

- Khi đang nằm ngửa mà bạn muốn đứngdậy, bạn phải xoay người nằm nghiêngsang một bên. Sau đó đặt bàn tay nằmphía trên xuống đất để làm điểm tựa,nâng mình dậy bằng khuỷu tay kia. Lănmình để ngồi trên hai chân và chống haitay.

- Nếu phải xách nặng bạn nên san đềutrọng lượng cho hai tay.

- Ngay từ khi có thai bạn phải chăm sócgiữ gìn vệ sinh hai đầu vú. Nếu thấy đầuvú thụt vào, hằng ngày bạn nên xoa bópvà kéo đầu vú để sau này trẻ bú dễ

dàng.

Bài tập cho sàn khung chậu

Tác dụng: Rất có ích giúp bạn lúc sinhbé. Biết cách làm chùng cơ bắp, bạn cóthể tránh được nguy cơ rách âm hộ, dođó giúp em bé vượt qua khung chậu dễ

dàng hơn.

Cách tập: Nằm ngửa, co hai đầu gối lại,áp hai bàn chân xuống sàn. Sau đó, bạnhãy co các cơ lại, làm như bạn đang nhịn

đi tiểu, cho đến khi bạn không thể

làm thêm được nữa. Bạn hãy giữ một lúcrồi thả ra từ từ. Hãy lặp lại động tác này10 lần, bạn có thể tranh thủ tập khi bạnđang chờ tàu, xe, khi xem tivi, vừa đitiểu xong...

Bài tập cho khung chậu

Tác dụng: Giúp bạn cử động khung chậudễ dàng, là việc chuẩn bị tốt cho lúcchuyển dạ, làm cho các cơ bụng khỏethêm và lưng bạn mềm dẻo hơn.

Động tác 1: Quỳ đầu gối trên sàn nhà, haibàn tay chống đất, giữ lưng thẳng.

Động tác 2: Hóp bụng, đồng thời xiết

chặt các cơ mông và hất nhẹ khung chậuvề phía trước, thở ra từ từ. Lúc này, lưngbạn phải cong lên, giữ tư thế này trongvài giây sau đó hít vào và thở ra. Lặp lạiđộng tác này nhiều lần để khung chậuđong đưa tới lui từ tư thế này.

Bài tập để giữ bộ ngực đẹp

Bài tập 1:

Động tác thứ nhất: Đứng thẳng, hai taydang ngang bằng vai, mắt nhìn thẳng.

Động tác thứ hai: Vung mạnh tay ra phíasau (càng xa càng tốt).

Động tác thứ ba: Thả tay xuống dọc theothân mình.

Bài tập 2: Hai tay giang ngang, căng taythật thẳng, quay tay vẽ những đường tròn(đường tròn càng rộng càng tốt).

Chăm sóc sắc đẹp

Phục trang

Quần áo

36

Trong thời gian mang thai, cơ thể bạn sẽcó rất nhiều thay đổi, vì vậy bạn nên chúý chọn quần áo vừa hợp vệ sinh vừa hợpvới sự thay đổi của cơ thể mà không đểmất đi vẻ quyến rũ:

- Quần áo phải mỏng, mềm, rộng rãi,

thoáng mát vào mùa hè, ấm áp về mùađông, đặc biệt phần dưới nách và ngực.Quần áo lót nên dùng bằng vải bông để

tránh dị ứng và nấm.

- Bạn không nên dùng thắt lưng, dây nịtvà những đồ bó sát người bởi nó sẽ

làm cản trở sự lưu thông máu. Tất chậtdễ gây chứng nặng chân và viêm tĩnhmạch. Và ngược lại bạn cũng tránh dùngđồ dài rộng, lòe xòe quá bởi khi hoạtđộng bạn rất dễ vấp ngã.

- Nếu không thích váy bầu, bạn nên chọnquần áo rộng bụng. Kiểu quần dây rút làthích hợp nhất vì bạn có thể dễ dàngchỉnh dây rút cho vừa với sự to ra của

bụng.

- Bạn nên dùng áo ngực, cho dù trướcđây bạn không dùng đến nó, và hãy thayđổi kích cỡ áo ngực cho phù hợp với sựphát triển của ngực. Mặc áo rộng quá haychật quá đều không tốt, bạn nên chọn loạiáo ngực bằng vải có phần đỡ vú sâu vàcó dây đeo rộng bản, có thể điều chỉnh ởphía sau. Thường xuyên kiểm tra vòngngực vì ngực bạn còn tiếp tục to ra trongsuốt thời gian mang thai. Lúc gần sinh,bạn có thể mặc vừa áo ngực cỡ lớn hơnhai số so với lúc bình thường. Nếu haibầu vú trở nên quá nặng, bạn nên mặcmột áo ngực nhẹ, mỏng khi đi ngủ.

Giày, dép

Khi mang thai, bạn chớ nên đi giày, dépquá cao vì đế cao có khuynh hướng đẩytrọng lượng của bạn về phía trước. Nênchọn giày, dép có đế và quai chắc chắn,đế không cao quá 5cm và có phần chốngtrơn tốt.

Trang điểm

Phụ nữ có thai vẫn rất cần trang điểm vàgiữ gìn sắc đẹp. Nhưng việc trang điểmvà chăm sóc sắc đẹp như thế nào đểkhông làm ảnh hưởng đến sức khỏe củangười mẹ cũng như thai nhi là vấn đềđáng quan tâm. Sau đây là những điềubạn cần biết:

- Trong thời gian mang thai, tóc bạn sẽdày và đẹp hơn lúc bình thường. Bạn nên

gội đầu bằng nước gội đầu nhẹ và tránhsấy tóc quá gần nguồn nhiệt. Không nêndùng thuốc nhuộm tóc để tránh những dịứng bất ngờ. Tránh dùng thuốc uốn tóclạnh, nhất là trong thời gian đầu thai kỳvì thuốc thường dùng là một chất toanhữu cơ có bao hàm chất sulphua là loạihóa chất độc nặng ảnh hưởng đến sự pháttriển của thai nhi.

- Dưới tác dụng của hoóc-môn có thểlàm cho da bạn có các vết sẫm gần như

đối xứng ở trán, má, thái dương, gò má,bạn hãy phòng ngừa bằng cách thoa kem37

chống nắng trước khi ra ngoài trời (tránhdùng mỹ phẩm có mùi và cồn). Bạn cũng

đừng lo lắng, vì những vết sẫm nàythường hết sau khi bạn sinh con.

- Bạn có thể dùng son phấn trang điểmnhẹ nhàng nhưng không nên dùng thườngxuyên vì thời gian này da bạn rất mẫncảm, dùng nhiều chất hóa trang sẽ

kích thích da, dẫn đến viêm lỗ chân lôngvà làm cho bạn trông già hơn tuổi thực.

Khi tẩy trang nên dùng các chất nhẹ vàkhông làm teo da.

- Bạn không nên sơn móng tay vì dầu sơnmóng tay đa số lấy chất nitrocelluloselàm nguyên liệu cơ bản kết hợp với nhiềuchất hóa học khác, những chất này đềuđộc hại đối với sức khỏe con người, ảnh

hưởng đến sự phát triển của thai nhi.

- Trang điểm mắt: Tránh những màu lạnhhoặc tối như màu xám, tím, xanh lục;chúng ta nên chọn những màu dịu, tươisáng như màu hồng, hồng nhạt, màu cam.

- Phấn má: Nên thoa nhẹ nhàng để tạocảm giác trong suốt và nhạt. Bạn hãycười và ghi nhớ phần gồ lên ở hai bêncánh mũi, sau đó bạn thoa phấn hồng lênphần này của gương mặt. Làm như vậykhuôn mặt bạn sẽ tươi tắn như đang mỉmcười.

- Son môi: Mục đích của việc dùng sonmôi là làm cho gương mặt bạn sáng lênvà rạng rỡ. Bạn hãy chọn màu son nhẹnhàng, như màu hồng sáng chẳng hạn, và

nên chọn loại son có chất lượng tốt.

Tóm lại: Chế độ làm việc, ăn, ngủ, tậpluyện… khoa học là cách tốt nhất để

bạn giữ được nét hấp dẫn và tươi trẻ.

Chăm sóc làn da

- Khi bạn mang thai, những vết nám cóthể xuất hiện, vì vậy tốt nhất là bạn nêntránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Cácvết sẹo cũng có thể đổi màu bất thường,có thể dày hơn và nhạy cảm hơn nhưngnhững thay đổi này sẽ mất dần sau khibạn sinh con.

- Các vết rạn: Là những đường vạch nhỏcó màu hồng nhạt xuất hiện từ

khoảng tháng thứ năm của thai kỳ. Cácvết rạn thường xuất hiện ở bụng, ở bắpđùi và có khi còn xuất hiện ở ngực. Saukhi bạn sinh em bé, các vết rạn dần dầnchuyển sang màu trắng ánh xà cừ.

Nguyên nhân gây nên các vết rạn là dosự phá huỷ các sợi đàn hồi của da.

Người ta tin rằng các vết rạn là do tácđộng của chất coóc–ti–dôn do tuyếnthượng thận tiết ra (tuyến này hoạt độngtích cực vào quý thứ ba của thai kỳ).

Mặc dù chúng ta biết rõ cơ chế hìnhthành của vết rạn, nhưng điều đó cũngkhông giúp chúng ta ngăn chặn sự xuấthiện các vết rạn đó. Việc làm tốt nhất và38

hữu hiệu nhất để chúng ta tránh được cácvết rạn đó là chúng ta không nên để tăngcân quá nhiều (tốt nhất là chỉ tăng từ12kg đến 14kg).

Đối với các vết rạn đã hình thành, chúngta không có cách nào loại bỏ chúng kể cảdùng đến biện pháp phẫu thuật thẩm mỹ,không có biện pháp nào có thể trả

lại cho da tính đàn hồi ban đầu của nó.

Bạn nên nhớ kỹ một điều rằng: chúng takhông thể ngăn chặn và loại bỏ vết rạnnhưng có điều chắc chắn là sự tăng cânquá mức sẽ tạo điều kiện cho sự pháttriển của chúng.

- Mái tóc: Việc mang thai không làm cho

tóc bạn xấu đi. Việc chăm sóc mái tóckhi bạn mang thai không khác với việcchăm sóc mái tóc nói chung. Phụ nữmang thai nên dùng các loại dầu gội ítchất tẩy để tránh tình trạng làm khô dađầu dẫn đến mái tóc bị gàu.

Trong thời gian người phụ nữ mang thai,những ảnh hưởng của hoóc-môn cũngđược nhận thấy trên mái tóc. ở giai đoạnnày, thời gian phát triển của mái tóc kéodài, có rất ít tóc rụng và mái tóc trôngdày dặn hơn.

- Bộ răng: Mang thai không gây sâu rănghay làm mất can – xi nhưng bệnh sâurăng có từ trước lúc sâu răng có thể trởnên trầm trọng hơn.

Bạn cần chú ý đến bệnh sâu răng vì nócó thể làm hại bộ răng. Răng bị hỏng làcản trở đến việc dinh dưỡng tốt.

39

Phần II

chăm sóc người mẹ

sau khi sinh coN

Chế độ dinh dưỡng của người mẹ saukhi sinh con Bạn luôn mong muốn cómột vóc dáng khỏe đẹp sau khi sinh con.Vâng, mong muốn đó hoàn toàn chínhđáng. Bạn cần chú ý quan tâm đến sứckhỏe bản thân mình về nhiều mặt. Tuyvậy, quan trọng hơn cả lúc này đối với

bạn là vấn đề

dinh dưỡng. Người mẹ cần một chế độăn uống tốt sau khi sinh không chỉ để hồiphục lại sức khỏe mà đây là điều kiệnquyết định tới việc bảo đảm nuôi conbằng sữa mẹ thật tốt.

Sau khi sinh con và sáu tháng đầu chocon bú, người mẹ cần một lượng calocao. Vì vậy, người mẹ cần ăn tăng thêmcả về số lượng và chất lượng. Thức ăncần tăng thêm khoảng 1/4 so với các bữaăn thường ngày. Trong bữa ăn thườngngày cần khoảng 2000 kcal thì lúc nàyngười mẹ cần đảm bảo lượng calo là2500 –

2550 kcal. Lượng mỡ dự trữ trong cơ thể

mẹ ở thời kỳ mang thai chỉ đủ cung cấpđược khoảng 25 – 30% năng lượng mỗingày. Còn lại 70 – 75% năng lượng cầnđược bổ xung ở thực phẩm trong các bữaăn hàng ngày.

Cũng như trong thời gian mang thai, giaiđoạn này cơ thể bạn cần được cung cấpđầy đủ năng lượng, Prôtêin động vật vàthực vật. Nên dùng những thức ăn độngvật giàu chất dinh dưỡng như: thịt, cá,trứng, sữa để cung cấp Prôtêin, Canxi vàcác thức ăn thực vật giàu Prôtêin như:đậu tương, đậu xanh, đậu đen, vừng, lạc.

Nhiều món ăn cổ truyền ở nước ta có tácdụng lợi sữa như: cháo gạo nếp chân giò,ý dĩ, cháo cá chép kích thích sữa tiếtnhanh và nhiều giúp trẻ chóng lớn.

Chất béo cũng không thể thiếu, bởi nókhông chỉ cung cấp nhiều năng lượng,làm cho bữa ăn thêm ngon miệng mà nócòn tạo điều kiện hấp thụ tốt các chấtdinh dưỡng khác.

Sau khi sinh, người mẹ thường ít vậnđộng, chế độ ăn lại giàu Prôtêin nên phảităng rau quả tươi để chống táo bón, điềuhòa tiêu hóa, bài tiết. Qua việc tănglượng rau quả, người mẹ cũng đã bổxung một lượng Vitamin phong phú.

Người mẹ cũng nên chú ý tới lượng nướcuống hàng ngày. Lượng nước uống cầnthiết cho mỗi ngày ít nhất là 1 – 2 l (kểcả nước trong thức ăn: nước canh hầm,nước hoa quả…).

Người mẹ nên tránh xa các chất kíchthích như: rượu, bia, cà phê, trà đặc,thuốc lá… bởi nó có ảnh hưởng khôngtốt đối với sức khỏe của trẻ và đặc biệtkhông tốt đối với hệ thần kinh của trẻ.

Ngoài ra, người mẹ nên hạn chế các loạigia vị, chỉ sử dụng ở mức thấp nhất.

Gia vị giúp cho thức ăn thêm hấp dẫn, ănngon miệng nhưng một số loại gia vị

40

như: hành, tỏi, tiêu, ớt có thể qua sữa mẹgây mùi khó chịu, trẻ dễ bỏ bú và ảnhhưởng đến hệ tiêu hóa của trẻ.

Để đảm bảo lượng calo cần thiết cho

mỗi ngày và nguồn sữa mẹ luôn dồi dào,việc phân bố thức ăn trong ngày củangười mẹ ít nhất nên chia làm 3 bữa:

- Bữa sáng: (25% )

Nên ăn những thức ăn bổ dưỡng như:thịt, cá, trứng hoặc sữa, bơ, pho mát…

- Bữa trưa: (15% )

Ăn nhẹ nhưng cân bằng: sữa chua, hoaquả, salát hoặc trứng.

- Bữa chiều: (50% )

Ăn nóng, bữa ăn giàu chất dinh dưỡngvới các món ăn bạn thích hoặc ăn cháo,ăn xúp có thịt, cá. Bạn có thể ăn thêm

hoa quả.

- Bữa tối: (10%)

Ăn thêm nhẹ nhàng. Bạn có thể ăn hoaquả, uống sinh tố hoặc các loại sản phẩmtừ sữa.

Lưu ý: Người mẹ không nên bỏ một bữaăn nào vì cơ thể cần năng lượng liên tục.Nhịn đói sẽ mệt mỏi, ảnh hưởng tớinguồn sữa và mọi hoạt động. Ăn bù bữasau không mang lại hiệu quả bao nhiêu.Nếu người mẹ ăn quá nhu cầu thì lượngthức ăn thừa sẽ biến thành mỡ dự trữ,sinh béo bệu. Tốt nhất là người mẹ khôngnên ăn quá no, nên ăn uống điều độ, thứcăn phải phong phú, đủ chất nhưng phảidễ tiêu hóa, dễ hấp thụ.

Thông thường, theo kinh nghiệm dângian, người đẻ phải kiêng rất kỹ: kiêngnước, kiêng gió, nằm lửa. Điều kiện sốngcủa chúng ta đã khác xưa rất nhiều, takhông nên nhất thiết phải rập khuôn y nhưthế, song vẫn cần cho người mẹ nằm ở

nơi thoáng mát về mùa hè, ấm áp về mùađông, tránh nằm ở nơi có gió lùa. Ngườimẹ không phải kiêng nước hoàn toàn,song phải dùng nước sạch, nước ấm đểlau rửa nhẹ nhàng hàng ngày. Nếu cóđiều kiện tắm gội nhẹ bằng nước lá cũngtốt.

Với người mẹ đang trong thời kỳ cho conbú, việc duy trì một chế độ dinh dưỡngtốt, một nếp sinh hoạt, nghỉ ngơi điều độ,hợp lý là rất có lợi cho cả mẹ

và con. Đây chính là điều kiện cơ bản đểngười mẹ có sức khỏe tốt, có nguồn sữadồi dào và chất lượng tốt cho con. Consẽ khỏe mạnh, mau lớn, ít ốm đau bệnhtật.

Vì vậy, để được mẹ khỏe, con khỏe trongsuốt thời kỳ cho con bú người mẹ

hãy chú ý:

+ Về vệ sinh: Luôn giữ cho cơ thể mìnhsạch sẽ, khỏe khoắn.

+ Về ăn uống: Đừng bao giờ, chỉ để thoảmãn nhu cầu thèm ăn tức thời mà ănnhững thức ăn không thích hợp. Nên ănuống đầy đủ, khoa học và nhớ theo dõi

sự tăng cân.

41

+ Về nghỉ ngơi: Điều quan trọng bạnđừng làm việc quá sức, đừng cố gắngchống lại hiện tượng mệt mỏi mà nênnghỉ ngơi đến mức tối đa có thể được.

+ Khi bị bệnh: Tuyệt đối không được tựchữa bệnh, vì một số thuốc có ảnh hưởngtới chất lượng sữa cũng như làm giảmlượng sữa, có thuốc qua sữa gây ngộ

độc cho trẻ, hoặc có ảnh hưởng không tốttới sức khỏe của trẻ. Vì vậy khi bị bệnhphải khám và chữa bệnh theo sự chỉ dẫncủa y, bác sĩ.

Khi bị nứt đầu vú hoặc áp se vú, phảithường xuyên nặn sữa bằng tay hoặcdùng bơm hút sữa. Nếu đầu vú nứt nhẹ,nên cho trẻ bú trực tiếp để kích thíchhoạt động tiết sữa, có thể bôi đầu vúbằng va-dơ-lin hoặc mỡ kháng sinh, vànhớ trước khi cho bé bú cần lau sạch đầuvú.

* Tóm lại: Nếu bạn cho con bú, bác sĩsẽ khuyên bạn một chế độ dinh dưỡngnhiều protein và năng lượng, có thể uốngthêm sữa và những chất khác cần thiếtcho bạn, bác sĩ có thể khuyên bạn khoanáp dụng những chương trình giảm câncho đến khi bạn ngưng cho con bú vì chếđộ ăn kiêng có thể ảnh hưởng đến dinhdưỡng của thai nhi nếu như bạn ăn không

đúng chất dinh dưỡng thiết yếu. Còn nếunhư bạn không cho con bú thì bạn cũngcần có một chế độ ăn để bạn có đủ nănglượng chăm sóc em bé.

Trong bất kỳ phương pháp ăn kiêng nàothì những loại thực phẩm thường bị

loại ra là thức ăn ngọt, những món trángmiệng và những thức ăn có nhiều chấtbéo. Nếu chế độ dinh dưỡng của bạn cónhiều xơ, protein và ít chất béo, bạn sẽ

giảm cân và trở về bình thường nhanhhơn.

Trong thời gian cho con bú, người mẹcũng phải cẩn thận với thức ăn của chínhmình, không nên uống rượu, cà phê, trà

đậm, hút thuốc lá. Những thức ăn như tỏi,su, măng... có thể làm đổi mùi sữa. Phảicẩn thận trong việc sử dụng các loạithuốc, chỉ uống theo toa của bác sĩ vàđừng quên cho bác sĩ biết là mình đangtron giai đoạn cho con bú. Nên ăn nhiềura cải, trái cây, uống nhiều nước, ăn chângiò heo hầm đu đủ, uống sữa và có chếđộ nghỉ ngơi phù hợp. Hàng ngày, nên ănnhững thức ăn thuộc các nhóm thực phẩmsau đây:

• Đạm: cá, thịt heo, thịt gà, thịt vịt, đậuphộng, tàu hũ, các loại đậu hạt khác (đậuđen, xanh, đỏ...)

• Rau quả: rau đủ các loại nhất là rau láxanh và các loại rau trái, rau củ có màuvàng hay đỏ (rau diếp, bông cải, đậu hà

lan, bí đỏ, khoai...)

• Trái cây, nước ép trái cây: cam, bưởi,chanh, chuối, đào, lê...

• Ngũ cốc: cơm gạo, bánh mì, nui, ngũcốc nói chung, các loại khoai...

• Sản phẩm từ sữa: sữa bò hay sữa độngvật khác và các sản phẩm từ sữa như

yaourt, fromage, bơ... Không thích sữabò thì uống sữa đậu nành cũng tốt.

Không nên dùng:

42

• Thực phẩm có nhiều đường, mỡ như

bánh ngọt, bánh rán, kẹo, sữa nguyênkem, kem sữa.

• Thực phẩm nhiều protein, nhiều mỡ:fromage cứng, thịt mỡ, thức ăn nhanh.

Nên dùng:

• Thực phẩm nhiều chất xơ: hầu hết tráicây, rau quả.

• Thực phẩm nhiều protein, ít mỡ: hầuhết các loại sữa gầy, gà vịt bỏ da, đậuphụ...

Chăm sóc tóc sau khi sinh

Phụ nữ mang thai và sản phụ đều lo lắngbị rụng tóc sau khi sinh, tỷ lệ xuất hiện

chứng rụng tóc này chiếm khoảng 35% ~45%.

Sự phát triển của tóc mang tính giaiđoạn, mỗi nang lông đều trải qua thời kỳ

sinh trưởng, ngủ và rụng. Mỗi sợi tóc saukhi hoàn thành một chu kỳ sẽ bị rụng đi,và thay thế bằng một sợi tóc mới. Nhưvậy, 5 năm một lần, tóc người sẽ đượcthay mới toàn bộ một lần. Trong thờigian mang thai, dưới tác dụng của tuyếnyên và hormone nữ, quá trình thay mớicủa tóc cũng chịu những ảnh hưởng nhấtđịnh.

Tóc của người phụ nữ trong thời gianmang thai là đẹp nhất, rất ít rụng, tuổi thọ

của mỗi sợ tóc đều được kéo dài hơn.Sau khi thai nhi được sinh ra, lượnghormone trong cơ thể người phụ nữ dầndần trở lại trạng thái bình thường, traođổi chất cũng trở lại như trước đây, vìthế nên trong vòng 2 - 7 tháng sau khisinh, những sợi tóc được kéo dài tuổi thọnói ở trên rụng hàng loạt, xuất hiện trạngthái

"tóc rụng và tóc mới không nối tiếpnhau" trong thời gian ngắn khiến sản phụbị

ảnh hưởng rất nhiều về tâm lý. áp lựctinh thần tác dụng lên các chức năng sinhlý

khiến hiện tượng rụng tóc càng nghiêm

trọng hơn.

Không cần phải tiến hành điều trị khi cóhiện tượng rụng tóc sau khi sinh, thôngthường tóc sẽ ngừng rụng, tóc mới sẽ dầnmọc lên, nhưng cần thiết áp dụng một sốtrị liệu nhất định đối với những tổnthương về mặt tinh thần do rụng tóc gâyra.

Trước tiên, sản phụ cần giữ tâm lý thoảimái, tin tưởng là tóc sẽ thôi không rụngnữa, tóc mới sẽ mọc trở lại. Tiếp đến,cần chăm sóc tốt cho tóc. Tóc sau khisinh bắt đầ có nhiều dầu, cần chú ý gộiđầu, lựa chọn loại dầu gội trung tính; gộiđầu sẽ không làm cho tóc bị rụng nhiềuhơn. Khi gội đầu, dùng ngón tay massagephần da đầu, giúp tuần hoàn máu tốt hơn,

để tóc mới mọc nhanh hơn, khi bị rụngtóc không nên dùng lược cứng để chảiđầu, cũng không nên làm những kiểu đầuthời thượng phức tạp. Thứ ba, cần chú ýgiữ gìn trong sinh hoạt. Sau khi sinh cầnchú ý nghỉ ngơi để cơ thể nhanh chónghồi phục, tăng cường dinh dưỡng, ít ăn43

những thực phẩm có nhiều dầu mỡ, uốngnhiều nước, uống vitamin với liều lượngthích hợp.

Để duy trì vẻ đẹp của mái tóc sau khisinh nở, một mặt cần giữ vệ sinh sạch sẽcho tóc, mặt khác cần điều tiết thông quaviệc ăn uống.

Trước và sau khi sinh, sản phụ cần tắm

gội thường xuyên. Gội đầu có tác dụngmassage da đầu, giúp đẩy nhanh tuầnhoàn máu, khiến tóc duy trì quy luật sinhtrưởng. Tóc sạch giúp thông chân tóc,tránh bị rụng tóc do nhiều dầu. Khi gộiđầu cần gỡ cho mượt tóc để chải đầuthuận tiện với tránh rụng tóc. Hàng ngàycần năng chải đầu, kích thích sợi tóc táisinh, tuy nhiên, không nên dùng loại lượcnhựa hoặc ni lông, tốt nhất là nên dùnglược làm bằng gỗ hoàng dương.

Việc điều chỉnh cơ cấu ăn uống rất quantrọng đối với mái tóc khỏe, nhưng cầnchú ý, tóc rụng ở những vị trí khác nhauthì việc điều chỉnh ăn uống cũng khônggiống nhau. Nếu rụng tóc ở phần trán thìcần hạn chế ăn những chế phẩm có

đường tổng hợp như bánh ngọt,chocolate... nên ăn nhiều rau tươi. Tócrụng trên phần đỉnh đầu thì ăn thức ănnhiều chất béo, hàng ngày nên sử dụngloại dầu hoa hướng dương. Nếu rụng tócở phần sau của não thì nên ăn nhiều cácloại rau có màu sẫm và hoa quả. Còn córất nhiều loại thực phẩm có tác dụng tốtcho tóc mọc, ở đây, người viết xin đượcgiới thiệu một số loại để có thể giúpđược phần nào cho các bà mẹ:

Canh xương: Xương chặt nhỏ nấu canh,không những ngon mà còn có tác dụnglàm chậm lại quá trình lão hóa của tóc.

Những đồ ăn lúc rảnh rỗi hàng ngày. Hạthướng dương, vừng đen, hạch đào đều cótác dụng chống rụng và khô tóc, cung cấp

các chất dinh dưỡng cần thiết cho tóc.

Hoa quả tươi, rau xanh: có thể chế thànhbài thuốc chữa rụng tóc, như: Dùng látgừng tươi hoặc nước tỏi bôi lên chỗ bịrụng tóc, hoặc cho thêm một chút chanhhoặc dấm ăn vào trong nước gội đầugiúp thúc đẩy tuần hoàn máu ở phần đầu;hàng ngày dùng một chút vừng sống đuncùng với nước vo gạo đến lúc vừa sôi,bắc ra để nguội và dùng nước đó để gộiđầu, để khoảng 1 tiếng sau khi tóc khô thìgội lại bằng nước sạch cho hiệu quả rấttốt.

Ngoài ra, giữ tâm lý vui vẻ, ngủ đủ giờ,tránh lo lắng và căng thẳng cũng rất quantrọng đối với việc tránh rụng tóc.

Chăm sóc da sau khi sinh

Sau khi có mang, do sự thay đổi lượnghormone trong cơ thể, làn da của một sốbà mẹ mang thai trở nên nhỏ mịn và bóngláng. Nhưng da của một số người lại trởnên rất nhạy cảm, thô kệch, trên bề mặtcòn có những sắc tố đen tạo nên những44

vết nám loang rõ rệt trong thời gian mangthai. Đồng thời, do phần bụng và bầungực phình to trong thời gian mang thai,trọng lượng cơ thể tăng lên nhanh chóng,phần xơ đàn hồi dưới da ở phần bụng vàbầu ngực bị đứt, khiến cho những bộ

phận này xuất hiện đường vân thai nghénmàu đỏ sẫm.

Thường thì người phụ nữ rất khổ tâm vềsự thay đổi này của làn da, nhưng thựcra, đây là hiện tượng có thể tránh và cảithiện được.

Ăn uống: Lúc này, người phụ nữ cần ănnhiều thức ăn giàu vitamin C như

cam quýt, dâu tây, rau xanh, uống nhiềusữa và các chế phẩm từ sữa chứa nhiềuvitamin B6.

Ngủ nghỉ: Đảm bảo ngủ đủ giờ.

Chăm sóc da: Massage da, không dùngđồ trang điểm quá đậm, không nênthường xuyên thay đổi nhiều lần nhãnhiệu mỹ phẩm sử dụng, và không nên sử

dụng những loại mỹ phẩm có chất lượngkém. Vào mùa hè nóng nực, để tránh ánhnắng mặt trời chiếu trực tiếp lên da, cóthể dùng những sản phẩm bảo vệ da dànhriêng cho phụ nữ mang thai. Để giảm bớtkhả năng làm xuất hiện những đường vânthai nghén ở bụng, trước khi mang thaicần chú ý tập luyện thích hợp làm tăngtính đàn hồi của da và cơ bụng. Sau khicó mang, chú ý khống chế tốc độ tăngtrọng lượng cơ thể một cách thích hợp.

Những phương pháp này tuy không hoàntoàn làm tránh xuất hiện những vết námloang hoặc đương vân thai nghén, nhưngcùng với việc bảo dưỡng da bằng nhữngsản phẩm bảo vệ da thích hợp sẽ làmgiảm nhẹ bớt hoặc giúp phục hồi sau khi

sinh nở.

Sau khi mang thai, do điều tiết sinh lýkhiến sắc tố đen trên da đọng lại tạothành những vết nám màu nâu vàng, nhiềunhất ở phần mũi và hai má, phân bố đốixứng, có hình dạng giống như con bướm.Sau khi mang thai, hormone thai nghéndo nhau thai tiết ra nhiều lên khiến sắc tốda đọng lại, sau khi sinh, mức hormonethai nghén trở lại bình thường, đa phầnsẽ tự giảm bớt và mất đi, nhưng cũng cóngười khó hồi phục trở lại, cần thực hiệnloại bỏ vết nám.

Việc loại bỏ vết nám này cần một thờigian và chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố,cần chú ý kết hợp với việc dưỡng datrong sinh hoạt. Cần bình tĩnh, không

nóng vội, tâm lý thoải mái; đảm bảo ngủđủ giờ, đặc biệt là không thức đêm; tránhphơi nắng; lựa chọn sử dụng các sảnphẩm bảo vệ da thích hợp, như các mỹphẩm trị nám da, kem lót, phấn, sảnphẩm chống nắng... có chứa thành phầnthiên nhiên và thuốc Đông y; cần chú ýviệc ăn uống hàng ngày, ăn nhiều thức ăncó chứa vitamin C, vitamin E và Protein,ăn ít đồ nhiều dầu mỡ và cay nóng, khônghút thuốc uống rượu, không uống cà phêquá đặc. Còn có thể sử dụng một số biệnpháp trị nám an toàn và hữu hiệu như trịnám bằng cỏ thuốc, bằng châm cứu, bằngtia laze, AHA... Nhưng phương pháp tincậy và hữu hiệu nhất là phương pháp sử

45

dụng kết hợp giữa thuốc Đông y và châmcứu; phương pháp này có thể cho hiệuquả chậm nhưng an toàn tin cậy, có thểchữa trị dứt điểm, không xuất hiện trởlại.

Ngoài ra, còn có thể sử dụng các loạimặt nạ tự chế đơn giản có tác dụng hỗ

trợ cho việc trị nám. Chẳng hạn như xaynhỏ bí xanh ra, cho vào một lòng đỏ

trứng gà, một nửa thìa mật ong rồi trộnđều và đắp lên mặt, rửa sạch mặt saukhoảng 20 phút; xay dưa chuột, thêm vàomột thìa sữa, trộn đều và đắp lên mặt,rửa sạch mặt sau khi đắp khoảng 15 - 20phút; có thể thường xuyên dùng nước dưachuột, nước bí xanh, nước chanh để rửa

mặt.

Chăm sóc sức khỏe sau khi sinh

Cơ thể của bạn sẽ trở lại trạng thái bìnhthường trong vòng từ 6 - 8 tuần sau khisinh. Kinh nguyệt và sức khỏe cũng trởvề trạng thái bình thường. Trường hợpbạn sinh trong bệnh viện an toàn, "mẹtròn con vuông", thì sau 3 ngày có thểxuất viện. Sau khi sinh, bạn có thể nghỉngơi hợp lý, đảm bảo sức khỏe để chămsóc trẻ.

Sự co hồi của dạ con: Trong thai kỳ, dạcon to ra rất nhiều, nhưng sẽ nhanh chóngco lại dưới rốn khoảng 5cm sau khi sinhkhoảng một tuần. Trong vòng 2

tuần, dạ con dần dần co lại và trở về vịtrí ban đầu (ở giữa khung chậu). Lúc nàykhông thể sờ thấy dạ con từ bên ngoài.

Sự thay đổi của sản dịch: Sau khi sinh,sản dịch sẽ chảy ra theo đường âm đạo.Phần lớn sản dịch là máu của niêm mạctử cung chảy ra từ chỗ nhau bong và dịchnhầy ở cổ tử cung tiết ra. Qua việc theodõi sản dịch, ta có thể xác định được tốcđộ co hồi của dạ con. Từ 3 - 4 ngày sausinh, dạ con chưa co hồi tốt nên sản dịchsẽ ra nhiều và có màu đỏ máu. Nhữngngày sau đó, sản dịch sẽ ra ít và chuyểnsang màu nâu sẫm rồi chuyển dần sangmàu kem. Không có gì bất thường, khi dạ

con đã trở lại trạng thái bình thường sẽ

không còn sản dịch nữa. Sau khi sinh,bạn nhất thiết phải thay băng vệ sinhthường xuyên và giữ vệ sinh sạch sẽ.

Nguồn sữa thay đổi: Sữa màu vàng tiếtra trong khoảng thời gian 1 - 3 ngày saukhi sinh ta thường gọi là sữa non. Sữanon chứa nhiều chất dinh dưỡng có lợicho trẻ sơ sinh như đạm và chất khángthể. Trẻ bú sữa non sẽ có sức đề khángcao.

Vì vậy, bạn nên cho trẻ bú càng sớmcàng tốt. Thỉnh thoảng, lúc cho con bú,bạn có thể cảm thấy đau dạ con, cảmgiác đau này giống cảm giác đau báohiệu sắp sinh. Đó là hiện tượng da conđang co lại do bị tác động bởi một loại

hooc-môn xuất hiện trong quá trình chocon bú. Cho trẻ bú sớm sẽ kích thích dạcon co nhanh hơn.

Thay đổi trọng lượng của cơ thể:Thường sau khi sinh, trọng lượng cơ thể

chỉ giảm khoảng 6kg so với trước khisinh, và giảm dần về trọng lượng cũ sau1 -

46

2 tháng. Nói chung cơ thể của bạn vẫn cóthể nặng hơn thời điểm trước khi mangthai vì lớp mỡ tích tụ nhiều ở bầu vú vàcác bộ phận khác.

Có biểu hiện cáu bẳn: Sau khi sinh, do

sự thay đổi của lượng hooc-môn làm chomột số bà mẹ rất dễ cáu bẳn, trầm cảmhay buồn phiền một cách vô cớ. Triệuchứng trên gọi là trầm cảm sau sinh.Người mắc những chứng bệnh trênthường là người có tinh thần trách nhiệmcao hoặc là người rất nghiêm túc trongcông việc.

Kinh nguyệt sau sinh và biện phápphòng tránh thai: Việc bắt đầu có kinhtrở lại sau khi sinh phụ thuộc vào sứckhỏe và cơ địa của từng người. Một số

người có kinh trở lại khoảng 1 - 2 thángsau khi sinh. Có người khoảng 1 năm saumới có kinh trở lại (khoảng thời gian chocon bú). Thông thường người mẹ sẽ có

kinh trở lại sau khoảng từ 3 - 6 tháng.Như chúng ta đã biết, có kinh là hiệntượng bong niêm mạc dạ con có tính chấtchu kỳ mà mọi phụ nữ đều có khi khôngmang thai. Sau khi sinh con, nếu bạnkhông sử dụng các biện pháp tránh thaithì có thể

sẽ lại có thai dù chưa xuất hiện kinhnguyệt trở lại. Ban nên nghỉ ít nhất 3 nămrồi sinh con tiếp (nếu muốn) để đảm bảosức khỏe. Có rất nhiều biện pháp tránhthai, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ,thông thường nhất là bao cao su. Đặtvòng cũng là biện pháp ngừa thai đạthiệu quả 95% và đảm bảo sử dụng đượctừ 6 đến 8 năm.

Uống thuốc tránh thai cũng rất tốt và có

thể giúp điều hòa kinh nguyệt.

Giảm cân sau khi sinh

Đa số phụ nữ sau khi sinh thường khôngcó thời gian dành riêng cho bản thân. Họluôn bị ràng buộc với bế. Do vậy tập thểdục tại nhà là biện pháp lý

tưởng nhất. Dưới đây là một vài động tácđơn giản, khá phổ biến, lại hiệu quả chocác bà mẹ. Bạn có thể thực hiện cùng bé:

Săn chắc cơ bắp:

Đứng tựa lưng vào tường. Chân dangrộng bằng vai. Bàn chân cách mép tường20cm. Bế bé ngang bụng, mặt hướng vềphía trước. Thít chặt cơ bụng, từ từ

khuỵu gối. Dồn sức nặng toàn thân lên 2chân. Lưng giữ thẳng và trượt dài theotường. Đếm từ 1 - 10 rồi trở lại vị trí cũ.Lặp lại 10 lần.

Bài tập 2 vai:

Đặt bé nằm ngửa trên sàn. Chống thẳngtay hai bên bé và quỳ gối trong tư

thế thoải mái. Thóp chặt bụng, từ từ cúixuống hôn má bé. Tay hơi khuỵu. Khônghạ mông, lưng giữ thẳng. Trở về vị trí cũ.Thở ra nhẹ nhàng. Lặp lại động tác 10

lần. Chú ý di chuyển hôn đều khắp mặtbé như 2 má, trán, cằm nhằm thay đổi lựctỳ trên 2 tay.

Nâng chân:

47

Đặt bé nằm ngửa trên sàn. Chống thẳngtay hai bên bé. Tựa lực toàn thân vào taygiống tư thế hít đất. Thít chặt cơ bụng.Chân và lưng thẳng. Từ từ khuỵu lần lượttừng chân sao cho gối chạm sàn. Châncòn lại vẫn giữ thẳng. Lặp lại động tác10 lần cho từng chân. Để hiệu quả hơn,bạn nên giữ yên ở mỗi động tác trong 5

giây.

Săn cơ bụng:

Nằm ngửa trên sàn. Chân co lại một góc900. Giữ bé giữa hai đùi. Thóp chặt cơ

bụng. Hít sâu. Hai tay gập lại đặt ngangtai. Nâng đầu và vai khỏi sàn, tay vươnvề phía gối, từ từ thở ra. Giữ yên trong 5giây rồi trở lại vị trí cũ. Lặp lại động tác10 lần. Nếu muốn phức tạp hơn, bạn cóthể vừa nâng đầu và vai, vừa vặn eo sangtrái, phải.

Lưu ý: Bài tập này đòi hỏi bạn phải giữbé trên tay khoảng 15 phút trong suốtthời gian tập. Chính vì vậy, bạn chỉ nênthực hiện bài thể dục khi bé đã tương đốicứng cáp (khoảng từ 6 đến 12 tháng tuổilà lý tưởng nhất). Không nên thực hiệnbài tập với bé trên 1 tuổi vì lúc này bérất hiếu động, tay chân luôn cựa quậy.Bạn khó có thể giữ yên bé một chỗ trongthời gian dài.

Những món bổ dưỡng sau khi sinh

Sau khi sinh sản phụ nên ăn gì?

Nước đường đỏ: Đường đỏ sau khi đãđược tiệt trùng có thể hấp cách thủy vàcho vào uống cùng nước nóng.

Nước ngân nhĩ: Ngân nhĩ 25 - 50g,ngâm nước ấm cho nở ra, thêm nước vàđường viên vừa đủ, đun nhỏ lửa cho chínmềm.

Canh nhân sâm: Nhân sâm 3 - 6g, chonước và đường vừa đủ, đun nhỏ lửathành canh.

Nước canh mà người sản phụ dùng saukhi sinh cần có độ ấm thích hợp.

Không uống nước canh nguội hoặc đồ đãđể lâu.

Đương quy, gừng tươi hầm thịt dê: ôntrung bổ huyết, trị chứng huyết hư sau khisinh, đau bụng lạnh, mỏi lưng, bế kinhkhô huyết...

Mỗi lần có thể dùng 30g đương quy,250g thịt dê, cho gừng tươi vào, hầmcách thủy.

Cháo đường đỏ: Sau khi sinh nở, tinhthần sản phụ suy nhược, sắc mặt vàng,không muốn ăn uống, món này có tácdụng bổ khí ích huyết.

Dùng 100g gạo, đường đỏ vừa đủ, saukhi nấu chín, ăn tùy ý, có tác dụng điều

trung bổ hư, trị chứng suy nhược huyếtkhí sau khi sinh, ăn không ngon miệng,miệng cảm thấy khô và khát.

48

Cỏ ích mẫu nấu trứng gà: có thể trị chứngcác chất hỗn hợp thải ra ở âm đạo khôngdừng.

Mỗi lần có thể dùng 30g - 60g cỏ íchmẫu, trứng gà 2 quả, cho nước vào đuncùng, sau khi trứng gà chín, bóc vỏ rồiđun thêm một lát. Ăn trứng gà và uốngcanh.

Các bệnh có thể gặp sau khi sinh

Sốt hậu sản

Còn gọi là sốt nhiễm trùng, sốt do bịnhiễm trùng bộ phận sinh dục sau khisinh. Thường là phát bệnh trong thời gian1 - 10 ngày sau khi sinh, biểu hiện ra lànhiệt độ cơ thể giữ ở mức trên 380C, nếukhông kịp thời chữa trị sẽ bị nhiễm trùngtới mức không thể kiểm soát được, và cókhả năng dẫn đến "chứng nhiễm trùngmáu" rất nguy hại đối với sản phụ.

Cần đi bệnh viện ngay để chữa trị kịpthời, cố gắng kiểm soát được lây nhiễmlà tốt nhất. Chú ý nằm trên giường nghỉngơi, chú ý dinh dưỡng hợp lý để

có thể nâng cao được khả năng khángbệnh của cơ thể.

Muốn phòng tránh bệnh này, khi mang

thai cần luôn luôn chú ý đến vấn đề

vệ sinh cá nhân, không quan hệ tình dục,không tắm bồn trong vòng 42 ngày trướcvà sau khi sinh.

Đau đường khâu âm hộ

Đôi khi vết nối âm hộ có hiện tượng corút hoặc đau, nhưng sau khi rút chỉ

thì hoàn toàn không còn đau nữa; nếuthấy đau kéo dài liên tục không giảm thìcần phải tìm nguyên nhân, có thể là dohuyết chủng, lúc đó, cần nhờ bác sĩ phântích để có biện pháp chữa trị thích hợp.

Dịch âm đạo có mùi hôi

Các chất thải ra ở âm đạo có lúc có mùihôi như mùi cá ươn, cần nghĩ tới khả

năng đường sinh sản, cổ tử cung hoặc tửcung bị nhiễm trùng do vi khuẩn. Nên kịpthời đến bệnh viện và kịp thời chữa trịđúng cách.

Tử cung phục hồi không hoàn toàn

Tử cung phục hồi không hoàn toàn cóbiểu hiện ra là các chất thải ra quađường âm đạo có màu đỏ hoặc màu nâukéo dài liên tục, không ngừng, hoặc códấu hiệu đau bụng dưới. Nguyên nhânbệnh là do màng thai và màng bọc cònsót lại trong tử cung khiến tử cung co lạikhông tốt. Có thể uống thuốc Đông y đểgiúp tử cung co lại hoặc ép tử cung ở

mức độ vừa phải là có thể chữa khỏi,nếu hiệu quả không tốt thì có thể dùngphẫu thuật quét bên trong khoang tử cung.

49

Ngoài ra, sau khi sinh, nếu sản phụ rakhỏi giường sớm quá, nghỉ ngơi khôngtốt hoặc bài niệu và đại tiện theo thóiquen, trong bàng quan và trực tràngkhông có nước tiểu và phân, tử cung bịkẹp ở giữa cũng là một trong nhữngnguyên nhân cần chú ý ảnh hưởng đến sựphục hồi của tử cung.

Sót nhau

Trường hợp này ít gặp do sau khi sinhthường thì các bác sĩ đều có thói quen

kiểm tra xem nhau thai có hoàn chỉnh haykhông; nhưng vẫn có trường hợp đặcbiệt, thường biểu hiện ra là chảy máu độtngột do nhau thai và màng thai còn sótlại trong khoang tử cung gây ra.

Phương pháp trị liệu: làm phẫu thuật quétkhoang tử cung, rồi dùng thuốc cầm máugiúp tử cung co lại là khỏi.

Xuất huyết muộn

Hiện tượng xuất huyết không lâu sau khisinh do nhiều nguyên nhân khá thườnggặp, cần tìm ra vị trí bị xuất huyết, là doống cổ tử cung khép lại không tốt và bịrách ra lần nữa, hoặc có khả năng do vếtthương trên thành âm đạo xuất huyết mộtlần nữa. Tóm lại, sau khi làm rõ nguyên

nhân gây xuất huyết thì cần tiến hành xửlý, vết thương cần khâu thì phải khâungay và cầm máu.

Thiếu máu

Nguyên nhân thiếu máu đa phần là do sảnphụ dinh dưỡng không đủ hoặc do mấtquá nhiều máu trong khi sinh. Đặc biệt làchảy máu từ từ hoặc ống cổ tử cung bịthương tổn dẫn đến thiếu máu.

Chữa chứng thiếu máu cần căn cứ vàomức độ và nguyên nhân bệnh để xử

lý, thiếu máu ở mức độ nhẹ có thể bổsung từ dinh dưỡng trong thức ăn, chú ý

chữa trị nguyên nhân bệnh do mất máu;

những người thiếu máu nặng hơn thì xemxét đến việc chữa trị bằng viên sắt. Đặcbiệt là với những người mất máu nặng thìcần tiếp máu kịp thời.

Bệnh trĩ

Biểu hiện lâm sàng của trĩ là, trong vòng2, 3 tuần sau khi sinh, phần hậu môn cósưng đỏ cục bộ, thậm chí đi ngoài ra máuvà đau. Do trĩ đau làm cho đại tiện gặpkhó khăn, gây táo bón nặng hơn, táo bónlại làm cho trĩ trở nên trầm trọng hơn,hình thành một vòng ác tính. Vì thế, bệnhtrĩ cũng cần chữa trị kịp thời, thôngthường là dùng kem trĩ bôi ngoài cũng cóthể thu được hiệu quả như ý. Quan trọnglà cần chú ý phòng tránh, chú ý ăn uống,

tránh táo bón. Sau khi sinh cần chú ý

nghỉ ngơi trên giường, không nên dậy rakhỏi giường quá sớm.

Vệ sinh cá nhân sau khi sinh

50

Sau khi trải qua hoạt động sinh nở, sảnphụ đã mất rất nhiều sức, ra nhiều mồ

hôi, cơ thể rất yếu. Đặc biệt là, sau khisinh nở, hội âm, âm đạo, miệng cổ tửcung, nội tử cung đều bị thương tổn vớimức độ khác nhau; có người hội âm bịrách hoặc có vết đứt, tuy đã khâu lạinhưng vẫn còn chưa liền lại; miệng trongcủa cổ tử

cung cũng phải mất một tuần mới có thểđóng lại được, tất cả đều là những conđường để vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể.Đồng thời, âm đạo liên tục thải ra cácchất hỗn hợp gồm máu và dịch nhầy, dịchsữa do bầu ngực tiết ra cùng với mồ hôido tuyến mồ hôi tiết ra đều là những môitrường thuận lợi nuôi dưỡng vi khuẩn,nếu không chú ý giữ vệ sinh sạch sẽ thìsẽ rất dễ bị mắc bệnh.

Giữ vệ sinh sạch sẽ bộ phận sinh dụcngoài

Vị trí giải phẫu của bộ phận sinh dụcngoài rất gần với lỗ hậu môn, dễ bị lâynhiễm, thêm vào đó là những phần bị hởra ngoài sau khi sinh nên rất dễ bị nhiễm

trùng ở mức độ nặng nhẹ khác nhau. Saukhi sinh, cần rửa bộ phận sinh dục ngoàihai lần một ngày, cách rửa là dùng nướcxà phòng rửa sạch những cặn bẩn trên bề

mặt, sau đó rửa bằng nước ấm hoặc dungdịch thuốc tím 1:10000 hoặc dung dịchSaponated Cresol 0.5% - 1%, khi rửacần chú ý tránh để nước chui vào trongâm đạo, còn cần chú ý việc rửa bộ phậnsinh dục ngoài trước, rồi mới rửa tới lỗhậu môn, sau khi đã rửa lỗ hậu môn rồithì không nên rửa lại bộ phận sinh dụcngoài nữa. Sau mỗi lần đại tiểu tiện cũngnên rửa sạch sẽ. Nếu ngoại âm bộ bị rạnhoặc có vết mổ, thì ngoài việc rửa vệsinh mỗi ngày hai lần ra, khi miệng vếtthương bị

sưng tấy đỏ và đau thì còn cần dùngthuốc dạng kem bôi lên chỗ bị đau. Nếuchỗ

khâu bị nhiễm trùng mưng mủ, cần sớmmời bác sĩ chẩn trị, rút chỉ để mủ chảy rangoài, dùng tia hồng ngoại chiếu cục bộđể miệng vết thương nhanh chóng lànhtrở lại. Khi nằm, nên nằm nghiêng vềphía không có vết thương, để tránh làmnhiễm trùng vết thương.

Hàng ngày, dùng nước ấm rửa sạch bộphận sinh dục ngoài. Sau khi sinh mộttuần mới được dùng nước ấm để tắmngồi, có chậu tắm riêng. Nếu có thể dùngdung dịch thuốc tím 1:5000 (1g thuốc tímhòa với 5000ml nước ấm) để rửa thì tốthơn. Mỗi ngày tắm rửa 1 - 2 lần, mỗi lần

15 phút.

Thường xuyên tắm rửa, gội đầu, rửachân, giữ sạch da. 2, 3 ngày sau khi sinhlà có thể tắm bằng nước ấm, nếu có điềukiện nên tắm đứng bằng vòi sen, tuyệtđối không được tắm bồn, tránh để nướcbẩn xâm nhập vào âm đạo gây bệnh.

Vào mùa đông, nếu nhiệt độ trong phòngkhông đủ, thì cách hai, ba hôm có thể

dùng nước ấm lau người một lần, mùa hèthì phải tắm rửa hàng ngày. Sau khi tắmxong, phải thay quần áo lót. Phải thườngxuyên gội đầu, giữ cho tóc sạch; chải đầugiúp tuần hoàn máu, khiến tóc mọc tốthơn.

Đánh răng súc miệng, giữ vệ sinh răngmiệng. Khoang miệng là cửa vào củađường tiêu hóa, bệnh thường đi vào từmiệng, vệ sinh miệng là rất quan trọng.Đặc 51

biệt là trong thời gian sản phụ nằm trêngiường, ăn nhiều đồ ăn và ăn nhiều lần,lại ăn ngon. Nếu không đánh răng súcmiệng, trong miệng sẽ có các mảng bámthức ăn, khi ngậm, nhiệt độ trong miệnglại cao, vi khuẩn dễ sinh sôi nảy nở,không những mắc các bệnh về miệng, màcòn ảnh hưởng đến sức khỏe của cả cơthể. Để

giữ sạch vệ sinh răng miệng, mỗi ngàyphải đánh răng hai lần vào buổi sáng vàtối trước khi đi ngủ, sau mỗi bữa ăn đều

cần súc miệng bằng nước sạch. Nếu cóthể

thì đánh răng sau bữa ăn sáng, trưa, tốithì càng tối.

Đông y khuyến khích đánh rằng bằng taytrong vòng 3 ngày sau khi sinh, cách làmlà: rửa sạch ngón trỏ tay phải, hoặc dùngtúi vải sạch quấn vào đầu ngón trỏ, rồilấy một chút kem đánh răng lên đầu ngóntay, chà qua chà lại như khi dùng bànchải đánh răng, rồi dùng ngón taymassage phần lợi vài lần. Đánh rằngbằng tay có tác dụng hoạt huyết, thônglạc, làm chắc răng; nếu áp dụng trongthời gian dài, sẽ có thể chữa được chứngviêm lợi, chảy máu chân răng, lung lay...

Sản phụ

có bệnh về răng thì tốt hơn là nên đánhrăng bằng tay.

Súc miệng có súc miệng muối, súc miệngvà súc nước thuốc. Cách súc miệng nướcmuối là: mỗi buổi sáng sớm, lấy khoảng3g muốn cho vào miệng, dùng nước ấmngậm cùng để muối từ từ tan ra, làm sạchrăng giúp răng chắc và không bị lung lay.Súc miệng là sau mỗi bữa cơm, dùngnước ấm súc miệng vài lần làm sạch cácthức ăn thừa. Súc miệng nước thuốc làcho lá thuốc vào nước đun hoặc ngâmvào trong nước rồi dùng nước thuốc đóđể súc miệng. Chủ yếu căn cứ

vào yêu cầu khác nhau của từng sản phụ

để lựa chọn loại lá thuốc. Nếu sản phụ bị

đau răng do nhiệt, lưỡi có nhiều bựatrắng không muốn ăn uống thì trước tiêndùng 6g bạch chỉ, 3g cam thảo, ngâmtrong nước sôi hoặc đun nhỏ lửa, đểnguội bớt, bỏ

bã rồi súc ngậm, loại nước thuốc này cótác dụng giảm đau khử gió, kiện vị, tránhphong hàn; hoặc lấy 6g trần bì (nếu dùngloại tươi thì phải tăng lượng nhiều lêntương ứng), tế tân 1g, ngâm cùng nướcsôi, để nguội bớt bỏ bã, súc ngậm, có thể

trị hôi miệng, sưng lợi.

Sau khi sinh, sản phụ cần đánh răng hàngngày vào buổi sáng và buổi tối, súc

miệng sau khi ăn, tâp thói quen vệ sinhtốt để bảo vệ cho răng.

Khôi phục tinh thần, điều chỉnh tâm lísau khi sinh Sau khi sinh nở, người phụnữ không những cần khôi phục về mặt thểlực mà còn cần có những điều chỉnh vềmặt tâm lý và tinh thần. Trong cả quátrình từ lúc mang thai, đến lúc sinh nở vàsau khi sinh xong, cả cơ thể cũng nhưmôi trường sinh hoạt đều có nhiều thayđổi lớn. Đặc biệt là cơ thể sau khi sinhdễ gây ra những phản ứng độc tính gâynhiễm trùng, bên cạnh đó, còn có nhữngtình huống đặc biệt như quá trình mấtmáu sau khi sinh do đẻ khó hay chứcnăng tuyến yên, chức năng tuyến giáptrạng bị suy giảm sau khi sinh v.v... dễ

dẫn tới những trở

ngại về mặt tinh thần. Theo các thống kêlâm sàng, những người bị mắc bệnh tinh52

thần và có trở ngại về mặt tinh thần trongvòng 3 tháng sau khi sinh cao có tỉ lệ

phát bệnh cao hơn rất nhiều so với nhữngngười bình thường. 3 đến 7 ngày sau khisinh là thời kỳ cao điểm phát các bệnhvề tinh thần, tỉ lệ phát bệnh trong vòng 2

tuần sau khi sinh chiếm trên 50% sốngười mắc bệnh tinh thần trong thời kỳsinh sản, phát bệnh trong vòng 4 tuần saukhi sinh chiếm khoảng 80%, vì thế, 1tháng sau khi sinh, sản phụ cần được

chăm sóc nhiều hơn để khôi phục thể lựcvà tinh thần.

Sau khi sinh cần có một nơi yên tĩnh,thoải mái, sinh hoạt thuận tiện để nghỉ

ngơi. Người chồng và những người thântrong gia đình nên dành cho sản phụ

nhiều sự quan tâm hơn về mặt ăn uống,tình cảm, dành nhiều tình yêu thương hơnvề mặt tinh thần, đặc biệt là người chồng,trong thời gian này phải bỏ ra nhiều côngsức hơn trong việc tạo ra cho vợ mìnhmột môi trường tâm lý thoải mái, thíchứng với sự hồi hục cơ thể của người vợ,trải qua giai đoạn phải nằm nghỉ ngơitrên giường một cách thuận lợi, đây cũnglà niềm hạnh phúc của cả gia đình.

Gia đình có thêm một thành viên quantrọng, rất có thể còn là một nhân vậttrung tâm, là kết tinh của tình yêu của haibố mẹ. Sự có mặt của đứa trẻ đem lạinhiều niềm vui cũng như nhiều công việcbận rộn hơn cho gia đình. Nuôi dưỡnggiáo dục con cái là một công trình quantrọng, công trình vĩ đại và lâu dài để tạora một nhân tài.

Trong thời gian nằm giường, sản phụ còncó nhiệm vụ nuôi dưỡng con mình, vìthế, cần chú ý điều tiết tinh thần và tâmlý của bản thân, không nên quá trách mócbản thân mình, trong nhà có bừa bãi mộtchút, không sạch sẽ một chút cũng khôngsao, chỉ là tạm thời thôi, không nên cónhiều yêu cầu và trách móc chồng cũng

như người thân trong gia đình, bởi lẽ mọingười đều cần có một quá trình để

quen, chủ yếu là phải tăng cường nghỉngơi và dinh dưỡng, cố gắng sớm khôiphục lại sức khỏe của cơ thể và tinh thần.

Một số vấn đề hay gặp

khi nuôi con bằng sữa mẹ

Trong quá trình nuôi con bằng sữa mẹ,không có hạnh phúc gì bằng mẹ giữ

được nguồn sữa tốt, con bú khỏe. Nhưngcác bạn nên biết một số hiện tượng cóthể xảy ra để tránh những băn khoăn lolắng hoặc điều trị kịp thời sao cho concó thể nhanh chóng bú lại ngay, không để

ảnh hưởng đến nguồn sữa mẹ.

a. Đau rát ở núm vú:

Núm vú rất nhạy cảm do có mạng lướithần kinh cảm giác phong phú. Khi đứatrẻ mút bú đã tạo ra một áp lực kéo lớntrong một thời gian dài tác động lên haiđầu vú. Sau khoảng 6 hay 7 lần trẻ bú,các đầu vú có thể bị đau mỗi khi trẻ mút53

vào núm vú. Cảm giác đau tăng dần saucác lần bú trong 3 đến 4 ngày, sau đóbạn sẽ quen dần. Đây là một hiện tượngbình thường, người mẹ không nên sợ đaumà không cho con bú. Nếu bạn khôngcho con tiếp tục bú, sữa sẽ cương tức, vúcàng đau và còn có thể dẫn đến mất sữa.

Trong trường hợp này, bạn chỉ cần xoabóp nhẹ nhàng hai đầu vú rồi sẽ quendần.

b. Tụt núm vú:

Trong phần trước các bạn đã được lưu ýkhi mang thai cần xoa bóp, kéo hai đầuvú ra cho trẻ dễ bú. Nhưng khi đầu vúcủa bạn bị tụt vào bạn vẫn có thể cho conbú vì khi bú trẻ ngậm rộng cả quầng vú.Sau một số lần bú, sức mút của trẻ có thểkéo hai núm vú ra một cách hoàn hảo.Nếu vẫn còn khó khăn, bạn có thể giúpbé bằng cách vắt ít sữa và kéo núm vú ratrước khi cho trẻ bú.

c. ít sữa:

Có hai loại ít sữa là ít sữa nguyên phát(sữa không xuống) nhưng ít gặp, còn ítsữa thứ phát là sữa có về nhưng ít(nguyên nhân chính là do sự mệt mỏi, sựxúc động, thay đổi nhịp điệu sống...)nhưng loại ít sữa này thường không kéodài, người mẹ không nên vội vàng chocon chuyển sang bú bình, như vậy dễ làmcho trẻ mất thói quen bú mẹ và mất phảnxạ kích thích tạo sữa. Trong trường hợpnày, người mẹ nên bình tĩnh cho con búnhiều lần hơn nữa, hạn chế tối đa số lầncho trẻ

bú bình. Sau khi cho bú, hãy chịu khó vắtsữa để kích thích tạo sữa mới. Hãy nghỉ

ngơi nhiều hơn và uống nước nhiều hơn(nước hoa quả, sữa), có thể dùng

Galactogil (mỗi ngày 3 thìa con),primperan (metoclopramide, 10 mg, 3lần mỗi ngày).

Làm thế nào để tăng lượng sữa và phụchồi sữa mẹ?

Có nhiều cách để mẹ tạo nhiều sữa hoặctiết sữa lại. Tiết sữa lại là khi sữa mẹgiảm đi và mẹ cần tăng lượng sữa chocon bú; hoặc mẹ đã ngừng cho con búnay lại muốn có sữa để cho con bú trởlại.

Dưới đây là những lý do gây ít sữa mẹthường gặp:

• Bé mắc bệnh hoặc mẹ bệnh nên békhông được bú trong một thời gian.

• Bé đã được nuôi bằng sữa ngoài, bâygiờ mẹ lại muốn nuôi con bằng sữa mẹ.

• Bé kém phát triển do ăn thức ăn khôngphải là sữa mẹ.

• Bà mẹ muốn nhận con nuôi.

Dù các nguyên nhân ít sữa mẹ có khácnhau nhưng cách khắc phục đều giốngnhau. Mẹ nên nhập viện hoặc tham vấncác cộng tác viên dinh dưỡng tại địaphương để được hướng dẫn cụ thể:

• Mẹ cần có niềm tin là sẽ có đủ sữa chocon bú.

• Mẹ nên nghỉ ngơi và thư giãn tinh thầntrong khi cho con bú.

54

• Mẹ nên ăn uống nhiều loại thức ăn chođủ chất, ngoài 3 bữa ăn chính nên ănthêm 2 - 3 bữa phụ. Không nên kiêng cữthái quá. Cần nhớ rằng sữa mẹ tạo nhiềuvà chất lượng sữa tốt nếu mẹ được ănuống tốt và đủ chất. ở nhiều địa phương,các bà mẹ dùng đu đủ nấu với chân giòheo, cháo sữa... để tăng tạo sữa.

Đây là những thực phẩm dinh dưỡng cótác dụng tốt cho sữa mẹ và làm mẹ tintưởng vào việc cho con bú sữa của mình.

• Mẹ nên ở gần và bế bé nhiều hơn để cóthể cho bé bú ít nhất 10 lần trong ngày vàcho bú bất cứ khi nào bé muốn. Yếu tốquan trọng nhất để tăng tạo sữa mẹ

là phải cho bé ngậm vú càng nhiều càngtốt.

• Đảm bảo bé được bú mẹ ở tư thế đúngvà bú thường xuyên. Mẹ nên ngủ

cùng với bé và cho bú cả ban đêm.

• Nên cho bé bú lâu ở mỗi vú trong mỗicữ bú, bú hết vú này mới chuyển sang vúkia.

• Trong khi chờ đợi tiết sữa lại hoặc tănglượng sữa, mẹ có thể cho bé uống thêmsữa ngoài. Với sữa hộp, mẹ không nên sửdụng bình sữa và đầu vú cao su mà nênpha sữa trong ly rồi cho uống bằngmuỗng hoặc bằng ly. Khi sữa mẹ đã tăngnhiều hơn trước, mẹ có thể giảm lượng

sữa ngoài dần dần.

• Nên kiểm tra sự tăng cân của bé để biếtbé có nhận đủ lượng sữa không.

Nếu bé vẫn chưa tăng cân tốt (cân bémỗi tuần hoặc nửa tháng) thì không đượcgiảm sữa ngoài. Nếu thấy cần thiết có thểtăng lượng sữa ngoài trong vài ngày.

• Mẹ cố gắng cho bé ngậm vú bú khichưa có sữa hoặc ít sữa. Lúc này, mẹ cóthể cho bé ngậm vú chung với một ốngdây dẫn sữa pha sẵn bên ngoài, để bévừa ngậm vú mẹ vừa mút được sữa,hoặc pha sữa ngoài trong bình nhựamềm, khi bé ngậm vú bú thì bóp bình nhỏgiọt sữa lên chỗ vú mẹ gần miệng bé đểbé mút vào.

Làm như vậy rất có lợi vì chỉ khi nào vúmẹ được ngậm bú nhiều thì sữa mới tiếtra nhiều.

• Mẹ nên uống nhiều nước để có đủ choviệc tạo sữa và cho nhu cầu của cơ

thể, đặc biệt là khi khát thì phải uốngnước ngay.

• Khi nghĩ là mình không có đủ sữa chocon bú, mẹ nên đến cơ sở y tế khámbệnh, uống thuốc làm tăng lượng sữa.

Khoảng thời gian để làm tăng lượng sữavà tiết sữa lại rất khác nhau tùy theo từngtrường hợp. Mẹ dễ tiết sữa lại nếu bécòn nhỏ, còn được bú mẹ dù một đến hailần trong ngày hoặc chỉ bú đêm...

Nếu bé đã ngừng bú mẹ, có thể sẽ mấtmột đến hai tuần hoặc lâu hơn trước khisữa xuống nhiều (tùy theo thời gianngưng bú). Tuy nhiên, mẹ vẫn có thể tiếtsữa lại nếu kiên trì cho bé ngậm vúthường xuyên.

Việc tiết sữa lại cũng không khó đối vớinhững bé đã ngừng bú từ lâu. Một sốtrường hợp xin con nuôi cũng đã thànhcông trong việc tạo nguồn sữa mẹ.

55

Khi thấy có ít sữa, có thể lựa chọn cáccách ăn uống như sau: Cá chép sống rửasạch, cho nước vào đun đến lúc canh cómàu trắng sữa, cho chút rau bắp cải hoặcrau mùi, carôt, thêm chút muối, đun sôi

lên là dùng được.

Đu đủ 1 quả, gọt vỏ, bỏ hạt, xắt miếng,thịt lợn 250g, gừng tươi 50g, dấm ăn vừađủ, cho nước vào đun chín, khi ăn chothêm chút đường.

Cá tươi 100g, móng giò lợn 2 chiếc, chonước vào nấu canh.

d. Vú tự chảy sữa:

Đây là hiện tượng hay gặp trong tuần đầutiên. Với trường hợp này không cần xửtrí đặc biệt, chỉ cần đặt miếng vải xôsạch (hoặc miếng thấm sữa có bán ở

các cửa hàng) vào đầu vú để thấm sữachảy ra và cần thay ngay khi miếng vải bị

thấm ướt.

e. Nứt đầu vú:

Là hiện tượng thường xảy ra trong haituần đầu khi mới cho con bú. Biểu hiện:đầu vú đau khi trẻ bú, có vết nứt, vết rạnnhỏ trên bề mặt, có thể có vết loét ở

đầu vú hay chân núm vú, toàn bộ núm vúbị đỏ rực, chảy máu mỗi khi cho con bú.

Cách chữa: Để vú có thể tiếp xúc nhiềuvới không khí, nếu có thể tiếp xúc đượcvới ánh nắng mặt trời càng tốt. Bôi mỡcó chứa vitamin A và E, bôi dung dịchCosin 1%, tạm ngừng cho bé bú bên bịđau trong khoảng 6 – 12 giờ và vắt sữabằng tay trong thời gian bé bú vú bên kia

(không nên dùng ống hút sữa). Nếuthương tổn không đỡ, bạn cần tìm nguyênnhân do nấm tưa miệng ở trẻ (trường hợpnày phải điều trị ở cả mẹ và con).

f. Cương vú:

Khi vú bị cương, bạn sẽ cảm thấy căngtức, đau, đôi khi làm bạn sốt quanh38�C. Trường hợp này hay xảy ra nếucon bạn bú ít, mẹ bị đau vú.

Cách chữa: Chườm nóng vú, xoa bóp vúvà tiếp tục cho trẻ bú. Phải điều trị

thật tốt để tránh áp xe vú và viêm bạchmạch vú.

g. Tắc sữa:

Vài ngày sau khi sinh, lượng sữa đượctiết ra nhiều hơn. Nếu trẻ mới sinh bú ít,sữa bị giữ lại ở bầu ngực, dẫn đến tắcsữa, bầu ngực căng cứng, sưng đỏ, phátsốt, nếu không có biện pháp sẽ dẫn đếnviêm tuyến sữa.

Massage bầu ngực, nặn bớt sữa ra là sẽkhỏi, nếu cách nặn sữa ra không hiệu quảthì cần đến bệnh viện để các bác sĩ cónhững phối hợp cần thiết.

h. Viêm tuyến sữa:

56

Người mẹ trong thời kỳ cho con bú dokhông xử lý tốt lượng sữa đọng dẫn đếnmưng mủ, hoặc do vi khuẩn gây mưng mủ

xâm nhập vào qua đầu ngực gây nhiễmtrùng, còn gọi là viêm tuyến sữa khi nằmtrên giường đẻ. Thường là sưng đỏ, đau,cứng, thường khá đau, sốt lên khoảng380C, mưng mủ nghiêm trọng làm chobầu ngực mềm ra, sau cùng, đầu ngực bịchảy mủ. Khi gặp trường hợp này, bắtbuộc phải đi bác sĩ, cách chữa là: lúcđầu, nặn bớt sữa ra, hoặc dùng khăn mặtlạnh để chườm lạnh sẽ bớt đau hơn, còncần dùng kháng sinh để chữa trị.

Bệnh này chủ yếu là phòng bệnh là chính,tránh bị đọng sữa và để đầu ngực bịthương tổn. Giữ vệ sinh sạch sẽ, massagebầu ngực, tránh để sữa bị giữ lại trongbầu ngực.

Món ăn bài thuốc cho bà mẹ thiếu sữa

Theo y học cổ truyền, sữa mẹ từ huyếthóa thành, nhờ động lực của khí mà vậnhóa, lưu thông. Do vậy, việc sữa nhiềuhay ít liên quan mật thiết đến sự thịnh suycủa khí huyết. Cuộc sinh nở khiến khíhuyết người phụ nữ bị tổn thương, cơ

thể hư nhược nên nguồn sữa bị ảnhhưởng (nhất là những người cơ thể đãsẵn hư

nhược hoặc mất máu, mất sức nhiều khisinh).

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọngtrong việc phục hồi khí huyết của sảnphụ: Cần chú ý:

• Đảm bảo cung cấp 3.400 - 3.600calo/ngày (phụ nữ bình thường chỉ cần2.500 - 2.600 calo/ngày). Vì vậy, khẩuphần ăn trong giai đoạn này phải đầy đủ

chất dinh dưỡng, giàu vitamin và khoángchất.

• Ăn những thức ăn dễ tiêu hóa, hấp thu.

• Thay đổi món ăn thường xuyên để tăngkhẩu vị.

• Ăn làm nhiều bữa, không nên ăn quá nomột lúc.

• Không kiêng khem quá mức. Cần ăncác thực phẩm vừa có tính ấm vừa lợisữa như thịt dê, thịt gà, móng giò lợn,

trứng, lạc, các loại đậu...

• Kiêng các đồ sống lạnh (như hải sản,gỏi cá), các chất tanh (như cua, sò, ốc,hến, trai, cá mè). Hạn chế các gia vị caynóng (như ớt, hạt tiêu, mù tạt), các chấtkích thích (như chè, cà phê, thuốc lá) vìchúng gây mất ngủ, ức chế quá trình tạosữa.

Để tăng sữa, có thể sử dụng một số mónăn bài thuốc sau:

• Móng giò lợn 2 cái (rửa sạch, cạo hếtlông), thông thảo 3g (cho vào túi bọckỹ), hành hoa 3 nhánh. Tất cả cho vàonồi, đổ nước, hầm nhừ, bỏ bã thuốc, nêmgia vị. Ăn thịt, uống nước hầm; có thểdùng thường xuyên.

Nếu người khí huyết hư nhiều, mệt mỏi,có thể thêm đương quy, hoàng kỳ

mỗi thứ 50g để tăng cường khí huyết.

57

• Đương quy 100g, thịt dê 200g (rửasạch, thái miếng), gừng tươi 5 lát, hànhhoa 3 nhánh. Tất cả cho vào nồi hầm nhỏlửa, tới khi thịt dê chín nhừ, thêm gia vị

vừa đủ. Ăn thịt, uống nước hầm (chianhiều bữa). Món này thích dụng vớingười sau đẻ mất máu nhiều, gầy còm,kém ăn, người lạnh, ít sữa. Người táobón không nên dùng.

• Vừng đen 30g (giã nhỏ), gạo tẻ 50g,

nấu cháo. Món này vừa lợi sữa vừanhuận tràng, thích hợp với những sản phụsau đẻ huyết hư, táo bón, ít sữa.

Ngoài chế độ ăn uống, người mẹ cầnnghỉ ngơi nhiều, tránh mọi căng thẳngthần kinh và cáu giận, tự tạo cho mình sựthoải mái vì sự căng thẳng tinh thần ảnhhưởng rất xấu tới quá trình tạo sữa.

Những kiêng cữ sau khi sinh

Sau khi sinh nở, việc kiêng cữ là rất cầnthiết, song không nên kiêng cữ quá vìđiều đó sẽ gây tác dụng ngược lại.

Sau khi sinh, thận khí bị suy nhược nênsản phụ dễ bị nhiễm lạnh. Vì vậy, khôngđược dùng nước lạnh, không tắm nước

lạnh, không giặt quần áo hoặc uống đálạnh. Tuy nhiên, cơ thể không tắm rửa lâungày sẽ là môi trường lý tưởng cho vikhuẩn phát triển, gây bệnh cho mẹ và quamẹ lây sang con.

Sản phụ nên đi lại, vận động chút ít saukhi sinh con để cơ thể được thoải mái,máu huyết lưu thông. Không nên vậnđộng quá mạnh, quá nhiều, làm ảnhhưởng đến sức khỏe vì các cơ ở bụngchưa co tới mức bình thường.

Nên tránh các thức ăn có tính hàn nhưcua, rau đay, không nên ăn quá sớmnhững thức ăn như cá, ốc. Nên ăn mướp,thịt nạc, rau, đậu, cà chua, chuối.

Những điều cần tránh:

• Không nằm than vì có thể làm bỏng mẹvà con. Hơi độc (khí CO2) từ khói thanxông lên sẽ làm vỡ hồng cầu, gây thiếumáu cho mẹ và con.

• Không cho sản phụ ăn quá mặn vì cóthể gây huyết áp cao, lên cơn co giật.

• Không lao động nặng quá sớm.

Những điều cần thực hiện:

• Để sản phụ và trẻ sơ sinh nằm nơithoáng khí, kín gió.

• Cho con bú sữa mẹ ngay 2 giờ sau khisinh.

• Cho sản phụ ăn đầy đủ chất bổ, rau

xanh, trái cây tươi.

• Tắm, thay quần áo hằng ngày.

• Tập thể dục nhẹ nhàng khi bắt đầu rahuyết hôi.

• Cần đến bệnh viện ngay khi sản phụ sốtcao, ra huyết tươi và sản dịch có mùihôi.

58

Những lo lắng và giải pháp

sau khi cắt nới tầng sinh môn

Cắt tầng sinh môn là gì?

Là cắt phần nông của sàn chậu, độngchạm đến 3 lớp: da, cơ và niêm mạc, vớichiều dài khoảng 3 - 5cm, nhằm mở rộnglối ra cho đầu thai nhi trong giai đoạn xổthai. Thường cắt theo đường chéo, chếchsang phải.

Chỉ định cắt trong trường hợp nào?

Chỉ định đầu tiên là nguy cơ bị rách cơvòng hậu môn có dấu hiệu suy thai (timthai chậm đi trong lúc chuyển dạ) - khican thiệp bằng dụng cụ kéo thai (foóc-xép) - khi người mẹ không chịu đựngđược cảm giác căng rãn tầng sinh môn vàđể

cho xổ thai nhanh.

Cắt chỉ:

Tùy thuộc vào loại chỉ khâu. Lớp niêmmạc và cơ (lớp trong) thường khâu bằngchỉ tiêu nghĩa là tự tiêu sau khoảng 3 tuần(với chỉ vicryl), lớp da thường khâubằng chỉ nylon (lyganil cần tháo chỉ sau5 - 7 ngày). Nếu ra viện sớm thì nữ

hộ sinh đến nhà để tháo chỉ, nói chungkhông đau.

Đau sau khi khâu:

Khi hết thuốc tê, có thể cảm thấy đau docác mũi khâu khéo khít mô tầng sinh mônlại. Khó ngồi, có thể dùng đệm hay dùngthuốc giảm đau. Nếu đau nhiều, thầythuốc cần kiểm tra xem có tổn thương

xương cụt. Thông thường, hết đau sau khicắt chỉ nhưng cảm giác như vẫn còn đaukéo dài khoảng 3 tuần.

Tiểu tiện và đại tiện:

Nếu sợ nước tiểu làm bẩn vết khâu thìvừa tiểu tiện vừa xối nước bằng vòi hoasen. Không lo đại tiện làm bục vết khâu,hơn nữa cũng thường trì hoãn được đạitiện vài ba ngày sau đẻ.

Săn sóc vết khâu hoặc rách tầng sinhmôn:

Khi còn nằm trong bệnh viện, nữ hộ sinhrửa bằng nước chín có pha thuốc diệtkhuẩn và bôi thêm dung dịch sát khuẩnvào vết khâu để chóng lành sẹo. Khi về

nhà, có thể tự rửa hàng ngày bằng nướcchín với xà phòng thơm hoặc xà phòngtrung tính rồi lau khô. Có thể dùng máysấy tóc để làm khô vết khâu. mang đồ lótthoáng.

Có ảnh hưởng đến chuyện tình dục?

Khâu tầng sinh môn không phải là yếu tốduy nhất làm ức chế ham muốn tình dục.Mệt mỏi do săn sóc con cho con bú đêm,hoócmôn prlactin gây tiết sữa ức chếham muốn tình dục.

59

Lần sinh sau:

50% phụ nữ đã bị cắt tầng sinh môn thì

lần đẻ sau cũng phải cắt nhưng lại ít nguycơ rách rộng.

Thế hệ những nữ hộ sinh của những năm50 về trước ở nước ta có xu hướng ít cắttầng sinh môn và chứng tỏ sự khéo léocủa mình bằng cách để sản phụ đẻ màkhông rách hay rách ít, tuy nhiên điều nàycũng làm cho sản phụ phải gắng sức quánhiều và cũng có thể ảnh hưởng đến sựan toàn của thai và mẹ. Ngày nay, ngay ởPháp tỷ lệ cắt tầng sinh môn cũng khoảng60% và biến chứng rách cơ vòng hậumôn chưa đến 1%, xu hướng mở rộng cắttầng sinh môn dường như là xu hướngphổ biến ở nhiều cơ sở y tế.

Xử lý tình huống sau khi sinh

Người phụ nữ sau khi sinh thường thấybải hoải và đau nhức toàn thân, đó là dobạn phải gắng sức quá nhiều, thêm vàođó, bạn đã mất một lượng máu nhất địnhtrong lúc sinh. Như vậy, tình trạng đuốisức sau khi sinh cũng là bình thường, làlẽ đường nhiên. Từ từ bạn sẽ bình phục,không có gì phải lo lắng thái quá. Một sốbiểu hiện trong cơ thể mà các bà mẹthường quan tâm:

Đau bụng hậu sản: Bạn thấy đau quặnở bụng dưới, đau từng cơn, khi đau thấynổi một cục cứng ở bụng dưới, nhất làkhi cho bé bú, đó là do dạ con đang cothắt. Đây là dấu hiệu tốt chứng tỏ cơ thểbạn đang từ từ trở lại bình thường. Cáccơn đau bị nhiều ở 3 ngày đầu sau sinh,

giảm dần và hết đau khoảng 7 ngày saukhi sinh. Trường hợp dạ con co bópmạnh quá, gây đau nhiều, bạn có thể xinbác sĩ cho uống thuốc giảm đau, khôngnên tự ý uống, coi chừng ảnh hưởng đếnsữa mẹ.

Vấn đề về đường tiết niệu: Bạn sẽ đitiểu nhiều hơn bình thường trong nhữngngày đầu, vì cơ thể phải thải đi lượngnước dư đã bị tích lại trong thời gianmang thai. Đây cũng là nguyên nhân làmcho các bà mẹ sau khi sinh đổ mồ hôi rấtnhiều.

Trong thời kỳ sau khi sinh, một số bà mẹđi tiểu rất khó hoặc đi không được, dotrong lúc sinh đầu thai nhi và thai nhi đã

đè ép lên bàng quang rất nhiều, làm bàngquang bị tê liệt tạm thời. Trong trườnghợp này bạn cố gắng đi tiểu càng sớmcàng tốt, ngay sau khi sinh, cần chú ýuống nhiều nước vì như vậy bàng quangmới có nước tiểu để làm việc.

Hãy đứng dậy vận động đi lại, tập chobàng quang hoạt động, làm cho dòngnước tiểu mạnh hơn.

Có thể ngâm mình trong nước ám, nếu cótiểu trong chậu nước cũng đừng sợ, vìnước tiểu bình thường là vô trùng. Saukhi ngâm phải rửa sạch và lau khô.

Nếu tập rồi mà đi tiểu vẫn khó, hãy báovới bác sĩ cho bạn thêm thuốc.

60

Sản dịch: Bạn sẽ ra máu ở âm đạo từsau khi sinh cho đến 2 tuần sau, một số

bà mẹ mái hậu sản có thể dây dưa đến 6tuần. Lúc đầu máu ra nhiều, đỏ tươi, sauđó sậm dần, ít dần rồi thành máu hồngnhạt rồi lầy nhầy như máu cá rồi hết hẳn.

Bạn có thể sạch sẽ sớm hơn nếu bạn chocon bú, vì khi cho con bú dạ con co thắtrất nhiều, siết chặt lại các mạch máu bịtổn thương và như vậy sẽ cầm máu tốthơn.

Trong thời kỳ này, bạn phải mang băngvệ sinh sạch để thấm máu, không nêndùng vải hoặc giấy dơ, rất dễ gây nhiễm

trùng hậu sản và sưng vết may tầng sinhmôn, tuyệt đối chỉ đeo băng vệ sinh ởbên ngoài chứ không nhét bông gòn vàoâm đạo, vì như vậy sản dịch không thoátra được, ứ lại sẽ là nguồn gây nhiễmtrùng rất nguy hiểm.

Đường ruột: Có thể một vài ngày đầusau sinh bạn sẽ không đi cầu, đó là do:

• Trước khi sinh bạn đã được thụt tháo.

• Trong khi sinh em bé chui ra đến đâu,đẩy hết phân trong ruột ra đến đó.

• Sau khi sinh bạn nằm một chỗ ít vậnđộng nên ruột cũng nằm im không cobóp, như động giảm nên khó đi cầu.

• Sau khi sinh do ăn uống kiêng khemkhông đúng cách; không chịu ăn canh raunên thiếu chất xơ để kích thích ruột củaban.

• Do cảm giác đau ở vết may làm bạn sợ,gây ức chế mất cảm giác đi cầu...

Để khắc phục tình trạng này, bạn hãyđứng dậy vận động đi lại càng sớm càngtốt để khởi động cho các cơ quan làmviệc trở lại tốt. Hãy uống nhiều nước vàăn nhiều thức ăn có nhiều chất xơ. Khithấy mắc đi cầu hãy đi ngay tuy nhiênđừng rặn thoái quá. Nếu thấy bị táo bónquá, có thể cần phải có thuốc, bơm hậumôn để đi cầu cho dễ hơn. Khi đi cầunên cầm một miếng băng sạch áp vào vếtmay tầng sinh môn cho bớt căng, bớt đau

và cũng để cho bạn yên tâm hơn.

Vết may tầng sinh môn: Thường đaunhiều sau sinh, lúc đã tan hết thuốc tê thìgiảm dần và hết đau sinh một tuần, tuynhiên có thể ngồi được như bình thườngthì phải 2 tuần sau, thậm chí có bà mẹđau gần một tháng, sau mới thấy như bìnhthường. Để bớt sự đau đớn bạn nên:

Thực hành những bài tập luyện sàn khungxương chậu càng sớm càng tốt sau khisinh cho mau lành vết thương.

Giữ vệ sinh vết may cho sạch, sau khi đicầu, đi tiểu, nên rửa sạch và lau khô. Cóthể ngồi ngâm trong nước ấm, sau đó laukhô và dùng máy sấy tóc hơ ấm cho vếtmay hoặc dùng bóng đèn tròn để hơ.

Khi ngồi nhiều bị đau, nên nằm xuống đểtránh lực ép lên vết may.

Tắm sau khi sinh:

Nguyên liệu:

61

1/4 tách cocoa butter, 1 thìa cà phê dầuhạnh nhân, 1 thìa cà phê dầu vừng và 2

viên dầu vitamin E.

Thực hiện:

Cho tất cả nguyên liệu vào một cốc thuỷtinh rồi đặt vào lò viba ở nhiệt độ

thích hợp để cocoa butter chảy ra hoà lẫnvào các loại dầu khác. Rót hỗn hợp vàomột hộp sạch, để nguội cho cô đặc lại vàbảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát.

Cách dùng:

Tắm sạch với nước ấm. Khi da bạn vẫncòn ẩm và ấm, hãy thoa kem lên bụng,ngực, chân, đùi... để có một làn da mềmmại và giảm các vết rạn trên da.

Tránh thai trong thời kỳ cho con bú

Phụ nữ không cho con bú có kinh nguyệttrở lại trong vòng từ 6 -8 tuần, phụ

nữ không cho con bú thì kinh nguyệt trởlại sau khi ngừng cho con bú bởi vì sự

tiết sữa ngăn cản sự hoạt động của buồngtrứng (tuy nhiên cho con bú không phảilà biện pháp ngừa thai trong bất kỳtrường hợp nào).

Không có kinh nguyệt không có nghĩa làbạn không thể thụ thai. Sau khi đẻ

25 ngày bạn đã có thể rụng trứng. Bạnchọn phương pháp ngừa thai nào?

Những phương pháp ngừa thai khôngnên dùng:

- Phương pháp đặt vòng: Không nêndùng ngay sau khi đẻ vì vòng dễ bật ra.

Phương pháp này chỉ được dùng sau khiđẻ 2 tháng và bạn không bị viêm nhiễm

đường sinh dục.

- Phương pháp biểu đồ nhiệt: Khôngđược áp dụng khi lần rụng trứng đầu tiênchưa xảy ra.

Những phương pháp tránh thai có thểdùng:

- Thuốc diệt tinh trùng.

- Viên ngừa thai dẫn xuất từ progesteronliều thấp (viên dành cho phụ nữ

đang cho con bú): Có thể dùng sau khiđẻ 10 ngày nhưng tốt nhất là bạn hãy hỏiý

kiến của bác sĩ.

Chế độ tập luyện, làm đẹp

của người mẹ

trong và sau thời kỳ cho con bú

Cùng với niềm hạnh phúc được làm mẹ,cũng là lúc nhiều người bắt đầu bănkhoăn: Ôi! sao mình béo thế này? Saobụng mình to thế này, “nhẽo” thế này?…và 62

cảm thấy không hài lòng với dáng vóchiện tại. Đừng quá lo lắng! Với chế độ

luyện tập kiên trì và những bí quyết chămsóc sức khỏe và sắc đẹp sẽ được trìnhbày sau đây, tôi tin chắc chắn các bà mẹsẽ xinh đẹp như xưa, thậm chí còn hơn

xưa nữa.

Bạn hãy chuẩn bị tinh thần là cần 6 thángđể có lại trọng lượng bình thường vàkhoảng một năm để tìm lại vóc dáng.

Chế độ ăn để tìm lại đường nét

Để có được trọng lượng như trước khisinh con, trước hết bạn phải tuân theochế độ ăn uống khoa học.

Nếu bạn đang cho con bú, đây chưa phảilà lúc thích hợp, bất cứ chế độ làm gầynào cũng cần phải lùi lại chờ đến khi bạncai sữa cho bé Nếu bạn không nuôi conbằng sữa mẹ, hoặc bạn đã cai sữa chobé, bạn hãy làm theo những lời khuyênsau đây:

Đầu tiên: Bạn không nên thay đổi chế độăn một cách đột ngột, hãy phân phối cácbữa ăn như trước khi bạn sinh đẻ nhưngbạn nên giảm lượng calo bổ sung hàngngày. Hãy hạn chế ăn đồ ngọt, bánh kẹo,hạn chế bơ, nước sốt, dầu mỡ, thịt lợn;chú ý sao cho chế độ ăn của bạn giàu thịtbò, trứng, rau sống, trái cây.

Thể dục – thể thao

Tập thể dục là một biện pháp tuyệt vờiđể giúp bạn tìm lại nét thanh xuân cho cơthể mình. Tập thể dục không làm bạn gầyđi nhiều nhưng nó giúp tái phát triển cáccơ.

Đối với các môn thể thao: Phụ nữ khôngcho con bú hãy chờ đến khi thấy kinh trở

lại; còn phụ nữ cho con bú hãy chờ đếnkhi cai sữa cho bé xong (đặc biệt vớimôn quần vợt và cưỡi ngựa nên chờ mộtthời gian lâu hơn để bắt đầu tập luyện).

Bài tập mở đầu

Luyện tập cơ thể sau khi sinh:

(Bài tập không áp dụng cho các bà mẹsinh mổ)

Muốn hồi phục vóc dáng sau khi sinhcon, tốt nhất các bà mẹ nên tập thể

dục, mỗi ngày một ít. Nếu tuân thủnghiêm ngặt chế độ tập luyện, hình dángcủa người mẹ sẽ trở lại bình thườngtrong vòng 3 tháng, mặc dù cơ thể chưa

được săn chắc như trước.

- Tuần lễ thứ nhất sau khi sinh con: Củngcố lại các cơ bắp thuộc vùng đáy chậuvà thành bụng.

63

Từ ngày thứ nhất sau khi sinh con, ngườimẹ đã có thể thực hiện động tác đạp chânđể làm giảm sưng chân và giúp máu lưuthông tốt. Bạn hãy gập lên và thả xuốngbàn chân ở khớp mắt cá chân. Mỗi giờmột lần, bạn nên hóp bụng trong khi thởra và giữ nguyên tư thế hóp trong vàigiây rồi thư giãn. Động tác này càngchăm tập càng tốt để làm khỏe các cơbụng.

Ngày thứ năm sau khi sinh con, nếungười mẹ thấy khỏe, có thể tập:

. Nằm ngửa, kê đầu và vai bằng hai chiếcgối, hai chân co lại và hơi dang ra, haitay khoanh lại trên bụng.

. Nhô đầu và vai lên, vừa thực hiện vừathở ra và bóp nhẹ hai bên bụng với haibàn tay như đang kéo hai bên lại vớinhau. Giữ nguyên tư thế trong vài giâyrồi hít vào và thư giãn. Làm động tác này3 lần.

- Tuần lễ thứ hai: Sau một tuần lễ thựchiện các bài tập trên, bạn hãy cố gắng tậpthường xuyên các bài sau đây (ít nhấttrong 3 tháng, bạn lượng sức mình có thể

tập được đến đâu thì tập tới đó). Trongkhi thực hiện các bài tập mới, bạn nhớduy trì các bài tập dành cho cơ bắp vùngđáy chậu.

- Động tác cuộn người nằm xuống:

Ngồi thẳng lưng, co chân lại và hơi dangra, hai tay khoanh phía trước.

Thở ra. Hất nhẹ khung chậu về phíatrước và dần dần ngả ra sau cho đến khibạn cảm thấy các cơ bụng gồng lên. Giữnguyên tư thế đến chừng nào bạn còncảm thấy thoải mái trong khi vẫn thở bìnhthường. Sau đó, bạn hãy hít vào và ngồithẳng lên.

- Động tác nghiêng một bên

Nằm ngửa, hai tay duỗi thẳng, hai bàn tayáp vào đùi.

Hơi nhấc đầu nghiêng sang bên trái, lướtbàn tay dọc xuống dưới chân. Về vị

trí ban đầu, nghỉ một chút, thực hiệnđộng tác về bên phải. Khi động tác trởnên quen, hãy thực hiện động tác mỗi bênba lần rồi mới nghỉ ngơi và chuyển bên.

Động tác cuộn người ngồi dậy

Nằm ngửa, đầu gối co lại và hai chân hơidang ra, hai bàn tay đặt trên đùi.

Thở ra, đồng thời nhấc đầu và vai lên,cong người ra phía trước để hai bàn taychạm tới đầu gối. Lúc đầu, có thể bạn

chưa thể với xa nhưng nếu kiên trì bạn sẽthấy kết quả. Hít vào và thư giãn.

Khi động tác đã trở nên dễ dàng, bạn hãycố gắng:

* Nhấc người lên chậm hơn và duy trì tưthế đó lâu hơn.

* Đặt tay lên ngực khi bạn nhấc đầu vàvai lên.

* Đan hai bàn tay sau gáy khi bạn nhấcngười lên.

64

Sau ba tháng luyện tập, bạn hãy kiểm tracác cơ sàn chậu bằng cách nhịn đi tiểu.

Nếu thấy nước tiểu vẫn còn són ra, hãytập các bài tập vùng đáy chậu thêm mộttháng nữa và thử lại. Nếu không có kếtquả khả quan, bạn hãy đi khám bác sĩ.

Cách chăm sóc để có bộ ngực khỏeđẹp như ý

Một vài thắc mắc

Việc cho con bú làm hỏng bộ ngực, điềuđó có đúng không? Thật không dễ

trả lời.

Theo ý kiến của một số thầy thuốc, khôngphải việc cho con bú mà việc mang thaicó thể làm hỏng bộ ngực vì nó làm tăngrồi giảm thể tích của các tuyến vú. Vì

vậy, ngừng tiết sữa đột ngột mà không đềphòng cẩn thận sẽ dẫn đến bộ

ngực bị xấu đi.

Nhiều phụ nữ cho rằng họ cần phải ănthật nhiều để có nhiều sữa và sữa tốtnhưng họ không ngờ rằng ăn quá nhiều,ăn nhiều mỡ có thể làm hỏng bộ ngực.

Nguyên nhân là do trọng lượng mỡ làmngực sệ xuống, bạn cần mang một áongực tốt và có một chế độ ăn uống hợp lýđể có cơ may có bộ ngực như trước khibạn mang thai.

Nhưng cũng có những ngoại lệ. Một sốphụ nữ mặc dù cho nhiều đứa con búnhưng vẫn giữ được bộ ngực hoàn hảo

trong khi một số người khác không hềcho con bú mà ngực vẫn bị sệ và cónhững vết rạn.

Việc tập thể dục trước khi sinh và thamgia bơi lội sẽ góp phần làm cho các cơngực và bụng được vững chắc.

Cách cho bú đúng

Tư thế và cách cho bé bú không nhữngquyết định tới việc bé bú có no haykhông mà còn ảnh hưởng không nhỏ đếnhình dáng và vẻ đẹp của ngực người mẹ.

Vì sức khỏe của con và cũng vì vẻ đẹpcủa bạn, bạn phải học cách cho bé búđúng.

- Toàn thân bé được áp vào mẹ trong tưthế được bế hoặc nằm thoải mái. Mặt béphải đối diện với ngực mẹ, mắt nhìn mẹcàng tốt, bụng bé áp vào bụng mẹ. Chú ýkhông để ngực mẹ che lấp mũi bé. Nếubạn ngồi cho bé bú, bạn có thể kê dướilưng bé một tấm gối mỏng để bé nằmđược thoải mái, để cả người bé được đốidiện với ngực mẹ chứ không chỉ quayđầu bé vào ngực mẹ.

- Miệng và cằm bé phải sát với vú mẹ.Người mẹ phải nâng cao cả bầu vú lênmiệng bé chứ không phải chỉ kéo đầu vúhoặc quầng vú. Đừng để bé kéo vú bạndài xuống, ngực bạn sẽ bị chảy sệ.

65

- Khi miệng bé mở rộng nghĩa là bé đãmuốn bú. Bạn hãy đưa nhanh miệng bévào đầu vú.

- Khi bé nút chậm và sâu bạn sẽ thấy cóquầng vú ở môi trên nhưng có rất ítquầng được lộ ra ngoài môi dưới. Nhưvậy có nghĩa bé đã mút vú ở tư thếchuẩn.

Bé sẽ ép quầng vú dồn sữa xuống màkhông làm đau đầu vú. Nếu bạn thấynhiều quầng vú, nhất là ở môi dưới, bạnhãy sửa lại tư thế bú cho bé.

Khi bế bé, mẹ hãy chú ý đỡ sau vai béchứ đừng đỡ sau đầu, để đầu bé được tựdo. Tay kia bạn hãy đặt hai ngón trỏ vàovú để kiểm tra lượng sữa xuống. Nếu

lượng sữa xuống ít, mẹ nên giúp bé nặnsữa xuống. Còn nếu lượng sữa xuốngnhiều quá, bé nuốt không kịp thì chặn bớtsữa lại.

Chú ý: Khi cho bé bú, không nhất thiếtbuộc bạn phải ngồi. Bạn có thể nằm, ngồitùy ý. Miễn sao bé bú trong tư thế đúng,bú no còn mẹ cảm thấy thư thái, thoảimái, lâu mệt. Như vậy chẳng những bé nomà sữa của mẹ sẽ xuống nhiều.

Giữ cho bầu vú vệ sinh và khỏe mạnh

Trong thời gian cho con bú, bạn hãy chúý giữ vệ sinh vú. Nhưng chớ nên lau rửaluôn, nhất là với xà phòng. Bạn cần phảigiữ được chất nhờn tự nhiên ở

đầu vú. Nếu không cẩn thận, da sẽ khô,dễ bị tổn thương hay nứt núm vú. Nứtnúm không những làm mẹ đau mà cònảnh hưởng tới việc ăn uống hàng ngàycủa con.

Trong thời gian mang thai và cho con bú,người mẹ cần lưu ý đặc biệt tới việcchăm sóc hai đầu vú. Nếu đầu vú tụt vào,hàng ngày phải xoa bóp và kéo đầu vú đểsau này trẻ dễ bú.

Khi bị nứt đầu vú hoặc bị áp se vú, phảithường xuyên vắt sữa bằng tay hoặc dùngbơm hút sữa. Nếu đầu vú nứt nhẹ, ngườimẹ nên cho trẻ bú trực tiếp để kích thíchhoạt động tiết sữa. Bạn có thể dùngvadơlin hoặc mỡ kháng sinh để bôi lênđầu vú. Nhớ: trước khi cho bé bú bạn

cần lau sạch đầu vú.

Lưu ý: Nếu vú bị áp se nặng, có thể cólẫn mủ và vi khuẩn ở trong sữa, khôngnên cho con bạn bú sữa này.

Như vậy: Để có bộ ngực đẹp trước hếtbạn hãy nhớ.

- Cho bé bú ở tư thế đúng, không để békéo vú mẹ dài xuống.

- Khi thai nghén và cho con bú, sữa lênnhiều, bạn cần mặc áo nâng ngực.

- Lựa chọn những áo hợp với hình dángngực để vú nằm trong áo như nằm trongcái võng.

- Không kéo áo ngực lên phía trên đểvạch vú cho con bú. Làm như thế áongực đè lên phía trên vú, đồng thời khibú trẻ sẽ kéo vú xuống dưới, vú dễ bị sệ.Nên mở hẳn ra hoặc dùng áo lót có lỗmở ở đầu vú.

- Ngực lớn, không được dùng dây đeo áoquá nhỏ làm đau vai. Mặt khác, nhữngdây của nịt vú được nịt quá chặt và quálâu trên vai sẽ bó chặt các dây thần 66

kinh, làm chèn ép chúng, và đó là mộttrong những nguyên nhân gây ra cácchứng đau ở đầu.

- Không mang áo ngực khi đi ngủ đểngực hô hấp được dễ dàng.

Chọn áo ngực

Việc chọn lựa một chiếc áo ngực phùhợp với mình là không thể coi nhẹ đốivới mỗi phụ nữ vì nó không chỉ có tácdụng làm đẹp và điều chỉnh ngực mà còntránh cho bạn những rắc rối, lúng túngmà việc chọn áo ngực không đúng có thể

gây ra. Đặc biệt, sau khi sinh con, bộngực của bạn sẽ to ra rất nhiều. Nếu bạnchọn nhầm áo thì khi hoạt động, ngực bạnbị thừa ra ngoài áo vì áo chỉ có thể chụpphần trên của ngực. Nếu chiếc áo đó bịsử dụng trong thời gian dài, phần ngực sẽ

vô tình bị “chỉnh hình” lại, dồn cơ vềphần bụng và lưng, như vậy sẽ làm phầnbụng của bạn to lên.

Để kiểm tra xem mình đã chọn đượcchiếc áo ngực phù hợp chưa, trước tiênbạn giơ cao một tay lên, sau đó hãy:

Kiểm tra xem ở mép dưới áo con có dồnra một ít phần ngực?

Hai vú có nằm chính giữa hai quả áo?

Ngực có bị dồn nhiều về nách?

Nếu sau khi kiểm tra chỉ cần một câu trảlời “có”, điều đó có nghĩa là bạn đãchọn nhầm áo.

Để biết chính xác số đo áo ngực củamình, bạn có thể tham khảo cách đo sau:

- Đo vòng trên ngực: Lấy điểm cao nhất

hoặc đầu vú làm chuẩn, lấy thước đo mộtvòng quanh ngực. Nếu ngực bị chảy, hãydùng tay đỡ ngực vào vị trí bình thườngmuốn đo.

- Đo vòng dưới ngực: Đặt nhẹ thước dâyvòng quanh thân mình, sát bầu ngực dướisố đo này chính là cỡ áo. Khi đo khôngđược nín thở mà luôn phải ở trạng tháithoải mái bạn mới có số đo chính xác.Nếu số đo của bạn nằm giữa các tiêuchuẩn, bạn nên làm tròn số này về mức 0hoặc 5cm. Căn cứ vào hiệu số đo của haivòng trên, bạn có thể xác định cỡ bầungực theo các chỉ dẫn trong bảng dướiđây để chọn cho mình những chiếc áovừa vặn.

Khi thử áo, tốt nhất bạn nên gập lưng

90o, dùng tay kéo cố định áo ngực để

toàn bộ phần ngực nằm trong hai quả áo,sau đó đứng thẳng người để móc khoá.

Khi điều chỉnh dây áo cơ thể vẫn phảihướng về phía trước và điều chỉnh dâyáo 2

– 3 lượt. Lúc này, phần ngực mới ở trạngthái thực nhất.

Trong trường hợp ngực bạn hơi lớn, bạnnên kiểm tra áo ngực kỹ càng hơn.

Sau đó bạn có thể đưa hai tay lần lượtthẳng ra sau lưng, cố gắng để phần mỡsau lưng nổi cao. Sau một vài động tácbạn có thể xác định vị trí đầu ngực. Dùng

một 67

tay kéo cố định mép quả áo, còn tay kiagiữ đầu ngực vào đúng chóp cao nhấtcủa quả áo ngực.

Kích thước

70

75

80

85

90Vòng ngực dưới

68-

73-

78-

83-

88-

72

77

82

87

92Vòng

Chênh

ngực/cm

lệch

Cỡ bầu

ngực

A

10cm78-

83-

88-

93-

96-

80

85

90

95

100

B

13cm81-

86-

91-

96-

101-

83

88

93

98

103

C

15cm83-

88-

93-

96-

103-

85

90

95

100

105* Cách kiểm tra sau khi mặc áo ngực:

- Khi đưa tay lên cao, áo ngực không bịdi chuyển theo.

- Mức co giãn của dây lưng phù hợp làkhi bạn có thể đưa thẳng tay ra phíatrước một cách thoải mái.

- Dưới nách không được lằn thịt.

- Nếu trong quả cao còn khoảng trống thìbạn lót một ít bông mềm giữ cố

định.

- Dây lưng áo không bị trượt xuống vai.

Các bài tập khác

Một số bài tập ngực

Bài số 1:

Bơi trườn trên mặt đất

Bạn hãy nằm sấp trên giường, sao cho cóthể cử động một cách dễ dàng. Bây giờbạn cử động tay trái, rồi tay phải hệt nhưbạn đang bơi trườn thực sự vậy. Làmđộng tác này liên tục 100 lần. Sau haiđộng tác thì hít vào và thở ra. Đây là bàitập giúp cho ngực nở nang.

Bài số 2:

Đẩy mình về phía sau

68

(Động tác này sửa những đôi vai quátròn, bộ ngực quá to và chảy) Bạn ngồixuống đất, chân khép lại, lưng và đầu gốithẳng chắc. Đưa hai tay qua khỏi đầu rồiđẩy mạnh về phía sau. Lặp lại động tácnày 5 lần. Sau đó với đôi bàn tay căng ra45�, sau đó dang thẳng hai tay ngangvai.

Bài số 3:

Làm ngực săn chắc và làn da mịn màng

Động tác 1: Chắp hai bàn tay sát lạitrước ngực. Từ từ đưa hai cánh tay và

đôi tay lên khỏi đầu. Tiếp đến, vươnngực ra phía trước rồi hạ hai vai xuống,đồng thời khuỷu tay khuỳnh ra ngoài. Đẩyhai cánh tay về phía hông.

Động tác 2: Hai tay khoanh phía trước.Bàn tay này nắm chéo cánh tay kia, nânghai tay cao ngang ngực. Làm cử độngnhư định đẩy hai tay ra xa nhau. Cố

gắng gồng cơ ngực và đôi cánh tay. Giữyên trong 5 giây sau đó thả lỏng, hạ tayxuống. Làm 9 lần.

Động tác 3: Đan hai bàn tay lại ở phíasau lưng, đẩy cánh tay thẳng xuống phíadưới. Sau đó đưa cao cánh tay lên mộtchút, đồng thời căng phần cơ bụng. Hítthật sâu vào lồng ngực, giữ nguyên tư thế

cũ nhưng hạ dần cánh tay xuống khi thở

ra. Lưu ý hít thở thật đều và chậm. Thựchiện động tác này 10 lần.

Động tác 4: Làm khỏe cơ gáy: Quỳ lênhai bàn chân, hai bàn tay đặt úp vào nhaungang trán, lòng bàn tay hướng ra ngoài.Ngẩng đầu lên ngang với vai, mắt nhìnthẳng về phía trước. ấn đôi bàn tay vàotrán trong 5 giây, chú ý trong khi ấn vẫnhít thở bình thường, giữ cổ và lưng thậtthẳng. Thực hiện động tác này 10 lần.

Chú ý : Trong bài tập 3 này, ở tất cả cácđộng tác bạn đều tập trong tư thế

quỳ trên hai bàn chân.

Bài tập thở

Chúng ta hít thở khoảng 15 – 20 lần trongmột phút. Không khí qua đường hô hấp,vào khí quản rồi tới phổi. Từ đây khôngkhí sẽ vào máu và chuyển thành nănglượng cho các cơ quan nội tạng. Quátrình hô hấp này sẽ giúp cơ thể thải khíCO2 ra ngoài. Thở tốt giúp cơ thể sảngkhoái và thư giãn. Sự chuyển động củacơ

hô hấp quan trọng (cơ hoành) ảnh hưởngtới nhịp đập của tim. Sự nâng lên, hạ

xuống liên tục có tác dụng xoa bóp lêncác cơ quan nội tạng. Các cơ quan nàygiảm bớt được sự căng thẳng và máu lưuthông tốt hơn. Hô hấp cũng tác dụng đến

não bộ, tăng thêm khả năng trí tuệ, sự tậptrung, tăng sức làm việc. Thở đúng, thở

sâu tránh được bệnh viêm khí quản và cổhọng.

Cách tập:

* Đứng thẳng, hai chân dang rộng bằngvai, nâng hai tay qua khỏi đầu, lòng bàntay xoay lên phía trên, đầu hướng thẳngvề phía trước, hít vào, thở ra 10 lần. Khithở

ra hai cánh tay từ từ hạ xuống.

69

Bài tập để có đôi chân quyến rũ

Làm thế nào để có đôi chân nhẹ nhàng?

Khi bạn rửa chân hay tắm, da bạn cũngcó phản ứng. Không nên tắm nước quálạnh hoặc quá nóng. Nước tắm lý tưởnglà 38oC. Sau đây là ba cách làm cho cácbà mẹ có đôi chân khỏe mạnh, khí huyếtlưu thông và làn da săn chắc:

- Tắm với nước có hoà tan 2 nắm muốihột.

- Hoà tan trong nước tắm khoảng mộtmuỗng ăn tinh dầu thông.

- Ngâm trong nước tắm của bạn một ítrong biển.

Trị bệnh lông chân

Sau khi sinh con, nhiều bà mẹ phàn nànvì lông chân, lông tay mọc dài và đenhơn. Muốn đôi chân lúc nào cũng sạch,bạn có thể chọn cách sau đây:

- Dùng kem làm rụng lông chân. Hãythoa lên chân bạn một loại kem đặc biệt,hiệu kem Veet không mùi. Cách này nênáp dụng vào mùa đông rất thích hợp.

Tập thể dục

Bạn ước muốn đôi chân mảnh mai, sănchắc, không còn tích mỡ thừa sau khisinh con. Mỗi ngày bạn nên tập thể dụctừ 20 – 25 phút. Sau buổi tập, bạn cầnxoa bóp và chà xát đôi chân. Nhờ đó,bạn sẽ thu được kết quả khả quan.

- Đi xe đạp rất bổ ích cho phần đùi vàbắp chân.

- Môn đi bộ làm mắt cá chân thon nhỏlại, cần đi bằng cách nhón gót chân càngnhiều càng tốt.

- Khiêu vũ làm nở cơ bắp đùi và bắpchân. Đồng thời cũng điều chỉnh giúpchân vòng kiềng.

- Môn bơi lội, đặc biệt là bơi sải hoàntoàn có lợi cho bạn.

- Chỉ nên xoa bóp đôi chân khi bạn tậpthể dục xong. Muốn chữa chứng sưng tếbào, bạn cần nhồi bóp và chà xát thậtmãnh mẽ các thớ cơ. Xoa bóp cũng giúpkhí huyết lưu thông dễ dàng. Nếu xoa

bóp nhẹ chỉ là lướt qua thôi, không cótác dụng gì. Bạn có thể ngồi xoa bóp,không nên đứng để làm việc này.

- Cuối cùng, bạn không nên mang giàygót quá cao. Khi ngủ, bạn cần lót gối ômbên dưới đệm để đôi chân được nâng lênmột chút.

- Nếu mắt cá chân của bạn bị chai vàđen, đó là do bạn thường xuyên ngủ

trên giường gỗ, trên phản. Đặc biệt là dothói quen nằm nghiêng hoặc ngồi khoanhchân cho con bú. Bạn chỉ cần lấy chanhxát vào đó. Bạn cần phải kiên trì thì sẽcó được đôi mắt cá chân trắng trẻo.Hoặc buổi tối trước khi đi ngủ, bạn hãyngâm chân trong 10 phút sau đó xoa bóp

nhẹ nhàng ở vùng mắt cá chân. Hãy nhớnằm ngủ trong tư thế ngửa.

70

Bài tập để có bắp chuối đẹp

Nằm sấp, hai chân duỗi thẳng, hai taykhoanh để dưới cằm. Co hai chân sát vàomông, mũi bàn chân thật thẳng (thở ra).Duỗi hai chân về vị trí ban đầu (hít vào).

Khôi phục lại vẻ đẹp của hai chân

Sau khi sinh, hai đùi của người phụ nữcó những thay đổi rõ rệt, thậm chí chỉ

nhìn qua là biết đã từng sinh nở. Đó làdo, trong thời gian mang thai, đặc biệt là

vào giai đoạn sau của thai kỳ, tử cung tovà nặng ép xuống hai đùi, gây trở ngạicho tuần hoàn máu tĩnh mạch chi dưới,có thể xuất hiện phù nước và làm chophần da ở đùi căng ra, sau khi phù nướctrong thời gian mang thai biến mất thì đãlỏng lẻo, xệ xuống; đồng thời, tuần hoàntĩnh mạch chi dưới gặp trở ngại cũngkhiến cho tĩnh mạch chi dưới bị uốnkhúc, ít vận động sẽ khiến bị teo cơ,phần mỡ đùi tăng lên. Vì thế, sau khi sinhnở, người phụ nữ cần tích cực áp dụngcác biện pháp tập luyện để hai đùi trở lạidáng vẻ như xưa. ở đây xin giới thiệu haiphương pháp chăm sóc hữu hiệu, giúpphục hồi vẻ đẹp của đôi chân.

Phương pháp thực dụng và đơn giản nhất

là sử dụng đai co giãn hoặc tất co giãn ytế để bó phần đùi lại. Cách làm này dùngviệc ép lên tĩnh mạch của chi dưới giúpthúc đẩy tuần hoàn máu về tim, làm mấtđi hoặc giảm nhẹ sưng đau chi dưới.

Vào giai đoạn sau của thai kỳ, phươngpháp này cũng có thể áp dụng để giảmnhẹ

mức độ phù nước ở hai đùi.

Với những phụ nữ đẻ thường tự nhiên thìtừ ngày thứ năm sau khi sinh cho đến khiđầy tháng đã có thể tập các bài tập chohai đùi, vận động ở mức độ hợp lý, tậpcơ đùi, giúp cải thiện tuần hoàn máu củatĩnh mạch chi dưới. Khi tập, ngồi dướiđất (hoặc trên giường), hai chi dưới duỗi

thẳng, chạm vào nhau, phần eo giữ

thẳng, hai cánh tay duỗi thẳng đặt ra phíasau thân người, bàn tay xòe rộng trên mặtđất, khi hít vào, mũi chân cố gắng conglên, khi thở ra, mũi chân duỗi thẳng; sauđó nằm ngửa, hai chi dưới duỗi thẳng hơidạng, hai cánh tay đặt ở hai bên thânngười, khi hít vào, chân trái duỗi thẳng,tạo thành góc vuông với nửa người trên,hai mũi chân đặt so le nhau, khi tập, chúý phối hợp hơi thở với các động tác.

Với sản phụ có thể chất bị suy nhược,trong thời gian tập luyện cần căn cứ

vào tình hình sức khỏe của mình, khôngnên quá gấp gáp hay quá miễn cưỡng,kiên trì tập ngày hai lần vào buổi sáng và

buổi tối, mỗi tiết thực hiện trong khoảng2, 3 phút là thích hợp. Sau khi hết thángđầu tiên thì có thể thực hiện các loại vậnđộng thích hợp, như chạy chậm, co duỗihai chân, bơi... tập các nhóm cơ để khôiphục lại cường độ và độ đàn hồi của cơđùi.

Chăm sóc đôi tay

71

Trong khi hầu hết các bà mẹ quan tâmđến khuôn mặt của mình, nhưng lại dễ

dàng quên đi một điều là đôi bàn taycũng cần được chăm sóc cẩn thận vìchúng là phần cơ thể phải chịu nhiều sựtàn phá và tác động nhất: ánh nắng mặt

trời, điều hoà nhiệt độ, bột giặt và nướcnóng có thể làm khô da tay của bạn. Vìda tay quá khô nên không thể sản sinh racác chất tự nhiên nữa. Đó là lý do tại saoda tay thường xấu hơn so với làn da ởcác nơi khác trên cơ thể.

Làn da trên mu bàn tay có ít tuyến nhờnnên tay sẽ bị nhăn nheo, nứt nẻ, đặc biệtlà ở xung quanh các đốt ngót tay khi phảichịu quá nhiều tác động của thời tiết khôhanh và ánh nắng mặt trời. Khi bạn đangbéo mà gầy đi, các tế bào mỡ bị co rútlàm cho làn da nhăn nheo. Lượng máutrong các mao mạch giảm khiến làn daxám xịt. Việc tập luyện sẽ giúp máu lưuchuyển tới tay và chân được tốt hơn.

Để giữ cho bàn tay của bạn mềm mại,

đẹp lâu trong khi bạn vẫn hoàn thành tốtmọi công việc và chăm sóc con chu đáo,thì bạn cần biết cách giữ gìn bàn tay.

Một số phương pháp sau đây sẽ giúp bạncó thể giữ gìn vẻ đẹp của đôi bàn tayTập thể dục cho đôi bàn tay

Bạn vo tròn một tờ giấy rồi nắm cứng vàsiết chặt lại trong các ngón tay, sau đómở ra. Động tác này nên thực hiện nhiềulần mới có hiệu quả. Tay bạn sẽ trở nênnhanh nhẹn, khéo léo và dịu dàng hơn.

Dùng kem

Với loại kem dưỡng da dùng cho mặt,bạn bôi lên hai bàn tay rồi thoa bóp từngngày một.

* Cách xoa bóp bàn tay:

- Chống khuỷu tay lên mặt bàn, đưa bàntay ngược lên trời.

- Vuốt từ đầu ngón tay ngược vào tớicườm tay. Làm như vậy nhiều lần máu sẽlưu thông đều đặn, các thớ thịt trên bàntay bạn được hoạt động, sẽ không sinh racác chứng bệnh bàn tay bị đỏ, sần sùi vànhăn nheo.

Bạn có thể xoa bóp tay nhiều lần trongngày bằng cách này, và không nhất thiếtphải bôi kem mỗi lần bóp.

Giữ cho bàn tay mịn màng

Bàn tay của bạn luôn phải lao động: rửa

chén bát, giặt giũ, lau nhà, nấu nướng,chăm sóc con cái… Do đó, dễ bị chiphối bởi các chất hóa học khiến làn da bịkhô và nhăn. Vì vậy, mỗi tuần một lần,bạn nên ngâm tay vào dầu olive hâmnóng lâu độ 20 phút. Bạn cũng có thểdùng bông gòn thấm dầu Paraffine bôiđều lên bàn tay. Bạn cũng có thể dùngkem dưỡng da tay vazelin để xoa tayhàng ngày cũng rất tốt.

Hai cách này sẽ giúp da tay bạn mềm vàmịn màng, không bị khô nứt.

72

Mỗi buổi tối, sau khi làm việc xong, bạnnên ngâm bàn tay trong nước ấm, khoảng5 phút để tay luôn mềm mại.

Cách giữ cho tay được trắng

Hai chất tốt nhất đối với tay bạn là chanhvà dưa leo. Sinh tố C trong chanh, dưaleo sẽ làm giảm bớt chất màu của da tay,và giúp chúng trắng hơn.

Sau khi làm việc xong, bạn dùng một củkhoai luộc chín, tán nhuyễn rồi trộn vàomột muỗng glycéline, và nửa trái chanhdùng chà sát trên tay.

Mỗi khi làm công việc có hại nhiều đếnda tay, hoặc khi bạn lái xe, nên manggăng tay để bảo vệ làn da.

Dùng kem thoa tay có tác dụng chống lạitia cực tím UVA – UVB. Kem còn làmmềm da tay, xoá đốm đồi mồi, giúp

móng tay khỏe và chắc (Lancôme).

Các bệnh của bàn tay

- Bàn tay bị nổi gân xanh:

Sau khi sinh nở, nhiều bạn không để ýkhi rửa tay đã kỳ cọ mạnh hai bàn tay, vìvậy sau đó ít lâu hai bàn tay bị nổi gânxanh chằng chịt trông không được đẹpmắt.

Bạn nên nhớ rằng, sau khi bạn sinh nởchỉ nên lấy khăn mềm, hoặc bông gònthấm nước thơm, xoa nhẹ lên mu bàn taymà thôi.

- Tay đổ mồ hôi:

Nếu tay bạn bị đổ mồ hôi và người bạnkhông được khỏe, bạn nên đi khám bác sĩxem mình có bị bệnh phổi không.

Chăm sóc móng tay

Trong thời kỳ mang thai và sau khi sinh,nhiều bà mẹ thấy rằng móng tay của mìnhgiòn và dễ gãy. Muốn giữ móng tay khỏemạnh, bạn không nên dùng bàn chải quácứng để cọ móng tay khiến móng tay bịsây xước. Nên dùng bàn chải có lôngmềm, hoặc một miếng bọt biển ngâm xàbông để cọ nhẹ nhàng.

Không nên dùng kim nhọn hoặc đầu kéomà nạy móng tay, cũng không nên dùngque nhọn đẩy ngược vào móng tay. Tốtnhất mỗi ngày nên vệ sinh móng tay để

móng tay luôn hồng hào, sạch sẽ. Nếubạn thường sơn móng tay, thỉnh thoảngbạn phải để móng tay trơn vì móng taycũng cần trao đổi chất và dưỡng khí.

Bài tập để tăng cường sức mạnh cộtsống

Bài số 1:

Để có một tấm lưng đẹp và thật thẳng,bạn hãy tập bốn động tác sau đây vớigậy, hai bàn tay nắm hai đầu của gậy.

- Động tác 1: Kéo giãn lưng

73

Đứng thẳng, hai chân khít nhau, lưng

thẳng, gậy đặt một bên song song với nửathân trên. Hít vào, đưa gậy lên cao hếtmức. Thở ra, hạ gậy xuống. Thực hiệnđộng tác này 10 lần. Chú ý thay đổi vị trígậy.

- Động tác 2: Vặn mình

Dang rộng hai chân, giữ thẳng lưng. Hítvào, quay nửa thân trên sang bên trái,khung chậu ở vị trí bất động. Thở ra.Làm tương tự sang phải. Thực hiện độngtác 10 lần.

- Động tác 3: Làm săn da

Cúi gập người về phía trước, gậy ở phíasau hai đầu gối, hai bàn tay nắm hai đầugậy. Khi hít vào, ngẩng đầu và lưng cao

tới mức tối đa. Thở ra, hạ đầu và lưngxuống. Thực hiện động tác 20 lần.

- Động tác 4: Luyện cơ lưng

Gập người về phía trước, lưng giữ songsong với mặt đất, hai cánh tay căng thẳngra hai bên. Khi thở ra, co tất cả các cơbắp trên lưng. Khi hít vào, thả lỏng cáccơ bắp. Thực hiện động tác 20 lần.

Bài số 2:

Luyện bắp thịt, lưng và ngực

Quỳ gối, hai lòng bàn tay áp thẳng trênmặt đất, uống cong lưng lại và co bụngvào, từ từ hạ thấp lưng xuống. Nằm ngửa,dán thân mình sát đất, hai tay dang ra, hai

chân khép lại, đưa hai chân lên cao, rồihạ xuống, mỗi chân đánh vòng tròn.

Bài tập 3:

Bài tập eo và lưng

Nhẹ nhàng đưa hai tay từ dưới lên, kếthợp quay người sang phải rồi từ từ hạ

hai tay xuống. Lặp lại động tác nhưngquay người sang trái. Giữ đùi và chânbất động.

Người cúi gập về phía trước sang phải,hóp bụng, hai tay với mũi chân, từ từ

vươn thẳng người lên. Lặp lại động tácnhưng nghiêng người sang trái. Đùi và

chân giữ nguyên bất động.

Để có đôi mông nở nang và săn chắc

Có thể nói mông là một phần thân thể màchúng ta rất hiếm khi nhìn lại, nhưng lạilà một yếu tố chủ yếu cho sự cân bằngcủa dáng người đẹp. Sau khi mang thaivà sinh nở, có thể cặp mông của bạn sẽbị xấu đi do bạn tăng rồi giảm cân, dokhung chậu của bạn rộng ra. Vậy thì, bạnhãy thử nhìn mình trong gương để biếtbạn có thuộc 1 trong 5 loại mông đượcnêu ra dưới đây hay không. Trong trườnghợp đó, không có gì là đáng sợ cả, chúngtôi giới thiệu cách khắc phục để giúp bạncó mông nở nang và săn chắc .

74

Mông “Bánh bao”:

Để làm mông “Bánh bao” nhỏ lại thìkhông thể không chú ý đến chế độ ănuống và tập thể dục.

Tập thể dục

Nếu bạn là người chơi thể thao, và môngcủa bạn vẫn cứ tròn xoe thì những giờtập thể dục sẽ không thay đổi được vấnđề gì cả. Ngược lại, nếu bạn là ngườikhông bao giờ tập thể dục và bạn cảmthấy mệt ngay cả khi chạy theo xe buýthoặc trèo lên một đoạn cầu thang ngắn,bằng mọi cách bạn phải bắt đầu tập thể

dục để làm biến mỡ ở mông thành cơbắp. Nên tập tất cả các hoạt động về

chân (đi bộ, chạy). Hãy tập ngay khi cóthể. Đồng thời việc tập săn cơ ở cácphòng tập cũng rất cần thiết. Ngoài ra,nếu thực hiện hai bài tập dưới đây 15phút mỗi ngày thì chắc chắn bạn sẽ đạtkết quả mong muốn.

Bài 1 : Đứng thẳng, hai chân sát vàonhau, hãy vòng chung quanh hai bắpchân. Nâng một chân lên cao và sau đóhạ chân về vị trí ban đầu. Hãy làm độngtác này 50 lần trước khi chuyển sangchân kia.

Bài 2: Làm cùng một động tác nhưngnâng cao chân sang ngang.

Chế độ ăn uống

Phụ nữ có mông quá lớn, với những kilothừa sau khi sinh con ở mỗi nơi một chút,đặc biệt là ở mông, phải theo một chế độnghiêm túc giảm calo mới có thể

mong làm mông nhỏ lại. Ngược lại, nêntránh những chế độ ăn uống quá nghiêmngặt khi có mông và đùi quá lớn trongkhi ở phần trên lại bình thường. Nếu vậy,kết quả sẽ là mặt và nửa thân trên quágầy mà lại không giảm được phần dướilà bao.

Mát-xa

Việc mát-xa hàng ngày với loại kemchuyên trị sẽ có hiệu quả. Nhưng lưu ý

không được sử dụng tùy tiện. Hãy thư

giãn và bôi kem lên mông rồi xoa bóptheo hình vòng tròn trong vòng nhiềuphút. Nhớ két hợp với chế độ ăn uốngkhoa học.

Mông xệ

Tập thể dục

Tập thể dục là vô cùng quan trọng vàphải tiến hành cấp bách để mông rắn trởlại. Dưới đây là hai bài tập phải thựchiện ít nhất 15 phút mỗi ngày.

Bài 1: Chân căng ra phía sau, chú ýkhông cong người, chân thẳng. Giữ

nguyên vị trí 6 giây sau đó hạ chânxuống. Thực hiện động tác mỗi bên 30

lần.

Bài 2: Căng chân ra phía sau và vẽ 10vòng tròn trên không theo một hướng và10 vòng theo hướng ngược lại. Thựchiện tương tự cho chân bên kia.

75

Đối với những bạn muốn quay trở lạithời thơ ấu, nhảy dây là một bài tập tuyệtvời. Nên nhảy dây khoảng 10 phút mỗisáng.

Chế độ ăn uống

Sau khi sinh con, các bà mẹ hay ăn theochế độ giảm cân để lấy lại “phom”.

Các chế độ giảm calo không hề có íchmột chút nào trong việc làm mông sănchắc.

Ngược lại, chính việc giảm calo lại lànguyên nhân chính trong việc làm môngxệ.

Nếu không kết hợp với một chế độ tậpluyện, các chế độ ăn uống giảm calo sẽlàm chảy mỡ và các cơ một cách nhanhchóng mà không để thời gian cho da vừakhít với hình dáng mới. Như vậy, bìnhchứa - da mông - trở nên quá lớn so vớinội dung - cơ bắp và mỡ.

Mát-xa

Khi tắm dưới vòi hoa sen, đi găng tay

làm bằng các sợi cước tổng hợp bóp nhẹmông trong vòng 5 phút. Những sợi cướcnày có tác dụng làm săn da và kích thíchsự tuần hoàn. Khi da khô, vừa bôi kemlàm săn da lên mông vừa xoa bóp nhẹ

mỗi tối, ngay trước khi đi ngủ, đó là thờiđiểm tốt nhất, với điều kiện là đã ăn tốitrước đó tối thiểu là 2 tiếng.

Hãy thử loại “quần ghen”: Có chất cogiãn tuyệt hảo, quần ghen được chuyêndùng cho những người bị xệ mông. Nó cótác dụng làm rõ đường nét của mông vàdấu những ngấn thịt ở mông và bụng...Không nên dùng quần ghen khi đi làm, cả

ngày ngồi bàn giấy nó sẽ siết chặt cơ thểbạn, không tốt cho việc lưu thông máu.

Mông sần “vỏ cam”:

Cần tập thể dục thường xuyên, để cómông đẹp, săn chắc và... trơn nhẵn Tậpthể dục

Chỉ có những bài tập thể dục thể hình kéodài ít nhất 30 phút mà không đòi hỏi quánhiều cố gắng mới có giá trị để đuổi cácviêm mô tế bào. Những bài tập này chophép các cơ bắp nóng lên trong thời giandài và làm chảy mỡ ở bề mặt.

Tập chơi xà khoảng 2 tiếng mỗi tuầncũng rất tốt.

Với điều kiện không quá cố gắng, ngườita có thể tận dụng những lúc thư

giãn để tập thể thao ngoài trời thườngxuyên như đạp xe đạp, chạy. Nhịp độ tốtnhất là 3 lần mỗi tuần, mỗi lần 30 phút.Tập bơi đứng ở bể bơi trong nửa tiếngcũng rất tốt. Ngược lại bằng mọi giá nêntránh cách luyện tập cơ bắp. Tập quámạnh sẽ chỉ làm nghẹt thở cơ bắp vàchẳng có tác dụng gì lên da cam sần cả.

Chế độ ăn uống

76

Một chế độ giảm calo và cân bằng là cầnthiết. Cơ sở: Giảm các chất mang lại mỡvà đường. Cũng nên loại bỏ các chất thảivà các chất gây độc làm tăng thêm tìnhtrạng viêm mô tế bào bằng cách uống 1,5l nước mỗi ngày.

Mát-xa

Thực hiện xoa bóp với kem làm săn davào những giờ cách xa những giờ ăn càngnhiều càng tốt, để có thể nhận được hiệuquả tối đa.

Những điều cần biết để giữ mông đẹp:

Nên leo cầu thang thay vì dùng thangmáy ngay cả khi bạn cảm thấy mệt mỏihơn một chút. Tận dụng những lúc này đểbước trên những ngón chân. Khi bạn ngồitrên ghế nhiều giờ, hãy nghĩ tới việcchuyển động và xoay mông liên tục. Tạinhà, bạn cũng có thể tập bài tập thể dục:Mỗi ngày đi lùi lại phía sau vài phút trêncác đầu ngón chân.

Mông nhão:

Điểm mạnh để chống lại mông nhão: Tậpthể dục cho phép làm mông săn chắc lạivà tạo dáng đẹp. Nhưng kết quả chỉ đếnvới những người thực sự cố gắng.

Tập thể dục

Bài 1: Nằm sấp xuống sàn, chân tráinâng cao trong vòng 30 giây, rồi sau đónghỉ một lát. Thực hiện động tác 15 lầnvà chuyển sang chân kia.

Bài 2: Nằm ngửa, hai chân để dưới gầmtủ. Giữ hai chân thẳng rồi nâng cao lênnhư cố gắng nâng tủ lên trong vòng 30giây, sau đó hạ chân xuống. Thực hiệnđộng tác này 12 lần. Bài tập này rất tốt

cho phần mông và vùng bụng bị nhão saukhi sinh con.

Mát-xa

Đối với mông nhão hay cũng như cácloại khác, mát-xa rất cần thiết. Sẽ rất tốtnếu có thời gian làm việc đó một cách từtừ, đồng thời mát-xa cũng rất hiệu quả

trong việc làm giảm mỡ, kích thích tuầnhoàn máu và làm săn da, tạo dáng chomông.

Mông bẹt:

Tập thể dục

Phần cơ bắp của mông là phần lớn nhất

của cơ thể. Nếu biết cách tập, chúng tacó thể làm mông đày lên một cách rõ rệt.Nhưng cần phải luyện tập kiên trì sáutháng để có hiệu quả tốt. Có hai bài tậpmang lại hiệu quả cho mông bẹt. Thờigian tập tối thiểu là 15 phút mỗi ngày.

Bài 1: Chống hai tay và quỳ hai đầu gốitrên sàn, co bụng lại. Đưa một chân theohình mũi tên và đẩy hướng lên cao, chú ýkhông uốn lưng. Nâng chân lên và hạxuống 30 lần, sau đó chuyển sang chânkia.

77

Bài 2: Nằm áp lưng xuống sàn, hai tayđặt dọc thân. Hai chân co lên, cách rộngbằng vai. Buộc dây chun có độ co giãn

tốt quanh hai chân. Đưa hai đầu gối sátvào nhau sau đó tách rộng. Làm động tácnày 20 lần.

Chế độ ăn uống

Trong khi người ta có thể tin rằng đó chỉlà một vấn đề vô hình thái học thì môngbẹt thường là dấu hiệu của sự thiếu sănchắc và thiếu sự nhanh nhẹn. Điều đócũng đồng nghĩa với việc thiếu cơ bắptrong toàn cơ thể nói chung. Vậy đối vớingười mông bẹt, nhất thiết phải theo mộtchế độ ăn uống, mục đích không phải làđể giảm cân, nhưng tạo điều kiện pháttriển cơ bắp. Cần phải ưu tiên nhữngthức ăn nuôi cơ bắp: Những chất đạmđộng vật (như thịt lợn, cá, trứng, sữa đãlấy đi một phần chất béo), những chất

đạm thực vật (Giá, đậu Hà Lan, đậulăng), chất đường trong gạo, bột khoaitây, hoa quả...

Mát-xa

Việc mát-xa không có ích trong việc làmnở nang mông.

Giới thiệu một số bài tập khác

Để có một vóc dáng đẹp sau khi mangthai và sinh nở, bạn cần xác định đượchình dáng cơ thể và áp dụng những bàitập thể dục một cách thường xuyên.

Bài tập để có cơ thể dẻo dai

Năm bài tập sau đây cho phép kéo giãn

tất cả các cơ bắp và cơ cấu đầu đùi(phía trước đùi). Những động tác này sẽgiúp cho lưng được dẻo dai, mềm mại,tinh thần cân đối hài hoà cũng như tạo sựthon thả cho thân hình bạn.

Bài 1: Tư thế đứng thẳng, hai chân chụmlại, chân phải bước lên phía trước mộtbước lớn, thở thật sâu và đều. Khi hítvào, hai bàn tay đan chặt vào nhau giơ

thẳng lên khỏi đầu, riêng ngón tay trỏ vàngón tay cái úp mặt vào nhau.

Bài 2: Giữ tư thế ấy, gập chân phải saocho đầu gối thẳng với mắt cá chân.

Rồi nhẹ nhàng di chuyển gót chân trái raphía sau. Nếu cảm thấy khó khăn khi thực

hiện tư thế này, bạn hãy giảm bớt khoảngcách các chân. Sau đó thở thật sâu, giữnguyên tư thế đó trong 10 giây.

Bài 3: Đặt đầu gối trái tiếp xúc với mặtthảm đồng thời tay trái cầm lấy mu bànchân, giơ thẳng tay phải lên phía trước,tạo đường thẳng với tay trái để lấy thăngbằng. Vẫn giữ nguyên tư thế đó trong 10giây, thở sâu.

Chú ý: Cả 3 động tác trên yêu cầu lưngthẳng, thở sâu.

Bài 4: Thả lỏng người, rút chân trái vềtư thế ngồi xổm, khép đầu gối, hai cánhtay đan chéo nhau, đầu gục xuống, buônglỏng toàn bộ trạng thái cơ thể tạo 78

cảm giác thư giãn, nghỉ ngơi. Làm nhưvậy trong 15 giây. Đứng thẳng dậy nhưngđầu gối hơi cong.

Bài 5: Cũng như tư thế ấy, nghiêng ngườivề phía trước. Từ từ hạ đầu gối xuống,chống hai tay xuống mặt thảm làm trụ,dang hai tay ngang vai. Khi hít vào, nângchân phải lên cao. Giữ ở tư thế đó trong15 giây. Đưa chân phải về vị trí cũ

và nhẹ nhàng đứng dậy. Thở thật sâu, êm,nhẹ và đều. Lặp lại bài tập nhưng thayđổi chân bước.

Lời khuyên: Trước khi bắt đầu tập, bạnhãy thông gió cho căn phòng. Sự hô hấprất quan trọng. Để đạt lượng oxy tốt nhấtcho cơ thể, nếu điều kiện thời tiết cho

phép, hãy mở toang các cửa lớn. Thởđều, nhẹ nhàng sẽ kích thích cơ hoànhtăng cao và hạ thấp theo nhịp hô hấp.Trước hết hãy hít thở sâu bằng mũi đểluồng không khí từ bên ngoài tràn ngậpvào trong bụng, rồi thở từ từ bằng miệng.Thở

đúng phương pháp, bạn sẽ khôi phụcđược trương lực, tăng cường sức dẻodai, lượng ôxy trong máu sẽ được cảithiện tạo thuận lợi cho các cơ bắp giãnra và có tính đàn hồi cao.

Bài tập làm giảm lượng mỡ thừa:

Bài tập với dây sau đây giúp bạn làmgiảm lượng mỡ thừa và giúp cơ thể dẻodai, khỏe mạnh.

Động tác 1: Làm cơ bụng săn chắc. Mắcdây vào tay cửa hoặc cột sắt. Người nằmtrên mặt đất, chân hơi cong, hai tay nắmgiữ hai đầu dây, kéo người lên phíatrước. Giữ nguyên tư thế này trong 10giây. Thực hiện động tác này trong 10lần.

Động tác 2: Giúp đùi thon gọn, săn chắc.Vẫn mắc dây ở cột sắt. Hai tay nắm haiđuôi dây và kéo thẳng. Từ từ hạ môngxuống đến khi chân tạo thành một góc90o. Thực hiện động tác này 5 lần.

Động tác 3: Giúp ngực săn chắc. Gótchân đạp lên giữa dây, hai tay nắm haiđầu dây để song song với cơ thể. Sau đótừ từ đưa hai tay về sau đến khi dâycăng. Giữ nguyên tư thế trong 10 giây và

trở về vị trí ban đầu. Thực hiện động tácnày 10 lần.

Động tác 4: Giúp có bắp tay khỏe. Haichân bước rộng bằng vai, chân dẫm lêndây. Giữ thân trên thật thẳng, kéo hai đầudây lên đến vai. Giữ nguyên tư thế

này trong 10 giây. Thực hiện 10 lần.

Giảm mỡ bụng sau khi sinh:

Hiện tượng tăng số đo sau khi sinh đặcbiệt là một số vùng như bụng, đùi là vấnđề mà đa số chị em thường gặp phải.

79

Trong trường hợp cần phải bổ sung các

chất dinh dưỡng cần thiết để nuôi em bé.Phương pháp tốt nhất lúc này là phươngpháp: giảm béo cục bộ. Phương pháp nàychỉ làm tiêu mỡ và giảm số đo ngay tạivùng cần giảm. Nhưng phương pháp nàyphải được tiến hành tại thẩm mỹ việnchuyên nghiệp.

Hiện tượng vùng bụng sau một thời giandài mang bầu, tổ chức da bị hư hại nặng,da nhăn chùng, bùng nhùng làm chị emcảm thấy mất tự tin. Để cải thiện tìnhtrạng này, chương trình phục hồi da vàsăn da do máy Computerizer Systemthực hiện với các động tác tự động có tácdụng nén ép thu tạo dáng và phục hồithành bụng, giúp cơ bụng trở nên sănchắc, giảm tối thiểu tình trạng nhăn chùng

của da.

Hiện nay, trong vấn đề trị liệu thẩm mỹcho vùng bụng trùng nhão, việc sử

dụng mặt nạ đất sét trắng và tinh dầu bạchà, tinh dầu gừng cũng được áp dụng nhưmột phát kiến mới trong thẩm mỹ cũngmang lại hiệu quả rất cao, không nhữnglàm săn chắc mà còn làm trắng mịn vùngda bụng.

Trong trường hợp này có thể kết hợp sửdụng thêm tại nhà hằng ngày bằng TummyShaping Essence để giúp tiêu mỡ trongthời gian nhanh nhất. Do khi mới sinhnên mỡ đang còn ở dạng lỏng, quá trìnhphục hồi sẽ dễ dàng hơn so với nhữngtrường hợp mỡ đã chuyển thành dạng

Cellulite.

Sau một liệu trình khoảng 20 lần, mỗi lầnkhoảng 70 phút, chị em sẽ giảm được từ5 - 7cm, với tình trạng vòng eo quá lớn,có thể phải mất từ 1 đến 2 tháng, đây làphương pháp giảm mỡ tại chỗ và ngay tạivùng mỡ thừa nên không làm cho cơ thểbị mệt mỏi.

Tập thẩm mỹ sau khi sinh

Tập thở bụng: Bắt đầu thực hiện từ ngàyđầu tiên sau khi sinh, có tác dụng làm cocơ bụng. Sản phụ ở tư thế nằm thẳng,miệng ngậm, dùng mũi hít vào căng bụng,rồi từ từ thở ra và thả lỏng cơ bụng, lặplại 5 - 10 lần.

Cử động phần đầu và cổ: Bắt đầu thựchiện từ ngày thứ 3 sau khi sinh, có tácdụng làm co cơ bụng, thư giãn cho cơlưng và cổ. Sản phụ ở vị trí nằm thẳng,nhấc đầu lên, cố gắng chạm cằm vàongực, các bộ phận khác của cơ thể giữnguyên vị

trí, rồi từ từ trở về vị trí ban đầu, lặp lại10 lần.

Tập co hội âm: Bắt đầu thực hiện từngày thứ tám sau khi sinh, có tác dụnglàm co phần cơ ở hội âm, thúc đẩy tuầnhoàn máu và lành vết thương, giảm sưngđau, cải thiện hiện tượng tiểu không kiểmsoát, giúp thu nhỏ bớt phần trĩ. Sản phụ

nằm thẳng hoặc nằm nghiêng, hít vào, co

phần cơ ở xung quanh âm đạo và hậumôn, giữ hơi 1 - 3 giây rồi từ từ thở ra,lặp lại 5 lần.

Tập ngực: Bắt đầu thực hiện từ ngày thứsáu sau khi sinh, có tác dụng làm hồiphục tính co dãn của bầu ngực, tránh bịxệ xuống. Sản phụ ở tư thế nằm thẳng, tayđặt nằm ngang hai bên, giơ hai tay thẳnglên phía trước, rồi dang sang hai bên, 80

rồi sau đó nhấc tay lên cho đến khi haitay chạm vào nhau, hai cánh tay duỗithẳng xuống, sau cùng trở lại vị trí trướcngực ban đầu, lặp lại 5 - 10 lần.

Vận động chân: Sản phụ nằm thẳng,nhấc chân phải lên sao cho chân và cơ

thể tạo thành góc vuông, rồi từ từ đặtchân xuống, chuyển sang chân trái thựchiện động tác tương tự, lặp lại 5 - 10 lần.Phương pháp vận động này có tác dụngthúc đẩy co tử cung và cơ bụng, phục hồiđường cong của eo.

Vận động co cơ âm đạo: Bắt đầu thựchiện từ ngày thứ 14 sau khi sinh, có tácdụng co cơ âm đạo, phòng tránh xệ tửcung, bàng quang, âm đạo. Sản phụ nằmthẳng, co đầu gối, cẳng chân vuông gócvới nền nhà, hai chân mở rộng bằng vai,dùng lực của vai và chân nhấc cao phầnhông lên, rồi khép hai đầu gối chạm vàonhau, đếm 1, 2, 3 rồi mở chân ra, sau đóđặt phần hông xuống, lặp lại 10 lần.

Vận động co cơ bụng (nằm thẳng rồi

ngồi dậy): Động tác này bắt đầu thựchiện từ ngày thứ 14 sau khi sinh, có tácdụng tăng sức cho cơ bụng. Sản phụ nằmthẳng, hai bàn tay đan chéo nhau đặt saugáy, dùng sức của eo lưng và bụng để

ngồi lên, chạm bàn tay hai lần vào chânrồi từ từ nằm xuống, lặp lại 5 - 10 lần,khi thể lực đã khỏe hơn có thể tăng lên20 lần.

Massage toàn thân: 3 tháng sau khisinh, đều có thể massage hàng ngày, cótác dụng thư giãn cơ thể, phục hồi tuầnhoàn máu, giúp cơ và xương trở lại trạngthái tốt nhất.

Bài tập dành cho bà mẹ mới sinh

Bạn muốn trở lại dáng vẻ thon mảnh nhưxưa? Hãy kiên trì thực hiện bài tập dướiđây để có được cơ bắp khỏe mạnh, giúpmáu lưu thông tốt, các cơ bụng và cơ

đáy chậu khỏe mạnh, và phổi hoạt độngtốt hơn. Đồng thời, bạn sẽ có được thànhngực khỏe mạnh để có thể nâng đỡ đượcbộ ngực nặng vì căng sữa.

Tập các cơ đáy chậu: Các bài tập co vàbuông lỏng cơ sẽ giúp bạn không bị

xung huyết vùng chậu. Hãy co cửa mìnhlại như thể muốn nhịn tiểu. Tập như vậykhoảng 4 lần mỗi khi đi vệ sinh và mỗilần khoảng 4 giây. Các cơ khung chậucủa bạn sẽ co hồi nhanh chóng.

Tập cơ bụng:

1. Nằm ngửa. Co hai gối lên. Giữ nguyêntư thế đó và đánh gối sang hai bên.

2. Nằm ngửa và co gối lên. Để hai tayxuôi dọc theo cơ thể. Nhấc mông lênkhỏi mặt đất. Giữ tư thế đó khoảng 5giây, sau đó tập lại từ đầu.

Tập cơ bụng:

1. Nằm ngửa, dang hai tay ngang vai.Đưa thẳng hai cánh tay lên chập vàonhau ngay trên ngực của bạn. Tập trở lạitừ đầu. Hãy tập động tác đó 4 lần.

81

2. Nằm ngửa và co gối lên. Hai bàn tayđan vào nhau và giữ cho khuỷu tay gập.Siết chặt bàn tay trong khoảng 3 giây.Thả lỏng cơ thể. Tập động tác này 4

lần.

Dành cho các bà mẹ sinh mổ

Vài ngày sau khi mổ, bạn cần phải tập cửđộng bàn chân và cả chân để cho máuđược lưu thông. Cố gắng uốn và duỗi cổchân nhanh, mạnh trong một vài giây.Làm như vậy khoảng 20 lần trong mộtngày. Đạp chân giống như khi đi xe đạpkhi bạn đang nằm trên giường cũng giúplàm khỏe các cơ. Chống đầu gối xuốnggiường và hóp mông. Tập thở sâu và vặnsườn sang hai bên. Bạn có thể ho ra đờm

trong bài tập thở này. Như thế sẽ giúpcho bạn nhanh chóng hồi phục sức khỏe.Có thể bạn sẽ cần trợ giúp để ra khỏigiường. Hãy ôm bụng để hạn chế đau vàcố giữ cho lưng càng thẳng càng tốt. Nếubạn cảm thấy căng thẳng và lo lắng phảihít vài hơi thật sâu nhưng phải hít thậtchậm. Những bài tập như vậy sẽ giúpbạn lấy lại được dáng vẻ cân đối củamình. Sau vài ngày, bạn có thể bắt đầutập những động tác của bài tập trên, cơthể của bạn nhất định sẽ trở lại hình dángthon thả như xưa.

Bài tập để có vóc dáng cân đối:

Vóc dáng đẹp là sự cân đối các bộ phậntrên cơ thể: vai, chân đều nhau, sức căng

của cơ bắp... Mục đích của 4 bài tậpdưới đây giúp ích cho từng nhóm cơ

bắp. Nếu trước đó cổ hay lưng bị đau,bạn cần có ý kiến bác sĩ trước khi bướcvào luyện tập.

Bài tập cho bụng dưới

a. Lưng dưới võng và bụng chảy sệ, cầntập các cơ phần dưới bụng. Hãy nằmngửa, áp sát phần lưng xuống sàn, co haiđầu gối lên ngực, duỗi chân phải đến mộtgóc.

b. Giống như xe đạp, thay đổi chân giữphần lưng dưới tiếp xúc với nền.

Thực hiện 3 đợt, mỗi đợt 15 lần.

Bài tập để tạo vóc dáng cân đối

Phương thức tập luyện:

- Bắt đầu khởi động toàn thân trong vòng10 phút. Có thể chọn môn đạp xe tại chỗ

- Sau khi làm nóng, thực hiện các bài tậptay, chân, lưng và ngực càng nhiều càngtốt.

- Kế đến, tập nhảy tại chỗ trong vòng 10phút. Nếu cảm thấy mệt, hãy nghỉ

ngơi uống nước và quay lại với môn đạpxe tại chỗ hay đi bộ tại chỗ, sau đó tiếptục với bài tập nhảy.

82

Nội dung bài tập:

- Tập chân: giữ toàn bộ trọng lượng cơthể trên một chân, chân kia co lên trướcmột góc 90 độ. Sau đó đổi chân.

- Tập ngực: đứng thẳng, co tay và đặt taytrước ngực, khuỷu tay hướng về

trước, lòng bàn tay hướng ra ngoài. Cotay lên xuống nhiều lần.

- Tập thân: Đứng thẳng, co hai tay, khuỷutay hướng ra hai bên vai và lòng bàn tayđặt dưới cằm. Buông hai tay thẳng rồi cotay lên xuống.

- Tập vai: Đứng thẳng, hai tay đặt sauđầu. Co tay lên xuống.

- Tập mông: Ngồi co gối, lưng dựa vàotường, đùi song song với sàn nhà.

Giữ tư thế đó.

Dùng hai quả tạ, mỗi quả nặng 2,5kg.Mỗi tay cầm một quả tập đều 25 lần chohai tay: tập ngực, thân, vai như hướngdẫn trên.Tập nhảy 100 lần.

- Người có ngực và mông lớn: Phầnngực và mông đều lớn, eo nhỏ.

Động tác: 25 lần đứng lên ngồi xuống; 50lần tập chân.

Dùng hai quả tạ, mỗi quả nặng khoảng2,5kg. Mỗi tay cầm một quả, tập đều 25lần cho hai tay: Tập ngực, thân, vai, như

hướng dẫn trên.

- Người có ngực và vai nhỏ, hông vàmông lớn: Phần hông và mông quá lớn sovới ngực và vai.

Động tác: 50 lần đứng lên ngồi xuống; 50lần tập chân.

Dùng hai quả tạ, mỗi quả nặng 2.5kg.Mỗi tay cầm một quả, tập đều 25 lần chohai tay: tập ngực, thân, vai như hướngdẫn trên. Tập nhảy 75 lần.

- Người có vai lớn, hông nhỏ: Phần ngựcvà vai lớn hơn hông.

Động tác: 25 lần đứng lên ngồi xuống; 5lần tập mông với thời lượng 30

giây/lần.

Dùng hai quả tạ, mỗi quả nặng khoảng1kg. Mỗi tay cầm một quả, tập đều 50

lần cho hai tay: tập ngực, thân, vai nhưhướng dẫn trên.

Tập nhảy 75 lần. Bài tập giúp lưng thẳngvà khỏe mạnh Bài tập giúp lưng thẳngvà khỏe:

Bước 1:

Bắt đầu: Quỳ gối trên sàn nhà, sao chođùi vuông góc với phần cẳng chân.

Hai tay chống thẳng, mặt nhìn xuốngtrong tư thế thân người song song với

mặt đất. Thở đều.

Vị trí đích: Gập tay xuống từ từ. Hạ phầnthân trên thấp xuống sát sàn nhà.

Thóp bụng càng nhỏ càng tốt. Gập phầnbụng, hạ mông để đùi tạo góc 45 độ vớichân. Tập liên tục 20 lần.

83

Bước 2:

Bắt đầu: Ngồi thẳng lưng, mông đè lênhai gót chân. Hai tay cầm bóng (hoặc quảtạ tùy thích) đặt lên trán, lòng bàn tayngửa lên. Thóp bụng thật chặt và căngngực ra trước.

Vị trí đích: Từ từ đưa thẳng tay lên cao,mông vẫn ngồi trên hai chân. Thở rathoải mái. Lưng luôn giữ thẳng và nhớphải mở căng lồng ngực. Động tác nàytập hai đợt, mỗi đợt lặp lại 20 lần.

Bước 3: Giúp lưng dẻo dai: Nằm sấp,hai tay và hai mũi bàn chân chống xuốngsàn, thân người thẳng. Từ từ gập tayxuống thực hiện động tác hít đất. Cố

gắng hoàn tất 15 lần liên tục.

Bài tập với ghế Sofa

1. Tập hông và chân:

Nằm nghiêng, duỗi thẳng người. Co gốichân dưới, chân trên thẳng. Đưa chân

trên lên rồi từ từ hạ xuống. Thực hiệnnhiều lần và đổi bên.

2. Tập bụng và eo:

Nằm ngửa, gác chéo hai chân lên ghế. Đểhai tay sau đầu. Đặt khuỷu tay trái lênđầu gối chân phải. Cứ làm như thế nhiềulần rồi đổi bên.

3. Tập bắp tay và lưng:

Chống hai tay lên trước ghế, hai chân đểdưới sàn phía trước, dang rộng bằng vai.Hai tay sẽ chịu lực, nâng mông lên xuốngnhịp nhàng.

4. Tập ngực, vai, lưng:

Chống tay xuống sàn ở tư thế hít đất.Mông và chân đặt trên ghế. Hai tay từ

từ cong vào cho đến khi ngực chạm sátsàn nhà. Thực hiện 10 lần.

5. Tập đùi và mông:

Quỳ gối trước ghế, cánh tay đặt trên ghế.Co chân đưa lên cao cho đến khi môngcăng. Giữ như thế trong 2 giây. Thựchiện 8 lần rồi đổi bên.

Bài tập thư giãn cơ bắp:

Động tác 1: Nằm ngửa, duỗi thẳng người,tay buông thẳng phía trên đầu, giãn ngườira tối đa như đang vươn vai. Giữ nguyêntư thế này trong 10 giây. Nghỉ

một chút rồi thực hiện lại động tác.

Động tác 2: Nằm ngửa, chân trái co lạitrên không, hai tay ôm đầu gối trái, cố

kéo sát vào ngực để tập cơ hông đượcdẻo dai. Giữ yên tư thế này trong 15giây.

Đổi chân.

Động tác 3: Nằm ngửa, chân trái co,chân phải đưa thẳng, vuông góc với thân.Hai tay nắm gối chân phải, kéo chân vềphía ngực để tập cơ đùi. Giữ tư thế

này trong 40 giây, sau đó đổi chân.

84

Động tác 4: Nằm sấp, duỗi người thậtthẳng, tay phải nắm lấy bàn chân phảikéo về phía mông để tập cơ lưng dưới.Giữ yên tư thế này trong 15 giây rồi đổibên.

Động tác 5: Nằm ngửa, hai đùi gấp hơinghiêng về bên trái, đầu hướng về

bên phải. Giữ nguyên tư thế này trong 15giây rồi đổi bên. Động tác này giúp phầncơ hai bên eo săn chắc hơn.

Động tác 6: Ngồi xếp bằng, thẳng người,vươn cổ dài ra, thót bụng lại, hai tay đanvào nhau và đưa ra sau, lòng bàn tayhướng vào trong. Nâng cánh tay lên vàhai chân xếp bằng lại. Giữ yên tư thế nàytrong vòng 15 giây.

Nhảy dây để có thân hình đẹp:

Nhảy dây là phương pháp tập luyện dễthực hiện, vừa không tốn thời gian lạivừa kkhông tốn chỗ. Nhảy dây có tácdụng làm khỏe đồng thời đùi, cánh tay,các cơ vận động và hệ tuần hoàn.

Có rất nhiều cách nhảy dây: nhảy chânđôi, nhảy chân sáo, vừa nhảy dây vừachạy hay nhảy lò cò. Bạn có thể nhảychùng người thấp dần để luyện cho môngvà bắp chân. Bạn cũng cần lưu ý đến tốcđộ nhảy. Lúc đầu, bạn nên bắt đầu thậtchậm rồi sau đó tăng dần cả cường độcũng như tốc độ.

Khi mới tập, bạn nên nhảy chân đôi hailượt, mỗi lượt 3 phút, giữa chừng nên

nghỉ chừng 3 – 5 phút. Cố gắng tăng thêmmỗi tháng một phút, sau đó hãy dành mộtnửa thời gian cho nhảy chùng người.Bằng cách thay đổi hình thức luyện tậpvà nghỉ ngơi hợp lý, chính bạn sẽ tự racho mình một bài nhảy dây phù hợp vớiphong cách và mục tiêu giữ gìn thân hìnhcủa bạn.

Bài tập đi bộ, chạy bộ

- Đi bộ:

Môn thể thao này đem lại cho người tậpmột vẻ đẹp hoàn thiện, một cơ thể

dẻo dai,một sức khỏe tốt. Đặc biệt ởmôn chạy bộ và đi bộ, hệ số an toàn rấtcao, gần như không có sự cố đáng tiếc

nào trong thời gian luyện tập. Hơn nữa,đi bộ

còn là bài tập tim mạch tốt nhất.

- Chạy bộ:

Là con đường tốt nhất để tiêu huỷ calo,tạo cho tim phổi của bạn sự hoạt độnghoàn hảo. Nếu kiên trì tập chạy, bạn cóthể đẩy lùi mọi bệnh tật. Tuy nhiên, ngayở vòng chạy ngắn đầu tiên đầu gối bạn sẽbị đau. Hãy cố gắng chịu đựng cho đếnkhi vòng chạy kết thúc. Giai đoạn tiến bộcủa bạn sẽ được thấy trong các buổi tậptiếp theo và bạn sẽ thành công.

85

Sự kết hợp giữa chạy bộ và đi bộ tạo chobạn sức bền và khả năng đề kháng của cơthể cũng tốt hơn. Trên thực tế, đi bộ vớitốc độ nhanh tốt hơn chạy bộ với tốc độđó. Tại vì khi đó cơ bắp của bạn phảilàm việc nhiều hơn để giữ được tư thế

đi bộ nhanh, nếu không nó sẽ biến thànhchạy chậm nhất. Có một cách để tăngcường bài tập chạy của bạn đó là phải cómột vài quả đồi hay đoạn dốc và mộtkhông khí trong lành. Chạy hay đi bộ trênđồi, trên dốc, ở cường độ vừa phải, tiêuhao năng lượng, tạo khả năng chịu đựngvà sử dụng phần lớn các bộ phận phíasau và các cơ đùi nhiều hơn là cùngđộng tác ấy mà lại thực hiện trên đấtbằng. Ngoài ra bạn cũng nên chú ý đến

cách thở cho đúng. Nếu không sử dụngngực hoặc sử

dụng sai trong khi tập, có thể giảm tácdụng của bài tập tới 40%. Chính việc hítthở này làm cho vồng ngực của bạn hoạtđộng và lượng calo được đốt cháy sẽ

nhiều hơn.

Phần III

Nuôi dưỡng con nhỏ

Một vài vấn đề về trẻ sơ sinh

1. Đầu:

86

Đầu của trẻ sơ sinh khá to so với cơ thểnó. Tỉ lệ giữa đầu và cơ thể của trẻ

khác với của người lớn. Tỉ lệ này sẽkhông ngừng biến đổi cho đến khi trẻtrưởng thành.

2. Tóc:

Một vài trẻ sơ sinh vẫn giữ mái tóc đenvà dày sẵn có từ trong bào thai. Tóc bécũng có thể rụng một lần khi trẻ được 2 –3 tháng tuổi.

3. Móng tay, móng chân:

Thường thì trẻ sơ sinh có móng tay,móng chân dài, bạn không nên cắt cho béquá sớm bởi vì việc làm đó có thể gây

nhiễm trùng cho bé. Tuy nhiên, nếu bécào xước mặt thì bạn cũng có thể cắtmóng tay, móng chân cho bé nhưng bạnhãy thật cẩn thận.

4. Da:

Trẻ sơ sinh hay có những hạt nhỏ, màutrắng ở trên má và mũi, những hạt nhỏnày sẽ tự biến mất sau những tuần lễ đầutiên. Đây không phải là vấn đề

nghiêm trọng.

5. Bộ ngực:

Một vài trẻ sơ sinh trai hoặc gái lúc mớisinh ra vú bị phồng lên, có thể tiết ra mộtvài giọt sữa, hiện tượng này là rối loạn

hoóc-môn đi kèm theo sau khi sinh.

Đây là hiện tượng tạm thời và bạn khôngcần phải lo lắng cũng như không phảiđiều trị bằng bất cứ phương pháp nào.

6. Mụn trứng cá và bạch đái:

Một số bé khi mới sinh ra có xuất hiệnnhững hạt nhỏ màu vàng nổi lên trên tránvà hai cánh mũi; một số khác (bé gái) cóhiện tượng nước nhờn, đôi khi có lẫnmáu ở cơ quan sinh dục. Bạn không cầnphải lo lắng bởi các hiện tượng này cũnglà do sự rối loạn hoóc-môn còn được gọilà “kịch phát sinh dục”.

7. Miễn dịch:

Nếu mẹ bé đã được tiêm phòng uốn ván,bại liệt thì trẻ có thể miễn dịch đối vớihai bệnh này. Nếu mẹ bé đã từng bị sởi,thuỷ đậu, quai bị thì bé cũng miễn dịchđối với các bệnh đó. Tuy nhiên tùy từngloại bệnh khả năng miễn dịch cũng khôngkéo dài quá 6 tháng.

Bé không có khả năng miễn dịch vớibệnh lao cho dù người mẹ có được tiêmphòng đầy đủ.

8. Chăm sóc rốn:

Lúc bạn mới sinh bé, thầy thuốc cắtcuống rốn và buộc nó lại, chỉ để khoảng0,5cm còn dính vào em bé. Phần còn lạisẽ khô đi trong khoảng 7 ngày.

87

Khi rụng, cuống rốn để lại một vếtthương nhỏ, nó thành sẹo trong vài ngày.

Tròng vòng 2 đến 4 ngày đầu, rốn cònhơi ẩm và rỉ nước một chút, nhưng nó sẽ

hoàn toàn khô ráo trong vòng một tuần.Trong khoảng thời gian này, bạn cầnchăm sóc rốn kĩ. Nếu thấy hiện tượngửng đỏ ngang và quanh vết thương, tìnhtrạng rỏ

nước kéo dài, rốn lâu thành sẹo và cómùi hôi khó chịu thì bạn nên hỏi ý kiếnbác sĩ.

9. Giấc ngủ của bé

Đối với chúng ta, giấc ngủ giúp chúng tahồi phục sau một ngày lao động.

Sau một giấc ngủ ngon, khi tỉnh dậy bạnsẽ thấy tâm hồn thư thái, vui vẻ nhưngnếu đêm hôm trước bạn ngủ không ngongiấc thì khi tỉnh dậy bạn sẽ thấy khó chịu,mệt mỏi. Em bé của bạn cũng vậy. Ngoàira, có một điều rất đặc biệt là với trẻ emgiấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong sựphát triển của trẻ do trong quá trình béngủ cơ thể bé tiết hoóc môn tăng trưởnghay nói cách khác là trẻ em lớn lên tronggiấc ngủ.

Giấc ngủ ban đêm

ở các em bé sơ sinh, trong những tuần lễđầu đời, giấc ngủ của bé liên kết chặt chẽ

với cơn đói. Bé thức dậy để đòi bú sauđó có thể thức thêm vài phút để

“giao lưu” với thế giới xung quanh sauđó bé ngủ lại một cách dễ dàng. Sự tiêuhóa của bé kéo dài khoảng 3 tiếng vì vậybé thường đòi bú 8 lần mỗi ngày.

Dần dần bé lớn lên, khả năng nạp và dựtrữ thức ăn của bé nhiều hơn nên bé cóthể ngủ lâu hơn. Dần dần bé sẽ có mộtnhịp sống được tổ chức quanh giấc ngủ

ban đêm. Mặc dù vậy bé cần có thời gianđể có thể ngủ một giấc dài vào ban đêm(có nghĩa là bé ngủ một mạch trong nhiềugiờ mà không thức dậy). Bạn đừng đánhthức bé dậy để cho bé ăn bởi vì khi bénặng khoảng 5kg bé đã có khả năng kiêng

ăn đêm và chờ đợi khoảng 8 đến 9 giờcho tới bữa ăn sáng.

Khi bé được khoảng 4 đến 5 tháng tuổi,bé có thể ngủ một đêm yên giấc trọn vẹntrong khoảng 10 đến 11 giờ.

Giấc ngủ trưa

Giai đoạn bé ngủ vào ban ngày dần dầngiảm đi. Trong năm đầu đời của bé, giấcngủ ban sáng sẽ biến mất. ở đa số trẻcon, nhịp điệu “đêm ngủ, ngày hoạtđộng” được thiết lập một cách tự nhiên,nhịp nhàng. Nhưng đôi khi một số em bélại gặp khó khăn trong việc này; bé khócvào cuối ngày, hoặc có những cơn đaubụng... nhưng đây chỉ là những rối loạncó tính chất nhất thời, dần dần mọi việc

sẽ

tiến triển theo chiều hướng tốt.

Bảng tham khảo thời gian ngủ của bé

88

Tháng tuổi

Thời gian ngủ

Tháng thứ nhất

20 – 23 giờ

Lúc 1 tháng tuổi

18 – 20 giờ

Lúc 4 tháng tuổi

16 – 18 giờ

Lúc 8 tháng tuổi

14 – 16 giờ

Cuối năm thứ

13 – 15 giờ

nhất

Khoảng 3 tuổi

11 giờ

Giúp bé ngủ ngon bằng cách nào?

ở bé sơ sinh, đôi khi cần phải có mộtthời gian nhất định để bé chuyển từ giấcngủ chập chờn sang một giấc ngủ sâu.

Khi bé ọ ẹ có thể do bé ngủ chưa sâu,nếu cha mẹ vội bế bé dậy và cho bé búsữa bình như vậy là vô tình tập cho bémột thói quen xấu là bé sẽ không ngủ lạimột khi bố mẹ không đến ngay và thoảmãn nhu cầu của nó.

Khi bé đã thôi bú bình vào ban đêm, nếubé khóc to, bố mẹ cần đến bên trẻ

để làm dịu bé nhưng không nên bế bé rakhỏi giường và không bật đèn sáng quálàm bé khó ngủ trở lại.

Một vài bé không tạo được nhịp điệu

giấc ngủ trong năm đầu tiên, chúng có thểthức dậy thường xuyên và không thể tựngủ lại được. Những đứa trẻ này thườnglà nhứng đứa trẻ được yêu chiều quá,vào ban ngày bé thường xuyên được ôm,hôn, bồng bế, cưng nựng quá mức và béchờ đợi điều đó trong giấc ngủ. Các bậcphụ huynh luôn dành hết tình thương yêucho con, cháu nhưng cũng cần phải nhớ

rằng cháu bé cũng cần được yên tĩnh bởivì quá nhiều kích thích làm bé xúc độngsẽ

gây xáo trộn giấc ngủ của trẻ.

Với trẻ lớn, không nên đột ngột hạ lệnhcho trẻ đi ngủ, không nên làm cho giấcngủ của trẻ trở thành một cực hình.

Trước tiên, hãy chuẩn bị tinh thần cho trẻ

trước lúc đi ngủ khoảng 30 đến 45 phút,hãy nói cho cháu biết “Sắp đến giờ đingủ

rồi đấy con ạ!” . Cha mẹ phải nói nhẹnhàng nhưng cương quyết, cho trẻ đi ngủ

đúng giờ và tạo bầu không khí yên tĩnh,tình cảm để bé dần dần đi vào giấc ngủ

êm đềm.

Tư thế nằm ngủ như thế nào thì tốt nhấtcho bé?

Trẻ em thường nằm nghiêng hoặc nằmngửa, có bé nằm sấp. Những thống kê

gần đây cho thấy tư thế nằm sấp gây nênsự lệch lạc ở đôi bàn chân của trẻ vànhững trường hợp đột tử của trẻ thườngtrùng hợp với trẻ có tư thế nằm sấp vìvậy tốt nhất cha mẹ nên đặt cháu nằmngửa. Một số trẻ lớn hơn thường trườnsát lên 89

phía đầu giường và cha mẹ thường đặt bénằm dịch xuống. Các ông bố bà mẹ cầnphải hiểu rằng việc làm đó là vô ích bởibé sẽ lại trườn lên vị trí cũ để tìm sựtiếp xúc như khi bé còn được bao bọctrong bụng mẹ.

Nuôi con bằng sữa mẹ

Giá trị của sữa mẹ

- Sữa mẹ là dịch thể sinh học tự nhiên,với đầy đủ năng lượng và tất cả các chấtdinh dưỡng cần thiết cho nhu cầu tăngtrưởng của trẻ nhỏ trong khoảng thời giantừ 4 đến 6 tháng đầu của cuộc sống.

- Sữa mẹ chứa prôtêin, chất lipit thíchhợp nhất cho trẻ. Sữa mẹ dễ tiêu hóa,hấp thu nhanh, trẻ nhanh đói, hay ăn (sữamẹ chứa enzim đặc biệt giúp tiêu hóachất béo).

- Sữa mẹ chứa nhiều lactose hơn cácloại sữa khác, và đó chính là nhu cầuthiết yếu của cơ thể trẻ nhỏ.

- Sữa mẹ có đủ các loại vitamin cần thiếtcho trẻ.

- Sữa mẹ đủ chất sắt cho sự lớn của trẻnhững tháng đầu (dưới 6 tháng). Hàmlượng sắt tuy không lớn nhưng phù hợpvới bộ máy tiêu hóa của trẻ nhỏ, tạo diềukiện hấp thu tốt những chất dinh dưỡngkhác. Ngoài ra sữa mẹ còn có đủ lượngmuối, canxi, phôt pho thích hợp với cơthể trẻ nhỏ.

- Sữa mẹ có đủ nước cung cấp cho cơthể trẻ ngay cả khi trời nóng.

- Đặc biệt trong sữa non và sữa mẹ thờikỳ đầu có taurine ở nồng độ cao (sữa mẹtrong thời gian cho con bú kéo dài thìlượng taurine giảm dần).

- Nồng độ taurine trong sữa mẹ là 34micromoles/dl; trong sữa bò công nghiệp

là 1 micromoles/dl.

- Chất taurine có chức năng rất quantrọng đối với trẻ nhỏ trong những ngàyđầu:

- Taurine tham gia vào sự phát triểnmạnh mẽ của não bộ và võng mạc mắt(sự phát triển sớm của vài vùng của hệthần kinh trung ương – như ở cầu não, hạ

hồi, vùng thị giác – liên quan đến nồngđộ taurine rất cao trong những mô này).

- Taurine còn tham gia trong việc phòngngừa bất thường của võng mạc mắt và kếthợp với axit mật để tiêu hóa chất béo...

- Sữa mẹ có tác dụng chống dị ứng và

tăng sức đề kháng cho trẻ, tiếp tục phòngbệnh và giúp trẻ nhỏ phát triển đến 2năm tuổi.

- Sữa mẹ sạch và vô khuẩn, nên việc trẻđược bú sữa mẹ rất an toàn, trẻ

không bị nhiễm bệnh, đặc biệt là bệnhtiêu hóa...

90

- Sữa mẹ có bạch cầu và kháng thể giúpbảo vệ cơ thể trẻ chống nhiễm khuẩn(tiêu chảy, nhiễm khuẩn hô hấp cấp)thông thường cho đến khi cơ thể trẻ cóthể tự

tạo ra kháng thể.

- Sữa mẹ còn chứa một chất gọi là yếu tốbifudus nó giúp cho một loại vi khuẩn đặbiệt là lactobacillus bifudus phát triểntrong ruột trẻ (vi khuẩn này ngăn ngừanhững vi khuẩn có hại khác phát triển,không cho gây tiêu chảy).

- Sữa mẹ có chứa lactoferrin chứa sắtngăn ngừa được sự phát triển của mộtvài loại vi khuẩn cần sắt.

- Sữa mẹ là thức ăn hoàn hảo nhất (phầnlớn được hấp thu vào cơ thể, ít thải chấtcặn bã ra ngoài). Có trẻ bú mẹ không đitiêu trong một vài ngày, nhưng khôngphải là táo bón (vì phân của trẻ khôngcứng mà vẫn mềm, tuy có khi trẻ phảirặn), điều đó là bình thường ở trẻ bú sữamẹ.

Với đặc trưng riêng, sữa mẹ luôn luôn ởtrong điều kiện hoàn hảo nhất cho trẻngay cả lúc người mẹ bị bệnh, hay lúcmang thai, khi có kinh hoặc cơ thể thiếudinh dưỡng.

Tóm lại: Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất, bởinó hoàn chỉnh nhất, dễ hấp thu nhất vàthích hợp nhất đối với trẻ sơ sinh chođến ăn bổ sung. Không một loại sữa độngvật nào sánh được; không một loại thựcphẩm nào có thể thay thế được sữa mẹ.

Người mẹ hãy nhớ rằng: Trong 4-6 thángđầu sau khi sinh, nếu mẹ đủ sữa, khôngcần cho con ăn thêm, con vẫn phát triểnbình thường (vì ăn thêm sớm quá có hạinhiều hơn có lợi).

Những điều cần chú ý

khi nuôi trẻ bằng sữa mẹ

Sau khi đẻ, mẹ phải cho trẻ bú ngay. Chobú để xuống sữa chứ không phải chờ sữaxuống nhiều mới cho bú. Trẻ bú càngsớm càng tốt, hỹa cho bé bú trong nửagiờ đầu sau khi sinh. Bởi vì cho trẻ búsớm có lợi cho cả mẹ lẫn con.

Với con, khi mới sinh được cho bú ngaysẽ tận dụng được nguồn sữa non quí giá,rất cần cho trẻ khi vừa lọt lòng mẹ. Hơnnữa, cho trẻ bú ngay kích thích sớm việctrẻ thích bú mẹ.

Với mẹ, cho con bú ngay còn có tác dụngkích thích đầu vú, sữa sẽ tạo nhanh,

nhiều, đủ để nuôi con, nhất là nhữngngười mẹ nuôi con lần đầu sữa thườngxuống chậm. Kích thích đầu vú còn làmtử cung co lại nhanh và tránh bị

băng huyết. Trẻ bú khỏe (qua kích thíchđầu vú) mẹ yên tâm và chóng hồi phụcsức khỏe sau khi sinh. Mẹ sẽ ăn ngon,ngủ yên và không bị mất sữa.

Khi mới sinh ra, trẻ đã có đủ lượng nướcdự trữ đủ để không bị mất nước trong khichờ sữa mẹ xuống nhiều. Nếu cho trẻuống thêm nước có thể ảnh hưởng tớiviệc bú mẹ những ngày đầu và nhữngngày tiếp theo.

91

Sữa non là chất loãng tiết ra trước khisữa xuống. Trẻ được bú sữa non sẽ

tăng sức đề kháng và sút cân ít hơn sovới những trẻ phải chờ sữa mẹ xuốngnhiều mới được bú. Bởi vì, sữa non cómột giá trị đặc biệt:

- Sữa non có chứa nhiều kháng thể vàbạch cầu. Nó bảo vệ tốt cho đứa trẻ

chống lại hầu hết các vi khuẩn.

- Sữa non giàu các yếu tố tăng trưởng,kích thích sự phát triển ruột chưa trưởngthành của trẻ. Những yếu tố tăng trưởngnày chuẩn bị cho ruột tiêu hóa, hấp thusữa trưởng thành, hấp thu chất khó tiêuvà những chất có thể gây dị ứng.

- Tuy sữa non chỉ tiết ra với một sốlượng rất ít, nhưng trong thời gian nàylượng sữa như vậy cũng đủ thoả mãn chomột đứa trẻ bình thường.

Thói quen cho trẻ uống thêm nước trongthời gian chờ sữa mẹ xuống nhiều thườnggây nhiều tác hại:

- Con có thể bị dị ứng, lại thêm một gánhnặng cho bộ máy tiêu hóa, thậm chí trẻcòn bị tiêu chảy (do uống nước nhiễmkhuẩn hoặc dụng cụ không vệ

sinh).

- Mẹ có hiện tượng sữa xuống chậm vàtiết sữa ít hơn do trẻ được uống nướcnên không có cảm giác đói, bú ít, vú mẹ

ít được kích thích. Với trường hợp mẹ

nhiều sữa con bú ít, sẽ bị ứ, gây đau, dễbị viêm vú. Nếu kéo dài có thể dẫn đếnthất bại trong việc nuôi con bằng sữa mẹ.

Ngay sau khi ra đời trẻ cần được bú theonhu cầu vào bất kỳ lúc nào nó đòi bú, vàcần bú trong thời gian bao lâu tùy thích,cho tới khi trẻ tự thôi bú. Trẻ càng búnhiều, sữa mẹ càng xuống nhiều.

Tuyệt đối không bao giờ kiêng cho conbú, ngay cả khi người mẹ đang có bệnh,nếu đủ sức vẫn tiếp tục cho con bú. Nếutrẻ đang có bệnh như: sốt, tiêu chảy...với trẻ quá yếu thì vẫn phải vắt sữa mẹcho bé ăn bằng thìa chứ không đượckiêng bú. Bởi lẽ, sữa mẹ là thức ăn dễ

tiêu hóa nhất, sữa mẹ còn có tác dụngchữa tiêu chảy. Trẻ bị ốm, bị tiêu chảycần cho bú mẹ nhiều hơn.

Trong trường hợp mẹ đang nuôi con búmà bất dắc dĩ phải xa con, cần vắt sữađể mẹ uống lại hoặc cho trẻ khác bú đểduy trì nguồn sữa.

Mẹ đủ sữa không cần cho trẻ ăn thêm trẻvẫn phát triển bình thường. Trẻ cần đượcbú mẹ hoàn toàn trong 4 – 6 tháng đầu.Sữa mẹ là thức ăn hoàn hảo nhất, đủ

thoả mãn nhu cầu của trẻ những thángđầu. Lúc này cơ thể trẻ còn chưa quenvới thức ăn lạ, ngoài sữa mẹ, nếu cho ănthêm, không chỉ lãng phí, thậm chí còngây hại cho cơ thể trẻ.

* Cho ăn bổ sung quá sớm, lợi ít hạinhiều vì những lý do sau: 92

- Bộ máy tiêu hóa của trẻ sẽ bị quá tải,ruột quá non yếu không đủ sức tiêu hóa,hấp thụ những thức ăn ngoài sữa mẹ, dễsinh rối loạn tiêu hóa mà biểu hiện là đitướt kéo dài. Nếu không sớm chữa trị rấtdễ suy dinh dưỡng.

- Có thể có hiện tượng dị ứng do cơ thểtrẻ chưa quen với thức ăn lạ.

- Có nguy cơ mắc bệnh nhiễm khuẩnđường tiêu hóa, bệnh đường ruột do dụngcụ cho trẻ ăn chưa đảm bảo vệ sinh, hoặcdo thức ăn ô nhiễm kém chất lượng.

- Làm cho trẻ ít bú mẹ, chê bú mẹ do sữa

ngoài thường ngọt hơn. Vú mẹ tiết ít sữa,dần dần mất sữa, đó cũng là một trongnhững nguyên nhân khiến trẻ khó tránhkhỏi suy dinh dưỡng.

* Cho trẻ bú ở tư thế đúng (xem phầncách cho bú đúng ở trang sau).

Trẻ cần được bú cả sữa đầu và sữa cuốiđể tăng trưởng tốt, bởi thành phần củasữa mẹ thay đổi trong suốt thời gian bébú.

Sữa đầu xuất hiện vào lúc bắt đầu thờigian cho bé bú. Sữa đầu có vẻ xanh,loãng, giàu Prôtêin, đường lactose,vitamin, chất khoáng và nước.

Sữa cuối xuất hiện vào cuối thời gian

cho bú. Sữa này có màu trắng hơn vì cónhiều chất béo. Chất béo làm sữa cuốigiàu năng lượng (chất béo trong sữa mẹ

cung cấp hơn 50% năng lượng cho trẻ).

Với mẹ nhiều sữa, khi trẻ còn nhỏ có thểchỉ bú một bên đã no thì cần lưu ý:

+ Lần này cho bú vú trái trước thì lầnsau cho bú vú phải trước. Và mỗi lần búphải cho bé bú cả sữa đầu lẫn sữa cuốimới đủ năng lượng cho cơ thể bé.

+ Trường hợp trẻ bú đã no mà vú cònsữa thì cứ mạnh dạn vắt sạch sữa ra, mẹuống lại sữa đó. Làm như vậy sẽ kíchthích vú tạo sữa, không nên để ứ sữa quálâu làm căng vú dễ gây mất sữa.

Nhớ sau mỗi lần cho trẻ bú, vú phải hếtsữa mới tốt.

Chú ý vệ sinh vú sạch sẽ nhưng khônglau rửa luôn, nhất là với xà phòng, để

giữ được chất nhờn tự nhiên ở đầu vú.Nếu không da sẽ khô và dễ bị tổn thươngdo nứt núm vú, gây đau cho mẹ và ảnhhưởng tới việc ăn uống hàng ngày củacon.

Trong thời gian cho con bú, người mẹnhớ chăm sóc kỹ hai đầu vú.

Những lần bú đầu tiên

Khi bạn cho con bú lần đầu tiên có thểcó một vài sự cố xảy ra:

- Bạn tiết sữa chậm và không đủ sữa.Bạn cần chú ý rằng tâm trạng thoải máivà ngủ đủ là điều đầu tiên đảm bảo choviệc tiết sữa. Người mẹ càng lo lắng thìlượng sữa tiết ra càng ít. Không có sựliên hệ nào giữa bộ ngực to, nhỏ và việctạo sữa. Nếu bạn có bộ ngực nhỏ, bạncũng vẫn có thể có nhiều sữa. Nếu sau batuần, bạn thực sự có quá ít sữa thì cũngđừng nên thất vọng, bạn vẫn có thể nuôicon tốt.

93

- Tình trạng sữa chảy ra ở một núm vú.Không có gì phải lo lắng cả. Khi bạn chobé bú ở bên vú này, vú kia chảy sữa làviệc bình thường.

- Bé bị nấc cụt. Điều này cũng hoàn toànbình thường. Bạn hãy cho bé uống mộtchút nước hoặc cho bé bú một chút, hãynựng bé cho đến khi bé hết nấc.

- Căng sữa. Bộ ngực của bạn trở nêncăng cứng, gây đau và sữa tiết ra ít békhông thể bú. Bạn nên đứng dưới tianước nóng và xoa bóp ngực nhè nhẹ.Tình trạng vú căng sữa là một tình trạngtạm thời, nhưng nếu kéo dài có thể làmgiảm tiết sữa thậm chí có thể gây ra viêmmạch bạch huyết, nếu không chữa trị cóthể

gây ra ung nhọt, vì vậy cần được theodõi sát sao.

- Có nên thay đồ cho bé trước và sau

khi cho bú không? Không thật cần thiết.Nếu thay đồ trước khi cho bé bú, béđang đói, bé có thể khóc; còn sau khi bébú, bé có thể ngủ ngay vì vậy cần để chobé ngủ được ngon giấc hoặc bé đang nobạn thay đồ cho bé có thể làm bé nôn trớ.

- Thời gian mỗi lần cho bé bú là baolâu? Thời gian trung bình của một lần búlà 20 phút. Bé có thể bú đủ khẩu phầntrong 5 – 10 phút nhưng người mẹ cầncho bé bú lâu hơn để bé thoả mãn sự“thèm mẹ”. Nếu đang bú bé dừng lại mơ

màng nhìn mẹ rồi đùa thì đó là nhữnggiây phút hạnh phúc của cả hai mẹ con,điều đó đánh dấu một tiến bộ đáng kểtrong sự phát triển của bé.

Con bú khi núm vú quá ngắn

hoặc quá dài?

Một số bà mẹ thường nghĩ rằng núm vúngắn thì bé không bú được. Thực ra độdài của núm vú không quan trọng, chỉcần trẻ ngậm bắt vú đúng thì sẽ mút đượcsữa.

Nhiều đầu vú trông dẹt, ngắn nhưng kéora được và co giãn tốt thì không có vấnđề gì, bé vẫn có thể ngậm vú sâu và mútđược nhiều sữa.

Một số núm vú không co giãn tốt tronglúc mang thai nhưng sau khi sinh, dođược trẻ mút và kéo dài ra thêm nên vẫncó thể cho bú mẹ được. Rất hiếm gặp

loại núm vú bị thụt vào.

Nếu núm vú ngắn:

• Kéo giãn hai bên quầng vú thì núm vúsẽ lồi ra và trông dài hơn.

• Nhẹ nhàng kéo đầu vú và quầng vú đểtạo thành một cái núm vú. Nếu núm vúkéo ra dễ dàng là co giãn tốt. Nếu kéo rađược ít là co giãn kém. Nếu kéo ra khôngra mà còn thụt vào thì đó là núm vú thụt.

• Nếu núm vú co giãn dễ dàng, như vậyngười mẹ đã có núm vú rất tốt để

cho con bú dù có thể ngắn một chút.

94

• Núm vú co giãn ít và núm vú thụt đềuxử lý giống nhau. Tuy nhiên những bà mẹcó núm vụ thụt cần được giúp đỡ trongthời gian dài hơn.

• Trước và sau khi mang thai, bà mẹ cóthể tập vê đầu vú mỗi ngày hai lần, mỗilần năm phút, núm vú sẽ co giãn tốt hơn.Khoảng một tháng trước ngày sinh thìkhông nên tập nữa vì có thể gây sinhsớm.

• Sau khi sinh, cho trẻ mút thật mạnh vàcàng sớm càng tốt. Bảo đảm cho trẻ

bú đúng cách, núm vú sẽ co giãn tốt.

• Nếu vú bị ứ sữa, mẹ phải nặn bớt sữara cho vú mềm để dễ dàng cho con bú.

• Người mẹ cần hiểu rằng trẻ phải tậpngậm đầu vú và một phần quầng vú trongmiệng, như vậy giúp cho trẻ bú được vớicác loại núm vú ngắn, co giãn kém hoặcvú thụt.

Nếu núm vú quá dài

Vài bà mẹ có vú dài hơn bình thường(riêng với trẻ sơ sinh đẻ non, một númvú bình thường cũng có thể là quá dàiđối với bé). Nếu núm vú quá dài, trẻ chỉmút núm vú mà không ngậm được quầngbú vào miệng. Như vậy, trẻ sẽ không búđược đủ sữa vì không ngậm vú được sâu.

Mẹ cần kiên nhẫn cho trẻ tập bú. Sau khibú xong, vắt hết sữa ra cho uống bằng ly(cốc) và muỗng. Khi trẻ lớn hơn sẽ tự

mút vú dễ hơn.

Một số cách vắt sữa từ bầu vú mẹ

Vắt sữa bằng tay:

* Chuẩn bị dụng cụ vắt sữa:

- Chọn ly - cốc có miệng rộng (hoặcchén, tách).

- Rửa sạch ly cốc bằng xà bông và nướcsạch.

- Rót nước sôi vào đầy cốc. Khi đã sẵnsàng vắt sữa thì đổ nước đi.

* Cách vắt sữa bằng tay:

- Rửa sạch tay.

- Ngồi hoặc đứng thoải mái. Đưa cốcđựng sữa đến gần vú.

- Đặt ngón tay cái lên vú phía trên quầngthâm của vú và núm vú, ngón tay trẻ ởdưới ở quầng vú và đối diện với ngóntay cái, các ngón tay khác đỡ vú.

- ấn ngón cái và ngón trỏ một cách nhẹnhàng vào phía thành ngực (ấn vàongười), dồn sữa ở trong các xoang chảyra, rồi bóp hai ngón tay cái và trỏ lại gầnnhau để ép sữa ra. Không nên ấn quámạnh vì dễ làm tắc ống dẫn sữa.

- ấn, bóp rồi thả ra, làm như vậy nhiềulần. Nếu thấy đau có nghĩa là kỹ thuật

làm sai, cần xem lại. Lúc đầu có thể sữachưa xuống ngay nhưng sau khi ấn nhiềulần, sữa bắt đầu chảy ra.

95

- Đổi vị trí ngón tay để ấn vào tất cả cácphần vú, đảm bảo sữa ở tất cả các xoangtrong vú được vắt hết ra.

- Tránh xoa bóp hoặc trượt các ngón taytrên da. Tránh chạm tay vào quầng vú vànúm vú vì việc ấn hoặc kéo núm vúkhông làm cho sữa chảy ra.

- Vắt mỗi bên từ 3 đến 5 phút cho tới khidòng sữa chảy chậm lại thì chuyển sangbên kia. Sau đó vắt lại cả hai bên.

* Một ngày nên vắt tối thiểu 8 lần, cáchkhoảng 2 đến 3 giờ vắt một lần để cónguồn sữa liên tục. Nếu số lần vắt ít hơn,số lượng sữa tạo ra sẽ ít dần và mất sữa.

Hút sữa bằng dụng cụ:

Dụng cụ hút sữa bằng tay:

Khi vú quá căng sữa hoặc núm vú bị đauthì có thể vắt sữa bằng dụng cụ hút sữabằng tay. Dụng cụ này giúp hút sữa dễdàng hơn khi vú căng đầy, có bán nhiềutại các nhà thuốc, cơ sở y tế.

Cách sử dụng:

Dụng cụ hút sữa bằng tay là một ống thủytinh đặc biệt, một đầu có bóng tròn bằng

cao su, một đầu rộng ra để úp vào bầuvú.

- Bóp bóng cao su đẩy khí ra ngoài.

- Đặt đầu kia vào sát da bầu vú (úp lênxung quanh núm vú), bảo đảm kín khôngđể khí bên ngoài lọt vào.

- Thả bóng cao su. Đầu vú và vùngquầng vú bị hút vào trong ống.

- Bóp bóng rồi thả ra như vậy vài lần thìsữa sẽ bắt đầu chảy ra, và nằm ở

phần phình ra của dụng cụ.

- Đổ sữa vào ly (cốc) và cho trẻ uốngbằng muỗng.

- Cần làm sạch và tiệt trùng dụng cụtrước và sau khi sử dụng. Nấu dụng cụ

trong nước đang sôi trong khoảng 10phút ngay trước khi dùng.

Bơm điện:

Sử dụng bơm điện thì hút sữa hiệu quảhơn, thường sử dụng trong bệnh viện.

Tuy nhiên, cần phải làm sạch và tiệttrùng dụng cụ kỹ càng trước và sau khisử

dụng, đặc biệt khi nhiều phụ nữ cùngdùng chung một ống bơm.

Bé sinh thiếu tháng, nhẹ ký

có thể bú mẹ được không?

Những trẻ có cân nặng lúc sinh dưới1800gram thì không thể bú mút đủ

mạnh để kích thích tạo sữa, cũng như trẻnhỏ hơn 1500gram thì hoàn toàn khôngthể tự mút vú mẹ được.

Cho trẻ sinh nhẹ ký bú như thế nào?(sinh dưới 2500gram).

96

- Mẹ phải vắt sữa để cho bé uống bằngly hoặc bằng muỗng, một ngày ít nhất 8lần (cách mỗi 3 giờ thì cho một cữ) sẽgiúp sữa được tạo ra liên tục. Nếu mẹchỉ

vắt 1 - 2 lần mỗi ngày thì sữa mẹ sẽ cạndần và mất sữa (xem câu 39).

- Khi bé có thể bú được, cố gắng giúp béhọc cách mút vú mẹ càng sớm càng tốt,để kích thích phản xạ tạo sữa (xem câu3).

- Giúp bé ngậm vú mẹ cho đúng. Điềunày có thể khó khi miệng bé nhỏ mà númvú to. Tuy nhiên nếu bé được ngậm vútốt thì sẽ nhanh chóng có thẻ tự bú đượctốt hơn (xem câu 5).

- Sức bé bú được tới đâu thì bú tới đó,rồi sau đó vắt sữa còn lại cho uống bằngmuỗng.

- Cần luôn giữ ấm vì những trẻ nhỏ rất dễ

bị lạnh ngay cả trong thời tiết lạnh.

Một trẻ bị lạnh thì phải sử dụng nănglượng từ thức ăn để giữ ấm cơ thể, nênkhông đủ năng lượng để phát triển. Cáchtốt nhất là cho bé ngủ cùng với mẹ vàđắp chung chăn.

- Nên cân bé đều đặn để chắc chắn rằngbé tăng cân tốt.

Cho trẻ uống bao nhiêu sữa là đủ chomột ngày?

- Ngày đầu tiên: 60ml cho mỗi ký lô (kg)cân nặng của trẻ. Chia làm 8 bữa (haycho uống cách mỗi 3 giờ).

- Ngày thứ hai: 80ml/kg.

- Ngày thứ ba: 100ml/kg.

- Từ ngày thứ tư đến ngày thứ bảy: Mỗingày tăng 20ml/kg.

- Từ ngày thứ tám trở đi: 200ml/kg.

Duy trì lượng sữa này cho đến khi cânnặng bé đạt cân nặng của trẻ bình thườngvà có thể tự bú mẹ.

Làm gì khi mẹ chưa xuống sữa?

Trẻ sinh nhẹ cân phải cho bú sớm trongvài giờ đầu tiên để tránh hạ đường huyết,cho nên có thể không chờ được tới khimẹ xuống sữa. Vì vậy một vài cữ ăn đầutiên của trẻ có thể "mượn" sữa của mộtbà mẹ khác dư sữa (con của bà ấy bú

không hết...).

Hoàn toàn yên tâm khi dùng sữa của bàmẹ này để cho con của bà mẹ khác uống.Sữa mẹ rất an toàn, có thể dùng tươi,không cần phải tiệt trùng... Cố gắng chotrẻ uống càng sớm càng tốt, trong vài giờđầu sau khi sữa được vắt ra.

Hỗ trợ cho bà mẹ có con sinh nhẹ ký:

Đối với các bà mẹ này, cán bộ y tế cầncó sự giúp đỡ đặc biệt trong việc tạo ravà duy trì nguồn sữa mẹ. Trẻ nhẹ cânkhông thể tự mút vú mạnh để kích thíchtạo sữa, nhưng lại cần sữa mẹ hơn cảnhững trẻ bình thường khác.

- Mẹ nên tin tưởng rằng:

97

+ Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho bé.

+ Có thể cho đứa con của mình bú sữamẹ được.

+ Mình sẽ có đủ sữa cho con.

+ Mẹ sẽ làm một điều tốt cho bé nếu biếtvắt sữa cho uống.

+ Sẽ dễ dàng hơn khi bé đủ lớn để có thểtự bú mẹ.

- Mẹ nên ở gần con càng nhiều càng tốt.Sự vuốt ve, ẵm bồng sẽ làm cho mẹ

cảm thấy yêu trẻ và giúp sữa tiết ra.

Mẹ sinh mổ thì có sữa

cho bé bú mẹ không?

Trường hợp này cũng không có gì ngăncản việc nuôi con bằng sữa mẹ.

- Mẹ cần cho trẻ bú ngay sau khi conđược cho gần mẹ.

- Nếu mẹ gặp khó khăn vì vết mổ, vẫn cóthể cho con bú ở tư thế nằm nghiêng,hoặc có sự giúp đỡ của nhân viên y tếkhi đặt bé vào vú trong 1 đến 2

ngày đầu tiên. Điều quan trọng là bé cầnđược bú sớm trong vòng 24 giờ đầu tiên(nếu có thể) và cho bú theo nhu cầu củabé.

- Nếu bé bị cách ly mẹ vì một lý do nàođó thì vẫn có thể làm nhiều cách:

+ Mẹ nặn sữa vào bình và đưa nhân viêny tế khoa chăm sóc trẻ sơ sinh cho uống(bằng ly, bằng muỗng). Cần vắt sữathường xuyên để duy trì lượng sữa mẹ.

+ Nhờ nhân viên y tế đưa bé đến chỗ mẹnằm để cho bú vào mỗi cữ bú, hoặc chomẹ vào khoa săn sóc sơ sinh cho con búcách khoảng 3 giờ một lần...

+ Khi bé được gần mẹ thì cho tập bú mẹngay để tạo lại nguồn sữa. Mẹ cần kiêntrì cho bé mút vú mẹ càng nhiều càng tốtđể giúp tạo sữa và tiết nhiều sữa.

+ Nếu lúc đầu chưa có sữa, bé không

muốn ngậm vú mẹ thì cần làm một số

thủ thuật nhỏ như: pha sữa vào bình vànhỏ sữa bình lên vú mẹ trong khi bé đangmút vú mẹ, dán một ống dẫn sữa nhỏ lênngực mẹ và cho bé ngậm chung với vớivú mẹ...

Cho trẻ sinh đôi bú mẹ

Các bà mẹ đều có đủ sữa để nuôi cả haiđứa trẻ. Khi mẹ càng cho bé mút vúnhiều thì sữa sẽ càng tiết ra nhiều. Vìvậy, nếu cả hai trẻ đều được cho bú thìsẽ có đủ sữa cho cả hai (Nhiều bà mẹcòn có đủ sữa cho ba đến bốn trẻ...).

Mẹ cần tìm ra cách cho bú tốt nhất saocho thuận lợi cho mình và cho hai trẻ.

Mỗi người có thể làm một cách khácnhau. Có thể cho cả hai trẻ bú cùng mộtlúc hoặc trẻ trước trẻ sau, mỗi trẻ bú mộtbên hoặc thay đổi lần lượt hai vú...

Cần sự giúp đỡ của người chồng và giađình, cùng bàn bạc cách giúp đỡ mẹ

chăm sóc cho hai trẻ.

98

Không cần nói bạn cũng biết chăm sóc 2bé cùng một lúc cần rất nhiều thời gianvà công sức. Cho 2 bé cùng bú không chỉvì lý do sức khỏe và kinh tế mà cònthuận lợi hơn nhiều so với bú sữa ngoài.Các bà mẹ của những cặp song sinhthường cho rằng cho bé bú sữa mẹ dễ

hơn và ít tốn thời gian hơn là phải chuẩnbị

pha sữa và cho bé bú sữa bình, đặc biệtkhi người mẹ nắm vững kỹ năng cho 2 bébú cùng một lúc.

Nhiều bà mẹ lo lắng về khả năng tạo đủsữa cho 2 bé bú, nhưng đa số phụ nữ

đều có khả năng tạo nguồn sữa dồi dàođủ cho 2, thậm chí 3 bé cùng bú.

Ngay khi biết mình đang có mang songthai, bạn nên khởi sự những chuẩn bị

đặc biệt. Tất nhiên, bạn được nhiều sựgiúp đỡ càng tốt trong những tuần đầutiên sau khi sanh, bạn cũng nên tham

khảo kinh nghiệm của những phụ nữ đãtừng nuôi con sinh đôi bằng chính sữacủa mình. Nhiều nơi còn có hội củanhững bà mẹ

sinh đôi, bạn cũng có thể liên hệ vớinhóm hỗ trợ nuôi con bằng sữa mẹ ở địaphương; các nhóm này thường cung cấptài liệu về chăm sóc và cách nuôi consinh đôi bằng sữa mẹ.

Gần phân nửa số cặp song sinh đều sinhthiếu tháng. Suốt thời gian mang thai bạnnên làm những việc nhằm làm giảm rủiro sinh non và những rắc rối khác bằngcách duy trì chế độ ăn giàu calori - ítnhấtlà 2900 calori/ngày và protein (đạm)ít nhất là 1100 gram/ngày. Hãy thamkhảo ý kiến của cơ sở y tế về chế độ

kiểm tra bản thân, qua đó biết được cácdấu hiệu sinh non.

Tạo nguồn sữa dồi dào: Việc cung cấpđủ sữa cho 2 bé hoặc hơn phụ thuộc vàosự cạn sữa hoàn toàn và thường xuyêncủa vú mẹ. Nhiều người sinh non hoặcbé rất nhẹ ký khi sinh ra thường khôngkiên trì cho bé bú một cách hiệu quả đủđể

kích thích sự tạo sữa dồi dào. Vì vậy,nên sử dụng loại máy hút tự động, vớiđầu hút đôi. Khi các bé được sinh sớm 2tuần hoặc hơn; hoặc trọng lượng khi sinhdưới 2kg. Thậm chí nếu bé khỏe mạnh vàbú mẹ thường xuyên, bạn cũng nên hútmỗi bên ngực chừng 5 - 10 phút sau mỗi

lần cho bú để sữa cạn nhằm kích thíchtạo nguồn sữa dồi dào.

Nếu bé đang ở giai đoạn chăm sóc đặcbiệt, không thể bú mẹ, bạn hãy dùng máyhút ít nhất 8 lần/ngày. Bạn phải nhắmmục tiêu tạo ra ít nhất 1/2 lít sữa mộtngày cho mỗi bé.

Nuôi 2 hoặc 3 bé bằng sữa mẹ: Bạn nêncho bé bú ít nhất 8 lần/ngày. Điều này cónghĩa là phải đánh thức bé dậy cứ 3giờ/lần vào ban ngày và buổi tối để chobú và cứ 4 - 5 giờ/lần lúc khuya cho đếnkhi bé luôn tăng cân mà không cần phảibú thêm sữa ngoài.

Một số bà mẹ thích cho các bé bú đồngthời, trong khi số khách thích cho từng bé

bú riêng biệt. Tất nhiên cho 2 bé bú cùnglúc tiết kiệm được thời gian và 99

cần thiết nếu cả 2 cùng đói. Nếu bạnmuốn cho các bé bú cùng lúc, đây là 3 tưthế

căn bản:

• Ôm chặt cả 2 bé, chân của 2 bé xuôibên nhau hoặc bắt chéo lên nhau.

• Ôm chặt 1 bé và ôm bé kia theo tư thế"ôm bóng".

• ẵm cả hai bé theo tư thế "ôm bóng".

Trong những tuần lễ đầu, bạn cần nhờngười khác giúp đưa các bé lên ngực

cùng lúc. Bạn cũng cần vài cái gối để dễđặt 2 bé đúng tư thế. Nên đưa bé bú yếulên trước rồi đến bé bú mạnh hơn lênngực để cho bú. Việc cho cặp song sinhbú sẽ dễ dàng hơn khi bé được nhiềutháng tuổi vì ít phải nâng đầu cũng nhưáp bé ngậm vú mẹ.

Cho từng bé bú, mỗi bé chỉ bú ở một vú,bạn dễ xoay trở và có nhiều thời gianhơn cho mỗi bé. Bạn có thể quyết địnhcho từng bé bú bất kỳ khi nào bé thấy đóihoặc 2 bé bú và ngủ gần như chung mộtthời gian biểu. Để tập thói quen chungcho cả 2 bé, bạn chỉ việc cho bé thứ 2 bú(đánh thức bé dậy nếu cần) sau khi đãcho bé thứ 1 bú. Bé song sinh thường cóxu hướng thích vú này hơn vú kia, vì thế

bạn nên thay đổi vị trí các bé ở mỗi lầnbú trong những tuần đần để 2 bên ngựcđược kích thích đều nhau. Điều này đặcbiệt quan trọng khi một bé bú mạnh hơnbé kia.

Những người sinh 3 thường cho 2 bé búcùng lúc rồi mới cho bé còn lại bú cả 2bên vú, hoặc người phụ giúp cho bé thứ3 bú bình thay vì bú mẹ. Nhớ luân phiêncác bé trong lần cho bú kế tiếp. Trongnhững tuần lễ đầu, nếu các bé lên cânđều, bạn không nên thay sữa mẹ bằng sữangoài, bạn phải chắc chắn rằng ngựcmình được kích thích qua động tác búcủa các bé để nguồn sữa luôn đầy đủ.Việc tránh dùng sữa bình cũng giúp hạnchế khả năng tắt tuyến sữa và nhiễm

khuẩn ngực.

Tự chăm sóc: đối với bà mẹ nuôi 2 hoặc3 con, việc nghỉ ngơi, ăn uống nhiều làrất tốt. Đa số các bà mẹ cho con búthường đói bụng và khát nước nhiều hơnbình thường, nhưng nếu ăn uống quá độvà trở nên mệt mỏi, bạn sẽ mất sự thèmăn và sụt cân. Các nhà dinh dưỡng họckhuyên rằng một người đang nuôi consong sinh bằng sữa của mình cần ít nhất300 calori/ngày. Khẩu phần ăn nên baogồm thực phẩm giàu protein và khoảng1,2 lít sữa hoặc hơn trong một ngày. Cácsản phẩm làm từ sữa cũng cần có sốlượng tương đương hoặc bổ sung thêmchất calcium, vitamin C, B-Complex,men bia cũng rất có lợi cho người mẹ.

Mẹ phải làm sao khi bé không chịu búmẹ?

Bé không chịu bú mẹ thường làm cho cácbà mẹ cai sữa sớm và luôn cảm thấy bịtách rời khỏi con, có cảm giác bị thất bạitrong việc nuôi con bằng sữa mẹ.

Một số cách bé biểu hiện từ chối búmẹ:

100

• Bé ngậm vú nhưng không chịu bú hoặcbú rất yếu.

• Đôi khi bé khóc và chống lại khi mẹ cốgắng cho bú.

• Bé ngậm vú đang bú nhưng sau đó nhảvú ra và khóc hoặc bị ho sặc.

• Có một số trẻ chỉ bú một bên vú và từchối bú vú bên kia.

Những nguyên nhân và cách giải quyếtkhi bé từ chối bú mẹ:

• Bé bị đau do sang chấn, vết thương haybầm máu... sau cuộc đẻ: giúp mẹ

tìm cách bế mà không chạm vào vùng bébị đau.

• Bé bị bệnh: điều trị cho bé theo từngbệnh.

• Đẹn lưỡi (tưa, nấm): đến bác sĩ để

được chữa trị.

• Bé mọc răng: uống thuốc hạ sốt, kiênnhẫn tiếp tục cho bú.

• Bé bị ngạt tắc mũi: mẹ làm thông mũibé bằng cách hút mũi, lấy mũi bằngtampon, dụng cụ hút mũi hoặc hút bằngmiệng, giữ ấm trẻ. Bà mẹ nên cho trẻ búnhững lần bú ngắn và bú nhiều lần hơnbình thường.

• Khi trẻ bị bệnh, nếu trẻ không thể búđược thì giúp mẹ vắt sữa ra ly, chén vàcho trẻ ăn bằng muỗng.

• Do tư thế bú sai: mẹ sửa lại cách chocon bú đúng.

• Nếu tia sữa quá mạnh làm cho bé ngộp,sặc: mẹ dùng hai ngón tay trỏ và giữa đặttrên và dưới núm vú, kẹp nhẹ để giảmbớt lượng sữa chảy ra. Nếu sữa mẹ

quá nhiều, có thể vắt bớt sữa đầu ra ly,cho bú hết sữa cuối trước rồi cho uốngphần sữa trong ly sau nếu bé còn uốngđược.

• Những thay đổi làm trẻ khó chịu: cầncố gắng làm giảm sự ngăn cách mẹ

con, giảm thiểu những thay đổi nếu cóthể. Mẹ nên ngưng sử dụng loại xàphòng, nước hoa hoặc thức ăn mới lạlàm bé khó chịu.

Giúp đỡ mẹ cho bé bú lại:

• Mẹ luôn gần gũi với bé.

• Cho bú bất cứ lúc nào bé muốn.

• Giúp bé ngậm vú đúng cách.

• Cho bé uống sữa mẹ bằng ly hoặcmuỗng: khi phải vắt sữa ra ly hoặc nhữngtrường hợp cần thiết phải cho uống sữangoài (sữa bột, sữa hộp) thì nên cho béuống bằng ly hoặc bằng muỗng.

• Tránh sử dụng bình và đầu vú cao su vìcó thể làm cho bé bỏ vú mẹ sau này.

Tắm cho trẻ sơ sinh

101

Trước khi chào đời, còn trong bụng mẹ,trẻ đã sống ở môi trường nước. Bé đượcnước chở che, bao bọc. Sau khi ra đời,bé tìm lại được cảm giác an toàn và thưthái trước kia trong môi trường nước.Tắm giúp cho trẻ thư giãn.

Những điều cần lưu ý

Bạn có thể tắm cho trẻ vào bất cứ thờiđiểm nào trong ngày, nhưng lưu ý là trẻngủ rất ngon sau khi tắm vì vậy bạn nêntắm cho trẻ vào gần giờ ngủ để trẻ ngủ

sâu và ngon hơn.

Bạn không nên tắm cho trẻ vào lúc trẻđang đói bởi lẽ trẻ sẽ kêu khóc và khóchịu. Khi trẻ mới ăn xong cũng không nên

tắm vì trẻ sẽ trớ ra.

Để cho thật thoải mái, hãy tắm cho trẻ ởnơi khô ráo, thoáng và ấm áp, tránhnhững chỗ có gió lùa.

Cần chuẩn bị sẵn sàng mọi thứ cần thiếttrước khi bắt đầu tắm cho trẻ như: nướctắm, xà bông, dưỡng da, khăn tắm, tã lót,bông rửa mắt... Hãy thử nhiệt độ

của nước bằng cách thò hẳn tay xuốngnước. Nhiệt độ thích hợp là 36,5�C, bỏvài giọt dầu tắm cho trẻ vào trong chậu.

Các bước tắm cho trẻ sơ sinh

Bước 1. Bỏ quần áo của trẻ ra, chỉ giữlại tã lót trong. Quấn trẻ vào khăn tắm

mềm, sạch rồi bắt đầu rửa mặt cho trẻ.

Bước 2. Dùng bông mềm thấm vào nướcđể lau sạch mắt cho trẻ, bắt đầu lau từtrong khoé mắt ra ngoài. Mỗi bên mắtdùng một lần bông khác nhau để giữ vệ

sinh.

Bước 3. Dùng khăn mềm loại cho trẻ sơsinh thấm nước rồi lau sạch các phần cònlại trên khuôn mặt trẻ, lau mũi, sau cổ,vành tai và sau tai. Không dùng bông đểlau sâu vào phía trong tai vì ráy tai đã tựlàm sạch.

Bước 4. Sau khi lau rửa sạch mặt cho trẻta hãy gội đầu cho trẻ. Bạn đỡ ngửa trẻra, phần dưới hơi tì vào người bạn. Một

tay bạn đỡ đầu em bé, dùng ngón tay trỏvà ngón tay cái để đỡ cổ bé, lưng bé nằmdọc theo cần tay bạn, khuỷu tay bạn kẹplấy chân bé. Hãy cho một chút dầu gội ratay bạn và bắt đầu xoa nhẹ nhàng quanhđầu trẻ. Bạn chớ kỳ cọ mạnh, nếu khôngbạn sẽ gây nên những vết xước trên dađầu rất mỏng của trẻ. Sau khi nhẹ nhàngmát xa khắp đầu trẻ, bạn hãy dùng nướcxả thật sạch dầu gội trên đầu trẻ, nhớđừng để nước văng vào mặt trẻ. Ôm bévào lòng, bạn hãy nhẹ nhàng thấm khôtóc cho bé bằng chiếc khăn sạch và mềm.

Bước 5. Bây giờ bạn bỏ tã lót trên ngườitrẻ và đưa trẻ vào chậu tắm. Một tay bạnluồn xuống để đỡ vai và cổ của trẻ. Hãyvợt nước lên người trẻ và kỳ nhẹ

nhàng khắp phần trên cơ thể cho sạch sẽ.Nếu bạn muốn, có thể dùng loại khăn tắmthật mềm. Sau khi đã rửa sạch cho trẻphần trước, bạn hãy xoay trẻ lại theo 102

chiều kim đồng hồ và lau rửa phần lưngtrẻ. Sau đó hãy lau rửa phần mông và bộ

phận sinh dục em bé thật cẩn thận. Vớitrẻ sơ sinh chỉ 2 – 3 phút ngâm nước làđủ.

Bước 6. Nhấc trẻ ra đặt vào khăn bôngtắm to, mềm, sạch. Bạn bắt đầu lau khôcho trẻ từ cổ xuống, nhớ phải lau thậtsạch các phần dưới cằm, nách, háng,bụng dưới, các kẽ ngón chân và tay.

Bước 7. Khi lau vùng rốn, chú ý dùng

bông lau sạch các vùng da xung quanhrốn và cả vùng da ở rốn. Bạn đừng sợkhi phải lau rốn cho trẻ vì rốn sẽ nhanhchóng rụng đi trong vòng 6 – 7 ngày saukhi sinh. Nếu bạn dùng phấn rôm, bạnhãy rắc một ít ra tay và xoa hai bàn tayvào nhau. Lướt nhẹ hai bàn tay trên daem bé.

Bước 8. Hãy quấn tã lót mới và mặcquần áo cho trẻ. Trong 2 – 3 tuần đầutiên bạn nên quấn tã có miếng lót để giữcho trẻ được ấm và không bị gió vào.

Cuối cùng, bạn có thể dùng lược thậtmềm để chải tóc cho trẻ.

Những thắc mắc xung quanh việc tắmrửa cho bé:

- Việc tắm rửa cho bé trai và bé gái cógì khác nhau?

Đối với các bé gái, việc rửa ráy bộ phậnsinh dục ngoài được tiến hành hết sứcthận trọng. Với từng nếp gấp, bạn nên launhẹ nhàng từ trước ra sau. Với bé trai,bạn nên tranh thủ lúc tắm để tiến hànhviệc rửa ráy cho bé. Bạn cẩn thận, nhẹ

nhàng kéo bao quy đầu của bé ra rồi bạnhãy rửa thật nhẹ, thật nhanh, nếu bé cóphản ứng hoặc bé khóc, bạn không nênép.

- Làm gì nếu bé sợ nước?

Trước hết, bạn phải chắc chắn rằng nướctắm của bé không quá nóng hoặc quá

lạnh. Trước hết, bạn cần động viên bé.Khi tắm cho bé, bạn đừng nôn nóng, hãynói với con những lời dịu dàng, sau ítngày bé sẽ thích tắm.

- Có nên tắm cho bé mỗi ngày?

Đó là một việc rất nên làm. Ngoài chứcnăng làm vệ sinh, tắm còn giúp bé thưgiãn, vui đùa.

- Có nên để bé một mình trong bồn tắm?

Tuyệt đối không nên để bé một mìnhtrong nhà tắm (thậm chí chỉ trong một vàigiây). Trẻ em có thể bị chết đuối trongmực nước chỉ 15cm, hoặc bé có thể bị

bỏng vì tự mở vòi nước nóng.

- Có nên gội đầu cho trẻ mỗi ngàykhông?

Nên. Da đầu của bé đôi khi có mỡ, bécần được gội đầu để tránh sự hình thànhcủa “cứt trâu”. Khi trẻ được 3 – 4 tháng,chỉ nên cách một ngày gội đầu cho bémột lần.

Sự tăng trưởng

103

Sự tăng trưởng của trẻ phải được theodõi đều đặn trong suốt thời kỳ thơ ấu.

Sau đó, việc theo dõi sẽ giảm dần nhưngvẫn phải đều đặn cho đến khi con bạn hếttuổi dậy thì.

Sự tăng trưởng của trẻ được đánh giáqua tầm vóc, trọng lượng, vòng đầu.

Những số liệu đo được giúp ta so sánhsự phát triển của trẻ với mức trung bìnhcủa các trẻ em cùng tuổi.

Tăng trưởng là một hiện tượng động vìvậy ta cần biết cách thức trẻ phát triểnthông qua Biểu đồ tăng trưởng.

Một đứa trẻ lớn lên và to ra một cáchđều đặn là một đứa trẻ có sức khỏe tốt.

Việc đo trọng lượng trẻ dễ dàng hơn rất

nhiều so với việc đo chiều cao. Nếu conbạn chưa biết đứng thẳng, bạn hãy chocon nằm thật thẳng (lưng thẳng, hai chânthẳng), đầu bé chạm vào cạch giường,bạn đánh dấu điểm mà gót chân bé chạmtới rồi đo từ điểm đỉnh đầu đến gót chân.

Trọng lượng: Để theo dõi sự tăngtrưởng trọng lượng của bé, để biết rõ sự

tăng trưởng đó có bình thường không,bạn hãy cân bé đều đặn và đánh dấu thậttỉ

mỉ vào biểu đồ dưới đây.

- Cách ghi biểu đồ:

Độ tuổi được ghi theo chiều ngang.

Trọng lượng được ghi theo chiều dọc.

Bạn hãy cân bé rồi vạch hai đườngthẳng, một đường đi qua đường ghi trọnglượng của trẻ, đường thẳng đứng đi quacột ghi tuổi, hai đường này sẽ cắt nhautại một điểm. Điểm này là chỉ số trọnglượng của trẻ ở thời điểm đo.

Ví dụ: Con bạn được 6 tháng tuổi vànặng 8kg. Bạn kẻ một đường thẳng nằmngang đi qua mốc 8kg, sau đó kẻ mộtđường thẳng đứng đi qua mốc 6 thángtuổi, hai đường thẳng này sẽ gặp nhau ởmột điểm. Qua quá trình theo dõi, bạn sẽvẽ

được biểu đồ tăng trưởng trọng lượngcủa bé.

104

* Sự phát triển của bé như thế nào đượcgọi là bình thường?

Bạn hãy nhìn vào biểu đồ, bạn sẽ thấymột phần sẫm màu và có một đường congở giữa (c). Những đường cong của đa sốtrẻ em phát triển bình thường đều nằmtrong phần sẫm màu.

Những trẻ có trọng lượng trung bình đềucó một đường cong giống như

đường cong (c). Những trẻ nặng hơn cóđường cong nằm ở ranh giới phía trêncủa của phần sẫm màu, và những trẻ nhẹhơn có đường cong đi trong ranh giớibên dưới của phần màu xám.

Bạn hãy xem các tình huống sau đây:

- Nếu đường cong của bé nằm chồng lênđường cong trung bình hoặc nằm gầnđường cong trung bình đồng thời đi theocùng độ nghiêng với nó thì có nghĩa là sựtăng trưởng của bé phù hợp với mứctrung bình.

- Nếu đường cong nằm dưới hoặc trênđường cong trung bình nhưng vẫn nằmtrong giới hạn sẫm màu và đường congđều cùng độ cong của đường cong (c) thìcó nghĩa là con bạn hơi béo hơn hoặc ítbéo hơn mức trung bình nhưng đó là sựtăng trưởng đều đặn và hoàn toàn bìnhthường, bạn không cần phải lo lắng.

- Nếu đường cong đột ngột “gãy”, nó có

thể ngoặt lên trên (nếu trẻ tăng cân quámức), nếu nó vượt qua vùng sẫm màu thìcó thể bạn đã nuôi dưỡng con quá mức.Bạn nên xem lại chế độ ăn của bé và cóthể hãy đến gặp bác sĩ để khám. Nếuđường cong ngoặt xuống, đi ra khỏi vùngsẫm màu thì có hai khả năng: trẻ bị mắcbệnh cấp tính kèm theo nôn mửa, tiêuchảy hoặc thể hiện tình trạng tăng trưởngchậm hoặc bị ngưng trệ do chế độ dinhdưỡng kém koặc cũng có thể bé có bệnhtiềm ẩn. Trường hợp này cha mẹ cần đưatrẻ đi khám ngay Lưu ý: Giữa những trẻem hoàn toàn bình thường (đường congnằm trong phần sẫm màu), vẫn có nhữngđứa cùng tuổi nhưng trọng lượng lại rấtkhác nhau.

Ví dụ cùng là một tuổi những bé trungbình nặng 9,2kg, những bé nặng nhất là11,2kg và bé nhẹ nhất là 7,2kg. Như vậylà trong các bé phát triển bình thường cóthể chênh lệch về cân nặng là 4kg. Khôngthể có một trọng lượng lý tưởng cho mộtđộ tuổi nhất định nhưng có một “khu vựclý tưởng”. Nếu có sự khác biệt rất lớn vềtrọng lượng của bé so với trọng lượngtrung bình, bạn cần đưa bé đi khám tổngquát về tăng trưởng.

* Sự tăng cân quá mức ở trẻ:

105

Trọng lượng của con người chịu ảnhhưởng của hai yếu tố chính là: Chế độ

ăn uống và tập luyện. Trẻ quá béo là dotrẻ ăn nhiều mà không tiêu hao đầy đủ

năng lượng. Các bậc cha mẹ thường losợ con mình quá béo trong giai đoạn bétừ

6 tháng đến 1 tuổi. Họ thường lo lắngrằng số cân dư thừa này báo trước tìnhtrạng béo phì. Đừng lo lắng! Khi bé bắtđầu tự mình đứng được nó sẽ vận độngnhiều hơn và dần dần mất đi số cân thừađó

* Có nên cân trẻ thường xuyên không?

Trong những tuần lễ đầu hoặc nhữngtháng đầu, bạn nên cân trẻ thường xuyênđể chắc chắn rằng trẻ khởi động tốt vàchế độ ăn của trẻ là hợp lý. Tuy nhiênkhông phải cân trẻ hàng ngày. Cụ thể:

Tháng đầu tiên: mỗi tuần cân bé hai đếnba lần, sau đó số lần cân giảm dần xuốngmột lần mỗi tuần. Dần dần cân bé mỗitháng một lần.

Khi bé 1 tuổi đến 2 tuổi nên 3 tháng cântrẻ một lần và sau 2 tuổi là 6 tháng cântrẻ một lần.

Bạn nên cân bé khi bé không mặc quầnáo. Để việc cân bé được thuận lợi hơn,bạn nên cân bé trước khi tắm và nhớ lótmột tấm khăn bông lên cân để bé khôngbị lạnh khi tiếp xúc với cân.

* Tình trạng béo phì:

Tình trạng béo phì là kết quả của một chếđộ ăn mất cân bằng: ăn nhiều mỡ, đường,ăn vặt... và đi kèm với nó là vận độngkhông đủ để tiêu hao năng lượng.

Điều quan trọng là bạn nên phát hiện tìnhtrạng thừa cân của trẻ sớm để có biện

pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời.Bạn nên cố gắng thay đổi thói quen về ănuống cho trẻ, đồng thời cho con bạn vậnđộng vừa sức và phù hợp với độ tuổi.

Trẻ em thường mắc phải tình trạng nàykhi được ba, bốn tuổi hoặc muộn hơn.Những trẻ béo phì lúc đầu việc tăng cânkhó phát hiện, vì trong một thời gian nàođó tầm vóc của chúng cũng phát triển vớimức tương đương. Tuy nhiên, trọnglượng của trẻ liên tục tăng.

Tầm vóc: Tầm vóc là yếu tố biểu hiệntốt nhất sức khỏe tổng quát của trẻ.

Tầm vóc phụ thuộc vào những hậu quảcủa môi trường ít hơn trọng lượng.Thông thường trẻ nào phát triển bình

thường về tầm vóc đều có sức khỏe tốt.Tầm vóc của trẻ phát triển nhanh cho đếnlúc trẻ được hai tuổi.

Bạn hãy theo dõi sự tăng trưởng về tầmvóc của trẻ và ghi lại sự thay đổi vào

“Biểu đồ tăng trưởng về chiều cao”.

106

Hình 1 - Biểu đồ tăng trưởng về chiềucao của bé trai Hình 2 - Biểu đồ tăngtrưởng về chiều cao của bé gái Biểu đồtăng trưởng về chiều cao của trẻ cũngtương tự như biểu đồ về tăng trưởng vềtrọng lượng. Phần sẫm màu là biểu hiện

trẻ phát triển bình thường.

Hành lang tăng trưởng này là một trongnhững yếu tố quyết định cho tầm vóc saunày.

Trẻ lớn lên trong khu vực bình thường,nhưng đường cong tăng trưởng nằm trênhành lang phía dưới nó sẽ có thể “nhỏcon” hơn những đứa trẻ có sự phát triểntương ứng với đường cong trung bìnhhoặc phía trên đường cong trung bình.

Những yếu tố ảnh hưởng đến tầm vóc:

107

Yếu tố chủ yếu là yếu tố di truyền. Tầmvóc của cha mẹ quyết định tầm vóc của

con. Nếu cả bố và mẹ có tầm vóc bìnhthường, nhưng nhỏ con, trẻ cũng sẽ nhỏ

con khi tăng trưởng và khi trưởng thành.Có nhiều người cho rằng có thể biếttrước tầm vóc của trẻ khi nó trưởngthành bằng cách lấy chiều cao lúc trẻ haituổi nhân đôi, điều này đúng trên bìnhdiện thống kê, nhưng không luôn đúngtrên bình diện cá nhân.

Tuổi dậy thì là yếu tố thứ hai quyết địnhtầm vóc. Tuổi dậy thì càng đến sớm trẻcàng nhỏ con mặc dù lúc dậy thì nó lớnhơn các bạn cùng tuổi. Nó xuất phát sớm,nó sẽ dừng lại sớm.

Những bệnh thường gặp ở trẻ

Sởi

- Sởi: Là một bệnh sốt phát ban thôngthường do một siêu vi gây nên. Bệnh nàyrất hay lây, gây thành dịch, thường vàomùa đông và mùa xuân. Thời gian ủ

bệnh từ 8 đến 14 ngày. Trẻ em ở nhữngnơi tập trung dân thường mắc sởi, nhưngtrẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi ít khi mắc.

Dấu hiệu đầu tiên của bệnh sởi là triệuchứng giống như triệu chứng cảm thường,kèm theo chứng sốt mỗi ngày một caohơn và có những đốm trắng nhỏ

trong miệng trên lớp niêm mạc bên trongmá. Mắt con bạn cũng có thể bị đỏ và bị

đau. Khoảng 3 ngày sau, các triệu chứngban đầu có thể được kế tiếp bằng nhữngnốt ban nhỏ màu nâu mọc sau tai lan ravà hòa với nhau hình thành nên mộtkhoảng mẩn đỏ trên mặt và trên thânmình.

Trẻ miễn dịch vĩnh viễn sau khi khỏibệnh sởi.

Triệu chứng:

Ngày thứ nhất, thứ hai: Chảy nước mũi;ho khan; mắt đỏ, đau, không chịu đượcánh sáng chói, ra nước mắt; thân nhiệttăng lên đều.

Ngày thứ ba: Thân nhiệt hơi giảm; tiếptục ho; nổi những chấm trắng nhỏ

trong miệng, tựa như những hạt muối.

Ngày thứ tư, thứ năm: Sốt, nhiệt độ tăng,có thể tới 40oC; những đốm ban màu đỏnhạt dần, hơi nổi gai, xuất hiện đầu tiêntrên trán và sau tai, dần dần lan ra cả mặtvà thân.

Ngày thứ sáu và thứ bảy: Ban nhạt đi vàcác triệu chứng khác biến dần.

Ngày thứ chín: Hết lây nhiễm

Ngoài ra có thể có những biểu hiện lâmsàng khác.

108

- Thể nhẹ: Bệnh nhi chỉ viêm họng đỏ,

ho, sổ mũi - thấy ở những đứa trẻ đượctiêm thuốc phòng bệnh.

- Thể các nốt sởi thành những bọc nướcnhỏ.

- Thể có những triệu chứng độc, tử vongcao, thấy ở những vùng chưa bị sởi baogiờ.

Biến chứng

- Phổi: Biến chứng nặng ở trẻ còn nhỏ làviêm phế quản - phổi thứ phát sau viêmcuống phổi thường thấy trong bệnh sởi.

- Viêm tai giữa: thường gặp.

- Viêm thanh quản.

- Viêm miệng hoại tử (cam tẩu mã).

- Viêm ruột: bệnh gây ỉa chảy kéo dài,rồi dẫn đến suy dinh dưỡng.

- Viêm não: biến chứng nặng, ít gặp.

Cha mẹ cần biết

Để trẻ nằm nghỉ trong buồng sáng vàthoáng. Khi cháu sốt nhiều, cho cháu ăntheo chế độ ăn lỏng, khi cháu bớt sốt chocháu ăn uống bình thường.

Vệ sinh răng miệng: súc miệng bằngnước muối.

Bạn hãy kiểm tra nhiệt độ của con bạn, ítnhất hai lần mỗi ngày và cứ năm, sáu giờ

một lần khi cháu đang bị sốt cao vàongày thứ tư, thứ năm. Bạn nên ở bên cạnhcháu nếu cháu cảm thấy rất khó chịu khiđang bị sốt cao.

Nếu cháu sốt cao, hãy làm hạ nhiệt độcho cháu bằng cách lau mình cho cháubằng nước ấm. Bạn có thể cho cháu uốngmột liều paracetamol nước để giảm sốt(trên 38,5oC)

Cho con bạn uống nhiều nước để tránhcho cơ thể khỏi bị mất nước, đặc biệt khicháu sốt cao.

Nếu cháu đau mắt, bạn hãy rửa mắt chocháu bằng bông gòn nhúng vào nước mát.Mặc dù ánh sáng chói chẳng làm tổnthương mắt cháu song bạn hãy giữ cháu

trong phòng tối nếu điều đó làm cho cháudễ chịu hơn.

Bạn cần tránh đưa con bạn ra gió.

Cách ly bệnh nhân: càng sớm càng tốt,thời gian cách ly 15 ngày kể từ khi mắcbệnh.

Anh em của bệnh nhi nếu chưa từng mọcsởi phải được cách ly bệnh nhi trong 18ngày.

Bệnh nhi và anh em bệnh nhi không đượcđến trường học trong 18 ngày, nếu chưađược tiêm chủng.

109

ở nhà trẻ: Khi có dịch, không nhận cháucho đến khi hết dịch.

Hãy cho trẻ đi tiêm phòng bệnh sởi theođúng lịch tiêm chủng ở địa phương bạn.

Hãy đưa cháu đi khám bệnh nếu:

Ba ngày sau khi phát ban con bạn khôngkhá hơn.

Thân nhiệt con bạn bỗng nhiên tăng lên.

Tình trạng con bạn xấu đi sau khi có vẻkhá lên.

Con bạn bị đau tai.

Con bạn thở khò khè hay khó thở.

Quai bị

- Quai bị: Là bệnh trẻ con thông thườngphần lớn xảy tới cho trẻ trên hai tuổi (trẻem từ 5 – 15 tuổi hay mắc bệnh). Bệnhdo siêu vi gây nên và có thời gian ủ

bệnh từ 17 đến 28 ngày. Phần nhiều làcon bạn sẽ cảm thấy khó chịu một hay haingày trước khi các triệu chứng chính xuấthiện. Các tuyến nước bọt ở trước và phíadưới tai, cằm sưng lên và trẻ có thể lêncơn sốt. Hiện tượng sưng sẽ khiến chomặt trẻ thay đổi hình dạng, nó có thể xuấthiện trước tiên ở một bên mặt, rồi sangtới bên kia, hoặc cả hai bên một lúc.Chứng sưng này làm cho trẻ đau khi nuốtnước bọt và con bạn sẽ kêu khô miệng vì

các tuyến nước bọt đã ngưng tiết ra nướcbọt. Có một triệu chứng ít gặp hơn, đó làhiện tượng sưng tinh hoàn hay buồngtrứng, gây đau tại chỗ ở con trai và làmcho con gái tức bụng và đau khi sờ nắnbụng.

Quai bị là một bệnh nhẹ. Tuy nhiên, nếusau 10 ngày con bạn bị nhức đầu nghiêmtrọng và cứng cổ, đó có thể là do viêmnão hoặc viêm màng não, là những biếnchứng nghiêm trọng.

Trẻ đã từng mắc quai bị sẽ miễn dịchvĩnh viễn.

Triệu chứng:

Sưng các tuyến ở một hoặc cả hai bên

mặt ngay dưới tai và ở dưới cằm.

Sưng đau nhưng không đỏ tấy, không hóamủ; đau khi nuốt nước miếng; khô miệng;họng đỏ nhẹ, ống Stenon đỏ tấy lồi lên;sốt nhẹ; đau bụng; nhức đầu; đau trongtai; tinh hoàn sưng đau ở con trai, đaubụng dưới ở con gái.

Bệnh kéo dài chừng một tuần (nếu khôngcó biến chứng).

Biến chứng:

- Viêm tinh hoàn: hay gặp ở tuổi dậy thì,sốt cao.

- Tinh hoàn tấy đỏ và đau. Có khi cả haitinh hoàn đều bị viêm.

- Viêm màng não, viêm não và tủy. Nướcnão tủy trong, áp lực cao, lympho tăngnhiều.

110

- Viêm tủy tạng.

- Đau bụng ở vùng thượng vị, nôn daidẳng, ỉa chảy.

- Máu: amylaza tăng.

Cha mẹ cần biết:

- Kiểm tra nhiệt độ con bạn xem cháu cósốt không. Nếu cháu sốt, bạn hãy cố

làm hạ nhiệt bằng cách lau mình cho

cháu bằng nước ấm.

- Nên làm lỏng thức ăn của cháu và chocháu ăn bằng ống hút trong trường hợpcháu khó nuốt.

- Nên tránh những đồ uống có vị chuanhư nước ép trái cây.

- Bạn nên kiên nhẫn khi cho bé bú bởi lẽbé có thể cảm thấy đau khi mút.

- Nên cho cháu uống nhiều nước, vàkhuyến khích cháu súc miệng cho đỡ

khô miệng.

- Bạn hãy đổ đầy nước ấm vào một túichườm nước nóng hoặc bọc túi chườm

bằng một cái khăn bông rồi cho con bạnnằm áp má vào túi để dịu chỗ

sưng. Bạn đừng đặt túi chườm cho mộtem bé còn quá nhỏ bởi em bé không biếtđẩy túi chườm ra lỡ nó có nóng quá: thayvào đó, bạn hãy ủ nóng túi bằng một cáikhăn mềm và đắp nhẹ khăn áp vào má.

- Để bé nằm nghỉ trong suốt thời kỳ sốtđể tránh các biến chứng.

- Vệ sinh răng miệng.

- Trường hợp viêm tinh hoàn: trẻ cầnphải nghỉ tuyệt đối tại giường và đeo khốcó nhồi bông.

- Trường hợp viêm màng não: bác sĩ sẽ

điều trị cho con bạn.

- Cách ly bệnh nhân trong ba tuần, đeokhẩu trang. Anh, chị em bệnh nhi khôngphải nghỉ học.

- Hãy cho con bạn tiêm phòng theo lịchtiêm chủng.

- Ngoài ra bạn có thể chữa cho con bạntheo bài thuốc cổ truyền như sau: lấy mộtthìa bột (bột chế từ 40g lá hẹ, 50g húngchó, 1 hạt gấc, 40g rau răm, 3 tép tỏi)hòa với nước sôi. Lấy một nửa đemngậm, còn một nửa đem xoa ngoài chỗđau sẽ

khỏi. Sử dụng thuốc này cần kiêng thịtchó, mắm tôm, thịt vịt, ớt.

thủy đậu

- Bệnh thuỷ đậu: Thời kỳ nhiễm bệnh là15 ngày. Triệu chứng bệnh là những mụnnước nhỏ, chung quanh có những chấmđỏ. Thuỷ đậu mọc lan khắp cơ

thể, ít sốt. Khoảng 16 ngày là trẻ khỏibệnh.

Bạch hầu

111

- Bạch hầu: Bạch hầu là một bệnh nhiễmvi khuẩn nghiêm trọng rất dễ lây lan.Bệnh sinh ra những triệu chứng như viêmAmidan, chứng đau họng, đi kèm vớichứng ho, giống như tiếng chó sủa. Nếu

không chữa trị mau, bệnh nhiễm trùngnày có thể phát ra viêm phổi và suy timdo cơ tim bị tê liệt. Các bắp thịt ở chântay có thể yếu đi và cũng trở nên liệt.Một mạng mỏng màng xám hình thànhtrên hai hạch hạnh nhân (Amidan) và cóthể làm trẻ khó thở nếu liên lụy tới thanhquản.

Tuy nhiên, một đứa trẻ có thể miễn dịchđối với bệnh này trong năm đầu khi đãđược tiêm phòng. Lứa tuổi hay mắc bệnhbạch hầu là trẻ em từ 2 đến 7 tuổi.

Triệu chứng:

Sốt nhẹ; đau họng, sổ mũi; ho và giọngnói khàn; nhức đầu; Amidan mở

rộng, có những mảng xám phủ lên.

ở bệnh bạch hầu ác tính thì có thể thấycác triệu chứng như: mảng già sần sùi,màu vàng, lan rộng đến đáy họng. Niêmmạc sưng đỏ, dễ chảy máu. Hạch góchàm sưng to, đau làm bạnh cổ. Các triệuchứng nhiễm độc thể hiện rất rõ như daxanh nhợt, thể trạng mệt mỏi, sốt, mạchnhanh, huyết áp hạ, nôn, ỉa chảy.

Cha mẹ cần nhớ:

Bệnh bạch hầu có tỉ lệ tử vong rất cao,và hiếm khi tự nhiên phát sinh ra; gầnnhư bao giờ cũng có nhiều trường hợptrong cộng đồng vì vậy bạn nên cách licháu với những đứa trẻ đang bị bệnhbạch hầu vì chúng rất dễ lây cho con

bạn.

Hãy cho cháu đi tiêm phòng theo đúngđợt tiêm phòng.

Đẹn (tưa)

- Đẹn (tưa): Đẹn là một bệnh nhiễmtrùng do một loại men sống ở miệng vàruột gây nên. Men này thường bị vi khuẩnhạn chế nhưng đôi khi nó sinh sản quákhả năng hạn chế, gây sưng, đau. Đẹnthường phát ra trên miệng, tạo nên nhữngmảng màu trắng xuất hiện trên lưỡi, trênvòm miệng và trong má. Bệnh cũng cóthể xuất hiện ở hậu môn và đôi khi ngườilớn thường nhầm đẹn hậu môn với hăm tãvì nó tạo ra những mảng màu đỏ vớinhững đốm đỏ bên trong. Đôi khi đẹn lan

ra khắp ruột và sinh ra ban quanh hậumôn. Bạn đừng lo, đây không phải là mộtchứng bệnh nghiêm trọng và chữa nhanhkhỏi.

Tưa là một loại viêm miệng do nấmCandida albicans ở trẻ còn bú và nhất làở

trẻ đẻ non, đẻ yếu và ở trẻ bị bệnh mạntính làm giảm sức đề kháng của trẻ.

Khi bạn thấy con bạn có những mảngmàu vàng kem hay trắng bợt bên trongmá, trên vòm miệng bé, và nếu bạn dùnggạc sạch chùi đi thì mảng đó không mấtđi, niêm mạc đỏ tươi và chảy máu đồngthời bé không chịu ăn có nghĩa là cháu bị

đẹn, bạn nên cho con ăn thức ăn mềm,lỏng, đồng thời hỏi bác sĩ về việc bôithuốc sát trùng cho cháu.

112

Cha mẹ cần biết:

Cần phải diệt nấm và kiềm hóa môitrường miệng vì loài nấm này phát triểntrong môi trường axit.

Phải cách ly bệnh nhi, vệ sinh miệng,thìa, cốc, bình sữa…

Nếu con bạn thường xuyên bị tưa, hãycho con bạn đi khám bệnh để tìm cáchđiều trị.

Sổ mũi

- Sổ mũi: Là một tình trạng thặng dưnhầy nhớt ở mũi và họng. Chứng này cóthể là hậu quả của một bệnh cảm thường,có thể xuất hiện cùng thời kỳ với chứngbệnh nhiễm trùng, như sởi chẳng hạn,hoặc có thể là triệu chứng của bệnh cúm.Với chứng sổ mũi, chất nhầy nhớt chảy ratrong và lỏng. Một trong những dạngnghiêm trọng nhất của chứng sổ mũi cấpxảy ra ở những người bị sổ mũi mùa, khiphản ứng chảy nước mũi đi kèm chảynước mắt và hắt hơi. Sổ mũi kinh niên cóthể bắt nguồn từ bệnh viêm xoang. Chấtnhầy nhớt từ các xoang nhiễm trùng chảyxuống phía sau cuống họng, khiến chođứa trẻ ho, đặc biệt là khi trẻ

nằm xuống. Việc thở trở nên khó khăn vànếu có nhiều chất nhầy bị nuốt vào thìdẫn tới cảm giác khó chịu, muốn ói mửa.Thỉnh thoảng trẻ có thể sổ mũi kèm viêmtai giữa, sùi vòm họng hay polip mũi.

Triệu chứng:

Có thể sốt hoặc không; nghẹt mũi, ngứamũi; chảy nước mũi, nước trong; ho, nhấtlà về đêm, trẻ ngủ không yên giấc; khócho bú; ói mửa nếu chất nhầy nhớt bị

nuốt vào nhiều.

Một số trẻ hay bị sổ mũi lặp đi lặp lại thìnên nghĩ đến V. A là nguyên nhân, có thểcần nạo V.A.

Cha mẹ cần biết:

Chứng sổ mũi kèm theo một bệnh nhẹ làkhông nghiêm trọng. Tuy nhiên, chứng sổmũi kinh niên cần được chữa trị nghiêmtúc.

Nếu con bạn lớn, để cháu nằm nghỉ trongbuồng yên tĩnh. Chú ý phòng lây bệnh,cho cháu đeo khẩu trang. Cho cháu cáchly với các thành viên khác trong gia đìnhvà không nên để cháu bị lạnh.

Hãy đưa con bạn đi gặp bác sĩ để khámbệnh nếu chứng sổ mũi khiến cháu khóbú hoặc chứng sổ mũi bắt nguồn từ mộtphản ứng dị ứng, sổ mũi kéo dài màkhông có nguyên nhân.

Không được cố làm thông mũi con bạnbằng một que quấn bông vì làm như

vậy chỉ đẩy thêm chất nhờn vào sâu bêntrong.

113

Hãy cho con bạn sử dụng thuốc làmthông mũi theo chỉ dẫn của bác sĩ vì cómột số loại thuốc làm ráo chất nhớt đếnmức cơ thể phải tiết ra nhiều thêm chấtnhớt để bù trừ.

Hãy dạy con bạn cách hỉ mũi thích hợpbằng cách làm thông lần lượt từng bênmũi.

Những cơn ho

- Những cơn ho: Ho là một phản xạ sinhlý với mục đích bảo vệ, tống đẩy cácdịch vật cũng như các chất dịch tiết, cặnbã của tế bào vi khuẩn... ở trong lòngđường thở ra ngoài, làm sạch và thôngthoáng đường thở.

Tháng năm ở nước ta là thời gian giaomùa nên trẻ hay mắc các bệnh về

đường tai – mũi – họng. Hệ thống hô hấpcủa trẻ thường bị nhiễm trùng dẫn đếncác cơn ho.

Các kích thích cơ học, sinh hóa học tácđộng vào các đường cảm thụ trên lòng bềmặt lòng đường thở, truyền đến các đầumút tận cùng các dây thần kinh số

X và XI, lan đến kích thích trung tâm hoở hành tuỷ. Các tác nhân kích thích nàythường là đờm dãi, dị tiết của nhiễmtrùng hô hấp, dị vật, dị nguyên lọt vàođường thở. Đôi khi tác nhân là sự chènép từ ngoài vào đường thở như các u,hạch... Do đó, đa phần ho tạo thành hiệuquả có ích, hoặc ít nhất cũng là một triệuchứng giúp chẩn đoán nguyên nhân gâybệnh, chỉ một phần nhỏ gây ra hậu quảxấu như ho quá nhiều, ho dữ dội gây đaungực, nôn trớ, mệt lả, chảy máu võngmạc, mất ngủ, rát họng.

Các dạng ho, cách phòng và chữa trị:

Ho hoặc là triệu chứng của một bệnhhoặc là một phản ứng của cơ thể đối vớinhân tố kích thích họng hay khí quản. Ho

khan không sinh ra đờm, không nhằmmục tiêu có ích nào cả và đôi khi khôngrõ nguyên nhân. Nhân tố kích thích ho cóthể là chất nhớt Mucus từ các xoang bịnhiễm trùng kinh niên hoặc nước mũi docảm thường, các chất này chảy xuống vàlàm ngứa phía sau cuống họng.

Ho khan có thể là cách phản ứng của cơthể để đưa ra ngoài một dị vật bị dínhvào phế quản.

Nguyên nhân gây ho ở trẻ: Những trẻ haybị ho thường là những trẻ có tạng dị ứng,trong dinh dưỡng thiếu sắt, hoặc bị lâynhiễm từ trường mầm non. Tuy nhiên hocó thể là do trẻ bị ngộ độc vì sự bất cẩncủa người lớn (chẳng hạn người lớn hút

thuốc lá làm kích thích cổ họng bé khiếnbé ho).

Mức độ nghiêm trọng của bệnh: Hothường không nghiêm trọng mặc dù làmcho bé khó chịu, nhưng ho làm cho békhó thở đến độ quanh môi bị tím và béthở

114

một cách khó nhọc nghĩa là bệnh của bétrở nên nghiêm trọng, cần phải đưa béđến gặp bác sĩ để đựơc điều trị.

Lưu ý:

Khi bé ho có đờm, hãy cho bé nằmngang, duỗi thẳng chân trên đùi bạn, sau

đó vuốt nhẹ lưng bé cho bé dễ ho hơn.

Không cho bé uống thuốc cắt cơn ho nếubé ho có đờm, vì nếu bé không ho văngđờm ra được thì dễ có nguy cơ bị nhiễmtrùng đường thở.

Hãy giúp bé lấy vật lạ ra (nếu có).

Cho bé uống nước chanh pha với mậtong giúp bé bớt đau họng Nếu bé khôngbớt ho trong vòng 3 đến 4 ngày, bé hotừng cơn, thở khò khè, hay bé không ngủđược về đêm, hoặc bạn không thể lấyđược vật lạ ra, bạn cần đưa bé đi khámbệnh ngay.

Những điều cần tránh khi bé bị bệnh:

Giữ yên tĩnh cho bé. Giữ cho bé ấm ápđể tránh bất cứ nhiễm trùng nhẹ nào lanvào phổi gây viêm phế quản.

Không cho bé chạy chơi nhiều vào banngày vì thở hụt hơi có thể tạo ra cơn ho.

Nên cho bé nằm sấp hoặc nằm nghiêngvào ban đêm để chất nhớt không chảyvào cuống họng gây ho

Giữ nhiệt độ trong phòng đủ độ ấm,thông thoáng, không để phòng quá nóng.

Không hút thuốc trong nhà, không để béở gần nơi có khói.

Chỉ dùng thuốc khi chắc chắn nguyênnhân gây ho là bé bị viêm đường hô hấp

cấp. Nên sử dụng thuốc chống viêm,thuốc giãn phế quản và hút thông đườngthở cho trẻ.

Với trẻ dưới 1 tuổi, không nên dùngthuốc ho vì: Lòng phế quản của bé hẹp,dễ tắc đờm dãi, cần tôn trọng phản xạ hođể tống thải đờm dãi, thông đường thở.

Trẻ dễ bị ngộ độc thuốc ho do trongthuốc có chứa chất an thần, chế phẩmthuốc phiện (codein) làm ngủ sâu, ngừngthở, hoặc thuốc ho có chất khánghistamin corticoid dễ làm cho đờm dãikhô quánh hơn, gây tắc nghẽn đường thở.

Các loại thuốc giảm ho

Loại thuốc

Chỉ định

Thuốc có tác dụng an Ho khan kéo dàitừng thần

cơn gây nôn trớ, mất

ngủ, đau tức ngực hoặc

115

nặng hơn là gây xuất

huyết võng mạc, đứt

rách phanh lưỡi.

Có tác dụng ức chế

trung tâm ho ở hành tuỷ.

Thuốc kháng histamine

Ho cơn kéo dài do dị

ứng, do cảm lạnh hoặc

nhiễm trùng hô hấp cấp.

Thuốc này thường làm

cho khô quánh đờm gây

tắc nghẽn đường thở,

không dùng cho trẻ dưới

1 tuổi.

Thuốc làm loãng đờm

Ho có đờm hoặc quánh

dính.

Thường là chế phẩm có

chứa acetin cysteine hay

iodure de potassicin. Nên

uống đủ nước để loãng

đờm.

Thuốc làm dịu kích Thuốc làm dịu kích

thích niêm mạc hoặc tê thích niêm mạc

hoặc tê tại chỗ

tại chỗ. Tránh khô rát

niêm mạc họng như mật

ong, sero các loại. Hoặc

thuốc tê niêm mạc như

xilocain, benzocain...

Thuốc Coriticoil

Một số trường hợp như

hen kéo dài, viêm phế

quản phổi nặng xuất tiết

phù nề niêm mạc sau thủ

thuật nội soi phế quản...

Thận trọng, chỉ dùng

ngắn ngày.

Thuốc ho dân tộc

Là loại thuốc nên sử

dụng vì rẻ tiền, dễ kiếm,

phù hợp với điều kiện,

116

hoàn cảnh Việt Nam, ít

tác dụng phụ.

Đó là: mật ong, đường

phèn, chanh hấp, hoa

hồng bạch, lá hẹ...

ho gà

- Bệnh ho gà: Thời kỳ nhiễm bệnh khôngnhất định. Trẻ ho giật từng cơn, khi hếthơi thì hít mạnh rồi lại ho liên tiếp. Bệnhkéo dài không kỳ hạn, có khi đến mộttháng rưỡi.

Những bệnh trên sẽ không trầm trọng nếuta biết giữ gìn cẩn thận như sau:

+ Để trẻ nằm nghỉ trên giường trong khicòn bệnh và cho trẻ chơi trong phòngmột vài ngày sau khi khỏi khẳn. Tránh đểtrẻ bị lạnh.

+ Nhắc trẻ đánh răng mỗi ngày, súcmiệng, cạo lưỡi và nhỏ vào mũi vài giọtthuốc sát trùng.

Trong suốt thời kì mắc bệnh cho trẻ ăncác thức ăn nhẹ và lỏng, nhất là đừng đểtrẻ bị táo bón.

+ Cuối cùng, ngay từ khi nhiễm bệnh,phải cách ly trẻ để bệnh không lây truyềnsang anh chị em.

Phải biết cách đề phòng cẩn thận vìchính trong những ngày đầu bệnh mới

phát là dễ lây nhất.

Hen- Hen: Bệnh hen trẻ em bắt đầu sớm từlúc mới đẻ cho đến 7 tuổi, các cơn táidiễn cho đến khi trẻ 15 tuổi. Hen trẻ emkhác với hen người lớn và bệnh này xuấthiện chậm hơn.

Bệnh hen thường gặp ở những trẻ có địatạng đặc biệt, vài bệnh nhi có thể

mắc chàm, nổi “mề đay”, nôn có chấtxeton và thường là những trẻ hay sợ hãi,dễ

xúc cảm. Thần kinh giao cảm và phógiao cảm ở vào một thăng bằng khôngvững vàng. ở bộ hô hấp người ta có thể

tìm thấy gai kích thích: V.A., Amidan,vẹo sống mũi…

Triệu chứng:

Trẻ dưới 1 tuổi: sốt, khó thở, nhiều đờm,co kéo trên xương ức. Nghe phổi thấyran ẩm và rin rít.

Trẻ trên 1 tuổi: khó thở, khi thở ra thìkéo mạnh, cánh mũi phập phồng, môi tímtái, vẻ mặt sợ hãi. Bệnh nhi như “khátkhông khí”.

117

Ho có đờm, vã mồ hôi. Nghe phổi thấyran rít và ran ngáy rải rác ở cả hai phổi.

Cha mẹ cần biết:

Trong cơn hen, bạn nên cho cháu nằmnghỉ chỗ thoáng mát.

Hãy vệ sinh nơi ở thoáng đãng, sạch sẽđể giảm khả năng gây nhiễm khuẩn nặnghơn cho con bạn.

Hãy cho con bạn đi khám bệnh nếu bạnnghi ngờ cháu bị bệnh hen.

Hen suyễn

- Hen suyễn: Là bệnh dị ứng ảnh hưởngđến phế quản. Khi dị ứng phản ứng xảytới, các phế quản co thắt lại và bị chấtnhầy nhớt đóng nghẹt làm cho khó thở.

Một cơn suyễn có thể khiến cho em béhoảng sợ vì cảm giác ngột ngạt. Tác nhânđầu tiên gây phản ứng dị ứng là dị ứngnguyên, thường bay lơ lửng trong khôngkhí, thí dụ như phấn hoa hay bụi nhà. Mộtkhi trẻ đã bị suyễn rồi, tình trạng căngthẳng về mặt xúc cảm hay vận động cóthể dẫn tới một cơn suyễn. Thông thường,bệnh suyễn không xuất hiện trước khiđứa bé được khoảng 2 tuổi. Bệnh cókhuynh hướng phát ra theo gia đình vàthường đi kèm với những bệnh dị ứngkhác như

chàm, eczema hay sổ mũi mùa. Tuynhiên, đa số trẻ em khỏi bệnh khi lớn lên.

Nhiều em bé dưới 1 tuổi thở khò khètrong trường hợp bị viêm tiểu phế quản.

Các bé này không nhất thiết là mắc phảibệnh suyễn. Khi các cháu lớn lên và khíquản mở rộng thì sẽ hết thở khò khè.

Triệu chứng:

Thở nhọc nhằn: thở ra trở nên khó khănvà bụng có thể phải thóp vào cùng vớisức cố gắng để hít khí vào. Cảm giácnghẹt thở khi lên cơn suyễn. Bị nhữngcơn hụt hơi nặng, những khi đó trẻ hô hấpnông và khó khăn.

Thở khò khè, hơi thở rít và hụt hơi, đặcbiệt khi bị cảm.

Ho liên tục, đặc biệt ban đêm hay sau khilao động.

Tím tái quanh môi và thiếu dưỡng khí.

Cha mẹ cần biết:

Các cơn suyễn có khả năng làm bạnhoảng sợ, tuy nhiên với sự hỗ trợ thuốcmen và lời khuyên của bác sĩ, con bạnkhông bị biến chứng nghiêm trọng. Hãycho con bạn đi khám bệnh ngay nếu conbạn đang lên một cơn suyễn. Nếu cơnsuyễn xảy tới khi con bạn đang nằm ngủ,hãy nâng cháu ngồi dậy, tựa lưng lên vàichiếc gối hoặc ngồi vào một chiếc ghế,hai cánh tay vắt ra sau lưng vì làm nhưvậy giúp các cơ bắp lồng ngực đẩykhông khí ra hữu hiệu hơn.

Hãy tránh những dị ứng nguyên dễ thấynhư lông gà, vịt và giữ cho bụi đừng bay

lên trong nhà. Có nhiều người bị suyễn vìdị ứng với súc vật. Nếu bạn nuôi 118

chó mèo, hãy nhờ một người bạn chămsóc chúng trong 2 tuần xem các cơnsuyễn của con bạn có bớt đi chăng. Hãyđảm bảo cho con bạn lúc nào cũng cósẵn trong tầm tay những thuốc bác sĩ đãkê.

Hãy thông báo cho nhà trường biết conbạn có thể lên cơn hen suyễn. Tập thể

dục vừa phải cóthể giúp cho cháu dễ thởhơn nhưng tập nhiều quá có khi lại khiếncho cháu lên cơn hen suyễn, tuy nhiênmôn bơi lội có thể giúp ích đặc biệt chocháu. Đừng để cho cháu quá nặng cân vìnhư vậy cháu sẽ có thêm một khối nặng

trên hai buồng phổi.

Bại liệt

- Bại liệt: Bệnh bại liệt là bệnh tủy sốngvà dây thần kinh bị nhiễm siêu vi.

Bại liệt có những triệu chứng giống nhiềubệnh nhiễm siêu vi khác, chẳng hạn như

sốt, đau họng, nhức đầu và cứng cổ.Trong nhiều trường hợp, căn bệnh khôngcó các triệu chứng dẫn tới tê liệt, thậmchí người ta không ngờ được là bị bạiliệt nữa.

Tuy nhiên, nếu căn bệnh tiến triển, thìthông thường nhất là bệnh nhi bị liệt chidưới, làm cho việc đi đứng của trẻ trở

nênkhó khăn hay thậm chí không đi được.

Bệnh được truyền nhiễm theo phân củangười bị nhiễm siêu vi và có thể pháttriển mau thành dịch bệnh. Hiện nay,người ta hoàn toàn phòng tránh đượcbệnh bại liệt bằng ba liều vacxin uống.

Trong trường hợp bạn biết được trongcộng đồng của bạn có người mắc bệnhbại liệt, bạn hãy cảnh giác nếu con bạncó những biểu hiện: bị cúm đi với chứngcổ cứng đơ, đau và sốt. Đường lây bệnhchủ yếu là đường tiêu hóa, có thể quađường hô hấp.

Triệu chứng:

Sốt cao lên tới 39°C; đau họng; nhức

đầu; đau cổ và cứng cổ; nôn mửa; thể

trạng yếu, đau các bắp thịt; liệt cơ bắp(thường là ở chân).

Cha mẹ cần ghi nhớ:

Bệnh bại liệt là bệnh nghiêm trọng. Nếubệnh không được chẩn đoán, chữa trị vàcứ tiến triển, con bạn sẽ bị liệt vĩnh viễn.

Bạn hãy cách ly con bạn, để cháu nằmnghỉ tại giường, và khuyên cháu nên luônluôn thay đổi tư thế nằm. Nên để con bạnnằm ở tư thế đầu dốc để tránh ứ

đọng đờm dãi.

Bạn cũng có thể đắp một khăn thấm nước

để cháu đỡ đau cơ.

Hãy xoa bóp chân tay cho cháu. Khi cháuhết sốt, có thể điều trị kết hợp với vật lýtrị liệu.

119

Hãy giữ vệ sinh môi trường trong vàxung quanh nhà bạn, hãy tiêu diệt cácnguy cơ gây bệnh bại liệt ở trẻ nhỏ nhưphân, nước rác và diệt ruồi nhặng.

Những yếu tố làm trẻ em dễ mắc bệnh:sau khi cắt Amidan hoặc lao động mệtnhọc, khi trẻ em đang thời kỳ nung bệnhhoặc tiêm chủng. Lứa tuổi dễ mắc bệnhlà trẻ em từ 1-5 tuổi, chiếm 90%. Nhưngtrẻ lớn và ngay cả người lớn cũng có thể

mắc bệnh.

Bệnh lao

- Bệnh lao: Trẻ rất đẽ bị mắc bệnh, vìvậy ta phải hết sức tránh đừng để trẻ

lây bệnh này.

Tuyệt đối không cho trẻ sống cùng nhàvới người đang có bệnh lao cho dùngười bệnh được chữa trị, chăm sóc tốtđến chừng nào vì trẻ có thể bị lao màngnão rất nguy hiểm. Vì vậy, cách đề phòngtốt nhất là cho trẻ tiêm phòng lao (vắcxin BCG). Thời gian tiêm thích hợp nhấtlà từ 2 ngày tuổi đến 1 tháng tuổi.

Bệnh cúm

- Bệnh cúm: Bệnh cúm, cũng giống nhưbệnh cảm thường, là do siêu vi gây nên,và cũng có những triệu chứng tương tựnhư sổ mũi, đau họng, ho và sốt, lạnh,run và đau nhức toàn thân. Vì rằng đây làmột bệnh nhiễm siêu vi, nên không cóphép chữa trị cho bệnh cúm và bệnh kéodài trung bình từ ba đến bốn ngày. Trừ

khi có nhiễm trùng thứ phát, trong đa sốtrường hợp chỉ cần chữa trị các triệuchứng là đủ. Bệnh gây thành dịch nhỏ, cótính chất địa phương, đôi khi thành nhữngvụ dịch lớn. Trẻ em lớn hay mắc bệnhcúm hơn trẻ em còn bú.

Triệu chứng:

Sổ mũi; đau họng; ho; sốt trên 38°C; lạnh

run; đau nhức; tiêu chảy; buồn nôn, nônmửa; yếu ớt và ngủ li bì.

Cha mẹ cần biết:

Ngay trong trường hợp bệnh cúm đi kèmvới sốt cao, hiếm khi có biến chứngnghiêm trọng. Tuy nhiên, cũng như trongmọi bệnh nhiễm siêu vi, sức đề

kháng tự nhiên của cơ thể giảm sút, vàsinh ra một bệnh nhiễm trùng thứ phát,như

viêm phổi, viêm phế quản, viêm tai giữahay viêm xoang. Bệnh cúm bao giờ cũngnghiêm trọng ở một đứa trẻ phổi yếu vìsẵn bị suyễn, hoặc có bệnh như bệnh đáitháo đường chẳng hạn.

120

Nếu bạn nghi ngờ con bạn bị cúm, cứcách ba hay bốn giờ, bạn kiểm tra thânnhiệt con bạn và nếu cháu không hạ nhiệttrong vòng 36 giờ, hãy đưa cháu đến gặpbác sĩ.

Cho con bạn nằm nghỉ tại giường.

Đừng ép con bạn ăn; cẩn thận nên chocháu uống nhiều nước nhưng chớ chocháu uống sữa nếu cháu bị tiêu chảy.Cách tốt nhất để bù nước mất đi do đổmồ

hôi và sốt là cho cháu uống những lượngnhỏ nước quả ép pha loãng hoặc nước.

Nếu con bạn sốt hãy cho cháu ăn lỏng(cháo, sữa).

Nếu trẻ nổi ban ngay sau khi bắt đầu cótriệu chứng cúm, có thể con bạn bị

lên sởi, chứ không phải bị cảm cúm.

Bạn có thể đề phòng bệnh cúm bằng cáchcho con bạn tiêm phòng vacxin bệnhcúm.

Khóc nhè

- Khóc nhè:

Bé thường khóc nhè khi nào? Bạn cầnlàm gì khi bé khóc?

Khi nghe bé khóc, việc đầu tiên là bạnhãy đến ngay với bé để chắc chắn rằngbé không nằm ở tư thế khó chịu, quần áobé không quá chật, bé không quá nónghoặc không có ánh sáng chiếu làm chóimắt bé.

Bạn biết được điều gì qua tiếng khóccủa bé?

Sau khi bú no, bé đã ngủ sâu và tỏ rathoả mãn. tiếng khóc của bé đột ngột nổilên khi bé thức dậy; bé khóc nhè và tiếngkhóc của bé mỗi lúc một to thì bạn hãyhiểu rằng bé đang “diễn kịch” để thu hútsự chú ý của người lớn.

Tiếng khóc của trẻ mắc bệnh sẽ như thếnào?

Bé khóc vào những giờ xa bữa ăn, khóckhông phải để đòi ăn, khuôn mặt bé táiđi, nhăn nhó, bé đánh rắm to, phân khôngtốt, điều đó có nghĩa là bé bị rối loạntiêu hóa. Bé cần được chữa bệnh, bạnhãy tham khảo ý kiến của thầy thuốc.

Chứng sổ mũi, viêm tai, mụn nhọt, viêmmàng não có thể là nguyên nhân làm chobé khóc. Nếu bé khóc lả đi, mặt mày táixanh, gà gật, bỏ bữa, bỏ bú bạn cần cặpnhiệt độ cho bé và cho bé đi khám bệnhngay.

Bé khỏe mạnh thì tiếng khóc của nó to,vang, không ngừng, dữ dội, mạnh mẽ

và không làm cho bé mệt còn tiếng khóccủa trẻ bị bệnh thì thường là tiếng khóc

giọng cao, đến từng cơn, hoặc rên rỉ. Chamẹ hãy nghe và hiểu con mình để có biệnpháp can thiệp kịp thời.

- Khi bé đói: Nếu bé khóc vì quá đói,bạn không nên để bé nằm một mình trongnôi. Bạn nên bế bé đi đi lại lại trong nhàcho bé quên cơn đói. Khi bế bạn hãy cholưng bé quay về lưng bạn và chuẩn bịthức ăn cho bé.

121

- Nếu bé bị đau bụng: Với em bé dưới 6tháng tuổi, việc tiêu hóa của bé còn gặpnhiều khó khăn và biểu hiện ra bằng triệuchứng sôi bụng làm bé khó chịu.

Bạn hãy luồn tay phải qua háng của bé

sao cho hai chân của bé ở hai bên củatay bạn, tay còn lại bạn hãy đỡ đầu bé vàáp hai bàn tay vào dạ dày của bé. Sauđó, bạn nên xoa vùng bụng của bé theochiều kim đồng hồ một cách nhẹ nhàngđể

giúp bé không bị đau dạ dày và tiêu hóanhẹ nhàng hơn.

- Bé khóc khi bé không vui: Bạn có thểngồi hoặc đứng để bế bé và áp chặt đầubé vào cổ bạn. Vừa bế, bạn vừa nhẹnhàng dỗ dành, tâm sự với bé và xoa nhẹ

lên chỏm đầu bé để bé cảm thấy yênlòng.

- Bé khóc khi mọc răng: Khi bạn thấy bé

nhỏ dãi nhiều, má bé đỏ lên thì có thể làbé đang mọc răng. Bạn có thể mát-xa lợicho bé một cách nhẹ nhàng bằng cáchkhẽ thoa ngón tay trên lợi của bé.

- Bé khóc vì cảm thấy bất an: Bạn hãyôm bé vào lòng, âu yếm vuốt ve và hônnhẹ lên trán, lên má bé. Bé sẽ cảm thấyyên tâm vì có mẹ bên cạnh yêu thươngbé.

Đái dầm

- Đái dầm: Đái dầm là trẻ đái khi đangngủ. Trẻ con làm chủ được việc điềukhiển bọng đái vào nhiều độ tuổi khácnhau. Cũng như chúng phát triển kỹ năngở

mức độ khác nhau, khả năng nhịn đái lâudài của chúng cũng khác nhau tùy từngđứa trẻ. Đa số trẻ em hết đái dầm banđêm vào tuổi lên ba và tuổi lên bốn. Tuynhiên, vào tuổi lên năm, cứ mười đứacon trai thì có một đứa còn đái dầm.Không nên liệt một đứa trẻ vào loại trẻđái dầm trong thời gian nó đang tập chobàng quang của nó nhịn đái khoảng thờigian 10 – 12 giờ của giấc ngủ ban đêm.

Tình huống một đứa trẻ đái dầm trở lạimột khi nó đã biết nhịn đái rồi gần nhưbao giờ cũng là dấu hiệu trẻ căng thẳngvà lo âu. Hiện tượng này hay xảy ra tớikhi có một sự cố quan trọng ví dụ nhưtrong nhà có em bé, hoặc con bạn bắt đầuđi học. Một số trẻ em có thể có lý do về

thể chất để không nhịn đái được, ví dụ

như mắc phải bệnh nhiễm trùng đườngtiểu hay dị tật trên đường tiểu. Trongtrường hợp chứng đái dầm đi kèm vớichứng khát nước gia tăng và đái dắt banngày, đó có thể là triệu chứng của bệnhđái tháo đường.

Mặc dù chứng đái dầm của trẻ có thểlàm cho các bậc cha mẹ bực mình, nhưngđái dầm không phải là một vấn đềnghiêm trọng.

Cha mẹ cần biết:

Bạn hãy lót giường bằng một tấm dra caosu và phủ lên trên đó một tấm dra nhỏ, đểgiặt và phơi mỗi ngày nếu cần.

122

Bạn hãy tự xét cách hành xử của mình.Bạn có thể là nguồn gốc của vấn đề.

Nếu bạn quá thúc ép con bạn, bạn sẽ làmcho cháu căng thẳng thêm.

Bạn hãy cho con bạn đi tiểu trước khi đingủ; nếu cháu muốn, bạn hãy để cái bôtrong phòng cháu, để cháu khỏi phải đixa tới nhà tắm.

Bạn hãy kiểm tra nước tiểu của con bạnxem có mùi tanh không. Đấy có thể

là dấu hiệu nhiễm trùng đường tiểu.

Nôn trớ

- Nôn trớ: Là hiện tượng thức ăn trongdạ dày bị đẩy ra ngoài do sự co bóp củadạ dày phối hợp với co bóp cơ hoànhcủa thành bụng.

Đây là một triệu chứng thường hay gặp ởtrẻ em, nhất là trẻ dưới 2 tuổi.

Là một triệu chứng của nhiều bệnh khácnhau như: viêm dạ dày - ruột cấp, viêmmàng não, u não, áp xe não… bệnh ngoạikhoa (tắc ruột, lồng ruột, viêm ruộtthừa…) ngộ độc. Triệu chứng gặp cả ởtrẻ nhỏ và trẻ lớn. Nguyên nhân chủ yếulà do quan niệm sai lầm của cha mẹ vềăn uống như ép cho con ăn nhiều về sốlượng hay số bữa hoặc dùng sữa kémchất lượng, pha sữa không đúng quy

định…

Chứng bệnh này cũng có thể do cácnguyên nhân khác như:

- Do dị tật ở đường tiêu hóa.

- Hẹp thực quản, thực quản có túi thừa,phì đại môn vị, hẹp tá tràng.

- Do rối loạn thần kinh thực vật gây rốiloạn co bóp dạ dày hoặc do trẻ em nuốtnhiều hơi nên túi hơi dạ dày phình to.

Cha mẹ cần biết:

Trước khi nôn, trẻ có nhiều triệu chứngnhư: mặt tái, vật vã, vẻ mặt lo sợ.

Trong trường hợp điển hình: co thắt mônvị thì nôn xuất hiện rất sớm, thường cóthể tạng thần kinh dễ kích thích. Sau khibú, trẻ em khó chịu và nôn. Bệnh tiếntriển kéo dài hàng tháng khi tăng khigiảm. Tuy vậy, nhìn chung trẻ vẫn lêncân tuy không đều, khác với nhữngtrường hợp do các nguyên nhân khác.

Bạn cần cho con bạn đi khám bệnh càngnhanh càng tốt để chữa các bệnh gâychứng nôn như viêm màng não, viêm ruột– dạ dày, ngộ độc. Nếu cháu bị dị

tật bẩm sinh đường tiêu hóa thì bác sĩ sẽgiải quyết bằng phẫu thuật.

Trong trường hợp bạn có quan niệm sailầm trong chế độ ăn, cần điều chỉnh về

lượng thức ăn trong một bữa, số lượngbữa ăn, về cách pha sữa, về chọn loạisữa…

Khi con bạn bú sữa xong, không đặt cháunằm ngay lập tức mà bạn nên bế

đứng cháu trong vòng 15 phút.

123

Bạn nên cho trẻ ăn một thìa sữa bò đặctrước bữa ăn, hoặc dùng các loại bột làmđặc thức ăn. Sữa pha thêm đường cũngcó tác dụng chống nôn tốt: tỉ lệ đườngtrong sữa là 5 - 10% (bình thường 5%).

Viêm màng bụng ở trẻ mới sinh

- Viêm màng bụng ở trẻ mới sinh: Do:bộ tiêu hóa bị thủng do loét dạ

dày tá tràng, tắc ruột do teo hay xoắn haydo màng dính, hoặc tắc mật do phân su ở

bệnh xơ tuyến tuỵ

Nhiễm khuẩn mủ máu thường là ở rốn,da.

Các loại vi khuẩn thủ phạm: liên cầu, tụcầu.

Triệu chứng:

Bệnh bắt đầu vào ngày thứ 2 đến ngàythứ 7 sau khi sinh.

- Triệu chứng chủ yếu: bụng trướng.

- Bệnh nhi nôn, táo bón hay ỉa chảy.

- Vẻ mặt nhiễm độc: da xám xịt, khó thở.

- Tử vong trong vài ngày.

Cha mẹ cần biết:

Hãy đưa cháu đi bệnh viện cấp cứu ngaylập tức. Bạn có thể rửa vết thương ở

rốn hay da trẻ bằng bông sạch và sau đóđắp một tấm gạc vô trùng lên. Hãy tuântheo mọi chỉ định của bác sĩ.

Viêm Amidan

- Viêm Amidan: Viêm Amidan là chứngnhiễm trùng cấp tính các hạch hạnh nhân(Amidan), thường do vi khuẩn chuỗi cầustretpoque, nhưng đôi khi là do siêu vitrùng gây nên. Hạch hạnh nhân là nhữngtuyến hạch ở hai bên đáy họng, hìnhthành tuyến phòng thủ đầu tiên của cơ thểbằng cách giăng bắt và diệt các vi khuẩn,không cho chúng xâm nhập vào cơ thểqua đường hô hấp.

Nguyên nhân:

Nguyên nhân gây nên Amidan là do trongquá trình giăng bắt và diệt vi khuẩn, bảnthân các Amidan có thể bị nhiễm trùngvà sưng đỏ, sinh ra các triệu chứng đauhọng, sốt, và nổi hạch. Các sùi vòm họng

ở vị trí phía sau khoang mũi, nhiễm trùngchủ yếu xảy ra đối với trẻ em vào tuổi đihọc, khi mà các hạch hạnh nhân và cácsùi vòm họng tương đối lớn tiếp xúc lầnđầu với các vi trùng gây bệnh. Khi khảnăng đề kháng đối với bệnh nhiễm trùnggia tăng và các sùi vòm họng nhỏ đi, thìcác đợt viêm Amidan sẽ bớt đi. Đa sốtrẻ em không bị viêm Amidan nữa vàokhoảng tuổi lên mười.

124

Triệu chứng:

Đau họng, có thể khó nuốt; Amidan đỏ vàsưng lên, có thể phủ những đốm vàng;nhiệt độ cơ thể trên 38°C; sưng hạch ởcổ; thở bằng miệng, ngáy và nói giọng

mũi khi sùi vòm họng bị viêm; hơi thở cómùi khó chịu.

Cha mẹ cần biết:

Bệnh viêm Amidan không có gì nghiêmtrọng trừ khi kèm theo viêm tai giữa vàbệnh lặp đi lặp lại. Điều đó cũng có thểdẫn tới điếc vĩnh viễn. Ngoài ra, viêmAmidan cũng có những biến chứng hiếmgặp là viêm thận và thấp khớp cấp.

Nếu con bạn kêu đau cổ họng hoặc bạnđể ý thấy cháu ăn uống khó khăn, hãykhám họng cháu ở nơi có ánh sáng tốt,ngửa đầu cháu về đằng sau và lấy cánthìa sạch đè nhẹ lên lưỡi. Bảo cháu nói“A….a…” kéo dài. Làm như vậy họngsẽ

mở ra, và chỉ cần một hai giây là đủ đểbạn trông thấy Amidan của cháu có màuđỏ hay có lấm tấm những đốm vàng haykhông.

Bạn hãy cặp nhiệt độ cho cháu và chocháu uống Paracétamol. Hãy cho cháuuống thật nhiều nước mát để làm dịuhọng, cho cháu ăn thức ăn lỏng hay sềnsệt.

Kiểm tra xem hạch con bạn có sưngkhông bằng cách lần ngón tay xuống haibên cổ và dưới cằm cháu, nếu hạch sưng,khi nắn bạn sẽ cảm thấy như có những hạtđậu lớn dưới da.

Nếu con bạn đủ lớn, hãy hỏi xem cháu cóđau tai hay không. ở một đứa trẻ

nhỏ, bạn hãy ghi nhận xem cháu có bứthay vò một bên tai hay không. Kiểm tratai xem có thấy nước chảy ra hay không.

Hãy đưa con bạn đến gặp bác sĩ để khámbệnh khi thấy cháu sốt cao và hạch sưngto. Trường hợp sưng Amidan diễn ra lặpđi lặp lại, con bạn cần có một cuộc phẫuthuật. Bạn hãy đưa con bạn đến bệnhviện để giải phẫu.

Viêm tai ngoài

- Viêm tai ngoài: Là một tình trạng củanhiễm trùng ống tai ngoài, tức là đườngdẫn từ vành tai tới màng nhĩ. Nguyên docủa tình trạng này có thể là một vật lạtrong tai, một cái nhọt hoặc hậu quả củamột vết thương do kỳ cọ hoặc gãi quá

mạnh. Chứng nhiễm trùng thường hay gặpở trẻ bơi lội nhiều trong nước có Clo.Những trẻ em bị chàm eczema đặc biệthay bị nhiễm trùng khi nước vào tai.

Triệu chứng:

Đau tai, tấy đỏ; vành tai và ống tai ngoàiđỏ và đụng tới là đau; chảy nước dịch ởđường ống lỗ tai ra; ngứa bên trong tai;có nhọt, mủ trong lỗ tai.

Cha mẹ cần biết:

125

Vì ống tai ngoài không chứa đựng cáccấu trúc thính giác tinh vi của tai, tìnhtrạng nhiễm trùng này tương đối nhẹ. Tuy

nhiên, cũng cần lưu ý sự lây lan nhiễmtrùng sang xương sọ, có khả năng lan tớinão, và chứng viêm tai giữa.

Nếu có dịch chảy ra từ trong tai, bạn hãylau sạch bằng bông thấm và nước ấmsạch. Đưa con bạn đi khám bệnh.

Tránh để con bạn gãi tai hoặc đưa vật lạvào trong tai.

Bạn có thể cho con bạn uống liềuParacetamol nước khuyến cáo để giảmđau.

Cẩn thận đừng để cho nước vào bên taiđau lúc tắm và chỉ lau đầu tóc cho sạchthôi. Đừng cho con bạn bơi lội cho đếnkhi bệnh nhiễm trùng khỏi hẳn.

Viêm tai giữa

- Viêm tai giữa: Là tình trạng nhiễmtrùng tai giữa. Quá trình nhiễm trùng làmcho dịch lỏng tích lại trong tai giữa, sinhra đau tai và đôi khi điếc tai. Chứngbệnh này thường gặp ở trẻ nhỏ vì ống vòinối liền họng với tai tương đối ngắn, cónghĩa là bất kỳ vi khuẩn nào xâm nhậpvào họng và mũi của trẻ thì cũng nhanhchóng tới được tai giữa. Bệnh có thể cónguyên nhân do sùi vòm họng nở rộng,bịt kín lối vào ống vòi nối liền họng vớitai, làm cho chất nhớt không có lối thoát,sinh ra một chứng bệnh gọi là tai đóngmủ. Phần nhiều chỉ một bên tai bị nhiễmtrùng.

Khi con bạn từng bị viêm tai giữa rồi,đặc biệt là nếu bệnh phát ra trong vònghai năm đầu, đa phần là cháu bị đau lạicùng bên tai đó mỗi khi cháu bị cảm hayviêm họng.

Triệu chứng:

Đau nhức trong tai, ở em bé hay có triệuchứng bứt tai hay vò tai kèm với khóc;đau tai làm con bạn không thể ngủ được;khóc, bỏ ăn là dấu hiệu tổng quát bị bệnhở các em bé còn nhỏ, đặc biệt sau khi bịcảm; sốt trên 39°C; nôn mửa; lãng taimột phần; chảy mủ từ tai.

Cha mẹ nên biết:

Viêm tai vừa gây đau lại vừa nghiêm

trọng vì có thể dẫn tới mất thính giác(điếc) vĩnh viễn.

Cặp nhiệt độ khi con bạn bị sốt. Hãy đưacon bạn đi khám bệnh càng nhanh càngtốt.

Bạn cố gắng làm giảm chứng đau tai củacháu bằng cách đổ đầy nước ấm vào túichườm nóng và hãy đắp quanh túi bằngmột tấm khăn tắm, rồi đặt cháu nằm áptai vào túi chườm. Bạn chớ có đặt túichườm nóng cho một em bé còn nhỏ

quá vì em bé chưa biết đẩy túi chườmnóng quá ra xa. Bạn cũng có thể hơ nóngmột cái khăn mềm và đắp cái khăn lên taibé.

126

Nếu con bạn bị đau tai quá, hãy cho cháuuống liều paracetamol nước khuyến cáo.

Nếu bạn để ý thấy tai cháu chảy nước,bạn chớ có chùi dịch đó đi hay ngoáy taithăm dò. Bạn chỉ cần đặt một chiếc khăntay sạch lên tai cháu. Bạn nên khuyếnkhích cháu nằm nghiêng về bên phía taiđau, để bất cứ dịch nào trong tai có thểchảy thoát đi được.

Hãy thường xuyên kiểm tra chức năngnghe của con bạn và chú ý phòng bệnhnhiễm trùng tai cho cháu. Khi thời tiếtlạnh, bạn hãy giữ ấm tai cho con bạn.

Bạn hãy sử dụng dầu bạc hà hay cao thoa

có bạc hà mỗi khi cháu bị cảm. Cácthuốc này giúp cho mũi con bạn đượcthông, như vậy giảm được nguy cơ bịnhiễm trùng lan sang tai.

Viêm tiểu phế quản

- Viêm tiểu phế quản: Là một tình trạngviêm ở ống dẫn khí nhỏ nhất trong phổi.Bệnh thường do một siêu vi gây nên, vàthường gặp ở những em bé dưới mộttuổi. Bệnh khởi đầu như một chứng hohay cảm thường. Con siêu vi khiến cholớp niêm mạc lót các ống dẫn nhỏ sưngdày và tích đầy chất nhớt. Điều này dẫntới hậu quả là em bé hô hấp khó phải lấysức để thở.

Triệu chứng:

Thở mau – trên 60 nhịp thở mỗi phút; thởkhó khăn; sốt; môi và lưỡi xanh tái; ngủli bì.

Cha mẹ cần biết:

Bệnh viêm tiểu phế quản là bệnh nghiêmtrọng vì nó gây nên những khó khăn trầmtrọng cho chức năng hô hấp. Nếu con bạnbị khó thở hoặc bị xanh tái quanh môi vàlưỡi, hãy đưa cháu đi cấp cứu ngay lậptức.

Cố gắng giữ con bạn cách ly với nhữngngười lớn bị ho hoặc bị cảm khác.

Bệnh còi xương

- Bệnh còi xương : Bệnh còi xương là

bệnh thiếu vitamin D, làm cho chuyểnhóa canxi và photpho bị rối loạn, gâynên những tổn thương xương.

Trẻ em bị thiếu vitamin D là do thiếu ánhsáng mặt trời hay do chế độ ăn uốngkhông cung cấp đầy đủ vitamin D và nhưvậy gây nên bị còi xương.

- Thiếu ánh nắng mặt trời: do bức xạ củatia cực tím ở ánh sáng mặt trời, chất 7-dehydrocholesterol ở da được biến thànhvitamin D3. Thiếu ánh nắng mặt trời khi:nhà ở chật chội, tối tăm hoặc do tập quánsai lầm, không cho trẻ ra ngoài 127

trời. Thời tiết sương mù u ám hay khôngkhí bị ô nhiễm vì khói của các nhà máy.

- Chế độ ăn uống thiếu các loại vitamintan trong mỡ, nhất là vitamin D: trẻ

em ăn nhiều bột, ăn sữa bò.

Bệnh xảy ra ở lứa tuổi từ 3 tháng đến 2tuổi, do đẻ non, sinh đôi, đẻ yếu, cácbệnh nhiễm khuẩn, rối loạn tiêu hóa kéodài hoặc chế độ ăn của mẹ nếu thiếuvitamin D nhiều quá cũng là một yếu tốdẫn đến sinh con mắc bệnh còi xương.

Triệu chứng

� Thời kỳ 1: Các triệu chứng ở xươngchưa có. Bệnh nhi chỉ có các triệu chứngkhông đặc biệt: như trẻ quấy khóc, ra mồhôi, rụng tóc ở vùng gáy.

� Thời kỳ 2: Các triệu chứng ở xươngrõ: đầu mềm, thóp chậm liền, răng mọcchậm, nhuyễn sọ, gù lưng.

Cha mẹ cần biết:

Bạn nên cho con bạn ăn theo chế độ ănnhiều đạm, mỡ. Cho ăn các thức ăn cónhiều vitamin D như trứng gà, dầu cá.

Nếu trẻ bị gù, cho trẻ nằm sấp và xoabóp.

Có thể phòng bệnh còi xương bằng cáchngười mẹ cần ăn uống đầy đủ thịt, cá, cácthức ăn giàu canxi trong thời gian mangthai.

Ngay từ tháng đầu sau khi sinh và tiếp

tục trong 2-3 năm đầu, cần cho cháu mộtchế độ ăn cân đối, có sữa mẹ.

Nhà ở của bạn phải thoáng, có ánh nắngmặt trời. Tùy theo thời tiết, cho con bạnra ngoài trời ngay khi cháu được 2 thángtuổi.

Cho cháu uống vitamin D hay dầu cá.Nhu cầu hàng ngày của trẻ em về

vitamin D là 500 đơn vị/ ngày. Tuy nhiênbạn cũng cần lưu ý về chứng ngộ độcvitamin D. Khi dùng nhiều vitamin D2(liều cao 10 – 15mg) có thể có tai nạn.

Triệu chứng sớm nhất của con bạn làbiếng ăn, uống nhiều, đái nhiều, sút cân,táo bón hay ỉa chảy, có thể cháu tỏ ra

buồn bã, nằm tư thế cò súng.

Bạn cần cho cháu đi gặp bác sĩ ngay đểđược điều trị kịp thời.

Chảy máu cam

- Chảy máu cam: Chảy máu cam xảy tớikhi một vùng mạch máu nhỏ trong hốcmũi bị tổn thương. Hiện tượng này có thểdo hỉ mũi hay hắt hơi mạnh trong lúc conđang bị cảm thường hay sổ mũi mùa, dobị đập trúng mũi, do bị đâm phải mũi,hoặc do bị nhét vật lạ vào mũi; trongtrường hợp sau cùng này, máu chảy rakèm theo một dịch có mùi hôi. Lượngmáu mất do chảy máu cam thường là rấtít.

Cha mẹ cần biết:

128

Chảy máu cam không nghiêm trọng. Tuynhiên, nếu con bạn hay bị chảy máu cammà lại khó cầm máu, hoặc nếu cháu bịchảy máu mũi sau khi bị đập vào đầu,lúc đó cháu cần phải đi khám bệnh.

Bạn đừng cho con bạn hỉ mũi trong vòngít nhất là 3 giờ sau vụ chảy máu cam, vìnhư vậy sẽ khơi lại nguồn chảy máu. Hãyđể cho con bạn nằm nghỉ và hãy nhét mộtchút bông vào lỗ mũi của cháu. Chảymáu do có chất fibrin trong máu.

Mọc răng

- Mọc răng: Sự mọc răng là danh từdùng để mô tả tiến trình nhú lên nhữngchiếc răng đầu tiên của một em bé. Embé bắt đầu mọc răng khi được khoảngsáu hay bảy tháng tuổi, đa số các răngsữa mọc lên trước khi em bé được 18tháng tuổi. Em bé của bạn sẽ tiết ra nhiềudãi hơn bình thường và dãi sẽ chảyxuống.

Cháu sẽ cố nhét ngón tay vào miệng vànhai ngón tay hay bất cứ đồ vật gì màcháu có thể lấy được. Cháu có thể đòitheo bạn, khó ngủ, cháu có thể khóc nhèvà hay quấy khóc hơn lúc bình thường.Đa số những triệu chứng này xảy tới ngaytrước khi răng nhú lên. Điều quan trọnglà ta ý thức được rằng các triệu chứng

mọc răng không bao gồm bị viêm phếquản, bị hăm tã, nôn mửa, tiêu chảy haybiếng ăn.

Những triệu chứng kể trên là triệu chứngcủa bệnh tiềm ẩn, không phải là triệuchứng của mọc răng.

Mọc răng và các triệu chứng kèm theokhông bao giờ nghiêm trọng cả.

Triệu chứng:

Tăng tiết nước dãi và nhiều nước dãi;muốn cắn lên bất cứ vật gì cứng; trẻ

hay gắt và đòi theo bạn hơn; khó ngủ;sưng đỏ ở nơi răng đang nhú lên.

Bạn có thể làm gì?

Hãy chăm sóc con bạn nhiều hơn. Mộtem bé đang mọc răng cần được bạn dỗdành và gần gũi. Bạn chớ nên nghĩ làhiện tượng răng mọc có nghĩa là cần thúcđẩy tiến trình cai sữa. Những em bé córăng vẫn có thể bú tí mẹ mà không gâykhó chịu gì cho người mẹ.

Đau răng

- Đau răng: Trẻ bị đau răng khi một cáirăng bị sâu. Vi khuẩn sâu răng ăn mòncác lớp bảo vệ bên ngoài của răng vàxuyên qua các dây thần kinh ở giữa tủymềm, khiến cho trẻ đau, đặc biệt là khicháu ăn bất cứ thứ gì dù nóng, lạnh hayngọt. Sâu răng và bệnh ở nướu là do

mảng bám sinh ra, mảng này là một lớpmỏng nước miếng và cặn thức ăn trongđó vi khuẩn sinh sôi nảy nở. Các vikhuẩn sinh sống khi có chất đường trongmiệng - thí dụ đường tinh luyện, đườngtrong trái cây khô và ngay cả trong mậtong - đó là một trong những lý do tại saođường lại 129

có hại như thế. Răng có thể có được sứcđề kháng đối với ảnh hưởng của vi khuẩnvà đường nếu trẻ chải răng đều đặn bằngkem đánh răng có chứa Flour. Đây làmột trong những cách chính yếu để phòngngừa sâu răng cùng với phép vệ sinhrăng miệng tốt và đi khám răng đều đặn.Điều quan trọng là giữ cho trẻ đừng mấtcác răng sữa do sâu răng hoặc do một

biến chứng của bệnh sâu răng - áp xerăng -

trong đó chân răng cũng bị hư luôn. Cácrăng vĩnh viễn có thể mọc lên không ngayngắn nếu để một lỗ hở quá lâu trong khicái răng mới còn đang phát triển.

Đau răng không có gì là nghiêm trọngmột khi được chữa ngay. Nếu cứ để

vậy không chữa, có thể sinh ra áp xerăng, gây tổn thương cho cái răng vĩnhviễn nằm bên dưới, hay là mất thêm mộtcái răng thứ hai.

Cha mẹ cần biết:

Nếu con bạn kêu đau ở xương hàm, đau

tai, hay có những cơn đau giần giật, nhoinhói trong miệng, bạn hãy lấy một muỗngnhỏ bằng kim khí, đập nhẹ vào răng cháuxem như vậy có xác định được nguồngốc chứng đau là do đau răng không.

Hãy bọc túi chườm nước nóng với tấmvải hay một cái khăn bông cho con bạnáp vào má cho đỡ đau.

Đừng bôi dầu đinh hương hay thuốc têvào chỗ đau vì như vậy có thể làm tổnthương nướu (lợi) chung quanh cái răng.

Bạn nên thường xuyên nhắc nhở con bạnvề việc giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ.Tốt nhất, bạn hãy khuyên cháu nên đánhrăng sau khi ăn cơm.

Lở miệng

- Lở miệng: Trẻ con hay bị lở miệngtheo nhiều dạng, dạng nào cũng làm chotrẻ đau, mặc dù đa số lở miệng là vô hại.Các vết lở miệng áptơ thường nhỏ, trắngtươi và xuất hiện trên lưỡi, trên nướu haylớp niêm mạc trong miệng. Những vết lởmiệng có thể làm đau đến độ con bạn sẽngại ăn. Các vết lở này đôi khi gắn liềnvới tình trạng căng thẳng và có thể phátra hàng loạt trong một thời kỳ đặc biệtchẳng hạn có điều lo âu lúc tựu trường.Lở miệng do chấn thương thì vết lớn hơn,và thường khởi đầu là một mảng đautrong má, có thể là sau tổn thương dorăng cắn phải má hoặc do cọ xát vào mộtcái răng xù xì. Vét lở lớn thành một vết

lõm màu vàng làm đau. Vết lở liền da rấtchậm và dù có chữa trị thế nào đi chăngnữa, cũng mất 10 – 14 ngày mới lànhhẳn. Những vết rộp trắng, làm đau ở vòmmiệng, trên nướu răng và bên trong mácó thể là hậu quả của một bệnh nhiễmtrùng nguyên phát do siêu vi trùng mụnrộp. Những vết rộp trắng, giống như tàuhũ có thể là dấu hiệu nhiễm nấm đẹn(tưa).

130

Các vết lở miệng hiếm khi nghiêm trọng,nhưng vì chúng làm trẻ đau nên có thểgây trở ngại cho việc ăn uống của conbạn.

Triệu chứng:

Những vùng nhỏ niêm mạc nhô lên, trắngtươi, làm đau, ở bất kỳ chỗ nào trên lưỡi,trên nướu hoặc lớp niêm mạc lót khoangmiệng; vùng đỏ rộng có khoảng giữa màuvàng, đặc biệt ở bên trong má; nhữngđốm trắng giống như rộp bên trongmiệng, đôi khi kèm theo sốt; trẻ biếng ănvì đau miệng.

Cha mẹ nên biết:

Hãy cho con bạn ăn thức ăn lỏng để cháubớt phải nhai trong thời gian các vết lởcòn làm cho cháu đau. Hãy cho cháu hútbằng một cái ống hút, nếu cháu thích.

Chớ cho con bạn ăn bất cứ thức ăn mặnhay chua nào. Thức ăn này sẽ làm chocon bạn đau thêm, có thể dẫn tới tổn

thương lớp niêm mạc lót miệng và môi,và đôi khi dẫn tới lở loét.

Bướu cổ

- Bướu cổ: Bướu cổ là khối u lành tínhcủa tuyến giáp trạng không có biểu hiệnrối loạn chức năng như suy giáp trạnghay cường giáp trạng. ở nước ta, tỉ lệ

mắc bệnh ở một số vùng núi còn cao.

Bệnh bướu cổ thường có nguyên nhân làdo thiếu iốt. Hàng ngày, cơ thể

được nhận 120mg iốt do thức ăn, nướcuống, không khí cung cấp để bổ sung chosố lượng mất đi, khoảng 50mg bài tiếttheo nước tiểu và phân. Những vùng có

nhiều người bị bướu cổ là do ở vùng đóthức ăn, nước uống thiếu iốt. Trường hợpcung cấp đầy đủ, tuyến giáp trạng giữ iốtbình thường nhưng khả năng chuyển hóaiôt thành thyroxin kém, cũng có thể gâybướu cổ.

Một số thực phẩm như bắp cải, cà rốt cóchất kháng giáp trạng. Nếu ăn nhiềunhững thức ăn này cũng có thể bị bướucổ.

Triệu chứng

Bệnh bướu cổ ở trẻ mới sinh: Thở khòkhè hay khó thở thanh quản do khí quảnbị đè. Nếu trẻ khóc, khó thở tăng, tím táixuất hiện và đôi khi xảy ra cơn ngạt thở;nuốt khó (ít gặp) thường bị trớ.

Bệnh bướu cổ ở trẻ lớn (Trẻ ở tuổi dậythì hay mắc bệnh hơn cả): Bướu thành utrước cổ, đều hay từng cục không dínhvào da, di động với thanh quản (khi bệnhnhi nuốt nước bọt); khối u có thể pháttriển ở phía ngoài làm cho cổ bị biếndạng, hoặc tụt xuống trung thất gây chènép các bộ phận trung thất như khí quản,dây thần kinh quặt ngược.

Biến chứng:

131

Có mấy loại biến chứng nguy hiểm nhưsau:

� Cường giáp trạng

� Suy giáp trạng

� Ung thư.

� Các bướu cứng rắn, hay gây chèn épvà biến chứng vào xương.

Cha mẹ cần biết:

Nếu bạn nghi ngờ là con bạn bị bệnhbướu cổ, hãy cho cháu đi khám bệnhcàng sớm càng tốt.

Cách phòng bệnh bướu cổ tốt nhất làdùng muối pha iốt. Nên sử dụng thêm cácthực phẩm có nhiều iốt trong các bữa ăn,chẳng hạn như mắm cá biển khô.

Sốt

- Sốt: Sốt là khi thân nhiệt lên tới37,7°C hoặc hơn. Sốt không phải là mộtchứng bệnh mà đúng hơn nó là triệuchứng của một bệnh. Trẻ cần phải đượcđi khám bệnh ngay nếu sốt đến 40°C.

Nguyên nhân:

Trẻ thường bị sốt khi mắc một trong cácchứng bệnh sau: Cảm thường, cúm, viêmAmidan: nếu bị khản tiếng thì đó là triệuchứng của viêm thanh quản; nếu cổ

hạch sưng là triệu chứng của sốt nổihạch, thủy đậu, nhiễm trùng đường tiểu,sởi, quai bị, nhiễm trùng tai giữa, viêmdạ dày hoặc ngộ độc thực phẩm, viêmphế

quản, viêm tiểu phế quản, hoặc viêmphổi hay bạch hầu thanh quản; cần đưacon bạn đi khám bệnh ngay. Sốt cũng cóthể là triệu chứng của viêm màng não,cần đưa cháu đến bệnh viện ngay.

Triệu chứng:

Ho và sổ mũi; ho, đau họng và đau nhứcmình mẩy; đau họng và nuốt khó nổi bannhững đốm ngứa đỏ, mọc bắt đầu từ thân;hay đi tiểu, nếu cháu đủ lớn thì nhận thấyđi tiểu đau rát; sổ mũi, đau mắt và nổiban màu đỏ; sưng hai bên mặt và vùngdưới cằm; đau tai (khóc và nắm tai đốivới trẻ bé; tiêu chảy; thở nhịp mau và rấtkhó khăn; đau khi cúi gập cổ, quay đầuđi khi có ánh sáng chói.

Cha mẹ cần biết

Thân nhiệt trên 37,7°C bao giờ cũngnghiêm trọng ở em bé dưới sáu thángtuổi. Nếu thân nhiệt cứ tiếp tục cao, cũngcó nguy cơ xảy ra co giật.

132

Hãy làm hạ nhiệt khi trẻ sốt trên 40°Cbằng cách lau toàn thân cháu bằng nướcấm. Hãy cho con bạn nằm nghỉ và cởi bỏbớt quần áo cháu đang mặc. Đắp một tấmgạc hay khăn mặt nhúng nước mát lêntrán cho cháu.

Chỉ cho trẻ uống Paracetamol trongtrường hợp các phương pháp hạ nhiệtnêu trên không có kết quả và tuyệt đối

không cho trẻ uống Aspirin khi có triệuchứng thủy đậu hay cúm.

Nên cho con bạn uống khoảng 1 đến 1,5lít nước mỗi ngày. Cho cháu uống gluco.

Đừng cho con bạn ăn bất cứ thứ gì chođến khi cháu ngưng nôn, rồi sau đó hãycho cháu ăn nhạt. Hãy cho em bé của bạnbú sữa được pha loãng hơn.

Cho con bạn rửa tay sau khi ngồi bô vàtrước khi ăn.

Bản thân bạn cũng rửa tay sau khi thay tãcho bé và trước khi sửa soạn thức ăn chobé. Hãy tiệt trùng tất cả những dụng cụcho bé bú.

Sốt rét

- Sốt rét: Là một bệnh do ký sinh trùngphát triển trong cơ thể gây sốt thành cơn.

Bệnh do ký sinh trùng sốt rét thâm nhậpvào cơ thể. Có ba loại: Plasmodiumvivax: gây sốt cách nhật lành tính ở miềnBắc Việt Nam, tỉ lệ là 20%.

Plasmodium falciparum: gây sốt cáchnhật ác tính. Hay gặp nhất ở miền Bắc, tỉlệ là 60%.

Plasmodium malariae: gây sốt cơn cáchnhau hai ngày. Rất hiếm ở miền Bắcnước ta.

Bệnh thường do muỗi Anopheles truyền

sang cho người.

Có thể do truyền máu, khi người cho máumang ký sinh trùng sốt rét.

Triệu chứng:

Tính chất cơn sốt không rõ rệt như ngườilớn; hay có những triệu trứng thần kinhhay tiêu hóa làm lạc hướng chẩn đoán;sốt không thành cơn, thường thì ngày nàocũng sốt, nhất là về buổi chiều; khi còncơn sốt, cơn không theo trình tự: rét run,sốt nóng, ra nhiều mồ hôi; bệnh nhi chỉcó rung cơ, bỏ bú, tái nhợt, chân taylạnh. Sau mấy giờ, nhiệt độ lại trở lạibình thường. Mồ hôi ra ít mà chỉ thấychân tay nhớp mồ hôi; thiếu máu: triệuchứng có rất sớm và rõ rệt; lách to; nếu

trẻ

không được điều trị các cơn sốt sẽ trởlại. Bệnh nhi càng ngày càng thiếu máu,cơ

thể phát triển chậm.

Thể lâm sàng

133

- Thể tiêu hóa: Bệnh nhi ỉa chảy hoặcphân có máu, mũi giống như bệnh lỵ. Cáctriệu chứng này hết khi bệnh nhi đượcđiều trị bằng thuốc chống sốt rét.

- Thể thần kinh: co giật.

- Cơn sốt ác tính: thường do Plasmodiumfalciparum. Hay gặp ở những trẻ

yếu đuối, suy dinh dưỡng. Bệnh cảnhgồm những triệu chứng: Thần kinh: cogiật, hôn mê.

Tiêu hóa: ỉa chảy, mất nước.

Thể không rõ rệt: các triệu chứng đềunhẹ, sốt ít, lách không to.

Chỉ thấy cơ thể trẻ phát triển chậm vàthiếu máu.

Cha mẹ cần biết:

Có nhiều loại thuốc chữa bệnh sốt rét -chọn thuốc dựa vào:

- Giống ký sinh trùng sốt rét.

- Bệnh cảnh lâm sàng.

- Vùng có ký sinh trùng thuốc nhờn.

Cần phải làm tốt 3 khâu.

- Chữa bệnh cho những người mắc bệnh.

- Diệt muỗi truyền bệnh sốt rét.

- Không để muỗi Anophen đốt người.

Phòng bệnh:

Diệt muỗi, bọ gậy, khơi thông ao tù,nước đọng, phát quang bụi rậm.

Sốt nổi hạch

- Sốt nổi hạch: Còn gọi là bệnh tăngbạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn, là mộtbệnh nhiễm siêu vi mà khởi đầu rất giốngnhư cảm cúm với các triệu chứng như sổ

mũi, đau đầu, đau họng, đau mình mẩy,mệt mỏi, hoặc trong một số ít trường hợpcó nổi ban như trong ban hạch đỏ. Đây làmột bệnh khá thông thường mà thanhthiếu niên hay mắc phải nhất. Cũng giốngnhư các bệnh siêu vi khác, bệnh sốt nổihạch không có cách nào chữa cả, bệnhphải qua hết tiến trình của nó, khoảngmột tháng rồi sẽ tự khỏi.

Triệu chứng:

Sổ mũi; đau họng; đau, nhức mình mẩy.

Cha mẹ nên biết:

Mặc dù làm cho bệnh nhi mệt, bệnh sốtnổi hạch thường không nghiêm trọng, tuynhiên vì nó còn kèm theo các triệu chứngkhác nên bạn cần đưa cháu bé đến gặpbác sĩ để được chẩn đoán chính xác. Nếucon bạn sốt, hãy cho cháu uống thật nhiềunước để cháu không bị mất nước.

134

Con bạn không thể đi học được ít nhất làmột tháng, bạn sẽ cho cháu đi học trở lạikhi được sự đồng ý của bác sĩ. Hãy giữcháu ở trong nhà ít nhất cho đến khi hếtsốt.

Trong thời gian cháu bị bệnh, hãy giữ gìncho cháu được vui vẻ và hãy tẩm bổ chocháu.

Con siêu vi có thể tái xuất trong vòng hainăm sau lần phát bệnh đầu tiên, hãy coichừng các triệu chứng tái phát và hãycho cháu đi khám ngay nếu bạn thấy thắcmắc điều gì.

Các bệnh về mắt

- Các bệnh về mắt: Đa số các khuyết tậtthị giác là do một khuyết điểm của chínhcon mắt chứ không phải là hậu quả củabệnh tật hay chấn thương.

Nguyên nhân của nhiều khuyết tật là doánh sáng vào trong con ngươi không hội

tụ ở võng mạc một cách thích nghi. Nếucon ngươi quá dài từ đằng trước ra đằngsau, hình ảnh của những vật ở xa sẽ hộitụ ở phía trước võng mạc và trông sẽ

có vẻ nhoè; những đồ vật ở gần sẽ đượctrông thấy rõ. Người ta gọi như vậy làcận thị. Nếu con ngươi quá ngắn từ đằngtrước ra đằng sau, hình ảnh của những đồvật ở gần và xa đều hội tụ vào phía sauvõng mạc. Mọi hình ảnh sẽ nhoè đinhưng những đồ vật ở gần sẽ nhoè hơncả, người ta gọi như vậy là viễn thị.Chứng cận thị

thường phát sinh ra vào cuối thời kỳ thơấu và có khuynh hướng bị theo từng giađình, một đứa trẻ có cha hay mẹ bị cậnthị thì phải khám thử nghiệm đều đặn. Tật

viễn thị thường có mặt từ lúc sinh, và cóthể khiến cho mắt bị mỏi khi con bạn cố

gắng tập trung vào những đồ vật gần đó.Người ta có thể chỉnh lại dễ dàng cả haitật cận thị và viễn thị.

Tật mù màu sắc là một chứng bệnh thôngthường khác, đặc biệt ở con trai, vàchứng này cũng hay bị theo gia đình.Hiếm có tật mù màu sắc hoàn toàn, khitrông mọi vật đều thấy cùng một màuxám; tật mà đa số người ta gọi là mù màusắc, trên thực tế là một tình trạng khôngcó khả năng phân biệt các màu sắc đỏ vàxanh.

Không có phép trị liệu nào cho chứngbệnh này, tuy nhiên nó cũng không gây

trở

ngại nào lớn cho cuộc sống hàng ngày.

Tật mắt lé (lác) là một vấn đề khác về thịgiác. Nếu em bé của bạn còn dưới batháng tuổi và một hay cả hai mắt có vẻhơi ngó lệch đi, thì bạn không cần phảiáy náy.

Tuy nhiên, nếu chứng lé mắt kéo dài, bạnphải đưa con bạn đến gặp bác sĩ và hỏi ý

kiến.

Mắt đòi hỏi được tập luyện và kích thíchthường xuyên để giữ gìn cho được lànhmạnh, và một con mắt không dùng tới,như con mắt mắc chứng lác, sẽ bị

hỏng rất nhanh. Tuy nhiên, nếu chữa trịsớm, phần nhiều là với kính thuốc, đôikhi bằng phẫu thuật có thể điều chỉnhđược đa số vấn đề.

135

Cha mẹ cần biết:

Bạn hãy mua cho con bạn những mắt kínhbằng mica – loại này đeo nhẹ hơn vàkhông vỡ.

Hãy giúp đỡ con bạn đương đầu với lờichọc ghẹo từ phía các bạn khi cháu đeokính bằng cách nhấn mạnh cho cháu thấynhững lợi ích của khả năng trông rõ.

Bạn hãy giữ sẵn một cặp kính để dự

phòng vì trẻ con hay làm gãy gọng kính.

Hãy chỉ cho cháu cách giữ mắt kính chosạch sẽ, và khuyến khích cháu lau chùikính mỗi ngày.

Hãy tỏ ra nghiêm khắc với con bạn, đểchắc chắn là nó phải thường xuyên đeokính theo chỉ thị của bác sĩ, đặc biệt làtrong những tuần lễ đầu khi nó còn đangtập làm quen với mắt kính.

Bạn hãy gắn một sợi giây thun phía saugọng kính mắt của con bạn, để kính đừngrớt khi cháu chơi những trò chơi năngđộng.

Mắt lên lẹo

- Mắt lên lẹo: Một cái chắp hay lẹo ởmắt là do một điểm sưng mủ ở bờ mímắt. Chắp do tiến trình sưng tấy mộtnang lông mi, nơi đó lông mi mọc dài ra,và chắp gần như bao giờ cũng xuất hiệnở lông mi dưới. Chắp thường tụ lại thànhngòi và vỡ ra trong vòng bốn, năm ngày.Các mụn chắp dễ sinh ra do dụi mắt vàdứt lông mi, có thể kết hợp với tình trạngtấy đỏ mi mắt tổng quát gọi là viêm mímắt. Chắp không có tính lây lan cao, tuynhiên nó có thể truyền từ mắt nọ qua mắtkia.

Triệu chứng:

Vùng sưng, đau, đỏ trên mí mắt, sau đóvùng sưng lớn lên, mưng mủ; có một

điểm ngay chính giữa, đầy mủ, xuất hiệntrên chỗ sưng.

Bạn có thể làm gì?

Chắp ở mắt thì thường vô hại và có thểchữa trị ở nhà được.

Hãy để riêng khăn mặt và khăn tắm củacon bạn, tách biệt với khăn của ngườikhác trong gia đình để bệnh khỏi lây lan.

Nếu mắt con bạn lên chắp thường xuyên,hãy đưa cháu tới bệnh viện để

khám và chữa mắt vì có thể con bạn đãbị nhiễm khuẩn nặng.

Nhúng ít bông gòn vào nước nóng, rồi

vắt nước ra và áp nhẹ miếng bông gònlên cái lẹo làm cho cái lẹo chóng cóngòi. Bạn hãy đắp nóng cái lẹo như vậytrong 2 hay 3 phút, lặp lại như vậy 2, 3lần mỗi ngày cho đến khi vỡ lẹo.

136

Khi cái lẹo vỡ ra, thì cháu sẽ bớt đauhẳn. Bạn hãy rửa sạch mủ một cách rấtnhẹ nhàng bằng bông gòn nhúng vàonước đun sôi để vừa ấm. Bạn nhớ rửatay trước và sau khi chữa trị cái chắp vàđừng để cho con bạn sờ vào vùng đó.

Những trường hợp sau đây bạn cần đưacon đi khám bệnh:

- Mụn lẹo không khá hơn sau một tuần.

- Toàn bộ mí mắt con bạn bị sưng lên.

- Cả vùng da xung quanh mắt con bạn đỏlên.

- Con bạn bị viêm cả mí mắt.

Bệnh Rubeole

- Bệnh Rubeole: Ban đỏ nổi hạch, hayRubeole, là một bệnh nhiễm trùng nhẹ dosiêu vi gây nên. Bệnh này dễ lây nhiễmvà thời gian ủ bệnh là từ 14 đến 21

ngày. Những nốt ban đầu tiên mọc từđằng sau tai, trước khi lan ra trán và toànthân. Ban này trông giống một mảng đỏlớn hơn là một loạt đốm. Chứng ban đỏ

kéo dài khoảng hai, ba ngày và ít khi đikèm với triệu chứng nghiêm trọng, trẻ chỉ

hơi sốt và nổi hạch đằng sau gáy. Ban đỏnổi hạch là nguy hiểm đối với bất cứ phụ

nữ có thai nào nếu bị lây bệnh từ conbạn. Ban đỏ nổi hạch có thể gây ra dị tậtbẩm sinh như mù mắt và điếc tai.

Triệu chứng:

Sốt nhẹ; nổi những đốm hồng hay đỏ,những nốt ban đầu tiên mọc từ đằng sautai và lan ra trán, rồi toàn thân.

Cha mẹ cần lưu ý:

Con bạn có thể cảm thấy hoàn toàn khỏe

mạnh và không muốn nằm tại giường.Hai hay ba tuần sau khi bị lây bệnh cháusẽ phát các triệu chứng bệnh.

Bạn cần phải cách ly con bạn trong nămngày sau khi nổi ban. Cũng như mọi bệnhnhiễm trùng ở trẻ em khác, ban đỏ nổihạch cũng có nguy cơ biến chứng thànhviêm não.

Hãy cặp nhiệt độ cho con bạn ít nhất hailần mỗi ngày, và nếu cần hãy cho cháuuống Paracétamol nước để làm hạ nhiệt.Nên cho con bạn uống nhiều nước, đặcbiệt nếu cháu sốt.

Khi con bạn bị bệnh này, bạn hãy chocháu lánh xa bất cứ phụ nữ nào có mang.Mặc dù ban đỏ Rubeole là một bệnh nhẹ,

song nó có thể gây nên khuyết tật cho bàothai đang phát triển, nếu người phụ nữmang thai mắc phải.

Béo phì

137

- Béo phì: Một đứa trẻ được xem là béophì, hay cân nặng quá, khi nó nặng hơnmức trung bình so với chiều cao và tuổilà 20%. Một đứa trẻ không phải là béophì nếu nó chỉ có bụng phưỡn hay tròntrĩnh, hai má phúng phính, hai điểm nàythông thường rất hay có ở trẻ em dướinăm tuổi. Trắc nghiệm tốt nhất để xemtrẻ có béo phì hay không là nhìn cánh tayvà bắp đùi con bạn: nếu có những cuốnmỡ ngấn lên, rất có khả năng là con bạn

có vấn đề về cân nặng.

Chứng béo phì ở các em bé và trẻ emhiếm khi là do bất cứ đặc tính gia đìnhnào hay bệnh hoócmôn nào. Gần như baogiờ cũng là do thói quen không tốt về

mặt ăn uống, chủ yếu là do bố mẹ cho trẻăn quá nhiều. Cũng vì lý do đó mà chamẹ một đứa trẻ béo phì ít khi nhận thứcđược là có vấn đề về cân nặng của conmình.

Triệu chứng:

Nặng hơn số cân trung bình so với chiềucao và tuổi 20%; có những lớp mỡ

quanh đùi, cánh tay, trên vú và cằm; hụt

hơi khi gắng sức.

Cha mẹ cần biết:

Chứng béo phì ở trẻ em là nghiêm trọng.Sẽ có một sức ép về mặt tâm lý lên đứatrẻ khi nó bị bạn bè chế giễu. Điều quantrọng hơn, những đứa trẻ béo có khuynhhướng lớn lên sẽ trở thành béo mập cónhiều nguy cơ bị bệnh tim mạch, caohuyết áp, và rối loạn về khớp xương hơnnhững đứa trẻ khác.

Bạn cần kiểm tra cân nặng của con mìnhvà đối chiếu với biểu đồ tăng trưởng đểxem cháu có cân nặng hơn bình thườngso với tuổi hay không.

Hãy tìm trên thân con bạn xem có những

lớp mỡ quanh cánh tay và đùi không,xem ngực cháu có phát triển quá mức haykhông.

Hãy xem xét chế độ ăn của cháu. Bạn cócho cháu những thức ăn giàu năng lượngnhư đồ uống có xi-rô, nhiều sản phẩm cóbột tinh trắng và đường chăng?

Hãy cho cháu ăn các món ăn nướng hoặchấp thay vì rán và nên bỏ mỡ trước khichế biến, tránh cho cháu ăn bánh mìnguyên cám, rau cần tây và táo.

Bạn so sánh con mình với bạn nó xemcháu có chịu khó hoạt động thể chấtkhông? Hãy khuyến khích cháu hoạt độngđể tiêu hao năng lượng.

Biếng ăn

- Biếng ăn: Biếng ăn là một triệu chứngcó thể gặp ở tất cả các lứa tuổi, do trẻ bịgiảm hay mất hẳn sự thèm ăn. Một đứatrẻ bệnh gần như bao giờ cũng bỏ ăn.

Biếng ăn là một triệu chứng tổng quátcủa tình trạng sức khỏe kém và gần như

luôn luôn đi kèm với một cơn sốt. Đâycũng là triệu chứng của một vấn đề nàođó ở dạ dày và ruột như viêm dạ dày,ruột non hoặc chứng bệnh đau họng.Những rối 138

loạn nhỏ như say sóng tàu xe thườngcũng sẽ khiến cho con bạn bỏ ăn, nhưngđiều này chỉ có tính chất tạm thời. Bạn

cũng không nên quá lo lắng nếu con bạnchỉ bỏ

một bữa vì mệt không muốn ăn, hay vìvào giờ ăn bạn đã đôi co với cháu. Điềunày hoàn toàn bình thường, và con bạn sẽbù lại các bữa kế tiếp.

Nguyên nhân:

Có thể chia nguyên nhân của chứng biếngăn làm hai loại: Biếng ăn do có nguyênnhân thực thể (Nhiễm khuẩn): Tất cả cácbệnh nhiễm khuẩn đều gây ra chứngbiếng ăn, dù nhiễm khuẩn nặng hay nhẹ,cấp tính hay mạn tính, như viêm V.A.,viêm xoang, viêm cuống phổi, viêm tai,viêm màng phổi, nhiễm khuẩn đường tiếtniệu, các bệnh cúm, ho gà, lỵ.

Triệu chứng:

Biếng ăn thường kèm theo triệu chứngtiêu hóa khác. Viêm dạ dày- ruột, viêmgan, rối loạn tiêu hóa do sữa, do bột, cácbệnh đường mật.

Chứng biếng ăn có thể là triệu chứng củanhiều bệnh khác: bệnh về tim, bệnh bạchhầu, thiếu máu, còi xương, suy dinhdưỡng, các bệnh thiếu sinh tố.

Biếng ăn do có nguyên nhân tâm thần:Rất ít gặp và chỉ chẩn đoán khi đã loại racác nguyên nhân thực thể kể trên. Chứngbiếng ăn xuất hiện sớm trong 2-3

tháng đầu. Bệnh nhi không chịu ăn uốnggì cả, giãy giụa, khóc lóc trong khi bố mẹ

cố ép bé ăn, dọa dẫm gắt gỏng bé. Ngoàira bệnh nhi là một trẻ em bình thường,thông minh, nhanh nhẹn, hiếu động,nhưng dễ xúc cảm.

Cha mẹ cần biết:

Nếu con bạn không chịu ăn trong 24 giờ,và bạn không thể tìm ra nguyên nhân tạisao cháu bỏ ăn, đó là một lý do đángquan tâm.

Nếu con bạn bỏ ăn cả ngày nhưng uốngnhiều nước, bạn hãy kiểm tra nhiệt độcủa cháu và khám họng xem cháu có bịviêm Amidan hay không bằng cách dùngcán muỗng đè nhẹ lên lưỡi cháu và bảocháu nói “A… a…” thật lâu. Có thể

là cháu khó nuốt vì bị viêm Amidan.

Bạn hãy kiểm tra xem cháu có bị đau taikhông. Một bệnh nhiễm trùng tai nhưbệnh viêm tai giữa có thể khiến cháu bỏăn.

Kiểm tra xem cháu có đau bụng không.Đau bụng ở mé bên phải có thể là doviêm ruột thừa.

Kiểm tra xem cháu có đau khi đi tiểukhông. Đó có thể là một dấu hiệu nhiễmtrùng đường tiểu.

Hãy nói cho bác sĩ biết các triệu chứngcủa con bạn. Bác sĩ sẽ giúp bạn tìm ranguyên nhân. Hãy bổ sung dưỡng chấtcho con bạn bằng những đồ uống, chẳng

hạn sinh tố hoặc lòng đỏ trứng gà đánhkem… hoặc món ăn được trình bày đẹp,nhiều màu sắc…

139

Suy dinh dưỡng

- Suy dinh dưỡng: Là tình trạng rối loạndinh dưỡng gây ra sự ngừng trệ

phát triển về chiều cao, cân nặng vànhững biến đổi về chức phận, hình thểcủa các bộ phận với các mức khác nhau.Danh từ “suy dinh dưỡng” thường dùngcho những trẻ dưới 3 tuổi.

Nguyên nhân về ăn uống: thiếu sữa, choăn bột quá sớm, chế độ ăn thiếu chất đạm

và chất mỡ.

Nhiễm khuẩn kéo dài, hoặc tiềm tàng:lao, nhiễm khuẩn ở thận, ở cuống phổi,viêm tai xương chũm…

Săn sóc kém: vệ sinh nhà cửa không tốt,quần áo kém vệ sinh, mức sinh hoạt thấp.

Dị tật bẩm sinh: sứt môi, hở hàm ếch, phìđại môn vị, to đại tràng…

Có thể có nhiều nguyên nhân kết hợp.

Triệu chứng:

* Trẻ gầy còm, da nhăn nheo.

- Suy dinh dưỡng độ I: cân giảm từ 10%

đến 15 % so với trẻ bình thường, lớp mỡdưới da bụng mỏng.

- Suy dinh dưỡng độ II: gầy toàn thân,cân nặng giảm từ 15%- 30%; lớp mỡ

dưới da bụng, ở các chi, ở mông, ở ngựcmỏng, còn lớp mỡ ở mặt.

- Suy dinh dưỡng độ III: Cân giảm trên30%, lớp mỡ dưới da mất. Mặt nhănnheo như ông già.

* Phù mềm, trắng ở các vùng thấp như:bàn chân bàn tay, cẳng chân, mặt cũng bịphù.

Thể phù và có rối loạn sắc tố da (còngọi là bệnh Kwashiorkor). Thể này nặng,

tỉ lệ tử vong cao.

Ngoài các triệu chứng suy dinh dưỡngnhư: cân nặng giảm, phù, còn có triệuchứng ở da, da có những mảng sắc tốmàu nâu sẫm. Khi các mảng này bong ra,để

lại các vùng loét nông, màu đỏ. Tóc bệnhnhi màu hung đỏ, dễ gãy và rụng nhiều.

* Ngoài ra, bệnh nhi còn có các triệuchứng khác:

- Tinh thần: lờ đờ hay cáu gắt, ít hoạtđộng.

- Triệu chứng thiếu vitamin A, B, C, D…

- Rối loạn tiêu hóa: phân lỏng, đi nhiềulần trong một ngày.

Cha mẹ cần biết:

Trước hết, bạn cần tìm nguyên nhân gâysuy dinh dưỡng cho con bạn là do nhiễmkhuẩn hay do dị tật.

140

Bạn hãy vệ sinh thân thể, quần áo chocon bạn. Chú ý mặc ấm cho cháu về

mùa đông.

Hãy tăng lượng calo trong khẩu phần ăncủa con bạn lên từ 120 –

150calo/kg/ngày: đối với trẻ có cơ thểteo đét.

Tăng tỉ lệ đạm của khẩu phần một cáchtừ từ đến 3g/kg/ngày, trong đó chủ

yếu là đạm động vật.

Nói chung cho bệnh nhi một chế độ ăncân đối, trong ba ngày đầu, cho ăn với sốlượng ít sau tăng dần. ở nước ta, dùngthức ăn có giá trị dinh dưỡng cao như

trứng, thịt, cá, gan, lươn…

Vấn đề ăn uống có tầm quan trọng đặcbiệt. Tùy hoàn cảnh thực tế mà đề ra chếđộ ăn. Người thầy thuốc phải tính toánchế độ ăn, theo dõi số lượng calo bệnh

nhi thật sự hấp thụ.

Cách tốt nhất là cho trẻ bú mẹ.

Nếu phải nuôi con bằng sữa bò, cáchdùng như sau:

Trong tuần thứ hai, ba: Cho con bạn ănhai hay ba bữa sữa và hai bữa cháo nếucon bạn được một tuổi.

Tuần thứ tư chế độ ăn bình thường: Chocon bạn ăn thêm một bữa nếu cháu ănđược. Nếu cháu bị đi ỉa, cần điều trị mấtnước.

Chế độ ăn: Đối với các trường hợp suydinh dưỡng nhẹ, chỉ cần điều chỉnh chế

độ ăn cho con bạn. Nếu chế độ ăn cóđạm, cho thêm mỡ hay dầu thực vật.

Cho trẻ bú sữa ít nhất là trong 6 thángđầu, tận dụng các thực phẩm có đạm nhưcá, trứng, gan… cho trẻ ăn các loại raucủ quả.

Truyền máu khi cháu thiếu máu nặng.

Tích cực điều trị các bệnh nhiễm khuẩnvà ký sinh trùng.

Bạn hãy thường xuyên theo dõi biểu đồcân nặng của con.

Đau bụng

- Đau bụng: Đau ở khoảng giữa phần

dưới sườn và bẹn, hay “đau bụng” có thểlà một triệu chứng của nhiều bệnh baogồm cả viêm bao tử, viêm ruột và cácbệnh nhiễm trùng hệ đường tiểu. Đaubụng cũng có thể do ói mửa gây nên vàcó thể đi kèm những bệnh như viêmAmidan và bệnh sởi. Con bạn có thể kêu“đau bụng” nếu cảm thấy đau ốm mộtcách tổng quát hoặc biết là mình sắp sửabệnh, hoặc nếu cháu đau ở một nơi nàokhác nhưng không thể mô tả dễ dàngđược cho bạn là đau ở đâu.

Nhiều đứa trẻ bị đau bụng lặp đi lặp lại,khi có điều gì làm chúng cảm thấy lo âuhoặc bất an. Miễn là chứng đau của conbạn không nghiêm trọng và chỉ kéo dài141

một hai tiếng thôi thì không có gì đáng longại, bạn hãy cố tìm ra nguyên nhân làmcho cháu lo âu, bất an và hãy trấn ancháu.

Tuy nhiên, nếu con bạn đau nghiêm trọngtrong vài giờ, bạn không nên coi thường.Cháu có thể bị viêm ruột thừa, khi mẩuruột thừa (một ống nhỏ bít đầu, gắn vàoruột) trở nên sưng tấy, tuy bệnh này hếtsức hiếm ở trẻ em dưới ba tuổi nhưngbạn vẫn cần đề phòng.

Từng cơn đau bụng nghiêm trọng, cứcách khoảng 15 đến 20 phút lại đau, ở

một em bé hay một bé chập chững biết đirất có thể là ruột cháu bị tắc.

Triệu chứng:

Bé không thể nằm yên lúc sẩm tối vàkhóc, dỗ làm sao cũng không nín; mặt béđỏ gay và bé co chân lên bụng vẻ đauđớn; có thể bé ngủ được một giấc ngắn,thức dậy khóc ré lên.

Cha mẹ cần biết:

Hãy gọi cấp cứu ngay lập tức nếu conbạn:

- Hét lên vì đau cách khoảng 15 đến 20phút mỗi lần và tái mặt đi khi hét.

- Đi tiêu ra phân đỏ sậm hoặc phân giốngnhư mứt dâu.

- Bị đau bụng nghiêm trọng kéo dài quába giờ.

- Bị đau bụng nghiêm trọng kèm theo sốt.

Một sự thay đổi nhỏ trong chế độ ănuống có thể dẫn tới táo bón hoặc tiêuchảy nhất thời. Nôn ói hoặc tiêu chảy cóthể đi kèm gần như bất cứ bệnh nào vàcũng có thể là do kích thích hay lo âu gâynên. Nếu con bạn nôn ói hay đi tiêu chảynhẹ, bạn hãy kiểm tra xem có những dấuhiệu bệnh nào khác không. Nôn ói nhiềulần hoặc tiêu chảy nghiêm trọng có thểlàm cho một em bé hay một trẻ nhỏ

bị kiệt nước rất nhanh. Đây là một bệnhnghiêm trọng khi cơ thể mất đi quá nhiềunước và cần được chữa trị mau chóng.

Cách chăm sóc:

Thử dỗ bé bằng mọi cách, có nghĩa làbạn luôn luôn sẵn sàng cho bé bú sữa mẹhay bú sữa bình; thay tã; xoa, vỗ chocháu ợ hơi; chăm sóc và đu đưa; vừa đivừa cõng bé trên vai; địu bé áp sát vàomình; chơi nhạc có nền âm thanh; hoặcđẩy xe đứa bé đi.

Đặt bé nằm sấp áp bụng lên một cái túichườm nước nóng bọc khăn bông.

Thử dùng núm vú cao su; có thể lúc nàybé cũng cần mút.

Chớ cho bé uống bất kỳ thuốc nào, nếukhông có lời khuyên của bác sĩ.

142

Tắm cho bé vào lúc bé cảm thấy khóchịu. Ngâm mình trong nước ấm làm chođa số các em bé thư giãn và như vậygiúp bé qua được thời gian khóc có vẻ tệ

nhất.

Giun- Giun: Giun thường xâm nhập vào cơthể con người dưới dạng trứng trongnhững thức ăn bị nhiễm, rồi trứng nở ratrong ruột và phát triển thành giun. Cáccon giun này lại đẻ trứng nhiều hơn nữaxung quanh hậu môn của con người, làmcho ngứa ngáy khó chịu vùng hậu môn.Con bạn sẽ trông như thiếu ăn và cháu sẽ

không lớn nổi.

Triệu chứng:

Ngứa xung quanh hậu môn, thường là vềđêm; những con giun trông như sợi chỉtrắng trong phân; trẻ không ngủ được vì

ngứa dữ dội.

Cha mẹ cần biết:

Nhiễm giun thường không nghiêm trọngvà thường là dễ chữa. Nếu cháu bị

nhiễm giun đũa, có thể cháu không lêncân, chậm lớn, bạn cần đưa con đến gặpbác sĩ.

Hãy cho con bạn uống thuốc theo chỉ dẫncủa bác sĩ và đây là bệnh rất dễ lây nêncần chữa trị cho mọi người trong giađình cùng một lúc nếu cả nhà cùng mắcbệnh.

Bạn nên giữ vệ sinh sạch sẽ cho con bạn,cho cháu mặc quần dài vào ban đêm để

tránh tay cháu gãi trực tiếp vào hậu môn.

Giun kim- Giun kim: Giun kim là những con giunnhỏ xíu như sợi chỉ, màu trắng, dàikhoảng 1cm. Giun kim có thể xâm nhậpvào cơ thể theo thức ăn bị nhiễm trứnggiun, giun kim sống trong ruột, ban đêmra đẻ trứng xung quamh hậu môn và làmcho trẻ ngứa. Bệnh này thường thấy ở trẻem và vô hại, tuy nhiên nó làm ngứa ngáykhó chịu hết sức. ở bé gái giun kim cóthể bò đến âm đạo phía trước.

Bệnh lây do trẻ nuốt phải trứng giun đãchín trong đó có ấu trùng. Khi vào đếnruột, giun ấu trùng sẽ chui ra khỏi trứng.

Giun kim có thể ký sinh ở bất cứ khúc

ruột nào. Giun non nhất bám vào niêmmạc ruột bằng đầu của nó. Khi trứng giundần dần chín trong bụng giun mẹ thì khảnăng của giun mẹ bám vào niêm mạc ruộtcũng bớt đi và giun mẹ tụt xuống dưới.Từ trực tràng, giun cái bò ra ngoài, đẻtrứng ở nếp nhăn quanh hậu môn.

Triệu chứng:

143

Khi số lượng giun kim ít, bệnh nhi cótriệu chứng ngứa hậu môn vào buổi tối;khi có nhiều giun kim, bệnh nhi có thể cónhiều triệu chứng: mất ngủ, mệt mỏi,phân lỏng, trẻ em gái có thể bị ngứa âmđạo do bị viêm âm đạo; có giun nhỏ xíumàu trắng trong phân.

Cha mẹ cần biết:

Trẻ em mắc bệnh do nuốt phải trứnggiun, cho nên bạn cần cho cả nhà tẩygiun.

Cố gắng không cho con bạn gãi bởi vìcháu có thể làm cho vùng da quanh hậumôn hoặc âm đạo sưng tấy lên.

Cắt ngắn móng tay cho cháu để khi cháugãi, trứng giun kim không len xuống dướimóng tay làm cho cháu bị tái nhiễm vàdễ lây sang người khác.

Cẩn thận cả gia đình nên rửa tay kỹ saukhi đi cầu và trước khi ăn. Hãy sử

dụng bàn chải để cọ sạch móng tay.

Nếu con bạn đã thôi quấn tã, nên cho bémặc bộ đồ pizama hoặc mặc quần xà lỏnbằng vải sợi để ngủ. Hãy thay quần xàlỏn và quần pizama cho cháu mỗi ngàyvà tiệt trùng các quần này trong nước sôiđể diệt giun kim hoặc trứng giun dính lênquần. Thay ga giường cho cháu mỗi ngàyvà giặt giũ thật kỹ trong nước nóng già.

Khi bé cảm thấy ngứa, bạn hãy đặt cháunằm sấp và tìm xem có giun nhỏ gần hậumôn không. Nếu thấy con nào, bạn hãychùi đi bằng bông gòn thấm nước rồi bỏvào cầu tiêu, giật nước.

Hãy cho con bạn đi khám càng sớm càngtốt nếu bạn nghĩ con bạn có giun kim.

Táo bón

- Táo bón: Là trường hợp trẻ em đingoài mà số lượng phân quá ít haykhoảng cách giữa hai lần đi quá lâu. Mộtđứa trẻ táo bón đi cầu ra phân cứng như

sỏi và khi đi cầu thì cháu lấy làm khóchịu và có khi rất đau. Khi còn nhỏ,chứng táo bón ít khi xảy ra cho các bé búmẹ cũng như bú bình. Tuy nhiên, khi bắtđầu chuyển sang ăn đặc, các bé có thể bịtáo bón nếu chế độ ăn của chúng khôngđủ

rau, trái cây tươi và nước. Cũng cónhững em bé trở nên hơi táo bón khi tậpngồi hay tập bò và trước khi biết đi.

Khi trẻ lên hai, lên ba, chứng táo bón cóthể thành vấn đề, vì một lý do khác: một

số cha mẹ bị ám ảnh với ý nghĩ rằng việccon mình đi cầu đều đặn là quan trọngtrong thời gian nó tập chủ động trongviệc đi tiêu, nên bé phản ứng bằng cáchnhịn đi cầu, coi đó như là một thứ vũ khítrong “trận đấu” này Nếu con bạn đi cầura phân khô và cứng trong thời gian cháubị sốt hoặc ói mửa, thì đó cũng khôngphải là táo bón thực sự. Cơ thể bù trừ lạiphần nước mất đi 144

do ói mửa hoặc sốt, bằng cách hấp thulại nước hàm chứa trong phân, và khikhỏi bệnh thì cháu sẽ đi cầu lại bìnhthường. Trong trường hợp con bạn vôtình đi tiêu ra quần khi đã tự biết đi cầu,bạn có thể nghĩ là cháu bị tiêu chảynhưng thực tế

đấy là chứng ỉa đùn, khi chứng táo bónkinh niên dẫn tới phân cứng đóng cục lạitrong ruột và phân lỏng rỉ ra thoát ra khỏikhối tắc nghẽn.

Nguyên nhân

ở trẻ mới đẻ: nếu quá 48 giờ trẻ mới sinhkhông đi “phân xu” nguyên nhân có thể làdo trẻ không có hậu môn, hoặc trẻ bị tậtteo ruột.

ở trẻ còn bú và trẻ lớn (có hai loại táobón):

Táo bón đột xuất: là triệu chứng củanhiều bệnh khác nhau: lồng ruột, tắc ruột,uốn ván, viêm màng não…

Táo bón thường xuyên: do ăn uống. Trẻem bị táo bón vì thiếu ăn, do đó cầnkiểm tra lượng thức ăn trong mỗi bữa ăn.Có khi do người mẹ bị táo bón trẻ búsữa mẹ cũng bị táo bón. Trẻ ăn sữa bòdễ bị táo bón hơn trẻ bú mẹ hoặc do chếđộ ăn quá nhiều bột, ít hoa quả, hoặc trẻít uống nước, nhất là trong những ngàynóng bức.

Do trương lực ruột giảm: khi bé bị còixương, suy dinh dưỡng, liệt cơ bụng,hoặc do tổn thương thực thể ở đường tiêuhóa.

Nếu bé bị bệnh bẩm sinh thì nguyên nhânlà do bệnh phình đại tràng, dài đại tràng,phì đại môn vị.

Nếu bệnh là do mắc phải thì con bạn bịnứt hậu môn nên khi đi ngoài cháu bị

đau và xảy ra phản xạ co thắt cơ bắp.

ở trẻ lớn: thường hay gặp ở trẻ lớn lườirặn, sợ bẩn, ít khi nguyên nhân là do ănuống.

Triệu chứng:

2 đến 3 ngày trẻ mới đi ngoài một lần;phân cứng như sỏi; đau ở dưới bụng;máu dây ra tã hay quần lót; biếng ăn, đầybụng, đau ở vùng hố chậu, mệt mỏi, mấtngủ; có thể sốt; có những trường hợp dấuhiệu táo bón không rõ ràng. Hàng ngàybệnh nhi vẫn đi ngoài, nhưng số lượngphân quá ít. Hoặc trong trường hợp “ỉa

chảy giả” phân có hai phần: một phần làphân loãng, một phần là những cục phânrắn như “cứt dê”.

Cha mẹ cần biết:

Nếu là do các tật bẩm sinh bạn cần chocon bạn đi khám để tìm nguyên nhân, cóthể cháu phải được phẫu thuật theo yêucầu của bác sĩ. Hãy đưa con bạn đi khámcàng sớm càng tốt nếu con bạn đau khi đicầu, khi thấy có máu dây ra tã hay raquần của cháu. Người ta gọi hiện tượngnày là nứt hậu môn và con bạn có thểngại 145

đi cầu thêm nữa vì sợ đau. Nếu cháu bịnứt hậu môn thì bạn cần rửa sạch hậumôn cho cháu.

Hãy cho con bạn ăn thức ăn tươi, khôngqua chế biến công nghiệp càng tốt, phảiđảm bảo có đủ chất xơ trong chế độ ăn,cho trẻ ăn ngũ cốc còn nguyên cám (gạovà bánh mì). Bạn hãy cho con bạn ănnhiều rau, hoa quả, cho uống mật ong vàcho uống nhiều nước. Bạn hãy cho conbạn đi chơi, vận động ngoài trời.

Nếu người mẹ bị táo bón thì cần thay đổichế độ ăn, tăng rau tươi, uống thuốcnhuận tràng nhẹ (trong tường hợp conbạn bú sữa).

Hãy tập cho con bạn thói quen đi ngoàihàng ngày. Đừng cho con bạn dùng thuốcnhuận tràng trừ khi có lời khuyên của bácsĩ.

Nếu con bạn ở tuổi đi học, bạn chớ hốithúc cháu khi cháu đang đi cầu, nhưngcũng đừng bỏ mặc cháu ở đó quá lâu.

Bạn hãy thoa vaseline quanh hậu môncho cháu trước khi cho cháu ngồi bô,giúp cháu đi cầu dễ hơn.

Tiêu chảy

- Tiêu chảy: Là trẻ đi tiêu nhiều lần raphân lỏng nhiều nước. Đây là dấu hiệuruột bị kích thích co thắt nhiều hơn bìnhthường thúc đẩy thức ăn theo vì vậy,không có đủ thời gian cho nước hấp thuvào cơ thể từ các thức ăn và hậu quả làtrẻ

mất nước nhiều, đặc biệt là các em bé.

Các em bé còn bú sữa đi cầu nhiều lầnmỗi ngày, điều này hoàn toàn bìnhthường. Một khi em bé bắt đầu ăn thứcăn đặc, phân trở nên đặc hơn và bé đicầu đều đặn hơn. Phân lỏng đi ra nhiềulần có thể là do em bé hay đứa trẻ ănnhiều một loại thức ăn giàu chất xơ nhưtrái cây, hoặc phân này có thể là triệuchứng của một bệnh nhiễm trùng. Nhiễmtrùng ruột thường là do siêu vi hay vikhuẩn gây nên.

Thức ăn có thể bị nhiễm vi khuẩn (ngộđộc thực phẩm) hoặc từ một sự nhiễmtrùng từ phân ô nhiễm đã lan truyền đếnmiệng do không rửa tay trước khi ăn.

Tiêu chảy cũng có thể là triệu chứng củamột bệnh nhiễm trùng không thuộc đường

ruột như viêm tai giữa hay cúm, có khichứng tiêu chảy có thể sốt kèm theo.Phân giống như phân tiêu chảy có thể làdo táo bón gây nên. Trong trường hợpmột đứa trẻ lớn lỡ đi tiêu ra quần, điềunày có thể là táo bón dẫn tới tình trạngtắc nghẽn nên phân lỏng đã tìm cáchthoát khỏi tình trạng này. Người ta gọihiện tượng này là ỉa đùn.

Cha mẹ cần biết:

Tiêu chảy ở em bé bao giờ cũng nghiêmtrọng vì có nguy cơ bị mất nước.

Tiêu chảy có kèm theo ói mửa ở trẻ nhỏcũng nghiêm trọng vì cùng lý do trên,đặc biệt là nếu có kèm theo sốt và đổ mồhôi. Chứng tiêu chảy trong đó phân có

dạng 146

mỡ, mùi thối có thể là triệu chứng củabệnh nghiêm trọng hơn, như bệnh tiêuchảy mỡ hay xơ nang tuyến, trong nhữngbệnh này cơ thể không hấp thụ đượcnhững dưỡng chất của thức ăn. Hãy đikhám bệnh ngay hoặc đưa em bé đếnkhoa cấp cứu gần nhất nếu bé đi tiêuchảy đã hơn 6 giờ hoặc nếu con bạn bịtiêu chảy kèm theo sốt có ói mửa hoặcnếu sau 12 tiếng cháu vẫn còn tiêu chảyhoặc nếu phân có mỡ, nhớt hay có máu.Khi trẻ hết tiêu chảy cho trẻ ăn nhữngthức ăn mềm như yaour, chuối, sữa.Đừng cho trẻ lớn ăn bất cứ thức ăn nàohay uống sữa mà hãy cho cháu uốngnhiều lần nước ép trái cây pha loãng

hoặc nước pha thêm một dúm muối và5ml đường glucose.

Bạn nên giữ vệ sinh (rửa sạch tay trướcvà sau khi thay tã cho em bé). Nếu em bédưới sáu tháng tuổi, phải tiệt trùng mọivật dụng trang bị để pha sữa. Không chobất cứ ai bị tiêu chảy lại gần em bé.

Hãy quấn tã cho con bạn trở lại, nếu bạnvừa mới bỏ, không quấn tã cho cháu nữa.

Bạn hãy chú ý cẩn thận về vấn đề vệsinh. Cho con bạn rửa tay sau khi ngồibô và trước khi ăn. Bản thân bạn cũngrửa tay sau khi thay tã cho bé và trướckhi sửa soạn thức ăn cho bé. Hãy tiệttrùng tất cả những dụng cụ trang bị đểcho bé bú.

Các loại phân dạng bất thường

Các biến đổi về màu sắc phân con bạn,chắc hẳn là do một biến đổi trong chế

độ ăn gây nên, bởi vậy bạn hãy kiểm soátxem cháu có ăn cái gì lạ không. Tuynhiên, đôi khi một căn bệnh tiềm tàngnào đó có thể làm cho phân trẻ khác đi…

Phân rất bạc màu và khối lượng lớn, mùirất hôi và phân nổi lên khi bạn cố

giật cho trôi đi, có thể có nghĩa là conbạn không tiêu hóa một cách thích nghiđược chất gluten – một chất đạm ngườita thấy có trong lúa mì, gọi là bệnh tiêuchảy mỡ. Bạn hãy cho con bạn đi khámbệnh.

Phân có bọt và chua, có nghĩa là con bạnkhông thể tiêu hóa được sữa một cáchthích nghi, bạn hãy cho cháu đến gặp bácsĩ.

Tiêu chảy mất nước

- Tiêu chảy mất nước: Là một trongnhững nguyên nhân chính gây tử vong ởtrẻ. Vì vậy, bạn hãy bù lại số lượng nướcđã mất của con bạn bằng cách cho cháuuống nước liên tục mỗi lần một lượngnhỏ. Các nhà nghiên cứu thấy trong bệnhviêm ruột, niêm mạc vẫn có khả năng hấpthu các chất dinh dưỡng. Do đó, khôngcần thiết bắt con bạn “nhịn ăn chỉ uống”.

Đối với trẻ còn bú, cần được tiếp tụccho cháu bú sữa mẹ. Đối với trẻ ăn sữa

bò, bạn nên pha loãng gấp 2 lần sữa vẫncho ăn. Đối với trẻ không bú, cho cháuăn cháo thịt.

147

Cần trở lại chế độ ăn bình thường. Tránhtình trạng bắt trẻ ăn cháo kéo dài nhiềutuần. Khi con bạn khỏi, bạn nên cho cháuăn thêm một bữa, trong một vài tuần.

Bạn nên nuôi con bằng sữa mẹ là biệnpháp tốt nhất để phòng bệnh ỉa chảy. Khitrẻ con dưới 6 tháng tuổi, nhất thiết phảiđược bú mẹ. Từ tháng thứ 5, cho trẻ ănthêm các thức ăn khác có giá trị dinhdưỡng cao.

Trường hợp mẹ không có sữa phải nuôi

bằng sữa bò: chọn sữa tốt, pha sữa đúngphương pháp, vệ sinh đầu vú, bình sữa.Khi không có điều kiện, nên dùng bát vàthìa vì dễ pha sữa và dễ rửa.

Vấn đề ăn uống bao giờ cũng phải đảmbảo vệ sinh. Các thùng chứa nước phảisạch. Đun sôi nước uống dành cho trẻcon. Không ăn thức ăn bị ruồi, nhặng đậuvào.

Bạn nên dạy cháu rửa tay trước khi ăn.

Xây hố xí đúng quy cách. Dọn rác, khôngđể ruồi có điều kiện phát triển.

Tiêu chảy ở trẻ bú sữa mẹ

- Tiêu chảy ở trẻ bú sữa mẹ: Là một

bệnh do ruột vận động mạnh hơn mứcbình thường nên sữa mẹ đi qua ruộtnhanh, chất lactoza trong sữa chưa đượcchuyển hóa hết, gây nên hiện tượng menchua trong ruột.

Triệu chứng

Bệnh bắt đầu sớm, độ 10 – 15 ngày saukhi đẻ.

Triệu chứng chủ yếu: ỉa chảy nhiều lần(5-6 lần một ngày), mùi chua, có bọt, lổnnhổn nhiều nước đít bị hăm đỏ; hay bịtrớ.

Cha mẹ cần biết:

Bạn không cần phải cai sữa, nên tiếp tục

cho cháu bú sữa đúng giờ, đúng số

lượng.

Tiêu chảy do ăn sữa bò

- Tiêu chảy do ăn sữa bò: Thường ởnhững trẻ được nuôi bằng sữa bò tươi,không pha thêm nước. Bộ tiêu hóa củatrẻ không tiêu hóa hết chất casein củasữa gây hiện tượng lên “men thối”. ởnước ta, vì không dùng sữa bò tươi đểnuôi trẻ

nên ít gặp bệnh này.

Triệu chứng

148

- Giai đoạn đầu, trẻ ăn sữa bò tươithường táo, phân “chắc”, màu xám haytrắng bệch như đất sét, mùi thối.

- Về sau, các triệu chứng mới xuất hiện,thiếu máu, bụng to.

- ỉa chảy: phân toàn nước, hoặc có phânvà chất nhầy. Sút cân.

Cha mẹ cần biết:

Nếu có thể, bạn hãy cho con bạn uốngsữa bằng cách pha sữa bột, sữa đặc,hoặc cho thêm sữa bột vào sữa bò tươi(2-3%) và đường (5%) và chú ý pha sữabò tươi với một số lượng nước thích hợp(tùy theo tuổi pha loãng 1/3 hay 1/2).

Nếu trẻ ỉa nhiều, cho con bạn tạm dừngăn, chỉ uống trong 6-8 giờ.

Tiêu chảy do ăn bột quá sớm hay sốlượng quá nhiều hoặc đun nấu chưa kỹ

- Tiêu chảy do ăn bột quá sớm hay sốlượng quá nhiều hoặc đun nấu chưakỹ. Chất aminđon không tiêu hóa hết bị ứđọng ở manh tràng gây nên hiện tượnglên“men chua”.

ở nước ta rất hay gặp loại ỉa chảy này.

Triệu chứng

- Sau một thời gian, tuy trẻ vẫn lên cânnhưng bị ỉa chảy. Phân lỏng có nhầy, mùichua, đi tiêu nhiều lần: 6-7 lần trong một

ngày.

- Đít hăm đỏ.

- Bụng trướng, có hiện tượng trẻ haytrung tiện.

- Thiếu máu.

- Sút cân.

- Nếu bệnh kéo dài, trẻ bị rối loạn dinhdưỡng.

Cha mẹ cần biết:

Sau khi con bạn khỏi bệnh, hãy cho cháutrở lại chế độ ăn bình thường một cách từtừ. Giảm số lượng bột và chọn loại bột

tốt. Thêm sữa trong khẩu phần của conbạn.

Nếu trẻ dưới 6 tháng tuổi: hạn chế bột,cho ăn thêm sữa bò, sữa đậu nành.

Tốt nhất là cho trẻ được bú sữa mẹ.

Nếu trẻ trên 6 tháng, cho ăn thêm cácloại thực phẩm có nhiều protit: sữa, cá,thịt…

ỉa chảy do bị dị ứng đường tiêu hóa

- ỉa chảy do bị dị ứng đường tiêu hóa:ít gặp ở trẻ em. Thường do trẻ bị dị

ứng với sữa bò, bột mì, lòng trắng trứnghay một thực phẩm nào khác.

Cha mẹ cần biết

149

Bạn không nên cho con bạn ăn thức ăngây dị ứng. Hãy tìm hiểu xem con bạn dịứng với loại thức ăn gì và bạn không nêncho cháu tiếp tục ăn loại thức ăn đó.

Ghẻ

- Ghẻ: Ghẻ là một chứng ban ngứa kíchthích muốn gãi, do một loại ký sinh trùngnhỏ xíu gây nên. Việc đào hầm và đẻtrứng của các ký sinh trùng này phát sinhmột chứng ban gần như bao giờ cũng lantới bàn tay và ngón tay, đặc biệt là cáckẽ ngón tay. Ghẻ cũng có thể xâm nhậpvào mắt cá chân, bàn chân, ngón chân,

cùi trỏ và vùng xung quanh cơ quan sinhdục. Khi trứng nở, các ký sinh trùng dễ

lây sang người khác do tiếp xúc trựctiếp. Người ta cũng có thể bị lây ghẻ từ

giường chiếu hay quần áo có nhiễm kýsinh trùng.

Triệu chứng:

Những đường nhỏ lằn, ngắn kết thúc bằngmột chấm đen kích cỡ bằng đầu ghim,thường xuất hiện trong kẽ giữa ngón tay;có cái ghẻ ở giữa vùng ngứa.

Cha mẹ cần biết:

Ghẻ không nghiêm trọng nhưng dễ lây và

có thể lây lan trong một gia đình hay mộtlớp học nếu không được chữa trị mauchóng.

Sau khi tắm rửa toàn thân, bạn phải xứcthuốc lên toàn thân từ cổ trở xuống và đểcho thuốc khô. Trong 24 giờ, không đượcrửa trôi thuốc đi. Để đảm bảo diệt hết kýsinh trùng, hãy lặp lại cách làm này thêm24 giờ nữa, trong vòng một hoặc haingày sau.

Đồng thời, hãy tiến hành phép chữa trịnày cho những người khác trong gia đình.

Giặt giũ phơi phóng tất cả giường chiếuhay chăn màn để tiêu diệt con ghẻ

cái. Con ghẻ cái không sống được lâu

quá năm hay sáu ngày sau khi tách rờikhỏi da người.

Nhiễm trùng quanh móng

- Nhiễm trùng quanh móng: Là một tìnhtrạng nhiễm trùng vùng da sát ngay bêncạnh móng tay, móng chân. Vi khuẩn gâynên tình trạng nhiễm khuẩn có khả năngxâm nhập vào da nếu da mềm sũng dongâm nước lâu, hoặc móng tay hay nếpda lân cận thường xuyên bị châm chíchhay cắn. Khi có mủ tích lại trong rãnhmóng tay hay móng chân, vùng này sẽ bịđau.

Triệu chứng:

150

Đỏ và sưng quanh rãnh móng; có mủdưới hay cạnh móng; đau nhói theomạch.

Nhiễm trùng quanh móng không nghiêmtrọng và có thể chữa trị dễ dàng.

Đôi khi một vi nấm như Candidaalbican, là nguyên nhân bệnh đẹn, có thểbội nhiễm chứng nhiễm trùng quanhmóng và phát sinh ra một bệnh mãn tínhcó nguy cơ gây biến dạng lớn hơn và đòihỏi chữa trị lâu ngày.

Cha mẹ cần biết:

Nên cắt móng tay móng chân của trẻ chongắn, chỗ móng nào con bạn có thể

gặm được, bạn hãy rũa đi cho trơn.

Đừng cho con bạn cắn móng tay haychâm chích vào vùng da cạnh móng.

Những mối nguy hiểm đối với bé

Bé dưới một tuổi

- Bé nằm một mình trên bàn quấn tã màkhông có người lớn nào ở bên cạnh.

- Người lớn vô ý để xoong, nồi có cánquay ra ngoài.

- Gối và chăn bông ở trên giường em bécó che lấp mặt mũi bé làm bé ngạt thởhoặc nóng, sốt.

- Cửa sổ không có chấn song, không cólưới bảo vệ.

- Vòi nước nóng có thể làm cho bé bịbỏng da.

- Tủ thuốc ở trong tầm với của bé.

- Xăng dầu, hóa chất để gần thực phẩmcó thể nhiễm độc hoặc người lớn vô ýcho nhầm vào thức ăn của bé.

- Phích cắm điện, bộ tản nhiệt khôngđược bảo vệ.

- Dây điện buông thõng (dây cắm quạt,dây cắm máy cạo râu trong nhà tắm).

- Bàn là bị bỏ quên hoặc bàn là vừa là

xong chưa kịp cất.

- Cúc áo, những hòn bi và đồ chơi nguyhiểm.

- Để bé một mình trong nhà tắm.

Bé biết đi

- Tủ thuốc để trong tầm với của bé có thểgây nguy hiểm cho bé.

- Hóa chất để gần đồ ăn hoặc ở trong tầmvới của bé.

- Bình, phích nước nóng ở gần lối đihoặc ở tầm với của bé.

- Cán xoong nồi quay ra phía ngoài.

- Bếp lò, bếp ga ở tầm tay của bé màkhông có lưới bảo vệ.

- Lò vi sóng, lò nướng, bàn là...

- Trẻ leo cầu thang, trẻ trèo lên xe bánhnhỏ.

151

- Bé rơi từ giường tầng xuống đất.

- Túi nhựa để không gọn gàng bé có thểlấy trùm lên đầu khiến bé bị ngạt thở.

- Lưu ý khi trồng cây cảnh trong phòng vìmột vài loại cây có độc tố có thể

gây nguy hiểm khi bé nuốt phải.

Bé bị bỏng

- Bé bị bỏng: Dù nguyên nhân và bề rộngcủa vết bỏng ra sao, việc đầu tiên là làmnguội vết bỏng bằng cách dội vết bỏngdưới vòi nước sạch, tuyệt đối khôngđược dùng nước đá trong bất cứ trườnghợp nào. Nếu vết bỏng không rộng, bạncó thể tiếp tục làm nguội trong khoảngmột giờ, nếu vết bỏng rộng thì việc làmnguội cần dè dặt hơn vì bé có thể bị hạnhiệt độ. Trước đây, trong trường hợp aiđó bị

bỏng thì việc đầu tiên là người ta thoalên đó một chút thuốc mỡ nhưng thực ratrong giai đoạn đầu, việc cấp thiết nhấtlà làm dịu cơn đau bằng nước lạnh và

cản trở sự lan toả của vết bỏng. Chú ýkhông được cởi bỏ quần áo của bé, hãynhúng ngay phần bị bỏng vào nước lạnh,sau đó tốt nhất, bạn hãy cho bé đến cơ sởy tế

để các bác sĩ đánh giá mức độ bỏng vàcó biện pháp chữa trị kịp thời.

Trẻ bị ngộ độc

- Trẻ bị ngộ độc (có thể do trẻ uốngnhầm thuốc, cồn, dầu hoả...): Trẻ bị ngộ

độc có các biểu hiện: lảo đảo, ngầy ngậthoặc đứng không vững. Trong trườnghợp này, bạn cần gọi ngay cho bác sĩhoặc gọi xe đưa trẻ đi cấp cứu. Tronglúc chờ

đợi, bạn hãy cố gắng nhìn dưới đất, dướigầm bàn hoặc trong túi quần, túi áo củatrẻ xem loại chất độc mà trẻ uống là gì.Khi trẻ bị ngộ độc, bạn không nên cho trẻ

uống bất cứ thứ gì (nhất là sữa) bởi việclàm đó chẳng những không giúp ích gìcho trẻ mà thậm chí còn nguy hiểm đếntính mạng của trẻ. Bạn cũng không nên cố

gắng làm cho trẻ nôn.

Co giật do sốt cao

- Co giật do sốt cao: Co giật do sốt cónguyên nhân từ nhiễm khuẩn thần kinhhoặc viêm đường hô hấp trên.

Triệu chứng:

ở trẻ em dưới 5 tuổi, co giật, sốt cao trên39oC. Nhiệt độ cơ thể tăng nhanh, tốc độtăng nhiệt độ quan trọng hơn mức sốt.

Cha mẹ cần biết:

Cho trẻ đi bệnh viện càng sớm càng tốtkhi thấy bé sốt cao và lên cơn co giật.

Bạn nên cho cháu nằm đầu cao, chườmkhăn ướt trên trán, hay túi nước đá. Cogiật do hạ đường huyết.

152

Chấn thương mắt

- Chấn thương mắt: Phải chữa trị mauchóng các chấn thương ở mắt vì chúng có

thể để lại hậu quả lâu dài cho khả năngnhìn của con bạn. Nếu con bạn bị

một cú đập vào mắt, chắc chắn hốc mắtsẽ bảo vệ chính bản thân mắt, tuy nhiênvùng xung quanh có thể sưng lên và bịbầm giập khi các mạch máu nhỏ li tidưới da bị vỡ.

Trong trường hợp một hóa chất bất ngờbị hắt vào mắt, tai nạn này phải được xửlý như một ca cấp cứu. Xà bông vào mắtcó thể khiến con bạn làm rùm beng lênnhưng chất đó không gây tổn thương. Nếumột đồ chơi hay một vật dụng khác sắcbén đâm vào mắt hoặc làm đứt da gầncon mắt hoặc mí mắt, tai nạn này phảiđược xử lý như một ca cấp cứu.

Một con mắt tím bầm trông dễ sợ, song ítkhi nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu một hóachất hay vật bén nhọn gây tổn thương mắtcho con bạn, tai nạn này nghiêm trọng vàphải được xử lý như một ca cấp cứu.

Bong gân

- Bong gân: Bong gân là tình trạng ráchnhững cấu trúc giống như dải sợi (cácdây chằng) nâng đỡ một khớp xương vàgiới hạn cử động của khớp. Chứng bonggân thường xảy tới do các dây chằng bịkéo căng quá hoặc do một động tác xoắnbất thình lình vặn khớp xương quá cửđộng bình thường của nó.

Sự cố tách khiến máu chảy vào trongkhớp xương, dẫn tới hậu quả làm sưng,

đau và một tình trạng dập nặng. (Nếu chỉcó một vài sợi của dây gân bị rách,người ta gọi là bị sái).

Các khớp xương thường hay bị bong gânnhất là mắt cá chân, đầu gối và cổ

tay. Bởi lẽ các dây chằng ở các khớpxương đó ở gần bề mặt da, và dưới dâychằng chẳng có gì nhiều ngoài xươngcứng, chứng sưng lộ ra mau và con bạnsẽ

không thể nào chịu được vật gì nặng trêncái khớp bị bong gân.

Trẻ nhỏ bị bong gân là chuyện hiếm bởilẽ các khớp xương của chúng mềm. Tuynhiên, các trường hợp bong gân rất

thường gặp ở nhóm tuổi từ 6

đến 12 tuổi.

Triệu chứng:

Sưng và đụng tới là đau; đau khi khớpxương bị bong gân phải chịu bất cứ

sức nặng nào; bầm dập.

Cha mẹ cần biết:

153

Bong gân làm trẻ đau nhưng khôngnghiêm trọng, nếu không có hình chụp X

quang, thì khó có thể xác định được chấn

thương nào đó là một ca bong gây, gãyxương, hay là một trường hợp trật khớp.

Nếu khớp xương hay chân tay bị thươngkhông biến dạng đi (hiện tượng có thểcho biết là trật khớp hoặc gãy xương),hãy đặt con bạn nằm xuống và nâng phầncơ thể bị thương lên cao.

Đắp một miếng gạc lạnh để làm cho vếtthương bớt sưng.

Nâng đỡ khớp xương bằng một cuộnbăng bằng nhiễu bền chắc, quấn lên trênmột lớp bông gòn dày. Kiểm tra đều đặnphần được băng bó để chắc chắn là chỗsưng lên đã được băng, sau đó, bạn chúý đừng để vết băng trở nên quá chật.

Khuyến khích con bạn không vận độngkhớp xương bị đau trong ít nhất là 24

giờ.

Nếu con bạn bị bong gân hay trật khớpnặng, tốt nhất bạn hãy cho cháu đến bệnhviện để bác sĩ điều trị.

Bạn đừng nên tự ý chữa trật khớp chocon bạn vì rất có thể sẽ làm cho cháu bịnặng thêm và đau hơn.

Bỏng

- Bỏng: Bỏng là một chấn thương sau khida tiếp xúc với nhiệt độ cao, các thểdịch nóng, hóa chất, nắng hay dòng điện.Mức độ nghiêm trọng của vết bỏng tùy

thuộc vào tình huống và nguyên nhân gâybỏng. ở một vết bỏng bề mặt, có thể

chỉ là một mảng da ửng đỏ hay một bọcđầy nước; ở một vết bỏng sâu, nhiều lớpda có thể bong đi. Chỉ có những vết bỏngnhẹ mới nên chữa trị ở nhà (trong nhữngca bỏng sâu, không phải bao giờ cũnggây cảm giác đau, bởi các đầu dây thầnkinh đã bị tổn thương). Tất cả các vếtbỏng đều rỉ ra nước trong, không màusắc (huyết tương) và nếu mất nhiều dịchquá, con bạn có thể lâm vào tình trạngchoáng.

Đối với một trẻ dưới 1 tuổi, mà bỏng độ2 trên diện tích 10% hay trẻ trên 1

tuổi bị bỏng trên diện tích 15% là một tai

nạn nguy hiểm, cần phải đưa vào bệnhviện. Với tai nạn bỏng, điều trị lúc đầurất quan trọng, ảnh hưởng nhiều đến kếtquả điều trị ở giai đoạn sau.

Bỏng chia làm 3 độ

- Độ I: chỗ da bị bỏng có màu đỏ

- Độ II: chỗ da bị bỏng phồng lên (chỉ cóbiểu bì bị bỏng)

- Độ III: tại chỗ bỏng, da tuột hẳn ra (cảbiểu bì và chân bì, có khi cả xương).

Mức độ nặng nhẹ còn phụ thuộc vàodiện tích bị bỏng.

- Da đầu và cổ: 9% diện tích cơ thể

154

- Một chân: 9% diện tích cơ thể

- Một tay: 9% diện tích cơ thể

- Ngực và bụng: 18% diện tích cơ thể

- Lưng, mông: 18% diện tích cơ thể

- Sinh dục và tầng sinh môn: 1% diệntích cơ thể.

Tùy theo độ bỏng, diện tích bị bỏng, vịtrí phần cơ thể bị bỏng, trẻ có thể bị

triệu chứng sốc và nhiễm độc sớm haymuộn, thường 2-3 ngày.

Cha mẹ cần biết:

Trừ các vết bỏng nông trên mặt, mọi vếtbỏng phải được chữa trị một cáchnghiêm túc vì có thể để lại sẹo, có nguycơ nhiễm trùng hoặc gây choáng. Các vếtbỏng điện thường nghiêm trọng vì trôngchúng có vẻ nhỏ nhưng thực tế lại có thể

sâu.

Đối với những vết bỏng nhỏ bề mặt:

- Hãy làm mát vùng bị tổn thương bằngcách đặt nó dưới vòi nước lạnh trong 10– 15 phút, hoặc lâu tới mức con bạn chịuđựng được, hoặc có thể chườm đá, nếuchỉ là một vùng bị tổn thương.

- Hãy đắp vết bỏng bằng một tấm gạc vôtrùng, hoặc một chiếc khăn tay sạch, làphẳng; tấm gạc phải rộng hơn vùng bị tổnthương. Bạn đừng nên bôi bất cứ thứ kemgì hay thuốc nào mà không hỏi ý kiến bácsĩ.

- Bạn đặt vùng tổn thương hơi cao hơnmột chút để luồng máu đưa tới khu vựcnày chậm lại. Làm như vậy sẽ giúp ngườibị bỏng bớt đau.

Đối với những vết bỏng lớn, sâu và bấtcứ vết bỏng nào do điện:

- Hãy đưa con bạn tới phòng cấp cứu gầnnhất bằng xe cứu thương hoặc bằng ôtô.

- Nếu các vết bỏng là do những dịch thể

như nước sôi, dầu sôi hay hóa chất, bạnhãy đeo đôi găng tay cao su, hoặc sửdụng một miếng vải hay tấm khăn sạch để

đề phòng dịch thể này tiếp xúc với dabạn, và bạn cởi bỏ quần áo cho con bạn.Cho tới khi được cởi bỏ thì quần áo vẫntiếp tục làm bỏng con bạn, bạn đừng nêncởi quần áo nào dính chắc vào da cháu.

- Trong trường hợp con bạn bị điện giật,trước tiên bạn cắt sự tiếp xúc giữa conbạn với dòng điện, bằng cách kéo cầudao tắt điện hoặc tách con bạn ra khỏidòng điện bằng vật liệu không dẫn điệnnhư gỗ chẳng hạn.

- Bạn hãy làm mát vùng tổn thương bằngcách cho nước chảy lên da, lâu tới chừng

nào con bạn có thể chịu đựng được, nếucác vết bỏng bao phủ một vùng da rộnglớn, bạn hãy ngâm cháu vào nước lạnh.

155

- Bạn hãy lấy tấm gạc vô trùng, hoặc mộttấm vải sạch, không có lông tơ ví dụ nhưmột cái khăn tay hay một áo gối đã làthẳng, đắp lên vùng bị tổn thương.

Bạn đừng bôi bất cứ kem gì hay thuốcxức nào lên vết thương.

- Bạn hãy đặt con bạn nằm xuống, chânnâng cao và đầu nghiêng về một bên.

Làm như vậy để đề phòng trẻ bị choáng,bằng cách giữ cho dòng máu thiết yếu

cung cấp cho các cơ quan sinh tồn. Bạnhãy quấn cháu trong một tấm vải rộng,sạch để hạn chế nguy cơ nhiễm trùng.

Một số biện pháp phòng ngừa bỏng

- Bạn cố bảo vệ con bạn tránh các rủi rotrong nhà bằng cách đặt những lá chắn antoàn quanh bếp lò và dán kín lỗ cắm điệnở những ổ cắm nào không dùng nữa.

- Hãy dạy con bạn cách phòng ngừanhững rủi ro của lửa và bỏng khi cháu đủlớn để hiểu được.

- Bạn hãy kiểm tra lại nhãn hiệu và chấtliệu khi bạn mua quần áo cho con bạn đểbiết chắc rằng thứ vải đó không dễ bốccháy.

Bị chó mèo cắn

- Bị chó mèo cắn: Đa số trẻ em thíchchơi cùng súc vật, nhưng vì các cháukhông luôn luôn dịu dàng được vớichúng, nên mới bị cắn. Các vết do súcvật cắn, thường hay gặp nhất là do chóvà mèo cắn; vết chó hoặc mèo cắn hayđể lại những vết thủng sâu còn những vếtdo người cắn dễ để lại dấu răng. Côntrùng cắn thì để

lại một vết mẩn giống như mề đay – mộtđiểm trắng ở giữa, trên nền đỏ. Các vếtcôn trùng cắn rất ngứa, nhưng chứng đauvà phản ứng khu trú biến đi trong vòngba đến bốn giờ. Con bọ chét thôngthường, hay gặp trên chó, mèo nuôi trong

nhà cắn cũng để lại nốt mẩn ngứa.

Các vết do súc vật, người hay côn trùngcắn ít khi nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếukhông được chữa trị, các vết cắn có thểbị nhiễm trùng.

Cha mẹ cần biết:

Bạn hãy quan sát xem con chó hay conmèo đã cắn con bạn có ở trong tình trạngbình thường không. Hãy cho con bạn đitiêm phòng để đề phòng cháu bị chó dạihoặc mèo dại cắn.

Bạn hãy trấn an và dỗ cho cháu nín. Nếucháu đã bị một con chó hay con vật nuôikhác cắn, điều quan trọng là bạn hãy vỗvề cháu, giúp cháu thoát khỏi tâm lý

sợ hãi những con vật này suốt thời thơ ấucủa mình.

Đối với vết cắn do người hay súc vậtcắn, bạn hãy rửa vết thương bằng xàbông và nước để làm sạch máu, nướcmiếng (dãi) và bụi. Bạn hãy bôi một thứkem sát trùng và đặt một miếng gạc lênvết thương của cháu.

156

Đối với nốt do côn trùng cắn, bạn hãybôi thuốc nước calamine để làm dịuvùng tấy đỏ.

Côn trùng đốt

- Côn trùng đốt: Đa số trường hợp bị

đốt, dù là do côn trùng hay do sứa, chỉ

sinh ra kích thích tại chỗ đau. Trongnhững trường hợp hiếm gặp có phản ứngcủa dị ứng nặng đối với nốt đốt, có thểsinh ra bị choáng người ta gọi là sốcphản vệ.

Ong hay kiến đốt tạo ra một lỗ chích nhỏtrên da; ong đốt để lại ngòi nhưng kiếnđốt thì ít khi để lại ngòi.

Triệu chứng:

Dấu chích nhỏ, có hoặc không có vòi đểvương lại; sưng và tấy khu trú vào mộtchỗ; thở khó khăn.

Dấu hiệu choáng sốc: nhịp mạch nhanh,

da lạnh và tái nhợt thở ngắn hơi, đổ

mồ hôi và yếu ớt.

Cha mẹ cần biết:

Trường hợp bị côn trùng đốt, ít khi có gìnghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu bị đốt sinhra một phản ứng dị ứng đi kèm với sưngnặng có khi dẫn tới bất tỉnh; nếu bị

côn trùng đốt trong miệng hay họng gâysưng tấy có thể dẫn tới hô hấp gặp khókhăn, bạn phải đưa cháu vào bệnh việnngay lập tức.

Hãy dỗ con bạn nín và giữ cháu nằm,ngồi càng yên tĩnh càng tốt để làm chậmnhịp độ lan tỏa của nọc độc.

Nếu cháu bị ong hay kiến đốt

Nếu cái nọc còn ở trong da, bạn hãy cạo,lấyđi bằng lưỡi dao hay bằng móng taymột cách nhẹ nhàng. Tránh bóp cái túitrên nọc vì làm như vậy sẽ bóp thêm độctố vào người con bạn.

Để làm giảm đau và bớt sưng, bạn hãyđắp một miếng gạc lạnh tẩm dấm phaloãng vào nốt kiến đốt. Chớ cọ xát vùngbị đốt, chỉ đắp một miếng gạc lên thôi.

Nếu nọc đốt ở trong miệng hay tronghọng

Nếu nhìn thấy cái nọc, hãy gắp nó rabằng một cái nhíp. Tránh bóp vào cái túiở trên nọc vì như vậy sẽ bóp thêm chất

độc vào người con bạn. Hãy cho con bạnuống nước lạnh hay nhấp một cục đá.Nếu không trông thấy nọc bạn hãy đưacon đến cơ sở y tế.

Nếu vùng bị đốt sưng vù, hãy đặt conbạn trong tư thế hồi phục và đi đến bácsĩ ngay.

Vật lạ trong mũi

157

- Vật lạ trong mũi: Nếu có một vật lạtrong mũi con bạn, đa số trường hợp làdo chính con bạn hay một đứa bạn cùngchơi nhét vào. Có thể con bạn hay bạnkhông để ý đến sự việc này, tuy nhiênmột hoặc hai ngày sau sẽ có thể thấy trẻ

chảy máu cam, hoặc từ bên lỗ mũi bịthương, chảy ra dịch có máu, mùi hôi.

Nếu vật lạ có thể lấy ra khỏi mũi mộtcách dễ dàng, thì không có gì là nghiêmtrọng cả, và chắc là sẽ không có hậu quả.Tuy nhiên, tình hình trở nên nghiêm trọngnếu con bạn hít vật đó vào phổi. Điềunày có thể làm tắc nghẽn phần nào cácống quản dẫn không khí, gây nên khó thở,hội chứng bạch hầu thanh quản, hay làmcho con bạn bị sặc.

Triệu chứng:

Chảy máu cam; dịch hôi, có máu chảy từlỗ mũi; vùng trên mũi đỏ, sưng, đụng tớilà đau; mùi đặc biệt từ hơi thở con bạn.

Cha mẹ nên biết:

Bạn cố gắng đừng cho một đứa trẻ dướiba tuổi chơi những đồ chơi hay đồ

vật đủ nhỏ để nó có thể nuốt hay nhét vàomũi được.

Nếu bạn nghi ngờ con bạn đã nhét vật lạvào mũi, hãy đưa cháu đi khám bệnhcàng nhanh càng tốt.

Say nắng

- Say nắng: Là do nhiệt độ quá cao làmcho sự điều hòa nhiệt độ của cơ thể

bị suy sụp. Các tuyến mồ hôi không hoạtđộng và cơ thể không tự mình hạ nhiệt

được như thường lệ bằng cách đổ mồhôi. Da con bạn sẽ cứ tiếp tục khô thayvì đẫm mồ hôi và cháu sẽ buồn ngủ vớinhịp mạch đập mau. Rồi cháu có thể đâmra lú lẫn và lăn ra bất tỉnh. Nếu con bạnchưa làm quen và thích nghi trước mặttrời và thời tiết nóng, có thể cháu sẽ bịkiệt sức vì nóng và bị say nắng.

Say nắng rất nghiêm trọng và có thể gâytử vong. Say nắng phải được xử lý

như một ca cấp cứu, nhưng trong khi chờđợi bác sĩ, bạn phải tiến hành sơ cứu chocháu.

Triệu chứng:

Sốt cao tới 40°C; da nóng, vẫn tiếp tục

khô chứ không đẫm mồ hôi; buồn ngủ;mạch nhanh; lú lẫn rồi bất tỉnh.

Cha mẹ nên biết:

Hãy bôi kem chống nắng lên da con bạntrước khi cho cháu phơi nắng. Cho cháuđội nón hoặc mũ rộng vành khi đi rangoài trời nắng.

Canh chừng con bạn khi cháu phơi nắngtrong điều kiện nóng bức hay nắng chói.Một đứa trẻ lớn sẽ chơi trong bóng mát,nhưng một đứa trẻ nhỏ nhiều khi 158

không có khả năng để ý giữ gìn đến thế,nên bạn phải cẩn thận quản lý thời giancháu chơi ngoài nắng.

Ngộ độc hóa chất

- Ngộ độc hóa chất: Chất độc khi vàocơ thể, qua bộ tiêu hóa, và hệ thống bạchhuyết rồi vào máu và bị thải ra ngoài,chủ yếu là qua thận. Chất độc có thể

vào cơ thể con bạn qua đường ăn uống.Khi con bạn ăn phải thức ăn có độc (rauquả chứa thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệthực vật…). ở mỗi giai đoạn, tùy theo độđộc của chất, nồng độ của chất đó và độnhạy cảm của nạn nhân hóa chất hay chấtđộc sẽ gây tổn thương cơ thể ở nhiều phủtạng. Bất cứ là nhiễm chất độc gì con bạncũng phải được khám và làm các xétnghiệm theo dõi.

Triệu chứng:

Hôn mê; các triệu chứng thần kinh xuấthiện sớm hơn các triệu chứng gan, thận;rối loạn nhịp thở.

Cha mẹ cần biết:

Con bạn cần được thải chất độc ra ngoàicàng sớm càng tốt. Vì vậy, bạn cần đưacháu đi bệnh viện cấp cứu ngay khi bạnphát hiện ra triệu chứng ngộ độc đầutiên.

Bác sĩ sẽ làm cho con bạn thải chất độcra ngoài. Sau khi được cứu chữa, bạnhãy chăm sóc cho con bạn bằng một chếđộ ăn thích hợp.

Ngộ độc thực phẩm

- Ngộ độc thực phẩm: Là một hình thứcbị viêm dạ dày, ruột non do ăn phải thứcăn bị nhiễm độc thường từ vi khuẩn hoặctừ hóa chất độc. Trong vòng từ 3

đến 24 giờ, tùy theo chất độc, triệuchứng đau bụng, sốt, nôn mửa, và tiêuchảy xảy tới một cách dữ dội đáng sợ.Trong trường hợp thức ăn đã bị nhiễmkhuẩn, vi khuẩn này tiết ra chính độc tốcủa chúng, ảnh hưởng trực tiếp đến lớpniêm mạc ruột, gây ra chứng viêm. Cónhiều loại vi khuẩn gây ngộ độc thựcphẩm, nhưng thông thường nhất là“salmonella, shighella, staphylococcus”,đây là vi khuẩn gây ngộ độc thức ăn chocác em bé, thường gặp nhất là các em bétrong độ tuổi đang bú sữa bình. Đối với

ngộ độc thực phẩm không do vi khuẩn,các triệu chứng có thể phát sinh ra do trẻăn phải hóa chất, thuốc trừ sâu hay mộtvài cây cỏ có độc tính.

ở một em bé, đây là vấn đề nghiêm trọngvì lẽ các triệu chứng có thể dẫn tới mấtnước một cách nhanh chóng.

Triệu chứng:

Đau bụng quặn thắt; sốt; nôn mửa; đi tiêunhiều lần ra phân lỏng có thể có máu, mủhoặc chất nhớt; cơ bắp suy nhược vàlạnh run; biếng ăn.

159

Cha mẹ cần biết:

Đặt một cái xô gần giường con bạn đểcháu nôn vào. Nếu cháu bị sốt, hãychườm cho cháu với một túi nước đá haymột khăn ướt.

Hãy nhắc nhở cháu giữ vệ sinh thật kỹ,nhắc cháu rửa tay sau mỗi lần đi vệ

sinh. Chính bạn nhớ rửa tay sau khi thaytã cho cháu (nếu con bạn còn nhỏ). Hãycho con bạn súc miệng sau khi cháu nônmửa.

Để đề phòng ngộ độc thực phẩm, bạn hãycất vào tủ lạnh mọi thức ăn đã nấu chínvà khi ăn bạn hãy đun nóng thật kỹ thứcăn. Vi khuẩn Salmonela sinh sôi nảy nởtrong thức ăn ở nhiệt độ ấm nhưng bị hủydiệt ở nhiệt độ cao.

Nếu con bạn không chịu uống đủ nướchoặc cháu không ưa mùi vị của thuốc bộtđặc biệt, bạn hãy cho cháu nhấp nhữngmiếng dưa lê cắt nhỏ (chú ý ngâm rửa kỹdưa lê bằng nước muối trước khi ăn).Hãy làm tan đá kỹ trước khi đun nóngcác thức ăn đông lạnh, đặc biệt là gà, vịt,thịt lợn và hãy cẩn thận nấu những thứcăn này cho thật chín.

Cho trẻ ăn trở lại những thức ăn dễ tiêunhư các món xúp, mứt và những thức ănkhông chứa nhiều mỡ, ngay khi con bạnđòi ăn. Dấu hiệu bệnh tật thường khỏihẳn trong vòng một tuần. Hãy theo chỉ thịcủa bác sĩ về cách cho bú trở lại đối vớiem bé đang bú bình.

Hãy kiểm tra xem con bạn đã ăn gì 24

giờ trước. Đổ bỏ bất cứ thứ gì khi bạn đãnghi đó là nguyên nhân gây ngộ độc chocon bạn

Trường hợp con bạn có dấu hiệu ngộđộc, hãy cho cháu đi bệnh viện cấp cứungay.

Dằm

- Dằm: Một cái dằm là một miếng vậtchất nhỏ xíu đâm cấn vào hay luồn vàodưới da. Miếng đó có thể là gỗ, kim khí,thủy tinh, một cái gai hay một cái đầughim.

Phần nhiều người ta có thể nhổ dằm ởnhà.

Một cái dằm ít khi nghiêm trọng. Tuynhiên, những miếng dằm nào gây nênnhững vết thương sâu, đặc biệt là nếuchúng làm chảy máu không đáng kể, cóthể

nghiêm trọng bởi lẽ chúng kèm theo nguycơ bị nhiễm vi trùng uốn ván.

Cha mẹ cần biết:

- Nếu có thể được, hãy hỏi con bạn đểtìm xem loại vật liệu nào đã cấn vào dacháu. Nếu đó là thủy tinh, toàn bộ bề mặtmiếng dằm có khả năng cắt vào thịt conbạn, bởi vậy, bạn đừng cố tự mình lấy nóra, hãy đi đến bác sĩ.

- Nếu cái dằm không phải là thủy tinh và

một đầu của nó đâm ra ngoài bạn hãy gắpnó ra bằng nhíp. Trước tiên, hãy tiệttrùng cặp nhíp bằng cách hơ đầu nhíp160

qua một ngọn lửa. Để cho nhíp nguội, rồibạn hãy làm cho cháu xao lãng để nóđừng quá co rúm trong lúc bạn nhẹ nhàngkéo cái dằm ra.

- Nếu cái dằm nằm dưới da, bạn hãy tiệttrùng một cái kim khâu bén bằng mộtngọn lửa hay bằng cách ngâm kim vàotrong cồn y tế hay chút nước sát trùngtrong vài phút. Hãy áp một cục đá lênvùng bị dằm để cho da hơi bị tê, sau đósử

dụng kim đã được tiệt trùng khều nhẹ cho

nứt da và để lộ cái dằm ra. Khi giảiphóng được đầu cái dằm, bạn hãy kéo nóra bằng một cái nhíp đã tiệt trùng.

- Đừng dán băng keo lên chỗ bị dằm trừkhi con bạn yêu cầu.

Rắn cắn

- Rắn cắn:Bất cứ trường hợp nào bị rắncắn, dù là rắn độc hay không độc đối vớicon bạn đó sẽ là cực kỳ đáng sợ. Điềuquan trọng là cần ghi nhận vết cắn củacon rắn để có thể chích cho đúng loạithuốc kháng nọc.

Triệu chứng:

Sưng và đau chỗ bị cắn; có một hay hai

dấu chấm; đau hoặc tê lan ra khắp chânhay tay.

Cha mẹ cần biết:

- Hãy rửa sạch da xung quanh dấu chấmvà đặt lên đó một miếng gạc. Làm nhưvậy sẽ giúp bác sĩ nhận diện vết thươngkhi cháu đến bệnh viện.

- Hãy đưa con bạn tới phòng cấp cứunào gần nhất. Nếu được, trên đường đi,hãy cho cháu nằm duỗi thẳng chân. Đừnggiơ chỗ bị cắn lên cao hơn tim bởi làmnhư vậy sẽ làm cho nọc độc lan tỏa.

- Giữ cho con bạn yên không động đậy,và giữ đủ ấm cho cháu nếu cháu có vẻ bịlạnh và tái mét.

- Đừng ga-rô hay mút nọc độc ra trongnhững trường hợp bị rắn cắn. Hiện nayngười ta cho là không nên làm như vậy.

Sặc

- Sặc: Là phản ứng của cơ thể để tốngmột vật lạ thường là thức ăn hay đồ

chơi đã đi vào đường hô hấp thay vì đivào dạ dày. Nếu có đủ không khí vào tớiphổi, con bạn có thể ho để đưa vật nàytrở lên miệng.

Triệu chứng:

Phun ra hoặc ho; thở ì ạch; xanh tímquanh môi; bất tỉnh.

Cha mẹ cần biết:

161

Nếu con bạn bị ho rất yếu hoặc nếu cháuì ạch mới thở được hoặc mặt cháu đâmra tái mét, điều đó là nghiêm trọng vàphải xử lý như một ca cấp cứu. Khi khíquản bị tắc hoàn toàn, con bạn trở nênbất tỉnh.

Với một em bé, hãy đặt cháu dọc theocần tay, và bàn tay bạn giữ chắc lấy đầu.Đầu của cháu phải thấp hơn ngực. Vớibàn tay kia, hãy vỗ nhẹ lên lưng cháu bốncái. Với một đứa trẻ lớn hơn, hãy đặtcháu nằm ngang đầu gối, giữ chắc ngangthắt lưng cho đầu cháu chúc về phíatrước. Hãy vỗ mạnh lên cháu vào giữa

hai xương bả vai.

Nếu vật lạ bị ho văng ra tới họng và bạncó thể trông thấy, hãy móc nó ra bằngngón tay và giữ cho cháu vững đừng đểcháu hít vật lạ trở lại.

Nếu con bạn bị tím tái và bất tỉnh, hãyđưa cháu đi bệnh viện cấp cứu.

Đừng bao giờ cho đứa trẻ dưới ba tuổiăn lạc hoặc thức ăn hạt nhỏ và nếu chocháu ăn bao giờ cũng nên có người trông.Bạn hãy tập cho cháu thói quen khôngđưa bất kỳ vật lạ, đồ chơi vào miệng.Không nên cho trẻ dưới ba tuổi chơinhững trò chơi quá nhỏ.

Vật lạ trong tai

- Vật lạ trong tai: Những vật lạ chuiđược vào trong tai đứa trẻ thường lànhững con vật nhỏ hoặc côn trùng.

Bất cứ vật lạ nào bay vào trong tai màkhông lấy ra được dễ dàng phải coi lànghiêm trọng bởi lẽ nó có thể làm choống tai ngoài bị nhiễm trùng, làm viêmtai ngoài, hoặc làm màng nhĩ bị tổnthương.

Cha mẹ cần biết:

Nếu vật nhỏ và mềm, hãy cố gắng gắp nóra bằng một cái nhíp.

Nếu bạn không thể nào gắp được nó màkhông chọc vào trong tai, hãy để

nguyên và đưa cháu đến gặp bác sĩ.

Nếu vật lạ là côn trùng, hãy đặt con bạnnằm nghiêng, bên tai bị vật lạ ngửa lêntrên, và soi đèn rót nước ấm vào taicháu. Con côn trùng phải bay ra hoặctrôi ra. Hãy cẩn thận khi làm động tácnày, tốt nhất bạn hãy nhờ bác sĩ giúp đỡ.

162

Mục lục

Lời giới thiệu............................................................ 5

Phần I

Chăm sóc người mẹ

trong thời kỳ mang thai.......................... 7

� Lịch phát triển của thai kỳ.................................. 7

� Chuẩn bị trước khi mang thai................................. 7

� Những dấu hiệu có thai......................................... 12

� Những thay đổi của cơ thể người mẹ.................... 14

� Những thay đổi của người mẹ quatừng tháng ....... 18

� Sự phát triển của thai nhi

...................................... 23

� Cuộc sống của em bé trong tử cung...................... 29

� Dinh dưỡng của người mẹ

trong thời kỳ mang thai........................................ 32

� Nhu cầu dinh dưỡng của người mẹ

trong thời kỳ mang thai........................................... 33

� Những điều cần chú ý.......................................... 40

� Những chăm sóc y tế trong thời kỳ

mang thai . 44

� Khám thai định kỳ................................................ 44

� Nguyên tắc dùng thuốc khi có thai vàcho con bú . 54

� Những thay đổi cần chú ý khi mangthai ............... 58

163

� Làm việc trong thời kỳ mang thai.................... 60

� Khi phải di chuyển, đi xa trong thờikỳ mang thai 61

� Các phương tiện vận chuyển................................. 62

� Những điều cần lưu ý khi đi xa............................. 63

� Chọn nơi sinh....................................................... 65

� Nghỉ ngơi trong thời kỳ mang thai................... 66

� Giấc ngủ...............................................................66

� Nghỉ ngơi.............................................................67

� Chế độ tập luyện và làm đẹp

của người mẹ trong thời kỳ mang thai................. 68

� Chế độ tập luyện................................................... 68

� Chăm sóc sắc đẹp................................................. 72

Phần II

chăm sóc người mẹ

sau khi sinh coN .......................... 78

� Chế độ dinh dưỡng của người mẹ

sau khi sinh con..................................................... 78

� Một số vấn đề hay gặp

khi nuôi con bằng sữamẹ...................................... 83

� Những kiêng cữ sau khisinh................................. 86

� Tránh thai trong thời kỳ cho con bú...................... 87

� Chế độ tập luyện, làm đẹp

của người mẹ trong và sau thời kỳ chocon bú ..... 88

� Chế độ ăn để tìm lại đường nét............................. 89

� Thể dục – thể thao................................................ 89

� Cách chăm sóc để có bộ ngực khỏeđẹp như ý . 92

� Các bài tập khác................................................... 99

Phần III

Nuôi dưỡng con nhỏ ............... 128

� Một vài vấn đề về trẻ sơ sinh.......................... 128

� Nuôi con bằng sữa mẹ..................................... 134

164

� Giá trị của sữa mẹ............................................... 134

� Những điều cần chú ý khi nuôi trẻbằng sữa mẹ .. 137

� Những lần bú đầu tiên........................................ 141

� Tắm cho trẻ sơ sinh......................................... 143

� Sự tăng trưởng................................................. 147

� Những bệnh thường gặp ở trẻ......................... 155

� Sởi.....................................................................155

� Quai bị...............................................................159

� Thủy đậu............................................................162

� Bạch hầu............................................................162

� Đẹn (tưa)............................................................163

� Sổ mũi................................................................165

� Những cơn ho..................................................... 166

� Các loại thuốc giảm ho....................................... 170

� Ho gà..................................................................171

�

Hen.....................................................................172

� Hensuyễn...........................................................173

� Bại liệt................................................................175

� Bệnh lao.............................................................177

� Bệnh cúm...........................................................178

� Khóc nhè............................................................179

� Đái dầm..............................................................182

� Nôn trớ...............................................................183

� Viêm màng bụng ở trẻ mớisinh.......................... 185

� Viêm amidan...................................................... 186

� Viêm tai ngoài

................................................... 188

� Viêm tai giữa...................................................... 189

� Viêm tiểu phế quản............................................. 191

� Còixương...........................................................192

� Chảy máu cam.................................................... 194

� Mọc răng............................................................195

� Đau răng.............................................................196

� Lở miệng............................................................198

165

� Bướu cổ..............................................................200

� Sốt......................................................................201

� Sốt rét

.................................................................203

� Sốt nổi hạch........................................................ 206

� Các bệnh về mắt................................................. 207

� Mắt lên lẹo......................................................... 209

� Bệnh Rubeole..................................................... 211

� Béo phì...............................................................212

� Biếng ăn.............................................................214

� Suy dinh dưỡng.................................................. 216

� Đau bụng............................................................220

� Giun...................................................................222

� Giun kim............................................................223

� Táo bón..............................................................225

� Tiêu chảy............................................................229

� Tiêu chảy mất nước............................................ 232

� Tiêu chảy ở trẻ bú sữa mẹ................................... 233

� Tiêu chảy do ăn sữa bò....................................... 234

� Tiêu chảy do ăn bột quá sớm

hay số lượng quá nhiều hoặc đun nấuchưa kỹ ....... 235

� ỉa chảy do bị dị ứng đường tiêu hóa.................... 236

�Ghẻ.....................................................................236

� Nhiễm trùng quanh móng................................... 237

� Những mối nguy hiểm đối với bé.................... 238

� Bé dưới một tuổi................................................. 238

� Bé biết đi............................................................239

� Bé bị bỏng..........................................................240

� Trẻ bị ngộ độc.................................................... 241

� Co giật do sốt cao............................................... 241

� Chấn thương mắt................................................ 242

� Bong gân............................................................

243

� Bỏng...................................................................245

� Bị chó mèo cắn................................................... 248

166

� Côn trùngđốt......................................................250

� Vật lạ trongmũi.................................................. 251

� Say nắng

.............................................................252

� Ngộ độc hóa chất................................................ 253

� Ngộ độc thực phẩm............................................ 254

� Dằm...................................................................257

� Rắn cắn..............................................................258

� Sặc.....................................................................

259

� Vật lạ trong tai.................................................... 260

Nhà xuất bản Văn hóa - Thông tin

43 Lò Đúc - Hà Nội

Cẩm nang

giúp mẹ và con khỏe đẹp

Đăng Sơn ( Biên soạn)

Chịu trách nhiệm xuất bản:

Bùi Việt Bắc

Chịu trách nhiệm bản thảo:

Phạm Ngọc Luật

Biên tập:

Lại Giang

Trình bày : Hồng Nhung

Sửa bản in: Minh Anh

Bìa:

Khánh Linh

In ......... cuốn, khổ 13 x 19 cm,tại...................

Giấy phép xuất bản số

In xong và nộp lưu chiểu quí IV năm2005.

167