Benim Eğitimim

2008-2009 Akademik Y›l› Kapan›fl Konferans›

konusu olarak kendi e¤itimimi seçtim. Tabii e¤itim

sadece okulda yap›lm›yor. Okul d›fl›nda da, aileniz-

den, arkadafllar›n›zdan, mahallenizden, okudukla-

r›n›zdan, oynad›¤›n›z oyunlardan, seyretti¤iniz

filmlerden, dinledi¤iniz müzikten çok fley ö¤reni-

yorsunuz.

E¤itim konusunda iki kitap akl›ma geliyor;

Henry Adams’›n The Education of Henry Adamsve Maksim Gorky’nin Benim Üniversitelerim. Ger-

çek ismi Alexander Peshkov olan Maksim Gorky

(1868-1936) önemli bir yazar. Daha befl yafl›nday-

ken babas›n›, k›sa bir süre sonra da annesini kaybe-

diyor ve ancak bir y›l okula devam edebiliyor. Kim-

sesiz olarak hayat›n› kazanabilmek için Volga neh-

rinde çal›flan bir gemide aflç› yama¤› olarak çal›fl-

maya bafll›yor. Ustas› ona yemek yapmay› ö¤retmifl

mi bilmiyorum, ama Gorky onun anlatt›¤› hikâye-

lerin ve büyükannesinin masallar›n›n yazarl›k haya-

t›nda kendisini nas›l etkiledi¤inden söz eder. BenimÜniversitelerim’de ise Gorky yaflayarak ö¤rendikle-

rini yani “hayat üniversitesini” anlat›yor.

82

Matematik Dünyas›, 2009-III-IV

Benim E¤itimim

Tosun Terzio¤lu / [email protected]

Sabanc› Üniversitesi’nin akademik y›l›n›n kapan›fl konuflmac›s›n› ö¤retim üyelerinden ve o y›l mezun

olacak olan ö¤rencilerden oluflan bir heyet seçer. Geçmiflte Yorgo Papandreu (baflbakan›n o¤lu, eski Yu-

nanistan d›fliflleri bakan›, PASOK lideri ve Sosyalist Enternasyonal’in baflkan›), Yaflar Kemal, Hikmet Çe-

tin (eski d›fliflleri bakan›), Herkül Millas (inflaat mühendisi ve siyaset bilimcisi, iki kez Abdi ‹pekçi Bar›fl

Ödülü sahibi) davet edilmifltir. 2008-2009 y›l›nda ise kapan›fl konuflmas›n› yapmaya üniversitenin rek-

törü Tosun Terzio¤lu davet edilmifltir.

Henry Adams (1838-1918) ise tan›nm›fl ve zen-

gin bir aileden. Bu aile iki Amerikan baflkan› ç›kart-

m›fl. Henry Adams kitab›nda kendi e¤itimini eksen

alarak ça¤›n›n e¤itim sistemini oldukça ac›mas›z

olarak elefltirir. Kitab›n ilk bask›s› s›n›rl› say›da ya-

p›l›r ve sadece Henry Adams’›n dostlar›na da¤›t›l›r.

Ölümünden sonra ise yeniden bas›l›r ve çok be¤eni-

lir, etkili olur.

Benim hayat›m ne Henry Adams’›n, ne de

Maksim Gorky’ninkine benziyor. Ne Gorky gibi çi-

leli bir hayat›m oldu, ne de Henry Adams gibi zen-

gin ve çok tan›nan kiflilerle dolu bir aileden geliyo-

rum. Özgeçmiflinizde ad›n›z, soyad›n›z, do¤um tari-

hiniz, bitirdi¤iniz okullar yer al›r. Bu bilgiler 8-10

sat›r› geçmez.

Evet benim ad›m Ahmet Tosun Terzio¤lu. 13

Mart 1942 resmi do¤um tarihim. Koca Rag›p Pafla

‹lkokulu’ndan mezun oldum. Orta ve liseyi Robert

Kolej’de tamamlad›ktan sonra ‹ngiltere’de, New-

castle-upon-Tyne Üniversitesi’nde matematik oku-

dum ve doktoram› Almanya’da, Frankfurt Üniver-

sitesi’nde yapt›m. Nedense özgeçmiflinizde ne ö¤-

rendi¤iniz, nas›l ö¤rendi¤iniz, okula ilk gitti¤iniz

gün neler hissetti¤iniz, ö¤retmenlerinizin kimler ol-

du¤u gibi fleyler yer almaz.

Eskiden birisiyle tan›flt›¤›n›zda sohbete zemin

haz›rlamak için “Efendim siz kimlerdensiniz” diye

sorulurdu. fiimdi ben kimlerdenim onu size k›saca

söyleyeyim:

Annem Meliha ‹nay bir fizyoloji profesörü.

Kendisi Manisa’n›n Soma kazas›ndan. Babas› Ah-

met Cevdet Bey, annesi G›lman Han›m. Üç k›z kar-

deflten en büyü¤ü; Meliha, Hesna, Müstesna. De-

dem tüccar ve toprak sahibi idi. Üç k›z›n› da okut-

mufl. Annem on yafl›nda Soma’dan ayr›l›p o zaman-

ki ismiyle Arnavutköy K›z Koleji’ne gelmifl ve son-

ra Amerika’ya giderek Wellesley’de biyoloji oku-

mufl. Yale Üniversitesi’nde fizyoloji doktoras› yap-

t›ktan sonra ‹stanbul’a dönmüfl ve ‹stanbul Üniver-

sitesi T›p Fakültesi’nde ifle bafllam›fl.

Babam ise Kayserili; Ahmet Nâz›m Bey. Onun

babas› Kola¤as› Yusuf Bey, annesi ise Sicimzadeler-

den Hatice Han›m. Babam üç kardeflten ortancas›.

Dedem Sar›kam›fl’tan dönemeyenlerden ve babam

kendi babas›n› pek hat›rlamazd›. Dört yafl›nda ol-

mal› babas›n› son gördü¤ünde. Babam›n okuyabil-

mesi için a¤abeyi okulu b›rak›p ifle giriyor ve ba-

bam ‹stanbul Erkek Lisesi’ne geliyor. Lisenin son

y›l›n› ise ününü duydu¤u bir matematik ö¤retmeni-

nin ö¤rencisi olmak için ‹zmir Lisesi’nde okuyor.

Devletin açt›¤› burs s›navlar›n› kazanarak Alman-

ya’ya gidiyor. Göttingen Üniversitesi’nde matema-

tik okuyor, Münih Üniversitesi’nde doktora yap›-

yor ve ‹stanbul Üniversitesi’nde çal›flmaya bafll›yor.

Annesi fizyolog, babas› matematikçi olan bir aile-

nin tek çocu¤u olarak benim de “say›salc›” olmam

gayet do¤al de¤il mi?

Bana hamile olan annem Beyaz›t’tan Laleli’de-

ki evimize dönerken Koska’daki ci¤ercinin önünde

buzda kay›p düflmüfl ve hastaneye kald›r›lm›fl. Ben

de 14 Mart gecesi veya 15 Mart sabah›n›n erken sa-

atlerinde, beklenenden galiba birkaç hafta önce,

olayl› bir flekilde do¤muflum. ‹ki, üç haftal›k bebek

iken, eve gelen arkadafllar›na göstermek için babam

beni havaya kald›rd›¤›nda öbür taraf gözükürmüfl.

O kadar zay›fm›fl›m. Babam esprili bir insand›, “hiç

merak etmeyin, bu tosun gibi olacak” falan derken

ismim Tosun oluvermifl. ‹smimin biraz münasebet-

83


Tosun Terzio¤lu babas› Nâz›m Terzio¤lu ile

O kadar zay›fm›fl›m ki babam“hiç merak etmeyin, bu tosun

gibi olacak” falan derken ismimTosun oluvermifl...

siz oldu¤unu sonraki y›llar›mda ö¤rendim, ama ne

yapacaks›n›z öyle olmufl bir kere!

Ben dört yafl›na gelinceye kadar babaannem de

bizde kal›r ve bana bakard›. Annem, ufak tefek,

konuflkan, çabuk gülen ve çabuk k›zan, enerjik bir

insand›. Babam ise oldukça yap›l›, sessiz, duygula-

r›n› pek belli etmeyen, ama sevecen birisiydi. Tek

çocuk olarak evde akflamlar› onlar›n kendi arala-

r›ndaki konuflmalar›n› dinler, bir fleyler anlamaya,

ö¤renmeye çal›fl›rd›m. Baz› zamanlarda da çok s›-

k›l›rd›m. Hayal kurarak bir iç diyalog oluflturmay›

ö¤renmeye o y›llarda bafllad›m.

Okulla Koca Rag›p Pafla ‹lkokulu’ndan önce ‹s-

viçre’de tan›flt›m. Annem ve babam araflt›rma bur-

su kazanarak yaz›n dört ayl›¤›na, tabii beni de ala-

rak, Bern’e gittiler. Bir pansiyonda kal›yorduk. Be-

ni bir Kindergarten’a, yuvaya gitmeye ikna ettiler.

Dil bilmiyordum. Kindergarten’daki di¤er çocuklar

benden daha büyüktü, bahçede bir kum havuzu

vard›. Kum havuzunda tek bafl›ma da olsa oyna-

mak, hayal kurmak, bana cazip geldi. Yuvaya bafl-

lad›m. Ama devaml› ya¤mur ya¤›yordu ve dilini hiç

anlamad›¤›m ö¤retmenler bizi hep içeride tutuyor-

lard›. Bir gün s›k›ld›m ve ö¤leye do¤ru d›fl kap›y› bir

flekilde açmay› becerip kimseye fark ettirmeden yu-

vadan kaçt›m. Bern sokaklar›nda kaybola kaybola

kald›¤›m›z pansiyonu bulmaya çal›flt›m. Nihayet

uzun bir süre yürüdükten sonra, kap›s›nda annem,

babam, pansiyon sahibi ve birkaç polisin heyecanla

bir fleyler konufltu¤u pansiyonu buldum. Annemle

babama “bir daha Kindergarten’a gitmeyece¤im”

dedim. ‹flte okulla ilk tan›flmam böyle oldu!

Bern’e giderken Denizyollar›n›n o zamanlar çok

meflhur olan Ankara vapuruyla ‹stanbul’dan Napo-

li’ye gittik. Sonra da trenle ‹sviçre’ye geçtik. Vapur-

daki ikinci s›n›f kamaram›z çok küçüktü. ‹lk dura¤›-

m›z olan Pire’den hareket ettikten sonra koca gemi

sallanmaya bafllad›. Annemi deniz tuttu¤u için ba-

bam beni al›p yukar›lara, güverteye ç›kard›. O koca-

man dalgalar aras›nda yalpalayarak yoluna devam

ediyordu gemimiz. Do¤rusu bay›ld›m bu ifle. Mata-

ban burnu aç›klar›nda deniz baya¤› azd›. Babam da

84


Tosun Terzio¤lu (solda), bir çocukluk arkadafl›yla

‹lkokulda. Öns›rada, sa¤dan ikinci.

Annemle babama “bir daha Kin-dergarten’a gitmeyece¤im” dedim.‹flte okulla tan›flmam böyle oldu!

pes etti. Onu da deniz tutmufltu. Art›k koca gemide

tamamen özgürdüm! Gemide her tarafa giriyor, ç›-

k›yordum. Bir ara kaptan köflkünün de üstünde

olan gözcü güvertesine ç›kt›m. Geminin burnu dal-

galara girip ç›k›yordu. Büyülenmifltim. Ayak sesim

afla¤›dan duyulmufl olmal› ki, Ankara vapurunun ef-

sanevi süvarisi fiefik Kaptan bir tayfa yollay›p beni

kaptan köflküne ald›rd›. Ad›m›, annemin babam›n

nerede olduklar›n› sordu. Kamara numaram›z› söy-

ledim. “Onlar› deniz tuttu” dedim. “Demek seni de-

niz tutmuyor” dedi ve burnu dönüp f›rt›na azal›nca-

ya kadar beni yan›nda al›koydu. Denizyollar› gemi-

lerinde çok güzel yemekler verilirdi. Yemek yemek

konusunda çok m›zm›z bir çocuktum. Hatta annem

teflvik olsun diye bana yemeklerin besin de¤erlerini,

protein, karbonhidrat, mineral ve vitaminleri anla-

t›p dururdu sofrada. Bu sayede daha harfleri tan›-

madan A, B, C ve D vitaminlerinin faydalar›n›, han-

gi besinlerde oldu¤unu ö¤rendim. B vitamini do¤ru-

su biraz kar›fl›kt›; B1, B2, B6, B12 falan diye sayar-

d› annem. B5 veya B11 neden yoktu anlamad›m.

Hem o ilk gemi yolculu¤umuzda, hem de sonraki se-

ferlerde deniz azd›kça benim ifltah›m müthifl aç›l›-

yordu! Herkes kamaras›nda veya güvertenin bir kö-

flesinde periflan haldeyken, ben koca yemek salonun-

da bofl masam›za kuruluyordum yemek saatlerinde.

Servis yapan garsonlar›n biraz nefret dolu bak›fllar-

la yapt›klar› “biraz daha al›r m›yd›n?” tekliflerini

hiç geri çevirmiyordum. Deniz yolculu¤u, hele f›rt›-

nal› olursa, benim için özgürlük ve güzel yemekler

demekti. O zamanlardan beri denize olan ilgim hiç

azalmad›!

‹sviçre’den dönünce evimize çok yak›n olan

Koca Rag›p Pafla ‹lkokulu’na kaydoldum. Okula üç

hafta geç bafllad›¤›m için s›n›fta oturacak yer kal-

mam›flt›. Aliye ö¤retmen “sen ufak tefeksin flu ön

s›raya oturuver” dedi ve üç kiflilik s›ran›n sol bafl›-

na dördüncü olarak ilifliverdim. ‹lk günlerde arka-

dafllar›m fazla k›p›rdarsa s›radan düflerim korkusu

yaflad›m. Okumay› ö¤retiyordu Aliye ö¤retmen. Bir

de say› saymay›, toplamay›, ç›karmay›. Bunun için

de hepimizin küçük fasulye torbalar› vard›. Kuru

fasulyelerle oynayarak toplama, ç›karmay› kolayca

yap›yordum. Bir gün Aliye ö¤retmen tahtaya yazd›-

¤› kelimeyi okumam› istedi. Okudum. ‹lk okudu-

¤um kelime “kay›fl” oldu. Birkaç deneme daha yap-

t› ve “aferin okumay› söktün” dedi. Okumay› sök-

mek çok ama çok önemli bence. Zaten ondan son-

ra elime geçen her fleyi okumaya bafllad›m. Eve ge-

len gazeteleri bafl makalesinden resmi ilanlar›na ka-

dar sat›r sat›r okurdum. Okuduklar›m›n hepsini an-

lamazd›m ama bu o kadar da önemli de¤ildi o gün-

lerde. Birinci s›n›f›n sonunda adam ak›ll› kitap oku-

maya sard›m. Feridun Faz›l Tülbentçi’nin Abdullah

Ziya Kozano¤lu’nun romanlar›n›, Ömer Seyfet-

tin’in hikâyelerini okudum. Daha sonralar› T›bbiye

ö¤rencisi olan küçük teyzemin kitaplar›n› elime ge-

çirdim. Sait Faik’in hikâyelerini, Panait ‹strati’nin

romanlar›n› keflfettim. Okuma nöbetlerim yaz ayla-

r›nda daha da s›klafl›yordu.

Okula her hafta bayrak töreni ve ö¤renci an-

d›yla bafllan›rd›. “Türküm! Do¤ruyum, Çal›flka-

n›m” ile bafllayan ant o zaman “Varl›¤›m Türk

varl›¤›na arma¤an olsun!” ile biterdi. Varl›¤›m tam

olarak neydi, onu kime ve neden arma¤an ediyor-

dum? Bunlar› pek düflünmez, kendimize dert et-

mezdik. Coflkuyla, hep bir a¤›zdan okunan anttan

sonra s›n›flar›m›za giderdik. Bayrak törenleri d›-

85


Bayrak törenleri d›fl›nda müdürü-müz pek etrafta görünmezdi, ama

kap›s›n›n önünden geçerken hafifçe ürperirdik. Müdürümüzün

esas ifli ceza vermekti çünkü.

Cezay› sessizce ve a¤lamadan çekmek en iyisiydi. Hele o¤lanlar a¤larsa “erkek adam a¤lamaz”diye fazladan iki sopa daha yer-lerdi. Sopa avcunuza gelirken eli-

nizi çekmeyeceksiniz.

Ankara vapurunun yemek salonunda.Anne babas› ve Giacomo Saban ve efli Yvette ile.

Daha Marmara’dalar, deniz sakin.

fl›nda müdürümüz pek etrafta görünmezdi, ama

odas›n›n hep kapal› olan kap›s›n›n önünden geçer-

ken hafifçe ürperirdik. Müdürümüzün esas ifli ceza

vermekti çünkü.

Ö¤retmenler veya mümessillerden biri flikayet

etti¤inde müdür sizi ça¤›rt›r, oturdu¤u yerden göz-

lerini size diker, suçunuzu sertçe tebli¤ eder ve son-

ra susard›. Bunun üzerine kendinizi savunmaya

kalkarsan›z, kafllar› çat›l›r, flakaklar› oynamaya

bafllar ve sizi susturup cezan›z› bildirirdi. En iyisi

bafltan hatay› kabullenip özür dilemek veya sadece

susmakt›. Gene de ceza yerdiniz, ama daha az. Ce-

zalar› “elli santimlik kal›nla üç kere” veya “yirmi

befllik inceyle iki kere” gibi k›sa ve kesin ifadelerle

söyledikten sonra, masas›n›n bir yerinden belirtilen

sopa yahut cetveli ç›kart›r, aya¤a kalkar, avcunuzu

açman›z› isterdi. Cezay› sessizce ve a¤lamadan çek-

mek en iyisiydi. Hele o¤lanlar a¤larsa “erkek adam

a¤lamaz” diye fazladan iki sopa daha yerlerdi. So-

pa avcunuza gelirken elinizi çekmeyeceksiniz. En

iyisi kolunuzu iyice uzat›p bile¤inizi serbest b›rak›p

sopa inerken son anda refleksle elinizi biraz afla¤›

indirmekti. Böylece ping-pong oynarken yararl›

olan refleksleriniz de geliflmifl olurdu!

Her okul y›l› bafl›nda ö¤retmenimiz hangi ki-

taplar› alaca¤›m›z›, kaç tane çizgili, çizgisiz defteri-

miz olmas› gerekti¤ini yazd›r›rd›. Hemen kitaplar›

ve istenilen defterleri al›r, k›rm›z› veya mavi kapla-

ma kâ¤›tlar›yla kaplar, etikete ismimizi, s›n›f ve flu-

bemizi ve okul numaram›z› yazard›k. Benim numa-

ram 593 idi. Bu defterler her gün evden okula,

okuldan eve tafl›n›r, ama hiçbir zaman dolmazd›.

En çok befl ortal› Harita-Metod defterlerini sever-

dim. Hiç harita falan yapmad›k ama y›l sonunda

çok iflime yarard› bu defterler. Arkadafllar›mla

Amiral Batt› oynar, bu kareli defterin bofl sayfalar›-

na kad›rga, kalyon, yolcu gemileri, flilep ve z›rhl› re-

simleri yapard›m.

Okulum yar›m gündü. Ben hep “sabahç›” ol-

dum. Dersler kolayd›. Ev ödevleri çok zaman›m› al-

m›yordu. Evimiz Fen Fakültesi’nin hemen karfl›s›n-

da, Koska caddesindeydi. ‹smi cadde ama o zaman-

ki uzunlu¤u 60-70 metreydi. Ondan sonra yang›n

yerleri bafllard›. O zamanlar biz buralara “arsa”

derdik. Arsada oynamak bafll› bafl›na bir kavramd›.

Bu yang›n yerleri bir yanda Langa bostanlar›na,

öbür yanda da So¤ana¤a mahallesinden Kad›rga’ya

kadar uzan›rd›. ‹stanbul çok fakirdi. Oynad›¤›m›z

arsalarda baz› kal›nt›lar, kovuklar ve ma¤ara gibi

yerler vard› ve buralarda garip, kimsesiz ve ürkütü-

cü insanlar yaflard›. Onlardan uzak durmay› ö¤ren-

dim. Koska caddesiyle Ordu caddesinin birleflti¤i

köflede bir çorbac› dükkan› vard›. Çorba, sade pilav

veya üzerinde didiklenmifl biraz tavuk eti olan pilav

verirdi müflterilerine. Burada yemek yiyen fakir

“ameleleri” d›flar›dan seyrederdik arkadafllar›mla.

Bir gün çorbas›n› bitirip pilav›na bafllayan bir amca

86


Okulda bize “köylü milletimizinefendisidir” diye ö¤retmifllerdiama tarlada çal›flan köylülere

bak›nca efendilik de pek zormufl diye düflündüm!

fiimdi bir ö¤rencininin olan meflhur sar› bisikletiyle

beni ve arkadafl›m› içeriye ça¤›rd›. Arkadafl›m çe-

kindi, girmedi ama ben girdim. Amca bana bir tas

çorba ›smarlad›. Akflam evde bu maceram› anlat›n-

ca annem “evdeki güzel yemekleri zorla yiyorsun,

ama gidip o pis çorbac›n›n kim bilir nas›l yap›lan

çorbas›n› içiyorsun” diye bafllayarak bana bir de

hijyen dersi verdi. Yemeklerin besin de¤erleri, vita-

minler konusundan sonra hijyeni de ö¤rendim ama

o çorban›n tad›n› hâlâ hat›rlar›m.

Mahallede kald›r›mda futbol oynard›k uydur-

ma toplarla. Yokufl yukar› top sürmenin yorucu ol-

du¤unu ö¤rendim. Yaz aylar› küçük teyzemle So-

ma’ya, daha do¤rusu dedemin evinin oldu¤u Tur-

gutalp köyüne giderdik. Resmi ismi “Turgutalp”

olan köye herkes Pomakköy derdi. Çünkü Soma’ya

iki kilometre uzakta olan köy 93 harbinde gelen 20

çad›r muhacir taraf›ndan kurulmufl. Dedem ve ni-

nem Pomak de¤ildi ama içinden p›narlar ç›kan ve

Soma’ya yak›n olan bu köyde dedemin suyla çal›-

flan un fabrikas› vard› ve evini hemen fabrikas›n›n

yan› bafl›na yapt›rm›flt›. Alt kat› kâgir, dar ve dik

bir merdivenle ç›k›lan, üst kat› ise ahflap bu küçük

evin önünde havuzlu bir bahçesi ve etraf›nda evin

boyunu aflan çam a¤açlar› vard›r. Kore harbi ç›k-

madan hemen önce dedem ile ninem hacca gittiler.

Dedem hacda öldü ve ninem yaln›z döndü. Evin he-

men yan›ndaki tarla da dedemindi. Köyde pamuk

sulamay› ve çapalamay› ö¤rendim. Okulda bize

“köylü milletimizin efendisidir” diye ö¤retmifllerdi

ama tarlada çal›flan köylülere bak›nca bu efendili¤i

pek anlayamad›m. Özellikle s›cakta çapa çapala-

mak pek yorucuydu. Efendilik de pek zormufl diye

düflündüm!

Ö¤le yeme¤inden sonra ninem namaz›n› k›lar-

ken ben üst kata, odama çekilir ve yer yata¤›mda

uzanarak okumaya bafllard›m. Küçük teyzemin ki-

taplar› aras›ndan ald›¤›m Benim Üniversitelerim’i

galiba ilk orada okudum. Reflat Nuri, Halide Edip,

Yakup Kadri’nin kitaplar›n›, dedemin Sebilülreflat

dergilerini, teyzemin Varl›k dergilerini okudum.

Ninem namaz›n› bitirince teyzemle konuflmaya bafl-

lad›¤›nda “aman yavafl konuflal›m, çocuk uyuyor”

derdi. Ben ise okurdum, okurdum ama bazen çam-

lardaki kumrular› dinlerken ikindi vakti uykuya da-

lard›m. Köyde bir de bekçimiz Çerkez ‹smail Çavufl

vard›. Akflamlar› fabrika ile evin aras›ndaki toprak

yolun kenar›na kilimini serer, yan›na tütün tabaka-

s›n› ve mavzerini koyar, akflam serbest b›rakt›¤›

bekçi köpeklerine Çerkezce talimatlar›n› verir ve

beni beklerdi. E¤er Hesna teyzemin o¤lu Mehmet

de köydeyse, ninemden izin al›p beraber ‹smail Ça-

vuflun yan›na giderdik. ‹smail Çavufl bize nas›l Ku-

vayi Milliye’ye kat›ld›¤›n›, çat›flmalar›, pusular›, tü-

tün kolculu¤unu ve tütün kaçakç›l›¤›n› anlat›rd›.

Sekiz dokuz yafl›ndayken mavzeri söküp takmas›n›,

temizleyip ya¤lamas›n› ö¤rendim. Mavzer neredey-

se benim boyumdayd›. ‹smail Çavufl Bergama bas-

k›n›na kat›lm›flt›. Sonraki y›llar Bergama bask›n›

hakk›nda Türk ve Yunan askeri kaynaklar›ndan

birçok fley okudum. Yunan kuvvetlerinde irtibat su-

bay› olan bir ‹ngiliz’in ‹stanbul’daki komutanl›¤›na

87


Beynimde iki kutu yaratt›m. Bi-rincisinde akl›m›n kabul etti¤i yeral›yordu. ‹kincisinde ise akl›m›n

basmad›¤›, gördüklerimle uyuflma-yan ama ö¤retmen, müdür veya

müfettifl sordu¤unda tekrarlanma-s› gerekenler vard›. [...] Aritmetikbirinci kutudayd›. 7 kere 8 eflittir56. Müfettifl sorarsa 55, müdür

sorarsa 57 demek gerekmiyordu!

Babas›yla, maden oca¤›na girmeden önce

yazd›¤› bask›n raporunu da buldum. Üç kaynakta

anlat›lanlar birbirinden çok farkl›yd›! ‹smail Çavu-

flun anlatt›¤› Bergama Bask›n› tabii ki en canl›s›yd›.

Y›llar sonra k›sa dönem askerlik yaparken at›fl

için bize eski tüfekleri verdiler. Benimki 1930 yap›-

m› bir mavzerdi. Bak›ml›yd› ama ben gene de sö-

küp, güzelce temizleyip ya¤lad›m. Birkaç gün sonra

yere yatm›fl, uzaktaki hedefe atefl ederken bir te¤-

men omzuma dokundu ve “Sen Mardinli misin?”

diye sordu. O zamana kadar Mardin’i görmemifl-

tim bile. “Hay›r, ‹stanbulluyum” dedim. ‹çimden

‹smail Çavufl’tan ö¤rendiklerimi anlatmak geçti

ama susup at›fl›m› tamamlad›m.

Dedem hacda ölünce Soma’daki iflleri Hesna

teyzem üstlendi. Kore harbi ç›k›nca Amerika pa-

muk sat›n almaya bafllad› ve pamuk fiyat› sürekli

yükseldi. Sonra birden düfltü. Teyzem bu ani düflü-

flü tahmin edememiflti. ‹fllerimiz baya¤› bozuldu.

Aile Soma’da topland›. Otomobili falan sat›p ban-

kaya olan borç ödendi. ‹flin bafl›na ninem geçti.

Do¤rusu buna benim akl›m pek yatmam›flt›. Çünkü

ninem benim bildi¤im sessizce evi çekip çeviren, gü-

zel yemek yapan, yabanc›larla pek konuflmayan bir

insand›. Ama çok yan›lm›fl›m. Sebatla çal›fl›p za-

manla iflleri yoluna koydu. Yeni harflerle okumay›

biliyor ama yazam›yordu. Oysa ifl hayat›nda en

az›ndan imza atmas› gerekiyordu. Benden ö¤rendi.

Büyük harflerle G. ‹nay yazard› ama ‹’nin noktas›-

n› hep alta koyard›. Ninemin s›rdafl› oldum. Me¤er-

se ne çok anlataca¤› fley varm›fl. Annemin çocuklu-

¤unu, dedemin gençli¤ini, fabrikan›n yap›l›fl›n›, de-

demin Rum ortaklar›n›, Kurtulufl Savafl› y›llar›nda

yaflad›klar›n› usul usul anlat›rd› bana… Ondan çok

fley ö¤rendim.

‹lkokulda dördüncü s›n›fa geçince Aliye ö¤ret-

men yerine yeni bir ö¤retmen geldi. Bir iki hafta

sonra bir pazar günü bekâr olan ö¤retmenimiz için-

de iki erkek, baflka bir kad›n olan özel arabayla de-

nize uçtu ve öldü. O y›llarda “Bo¤azda arabayla de-

nize uçmak” sanki modayd›. Bu olaydan sonra

uzunca bir süre okulda ve mahallemizde herkes bi-

zi gösterip “iflte o ö¤retmenin ö¤rencileri” dediler.

‹stemeden bir skandala kar›flm›flt›k. Bizi Fatma ö¤-

retmene verdiler. Aliye Han›m ne kadar sakinse,

Fatma Han›m da o kadar gergin, disiplinli ama ger-

çekten çok iyi ö¤reten, gereksiz ceza vermeyen bir

ö¤retmendi.

Okullarda ö¤rencilere belli davran›fl biçimlerini

benimsetmek ve belli düflünce kal›plar›n› afl›lamak

istenir. Her ülkenin ilk ve orta ö¤retim sistemi az

çok bunun üzerine kurulmufltur. Yurttafll›k, tarih

ve co¤rafya gibi derslerde ö¤retilenlerin amac› ge-

nellikle belirli düflünce kal›plar›n› afl›lamakt›, ama

bazen bu kal›plarla ö¤rencinin gözlemleri çeliflir.

Kafalarda giderilemeyen sorunlar oluflur. Mesela

“Anadolu gür ormanlarla, zümrüt yeflili çay›rlarla

kapl›, gürül gürül akan berrak ›rmaklarla doludur”

diye ö¤rettiler bize. Oysa ben ‹ç Anadolu’yu Tem-

muz ay›nda gitti¤imizde hiç de öyle görmemifltim.

Her yer sapsar›yd›. ‹lk gördü¤ümde Sakarya Nehri

88


Nâz›m Terzio¤lu ve Cahit Arf

boz bulan›k, a¤›r a¤›r akan bir suydu. Anadolu’nun

topraklar› asl›nda yorgundu. fianl› bir tarihimiz

vard›. Orta Asya’dan ç›kan k›rm›z› oklarla dünya-

n›n her yan›na gitmifl ve birçok güçlü devlet kur-

mufltuk. Anadolu’da herkes Türk’tü. Oysa üçüncü

s›n›ftayken komflumuz olan bir s›n›f arkadafl›m›n

Malatya’dan bir abisi, bir de ikinci annesi geldi. Ye-

ni gelen anne sadece Kürtçe biliyordu. Benim önce-

den tan›d›¤›m anne ise Türkçe konufluyor, Kürtçe

bilmiyordu. O y›llardan bafllayarak beynimde iki

ayr› kompart›man, iki kutu yaratt›m. Birincisinde

akl›m›n kabul etti¤i, gözlemlerimle, okuduklar›mla

çeliflmeyen, kabul etti¤im bilgiler yer al›yordu. ‹kin-

cisinde ise akl›m›n basmad›¤›, gördüklerimle uyufl-

mayan ama ö¤retmen, müdür veya müfettifl sordu-

¤unda tekrarlanmas› gerekenler vard›. Bu kutuda

acil durumlarda kullan›lmak üzere istiflenmifl dü-

flünce kal›plar› duruyordu. Müfettifl beni iflaret edip

“söyle bakay›m evlad›m, Anadolu nas›l bir yerdir?”

dedi¤inde hemen acil durum kutusuna baflvurup

“Anadolu gür ormanlarla, zümrüt yeflili çay›rlar-

la,…” diye bafllayan o kal›b› tekrarlamam gerekir-

di. Aritmetik ise birinci kutudayd›. 7 kere 8 eflittir

56. Yani müfettifl sorarsa 55, müdür sorarsa 57 de-

mek gerekmiyordu!

‹lkokulu bitirdikten sonra Robert Kolej’e gir-

dim. K›sa bir süre sonra da Bebek’e tafl›nd›k. ‹ngi-

lizce ö¤rendim ve okuma nöbetlerim artt›. Annemin

Time ve Life dergilerini, Agatha Christie’nin polisi-

ye romanlar›n›, O’Henry’nin hikayelerini, Stein-

89


Efli Nuran Terzio¤lu’yla

Baz› ö¤retmenlerimize göre divanedebiyat› dejenereydi ve bitmiflti.Ertesi y›l ö¤retmenimiz de¤iflir,

yeni ö¤retmenimiz bize aruz vezni-nin inceliklerini ö¤retirdi. Ancak

s›nava mümeyyiz geldi¤inde zorla-n›yorduk. Mümeyyiz acaba halk

edebiyat›n› m› yoksa divan edebiyat›n› m› seviyordu?

beck ve Hemingway’in romanlar›n› okudum. Bo¤a-

z› Tuna’dan gelen buzlar›n kaplad›¤› y›l uzun k›fl ta-

tilinde Hugo’nun Sefiller’inin ‹ngilizce çevirisini bi-

tirdim. Babam bana Yaflar Kemal’in ilk romanlar›-

n› ve Aziz Nesin’i tan›tt›. Zevkle okudum onlar›.

Yeni semtimizde de mahalle arkadafllar›m vard›.

Art›k arsada de¤il, Bo¤az’›n tepelerinde oynuyor-

duk. Kolejde “Niflantafll›lar” dedi¤imiz farkl› bir

grupla tan›flt›m. K›fllar› Niflantafl› ve civar›nda, yaz-

lar› genellikle Büyükada’da otururlard›. Bu gruptan

olan s›n›f arkadafllar›m› önce yad›rgad›m. Bu arka-

dafllar›mdan birisi bir gün bana babas›n› nas›l ikna

edip, kendisine beyaz smokin ceketi ald›rd›¤›n› an-

latt›. Smokini biliyordum, babam›n vard›. K›rk y›l-

da bir giydi¤inde karaya¤›z bir penguene benzerdi.

Ben ise daha o y›llarda yeni yeni uzun pantolon giy-

meye bafllam›flt›m!

Bebek’te denizi yak›ndan tan›d›m. Yüzmeyi,

dalmay› ve kürek çekmeyi ö¤rendim. Bo¤az’›n

ak›nt›lar› tan›d›m. Midye ç›karmay›, midyeleri ka-

l›nca bir karton üzerinde kurutup izmarit yemi yap-

may›, çapari ba¤lamay›, malta tafl›ndan kal›p oyup

kurflun zoka dökmeyi, kalafat yapmay›, macun

çekmeyi ve sandal boyamay› ö¤rendim. Sonbahar

aylar›ndan bafllayarak mahalle arkadafllar›mla lüfe-

re ç›kard›k. Elimizde sürekli bozulan birkaç tane

deniz motoru vard›. ‹yi bir motor tamircisi oldum.

Tabii ki bunlar›n hiçbirini Kolej’de ö¤renmedim.

Kolej enteresan bir okuldu. Matematik, fizik,

kimya, biyoloji dersleri ‹ngilizce, tarih, co¤rafya ve

yurttafll›k bilgisi gibi dersler ise Türkçe verilirdi. ‹n-

gilizce derslerinde baz› Yunan klasiklerini okuduk

ve mitoloji ö¤rendik. Türkçe edebiyat dersleri ise

ö¤retmenimize göre de¤iflirdi. Baz› ö¤retmenlerimi-

ze göre divan edebiyat› bir saray edebiyat› idi. De-

jenereydi ve bitmiflti. Onu bir yana b›rak›p, halk

edebiyat›na e¤ilmeliydik. Ertesi y›l ö¤retmenimiz

de¤iflir, yeni ö¤retmenimiz bize aruz vezninin ince-

liklerini, divan edebiyat› sanatlar›n› anlat›rd›. Halk

edebiyat›ndan pek söz etmezdi ama küçümsedi¤ini,

yüzeysel buldu¤unu bize hissettirirdi. Ben ise elime

90


Annem ve babam Türkiye’ye döndükten sonra s›k›nt›l› dönem-ler yaflam›fllard›. K›smi seferber-

likte babam askere al›nm›flt›. Ekmek, fleker gibi birçok fley

karneye ba¤lanm›flt›. Hem anne-min hem de babam›n ne kadar

çok u¤raflt›klar›n›, hangi s›k›nt›la-ra gö¤üs germek zorunda kald›k-

lar›n› çok iyi biliyordum. Amaannem ve babam hiçbir zaman

y›lg›nl›¤a kap›lmad›lar. Devaml›flikâyet etmek yerine çal›flt›lar, ça-balad›lar, bir fleyler ortaya koydu-lar. Onlardan çok fley ö¤rendim!

Kolej’de, bayrak yar›fl› birincileri: Osman Birder, Tosun Terzio¤lu, Rüfltü Meriçelli ve Herkül Milas.Öndeki güzel k›z ve delikanl›lar, “Field day” kral, kraliçe, prens, prenses vs. Amerikan usulü.

ne geçerse okuyordum. Yunus, Karacao¤lan, Süley-

man Çelebi, Fuzuli, Baki, Nedim… Hiç fark etmi-

yordu. Ancak s›nava mümeyyiz geldi¤inde zorlan›-

yorduk. Mümeyyiz acaba halk edebiyat›n› m› yok-

sa divan edebiyat›n› m› seviyordu? Ama bu durum-

larda ö¤retmenlerimiz bize yard›m ediyorlar, mü-

meyyizin e¤ilimini kula¤›m›za f›s›ld›yorlard›.

Tarih kitaplar›m›zda baz› garipliklerle karfl›la-

fl›yorduk. Mesela Birinci Dünya Savafl›’nda biz her

cephede galip gelmifltik ama müttefiklerimiz yenil-

di¤i için yenik say›lm›flt›k. Sanki savafl›n sonucuna

bir jüri karar vermiflti! Tarih dersinde bir gün bir

arkadafl›m›z “hocam kitap Selanik’i flu tarihte ald›k

diyor bu sayfada, ama daha önceki sayfalarda Sela-

nik’i bu tarihten çok önce ald›¤›m›z yaz›l›yd›. Ben

bunu anlamad›m.” diye sordu. Hoca “kitapta ne

yaz›yorsa o do¤rudur” dedi! Arkadafl›m›z sorusunu

yineledi. Hoca kötü kötü bakt›¤› için susturduk ar-

kadafl›m›z› s›n›f bask›s›yla. Ders aras›nda “neden

böyle sorular sorup hocay› k›zd›r›yorsun” diye sor-

du¤umuzda arkadafl›m›z “biz neden sürekli Sela-

nik’i al›p duruyoruz? Nedir bu, anlamaya çal›fl›yo-

rum” dedi. ‹flte o arkadafl›m›z ö¤retilenleri tasnif

edip, bir k›sm›n› acil durum kutusuna kald›rmay›

daha ö¤renememiflti. Böyle ufak tefek çeliflkiler, ak-

la yak›n gelmeyen yorumlar d›fl›nda tarih kitaplar›-

m›zda flanl› tarihimiz pek temiz, p›r›l p›r›l, lekesiz

anlat›l›rd›. Hele o yükselifl dönemi, ard› ard›na ge-

len zaferlerle durmadan geniflleyen imparatorluk.

Tad›na doyum olmaz. Ama gene de benim hofllan-

mad›¤›m baz› olaylar vard›. fiehzadeler aras›ndaki

taht kavgalar› gibi. Ben de bu tats›z olaylar› haya-

limde bir güzel düzelttim. fiehzade Cem’i Gedik Ah-

met Pafla’n›n yan›na, ‹talya’ya yollad›m. Beyaz›t

burada Sultan olarak devam etti. Cem ise Pulya’y›

al›p Sicilya’ya atlad› ve orada yeni bir devlet kurdu.

Hatta kökeni Türkçe olan Etrüsk dilini canland›r›p,

Etrüskce bir divan bile yazd›. Keza Korkut’u da

Barbaros kardefllerinin yan›na, Tunus’a yollad›m.

O da Kuzey Afrika’da yeni bir devlet kurdu. Taht

kavgalar›n›n yan› s›ra flu Ankara Savafl› da can›m›

s›k›yordu. Timur da Türk, biz de Türküz. Arabulu-

culuk yapt›m. 20 Temmuz akflam› çok s›cakt›. O

gün Osmanl› ordusu epeyce sars›lm›fl ama da¤›lma-

91


Ö¤rencileriyle tekne gezisinde

Foto: G

ökhan

Karakafl

m›flt›. Savafl akflamlar› Timur’un baca¤› daha da

çok aksarm›fl. Beyaz›t’la buluflmaya giderken kolu-

ma girdi. ‹kisi sabaha kadar konufltular, tart›flt›lar

ama sonunda anlaflt›lar. ‹ki ordu sabah namaz›n›

birlikte k›ld›. Hatta Y›ld›r›m’›n S›rp tüfekçileri de

namaza kat›ld›lar ama namaz sonunda selam ver-

mek yerine istavroz ç›kard›lar. Timur filine binip

ordusuyla Orta Asya’ya geri dönerken bana uzak-

tan el sallad›. Hayal kurmak güzeldir, hofltur!

Kolejdeki iki hocam bana çok fley ö¤retti. Biri-

si “Amerikan Edebiyat›” dersini veren Charles

McNeal. Edebiyat›n yan› s›ra, bize felsefe, tasav-

vuf, psikoloji ve klasik müzikle ilgili çok fley ö¤ret-

ti. fiiir ve tiyatro zevki kazand›rd›. Kolejin tepesin-

deki Nafi Baba dergâh›nda eskiden tan›m›fl oldu¤u

baz› fleyhlerin Nakflibendi olarak kendilerini gizle-

diklerini ama asl›nda Bektafli olduklar›n› anlatt›.

Di¤eri de tarih hocam›z Faruk Kurtulufl. ‹ki y›l pes-

tilimizi ç›kard› ama gerçekten de Selçuklu ve Os-

manl› tarihini ö¤retti. Onunla Topkap› Saray›’n›,

haremin halka aç›k olmayan yerleri de dahil, gez-

dik. Selanik’in zapt›, Prut Savafl›’n›n yorumu, Bi-

rinci Dünya Savafl›’nda yenilmifl say›lmam›z gibi

yerlere geldi¤imizde “flimdi kitab› unutup beni din-

leyin” der ve ele ald›¤› olay› iyice analitik bir flekil-

de anlat›rd›. Anlatmas›n› bitirdikten sonra da “bu

konuda mümeyyiz veya müfettifl soru sorarsa siz

gene kitaptaki gibi anlat›n” diye uyar›rd›. Yani ki-

tab›n o bölümleri acil durumlarda kullan›lacaklar

kutusuna kald›r›lacakt›!

Okulda iyi bir ö¤renciydim. Kolay ö¤reniyor-

dum. Kitap okumaya, hayal kurmaya, spor yap-

maya bol vaktim kal›yordu. Futbol, basketbol ve

biraz da voleybol oynad›m. Orta mesafe kofltum.

Hiçbir formel spor e¤itimi almad›m. Buna üzülü-

rüm. Oyun benim için önemliydi. Sporu büyük

zevkle yapt›m, hiçbir zaman iddiac› olmad›m ama

oldukça keyif ald›m.

Fen derslerinden fizi¤i sevdim. Kimyay› çok ez-

bere dayal› ö¤rettiler. Üniversitede tekrar kimya

dersi ald›m ve anlad›m, ö¤rendim. Biyolojide ise

daha dört-befl yafl›ndan beri akflam yemeklerinde

annemin diskurlar›n› dinleyerek baya¤› sa¤lam bir

temelim olmufltu. Matematikte cebire bafllay›nca

ço¤u s›n›f arkadafl›m soyutlamada zorluk çekti.

Oysa cebir bana çok kolay geldi. Ortaokulun son

y›l›ndaki düzlem geometri dersine bay›ld›m. Sonra-

ki y›l ise trigonometrik fonksiyonlar ve logaritma

cetvellerini kullanarak bir sürü say›sal hesap yap›p

durduk. Tats›z tuzsuz bir dersti ama “Siz mühen-

dis olacaks›n›z. Onun için böyle bir matematik

dersi al›yorsunuz” dediler hocalar›m›z. Oysa ben

üniversitede ne okumak istedi¤imi bilmiyordum.

Gemi mühendisli¤i, arkeoloji ve matematik ilgimi

çekiyordu. Babam Almanya’da, annem ise Ameri-

ka’da okumam› istiyordu. Ben ‹ngiltere’yi seçtim

ve öyle bir üniversite buldum ki ilk y›l matematik

okuduktan sonra istersem ikinci y›l gemi mühen-

disli¤ine geçebiliyordum. Arkeolojiye geçmem ise

biraz daha zordu ama imkans›z de¤ildi. Üniversite-

nin ilk y›l›nda matemati¤i iyice sevdim ve matema-

tikte kald›m. Hiç de piflman olmad›m.

O y›llarda yurtd›fl›nda bir üniversitede okuya-

bilmek için Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n yapt›¤› bir s›-

navda baflar›l› olmak gerekiyordu. S›navda befl zor

matematik problemi vard›. Ayr›ca bir de “Neden

yurtd›fl›nda okumak istiyorum?” konulu bir kom-

pozisyon yazmam›z isteniyordu. Ankara’daki uzun

s›navdan sonra de¤iflik okullardan mezun on genç

bir lokantada bulufltuk ve sorular› aram›zda tart›fl-

t›k. Kompozisyonda hepimiz Tevfik Fikret’in “Pro-

mete” fliirini kullanm›flt›k! Fikret bu fliirinde vatan›-

n›n haline nas›l üzüldü¤ünü flöyle dile getirmekte:

Kalbinde her dakika flu ulvi tahassürün,

Minkar-› ateflini duy, daima düflün;

Onlar niçin semada, niçin ben çukurday›m?

Gülsün neden cihan bana, ben yaln›z a¤lay›m

92


Tosun Terzio¤lu, ODTÜ ve Sabanc› Üniversitesi’ndenmeslektafl› Alev Topuzo¤lu ile

Çareyi bat›dan, yani semada olan “onlardan”,

bir fleyler al›p getirmekte görür.

Yükselmek asumane ve gülmek, ne tatl› fley!

Bir gün flu hastal›kl› vatan canlan›rsa… Ey

Müfltak-› feyz u nur olan ati-i milletin

Meçhul elektrikçisi, aktar-› fikretin

Yüklen, getir-ne varsa-biraz meskenet-fiken,

Bir parça ruhu, benli¤i idraki besleyen

fiiirde Promete sözcü¤ü geçmez. Promete mito-

lojideki Prometheus’un Frans›zcas›. Büyük tanr› Ze-

us’a karfl› ç›kan Prometheus, atefli çalarak insanlara

arma¤an eder. Böylece insanlar atefli kullanmas›n›

ö¤renerek kendilerini yabani hayvanlardan korur,

k›fllar› ›s›n›r ve yemeklerini ateflte piflirirler. Tabii bir

de ayd›nlan›rlar. Ayd›nlanmak veya o zamanki ta-

birle “tenvir olmak” pek önemli! Prometheus’un

atefli çal›p insanlara vermesine çok k›zan Zeus onu

Kafkasya’da bir da¤a zincirler. Her gün bir kartal

gelerek Prometheus’un ci¤erini didikler. Gece kartal

uçup gider ve Prometheus’un ci¤eri iyileflir ama erte-

si sabah gene ayn› iflkence bafllar. fiiirin son beytin-

de Prometheus’a referans flöyle verilir:

Gökten deha-y› nar› çalan kahraman›n›

Vars›n bulunmas›n bilecek nam ü flan›n›!

Tevfik Fikret zaman›n›n gençlerine o¤lu Ha-

luk’a yazd›¤› fliirlerle yol gösterme çabas›ndad›r.

Promete fliiri Haluk’a yaz›lamam›flt›r ama o fliirle-

rinden birinde fazla sanat yapmadan meram›n› da-

ha direkt flöyle anlat›r:

Ne bulursan b›rakma, sanat, fen

‹timat, itina, cesaret, ümid

Hepsi laz›m da bu yurda, hepsi müfid

Bize bol bol ziya kucakla getir

Düflmek etraf› görememektendir.

‹flte döviz imtihan› denen o s›navda hepimiz bu

temay› ifllemifltik. Bizler vatan›m›z›n, yurdumuzun

ayd›nlanmas› için bat›ya gidecek, bol bol ziya ku-

caklay›p getirecektik!

Annem Amerika’ya, babam Almanya’ya Pro-

metheus aday› olarak gitmifllerdi. Y›llar sonra

1970’lerin bafl›nda, Balkan Matematikçiler Birli¤i

‹stanbul’da topland›. Birli¤in yönetim kurulunda

Bulgar, Romen, Türk, Yugoslav ve Yunanl› mate-

matikçiler ülkelerini temsil ediyorlard›. Babam›n da

içinde oldu¤u bu kuruldaki hemen herkes birbirle-

rini Almanya’daki ö¤renciliklerinden tan›yordu.

Onlar da bir tak›m s›navlardan geçmifl, kendi dev-

letlerinin verdi¤i burslar› kazan›p Prometheus ada-

y› olarak Avrupa’ya gitmifllerdi. Bugünlerde üniver-

sitemizin Sak›p Sabanc› Müzesi’nde ilginç iki sergi

var. Birinde Türk resminin bat›ya yöneliflinin 70

y›ll›k serüveni, ötekinde de ayn› dönemdeki Porte-

kiz resmi sergilenmekte. Resim yapmaya yetenekli

Portekizli ve Türk gençler 19. yüzy›l ortalar›ndan

bafllayarak Fransa’ya yollanm›fllar. Kimi zaman da

ayn› hocalardan ders alm›fllar. Bizim üstatlar dön-

dükten sonra ‹stanbul ve Bo¤az resimleri yaparken,

Portekizliler de Lizbon ve Tagus nehri resimleri

yapm›fllar. ‹ki sergiyi bir arada görmek çok ilginç.

Asl›nda Atina’daki Benaki müzesinin koleksiyo-

nundan gene ayn› dönemde Fransa’da yetiflen Yu-

nanl› ressamlar›n eserleri de yer alabilir bu sergide.

S›nav› kazand›m. Ailem bana her ay düflük

kurdan sat›n al›p 41 sterlin yolluyordu ‹ngiltere’ye.

Param› idareli kullanmay›, ailemden uzakta yafla-

may› ve yemek yapmay› ö¤rendim. Üniversitede

‹ngiliz, ‹zlandal›, Yunanl›, Jamaikal›, Nijeryal›, Su-

danl›, ‹ranl› birçok arkadafl›m oldu. Ayr›ca ‹ngiliz

orta ö¤renim sisteminde, özellikle de seçkin okul-

larda, dayakla cezaland›rman›n ciddi bir yer tutu-

¤unu ö¤rendim. Matemati¤i, özellikle de analizi

daha çok sevmeye bafllad›m. Mezun olduktan son-

ra Frankfurt’ta doktoraya bafllad›m. Almancam›

gelifltirdim. Evlendim. Okuma nöbetine yakalan›r-

sam doktora çal›flmam aksar endiflesiyle Alman-

ya’ya sadece Birinci Befl Y›ll›k Kalk›nma Plan›’n›

götürmüfltüm. Bu kez onu defalarca okudum. Or-

manc›l›k bölümünü özellikle sevdim! Doktora ho-

cam›n ard›na tak›l›p bir y›ll›¤›na Amerika’ya gidin-

ce 68 olaylar›n› ilk defa orada, devam›n› da son s›-

navlar›m için döndü¤üm Frankfurt’ta yaflad›m.

Doktora hocam G. Köthe oldukça ünlü bir

matematikçiydi. Onunla çal›flt›¤›m y›llarda her za-

man 10-15 yüksek lisans ve doktora ö¤rencisi var-

d›. Her hafta fonksiyonel analiz semineri yapard›k.

S›k s›k da zaman›n ünlü matematikçileri Frank-

furt’a gelir, kendi araflt›rmalar›n› anlat›rlard›. Tür-

kiye’ye dönünce kendimi çok yaln›z hissettim. Be-

nim alan›mda çal›flan kimse yoktu. Yeni kurul-

makta olan ODTÜ’de iyi bir atmosfer vard› ama

kütüphane oldukça yetersizdi. Ders yüküm de ba-

ya¤› a¤›rd›. 12 Mart ile birlikte Türkiye y›llarca sü-

recek çalkant›l› bir döneme girmiflti. Üniversitem

de siyasi çalkant›lar›n zaman zaman oda¤›nda yer

al›yor, yerli yersiz ithamlarla karfl›lafl›yordu. Yurt

d›fl›ndan misafir ö¤retim üyesi davet etmek veya

bilimsel toplant›lara kat›lmak için zaten yetersiz

olan kaynaklar daha da azald›. Yüksek enflasyon-

93


la birlikte maafllar›m›z erimeye bafllad›. Siyasi çal-

kant›larla birlikte terör olaylar› da giderek yay›ld›.

Annem ve babam oldukça ünlü hocalar›n ya-

n›nda doktora yapm›fllar ve

Türkiye’ye döndükten sonra

birçok zorlukla karfl›laflm›fl,

s›k›nt›l› dönemler yaflam›fl-

lard›. Ben do¤madan hemen

önce Fen Fakültesi binas›

olan Zeynep Han›m kona¤›

yanm›fl ve zaten oldukça fa-

kir olan Matematik Enstitü-

sü Kütüphanesi de yok ol-

mufltu. ‹kinci Dünya Savafl›

y›llar›nda yurtd›fl›yla temas

etme imkân› ortadan kalk-

m›flt›. K›smi seferberlikte

babam askere al›nm›flt›. Ek-

mek, fleker gibi birçok fley

karneye ba¤lanm›flt›. Savafl

sonras› yaflama koflullar›nda

k›smen iyileflmeler olsa da

üniversitenin kütüphaneleri,

araflt›rma laboratuarlar› gibi

araflt›rma imkânlar›n› biraz

olsun iyilefltirebilmek için

hem annemin hem de baba-

m›n ne kadar çok u¤raflt›k-

lar›n›, hangi s›k›nt›lara gö-

¤üs germek zorunda kald›k-

lar›n› çok iyi biliyordum.

Ama annem ve babam hiç-

bir zaman y›lg›nl›¤a kap›l-

mad›lar. Devaml› flikayet et-

mek yerine çal›flt›lar, çabala-

d›lar, bir fleyler ortaya koy-

dular. Onlardan çok fley ö¤-

rendim!

Ülkemizin s›k›nt›l› dö-

nemlerinde “ Biz adam ol-

may›z” laf›n› s›k s›k duya-

r›z. Yüksek sesle “Ben adam

olmam” diyene do¤rusu hiç

rastlamad›m. “Sen adam olmas›n!” laf›n› duydum;

onun sonunda zaten kavga ç›kard›. Çok sevdi¤imiz

“Biz adam olmay›z” cümlesindeki “biz” zamiri as-

l›nda kibarl›ktan kullan›l›r. Bu cümleyi söyleyen

“Siz adam olmazs›n›z” demek ister! “Bu halk ca-

hil!”, “Eller gider aya, biz kald›k yaya!”, “Ne ola-

cak bu memleketin hali!” gibi laflar› geveleyip du-

rur ve hüzünleniriz. Hüznü çok severiz. Bir bardak

demli çayla iyi gider hüzün; rak›ya da meze olur!

Ben hiçbir zaman kendimi

hüzne kapt›r›p ifli tembelli-

¤e vurmad›m. Zorluklardan

y›lmad›m; mücadele ettim,

çal›flt›m, çabalad›m. Annem

ve babam gibi…

Zamanla bir üniversite

hayal etmeye bafllad›m.

Öyle bir üniversite ki, orada

raf ömrünü çoktan tamam-

lam›fl düflünce kal›plar›n›

ö¤rencisine aktarmak yeri-

ne, her fley elefltirel akl›n

süzgecinden geçirilecek, bi-

linenler sorgulanacak ve

araflt›r›lacak. Disiplinlerin

kal›n duvarlar›n›n olmad›-

¤›, ayr›mc›l›k yap›lmayan,

özgür bir tart›flma ortam›n›

daima canl› tutan bir üni-

versite. fiansl›ym›fl›m, me-

¤er baflkalar› da farkl› bir

üniversite hayal ederlermifl.

Rahmetli Hac› Sabanc›, Sa-

k›p Sabanc› ve on iki y›ld›r

beraber çal›flt›¤›m Güler Sa-

banc›… Me¤er bir arama

konferans› yapm›fllar, tasa-

r›m komiteleri kurmufllar,

kampusün mimari planlar›-

na bafllam›fllar. Birlikte ha-

yallerimizi flekillendirdik,

somutlaflt›rd›k. ‹lk ö¤retim

üyelerimiz de kendi hayalle-

riyle geldiler, bize kat›ld›lar

ve birlikte hayallerden ger-

çekler yaratmaya bafllad›k.

Ama as›l 1999 y›l› Ekim ay›

gelip de ilk ö¤rencilerimizin

Bilgi Merkezi’nde toplan-

d›klar›n› gördü¤ümde hayallerimizin canland›¤›n›

anlad›m.

Hayal kurmak iyi bir fleydir!

Beni dinledi¤iniz için çok teflekkür ederim. Sa¤

olun. ©

94


Documents

Benim Eğitimim