BERNARD HAITINK DIRIGEERT BRUCKNER VII

Radio Filharmonisch Orkest

Bernard Haitink dirigent

Camilla Tilling sopraan

Richard Strauss 1864-1949Das Rosenband uit vier lieder opus 36 - 1897Ich wollt ein Sträusslein binden uit sechs lieder opus 68 - 1918 | 1940Säusle, liebe Myrthe uit sechs lieder opus 68 - 1918 | 1940Die heiligen drei Könige aus Morgenland uit sechs lieder opus 56 - 1906Morgen uit vier lieder opus 27 - 1894 | 1897

pauze

Anton Bruckner 1824-1896Zevende symfonie in E 1881-1883, editie nowak*Allegro moderato Adagio. Sehr feierlich und sehr langsam Scherzo. Sehr schnell Finale. Bewegt, doch nicht schnell

* In plaats van de oorspronkelijk voor deze Matinee geprogrammeerde Vierde symfonie dirigeert Bernard Haitink de Zevende symfonie. Het Radio Filharmonisch Orkest heeft Bruckners Vierde zeer recent in een reeks van vier concerten uitgevoerd, onder andere in het AVROTROS Vrijdagconcert en Het Zondagochtend Concert. Haitink besloot daarom liever de Zevende te dirigeren. Uiteraard respecteert de NTR ZaterdagMatinee deze wens van de beschermheer van het Radio Filharmonisch Orkest, Bernard Haitink.

15 juni 2019 14.15-16.25 uur

extra concert seizoen 2018-2019

2 358e seizoen 15 juni 2019

In de literatuurgeschiedenis wordt de romantiek vooral gezien als een fenomeen uit de eerste decennia van de negentiende eeuw, waarna stromingen als het realisme, naturalisme en verisme het stokje overnamen. In de muziekgeschiedenis, daarentegen, domineerde de romantiek de gehele negentiende eeuw. Met een beetje fantasie reikt ze zelfs van de finale van Mozarts Don Giovanni (1787) tot en met Richard Strauss’ Vier letzte Lieder (1949). Muziek lijkt een binding met de romantiek te hebben die in vergelijking met andere kunstvormen haast tijdloos is. Ook nadat de literaire romantiek haar langste tijd had gehad, bleven vele componisten teruggrijpen op de romantische poëzie van dichters als Johann Wolfgang von Goethe, Joseph von Eichen-dorff, Clemens von Brentano en Friedrich Rückert. We zien die verschuiving in de loop van de negentiende eeuw optreden. Dichter en componist zijn niet langer tijdgenoot; er is een hoorbare spanning die artistiek wordt verzilverd. De romanti-sche poëzie biedt de componist de mogelijkheid uiting te geven aan een verlangen naar een eenvoudigere, utopische tijd, of juist ongegeneerd te zwelgen in de naïeve ‘Weltschmerz’ van een eerdere generatie. Maar de muzikale taal en de expressie-middelen zijn moderner, geavanceerder.Datzelfde geldt zeker ook voor de orkestliederen van Richard Strauss en in zekere zin ook Anton Bruckners Zevende symfonie die u vandaag te horen krijgt. Beide componisten gaan in deze werken een verbinding met een romantisch verleden aan, maar hun muzikale taal en aanpak verraadt hun hoog-, laat-, hyper- of zelfs post-romantische inborst.

Het lied is bij uitstek een romantische uitvinding. Het genre kwam tot bloei in de eerste decennia van de negentiende eeuw. Toch bleef het ook belangrijk in de tweede helft van de negen-tiende eeuw, met componisten als Brahms, Wolf en Mahler die

BRUCKNER EN STRAUSS

Telefoons in de zaalGeconcentreerd luisteren is voor de meeste Matinee­bezoekers de ideale manier om van muziek te genie­ten. Daarom vragen wij u zoveel mogelijk met elkaar rekening te houden, de telefoon op ‘stil’ te scha­kelen en geen foto’s te maken voordat de muziek is uitgeklonken.

De ZaterdagMatinee op social mediaVia facebook, twitter en insta gram houdt de Matinee u op de hoogte van het laatste nieuws rond de concerten. Volg ons, en praat mee!

Live webcastEen videoregistratie van dit concert wordt live uit­gezonden via internet. nporadio4.nl/live

ProgrammaboekjesEnkele dagen voor ieder concert kunt u de programma boekjes al inzien op onze website. zaterdagmatinee.nl

Uitzending NPO Radio 4 en terugluisterenDit concert wordt live uit­gezonden via NPO Radio 4. Via de website zaterdagmatinee.nl kunt u de gehele uitzen­ding terug luisteren. Enkele dagen ná ieder concert kunt u het concert (zonder pauzeprogramma) terug­luisteren op nporadio4.nl/

concerten

Dit is het laatste concert van dit seizoen.

Het team van de NTR ZaterdagMatinee wenst u een plezierige

vakantie en ziet u graag vanaf september terug.

Over Bernard Haitink in het Matinee Café Na afloop van het concert kunt u in ‘Matinee Café’ de gesprekken bijwonen van Hans Haffmans en zijn gasten . Live vanuit het Concertgebouw café. Deze week: een driekop­pig panel bespreekt de loopbaan van Bernard Haitink en zijn werk bij het Radio Filharmonisch Orkest. Met klarinettiste en oud­orkestlid Nanette Bakker, assistent­dirigent Sander Teepen en (oud­)journalist Hans Heg.live op npo radio 4 nporadio4.nl/

matineecafe

Bestel nu uw kaarten voor 2019-2020!- met korting voor abonnementhouders -

U kunt voor alle concerten van komend seizoen kaar­ten bestellen op concertgebouw.nl/

matinee Wist u dat u losse kaart­jes voor de Matinee met korting kunt kopen als u al een abonnement hebt? Als u als seriehouder inlogt op de website van het Con­certgebouw (in de balk bovenaan de web pagina), wordt u een aparte prijs­lijst getoond.

4 5het paradijs. Strauss combineert een idyllische, eenvoudige melodie met laatromantische harmonieën, waarbij de muziek regelmatig tussen A-groot en de ver verwijderde toonsoort Es-groot pendelt. In de orkestratie is het opnieuw de soloviool die met een echo van de zangmelodie het laatste woord heeft.

Die heiligen drei Könige aus MorgenlandDie heiligen drei Könige (1906) schreef Strauss op een gedicht van Heinrich Heine (1797-1856) uit 1824. De tekst beschrijft hoe de drie koningen op zoek gaan naar het Kindeken Jezus en hem troosten met hun gezang. Hoewel Strauss eerst de pianoversie voltooide, is dit lied bij uitstek orkestraal gedacht, en komt het vooral in de orkestversie volledig tot zijn recht. Strauss, die zelf overigens niet gelovig was, maakt veelvuldig gebruik van drieledige muzikale elementen zoals drieklankfiguren en triolen, ter uitdrukking van de Heilige Drie-eenheid. Het lied zit dicht tegen Strauss’ operastijl aan, allereerst door de drama-tische inzet van het orkest, maar ook door het telkens terugke-rende ‘leidmotief’ van een dalende gebroken drieklank. In de orkestrale beginmaten introduceert Strauss het motief in mineur om de zoektocht uit te drukken, maar geleidelijk zorgt de majeurvariant voor een gevoel van vertrouwen en positivi-teit. Het brullen van de os en schreien van het Kindeken ver-klankt Strauss met spectaculaire chromatiek en effectvolle orkestratie, waarna de idylle door het gezang van de drie koningen wordt hersteld en er een lang, euforisch instrumen-taal naspel volgt.

Ich wollt’ ein Sträusslein binden | Säusle, liebe MyrtheIch wollt’ ein Sträusslein binden en Säusle, liebe Myrthe behoren tot de liederen opus 68, geschreven in 1918 en in 1940 georkes-treerd. De teksten zijn van Clemens von Brentano (1778-1842), die samen met Achim von Arnim de beroemde volksliedverza-meling Des Knaben Wunderhorn samenstelde. Ich wollt’ ein Sträuss­lein binden gaat over een sleutelscène uit de romantiek: het plukken van de bloem. De bloem staat voor het verlangen in het algemeen en symboliseert tegelijkertijd de maagdelijkheid van het jonge meisje waar de verteller verliefd op is. Hij wil een boeket maken om aan zijn geliefde te geven, maar de bloem smeekt haar niet te plukken. De man geeft gehoor aan haar

in hun liederen teruggrepen op het werk van romantische dichters, in een muziek die het verleden eert, maar tegelijker-tijd nieuwe wegen inslaat. Ook de orkestliederen van Richard Strauss mogen tot dit fenomeen gerekend worden. Dankzij zijn virtuoze orkestratiekunst en gewaagde harmonieën verschaft Strauss de romantische teksten een modern, gouden randje en creëert hij een spannende verhouding tussen oud en nieuw.

MorgenHet merendeel van Strauss’ liederen ontstond tijdens de eerste jaren van zijn huwelijk met sopraan Pauline de Ahna, met wie hij in 1894 trouwde. In dat jaar ontstond ook Morgen, het vierde en laatste van de liederen opus 27 die Strauss als bruidsge-schenk schreef. Hij toonzette een tekst van de Schots-Duitse dichter en schrijver John Henry Mackay (1864-1933). Mackay was een pleitbezorger van het zogenoemde ‘individuele anarchis-me’, waarin de vrijheid van het ego verheerlijkt werd. Daarmee was hij net zo radicaal als bijvoorbeeld Friedrich Nietzsche, de denker die Strauss in dezelfde periode inspireerde tot zijn symfonisch gedicht Also sprach Zarathustra (1896). Opvallend genoeg schetst Morgen echter een idyllisch beeld van een paar dat gelukzalig zwijgend de zon aanschouwt, en Strauss’ etheri-sche muziek vergroot de romantiek van het tafereel nog eens flink. Bijzonder aan Morgen is de prominente orkestmelodie, waar de zangstem zich na een langzame instrumentale inlei-ding bijna achteloos bijvoegt. Aan het slot zwijgt de stem, en wordt de instrumentale inleiding hernomen, ditmaal nog verstilder. In de orkestratie die Strauss in 1897 maakte, wordt de hoofdmelodie aan de soloviool toevertrouwd.

Das RosenbandIn 1897 orkestreerde Strauss ook andere liederen, waaronder het in datzelfde jaar geschreven Das Rosenband. In zijn dagboek noteerde Strauss dat hij het op zijn trouwdag schreef, waarmee zijn vrouw Pauline ook hier de rol van muze lijkt te hebben vervuld. Das Rosenband is een ode van Friedrich Gottlieb Klop-stock (1724-1803) uit 1753, die in 1815 ook al door Schubert getoonzet was. In het gedicht vertelt een man hoe hij zijn geliefde slapend vindt en haar met een rozensnoer versiert. Wanneer ze wakker wordt en hem aankijkt, wanen ze zich in

Pauline de Ahna in Tannhäuser, Bayreuth, 1894

Richard Strauss, 1888

6 7Het succes kwam Anton Bruckner niet aanwaaien. Hij was van nature een twijfelaar, en zelfs toen hij als componist geleidelijk grotere successen begon te boeken, bleef hij twijfelen, mede omdat de weerstand tegen zijn kunst exponentieel toenam. Die twijfel kwam tot uiting in de vele revisies waaraan hij zijn symfonieën, en ook de Vierde, onderwierp. Hij was nu een-maal een perfectionist. Dat perfectionisme zorgde ervoor dat hij pas begon te compone-ren na een jarenlange, zeer grondige theoretische studie, die door Bruckner-kenner Robert Simpson treffend als een “vrijwillig artistiek celibaat” is bestempeld. Hij studeerde jarenlang traditionele muziek-theorie bij de beroemde Weense professor Simon Sechter. Nadat hij in 1861 met vlag en wimpel slaagde, nam Bruckner les bij Otto Kitzler die hem – in tegenstelling tot de aartsconservatieve Sechter – wegwijs maakte in de toekomstmuziek van Berlioz, Liszt en Wagner. In 1863 zag hij voor het eerst een Wagner-opera, Tannhäuser, en met die voor hem overweldigende erva-ring vielen alle puzzelstukjes op zijn plaats en was hij – inmid-dels bijna veertig jaar oud – eindelijk klaar om zich volledig aan het componeren te wijden. Wie Bruckners zorgvuldig uitgedachte leertraject beziet, herkent in hem een man van bedachtzaamheid en synthese: iemand die vanuit een diepgewortelde kennis van het verleden en een grote nieuwsgierigheid naar het heden muziek compo-neert die zowel geworteld als toekomstgericht is. Dit leidde tot een hoogstpersoonlijke, niet eenvoudig te duiden stijl, en in het Wenen van zijn tijd zat men niet op dergelijke nuance te wachten. Bruckner werd met name hard aangepakt door de invloedrijke muziekcriticus Eduard Hanslick, die muziek uitsluitend als een abstracte kunstvorm beschouwde, en zeer kritisch was over de poëtische pretenties van het symfonische

wens, maar kan zijn lief daardoor niets bieden en blijft een-zaam en verdrietig achter. Strauss’ kiest voor een volksliedach-tige melodie die raakvlakken heeft met de vroeg-negentiende-eeuwse liedstijl. In de eerste twee strofen klinkt een jodelachtig triolenmotief in de zangmelodie. Wanneer de bloem spreekt, komt de muziek tot stilstand en wordt de zangmelodie eenvou-diger. Vervolgens neemt de verteller de droeve, breekbare muziek van de bloem over. Het ‘jodelmotief’ klinkt nu slechts nog in de orkestpartij, als een herinnering aan hoopvollere tijden. Säusle, liebe Myrthe is met zijn chromatische lijnen, avontuur-lijke harmonische wendingen en typisch-straussiaanse grote melodiesprongen een slaapliedje voor gevorderden. Tegelijker-tijd slaagt Strauss er – ondanks al die moderne middelen – in om de luisteraar te betoveren, en in de orkestversie wiegen de zoete houtblazersmelodieën op een bedje van violen ons nog geraffineerder in slaap.

De ‘meest romantische der kunsten’Waar het lied bij uitstek een romantisch genre vormde, is dat voor de symfonie minder vanzelfsprekend. Aan het begin van de negentiende eeuw werden symfonie en romantiek wel vaak in één adem genoemd. Zo gebruikte E. T. A. Hoffmann, die als een van de grondleggers van de romantische muziekesthetiek beschouwd kan worden, Beethovens Vijfde symfonie in 1810 als bewijs voor zijn stelling dat muziek “de meest romantische der kunsten” is. Maar in de tweede helft van de negentiende eeuw lag dat anders. Inmiddels werd het genre door veel van zijn aan-hangers beschouwd als een baken van klassiek evenwicht, een gezond tegengif tegen muzikale modes zoals Richard Wagners muziekdrama en de programmamuziek van Liszt, Berlioz en anderen. Brahms’ vier symfonieën boden hier het schoolvoor-beeld van. Anton Bruckners symfonieën bevatten daarentegen vaak programmatische elementen, ‘romantische’ vormexperi-menten, Wagnercitaten en orgiastische crescendo’s. Voor veel critici ging Bruckner daar te ver mee, en ook het publiek sloot hem niet meteen in de armen, maar tegen het einde van zijn leven werd zijn muziek wel degelijk populair. De première van de Zevende symfonie in Leipzig zorgde in 1884 voor zijn internati-onale doorbraak,

In 1863 zag Bruckner voor het eerst een Wagner opera, Tannhäuser, en met die voor hem overweldigende ervaring vielen alle puzzelstukjes op zijn plaats. Eindelijk was hij – inmiddels bijna veertig jaar oud – klaar om zich volledig aan het componeren te wijden.

Richard Wagner en Anton Bruckner in Bayreuth, silhouet door Otto Böhler, 1873

8 9spelen, ook enkele van zijn commentaren wijzen op een zekere relatie. Naar eigen zeggen kreeg hij de inspiratie voor het thema toen hij zich realiseerde dat de Bayreuther meester niet lang meer te leven zou kunnen hebben. Kort daarop, in februari 1883, overleed zijn idool inderdaad, en Bruckner bestempelde de treurfanfare aan het eind van het deel – na de grote climax – als een eerbetoon. Bruckner integreerde ook een citaat uit zijn eigen Te Deum in de strijkerspassage die direct na het openingsthema klinkt. Dit citaat, ‘non confundar in aeternum’ (Beschaam mij niet in der eeuwigheid)”, lijkt hij in te zetten als een oproep om Wagners muzikale erfenis te behoeden.

Twee cirkels geslotenVergeleken met de complexe vorm van de overige delen is het Scherzo relatief conventioneel. Het openingsmotief is opge-bouwd uit een dalend kwintmotief dat verwant is aan de gebroken drieklanken uit het eerste deel, en hier in mineur klinkt. Na dit motief volgen onmiddellijk enkele andere ele-mentaire muzikale ideeën die als bouwstenen voor de rest van het deel zullen fungeren.Het slotdeel opent met een melodie die als een minder monu-mentale versie van het openingsthema uit deel 1 aandoet, en opnieuw gekenmerkt wordt door gebroken drieklanken. In vergelijking met veel andere Bruckner-symfonieën is deze finale relatief compact en minder een tour de force. Door de thema’s tijdens de reprise in omgekeerde volgorde te laten terugkeren zet Bruckner de symfonische vorm echter ingenieus naar zijn hand. Een gevolg van deze symmetrische spiegeling is dat de finale afsluit met zijn eigen openingsthema. En alsof deze retrograde nog niet ingenieus genoeg is, geeft Bruckner de terugkeer van het openingsthema een extra laag door het te laten versmelten met het allereerste thema van de symfonie – uit het eerste deel. Ook beëindigt hij de finale met het klank-veld op E-groot dat eerder het eerste deel besloot. Daarmee sluit Bruckner in feite dus twee cirkels in één klap. Het is een knap staaltje vormbewustzijn van een componist die ten onrechte zo vaak van ‘vormeloosheid’ beticht is.

Kasper van Kooten

gedicht en het muziekdrama. Het conflict tussen beiden hangt in grote mate samen met Bruckners adoratie van Wagner; totdat hij in 1873 zijn Derde symfonie aan Wagner opdroeg, was Hanslick gematigd positief over zijn muziek.

Bruckners Zevende symfonieWagners waardering was een flinke opsteker voor Bruckner, maar de première van de Derde symfonie in 1877 werd geen succes. Bruckner had meer geluk met de ‘Romantische’ Vierde, die een uitgesproken programmatisch karakter had en de luisteraar met enkele pittoreske romantische taferelen houvast bood. In de Vijfde en Zesde symfonie ging Bruckner verder met zijn vormexperimenten, maar spraken zijn melodische ingevin-gen minder tot de verbeelding. In de Zevende wist hij een ingeni-euze muzikale architectuur weer met pakkende melodieën te verbinden. Het verbaast dan ook niet dat deze symfonie, samen met de Vierde, tot op heden het meest geliefd is.

Het openingsdeel van de Zevende begint, zoals veel van Bruck-ners symfonieën, met strijkerstremoli. De celli, hoorns en altviolen plaatsen daar een thema tegenover dat opgebouwd is uit gebroken drieklanken. Het heeft een expansief karakter, in tegenstelling tot de vaak meer afgemeten thema’s van eerdere symfonieën. De gebroken drieklanken keren terug in het merendeel van de thema’s die Bruckner in het eerste deel introduceert. De stijgende gebroken drieklanken waarmee het deel begint, roepen associaties op met Wagners fameuze Rheingold-voorspel. En die associaties worden nog eens besten-digd door het majestueuze klankveld op een E-groot-drieklank waarmee het deel afsluit. De link met Wagner houdt Bruckner in het Adagio vast. Niet alleen laat hij het openingsthema door vier Wagnertuba’s

In de Zevende symfonie toont Bruckner, de componist die ten onrechte zo vaak van ‘vormeloosheid’ beticht is, een knap staaltje vormbewustzijn.

11Die heil’gen drei Könige aus MorgenlandDie heil’gen drei Kön’ge aus Morgenland,Sie frugen in jedem Städtchen:»Wo geht der Weg nach Bethlehem,Ihr lieben Buben und Mädchen?«

Die Jungen und Alten, sie wußten’s nicht,

Die Könige zogen weiter;Sie folgten einem goldenen Stern,Der leuchtete lieblich und heiter.

Der Stern blieb stehn über Josephs Haus,Da sind sie hineingegangen;Das Öchslein brüllte, das Kindlein schrie,Die heil’gen drei Könige sangen.

Heinrich Heine

Morgen!Und morgen wird die Sonne wieder

scheinen,Und auf dem Wege, den ich gehen werde,Wird uns, die Glücklichen, sie wieder

eineninmitten dieser sonnenatmenden Erde...

Und zu dem Strand, dem weiten, wogenblauen,

Werden wir still und langsam niedersteigen,

Stumm werden wir uns in die Augen schauen,

und auf uns sinkt des Glückes stummes Schweigen...

John Henry Mackay

Ich wollt ein Sträusslein bindenIch wollt ein Sträußlein binden,Da kam die dunkle Nacht,Kein Blümlein war zu finden,Sonst hätt ich dir’s gebracht.

Da flossen von den WangenMir Tränen in den Klee,Ein Blümlein aufgegangenIch nun im Garten seh.

Das wollte ich dir brechenWohl in dem dunklen Klee,Da fing es an zu sprechen:»Ach, tue mir nicht weh!

Sei freundlich in dem Herzen,Betracht dein eigen Leid,Und lasse mich in SchmerzenNicht sterben vor der Zeit!«

Und hätt’s nicht so gesprochen,Im Garten ganz allein,So hätt ich dir’s gebrochen,Nun aber darf’s nicht sein.

Mein Schatz ist ausgeblieben,Ich bin so ganz allein.Im Lieben wohnt Betrüben,Und kann nicht anders sein.

Clemens von Brentano

Das RosenbandIm Frühlingsschatten fand ich Sie;Da band ich sie mit Rosenbändern:Sie fühlt’ es nicht und schlummerte.

Ich sah Sie an; mein Leben hingMit diesem Blick’ an ihrem Leben:Ich fühlt’ es wohl, und wußt’ es nicht.

Doch lispelt’ ich ihr sprachlos zu,Und rauschte mit den Rosenbändern:Da wachte sie vom Schlummer auf.

Sie sah mich an; ihr Leben hingMit diesem Blick’ an meinem Leben,Und um uns ward’s Elysium.

Friedrich Klopstock

Säusle, liebe MyrtheSäusle, liebe Myrthe!Wie still ist’s in der Welt,Der Mond, der SternenhirteAuf klarem Himmelsfeld,Treibt schon die WolkenschafeZum Born des Lichtes hin,Schlaf, mein Freund, o schlafe,Bis ich wieder bei dir bin!

Säusle, liebe Myrthe!Und träum’ im Sternenschein,Die Turteltaube girrteAuch ihre Brut schon ein.Still ziehn die WolkenschafeZum Born des Lichtes hin,Schlaf, mein Freund, o schlafe,Bis ich wieder bei dir bin!

Hörst du, wie die Brunnen rauschen?Hörst du, wie die Grille zirpt?Stille, stille, laß uns lauschen,Selig, wer in Träumen stirbt;Selig, wen die Wolken wiegen,Wenn der Mond ein Schlaflied singt;O! wie selig kann der fliegen,Dem der Traum den Flügel schwingt,Daß an blauer HimmelsdeckeSterne er wie Blumen pflückt;Schlaf, träume, flieg, ich weckeBald dich auf und bin beglückt!

Clemens von Brentano

GE

ZO

NG

EN

TE

KS

TEN

13Bernard HaitinkBernard Haitink, geboren en opgeleid in Amsterdam, begon zijn loopbaan als dirigent bij de Nederlandse Radio, waar hij deelnam aan een intensieve dirigen-tencursus, en waar hij in 1957 chef-dirigent werd van het Radio Filharmo-nisch Orkest. Vanaf 1961 was hij 27 jaar lang chef-dirigent van het Concert-gebouworkest. Hij is nu beschermheer van het Radio Filharmonisch, en ere-dirigent van het Koninklijk Concert-gebouworkest. Hij bekleedde posities als music director van de Glyndebourne Festival Opera en de Royal Opera Covent Garden, en als eerste dirigent van het London Philharmonic Orchestra, de Staatskapelle Dresden en het Chicago Symphony Orchestra. Hij is erelid van de Berliner Philharmoniker en het Chamber Orchestra of Europe, en sinds 2019 ook van de Wiener Philharmoni-ker. Dit seizoen keerde Bernard Haitink terug bij het Chicago Symphony Orches-tra, het Concertgebouworkest en het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks. Het London Symphony Orchestra zette zijn verjaardag in maart luister bij met een reeks concerten, en de dirigent stond ook voor het Chamber Orchestra of Europe, het Orchestra Mozart, en de Berliner en Wiener Philharmoniker. Nu keert hij terug bij het Radio Filharmonisch Orkest, waar hij in 1954 zijn eerste openbare concert leidde. Haitink ontving vele onderscheidingen, zoals de titel van een Musician of the Year (Musical America) en de Gramo-phone Lifetime Achievement Award. Hij

is geridderd als Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw en Companion of Honour in het Verenigd Koninkrijk en ontving eredoctoraten van de University of Oxford en het Royal College of Music. Na dit seizoen 2018/2019, waarin hij zowel zijn 90ste verjaardag als zijn 65 jaar lange diri-geercarrière viert, neemt Bernard Haitink een sabbatical.

UIT

VO

ER

EN

DE

N

BERNARD HAITINK IN DE NTR ZATERDAGMATINEE

27-11-1965 Radio Filharmonisch Orkest Jacques Klein (piano)Beethoven Vierde pianoconcert Bruckner Zevende symfonie

8-11-1969 Radio Filharmonisch Orkest, Groot OmroepkoorElly Ameling (sopraan), Aafje Heynis (alt)Mozart Exsultate jubilate Mahler Tweede symfonie

7-11-1970 Radio Filharmonisch Orkest, Groot Omroepkoor, Jeugdkoor Sint­Willi­brordus Helen Watts (alt)Vivaldi Stabat Mater Mahler Derde symfonie

30-10-1971 Concertgebouworkest Vera Beths (viool), Werner Herbers (hobo)Bach Concert in dJanácek Taras Bulba De Leeuw Symphonies of Winds Mahler Tiende symfonie (Adagio)

SIM

ON

VA

N B

OX

TE

L

14 15

Tilling terug naar Stockholm voor haar roldebuut als Blanche de la Force (Poulencs Dialogues des Carmélites) onder Marc Soustrot en is zij Mélisande bij de Nationale Opera van Finland onder Esa-Pekka Salonen. Highlights van de laatste tijd waren uitvoeringen van Dutilleux’ Correspondances met het Los Angeles Philharmonic onder Salonen, Mahlers Vierde symfonie met het Or-chestre de Paris en Thomas Hengel-

Camilla TillingDe Zweedse sopraan Camilla Tilling begon haar internationale loopbaan met succesvolle debuten bij New York City Opera en het Royal Opera House, Covent Garden. In laatstgenoemde operahuis vertolkte zij rollen als Sophie (Der Rosenkavalier), Pamina (Die Zau­berflöte), Dorinda (Orlando), Oscar (Un ballo in maschera), Arminda (La finta giardiniera), Gretel (Hänsel und Gretel) en Susanna (Le nozze di Figaro), een rol die zij ook zong bij San Francisco Opera, het Festival d’Aix-en-Provence, de Bayeri-sche Staatsoper en de Opéra national de Paris. Bij de Metropolitan Opera stond zij op de planken als Zerlina (Don Giovanni) en Nannetta (Falstaff), bij de Opéra national de Paris en het Teatro alla Scala als Ilia (Idomeneo). De rol van Sophie zong zij bij de Lyric Opera of Chicago en het Bolshoi Theater in Moskou, in de Brusselse Munt en tijdens de Münchner Opernfestpiele. Successen waren er ook als Governess (The Turn of the Screw) bij de Glyndebour-ne Festival Opera, Euridice (Orfeo ed Euridice) in de Mozartwoche Salzburg, Donna Clara (Zemlinsky’s Der Zwerg) bij de Bayerische Staatsoper en l’Ange (Messiaens Saint François d’Assise) bij de Nationale Opera in Amsterdam. Zij trad op als Mélisande (Pelléas et Mélisande) in het Teatro Real in Madrid, bij de Sem-peroper in Dresden en met het Los Angeles Philharmonic. Recentelijk debuteerde zij in de rol van Contessa (Le nozze di Figaro) in het Drottningholms Slottsteater en bij de Koninklijke Opera van Zweden. Dit seizoen keerde Camilla

14-10-1972 ConcertgebouworkestAndriessen Vierde symfonie Bruckner Zevende symfonie

20-1-1973 London Philharmonic Orchestra Liszt Hamlet Vaughan Williams Fantasia on a theme by Thomas Tallis Mahler Zesde symfonie

22-12-1973 Concertgebouworkest, Toonkunstkoor, Jongenskoor Pius X Norma Procter (alt) Mahler Derde symfonie

12-4-1975 Concertgebouworkest Edith Mathis (sopraan), Aafje Heynis (alt)Mozart Uit Idomeneo: Ouverture/Quando avran fine…Padre, germani/Se il padre perdei Mahler Tweede symfonie

4-12-1976 ConcertgebouworkestTeresa Zylis­Gara (sopraan)Mozart Recitatief en aria KV 374 Á questo seno deh vieni…Or che il cielo a me ti rende | Symfonie nr. 30Mahler Vierde symfonie

22-4-1978 ConcertgebouworkestVladimir Ashkenazy (piano)Beethoven Derde pianoconcert | Derde symfonie ‘Eroica’

10-10-1981 Concertgebouworkest, Koor van het ConcertgebouworkestLajos Kozma (tenor)Kodály Psalmus hungaricus Bruckner Negende symfonie

4-12-1982 ConcertgebouworkestMahler Zevende symfonie

26-12-1992 Rotterdams Philharmonisch Orkest Mahler Zevende symfonie

26-12-1993 Rotterdams Philharmonisch OrkestWebern Passacaglia voor orkestMahler Tiende symfonie (Adagio) Brahms Vierde symfonie

6-9-2014 Radio Filharmonisch OrkestAnne Schwanewilms (sopraan)Wagner Isoldes Liebestod Berg Sieben frühe Lieder Mahler Vierde symfonie

27-2-2016 Radio Filharmonisch Orkest, Groot Omroepkoor, Vlaams Radio KoorSally Matthews (sopraan), Karen Cargill (mezzosopraan), Mark Padmore (tenor), Gerd Grochowski (bas)Bruckner Te Deum | Negende symfonie

24-2-2018 Radio Filharmonisch Orkest, Groot OmroepkoorCamilla Tilling (sopraan ), Johannes Martin Kränzle (bas­bariton)Brahms Ein deutsches Requiem

15-6-2019 Radio Filharmonisch OrkestCamilla Tilling (sopraan)Strauss Das Rosenband | Ich wollt ein Sträusslein binden | Säusle, liebe Myrthe | Die heiligen drei Könige aus Morgenland | Morgen Bruckner Zevende symfonie

MA

RIA

OS

TLIN

1716 BESCHERMHEERBernard Haitink

CHEF-DIRIGENTMarkus Stenz

HONORARY CHIEF CONDUCTORJaap van Zweden

ERE-DIRIGENTEdo de Waart

VASTE GASTDIRIGENTJames Gaffigan

ASSISTENT-DIRIGENTENFrans-Aert BurghgraefSander Teepen

EERSTE VIOOLJoris van Rijn Elisabeth PerryDimiter TchernookovAlexander BaevRoswitha DevrientMaria EscarabajalAlberto JohnsonMariska GodwaldtMasha IakovlevaKerstin KendlerPedja MilosavljevicTheo PloegerGerrie RodenhuisPieter VelRuud WagemakersKarina Korevaar

TWEEDE VIOOLCasper BleumersSarah LoerkensEsther de BruijnMichiel EekhofWouter GroeszYvonne HamelinkAnnemarie van HelderenEsther KövyIngrid van LeeuwenDana MihailescuRenate van RielAlexander van den TolFrits WagenvoordeDanna Paternotte

ALTVIOOLFrancien SchatbornHuub BeckersArjan WildschutIgor BobylevAnnemijn den HerderAnnemarie KonijnenburgErik KrosenbrinkRobert MeulendijkEwa WagnerCelia Hernandez DovalAnnemieke HulsLotus de Vries

CELLOMichael StirlingEveline KraayenhofHarm BakkerWinnyfred BeldmanMirjam BosmaCrit CoenegrachtSebastiaan van EckAnneke JanssenRebecca SmitArjen Uittenbogaard

CONTRABASRien WisseWalter van EgeraatAnnika PigorschEdward MebiusJim SchultzSjeng SchuppStephan WienjusServaas Jessen

FLUIT Herman van KogelenbergEllen Alberts

PICCOLOMaike Grobbenhaar

HOBOHans WoltersYvonne Wolters

ALTHOBOGerard van Andel

KLARINETFrank van den BrinkDiede Brantjes

BASKLARINETSergio Hamerslag

FAGOTJos LammerseFreek Sluijs

HOORNAnnelies van NuffelenCleo SimonsFréderick FranssenAmy Geurtjens

HOORN/WAGNERTUBA Petra BotmaToine MartensLies MolenaarRebecca Grannetia

TROMPETHessel BumaHans van LoenenRaymond Rook

TROMBONEHerman NassJaume Gavilan AgulloVictor Belmonte Albert

BASTROMBONEBrandt Attema

TUBABernard Beniers

PAUKENPaul Jussen

SLAGWERKHans ZonderopMark HaeldermansVincent CoxEsther Doornink

HARPEllen VersneySaskia Rekké

CELESTAStephan Kiefer

Het orkest wordt sinds 2012 geleid door chef-dirigent Markus Stenz. Hij heeft illustere voorgangers als Bernard Haitink (beschermheer), Jean Fournet, Hans Vonk, Edo de Waart (eredirigent) en Jaap van Zweden (honorary chief conductor). Het orkest werkte boven-dien samen met gastdirigenten als Leopold Stokowski, Kirill Kondrashin, Antal Doráti, Charles Dutoit, Valery Gergiev, Mariss Jansons, Michael Tilson Thomas, Gennady Rozhdestvensky, Peter Eötvös, John Adams, Christoph Eschenbach, Vasily Petrenko, Vladimir Jurowski en Pablo Heras-Casado.Vanaf 1 september 2019 neemt de Amerikaanse Karina Canellakis het stokje van Markus Stenz over. Zij is daarmee de eerste vrouwelijke chef-dirigent van een Nederlands symfonie-orkest. De Amerikaan James Gaffigan, vaste gastdirigent sinds 2011, tekende bij tot en met seizoen 2022-2023.In 2014 kreeg het Radio Filharmonisch Orkest een Edison Klassiek Oeuvreprijs toegekend voor zijn verdiensten voor het Nederlandse muziekleven, in 2017 de Concertgebouw Prijs (samen met het Groot Omroepkoor). www.radiofilharmonischorkest.nlWordt u ook vriend van het Radio Fil-harmonisch Orkest? Zie www.radiofilharmonischorkest.nl/

vrienden-van-het-rfo

brock, Schumanns Faustszenen met het NDR Elbphilharmonie Orchester onder Hengelbrock, Bergs Sieben frühe Lieder en Haydns Nelson Mass met het London Symphony Orchestra en François-Xavier Roth, en Peter Sellars’ opvoering van Bachs Johannes­Passion met de Berliner Philharmoniker en Sir Simon Rattle.Eerder in de Matinee: Brahms Ein deut­sches Requiem (2018)

Radio Filharmonisch OrkestHet Radio Filharmonisch Orkest, opgericht in 1945, is een onmisbare schakel in het Nederlandse muziek-leven. Behalve het grote symfonische repertoire speelt het orkest, meer dan welk ander Nederlands symfonieorkest, muziek van dit moment. Het betreft vaak premières van werk dat in op-dracht van de omroepseries NTR Zater-dagMatinee en AVROTROS Vrijdagcon-cert wordt geschreven. Vernieuwende concertideeën als Pieces of Tomorrow en Out of the Blue bereiken een opval-lend jong publiek. Vrijwel alle concer-ten worden rechtstreeks uitgezonden op NPO Radio 4. Dat betekent vanzelf dat het Radio Filharmonisch Orkest optreedt voor een live-publiek dat vele tientallen malen groter is dan een concertzaal ooit zou kunnen herber-gen.

RA

DIO

FIL

HA

RM

ON

ISC

H O

RK

ES

T

1918 Gounod Roméo et Juliette | André Cog­net (Capulet), Cora Burggraaf (Stéphano), Henk Neven (Mercutio) Giovanni Battista Parodi (Frère Laurent / Le Duc), Nino Machaidze (Juliette), Sébastien Guèze (Roméo), Joel Prieto (Tybalt), Elizabeth Sikora (Gertrude), e.a.za 7 september (onder voorbehoud)matinee 20 november 2018 Radio Filhar-monisch Orkest & Groot Omroepkoor o.l.v. Edward GardnerBach Musikalisches Opfer: ‘Ricercar a 6’ (arr.)Ravel Le tombeau de CouperinBoulanger Psalm 130 ‘Du fond de l’abîme’ | Okka von der Damerau (mezzo­sopraan), Marcel Beekman (tenor)Stravinsky Psalmensymfonieca. 16.30u matinee café: arthur en lucas jussen

(Marti), David Stout (The dark fiddler), Rik de Jong (Young Sali), Lotte Cornel (Young Vreli), e.a. za 24 augustus, 14.00 uurmatinee 20 oktober 2018 Orchestre Re-volutionnaire et Romantique o.l.v. John Eliot GardinerBerlioz Ouverture Le corsaireBerlioz La mort de Cléopâtre: Scène lyrique & ‘Méditation’ | Lucile Richardot (mezzosopraan)Berlioz Les Troyens: ‘Chasse Royale et Orage’Berlioz Les Troyens: ‘Ah! Je vais mou-rir... Adieu, fière cité’ | Lucile Richardot (mezzosopraan)Berlioz ‘Symphonie fantastique’za 31 augustus, 14.00 uurmatinee 8 november 2008 Radio Kamer Filharmonie & Groot Omroepkoor o.l.v. Giuliano Carella

Purcell Dido and Aeneas | Dame Sa­rah Connolly (Dido), Jonathan McGovern (Aeneas), Lucy Crowe (Belinda), Avery Amereau (Sorceress), Rowan Pierce (Se­cond woman)matinee 1 september 2001 Rotterdams Philharmonisch Orkest o.l.v. Markus StenzHenze Venus und Adonis | Lauren Flanigan (Prima Donna), John Daszak (Clemente), Donnie Ray Albert (Helden­rolspeler)za 3 augustus, 14.00 uurmatinee 11 mei 2019 Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Osmo VänskäSaariaho Ciel d’hiverRachmaninov Eerste pianoconcert | Alexander Gavrylyuk (piano)Schumann Kinderszenen, op.15. nr.1, ‘Von fremden Ländern und Menschen’ | Alexander Gavrylyuk (piano)Beethoven Zesde symfonie ‘Pastorale’ca. 16.30u matinee café: bram kortekaasza 10 augustus, 14.00 uurmatinee 12 januari 2019 Radio Filharmo-nisch Orkest o.l.v. Vasily PetrenkoOestvolskaja De droom van Stepan Razin | Anatoli Sivko (bas)Sjostakovitsj Tweede vioolconcert | Alina Ibramigova (viool)Brahms Eerste symfonieza 17 augustus, 14.00 uurmatinee 15 december 2018 Radio Filhar-monisch Orkest & Groot Omroepkoor o.l.v. Sir Mark ElderDelius A village Romeo and Juliet | Mat­thew Newlin (Sali), Marina Costa­Jackson (Vreli), Tim Kuypers (Manz), Callum Thorpe

In de zomermaanden zijn er geen Ma-tinees in de zaal. De uitzendingen op NPO Radio 4 gaan ‘gewoon’ door. De grootste hoogtepunten uit het voorbije seizoen worden opnieuw uitgezonden, aangevuld met delen uit eerdere con-certen. Bijzonder om (terug) te horen!

za 6 juli, 14.00 uur - npo radio 4matinee 2 februari 2019 Radio Filharmo-nisch Orkest o.l.v. James GaffiganGoebajdoelina Vioolconcert ‘Offerto-rium’ | Simone Lamsma (viool)Brahms Vierde symfonieca. 16.30u matinee café: gustavo gimenoza 13 juli, 14.00 uurmatinee 9 maart 2019 Radio Filharmo-nisch Orkest o.l.v. Markus StenzZimmermann Sinfonie in einem SatzBartók Altvioolconcert (versie Tabea Zim­mermann) | Tabea Zimmermann (altviool)Kurtág Signs, Games and Messages voor altvool | Tabea Zimmermann (altviool)Kurtág Hommage à Pierre Boulez (Petite musique solenelle)Beethoven Vierde symfonieza 20 juli, 14.00 uurmatinee 30 maart 2019 Radio Filharmo-nisch Orkest o.l..v Otto TauskRaskatov Vioolconcert ‘In excelsis’ | Maria Milstein (viool)Tsjaikovski Zesde symfonie ‘Pathétique’za 27 juli, 14.00 uurmatinee 3 november 2018 Early Opera Company o.l.v. Christian CurnynBlow Venus and Adonis | Lucy Crowe (Venus), Jonathan McGovern (Adonis), Rowan Pierce (Cupid)

DE NTR ZATERDAGMATINEE IN DE ZOMER

za 6 juli, 20.00 uur - concertgebouwGroot Omroepkoor, musici uit het Radio Filharmonisch Orkest, Klaas Stok dirigent MacMillan Ave Maria MacMillan A new song Pärt Pari intervallo Duruflé Qua-tre motets sur des thèmes grégoriens Pärt Salve Regina Fauré Requiemzo 7 juli, 20.00 uur - concertgebouwRadio Filharmonisch Orkest, Kerem Hasan dirigent, Simon Trpceski pianoWeber Ouverture Oberon Grieg Piano-concert Brahms Tweede symfonie

zo 16 juni, 20.00 uur - tivolivredenburgGroot Omroepkoor, Radio Filharmonisch Orkest, Martin Wright dirigentGroot Meezingconcert: Gouden Opera-koren van Verdi, Bizet, Wagner, Puccini en Straussdi 2 juli, 20.00 uur - concertgebouwRadio Filharmonisch Orkest, Hannu Lintu dirigent, Augustin Hadelich vioolProkofjev Russische ouverture Tsjaikovski Vioolconcert Moesorgski Schilderijen van een tentoonstelling

RADIO FILHARMONISCH ORKEST EN GROOT OMROEPKOOR IN JUNI & JULIKijk voor alle concerten op klassiekmagazine.nl

20

zaterdag 14 september, 14.15-ca 16.20 uurConcertgebouw Amsterdam

RACHMANINOV EN TSJAIKOVSKI: FRANCESCA DA RIMINI

Radio Filharmonisch OrkestGroot Omroepkoor

Stanislav Kochanovsky dirigentBenjamin Goodson koordirigent

Francesca da Rimini Venera Gimadieva sopraanPaolo Malatesta Oleg Dolgov tenorDante Dmitry Golovnin tenorLanciotto Malatesta Vladislav Sulimsky baritonGeest van Vergilius Mikhail Kolelishvili bas

Tsjaikovski Francesca da RiminiRachmaninov Francesca da Rimini

Francesca da RiminiDe jonge sterdirigent Stanislav Kocha-novsky keert terug in de Zaterdag-Matinee met Rachmaninovs aartsdon-kere eenakter Francesca da Rimini en het gelijknamige symfonisch gedicht van Tsjaikovski.

Rachmaninov als operacomponistSergej Rachmaninov begon zijn carrière eigenlijk als operacomponist. Na zijn afstudeerwerk Aleko volgden in 1906 De gierige ridder en Francesca da Rimini, die vaak als double bill werden en worden uitgevoerd. Francesca da Rimini is het Tristan-achtige verhaal van de misvorm-de Lanciotto Malatesta, die een truc bedenkt om met de mooie Francesca te kunnen trouwen. Zij houdt echter van Lanciotto’s broer Paolo. Het tragische drama dat zich vervolgens ontspint, leidt tot de dood van beide geliefden. Het gegeven stamt uit de Divina comme­dia van Dante Alighieri. Zo’n werk kan niet op muziek worden: dat zou zoiets zijn als een opera van de hele bijbel. Maar fragmenten eruit inspireerden tot geweldige opera’s, van Puccini’s kome-die Gianni Schicchi tot Rachmaninovs Francesca.

Stanislav Kochanovsky: twee-maal Francesca da RiminiRachmaninov schildert het verhaal in aartsdonkere orkesttinten, vol dreigen-de en sombere bastonen. Het vocale trio is klassiek: bariton voor de bedrogen echtgenoot, en het liefdespaar als sopraan en tenor. In een korte proloog figureren Dante zelf en zijn begeleider Vergilius. Het libretto was van de hand van Modest Tsjaikovski, broer van Pjotr Iljitsj. Deze laatste had enkele decennia eerder op hetzelfde verhaal al een imponerend symfonisch gedicht ge-schreven – beide werken zijn een kolfje naar de hand van de jonge sterdirigent Stanislav Kochanovsky.

EE

RS

TE C

ON

CE

RT

SE

IZO

EN

201

9-20

20