Upload
others
View
7
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
BertsolariTxapelketa
Nagusia2017
Txapelduna • 2-3
Maialen Lujanbio:«Poza dut ofizioetanere asmatu nuelako»
Bertsoak • 6-7
Txapeldunakkantatutako bertsopuntuagarriak
Txapeldunordea • 8
Aitor Mendiluze:«Antolakuntzak osoondo zaindu gaitu»
Finalistak • 10-11
Publikoaren bultzada etaBECen bizitako giroalaudatu dute bertsolariek
TXAPELDUNA. Maialen Lujanbio, txapela eskuan, Bertsolari Txapelketa Nagusia irabazi ostean. ALBERTO ELOSEGI / BERTSOZALE ELKARTEA
Txapela,«buru
ahaltsuan»
Maialen Lujanbiok bigarrenezirabazi du Euskal Herriko
Bertsolari Txapelketa Nagusia;Aitor Mendiluze izan da
bigarrena.
2017ko abenduaren 19a
BERRIA
Asteartea, 2017ko abenduaren 19a2 b Bertsolari Txapelketa Nagusiko finala
Miren Garate Villabona-Amasa
Finalean egoera perfektuan ego-teko zer egin behar izaten den ezdakiela dio Maialen Lujanbiok(Hernani, Gipuzkoa 1976), «zo-rionez»; bestela aspergarria izan-go litzatekeela. Aldarte onean igozen oholtzara herenegun, eta ba-zuen saio ona egiteko itxaropena.Lortu zuen, jakina. Txapela «langogor baten emaitza» izan zelakontatu zuen saioa amaitutako-an. Finalean gogotik egin beharizaten baitute lan bertsolariek:«Alanbre gainean zaude, ez duzuerori nahi, tarteka salto eder ba-tzuk egin nahi dituzu, benga etabenga, eta azkenean ailegatzenzara, eta batez ere izaten duzu bu-kaerara iritsi izanaren deskan-tsua». Kontatu zuen herenegunbaino poz handiagoa zuela atzo. Saioa ahalik eta biribilena eta er-
tzik gehienekoa egin nahi ze-
nuela esaten zenuenean, here-
negungo moduko saio bat esan
nahi zenuen?
Saio biribil bat egiteko gogoa neu-kan, ze ez Irungoa eta ez Doniba-nekoa ez zitzaizkidan atera biribi-lak, eta txapelketan nahi nuenegin halako bat. Eta finala esandaiteke gerturatu zela. Ertzak ereahal nituenak utzi nituen; gai ba-tzuetan ez zen hain erraza zeresan nahi zenuen jakitea ere, bai-na geratu ziren ale batzuk.Finalaren aurretik aipatu ze-
nuen bertsoa ez zela zuretzat
ariketak ebaztea bakarrik, nahi
izaten duzula zerbait utzi eta
esan ere. Finalean, non iruditzen
zaizu utzi zenituela urratu ho-
riek?
Urratua era ezberdinetara ulerdaiteke: zortziko handikoa etatxikikoa ez nuke esango urratuakzirenik, baina hori ere bazen utzinahi nuena, hau da, umore etaironia jolas horiek. Urratua esan-dakoan, ez du ezinbestean zeri-kusia izan behar gai sakonekinedo serioekin. Esaterako, zortzikotxikian, gustura aritu nintzen, eta
handian ere, gaia aseptiko sama-rra izaki, uste dut ondo atera zi-tzaidala. Bakarkakoekin ere, orohar, gustura geratu nintzen, etasaioa bere osoan hartuta ere bai.Nire helburua bazen saio biribilaegitea, eta saio biribila egiteakesan nahi du bai umorean, bai bi-zitasunean, bai sakonean ondosamar egitea, denetan. Saioangauza diferente horietan asmatunuelako nago gustura.Oso sendo hasi zinen goizean.
Tenple aldetik-eta ondo senti-
tzen zinen, ezta?
Nik banekarren grina kantatze-ko, eta Irunen baino argiago sen-titzen nuen burua, baneukan es-perantza hobeto hastekoa, etaegia esan, ondo atera zitzaidangoiza. Finalean egotearen lasaita-sunak ere asko egiten du, finalau-rrekoak guretzat ardura handiadirelako. Behin finalera sartuta,saiatzen zara gauzak erreprodu-zitzen zure buruan, han egotekoplazako aldartearekin, kontzen-tratuta baina ez estu, baina zailada lortzen. Badago zerbait, ez da-kit nerbioak diren, lanbroa den,baina ezin duzu jakin nola lortzenden egoera perfektua, zorionez,ze bestela aspergarria litzateke. Bazkalostean ere eutsi zenion
egoerari, eta arratsaldean ere
saio ona egin zenuen. Jendeak
ia ziurtzat jotzen zintuen buruz
burukoan. Zeuk ere ikusten ze-
nuen zeure burua lehia horre-
tan?
Iruditzen zitzaidan saio ona eginnuela, eta asmatu nuela ia dene-an, eta gero kideek ere esan zida-ten normalean ni bat izango nin-tzela. Aukera ikusten nuen, bainahan goitik zaila da neurtzen.Hiru bakarkako lan egin behar
izan zenituen, eta oso ezberdi-
nak izan arren, hiruretan asmatu
zenuen.
Hirurekin geratu nintzen pozik,Argiena ikusi nuena, eta nire us-tez finena egin nuena, hirugarre-na izan zen. Hala ere, lehen esanbezala, poza dut bakarkakoetan
ere gustura geratu arren, ofizioe-tan ere asmatu nuelako, batzue-tan behintzat. Aitor Mendiluze izan zenuen
kantukide buruz burukoan.
Poz handia eman zidan Aitor ereburuz burukoan izateak. 11 urtegenituenetik gabiltza elkarrekin,eskolartekoetatik hasi eta plazaeta txapelketa guztietan. Uste dutAitorrek azken txapelketa kristo-rena egin zuela, eta aurten erekristorena egin duela. Orduan,sari bat izan da bere bertsokerari,bere planteamenduari eta bere
kalitateari. Merezita zuen buruzburukorako pasatzea. Horrelako-etan, gero, baten poza bestearenpena izaten da. Nik Amets neu-kan ondoan eserita, eta penaeman zidan Amets ez pasatu iza-nak, Sustraik ere bai. Baina txa-pelketa hori da. Amets Arzallus aipatuta, orain
dela lau urteko finala ere ekar-
tzen zuen gogora egoerak, zeu
ere antzera sumatu zintugulako
orduan, kostata goizeko arike-
tetan.
Niri ere izugarri gogorarazi zidanAmetsek aurreko finala, ze senti-tzen nuen orain dela lau urte ni
ere halatsu egon nintzela, etaasko enpatizatu nuen harekin.Pena handiena da Amets, beradena, ez entzun izana guk, eta be-rarentzat ere pena halako plazaizan eta ez eman izana bera denadina, ez edukitzea eguna. Lehenesandakoa, saiatzen zara perfektoailegatzen, baina gero hor badagogauza kontrolaezin bat zorionezez dizuna uzten dena kontrola-tzen, eta Ametsi hala tokatu zi-tzaion. Saioaren osteko prentsaurreko-
an, galdetu zizuten nola sentitu
zinen txapelerako bide
horretan, eta nabar-
mendu zenuen «lan go-
gor baten emaitza» izan
zela. Neketsua izan da
txapela lortu arteko bi-
dea?
Prentsaurrekoak harra-patu ninduen oso neka-tuta, uste dut artean poz-tasunaren sentipena ezinnuela bizi. Lanarenemaitza esan nueneanbatez ere atzokoaz arinintzen: goizetik hasi etailuntzera arte kristorenkontzentrazioan egonginen, kristoren senti-menduak kontrolatunahia, buruari eutsinahia, asmatu nahia, dis-frutatu nahia... Zentzuhorretan, izugarrizko
lana da, zaudelako alanbre gaine-an, ez duzu erori nahi, tarteka sal-to eder batzuk egin nahi dituzu,benga eta benga, eta azkenean ai-legatzen zara, eta batez ere izatenduzu bukaerara iritsi izanarendeskantsua. Pozik baino gehiagozaude tentsioaren ondorengoegoera horretan. Gaur oso gustu-ra nago, gaur nago gustura. Mendiluzek ere, amaierako agu-
rrean, «aparra pasatzen dene-
an» aipatzen zuen. Datozen egu-
netako aparraldia pasatzen de-
nean, zer geratuko zaizu zuri
txapelketatik edo zer nahi zenu-
ke geratzea?
Hainbeste jendek esaten dizkizu-nez gauza ederrak eta hainbestelore jasotzen dituzunez, pixka batitota bezala sentitzen zara, bainabueno, bestelakoak ere entzutenditugu, eta nik jakin nahi dut ho-riek entzuten ere, ze espero dut ezdirela hutsalak, badutela zentzubat, atzora arte egindakoak ba-daukala funtsa, eta funts hori delageratuko dena. Aparra bai: oraingaude esne mamitan eta emozio-natuta bai antolakuntza eta baiparte hartzaileok. Momentu ede-rra da, lau urtean behin da, eta go-zatu dezagun aparraz pixka bat.Ez nau kezkatzen, ze apar hau ezda faltsua, likidoa badago, ez daapar bat pasako dena eta hutseangeratuko dena: geratuko da gureproiektu guztia, geratuko dirasaioak, guk kantatutako bertsoaketa kantatuko ditugunak, bertso-gintza eta herrigintza geratukodira. Bihar bertan, Azpeitian duzue
saioa finalistotako bostek. Be-
rriro martxan hastea tokatzen
da?
Txipa aldatu eta berriz plazara ja-rri beharko dugu bai, bi egun ba-karrik pasatu dira, eta oraindikdenen burutan txapelketa dago,eta asko aipatuko dugu saioetanere. Nekosoa izango da, bainaederra ere bai, orain tentsio horidena erlaxatuta dugulako eta aldiberean forman gaudelako bertso-tarako. Gabonetan saio mordoaizaten dugu, eta gainera politak,urterokoak. BECen, Aitor Sarriegik nahiz
Igor Elortzak iragarri zuten ez
dutela gehiago parte hartuko
txapelketan. Nekea aipatu zu-
ten. Zeuk ere sentitzen duzu ha-
lakorik?
Igorrek komentatu zuen ustezbazuela lanerako grina eta keme-na, eta gero kosta egin zitzaiola. Niez naiz Igorrengandik oso urrunsentitzen. Urte piloa daramatza-gu honetan. Niri lanerako grinapizten dit txapelketak, eta horiederra da, zer lan egiten duzun,
«Saioan gauza diferenteetanasmatu nuelako nago gustura»Maialen Lujanbio b Txapelduna
Hiru bakarkako bikain egin zituen Maialen Lujanbiok BECen, baina saio «biribila» atera izanak pozten du gehien, hau da, erregistro guztietan eta ariketa molde ezberdinetan asmatu izanak.
Izugarri gogorarazi zidanAmetsek aurreko finala, ze sentitzen nuen orain lau urte ni ere halatsu egon nintzela»
«Ez nau kezkatzen aparrak, ez da faltsua, likidoa badago,ez da apar bat pasatuko dena eta hutsean geratuko dena»
«Niri lanerako grina pizten dittxapelketak, eta hori ederra da;baina gogorra da, kosta egitenda, eta gero eta gehiago»
«Nahiko urruti ikusten dutorain dela zortzi urteko ‘ni’ hori,eta bertsokera hori; orain ez zait gustatzen lehengoa»
‘‘
Bertsolari Txapelketa Nagusiko finala b 3BERRIA
Asteartea, 2017ko abenduaren 19a
JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS
baina ez txapelketarako, baizik
eta txapelketaren aitzakian. Bai-
na gogorra da, kosta egiten da, eta
gero eta gehiago kostatzen da,
Amurizak ere esaten zuen txapel-
ketara joateko kemena behar
dela, eta kemena ez da beti izaten.
Seigarren edo zazpigarren txapel-
ketan ere zeure buruari beti jar
diezazkiokezu helburuak, eta
helburu horiek dira kemena
ematen dizutenak; ni motibazio
horretatik aritu naiz, ez hainbeste
berritasuna eta lortu nahiaren ke-
menetik, baizik eta gehiago nire
lanketa horrek ematen didan ke-
menetik eta motibaziotik. Egia da
txapelketa ederra izanik gogorra
dela, eta gogorrak izanik ederra.
Gero, hemendik lau urtera zer
izango den ikusiko dugu.
Seigarren finala zenuen, eta bi-
garren txapela duzu. Batetik
bestera zerbait aldatzen da esa-
nahi aldetik?
Igual esanahi bera dute niretzat,
baina nire bizi eta bertso ibilbide-
aren momentu ezberdinetan ha-
rrapatzen naute. Nahiko urruti
ikusten dut orain dela zortzi urte-
ko ni hori, eta bertsokera hori.
Praktikan ez da hainbeste aldatu,
ñabarduratan aldatzen gara, bai-
na diferente ikusten dut nire bu-
rua. Orain, ez zait gustatzen le-
hengoa, beste zerbaiten bila nabil,
eboluzionatu dudala ikusten dut,
eta hori notizia ona da, orain zor-
tzi urtekoarekin konforme ba-
nengo, seinale txarra izango litza-
teke.
Txapel eskaintzan, besteak bes-
te, bizikidetza, euskalduntzea
eta geroko bertsolariak aipatu
zenituen.
Txapelketa honetan, asko aipatu
da belaunaldi berria ez dela sartu
finalera, eta hor datorren jendeari
keinu bat egin nahi izan nion. Pa-
ralelismo bat eginez, Euskal He-
rrian ere askotan aipatzen da im-
passeegoeran gaudela, politikoki
eta linguistikoki: garai politiko
bat eta gatazka pasatu dira; igual
40 urteko proiektu horiek ez dute
uste izan genuena eman... Horri
ere keinu txiki bat eginez, gehiegi
sakondu nahi izan gabe, eta ber-
tsolaritzara ekarrita, ez dakit Eus-
kal Herrian, baina bertsolaritzan
hau da kasua: belaunaldi hori txa-
pelketan egon da, eta plazan oso
fuerte dabil. Eta aurten ez bada
sartu ere, hemendik lau urtera fi-
nala izango da oso ezberdina, eta
hemendik lau urtera arteko plaza
horietan jende gazte hori bere
planteamendu eta ideia berri eta
anitz horiekin hor izango da. Bide
batez, esan nahi nuen, kontrako
bide horretan ere, gazteagoen-
gandik alegia, asko ikasten dela.
Oso egoera interesgarrian gaude.
BERRIA
Asteartea, 2017ko abenduaren 19a4 b Bertsolari Txapelketa Nagusiko finala
Maialen Lujanbio Aitor Mendiluze
Goizean Arratsaldean
ITURRIA: BERTSOZALE ELKARTEA
BERTSOLARI TXAPELKETA NAGUSIA
Maialen Lujanbio
Aitor Mendiluze
Aitor Sarriegi
Sustrai Colina
Igor Elortza
Amets Arzallus
Beñat Gaztelumendi
Unai Agirre
153 155 145 135,5 158 746,5
140 135 141 140 148 704
133 140 130,5 143,5 141,5 688,5
135 136 140,5 138 138,5 688
133 155 128 141 129,5 686,5
138,5 132 145,5 137,5 125,5 679
127 132,5 123 136 137 655,5
138,5 137 123 127,5 126,5 652,5
Goizeko saioa
Bilakaera
MaialenLujanbio
1
1.756
2 3 4
5 6 7 8
AitorMendiluze
SustraiColina
AmetsArzallus
IgorElortza
AitorSarriegi
BeñatGaztelumendi
UnaiAgirre
1.680,5 1.137,5 1.136
1.124 1.107,5 1.076,5 1.072,5
8H 8Tx PE 10Tx Kar
8H
160
155
150
145
140
135
8Tx PE 10Tx Kar
Guztira
Amets Arzallus
Maialen Lujanbio
Sustrai Colina
Igor Elortza
Aitor Mendiluze
Beñat Gaztelumendi
Unai Agirre
Aitor Sarriegi
143,5 164,5 149 457
138 156 156,5 450,5 559
146,5 161,5 141,5 449,5
131 159 147,5 437,5
137 146 151 434 542,5
137 138 146 421
123,5 153,5 143 420
137 139,5 142,5 419
Arratsaldeko saioa6M P GE
6M P GE
Guztira Buruz-burukoa
Buruz-burukoa
8H: Zortziko handia. 8Tx: Zortziko txikia. PE: Puntua emanda. 10Tx: Hamarreko txikia. Kar: Kartzela.
6M: Sei puntuko motza. P: Puntuka. GE: Barkarka gaia emanda.
55
9
54
2,5
Miren Garate Barakaldo
Dagoeneko topiko ere bihurtuta
dago bertsolaritzaren eta magia-
ren arteko konparazioa, baina ba
ote dago hitz egokiagorik herene-
gungoa deskribatzeko? Noski,
batez ere bertsolariek erakutsita-
ko mailagatik. Koska bat gorago
aritu zen Maialen Lujanbio. Xiste-
ratik bezala atera zituen ideiak eta
gaien heldulekuak, eta bertso ba-
koitzean, banaka-banaka zukutu
haiek, ohi duen ikuspegi zorrotz
eta propioarekin, argi utziz zer
esan nahi zuen bertsotan «ahalik
eta ertz gehienekin eta ahalik eta
biribilen» egin nahi zuela esaten
zuenean.
Bertso eder mordo batekin ba-
tera, sentsazio eta emozio olde bat
ere bere-bereak izaten ditu fina-
lak, eta aurten ere asko izan dira
iltzatuta geratzeko moduko mo-
mentuak: hasteko, bertsolariek
oholtzaraino burrunban eginda-
ko ibilbidea, txapela kentzekoa
izan zelako 14.600 bertsozaleek
eraman zuten txalo jotzeko eta
gozatzeko intentzioa; Sebastian
Lizaso Lujanbiori txapela jartzera
igo zenekoa; Aitor Sarriegik eta
Igor Elortzak txapelketak uzten
dituztela iragarri zutenekoa;
prentsa aretoan, Iñaki Muruak
Bertsozale Elkarteko lehendaka-
riak kazetariak agurtu zituene-
koa, lehendakari gisa hurrengo
txapelketara ez delako «sailkatu-
ko»; nola ez hunkitu antolatzai-
leen malkoekin, halako lana har-
tu eta dena ondo atera zela ikusi-
takoan hartu zuten lasaitua
ikusita. Eta aipatzen hasita, erkin
hitza ere aipatu behar, hainbeste
aldiz entzunda jendearen lexiko-
an geratu delako.
Agurrean bota zuen gogoan
hartzeko moduko lehen esaldia
Lujanbiok, «hau borroka neurtu
bat da/ barkatu apustuzale/ gure
buruaren kontra/ gure mundua-
ren alde», esan zuenean. Goizeko
saioan, zortziko handian, txikian
nahiz kartzelan atera zien koska
Final biribila, zentzu guztietanKoska aterata irabazi du Maialen Lujanbiok txapela, bainagainerako bertsolarien lana ere oso ona izan da b Emoziohandiko momentu ugari izan dira BECeko finalean
gainerako bertsolariei. Unai Agi-
rrerekin egokitu zitzaion lehen
ofizioa, edozer iragartzeko prest
zegoen kirolari profesionalaren
rolean. «Real Sociedad SA-ri ta/
txinoei salduta nago/ ta honezke-
ro zer inporta zait/ pixka bat sal-
duxeago», amaitu zuen lehen
bertsoa. Zortziko txikian, birritan
esnatu zuen Igor Elortza sexu jo-
lasetan zebilela, eta biharamune-
an igogailuan egin zuten topo.
«Baino bart zeure kabuz/ al ze-
nuen ekin/ gure etxeko efektu/
espezialekin?», galdetu zion bi-
garren bertsoan.
Puntuei erantzun beharreko
ariketa gorabeheratsu samarra
izan zen, nahiz eta ale onak ere
entzun ziren. «Kontuan hartzen
al da gure osasuna?» puntuari,
«ez, kontuan hartzen da/ diru
ondasuna/ baina landu beharko/
da etorkizuna/ pertsona da zinez-
ko/ aberastasuna», erantzun
zion Sustrai Colinak; eta «Egube-
rrietako/ argiak piztuta» pun-
tuari «ta argindar fakturak/ etxe-
an eztulka/ hola sortzen dituzte/
hamaika disputa/ gu tranpan
jausi eta/ beraiek disfruta», Arza-
llusek.
Gaiak irakaslearen azalean jarri
zuen Aitor Sarriegi, hamarreko
txikian, Lujanbiorekin. Murriz-
keten aurka greba egin eta biha-
ramunean, lanean ari ziren. Ira-
kaslea da beasaindarra, eta bikain
asmatu zuen gaiari lotutako ele-
mentuak sartzen «ez logopeda
eta/ ez behar berezi/ horrela ezin
dugu/ gizarterik hezi», amaitu
zuen bigarren bertsoa. Kartzela-
koan, propio hautatu zuen ira-
kasle izatea, eta finalaurrekoeta-
ko saioetan bezala, publikoaren-
gana iristea lortu zuen. «Atetik
sartu zarenean, isildu egin dira
denak», zen gaia, eta ikastolako
irakasle gelan irudikatu zuen
egoera. «Askotan gela honetan/
erdaraz egiten da hitz/ eta hala
esan nien/ irrifar aurpegia jarriz/
ez litzake hain grabea/ ikastola
bat ez balitz».
Oso sinesgarria izan zen Coli-
naren lana ere ariketa horretan.
Kuadrillako bazkarian isildu zi-
ren denak. «Haiek isilik geratu
dira/ distantzia laburrean/ eta ni
berriz, urtuta nola/ panpintxo bat
elurrean/ ai euskaldunak zer mo-
tzak garen/ heriotzaren aurre-
an», azaldu zuen lehen bertsoan,
eta gero kontatu zuen aurreko as-
tean bihotzekoak jota hil zitzaiola
aita, «baina begira dauzkat hilo-
tza/ neu izango banintz eran»
izan zen puntuetako bat. «Baina
dolua erakusten du/ bakoitzak
Maialen Lujanbio eta Aitor
Mendiluze iritsi ziren buruz
burukora. ARITZ LOIOLA / ARP
Bertsolari Txapelketa Nagusiko finala b 5BERRIA
Asteartea, 2017ko abenduaren 19a
RANALISIAGorka Azkarate
Gustuko habiara
Orain lau urte Maialen
Lujanbioren burutik
Amets Artzallusenera
jauzi egin ostean, az-
ken hamarkadan gustukoen duen
habiara itzuli da berriro txapela,
bertatik zergatik alde egin zuen
bere buruari galdezka bezala,
agian. Santu Guztien Egunean
Irungo Artalekun Lujanbiok eman
zuen erakustaldiaren ondoren,
txapelerako hautagai sendoena
bera zen, eta BECen bere nagusita-
suna berretsi zuen. Txapelketa ho-
nek entzulearen memorian iltza-
tuta geratu ohi diren bukaera edo
arrazoi antologiko horietakoak
baino gehiago, bertsoaldi beteak
eta zenbait gairi erantzuteko bide
berriak utziko zituen bere bidean,
Lujanbio izanik, ertzak bilatu eta
azaleratzeko ahalegin horretan,
irabazle. Txapelketa lehia den al-
detik, lehen posturako behintzat
ez zen lehia handirik izan igande-
an: saioa aurrera joan ahala, ziur-
tzat jotzen zen Lujanbio buruz bu-
rukoan arituko zela, eta ez hori ba-
karrik, edozein izanik ere bigarren
bertsolaria, ia ezinezkoa izango
zuela bigarren horrek hernaniarra
gainditzea. Eta hala gertatu zen.
Hortik atzera, borroka latza. Ai-
tor Mendiluze, Sustrai Colina,
Amets Artzallus eta Igor Elortza-
ren artean berdinketa, Aitor Sa-
rriegi ere hortxe, eta Beñat Gazte-
lumendi eta Unai Agirre oso urrun
ere ez. Puntuaketaren misterioak,
egun osoko jardunaren ostean,
1.100 puntuko eskalan, gezurra
dirudi 0,5 edo 1,5 puntuko aldeak
egotea bertsolarien artean. Aitor
Mendiluzeren aldera erori zen
txanpona, eta bera izan zen Lujan-
bioren bidaide azken txanpa ho-
rretan. Ohi bezala, bertsotan serio
jardun zen andoaindarra, eta poli-
ki-poliki koxkak igotzen ari da.
Bertso on asko kantatu zituen, eta
oso onak ere bai, bat baino gehia-
go. Bere kasuan, Durangon ofizio-
tan eta puntu erantzunetan osatu-
riko lan txundigarriak betiko ge-
ratuko dira bertsozaleon oroime-
nean.
Sustrai Colina saioan oso sartuta
aritu zen kantuan. Esango nuke
txapelketa hau mimoz prestatu
duela, eta kalitate jauzi nabarme-
na eman ostean, buruz burukotik
puntu erdi ziztrinera geratu zen.
Arratsaldeko puntukakoan Elor-
tzarekin egindako saioa, edo segi-
dan osatu zuen bakarkakoa, es-
kola garaian klasekideen irainen
jomuga izandako Iñigo Urkullu-
ren larrutik kantatuz, antologiko-
ak izan ziren. Amets Artzallus lau-
garren, buruz burukotik oso gertu
hau ere, goizean bere mailatik
urrun baina arratsaldean pixka
bat berpiztu zena. Ez zuen bere
egunik onena izan. Txapelduna
zuzenean hurrengo finalerako
sailkatua egote hori bere kaltera-
ko ez ote den... Igor Elortzak agur
esan zion txapelketetako bere
ibilbide emankorrari, elegante
eman ere. Ofiziotan aritu zen
igandean bakarkakoetan baino fi-
nago, ohi duenaren kontra.
Arrastoa utzi du bertso jokoaren
saltsa honetan, eta aurrerantzean
jolasean segituko du, plazaz plaza.
Aitor Sarriegik egingo duen mo-
duan, eskiak eta mendiak uzten
dioten heinean behintzat. Bea-
saindarrak buruz burukoa behatz
puntekin ukitu zuela esatea ez da
gehiegikeria. Askotan esan izan
da, txapelaz gain beste sari asko
ere banatzen dituela txapelketak.
Sarriegik entzule asko poltsikora-
tu ditu, hasi Irunen, segi Iruñean
eta Barakaldon bukatu. Estilo
propioa landuz bere bidea urratu
du, eta puntan dagoela erabaki du
trenetik jaistea. Ba ote gidoi hobe-
rik idazterik? Koxka txiki bat be-
herago, baina ez oso behean,
Beñat Gaztelumendi eta Unai Agi-
rre. Añorgarrak, finalerdietako il-
doari leial, bertsotan zuzen egin
zuen, baina BECeko plazak eska-
tzen duen plus hori eman gabe.
Finalera iritsi den bertsolari batez
ari garela kontuan hartuz arinke-
ria dirudien arren, esango nuke
txapelketa gris xamarra osatu
duela, ez behintzat berak irudika-
tuko zukeen modukoa. Izango di-
tu txapelketa gehiago, oraindik
gazteada eta... Unai Agirrek gaz-
taroa ahaztua izanagatik, itxita
zeukan atea irekita utzi zuen, lau
urte barru berriz ere parte hartu-
ko duela iradokiz bezala. Ez da
gutxiagorako. Finalera iristea gu-
txi ez, eta zenbait bertsoaldi ede-
rretan protagonista izatea lortu
zuen. Beretik kantatuz, baina
guztiontzat. Ez dago gehiago es-
katzerik.
bere modura», esanez amaitu
zuen bertsoaldia.
Goizeko saioa amaitu zenerako
argi samar ikusten zen buruz bu-
rukoan izango zela Lujanbio. Hi-
ruzpalau lagun ikusten ziren ha-
rekin batera aritzeko aukerekin.
Mendiluze zen bat, ofizioetako
ariketetan oso erregular aritu ze-
lako. Erregulartasun horri gehitu
behar zaio kartzelakoan, gainera,
asmatu egin zuela. Gabon afarian
kokatu zuen gaia, «gonbidapena
egin bai baina /ez ninduzuen es-
pero», amaitu zuen lehen ber-
tsoa.
Azkenean, goizetik zekarren
koskari esker lortu zuen buruz
burukora sartzea. Ez behera egin
zuelako eguneko bigarren zatian,
baizik eta beste batzuk goizean
baino dezente hobeto aritu zirela-
ko. Amets Arzallus izan zen ho-
rietako bat. Aitortu zuen sentsa-
zio «gazi-gozoekin» amaitu zue-
la eguna, bere burua hobeto
aritzeko gai ikusten zuelako.
Colina ere oso sendo aritu zen
arratsaldean, eta Gaztelumendik
eta Agirrek ere gora egin zuten.
Elortza, berriz, gorabeheratsuago
aritu zen; goizean nahiz arratsal-
dean egin zituen ariketa oso onak,
baina behera ere gehiago egin
zuen. Hain zuzen, arratsaldean
Colinarekin puntuka egin zuena
izan zen eguneko ofizio oneneta-
ko bat. Txapelketan ikusi da pun-
tukako ariketa ondo ateratzea ez
dela erraza izaten, baina herene-
gun bai hark eta bai Arzallusek
eta Agirrek egindakoak oso onak
izan ziren. Goizean beza-
la, arratsaldean ere Lu-
janbio eta Mendiluze
izan ziren bakarkakoan
nabarmendu ziren bi
bertsolariak.
Hala, beraz, ez zegoen batere
argi norentzat izango zen buruz
burukorako bigarren txartela.
Eta puntuazioak erakutsi zuen
oso estu egon zirela gauzak.
Puntu erdi batengatik Mendilu-
zek izan zuen aurrera egiteko
aukera. Eta hirugarren geratu zen
Colina. Harengandik puntu eta
erdira amaitu zuen Arzallusek
ere. Eta nahiko jarraian sailkatu
ziren Elortza, Sarriegi, Gaztelu-
mendi eta Agirre ere.
Euren izenak entzun zituztene-
an besarkada estua eman zioten
elkarri Lujanbiok eta Mendilu-
zek. Buruz burukoan, bizi egin
zuten zortziko txikiko ariketa, eta
lagun imajinarioa bezalako gai
abstraktu bati zukua ateratzeko
gai izan ziren. Bederatzi puntuko-
an izerdiahitza izan zuten gaitzat,
eta hau izan zen txapeldunaren
bertsoa: «Izerdiak lehenago/
fama ona zekarren/ pixka bat
moteldu da/ urteetan barren/ le-
hen lana ta izerdia/ zen balore au-
rren/ gaur egunera arte/ lagunak
elkarren/ izerdia zer den/ zail da
esaten zeren/ jai eta astelehen/
hartuta atseden/ besterenetik
asko/ bizi da hemen».
Txapela hurrengo «gerokoei»
eskaini zien:
Herri hau herri egin al dugu?
Ze eman du bizikidetzak?
Zenbat eman du euskalduntze-
ak?
Ez behar beste guretzat
berrogei urte ta garaia da
egurasteko ametsak
akaso hortan bertsolaritza
ona da adibidetzat
beti ez du goitik behera egiten
transmisioaren trentzak
guk behetik gora ikasi dugu
ta zabaldu muga ertzak
lehengoekin ta gaurkoengan-
dik
txapel hau gerokoentzat.
Puntu erdiko abantailagatiksartu da Mendiluze buruzburukora; Colina ez ezik, gertu zuen Arzallus ere
Maialen Lujanbio txapeldunak 33 bertso kantatu zituen finalean;
15 goizean, eta 18 arratsean. Puntuka8 osatu zituen Aitor Mendiluzerekin
batera. Hona haren bertsopuntuagarriak.
Txapelarenbertsoak
Transkripzioak: Xan Alkhat eta Irati BraboIturria: Xenpelar Dokumentazio Zentroa
GOIZEKO SAIOA
Zortziko handia
M. Lujanbio eta U. Agirre:Doinua: Beste bateko inularretanGaia: Kirolari profesionalakzarete, eta publizitatea egitekoeskaintza asko jasotzen dituzue.Zu, Maialen, edozer iragartzekoprest zaude. Unai, ordea, ez.
M. Lujanbio:Hemen dirua baita kontuanola ez esan akabofutbol zelaian egiten deguizerdi eta ur tragoReal Sociedad S.A.ri tatxinoei salduta nagota honezkero ze inporta zaitpixka bat salduxeago. (bis)
U. Agirre:Real Sociedad S.A. jarridegu zerura bidiangauza hoiekin larritu xamardago Unai aspaldianedozer gauza egin leikela tanago beldurrak aidiandiru beharrik izango banuegingo nuke agian. (bis)
M. Lujanbio:Bederatzia bizkarrean taorain oparo zabiltzapromesa eta errealitatedena parra, dena bitsabaina hautsiz gero belauna edozartatu izterreko mintzaUnai, esnatu, laburra da tafutbolarion bizitza. (bis)
U. Agirre:Barkatu baina hau izango dasegun nun jarri tamainani familia xume batetiketorri naiz alajainagure bizitza oso laburradegu futbolean bainaurtebetean irabazi detnornahik bizi osoan aina. (bis)
M. Lujanbio:Nahikoa diru badezu behintzathortan ez zera labaintzennik hala ere segitu nahi detbanku kontua bikaintzenta hor azaltzen naiz kremekin edotxanpuaz ilea zaintzenfutbolarioi ez digute tapentsatzearren ordaintzen. (bis)
U. Agirre:Berak zipitzik ez du pentsatzengogorra izan da geronere burmuinak kontu honekinorain daude bero-berobaina sekula saldu ez naizenikere ez zazu esperosagarduana igual eingo detUnaik eskatu ezkero. (bis)
Zortziko txikia
I. Elortza eta M. Lujanbio: Doinua: Orioko balearenaGaia: Bizilagunak zarete. Igor,bart gauean birritan esnatu zaituMaialenek sexu-jolasetanzebilela. Gaur goizean, igogailuanegin duzue topo.
I. Elortza:Egun on ustez atzozenbiltzan ta ongini logureak nagota zu berriz grogihori bai bart gaueanzu zenbiltzan jorikendu ezazu tontoirriparre hori. (bis)
M. Lujanbio:Sexua suertea daeta ez da luxubart gauez dena irrintzita izerdi putzuzuk berriz behakoaserioa duzuduzun inbiri horrekzimeldu zaitu zu. (bis)
I. Elortza:Batzuentzat bizitzabero ta maitasunbesteontzako berrizsasi eta asunsexua suerte delahala dizut entzunta antza dena zeuritokatu zitzaizun. (bis)
M. Lujanbio:Izan ere zu zaudehain muker ta erkinez dezu ligatukojarrera horrekinbaina bart zure kabuzal zeneukan ekin gure etxeko efektuespezialekin. (bis)
I. Elortza:Logure nintzen bainabelarriak arinalboan bazen zenbaitsexu joko gordindiozu nik gozatunezakela berdinta zeinek esan dizuez nuela egin? (bis)
M. Lujanbio:Zu tristetzeko ez dethainbeste interesbaino irribarre bategizu mesedezzer-nolatan zabiltzanbisaia da juezegin igual ein zendunbaina gozatu ez. (bis)
Lehen puntua emanda
M. Lujanbio:Doinua: Haizeak bidali du
Bizitzaren aurreanbaikorra al zara ?Ni saiatzen naiz irrizirteten plazaraminek eta tristurekhamaika pasaraematen dute bainapozik bizi gara.
Etorkizunak dakarhainbeste sorpresabatzuetan arrosabesteetan beltzanahiz eta zilegi dendenontzat ametsaetorkizun txarrenaetorkizun eza.
Unea bizitzeagenuke onenaadibidez gaur etahementxe gaudenagozatu lagunak taahaztu zure penagero etorriko dagero datorrena.
Hamarreko handia
A. Sarriegi eta M. Lujanbio: Doinua: Ai gure antzinakoGaia: Irakasleak zarete.Murrizketak direla-eta, grebaegin zenuten atzo ere. Gaur,lanera bueltatu zarete.
A. Sarriegi:Atzo pankarta atzeandenok indarrean (bis)lagun bat eskubianta zu ezkerreanazken aldi honetangaude beharreanbegiratu gaur eremuturren aurreanhogeita hamar ikaslegela bakarrean. (bis)
M. Lujanbio:Ta hogeita hamarrekinez dakit zer egin (bis)ze erramintarekin nola ta zerekinbaina greba bihurtudugu ia errekinkostatuko zaigu lortzennahiz joan elkarrekinhemen ezer berririkforma hain zaharrekin. (bis)
A. Sarriegi:Gaur egungo hezkuntzanhorrenbeste hesi (bis)integraziorakohamaika gabezita politikariakgugandik ihesiez logopeda etaez behar berezihorrela ezin dugugizarterik hezi. (bis)
M. Lujanbio:Hezkuntzak ez dauka ezhamaika bertute (bis)Heziberri ta LOMCEhortxe dihardutebaina ikaslea datorzeozerren trukePakistan Marokotikpentsa ze ittuteguk greba egindakoannora joan ez dute. (bis)
A. Sarriegi:Ta gainera bihurtugara puntu-mira (bis)dianan jarri etaharriak nork tirahau ez da baldintza onaegia hori daeta etorkizunerajarrita begirahonen ondorioakantzemango dira. (bis)
M. Lujanbio:Guk umeak hezi nahieta hezi ezin (bis)nahiz tratatzen ditugunmaiteenak bezinhezkuntza kondiziozdago nahiko erkinbaina gizarte hontakopanoramarekinnork enpatizatzen dufuntzionariekin? (bis)
Kartzelako lana
M. Lujanbio:Doinua: Zuek famili afari hontanGaia: Atetik sartu zarenean, isilduegin dira denak.
Zuek famili afari hontangaur bildurik elkarrenaGabon gaueko betiko ohituramingots honek dakarrenanere aulkirik ez zegon hutsikta horixe da txarrenabaina hemen nator alaba ardi beltzmespretxatua, herrenaaspaldi ikusi ez nauzuenaez da hori zuen penanahiko arazo eman nizuenesan behar bada denata luzerako alde egin nuenbanun ta aski problema
kasu batzutan ihesa baitaaukera zentzuzkoena. (bis)
Jada ez dira ez larogeiakbaina neri erreparaazala zimel kolore zuriai inork ez nau anparabadakizue ze hauts horiztasartu ohi den zainetaraharen bila ta harekin betiberdintsu zein eratarahainbeste oker egin dut hemenhau jakina ez al da baburua makur ta lotsaz gorrijo dut etxeko aldabaamari hainbeste gauza lapurtunizkion lehen eta harazure pitxirik ez dakart bainahemen da zure alaba. (bis)
Gaztea nintzen, ederra nintzengure herriko erregindena lorea behar zuenabilakatu zen erreminta bizioa ta desioabatzutan bereizi ezinkontrolatzen dut neuk neurtuko dutnik neronen baitara zinbaina zorteak bizkarra emanfamiliek ere muzinetxera bueltan gaur umil natorirribarretsu, atseginbarkamen eta azalpen beharrikez daukazue nerekinta neri ere mesedez utziisilik geratu nadin. (bis)
ARRATSALDEKO SAIOA
Sei puntuko motza
Maialen Lujanbio eta Amets Arzallus: Doinua: Aresoarren banderaGaia: Santurtziko portukozamaketariak zarete. Armazbetetako kontainerrak kargatubehar dituzue atzerrira doanitsasontzi batean. Maialen, ukoegitea proposatu dizu Ametsek.
M. Lujanbio:Ai, gerraren gerizpeaze bizileku tristea!Halare zaila dugu gu biokhori eraistea
txarra dela sinisteaeta liskarra piztea baino hobea ez ote dugu begiak ixtea? (bis)
A. ArzallusBarku horretan sartzean ta gero bidaiatzean deskargatuko dira Riaden nahiz Qatar ertzeanta gero noraezean agian geure etxeanez dezagula eskurik jaso Parisen lehertzean! (bis)
M. LujanbioNahiz gu gerarazi nahiinkoherentziak hor darraieta Parisen gertatzen bada gu ez gaude lasaiSiria, Arabia, ai!Han kargamentu honen zainik han gerrarik ez dut nahi bainaetxean jana bai. (bis)
A. ArzallusGerra eta gerraondoitsaso ta itsas hondonik gaurko lana ukatzen dut taegingo dut tongogero Daexeko frango hemen baitira izangoeta zuk hil da gero ez duzuzer janik emango. (bis)
M. LujanbioDáesh hainbeste urteko kontu gordin entzutekohori gugana helduko danik
Bertsolari TxapelketaNagusiko finala 2017
AR
ITZ
LO
IOL
A /
AR
GA
ZK
I PR
ES
S
ez dezu ustekoni kapaza naiz eustekota lanari ez uztekohorma eraikitzen ari dira ta hau ez ikusteko. (bis)
A. ArzallusTa hola goaz itsutzennahiz tantak diren isurtzenta nahiz zaila den gure munduabi hitzez laburtzen han zernahi dugu lapurtzenta armaz ditugu egurtzenbiktimarena eginez gabiltz piztia laguntzen. (bis)
Zortziko txikia
Aitor Mendiluze eta Maialen Lujanbio: Doinua: Maritxu nora zoaz IGaia: Segurtasun lanetarakokontratatu zaituztete. Herrikoplazan jarri duten jaiotza erraldoiazaindu behar duzue gauez.
A. M: Maialen hau lana daedo ez da lana?M. L: jaiotza bat zaintzeaze nolako planaA. M: ordu luzea bertan beraz iraganaM. L: Jesusek bi mila urteholaxe darama.
M. L: Ta hori honezkero ez da mugitukoA. M: utzita ere ez du inork lapurtukoM. L: astoa eta behia biziak gertukoA. M: zenbait lan nik ez ditut inoiz ulertuko.
A. M: Zeinek ikusten du bahonen arriskua?M. L: Gabonetan jaiotzan argia piztuaA. M: zertan deitu gaituztenezin sinistuaM. L: San Jose ere dago dena berriztua.
M. L: Gaur arte argitara ez zuten ateraA. M: gaur atera dute ba idiaz bateraM. L: Espiritu Santuaz lotsatua beraA. M: hori dator milagrobatzuk egitera.
A. M: Eta San Josek gaizki begiratzen dioM. L: amantetzat besteek ez dute balioA. M: ume hori jaio zen hau dela medioM. L: Ama Birjina isilik ze erremedio!
M. L: Hori lehen hala zen ta orain ere halaA. M: uste al dezu benetanhau birjina dala?M. L: sexu harremana izan zen espiritualaA. M: horren santua badaaitortu dezala!
A. M: Horrelaxe ikasigenuen dotrinaM. L: ahaztu ere halaxe ein zaigu jakinaA. M: onartu behar omen da aurretik eginaM. L: erne! Mugitzen ari da Ama Birjina!
M. L: Ta bera mugitu ta gu guazen hemendik!A. M: baina beste lau ordu dauzkagu oraindikM. L: ta beste izkinatik ardiak irten ditA. M: gu inork ikusteko zai gaudela lehendik.
Bakarka
Maialen Lujanbio: Neurria: Hamalauko handiaDoinua: Lurraren pean sarnindaitekeGaia: Ama izan zara. Denek diotepozik egon behar zenukeela,baina ez zara hala sentitzen.
Gizartearen joera batekote nindun hona bultza?nere bizitzan egiterainohorrenbesteko doikuntzaama bakarra izan nahi nueneta jaso dut laguntzatratamentutan nekea etaosasuna ta dirutzata azkenean zabaldu da, banire ametsaren kutxa
ume txiki bat bilakatu dutnere bizitzaren funtsalehen ezaren hutsa nuen tagaur izan ondoko hutsa (bis)
Hain pozgarria behar zuenaizan zitekeenik hitsabera negarrez, bera oihukaberak ezpainetan bitsaeta nik nola ondo ez dakidannola den ama langintzaumearekin nabil nolabaitezin aurkiturik giltzanere lagunek ta medikuekai, ze aholkularitza!Ia lau urte eta erditantratamentuan gabiltzanik ez dakit ze puntutara artebehartu behar den bizitza. (bis)
Ez dut esango ume txikiakegiterik enbarazubaina batzutan erotzen nau, bainegar egiten du gartsunola liteke izan hain txikihain handi ta hain ahaltsuegunen baten haziko zarata egingo didazu kasutriste ta pozik, pozik ta tristemila sentipen jo ta suxiringa baten genea bainanere aurpegia daukazuta luze gabe adiskide izanbeharko gara ni ta zu (bis)
BURUZ BURUKOA
Zortziko handia
Maialen Lujanbio eta Aitor Mendiluze: Doinua: Begiak itxi badator eta(Naiari)Gaia: Bake artisauak zarete.Lehengo larunbatean, laneanaritu zineten Parisen. Astebetepasatu da, eta etorkizunari begirajarri zarete.
A. MendiluzeOraindik hango oihartzun hots batbesterik ez det aditzenherriak zerbait behar zuelalehengo astean argi zeneta nahiz eta saiatu gerangu bide hori argitzenbidea ez zen Parisen hasita ez da amaitzen Parisen.
M. LujanbioParisekoa bakarrik baizenabiapuntu, pretestualderdi danek onartu dutealderdi danek babestubaina ez dakit hegoaldeandauden hontarako prestudesarmea eskuz egin genuen ta bakea eskuz esku.
A.MendiluzeBidea horrek izan behar dugure aldetik argi dabeste aldearen joera berrizatera arren argiraberriz baldintzak, berriz legeakbeti ateratzen dirabaina ez gera eurentzat aribaizik barrura begira.
M. LujanbioBaina barruan ere guztiakez dira gure hitzekojendea dugu hemen kolore ta iritzi anitzeko«ezinezko da» saltzen digute guk ezer ez ukitzekolaborariak gai izan garabi gobernu mugitzeko.
A. MendiluzeBakea baita gure helburueta ahalegina arau
bai gobernu bat ta bai bestealehengoak lehengoan diraubaina jendeak konprenitzekomomentu polita da haugu ez gerala, ilusioak egiten gaitu artisau.
M. LujanbioKonpon ditzagun lehengo biktimata lehengo bonba zartadaekar ditzagun behingoz presoakherrira, euren etxeetaraeta goazen bada bakerantzortzemuga den hartarabakea ez da inoiz heldukobakea joatea da.
Zortziko txikia
Maialen Lujanbio eta AitorMendiluze: Doinua: Maritxu nora zoaz IGaia: Zu, Maialen, Aitor sei urtekoumearen lagun imajinarioa zara.Gaur esan dizu dagoeneko ezduela zure beharrik.
M. LujanbioAdin hontara heldu ta hau da pikea!Kostatu zait nor nintzen ere jakitea!Uste al dezu zureadela agintea?Orain kostako zaizuni desegitea!
A. MendiluzeBaina ez da alperrik pasatzen denboraia ez zaitut behar ta ez zaude gustorasortu zinen begiak itxi ta gerorata berriz zabaltzea aski izango da.
M. LujanbioPixka bat heldu da taharrotu da dena!Erabat juan zaioumearen senaaizu, helduaroa da denik ta tristeena!Gero ere beharko dezu zuk irudimena.
A. MendiluzeBeti babes aurkitu ohi da laguneanbaina sobran da adin gehio deguneanez naiz bakarra izango zure jardueanzenbatgarrena nintzencurriculumean?
M. LujanbioZu lehenengoa zinen sinistu benetanni fidelena bainaiz aizu fideletan!Ez baldin banauzu nahizure ondoan, bertanazalduko natzaizu amets gaiztoetan.
A. MendiluzeLehenago ere ez zaude gutxi eragindata aurreratzean ezgehio eragin ba!Agurtu behar zenuke gauza bat jakinda:ez da zure erruz baina bukatu egin da.
M. LujanbioGero ez zazula ba malkorikan xuka!Gero ez zazula izanlehengoan gomuta!
Pena da bukatzea eta nola bukabehin horrelako gauza ederra sortuta!
A. MendiluzePena dela zenionpenaz al zaude zu?Aurrera begiratuz asma dezakezudenei berdin eskaintzen baldin badiezulasai beste lagun bat aurkituko dezu.
Kartzela
Maialen Lujanbio: Doinua: Betroiarena AHitza: Izerdia
Izerdiak lehenago fama ona zekarrenpixka bat moteldu da urteetan barrenlehen lana ta izerdiazen balore aurrengaur egunera arte lagunak elkarrenizerdia zer denzail da esaten zerenjai eta astelehen hartuta atsedenbesterenetik asko bizi da hemen (bis)
Neurria: Hamaseiko berdina, 8puntuz eta 8 silabazDoinua: Norbere mundu intimoGaia: Bada ordu-erdi auto beraatzetik duzula.
Esan ziguten hau zalapagotxaren erresumabaina gaueko laneanhemen gabiltza ze sumanegu hotzean jantzi gutxizdijoa gure jardunalanerako da gaua ta lanerako da egunanolabait salbatzen degugure presente zurrunabiharra etorkizunaguretzat beti lurrunagizon dijoa txofernigatik ordaindu dunaez dakit bera ala nihemen nor den erruduna (bis)
Miribillako rotondan errekarriz errekarribezalaxe egin ditutmila buelta errukarrigeratzen dira kotxeak ta guk begira elkarriberaiek «etorri!» esanta guk: «dirua ekarri!»Nahi bezalako bezeroatseginik ez da sarrita askotan gisan orainautoan estu ta larriertzain auto bat atzetiketa sirenak aldarribaietz bera libre utzi ta neri isuna jarri. (bis)
Nerbioi ertza, San FrantziskoMercedetik ta Somerahor doa gure ihesata ihesaren erroberanere animoak dabiltz orain gora, gero beheranere ezkerreko jaunak ez dirudi oso onberata ertzainak harrapatzenez bagaitu ere zera:pentsa zenbaterakoaizango dudan plazera!Horrelakotxea baitagu prostituton paperairabazten dugula eregaltzen ateratzen gera. (bis)
BERRIA
Asteartea, 2017ko abenduaren 19a8 b Bertsolari Txapelketa Nagusiko finala
RIRITZIAJon Maia
Bertsolaria
Kutxa magikoa
Bizitza oso bateko, hila-beteetako, asteetako,azken egunetako, bostminutu lehenagora
arteko prestakuntzaren lurpekoerreka azaleratzera doa, tunel ba-tetik, erdiko korridoretik, BECenitsasoratzera. «Goazen, animo!»,esaten du norbaitek, eta taldeaabiatu egiten da. Badatoz, esan genuen besteok.
Eta lehenengo zutiketa egin ge-nuen eserlekuetan ginen guztiok.Jende arteko behe laino zarata-tsuan, iritsi zara eszenatokira.Bularra estu, adrenalina goian,kontzentrazioari eutsi nahirik.Ondo zaudela sinistu nahi duzu,baina oraindik ez dakizu. Nireeguna izango da. BEC. Finalaren eguna, lehena
bezala, azkena bezala bizi duzu.Ez dakizulako inoiz itzuliko za-ren. Hori idatzi nuen Barakaldorabidean. Hori da egon naizen fina-letan, gehiago gutxiago, izan du-dan sentipenik behinena. Ez da-kizu inoiz berriz itzuliko zaren.Dena eman nahi duzu.Saioa hasi da. Agurretatik, aur-
pegiera bakoitzak, dar-dar ba-koitzak, jarrera bakoitzak esatenzidan zerbait nire lagunez. Nordagoen bete-betean saioan sar-tua, nor ez. Nor eroso, nor barneborrokan. Elkar gehiegi ezagu-tzen dugu eta pantailak handiakdira. Urduritu egiten nintzen. BEC erresonantzia kutxa bat
da. Keinu bakoitzarena, bertsobakoitzarena, mezu bakoitzare-na, bertsolari bakoitzarena etahan bildutako kolektiboarena.Han botatakoa betirako gera dai-teke. Bertsolaritzari eta egun horijarraitzen dutenen unibertsoimaginarioari egindako ekarpe-nak dira. Errekarri horiek hor ge-ratuko dira, baita erkinak ere.Esan nahi dugunaren eta esaterairisten garenaren arteko borro-ka-eremuan jaio dira guztiak.Urkullu umearen gerorako men-dekua edo erdaraz egiten dutenikastolako irakasleen gela hori.Izar gorri hautsia, eztulka ari denargindar faktura, jatetxeko ex-ak, etxera itzuli den alaba yonkia.Hor geratuko dira kutxa magiko-ari esker. Eta hitz, objektu etapertsonaia errimatu horiek bestefinal batzuetan sortutakoekin etasortuko direnekin bat egingodute bertsolaritzaren memoriahistorikoan. Atzo, Maialenenanti-heroi guztiak sartu zirenmundu horretara.Han bertsotan egitea soilik
han bertsotan egitearen parekoada. Eta esan dezadan, plaza horiez da BEC alokatuta lortzen.Elkartearen garaipena da, trans-misioarena. Herrigintzarena.Bertsolariontzat, erronka bat iza-teaz gain, opari bat da, sari bat,eta aukera bat. Final bakoitzarenatzean bertsolari bakoitzarenurtetako bizipena dago, zalan-tzak, erorketak, itzulerak, barneorekak, bilaketak, zauriak,pozak eta gehienontzat, haurtza-roa eta gaztaroa. 300.000 tele-ikusle baino
gehiago bildu ziren atzo bertsoakentzutera, XXI. mendeko Euro-pako zoko honetan. Egia da, bai-na ez da errealitatea. Erresonan-tzia kutxa bat da BEC. Errealita-tea, eta ederra baita ere, datorrenasteburua da, eta Euskal Herriguztian arituko diren bertsolariguztiak.Igandean Maialen Lujanbiok
irabazi zuen. Bere hitzei segika,bat-batekotasunean esploratugabeko lurraldeetara eramangintuen. Atzo esan nion. Maialen,duela 300 urte jaio izan bazina,erre egingo zintuzten.
BEC erresonantziakutxa bat da. Keinubakoitzarena, bertsobakoitzarena, mezu
bakoitzarena,bertsolari
bakoitzarena eta hanbildutako
kolektiboarena. Hanbotatakoa betirako
gera daiteke
Gurutze Izagirre Intxauspe
Biharamunean ere ez du galdubertsotan erantzuteko duen az-kartasuna eta argitasuna. AitorMendiluze (Andoain, Gipuzkoa,1975) gogobeteta, gustura dago fi-nalean egindako lanarekin.Buruz burukorako zure izena
esan zutenean, espero al ze-
nuen?
Ez eta bai. Sentsazioa neukan eznintzela gaizki ari, baina beste ba-tzuk ere ondo ari ziren. Maialene-na bai, garbiago neukan. Maiale-nen izena esan zutenean, alfabe-toaren arabera esan zutenez...pentsatu nuen Sarriegi edo ni. Etahalaxe etorri zen.Publikoarekin konektatu duzu.
Mimatuta sentitu zarela ere esan
duzu.
Bai, baina ez publikoaren aldetikbakarrik. Antolakuntzak ere osoondo zaindu gaitu. Detaile guztiakgero eta hobeto zaintzen dira txa-pelketa osoan zehar. Oso eskertu-ta nago. Inoizko errespetu handie-na erakutsi digu entzuleak. Jendeaoso goxo, baina, era berean, erres-petuz egon da, bere lekuan.Zertan gauzatzen da mimo hori?
Detaile asko dira: esate baterako,kartzeleroak txapelketa osoanberberak izan dira; zer esan nahidu horrek? Harreman berezi batsortzen da, eta haien kokapenaperfektua izan da. Ez gertuegi, ezurrunegi ere, oso distantziaonean. Denek jarri dute, norkberetik, guk geure onena emangenezan.Gorantz egin duzu txapelkete-
tan. 4. eta 3. postuetan ibilia za-
ra, eta txapeletik gertuen azken
honetan egon zara.
Gertuago bezala, urrutiago. Txa-pelketa honetan bigarren izannaiz, baina izan nintekeen bosga-rren. Uste dut txukun aritu naize-la, maila onean. Txapelarenak eznau kezkatzen. Etorri behar baduegunen batean, etorriko da, etaongi etorria izango da.Zertan iruditzen zaizu daukazula
hobetzea?
Txapelketa prestatzea oso konpli-katua da. Gauza asko daude lan-tzeko. Beharbada lan batzuk faltaizan zaizkit, koadernoko lan pixkabat edo. Aukeraketa bat egin dut,eta honaino iritsi naiz. Ez dakit hu-rrengo batean aukeraketa horieginda urrutirago iritsiko naizen.Koadernoko lanaz aritzean, zer
esan nahi duzu?
Beharbada teknifikazioa, errimajakin batzuk lantzea. Denbora bateskaintzen badiozu, bertso bategiteko orduan balio dizute hobe-to josteko bertso bat. Baina, eraberean, horretan zentratzen ba-zara, freskotasuna gal dezakezu,edo gaiari heltzeko modua. Gaiak zer iruditu zitzaizkizun?
Orokorrean konforme nago. Egiada bat edo beste konplikatua zela,goizeko bakarkakoa [Atetik sartuzarenean, isildu egin dira denak]konplikatua zen; eskeletoena erekonplikatua egin zitzaidan. Nirepapera ez zen erraza, poliziarena. Igor Elortzak eta Aitor Sarriegik
azken txapelketa izan zuten. No-
la ikusten duzu zeure burua?
Ez daukat txapelketara joatekomotiborik, baina ez joateko ere ez.Uste dut txapelketari ezezkoaematea hausnarketa pertsonalbaten ondorioa dela, eta Igorreketa Aitorrek oso argi daukate. Ba-dakit bertsolari gehiagoren buru-tik ere pasatu dela hori, baina ezdakit momentua iristean zer era-bakiko duten. Datorrenean era-bakiko dugu.Juanjo Uriaren aipamena egin
zenuen agurrean. Haren eskola-
ko hiru zineten finalean.
Uste dut bazela modu bat eta mo-mentu bat eskertzeko Juanjo Uriaguztiak, motorra martxan jarridutenak eta bultzatu dutenak se-kula eskerrik eskatu gabe, isilpe-ko lanarekin. Uste dut hori denaJuanjorengan gorpuzten dela; guhan egotea bada Juanjoren lana-ren ondorio bat.Erronka nagusiak non ikusten
dituzu aurrerantzean?
Uste dut transmisioan lan ikara-garri bat egin dela; ikusi besterikez dago publikoaren nolakotasu-na, eta datozen bertsolariak noladatozen. Gauzek ondo jarrai de-zaten erronka daukagu kolektibomoduan.
«Denek jarri dute,nork beretik,geure onenaeman genezan»
Aitor Mendiluze b Txapeldunordea
Bertsotan «txukun» eta «maila onean» aritu den sentsazio gozoarekin amaitu dutxapelketa. Esker oneko hitzak baino ez dituizan publikoarentzat eta antolatzaileentzat.
ARITZ LOIOLA / ARGAZKI PRESS
OIHANA BARTRABertsolaria
«Ilusioak ilusio, finalarenostean ere, zentroanikusten ditut ardatzak»
«Oso barruan
daukagu, baina
joan zen dome-
kakoa ere. Hone-
la agurtu gintuen
Sustraik: «Euskal Herria
gelditu/ ez dadin euskal erdian/
bila ditzagun arnas ta/ ardatzak
periferian». Periferia ardatz bihurtu
zen egun batez, geografikoki
behintzat. Baina ardatzak era as-
kotakoak izan daitezke, ez lekuz-
koak bakarrik. Eta bilatu behar
duenak ez du topatu. Izan ere, ilu-
sioak ilusio, finalaren ostean ere,
zentroan ikusten ditut nik arda-
tzak. Eta ardatzok mugitzeko aha-
legina, erkin; zentrokoak, arnasari
eusten, arnesari agian; ardatzak,
eroso: eta, Euskal Herria, oraindik,
euskal erdi».
ITXARO BORDAIdazlea
«Lan baino plazergehiago: berriz ere,milesker Maialen»
«Gure hamar urte-
ko iloba hasi da
Arberoako ber-
tso-eskolan ko-
plak harilkatzen,
eta igande arratsalde-
an elkarrekin komentatuz ikusi ge-
nuen Maialen Lujanbioren biga-
rren garaipena: emozioa eta harro-
tasuna. Iloba hunki zuen txapeldun
berriaren azken agurreko etorkizu-
nerako irekidurak!
Gainerako zazpiek ez zuten
ohore gutxiago merezi, bereziki
Lujanbioren atzetik, pronostikoak
uhertuz, buruz burukora hupatu
zen Aitor Mendiluzek. Erran behar
dut, ETBren pantailatik suharki ja-
rraitu dudan lehiaketak, nehoiz ez
bezala, pipitak utzi dituela bide he-
gian, irabazlearen Irungo bakarka-
ko saioa baizik ez aipatzeko.
Lan baino plazer gehiago: berriz
ere, milesker Maialen».
IDURRE ESKISABELKazetaria eta EHUko irakaslea
«Lujanbiori handitasunaematen dio ‘intelektual’hitza edukiz betetzenduen ibiltaribakanetakoa izateak»
«Maialen Lujan-
bioren handita-
suna ez dago soi-
lik adierazpide
duen diziplinan,
bertsolaritzan, tekniko-
ki zein estilistikoki maistra-lanak
egitean, edo, areago, diziplina be-
ra teknikoki zein estilistikoki bila-
karazten duen motorretakoa izate-
an. Lujanbiori handitasuna ematen
dio egun eta hemen intelektualhi-
tza egiazko edukiz betetzen duen
plaza publikoko ibiltari bakaneta-
koa izateak. Hau da, jendarteko
auziei zinezko begirada kritikoz,
eta bereziki, autokrititikoz, heltze-
ko sen eta gaitasunak, eta ahale-
gin horren emaitzak jendartera
itzultzekoak. Eraldaketaren bila
arriskatzekoak. Hamarreko txikian,
irakaskuntzako protesten harira,
grebalariei autokonplazentziarik
gabe begiratzeko hartu zuen posi-
zio deserosoa adibide».
JULEN GABIRIAIdazlea
«Nik ez dut berdin ikusikoMiribillako errotondaaurrerantzean:errekarriak ikusiko ditutbueltaka han»
«Sorkuntzan ari
denarentzat, bes-
te sortzaileen lan
onak beti dira
mugarri bikoitzak:
gehiago sortzera bul-
tza zaitzaketen bezala, paralizatu
egin zaitzakete, maila horretara
helduko ez zarela jakinda. Igande-
an mugarri horietako baten aurre-
an egon ginen: Maialen Lujanbio-
ren egun osoko erakustaldiaz ari
naiz, lehen bertsotik hasi eta azke-
neraino, lurretik metro erdi gorago
beti. Nik ez dut berdin ikusiko Miri-
billako errotonda aurrerantzean:
errekarriak ikusiko ditut bueltaka
han. Bihotzez eskertzen diot Maia-
leni ertza mugarri bihurtu izana,
mugarri bikoitz eta ezin biribila-
goa».
JON GARAÑOZinemagilea
«Asko gustatuzitzaizkidan Lujanbiorenbertso asko: ez bat, ez bi, ez hiru; asko»
«Oso saio ederra
iruditu zitzaidan.
Maialen bikain
aritu zen, bikain
baino gehiago:
merezitako txapela ira-
bazi zuen. Asko gustatu zitzaizki-
dan bere bertso asko: ez bat, ez bi,
ez hiru; asko. Beharbada, banaka-
koetan, hura da maistra. Irudiak
egiten ditu eta asko gustatzen zait
hori: istorio bat kontatzen du, ka-
sik gidoi baten moduan, eta hori
bat-batekoan botatzea harrigarria
egiten zait. Uste dut justua izan
zela Mendiluze finalean sartzea;
oso bertso onak bota zituen. Asko
gustatu zitzaidan bere goizeko
kartzelakoa. Esango nuke Sustraik
merezi zuela finalera iristea; Men-
diluze eta biak pareko ibili ziren.
Barre egin genuen, momentu hun-
kigarri asko ere izan ziren, gogoe-
ta egitekoak beste batzuk: denetik
egon zen. Iruditu zitzaidan Unai
Agirrek postu batzuk gorago gera-
tzea merezi zuela, nahiz eta ez
zuen saio borobila egin. Sarriegik
ere merezi zuen, baina Unairen ka-
suan, ez zitzaidan iruditu zortziga-
rren geratzea merezi zuenik».
JONE MIREN HERNANDEZAntropologoa eta EHUko irakaslea
«Magoen antzera,bertsolariek denetikatera zuten xisteratik»
«Bertsoaren bila,
BECeraino iritsi
zen publikoa.
Bero eta gogo-
tsu. Eta gozamena
aurkitu zuen, era guz-
tietako bertsoei esker: alaiak, jo-
lastiak, trinkoak edota ezin sako-
nagoak. Magoen antzera, bertso-
lariek denetatik atera zuten euren
xisteratik. Baina ez, ez da magia.
Azpimarratzeko da hartutako lana
eta ardura. Txapeldunak zein gai-
nontzekoek egindakoa ereduga-
rria da. Hitza eta hizkuntza euren
gain hartu eta, opari forma zuten
bertso andana utzi zituzten. Igan-
dean, horren bila joan zena, ez zen
esku-hutsik bueltatu».
URTZI URRUTIKOETXEAKazetaria
«Aitorren eta Igorrenaulkiak hartzendituztenekin ere berdin gozatuko dugu»
«Zorionak, Maia-
len, eta aitortza
bat: beste nor-
baitek irabaztea
nahi nuen, inor
magia hura hobetzeko
gai izan zen seinale. Ezin ase,
badakizue. Lehen BEC finala
erdaraz dut gogoan, Elkarteko
ordezkari astero Radio Euskadin,
octava mayor, pie forzado eta
antzekoak ikasten. 2009an Istan-
bulen lanean, doi-doi heldu nin-
tzen finalera. Duela lau urte ere,
kazetari. Herenegun bertsozale
arrunt gozatu nuen saioa aspaldi-
ko partez. Azpimarratzekoa: ingu-
ruan jesarritako asko saio parale-
loa mugikorrean Twitterren
segitzen. Paradoxa: sare soziale-
tan zenbateraino hauspotu ote
den bertsokera tradizional(egi)a
(edo periferikoa egurtu). Horri
lotuta bigarrena, Kataluniaren
konparazio: Bartzelona indartsua-
ren eta eskualdeen arteko jauzia:
Beterriko zentroa, eta ale bakanen
periferia Goierri, Durango eta
Lapurdi/Iruñetik. Igorren eta Aito-
rren (plazetara arte, mila esker
biei!) aulkiak hartzen dituztenekin
berdin joko dugu txalo eta emo-
zionatuko gara. Baita euskara
batuan kantatzen badute ere».
JUANTXO ZEBERIOMusikaria
«Ospatzeko egun bat da,behingoz hegemonikosentitzeko»
«Batetik, euskal-
dun gisa, harro-
tasuna: nahiz eta
Maialenek esan
bezala, BEC
barruan indartsu senti-
tu arren, kanpora aterata kontura-
tzen zaren euskal mundua zein
ahul dagoen. Baina ospatzeko
egun bat da, behingoz hegemoni-
ko sentitzeko, hitz hutsarekin
jolastuz. Bestetik, musikari bezala,
inbidia sanoa: horrelako jai erral-
doi bat egin ahal izateak, euska-
raz, uste dut zerikusi handia duela
Bertsozale Elkarteak urte luzeetan
egindako lanarekin: mirari txiki-
handia da. Azkenik, Maialen, hizki
larriz. Koska bat gorago dago:
hark esan bezala, ikusten da lan
ikaragarria egina zuela aurretik».
Maialen Lujanbioren lana goraipatu dute, batez ere, finalaikusi duten hainbat lagunek, baina bada arreta bestelakokontuetan jarri duenik ere. b Gorka Erostarbe - Maialen Unanue Irureta
Maistraren lezioak
Bertsolari Txapelketa Nagusiko zortzi finalistak, arratsaldeko saioan. ARITZ LOIOLA / ARGAZKI PRESS
Bertsolari Txapelketa Nagusiko finala b 9BERRIA
Asteartea, 2017ko abenduaren 19a
BERRIA
Asteartea, 2017ko abenduaren 19a10 b Bertsolari Txapelketa Nagusiko finala
Naiara Elola
Nekea sumatzen zaio Bertsolari Txapelketa Na-gusiko final biharamunean Sustrai Colinari(Urruña, Lapurdi 1982). 2013ko txapelketare-kin alderatuta, nabarmen egin du hobera. Or-
duan baino 55 puntu gehiago eskuratu, eta buruz buru-koan Maialen Lujanbiorekin batera sailkatzeko puntu er-dira gelditu zen. Matematika kontuetan sartu nahi ezduen arren, egindakoak aurrerantzean lanean aritzekoonerako eragingo diolakoan dago. «Puntu erdi hori lauurtean zapatetan eramango dudan hartxintxarra bezala-koa izango da, ez traba egingo didan gauza bat bezala, ho-betzen segitzeko tresna baten gisara baizik». Egindakoarekin, orokorrean, «pozik» dago, bukaera
arte borrokan aritu zelako. Finalekoa egun osoko jardunadenez, erakutsi nahi den hori une oro erakustea zaila delaonartu du. Hasieratik argi zuen «konplexurik gabe» etaaurreko saioetan baino «libreago» kantatu nahi zuela.«Momentu batzuetan helburua lortu nuen, eta, beste ba-tzuetan, ez hainbeste». Hala ere, adierazi du igandekoakbalio diola bertsotan estilo propioa baduela frogatzeko.«Finalak lagundu dit ikusteko gauza batzuk egin ditzake-dala, badaukadala estilo bat, nirea dena, funtzionatu de-zakeena, jendeak estimatzen duena eta asetzen nauena». BECen bizitakoak eta erakutsitakoak konplexuetatik
askatzeko bide horretan aurrera egitera bultzatzen lagun-duko diola irizten dio Colinak. «Badakit final baten oste-an triste esnatzea zer den, eta gaur [atzo] esnatu naizenpoza bestelakoa da».
«Puntu erdihorihartxintxar batizango da»Sustrai Colina
Iñigo Astiz
Amorrua izan daiteke hitza. Bertsolari Txapel-keta Nagusian topatu ahal izan ez zituen ber-tsoen bila pasatu ditu txapelketa ostekoakAmets Arzallusek (Hendaia, Lapurdi, 1983).
Aitortu du ez duela ongi lo egin, eta ez du ukatu bere nahi-gabea. «Ariketa askotan ez nintzen geratu neure buruarieskatzen diodanetik gertu». Urratsez urrats kontatu dubere barne igaroaldia telefonoz, orain.Malda gora hasi zuen goiza, dioenez. Estu sentitu zituen
gaiak. Bere «pentsamenduen kontra» aritzea suertatu zi-tzaion, esaterako, bere lehen bertsoaldian, igandeetandendak irekitzearen alde egin behar izatean, eta artaldebat desbideratzen zebilen herritarraren paperean ere ezzuen bidea topatu. «Oraindik ez dut korapilo hori askatu:ez dut lortzen bisualizatzea egoera hori», onartu du. «Bialdapa handi izan nituen hor, nik erremontatzeko gaita-sunik izan ez nuenak, eta luze eraman nuen hori». Pun-tuari erantzuten «antsietate puntu batekin» joan, berrizborobildu ez, eta berriz haserre eseri. «Zauri dexenteneuzkan kartzelara iritsi nintzenerako», azaldu du.Arriskatzea erabaki, eta txikiko moldera eraman zuendoinua kartzelakoan, baina berriz ere asmatu ez eta berrizhaserre eseri. «Bukaeran erori egin zitzaidan».Bazkalordu «oso txarra» pasatu zuela dio, eta dutxa
bat ere hartu zuen aldarteari buelta emateko. Arratsalde-an joan zen animatzen, baina arrastaka zeraman goize-koa. «Noski pena dudala», dio. «Baina pena hori nik gus-tura eramaten dut. Min horrek balioko dit ikasteko».
I. Astiz
Zalantza egin zuen duela lau urteko BertsolariTxapelketa Nagusiko finalean, baina igandehonetako finaleko agurrean jakinarazi du bereerabakia azkenik: utzi egingo ditu txapelketak
Igor Elortzak (Durango, Bizkaia, 1975). «Zazpi txapelketaegin ditut, ibilbide gorabeheratsu bategaz, baina egin be-harrekoak egin ditut. Gure belaunaldia joan den pare bathamarkadan izan da belaunaldi ardatza txapelketetan,eta geroztik heldu dira beste bertsolari batzuk. Etorri denbelaunaldi hori esateko gauza berriekin dator, eta esatekomodu berriak topatzeko gogoz. Beraz, arrazoi pertsona-lak eta kolektiboak batzen zirela ikusita, garbi ikusi dut».Aste barruan izan zuen buruan agurreko agur esateko
bertsoa. Eta txalo zaparrada eman zion publikoak BECen.«Jasotzen dugun indar eta esker on hori guztia ikaraga-rria da, eta joan-etorrikoa da, gainera».Saioa, bestelakoan, «gazi-gozo» joan zitzaiola dio. Oso
gutxi egin zuen lo final aurreko gauean, eta igarri eginzuen. «Egun lanbrotsua neukan, eta momentu batzuetanez nintzen gustura geratu egindakoekin, puntua erantzu-ten eta kartzelan, bereziki». Sustrai Colinarekin bateraegindako puntukakoarekin bai, pozik, eta baita MaialenLujanbiorekin egindako zortziko txikiekin ere. «Bi saioumoretsuetan izan ziren nire aziertoak. Dena adinarekinlotzeko joera daukat azkenaldian, baina igual lehen ba-karkakoetan geneuzkan nahi batzuk, eta orain bizitzaribegiratzeko beste modu bat daukagu, eta umoretik atera-tzen zaizkigu gauzak ondo».
«Arrazoipertsonalak etakolektiboakbatu dira»Igor Elortza
«Min honekbalioko ditikastensegitzeko»Amets Arzallus
ARITZ LOIOLA/ ARGAZKI PRESS ARITZ LOIOLA/ARGAZKI PRESS
ARITZ LOIOLA/ARGAZKI PRESS
Bertsolari Txapelketa Nagusiko finala b 11BERRIA
Asteartea, 2017ko abenduaren 19a
I. A.
Seigarren Bertsolari Txapelketa Nagusian emandu agurra Aitor Sarriegik (Beasain, Gipuzkoa,1976). Agurreko bertsoan azaldu zuen bere az-ken txapelketa zuela, eta azaldu du zergatia.
«Aurreko txapelketan ez nekien etorriko ote nintzen ho-netara, baina banekien baldin banentorren azkena izan-go zela. Motxila kargatzen doa, urte mordoa badira, etafaktura pasatzen du horrek, eta ez nuen pasatzen utzinahi horrelako toki batean agur esateko aukera».Saioari dagokionez, goizeko kartzelako lanarekin gel-
ditu zen gusturen. Euren artean erdaraz ari diren ikastola-ko irakasleei kantatu zien, eta nahiz eta ez zen erabat gus-tura geratu esateko moduarekin, pozik gelditu zen mahaigaineratutako gaiarekin. «Baten bat lotsagorritu baldinbazen, eta zerbait pentsarazi badiot, oso ondo, eta norbaitminduta sentitu bada, ba bere burua salatzen du». Puntuari erantzuten ikusi zuen bere burua ahulen, eta
kartzelan ere erabat gustura ez. «Behin baino gehiagotanpasatu zitzaidan aurrez pentsatutako zerbait, gero mo-mentuan ezin ekarri aritzea, eta nahiko lardaskeria izanzitekeen zerbait sartu behar izatea».Gorputzaldi «xelebrea» izan zuela dio Sarriegik. Urdu-
ri sartu zen, ez zen eroso egon, eta ez zuen sentitu bertsoe-kin asmatzen zebilenik ere. Publikoak bultzatu zuen unehorietan. «Gorabehera batean ibili nintzen, eta egin ni-tuen hanka sartze nabarmen batzuk, baina jendearenga-na iritsi nintzela uste dut, eta polita da azken saio batetikhorrelako oroitzapena eramatea».
«Polita daazken saiotikoroitzapen haueramatea»Aitor Sarriegi
N. Elola
Sentsazio «gazi-gozoa» utzi dio igandeko lehiakBeñat Gaztelumendiri (Donostia, 1978). Gozoa,bertsolaritzarentzat «astinaldi handia» izandelako finala, eta hiru-lau bertsolarik mailarik
«onenean» egin zutelako bertsotan. Batez ere, MaialenLujanbio txapeldunak egindako lana goraipatu du. «Pla-zako jardunagatik ere bazegokion txapel hori Lujanbio-ri». Baina, pertsonalki, sentsazio gazia du, saio osoan«nahi eta ezinean» aritu zelako, bertsotan bere tokia bi-latu ezinik. «Oso lotuta aritu nintzen, ez nuen nire ahotsaateratzen asmatu». Horrez gain, «BECeko olatua» har-tzea ere kosta egin zitzaiola uste du. Zenbaitetan olatuaaurka zetorkiola ere sentitu, eta horrek «txiki» bihurtuzuela dio. Hala ere, baikortasuna bidelagun duela, okerre-tatik ikasteko prest dago. Parte hartu zuten zortzi bertsolarietan gazteena da Gaz-
telumendi, eta bigarren aldiz lehiatu da finalean. 2013kofinalean egotearekin nahikoa zuela dio, helburua betetairitsi zela, alegia. Herenegun jokatutakoan, aldiz, bertso-tan egiten dakiena erakusteko asmoa izan arren, ez zuelalortu dio. «Egun guztiak ez dira berdinak izaten. Bueltahandirik ez diot eman nahi. Irakaspen batzuk atera dituttxapelketatik, eta joango gara hobetzen», dio baikor. Txapelketa ez du zerbaiten hasiera edo amaieratzat, eta
horrek zama arintzen dio. «Finala beste saioak bezalakoada. Tamaina eta pisu handia du, baina, azken finean, saiobat da». BECen gertatutakoa onartu eta txapelketa osoanegin duen lana errepasatu nahi du orain.
N. E.
Xehetasunetan egon dela Bertsolari TxapelketaNagusiko «gakoa» uste du Unai Agirrek(Hernani, Gipuzkoa, 1975). Saioan izandakozehaztasun faltaren eraginez egin zuela zor-
tzigarren berak. «Brotxa lodiko pintore baten lana eginnuen zenbaitetan». Hala ere, abestu zituen bertsoekin«konforme» dago, nahiz eta gauzak gehiago «fintzeko»gai delakoan egon. Orokorrean, pozik dago bere bertso-kera erakusteko gai izan zelako eta agertokira igotzeansentitu zuen «beldur puntua» gainditu zuelako. Txapelketan zaildutako bertsolaria da Agirre, baina
igandekoa izan zen haren lehenengo finala. Hasieratikpublikoa bereganatzea lortu zuen, eta horrek bertsotanasko lagundu ziola esan du. «Finalista berria nintzelakoedo, oso babestua sentitu nitzen, eta bertsotan txukunaritzea lortu nuen». Batez ere, goizean, ofizioetan sentituzen «erosoen», lagunari entzunez eta erantzunez. Dena den, BECeko finalerako bidea «oso luzea» egin
zaiola adierazi du. «Bertso eskolan esan nuen hau azkentxapelketa izango nuela; ziur nengoen». Baina finaleanabestutako agurrean aitortu zuen erabaki hori ez duelaguztiz hartua. «Finaleraino iritsita, Txapelketa Nagusikoplaza ezagutu, eta ia ziurtzat nuen erabakia zalantzan jarridut». Lortu duena lortzeko egindako sakrifizioak «mere-zi» duelakoan dago. «Momentu gogor bezain ederrak bi-zitzen dira». Igandean bizitakoaren inguruan «azaleko»hausnarketa egina duela aitortu du: «Dena asimilatu etabaretzeko denbora beharko dudalako».
«Brotxa lodikopintore lanaegin nuenzenbaitetan»Unai Agirre
«Ez nuenasmatu nireahotsaateratzen»Beñat Gaztelumendi
ARITZ LOIOLA/ARGAZKI PRESS ARITZ LOIOLA / ARP
ARITZ LOIOLA/ ARGAZKI PRESS
BERRIA
Asteartea, 2017ko abenduaren 19a12 b Bertsolari Txapelketa Nagusiko finala
Amagoia Iban Barakaldo
Ordubete eta erdi
finala hasteko,
BEC parez pare,
eta ibilgailu ilara
gero eta luzea-
goa, sarbideko biribilguneko bu-
xaduragatik. Ordubete finala
hasteko, eta BECeko ateak zehar-
katu orduko, bertsozale ilara gero
eta luzeago, sarreren barra kodea
irakurtzeko makinen motelaldia-
gatik. Zinta laranja eskumuturre-
an, egun osoko bertso bufetean
zerbitzatua izateko gosez jende-
tza. Hamabost minutu finala has-
teko, eta ez, sartu zenarentzat ez
zen erraza originala izatea: koli-
seo angelu-zuzen itxura zeukan
Bizkaia Arenak. Aulkipeetan gor-
detako ogien usaina, panem et
circensis leloa burura, eta 15.000
ikusleren orroa zortzi finalistak
agertu zirenean. Ez zen erraza ori-
ginala izatea, ez; ez zen erraza zi-
rrara ez sentitzea.
Entzuleen agurrak bertsolarie-
na jaso zuen bueltan, bazetorrena-
ren iragarle. Nork bere beldurrak
konjuratu bitartean, gorputzaren
pisua zango batetik bestera pase-
az, kulunka arritmikoan ageri zi-
ren pantaila erraldoian. Han ikusi
ziren detaile osoz, errenkadan,
Igor Elortzaren elastikoko Ertzai-
nak-en izar gorri orbandua, Aitor
Sarriegiren besoak enborrarekin
lehen aldiz lerrokatuta, Maialen
Lujanbioren begirada kontzentra-
tua, Unai Agirreren matrailezur
tenkatua, Beñat Gaztelumendiren
aurpegi findua, Sustrai Colinaren
ezkerreko begi keinua, Amets Ar-
zallusen inkognita argitzeko or-
dua eta Aitor Mendiluzeren urdu-
ritasun tenplatua.
Hasi zen, bada, hasi, bertso ma-
ratoia, eta mikrora joateko eta
erantzuteko moduan nabari zi-
tzaion Maialen Lujanbiori gogo-
tsu zetorrela. Arzallus, berriz, ohi
baino lotuago suma zitekeen. De-
nak ari ziren ahalegin betean, al-
diroko barre eztandek ematen
zuten pilatutako tentsio guztia-
ren neurria. Duela lau urteko so-
raionola, halaxe bihurtu zen er-
kin goizeko hitz fetitxe. BECen
bertan zein sare sozialetako kon-
taketa paraleloan.
Konturatzerako, goizeko azken
lana sartu zen atetik, barruko de-
nak isilik utziz. Ne me quitte pas
doinua oholtzaratu zuen Elor-
tzak, ikastoletan erdaraz mintzo
diren irakasleak Sarriegik, Gabo-
netan etxera itzuli den junkia Lu-
janbiok, Puigdemont Agirrek,
Marokotik etorritako haur bat
Gaztelumendik, aita hil berri
zaiona Colinak, Parisko mairua
Arzallusek, zazpi urteren buruan
Gabonetan etxera sartu dena
Mendiluzek.
Atsedenaldia. Jende uholdea
bazkaltzeko, 6. pabiloian barrena.
Mahaietara eserita milaka; lurre-
an bertan beste asko. Buruz buru-
korako hautagai dantza mokadu
eta mokadu artean. Lujanbio han
ez egoteko, ikaragarriren bat ger-
tatu behar zuen, denen ustez;
Mendiluze, Colina, Sarriegi... bi-
kotekide izan zitzakeen.
Arratsaldeko saioa. Bero ber-
tsozalea, harmailetan olatuarena
egiten. Lehen gaiekin akabo fan-
dango, baina. Eskerrak umorea
atzera etorri zen puntutako lane-
an. Biba Berango. Umorea, berriz
ere, tentsioarentzako ukendu.
Eta zorua ostikatzea, eta eskuak
zartatzea. Eta goxokiak ahora-
tzea. Finalista guztientzako azken
bakarkakoa. Palkoan ez zegoen,
baina Iñigo Urkullu ere BECen
agertu zen, Colinaren bertso kol-
pe bati esker. Izan ziren gehiago
pabiloi hartan ordura bitartean.
Askoz gehiago, hartzaileen eran-
tzunari erreparatuta.
Buruz burukoaren txanda: Lu-
janbio eta Mendiluze. Mendiluze
eta Lujanbio. Izerdi ola BEC; la-
gun imajinarioaren bueltan bil-
dutako bola; auto zelatariaren
aurkako oskola. Lujanbio garaile.
Koliseoan orroa. Mendiluzeri ere
orro koliseoak. Colina hiruga-
rren. Orroa. Arzallus laugarren.
Orroa. Elorza bosgarren. Orroa.
Seigarren Sarriegi. Orroa. Zazpi-
garren Gaztelumendi. Orroa.
Zortzigarren Agirre. Orroa. Agur,
Elorza eta Sarriegi. Orroa. «Gero-
koentzat» eskainitako txapela
hor doa. Lau urte barrura arte.
BECen batutako milaka bertsozaleekintentsitate handiz bizi izan zutenBizkaia Arenako norgehiagoka. Umoreeta emozio eztandak eskertu zituen.
Ate, isiltasuneta orro
Ia 15.000 lagunek girotu zuten BECeko Bizkaia Arena, bertsoa ardatz izanik. MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS
Itzultzaileek ere gogotik egin zuten lan, irribarrea ahoan. MARISOL RAMIREZ / ARP
Sarreran eskumuturrekoak jarri zizkieten bertaraturikoei. ARITZ LOIOLA / ARP
‘Erkin’ bihurtu zengoizeko saioko hitzfetitxe, bai BECenbertan, bai saresozialetako jardunean
Arratsaldeko saioagai trinkoekin hasi zen,eta puntukakoan itzuli zen umorea,guztientzako ukendu